Sftt..
i
1 1
■■1. ^..
^
Digitized by the Internet Archive
in 2011 witin funding from
University of Toronto
littp://www.arcliive.org/details/arcliivesdelamaisOOcli
ARCHIVES
DE
LA MAISON-DIEU
Dli CIIATEAUUUN
PARIS. — ruPKlMERIE F. I.EVÉ , liiK CASSETTE, 17.
ARCHIVES
DE
LA MAISON-DIEU
DE GHATEAUDUN
TKANSCKITES ET PLACÉES PAR OEDRE CHRONOLOGIQUE
PAR
AuG. DE BELFORT
MEMBRE DE LA SOCIÉTÉ DUNOISE
PRÉCÉDÉES D'UNE INTRODUCTION
l'AU
M. Lucien MERLET
AUC111VI5TE d'eui;e-et-loii!
PARIS
AU SIÈGE DE LA SOCIÉTÉ FRANÇAISE DE NUMISMATIQUE
ET D'ARCHÉOLOGIE
4G , KUE DE VERNECIL
GHATEAUDUN
CHEZ POUILLIER-VANDECKAINE, LIBKAIKE
1881
r 24610
AVANT-PROPOS
Les archives de la ]\Iai.son-Dieu de Châteandim se composent
de quelques commencements de cartulaires et d'un grand nombre
de pièces détachées. Quelques-unes de ces pièces sont originales,
mais le plus grand nombre sont des copies qui sont elles-mêmes
la reproduction de copies plus anciennes.
Malgré les invasions, les guerres locales et les tourmentes popu-
laires, les archives de la ]\Iaison-Dieu ont été conservées jiresque
intactes. A la révolution elles furent reléguées dans un grenier, où
elles restèrent oubliées jusqTi'en 18fiO.
Au moment de la réédification d'une partie de l'hôpital,
on fit disparaître de vieilles constructions, et c'est là qu'elles
furent découvertes.
M, Brossier-Géray s'empressa de recueillir tous ces par-
chemins, les mit en sûreté et commença à en faire la lecture.
Ce travail était ingrat, à cavise du mauvais état des pièces à
déchiffrer, mais il lui parut si intéressant qu'il fit facilement
comprendre aux membres de la commission administrative
des hospices réunis de Châteaudun l'importance delà découverte
qui venait d'être faite.
Les administrateurs des hospices, hommes intelligents et
dévoués à leur ville, n'hésitèrent pas à charger M. Lucien Merlet,
le savant archiviste du département d'Eure-et-Loir, de rédiger
l'inventaire du trésor que le hasard remettait entre leurs mains.
M, Merlet se mit à l'œuvre, et en 1867 il publia V Inventaire
.C5 2
Vj AVA\T-PBOPOS.
sommaire des archives hospitalières antérieures à i~90. Uospices de
Châteaudun. 1 vol. m-4°.
Vers 1867, la Société Dunoise. récemment fondée, entreprit de
rechercher les anciens documents concernant le pays Dunoispour
refaire Ihistoire locale appuyée sur des pièces authentiques.
Il fut décidé qu'on publierait d'abord des cartulaires. dans
lesquels seuls on pourrait trouver des renseignements utiles et
peu connus. M. Emile Mabille se chargea de rédiger le cartidaire
de !Marmoutiers pour le Danois. Plein de zèle, et ne me doutant
pas des difficidtés d'un pareil travail, je me chargeai du cartulaire
de la Maison-Dieu de Châteaudun.
Je me mis de suite à l'œuvre, mais je fus bien vite forcé de
reconnaître mon impuissance. Xon seulement je ne pouvais lire
les écritures anciennes lorsqu'elles étaient bien conservées, mais
le plus grand nombre des pièces étaient presque effacées par l'hu-
midité ou lacérées, et il allait les reconstituer en partie. A force
de persistance, je parvins à lire et à copier quelques chartes, les
plus faciles à lire naturellement, puis les pièces devenant de plus
en plus difficiles à déchiffrer; je perdis patience et j'abandonnai
mon travail en 1869.
L'année suivante la guerre éclatait. La ville de Châteaudim.
attaquée par tout un corps d'armée, se défendait d'tme manière
héroïque. L'ennemi criblait ses maisons et ses monuments des
projectiles de son artillerie et. au mépris de conventions sacrées,
c'était siutout t?ur l'hôpital placé sous l'égide du drapeau des
ambulances, qu'il dirigeait ses attaques.
Les archives qui avaient échapjx^ atix guerres des Anglais,
aux guerres de religion et aux désastres de la révolution, furent
sauvées presque miraculeusement. Un obus éclatant dans le local
où elles sont conservées pouvait tout détruire et. de ces d ocuments
si intéressants pour le pays, il ne serait resté que l'inventaire
dressé par ^L Merlet ; c" est-à-dire le simple titre des pièces, et tous
les détails qu'elles renferment auraient été perdus.
Cette pensée vint ranimer mon courage : je me remis à l'œuvre
.AVAXT-PaoPOS. TÏj
et je publie aujourd'hui une partie de mon travail comprenant
les documents qui se rapportent aux xif et xiii* siècles.
Le titre de cartulaire me paraissant trop ambitieux pour mon
travail, je l'ai simplement intitulé : Archives de la Maison-Dieu
de Châteaudun.
J'ai placé les pièces dans leur ordre chronologique, vrai ou
supposé, et je me suis appliqué à reproduire exactement le texte
tel qu'il est sur les originaux, sans rectifier ni l'orthographe ni
les dates. Pour faciliter la lecture j'ai pensé pouvoir me permettre
de changer les i enj et les v en u.
Quelques passages paraîtront inintelligibles, mais il ne faut
pas oublier que les pièces ont été copiées plusieurs fois et que
des fautes ont certainement dû se glisser dans ces copies. En
rectifiant ces fautes, je m'exposais à altérer le texte, et je me suis
interdit toute rectification de ce genre, laissant à chacun son
interprétation.
Un renvoi indique pour chaque pièce la séi'ie et le numéro de
son classement, tant dans l'inventaire de M. Merlet que dans le
local où les archives sont conservées.
Un certain nombre de pièces ayant été découvertes après
l'impression de l'inventaire de M. Merlet, je les ai classées à la
série A., en leur donnant les numéros qui suivent ceux déjà
inventoriés, c'est-à-dire en commençant au n° 67.
L'ordre chronologique étant adopté, j'ai divisé mon travail
en parties correspondantes chacune à un siècle, et j 'ai fait pour
chaque partie.deux tables, comprenant l'une les noms des per-
sonnages cités et l'autre indiquant les localités désignées dans
les documents.
Le travail que je livre aujourd'hui est une œuvre de patience,
^lalgré tous mes soins, il contient encore de nombreuses fautes,
mais tel qu'il est, et à défaut d'autre mérite, il aura au moins celui
de préserver de la destruction une foule de documents intéres-
sants pour l'histoire et les familles du vieux comté de Dunois.
Une publication aussi aride demandait une introduction qui
Viij AVANT-l'ROl'OS.
retrafiât rapidement l'histoire de riiôtel-Dieii de Châteaudnn.
(^ue pouvais-je dire après le remarquable travail que M. Lucien
Merlet, le savant archiviste d'Eure-et-Loir, avait placé au com-
mencement de son inventaire de 1867 ? J'ai pensé que je ne
saurais faire mieux que de le reproduire en supprimant quelques
citations sans intérêt, puisque les pièces se trouvent reproduites
en entier dans mon travail. M. Merlet consulté a consenti à ma
demande avec une courtoisie parfaite, et je reproduis ici son in-
troduction à l'inventaire de 1867, qui sera certainement pour le
lecteur la partie la jjIus intéressante de mon livre.
M]\L d'Arbois de Jubainville et Froehner ont eu l'extrême
obligeance de relire mes épreuves et de me signaler de nombreuses
erreurs. M. Brossier-Géray, toujours plein de zèle et d'abnéga-
tion, a eu la patience de vérifier mes copies sur les originaux. Je
les prie tous trois de recevoir ici l'expression de mes bien sincères
remerciements et de ma reconnaissance.
Je ne saurais terminer cet avant-propos sans remercier égale-
ment messieurs les membres de la commission administrative
des hospices de Châteaudun, qui ont bien voulu mettre à ma
disposition et me permettre de reproduire toutes les pièces qui
m'ont été nécessaires.
"Auguste de Belfokt.
Pnrif, janvier 1881.
INTRODUCTION
Les origines de l'hôpital de Châteaudun, comme celles de la
plupart des établissements religieux qui remontent à une haute
antiquité, sont enveloppées de jirofondes ténèbres. On ignore par
qui et à quelle époque il fut fondé. Dut-il sa création à de pieux
ecclésiastiques qui se rassemblèrent pour venir au secours des
pauvres et des pèlerins, ou fut-il établi parla munificence des
comtes de Blois, alors seigneurs de Châteaudun ? Ce sont là deux
hypothèses, successivement admises ou rejetées par les parties
intéressées,
A en croire les comtes de Dunois du xviii' siècle, ce sont leurs
auteurs, les comtes deBlois du xrii' siècle, qui fondèrent l'Hôtel-
Dieu, et nous trouvons un Mémoire écrit vers 1G28 par Jacques
Despoy, maître de l'Hôtel-Dieu, qui atïirme que l'hôpital fut
fondé en 1160 enwon par le comte Thibaut V, sénéchal de
France. Nous verrons plus loin quel intérêt poussait les comtes
de Dunois à soutenir ce système ; pour le moment noTis ne
voulons que le discuter, et, dès l'abord, nous devons déclarer
qu'il est impossible de le soutenir. Nous avons en effet une lettre
d'Yves, évêque de Chartres, écrite vers l'année 1101, dans
laquelle il désigne nommément l'hôpital de Châteaudun. Oninia
que plocotrophio quod >^itum. est in Castroduno prope erdestam Beate-
Marie-Magdalene a fideUhus rollata simt, vel in futurvm, Deo
douante, conferenda sunt, in tuitionemsancte Carnotensis ecclesie et
noatram paterne suscipimv-'i.
La fondation par les comtes de Blois écartée, et nous venons
de voir qu'elle n'était pas soutenable, au moins dans les termes
où la proposaient les comtes de Dunois, reste l'hypothèse de la
fondation pas de pieux ecclésiastiques. Nous nous rallions com-
X IVTRODTCTIOy.
plètement à ce système, que nous avons trouvé très ingénieuse-
ment développé dans un Mémoire placé par l'abbé Alexandre
Courgibet, frère condonné de l'Hôtel-Dieu, au commencement
d'un cartulaire de rho])ital de Châteaudun qu'il composa en
1738. « Un canon d'un concile tenu à Rome en 1059 sous le pape
Nicolas II, dit l'abbé Courgibet, était con(}u ainsi : « Ceux qui
« ont conservé la continence mangeront et dormiront ensemble
«. près des églises pour lesquelles ils sont ordonnés et mettront
<(. en commun tout ce qui leur vient de l'église, s'étudiant à pra-
(( tiquer la vie commune et apostolique. » Les prescriptions de
ce canon furent encore recommandées par le pape Alexandre II
dans un autre concile tenu à Rome en 1063. Enfin, vers l'année
1091, sous le pape Urbain II, suivant l'abbé Fleury {Hist. Eccl.
t. XIII, p. 493), plusieurs laïcs, en Allemagne, ayant embrassé
la vie commime et s'étant donnés, eux et leurs biens, au service
des communautés régulières de clercs et de moines pour}- ^•iv^e
sous leur conduite, quelques envieux blâmèrent cette manière de
vi\Te ; mais le pape Urbain, l'ayant appris, écrivit en ces termes
aux supérieurs de ces bons laïcs : <( Xous approuvons cette
((. manière de vie que nous avons vue de nos propres yeux, la
K jugeant louable et digne d'être perpétuée comme une image
'( de la primitive Eglise, et nous la confirmons par ces présentes,
f( de notre autorité apostolique. »
« Ainsi des Alliages entiers embrassèrent cette dévotion, les
gardons et les filles, les hommes et les femmes mariées. C'est de
là que prirent naissance dans le royaume plusieurs communautés
régulières, qui, par le môme principe de piété, s'établirent pour
faire du bien à l'Etat et à l'Eglise : les uns étaient poiir travailler
à la conversion des infidèles ; les autres pour donner l'hospitalité
aux pèlerins et aux pauvres malades dans le temps des croisades ;
ici il y en avait qui n'étaient établis que pour chanter les louanges
du Seigneur, dans une perpétuelle abnégation et un renonce-
ment gt'néral à toutes les choses du monde ; là enfin d'autres se
fondaient pour vivre en commun et s'adonnera tous les exercices
de charité envers les pauvres malades.
« C'est ainsi en effet que l'on doit croire que s'est établie en
ces temps la communauté des maître et frères condonnés de
l'Hôtel-Dieu de Châteaudun : ce fut d'abord plusieurs prêtres
qm s'unirent ensemble, en sedonnantmutiiellement leurs biens,
leurs personnes et leurs cœurs, pour vivre en commun en im
INTRODUCTION'. xj
même lieu et sous l'obéissance d'un maître et d'un supérieur. »
S'il y eut des discussions sur la question de la fondation de
r Hôtel-Dieu, on ne fut pas non plus toujours d'accord sur l'em-
placement qu'il occupa primitivement.
Suivant le mémoire de Jacques Despoy que nous avons déjà
cité, l'Hôtel- Dieu n'aurait pas, dans le principe, été placé où il
est actuellement ; il aurait été fondé à la porte Chartraine, et
pour retirer les pauvres passants seulement, « ainsi qu'il appert,
dit Despoy, par les ruines des vieilles masures qui sont encore
ésdits lieux, qui sont appartenant audit hospice. >
C'est, je crois, encore là une erreur. Nous avons vu en effet,
par la lettre d'Yves de Chartres, que, dès la fin du xf siècle,
l'Hôtel-Dieu était situé près de l'église de la Madeleine, et, dans
sa lettre, Yves se sert du mot ptocoù-ophium, qui doit s'entendre
d'un établissement destiné au. soulagement de toutes sortes de
pauvres indistinctement, et non de celui de xenodochium, qui
s'appliquait aux maisons où l'on ne recevait que des pauvres
passants.
Pour nous, voici donc ce qui nous paraît la vérité : l'Hôtel-
Dieu de Châteaudun fut fondé vers la fin du xi" siècle, à l'en-
droit précisément où il existe encore aujourd'hui (1), par une
réunion de pieux ecclésiastiques qui se rassemblèrent pour vivre
en commun et donner asile et secours, tant aux pauvres
pèlerins qui allaient à la Terre- Sainte, qu'à tous autx'es pauvres
infirmes de leur ville ou des environs.
La communauté naissante dut, dès le principe, se poser une
règle : nous ne connaissons pas ces statuts primitifs, mais nous
avons conservé ceux qui furent établis vers le xiii" siècle ; ils
(1) Nous aurions été certainement moins afflrmatif sans la lettre d'Yves de Char-
tres, qui porte expressément /^ro/je ecrlcswm Bi-dtœ- M arKP-Magdalfnœ .[Y o\x ch. n° 1 )
Nous trouvons , en efEet , dans le recueil de l'abbé Courgibet la copie d'une charte
fort curieuse , que nous n'avons pas rencontrée ailleurs il est vrai , mais qui par son
texte nous paraît parfaitement authentique. L'abbé Courgibet fait remonter cette
pièce à l'année 1140 environ. Cette date nous paraît un peu trop ambitieuse; mais
cette pièce n'est certainement pas postérieure à IIGO. C'est un donfait àl'Aumônepar
Julduin, que nous voyons maître de l'Hûtel-Dieu dans une bulle d'Alexandre III, de
l'année 1162. Ce .Julduin, en se faisant frère condonné, abandonne à l'Hôtel Dieu,
heberyivnentum suum cum omnihw pertiiieiitiis suis iitum anie conventum maioris
ecctesie in Lombardia, ad hospilandos adeunlcs in Jerusolem, et i/uando non erun
ad sasletitundoi /laujurex et egi'nns. (Ch. 8.) En admettant, ce qui est positif d'après
les termes de la lettre de saint Yves, que l'Hôtel-Dieu fût déjà établi devant l'église
de la Madeleine , le don de .Julduin dut puissamment contribuer à l'accroissement
de ses bâtiments.
Xij INTRODUCTION.
n'étaient sans doute que la consécration des statuts adoptés an-
térieurement. Chaque frère, lors de sa réception, jurait de les
observer fidèlement.
Xous croyons devoir les publier; ils sont comme la charte de
commune de cette pieuse association :
EgojuroDeo et heato Nicholao prœstare ohedientiam magistro
hujus dormis in omnibus licitis et honestis.
Egojuro prcrstnre honorem fratribus, sccretn capituU ohservare et
rommodnm dicter doimis proposse procvrare et dnmnum evitare.
Egojuro arcipere haculwn sancti Xicholai ( 1 ) infra très annoft
post receptionem meam.
Egojuro quod, dum ero preshiter, dicam orationem Inclina, in
celebrntione majoris missœ.
Egojuro dicere quolibet die unnm antiphonam de beata Maria.
Egojuro quod interero horis et divinis servitiis quœ fieri soient in
ecclesia hujus domus.
Ego juro quod nidlo modo relinquam prœdictum servitium nisi
licentia Magistri.
Ego juro dicere quotidie post prandium et post cœnam De pro-
fundis et Fidtlium.
Ego juro quod nuUum. eligam in magisti'um nisiprius sit /rater
hujus domus.
La communauté des maître et frères ecclésiastiques s'étant
augmentée beaucoup en peu de temps, plusieurs laïcs même vou-
lurent y entrer, et l'on se vit obligé alors de faire de nouvelles
constitutions. Les voici, telles qu'elles furent adoptées au xv'
siècle (2) :
Nullus débet recipi in fratrem nisi hibeat œtatem viginti anno-
rum, nisi de gratia speciali.
Item recipiendus donare débet dictœ domui omnia hona sua
prœsentia. etfiitura.
Item recipiendus solvere débet dictœ domui unam cuppam vel
decem. libras turonenses.
Item recipiendus débet afierre addictam domum leetum munitum
(1) Saint Nicolas était le patron de la chapelle do l'IIûtel-Dieu. Cette formalité,
de prendre le bâton de saint Nicolas était une marque de l'obligation à laquelle se
soumettaient les Frères d'aller quêter dans les diverses paroisses pour les besoins de
l'Hôpital.
(2) Nous n'avons plus l'original de ces statuts ; mais une des copies que noua pos-
sédons porte la mention que l'original était signé par N. de Villcxis et .1. Le Gai-
gneur. (1r, Jean Le Gaigneur était maître de l'Hûtel-Dieu dès l'année 1455.
INTRODLCTIOX. Xllj
duabus coojyerturis ctununi sciphum aryenteuin et unaiu cuchlear
argenteum.
Item, durante teinpore qiio frater de tiovo receptus est clencus,
non presbiter, Matjister tenetuv illi tradere. quolibet anno, sumniam
viyinti solidoruvi turonensium pro calceatura et summam quadra-
yinta solidotnim pro vestimentis, et cuilihet presbitero deserviendo
et continuam'niansionem faciendo in dicta domo centum solidos
turoneim''^ pro vestimentis prœdictorum. demptis benejiciatis qui
nulla debent habere vestinienta.
Item tenentur fratres presbiteri ordinatim ministrare sacramenta
ccclesiastica pauperibus diciœ domus et prœdictorum pauperum
exequias facere.
Item nullus de fratribus se poterit a dicta domo abseatare et
alibi mansioncm facere absque licentia Mayistri.
Item si aliquis frater habeat beneficium et se absentaverit a dicta
domo et servitio per mensem, Mayister poterit privare eum a suo
beneficio etnichil percipiet de dicta domo.
Item si quis deh'querit de fratribus aut aliquod malum faciet,
mayister poterit illum ponere in carcerem ad hoc in dicta domo
desiynatum aut aliter punire secundum delictum.
Item quod conjuyes qui se ibidem offerunt, non debent recipi ut
ibidem commorentur. sed alibi cdtra septa prœdictce domus (3).
L'observation exacte de la règle acquit à la communauté une
si grande réputation que plusieiu's laïcs, de tout sexe et de toutes
conditions, touchés des grands biens qu'elle accomplissait, se
tirent un plaisir et un honneur, à l'envi les uns des autres, de s'y
associer jiour y pratiquer eux-mêmes toutes les œuvres de charité
qu'on y exerçait continuellement. Atin de contribuer à l'accrois-
sement de la maison d'une manière spéciale et particulière, les
ims s'y donnèrent avec tous leurs biens présents et à venir, les
autres se contentèrent de léguer à l'Hôtel-Dieu des fonds ou des
rentes : tels ont été les bienfaiteurs dont nous retrouvons les
chartes de donation dans les cartulaires ou dans le chartrier de
l'hôpital.
Les papes Alexandre 111 et Innocent 111 accordèrent à lacom-
munaucé des privilèges qui furent encore augmentés dans la suite
par Urbain VIII et Innocent Xll.
Plusieurs évoques de Chartres approuvèrent et contirmèi'ent
i,i) Voir E, 48 et A 8, n" 0.
xiv INTRODUCTION.
la société des maître et frères dès son commencement. Ils ne
furent pas seuls à accoi'der une atifection toute spéciale à l'Hôtel-
Dieu de Châteaudun ; une pieuse tradition conservée dans cette
maison veut que Thomas Becket, archevêque de Cantorbéry, y
ait cherché un asile conti'e la persécution de Henri IL Avant la
Révolution, on exposait, tous les ans, sur l'autel de la salle des
malades, à la vénération des iidèles, la mître, les gants et la bourse
de ce saint martyr, qu'il avait,' disait-on, donnés à l'Hôtel-Dieu
pendant son séjour, comme un gage authentique de sa recon-
naissance (1).
Les rois de France ne se montrèrent pas moins empressés que
les papes et les évêques à témoigner à l'Hôtel-Dieu toute leur
bienveillance. Louis le Jeune écrivait à tous les officiers de son
royaume, tant ecclésiastiques que laïcs, d'avoir autant de con-
sidération pour les maître et frères de cette maison que pour
lui-même, et de défendre leurs biens avec autant de soin que
les siens propres, se déclarant d'ailleurs leur confrère et bienfai-
teur. L'année précédente, il avait donné à l'hospice 40 sous de
rente sur les étaux des boulangers à Orléans, donation qui fut
plus tard confirmée par Philippe-Auguste.
A l'exemple des rois, les comtes de Blois et les vicomtes de
Châteaudun donnèrent de nombreuses preuves de leur affection
pour l'Hôtel-Dieu. Nous signalerons, parmi les donations des
\dcomtes de Châteaudun, le droit de foire pendant un jour, ù la
fête de la Madeleine, avec toute la justice moyenne et basse
em ce jour, octroyé en fé^Tier 1201 par Geoffroy IV, et la fon-
dation de la foire de Saint-Nicolas par Geoffi'oy Y en juillet
1229.
L'Hôtel-Dieu de Châteaudun avait continuellement des rela-
tions forcées avec les communautés religieuses de la ville et en
particulier avec l'abbaye de la Madeleine, dont les possessions
ioignaient les bâtiments de l'hôpital. Avant de parler de ces
relations trop souvent litigieuses avec ses puissants voisins, les
Bénédictins de la Madeleine, sans nous arrêter à ses rapports
de bonne confraternité avec l'église de Saint- Valérien, paroisse
sur laquelle il avait été fondé, nous examinerons rajîidement
(1) Nous n'indiquons ce souvenir que comme pieuse tradition ; car nous doutons
fort, quant à nous, que jamais Thomas Becket se soit réfugié à l'Hôtel-Dieu de
ChStcaudun ; nous croyons plutôt que les reliques de ce prêtre furent données à l'iio •
pital par Jean de Salisbury, évêque de Chartres, compagnon fidèle du saint martyr.
INTROUUCTION. XV
comment l' Hôtel-Dieu fut mêlé parfois aux affaires du chapitre
de Saint- André.
Au mois de septembre 1 228, les chanoines de Saint-André,
sur la requête des maître et frères de l'Hôtel-Dieu, leur avaient
accordé une prébende dans leur église, à la condition que le
maître dudit Hôtel-Dieu observerait fidèlement les statuts du
chapitre et que lui ou un frère par lui délégué acquitterait sa
semaine comme les autres chanoines.
La concession de cette prébende donna Ueu à de nombi'eux
procès. Le chapitre de Saint- André avait de même octroyé des
prébendes aux abbés de la Madeleine et de Bonneval et au 2:)rieur
de Saint Denis de Nogent-le-Rotrou. Dans la suite des temps, les
abbés et le prieur cessèrent d'assister à Saint-André pour vaquer
imiquement à leur propre église, et passèrent des transactions
avec le chapitre pour le paiement de ce qui leur était dû.
Les comtes de Dimois jugèrent à propos de décharger demême
le maître de l'Hôtel-Dieu de l'assistance continuelle à l'office de
Saint-André. Alors intervint, en 1614, une transaction, aux
termes de laquelle le chapiti'e déchargea le maître de l'assistance
au chœur pour l'attacher entièrement à l'Hôtel-Dieu, et il lui
donna la somme de 93 livres, au heu de 120 livres ou environ
qu'il touchait avant cette transaction, tant pour distributions
manuelles que pour célébrations de messes en sa semaine.
Là-dessus, protestation du maître de l'Hôtel-Dieu, et requête
au Parlement, afin qu'il soit ordonné qu'il touchera, comme les
autres chanoines de Saint- André, quatre muids un setier de
fi'oment, autant d'avoine, 80 livres en argent, et qu'il jouira
d'un ai-pent de pré et d'une maison. Contredits du chapitre
alléguant que jamais le maître de l'Hôtel-Dieu n'a été considéré
comme chanoine, tellement qu'il est dit dans l'acte de fondation
stallum habehit in choro, sed voceni in capitulo non habehit. Enfin,
au mo's d'octobre 1657, nouvelle transaction par laquelle, au lieu
de 93 hvres, le chapitre accorde la somme entière de 120 Uvres
que le maître touchait précédemment.
Ce procès avait duré un demi-siècle, mais ce n'est rien compa-
rativement à ceux que l'Hôtel-Dieu eut à soutenir contre l'ab-
baye de la Madeleme.
Un manuscrit d'Alexandre Souchay, avocat-fiscal du comté
de Dunois au xvii" siècle, prétend que, dans le principe, l'Hôtel-
Dieu fut administré par les religieux de la Madeleine. C'est là
XVJ INTRODUCTION.
assurément une assertion toute gratuite et que toutes les pré-
somptions tendent à iulirmer : cependant il est impossible de ne
pas croire que les moines de la Madeleine aient eu quelque part
à l'établissement de cette maison, ne fût-ce qu'en abandonnant
tout ou partie du terrain sur lequel elle fut bâtie. Quoi qu'il eu
soit, les premiers actes authentiques qui nous parlent des rela-
tions de l'Hôtel- Dieu et de l'Abbaye nous les font voir aussi ami-
cales que possible.
Ainsi, en 1131, l'abbé de la Madeleine, Archambaud, ayant
dressé im règlement général pour les moines de son abbaye, fit
interv'eiiii' l'Hôtel-Dieu de Chùteaudun, avec lequel, dit-il, il
avait commencé par faire ime transaction. (Ch. 4. )
Mais la concorde ne devait pas durer longtemps entre les deux
('tablissements; ils avaient trop d'intérêts semblaljles pour que
la bonne harmonie pût subsister; dès 1180, la lettre adressée
par Thibaut A' à Pierre, cardinal du titre de Saint-ChrysogOne,
légat du pape Alexandre III, constate un commencement de
discorde.
Les principales difficultés venaient du (h'oit de dîme que les
abbés de la Madeleine prétendaient sur les vignes de l'IIôtel-Dieu
et des censives que les deux établissements réclamaient chacun
de lem" côté.
La création de la foire de la Madeleine, en 1201, au])rotitde
l'Hôtel-Dieu. amena de nouvelles diflicultés.L'abbayene pouvait
voir sans déplaisir les maitre et frèi'es jouir de ce privilège d'une
foire franche, qui se tenait sur leur domaine et qui,chaque année,
prenait luie telle extension que bientôt les marchands forains
envahirent la place devant l'abbaye et jusqu'au cimetière de la
Madeleine.
Outre les étaux du iour de la foire de la Madeleine, il y en
avait d'autres permanents, placés dans l'église môme de l'abbaye
et qui servaient à vendre de la cu'e. L'Hôtel-Dieu pi'étendait
avoir seul le droit de les louer. De là encore de nombreuses con-
testations.
Une grave question aussi était celle des droits curiaux. Na-
turellement, les religieux de la Madeleine prétendaient que, sous
ce rapport, l'Hôtel-Dieu leur était assujetti. Vers l'année IKJOj
Guillaume, abbé de Tiron, à la prière du comte Thibaut, avait
cédé à l'Aumône une terre pour y établu* son cimetière,en la cen-
si\XMk' l'abbaye île la ^Madeleine, l-es religieux réclamaient, outre
INTRODUCTION. SVij
le cens, un droit par chaque sépulture. Cette contestation fut iv-
gléepar une transaction du mois de juillet 1212, par laquelle il
fut convenu, en même temps que les personnes commensales de
l'Hôtel-Dieu ne pourraient contracter mariage ailleurs que dans
l'église de la Madeleuie, et que les domestiques à gages de l'Hô-
tel-Dieu seraient tenus de faii'e leurs pâques à la Madeleine.
Par suite de cette prétention sur les droits curiaux, les reli-
gieux s'arrogeaient le droit de régler tout ce qui concernait l'é-
glise de l'Hôtel-Dieu. C'est ainsi que les maître et frères furent
forcés de prendre l'engagement de ne pas construire plus de trois
autels dans leur église. C'est encore en vertu de cette préémi-
nence curiale que les religieux de la Madeleine ne voulurent ja-
mais permettre que l'Hôtel-Dieu eût des cloches dans son éghse.
Dans toutes les grandes occasions, jusqu'à la Révolution, les
maître et frères furent obligés de se servir des cloches de la
Madeleine.
L'Hôtel-Dieu possédait deux annexes, les chapelles de Saint-
Biaise et de Sainte- Cécile.
L'abbé Bordas dit que <( les frères de l'Hôtel-Dieu de Chàteau-
« dun formèrent de moindres hospices pour les malades dans
K des lieux où leurs bienfaiteurs jugeaient leur présence conve-
a nable. On trouve dans leurs titres qu'ils exerçaient l'hospita-
(( lité envers les malades à Beaufou sur le chemha de Vendôme,
c< à Fontaine- Marie, à Péronville et à Dangeau. » Nous ne
croyons pas à l'existence de ces succursales de l'Hôtel-Dieu et
nous n'en avons trouvé nulle trace ; mais les frères possédaient,
dans chacime des paroisses de La Chapelle- Vicomtesse et de
Fontaine-Raoul, une chapelle dont l'un d'eux était pourvu et
dans les dépendances de laquelle il pouvait recevoir les pauvres
malades de la paroisse.
La véritable fondation de la chapelle de Sainte-Cécile, dans la
paroisse de Fontaiiie-Raoul, date de 1224. A cette époque, Geof-
froy de la Rue, chevalier, eu se fiiisant frère condonné, octroya à
l'Hôtel-Dieu divers dons et entre autres lui abandonna 100 livres
pour acheter le bois de Beaufou, à la condition qu'il serait insti-
tué un chapelain perpétuel chargé de faire l'anniversaire dudit
donateur. Les maîtres et frères se conformèrent au désir de
Geoffroy de la Rue et instituèrent l'un d'eux chapelain. (Ch. 133.)
Mais si l'établissement de la chapelle ne date que de 1224,
longtemps auparavant l'Hôtel-Dieu avait, dans la paroisse de
Xviij mTRODL'CTION.
Fontaine-Raoul, d'importantes possessions ijui constituèrent le
revenu delà chapelle de Sainte-Cécile. Ainsi, dès 116i), on ren-
contre un accord entre l'Aumône et Jean de Secourray pour les
terres de Beaufou, accord contirmé par le comte Thibaut A'. Par
cet acte, il est convenu que les frères condonnés pourront établir
des hôtes dans leur terre de Beaufou, en lem* donnant à chacun
un quart d'arpent pour leur logis et autant de terre labourable
qu'ils le jugeront convenable. Les terres de l'Aumône qui n'au-
ront pas été données à des hôtes seront mesurées ; Jean de Se-
courray en livrei'a la même quantité, et toutes ces terres seront
cultivées par les soins des frères, mais Jean percevra le tiers des
revenus, à la condition toutefois de fournir le tiers des bestiaux
et des semences. Le terrage, la dîme, le cens sur les hôtes, la taille
et tous les autres revenus seront partagés également entre le sei-
gneur et les fi'ères, à l'exception cependant des menues dîmes
qui appai'tiendront exclusivement à l'Aumône.
Cet acte nous prouve que, dès les ])remières années de .•^a fon-
dation, la Maison-Dieu de Châteaudun possédait des héritages à
Beaufou ; mais la donation la plus importante qui lui fut faite de
ce côté est celle d'Ursion de Meslay, seigneur de Fréteval, au
mois de mars 1222. Ce seigneur, par un acte passé à Chartres,
dans la chapelle de Saint-I\Iartin, abandonna à l'aumôue en toute
propriété, avec tout droit de justice, trois cents ai'pents de bois,
sis entre la grande route qui va de Beaufou à Fréteval d'une part
et le bois Bourreau d'autre part, s'étendant en long depuis la
])laine de Beaufou vers Malebranche et le chêne du Trépied, aussi
loin qu'il sera nécessaire pour que la quantité de trois cents ar-
pents soit complètement atteinte. Ursion donne aux frères con-
donnés tout droit et usage dans ledit bois, réservant cependant
pour les moines de l'Aumône de Cîteaux le jiacage de cent qua-
rante bestiaux et ])om' lui-même, la chasse de la grosse bête, cerf,
chevreuil et sanglier : mais à la condition que si un cerf ou une
biche, un chevreuil ou une chevrette est pris dans les limites du
bois des hospitaliers, ledit giliier leur appartiendra ; que si c'est
xm sanglier ou une laie, quatre jambons seront remis aux frères
condonnés.
La donation du seigneur de Fréteval était des plus impor-
tantes ; aussi fut-elle entourée de toutes les garanties possibles, et
nous trouvons dans le chartrier de l'Hôpital une assez grande
quantité d'actes qui s'y raj>portent.
INTRODUCTION. XIX
Le premier en date est la confirmation faite, au château de Fré-
teval, par Emma, femme d'Ursion de Meslay, au mois de mars
1222 (Ch. 123.) En même temps Ursion envoyait par un de
ses familiers, Nicolas de Frécot,chanoine de Chartres, une requête
à l'évêque Gautier pour le prier de ratifier sa donation (Ch. 122),
ratification que celui-ci accorda, au mois de juillet de la même
année (Ch. 127), en donnant au maître de l'Hôtel-Dieu l'investi-
ture desdits trois cents arpents de bois. Au mois de mai précé-
dent, Hugues et Geofl^roy de Meslay, wlames de Chartres, avaient
déjà confirmé, en présence de l'évêque Gautier, la donation de
leur frère Ursion (Ch. 126).
Marguerite, comtesse de Blois, avait confirmé également cette
donation en 1222 (Ch. 128). Cette confirmation ne parut pas
suffisante à Ursion de Meslay; il voulait surtout avoir l'assenti-
ment de Gautier d'Avesnes, mari de IMarguerite : nous ne savons
si le comte finit par se rendre aux prières du seigneur de Fréteval,
mais du moins il ne le fit pas immédiatement; car, en 1224, nous
vo3'ons deux requêtes qu' Ursion lui adresse successivement pour
lui demander de ratifier son présent (Ch. 131 et 132).
A partir de 1224, l'un des fi'ères de l'Hôtel-Dieu fut pourvu de
la chapelle de Sainte-Cécile, et perçut le revenu des métairies de
ladite chapelle. Cet état de choses dura jusqu'en lôGô. A cette
époque, une grande révolution s'était accomplie depuis quelques
années dans l'Hôtel-Dieu : aux maître et fi-ères avaient été subs-
titués comme administrateurs des commissaires laïcs ; ceux-ci
prétendaient avoir le droit de disposer des revenus des chapelles
de Sainte-Cécile et de Saint-Biaise aussi bien que des autres pro-
priétés de l'Hôtel-Dieu. Pour éviter cette dépossession, les frères
firent entre eux, le 29 septembre 1565, im accord, aux termes
duquel, « quiconque d'entre eux sera pourvu d'icelles cha-
K pelles les fondera en titre seulement, et povu- son titre et celé-
es: bration da service divin prendra et recevra tant seulement,
« sçavoir est ledit chapellain de Sainte-Cécile les dixmes tant
« grosses que menues avec le dedans de ladite chapelle, et ledit
« chapellain de Saint-Biaise, au pareil, recevra les dixmes tant
« grosses que menues, avec le dedans d'icelle chapelle tant seu-
« lement. Le surplus des bois, rentes, revenus, terres, posses-
«.< siens, bois, étangs et autres di'oits y appartenant re\'iendront
« à la mause pour vivre on commun, qui sera reçu par lesdits
«. maître et frères. »
XX IMHODUCTION.
La chapelle de Saint-Biaise était située, comme nous l'avons
dit, dans la paroisse de La CliapelIeA'icomtesse. Nous n'avons
pas sur sa fondation un acte aussi précis que la charte de Geof-
froy de la Rue pour la chapelle de Sainte- C écile ; mais nous
croyons pouvoir affirmer qu'elle fut établie vers la même époque,
et nous pouvons voir la ]ireniière trace de sa fondation dans une
charte de Kobert du Mée, du mois de novembre 120d, par hujuelle
en se faisant frère condonné il abandonne tout ce qu'il possé-
dait sur le mouUn Estornel à Boursay et confirme le don du
pré de Flocel fait par le père de Guillaume de Choue. Le titre le
plus ancien où nous rencontrons la chapelle de Saiut-Blaise nom-
mément désignée est une donation qui lui est faite, au mois de
mars 1362, par Guillemette, veuve de Joly de Soizé, pour son
anniversaire et celui de sou mari. Au mois de décembre 1370,
ime transaction intervint entre le chapelain de Saint-Biaise et le
prieur de La Chapelle-Yicomtesse, pour le règlement des dîmes,
redevances, cens et rentes a]5partenant réciproquement aux deux
parties contractantes.
Etudions maintenant l'administration intérieure de l'Hôtel-
Dieu de Cluiteauduu.
Un premier l'ait qu'il importe d'établir, c'est la nature de la
fondation des maître et frères condonnés qui furent les }iremiers
administrateurs de l'Hôtel-Dieu. Or, cette fondation, suivant
nous, ime dans son prmcipe, était double dans son objet. Le but
de l'établissement était non-seulement de donner un asile à la
pauvreté souôrante, mais encore de créer un chapitre ou commu-
nauté d'ecclésiastiques. Nous lisons dans un mémoù'e rédigé
en 1778 par'M.Gérard, curéde Samt-Yalérien, les lignes suivantes
qui nous semblent résumer l'esprit des maître et frères condonnés
des premiei's siècles de l'établissement : « La dotation de tous
« les biens en faveur de cette communauté ne pouvoit avoir pour
'( objet que les membres de la communauté et le récipiendaire
c( luy-mesmequi avoit le courage d'en faire le généreux sacrifice.
« C'étoit là la premièi'e intention des frères (jui s'initioient dans
« cette milice toute religieuse et qui quoyque animés d'une fer-
ce vente charité pour le malheureux, n'avoient pas cependant le
'i goût de la pauvreté pratique jusqu'au pomt de se faire pauvres
m pour soulager les autres. Leur dessein seulement étoit de l'éu-
« nir un grand nombre de possessions, afin qu'en AÎvant en
« communauté ils pussent, de leui's éi)argncs, soulager la misère
INTRODUCTION. XXJ
(( (le ceux que la fatigue et les longs voyages de piété présen-
te toient à leur compassion. Ne les supposons donc pas plus cha-
(( l'itables qu'ils ne l'étoient et que ne le disent leurs actes de
(C donations. C'est à eux-mesmes qu'ils se donnoient leurs biens;
(C de là le nom de frères condonnés. »
Les preuves abondent pour établir ce caractère de chapitre
que nous pensons devoir attribuer à la communauté des frères
condonnés. Ce sont d'abord les anciens statuts. La bulle d'A-
lexandre III, de 1162, traite les frères absolument comme des
chanoines; le pape leur permet de célébrer dans leur église, tous
les offices divins, même dans le temps d'mi interdit général.
N'est-il pas évident, d'après les termes de la transaction de 1212
avec l'abbaye de la Madeleine, que l'intention des frères condon-
nés fut d'attacher à l'église de Saint-Nicolas tous les droits d'une
éghse majeure principale, et non de la réduire au simple état
d'une chapelle dépendante et accessoire d'un hôpital ? ce Aussi, »
dit un autre Mémoire de l'année 1773, « voit-on que cette église
(( n'a jamais subsisté un moment sans titres de bénéfices, et sans
(C ministres érigés, créés et donnés pour un office canonial et
'( pour le service de l'hôpital. Dès les premiers tems de sa nais-
se sance, elle est devenue collégiale, curiale et hospitalière, et
a c'est sur le fondement de ces qualités qu'elle doit des secours
K spu'ituels et temporels aux pèlerins, aux pauvres, aux malades
<( et aux sœurs de la Charité, ayant une résidence fixe ou passa-
(f. gère dans l'Hôtel-Dieu. »
Nous avons voulu, avant de commencer l'historique des divers
chanç^ements sm*venus dans la nouvelle administration de l'Hô-
tel-Dieu, bien préciser ce caractère de la fondation des frères con-
donnés, afin qu'on pût comprendre sur quoi étaient fondées les
résistances qu'ils opposèrent pendant deux siècles à la réforma-
tion de l'Hôpital, et jusqu'à quel point ils avaient des motifs sé-
rieux de s'opposer à cette réformation.
La pièce la plus ancienne où nous voyions mentionné le nom
de frères condonnés est la charte de Juilduin, de l'année 1160
environ. Généralement le titre le plus communément adopté
avant le xiii° siècle est celui de procuratores Elemosinc ou
elemosinnrii. Le maître s'appelait tantôt prieur, tantôt pro-
cureur, ministre ou maître. Antérieurement au xiii° siècle, les
donations se faisaient ordinairement domui Elemosinc ou Deo
et paupcrihiis infirmis Elemosine ; mais àpai-tir de 1220 sui'tout,
Xîij INTRODUCTION.
presque tous les dons sont faits aux maître et frères condonnés.
Dans le principe, le nombre des frères condonnés paraît avoir
été de huit prêtres et deux novices, auxquels étaient adjointes
quelques sœurs religieuses qui étaient voilées et donnaient.comme
les maître et frères, tous leurs biens audit hospice. Vers la fin du
xv° siècle, les sœurs furent supprimées, comme aussi deux frères
et un novice, jiour décharger l 'Hôtel-Dieu d'un tel nombre de
personnes qu'on jugeait inutiles, et ou les remplaça par un gar-
dien et sa femme.
De l'aveu de leurs adversaires les plus ardents, les maître et
frères gouvernèrent pendant longtemps l'Hôtel-Dieu avec ordre
et beaucoup de charité ; mais, leur piété étant venue à diminuer,
ils tombèrent dans le dérèglement, abandonnèrent l'intérêt tles
pauvres et firent tourner à leur profit et à leur bien-être les reve-
nus dudit Hôtel-Dieu. Nous n'avons pas de renseignements pré-
cis sur cette période de l'administration de l'Hôpital, mais un
mémoire présenté en 1558 par les échevins de Chûteaudun aux
juges commis par le roi pour la ré formation des hôpitaux nous
fait connaître quelques-uns des griefs reprochés aux admmisti'a-
teurs ecclésiastiques de l'Hôtel-Dieu.
Les échevins disent qu'ils ont « fait faire inventaire des lits,
« dont s'est trouvé peu et du Imge pareillement pour les jxauvres
« et qu'ils se sont entremis dans l'administration du revenu
« temporel, lequel revenu qui peut valoir par chacun an deux
« mil livres estoit consommé et mangé au moyen du grand
(( nombre de gens d'église et autres serviteurs supernuméraires
(( estans audit Hostel-Dieu, parce qu'il y a dix ou douze prestres
a qui se dient frères et avoir lait profession, et sept ou huit ser-
« viteurs ; lesquels prestres qui se dient frères et avoir fait pro-
(c fession, combien qu'ils n'en ajent fait aucune, et y entrent et
« sortent par le congé simple du maistre, veulent avoir à chacun
« repas touttes sortes de viandes, li-omage et fruits à l'issue de
(( chacun des repas, et pain et vin sans nombre ne mesure, et
(( trois fois la semaine chapons et autres vollatilles rousties,au
<( grand intérest de laditte maison et diminution du vivre des
(( pauvres. » H est vi'ai que, un siècle plus tard, les maîtres et
frères protestaient contre ces accusations, en alléguant que c'était
un simple dire de leurs adversaires sans aucune preuve à l'ap-
pui ; mais ils oubliaient que, quelques jours après leur requête,
les échevins, accompagnés de six notables, faisaient une descente
INTRODUCTION. XXÎÏj
àTHôtel-Dieu et constataient qu'il y existait, entretenus aux
frais de la maison : a M" Anceaume Touchard, raaisti'e ; M*^ Flo-
« rent Jahan, Jean Drouet, Jean Moreau, Mathurin Pézières,
« Jacques Couronneau, Jean Lambert, François Vacher et
« Pierre Guérin, tous prestres, Jeau Guérin et Anceaume Ti'é-
« boil, novices, tous eux disans frères condonnez audit Hostel-
« Dieu ; M" ^lathurin Beslon, prestre, servant de des^jencier ;
« M" Gilles Blanvillain, aussy prestre, préposé pour recevoir les
« grains appartenans audit Hostel-Dieu et mestre au moulliu ;
<ï Benoist Joj-eux et sa femme, gardians de la salle des pauvres ;
« la veufve Geoffroy Fresneau, servante ; un nommé Tlievot,
<( charretier, conduisant le harnois et les quatre chevaux dudit
« Hostel-Dieu; un nommé Philbert, pallefrenier du cheval et
« mulet dudit maistx'e de la Liaison-Dieu ; un nommé Guillaume
« Brichon, boullanger ordinaire de ladite maison ; un petit gar-
ce çonqui sert àla table. De plus, au lieu de Fontaine- Marie, une
« nommée Besnarde Panthonnière, veufve Mai'in Jaulnet, ser-
« vante ; lui moutonnier nommé Jean ; un porcher nommé
« Louis Mothereau ; une nommée Jeanne Luzette, vachère. »
Nous avons rencontré d'ailleurs, dans le chartrier de l'Hôpi-
tal, un autre témoignage qui ne peut être suspect. C'est une re-
quête présentée au Parlement en 1566 par Jacques Courouneau
maître de l'Hôtel-Dieu, pour obtenir une augmentation du reve-
nu attriijué aux frères condonnés. Par cette requête, Jacques
Couronneau remontre qu'il n'a été alloué à chacun desdits frères
que « quatre-\'ingtz hvres tournois, qui seroict à chascun des diz
« frères quatre solz sept deniers obole pour le plus par chascun
« jour del'an seullemeut, laquelle somme ne se pourroict aujour-
« d'huy estendre à faire grande despence comme de avoir pain,
« vin et viande à discrétion; car s'il falloit aujourd'huy avoir une
« chopine de vin à chascun repas et ung pain cuyt pesant douze
<( onces, ne suthroient les diz quatre solz sept deniers obole pour
« avoir du pain à chascun desdiz frères sans avoir autre pitance
« Ce nonobstant, ledict suppliant.ayant volonté de gouverner et
« entretenir les diz frères en leur communité accoustumée y em-
« ploie aultant et plus que la dicte somme ne se monte, mesmes
« les fournit de pain, vin et viande à chacim repas de disner et
« soupper ; et non contans de ce, veullent avoir desjeuner, gous
(( ter et à toutes heures pain et vin à discrétion, veullent,en l'ab-
« sence dudit suppliant, contraindre les serviteurs et dômes-
XXIV INTRODITTION.
«. tiques par menasses leur bailler ce qu'ils demandent de pain et
f( devin, et ne veullent aucunement obéyr audict maistre, ne
« vont et n'assistent au d'nin service sy l)on leur semble... i^
Au reste, ce n'était pas seulement dans l'Hôpital de Château-
dun ([uc le relâchement s'était introduit. Tout le monde sait
qu'au commencement du xv" siècle, le désordre était général
parmi les ecclésiastiques : sans ce désordre la réfoi'me de Luther
et de Calvin n'aurait jamais eu sa raison d'être. Le roi Henri II
résolut d'apporter un remède à ce dérèglement en ce qui concer-
nait les hôpitaux de son royaume. Au mois de janvier L545, il
rendit à Saint-Germain-en-Laye un édit célèbre, dont nous si-
gnalerons les deux dispositions principales. Par la première, il
enlevait l'administration du temporel aux ecclésiastiques pour
l'attribuer aux maires et échevins des villes où les établissements
charitables étaient situés. Par la seconde il réglait le sort des an-
ciens administrateurs. « Et à ceux qui se prétendent titulaires
(( des hôpitaux et lieux pitoj'ables, » disait l'édit (et c'est bien
là, comme nous l'avons dit, le cas des frères condonnés de Châ-
teaudun), « voulons que s'il appert promptement à nos officiers
« de leurs titi-es suftisans pour y avoir bénéfices établis confor-
« mément à la constitution canonique ordonnée par le concile
(( de Vienne, ils ayent à leur taxer le revenu selon la charge du
« service divin qu'ils seront tenus faire aux hôpitaux, et que le
« résidu soit entièrement baillé à l'entretenement d'iceux. »
Les prescriptions de cet édit lurent scrupuleusement obser-
vées à Châteaudun. Les échevins se chai'gèrent de l'administra-
tion du revenvi et prirent les mesures suivantes pour faire dispa-
raître les abus qu'ils avaient signalés.
(c Pour le premier article de la réformation du nombre effréné
a des servitenrs,maistres !Mathurin IJeslon et Gilles Blanvillain,
(( prestres, que ledit maistre a dit n'estre frères condonnés audit
'i Hôtel-Dieu, mais serviteurs aux gages de ladite Maison-
ce Dieu, il ne leur sera baillé vivres ne habitation en ladite mai-
ce son.
« Au regard du bouUanger, a esté advisé qu'il sera mis hors
<( comme non nécessaire, tant parce qu'il est expédient les
« \'ivres des maistre et frères leur esti-e fournis à argent, que
(( aussy pour les gages et vivres qu'il faudroit audict bouUan-
(( ger, le bois qu'il consommeroit sous (nnbre de la cuisson du
(( pain et les larcins qui s'y pourroient faire, tant dudit boullan-
INTnODVCTIOX. XXV
<( gerque des maistre et frères, qui en pourroient transporter
k'. ailleurs et le disti'ibuer à leurs parens et amis.
« Le charretier, attendu que aujourd'huy il n'a autre charge
i( que de mener bois, du fumier aux vignes, et a dix-huit livres
X de gages, a esté advisé qu'il sera osté, les chevaux vendus et
u les harnois et charrettes,pour le profit dudit Hôtel-Dieu, atten-
'i: du aussy la dépense que fait ledit charretier, ses quatre che-
<( vaux, charrettes et harnois, qui se peut monter à 200 livres
« par an.
« Le pallefrenier n'aura aucuns gages, ne sera nourry lui ne
ti les chevaux dudit maistre aux dépens de la maison.
« Le gardien et gardienne demeureront ou seront ostez, et
(( pourveu d'autres ; lequel gardien sera tenu garder les bois
H taillés de la maison.
(( La chambrière sera ostée des gages et ne sera plus à la
« charge de ladite Maison-Dieu.
(( Les serviteurs de Fontaine- ^larie seront ostez, le bestial
(( vendu et mesna"-e estant audit lieu, et ledit lieu baillé à ferme
((. le tout au plus offrant et dernier enchérisseur, à la charge de
« par le preneur entretenir le tout en bon estât et de garder
c( les bois qui seront près ledit lieu appelez les bois de l'Au-
(( mosne.
« Le maistre dudit Hôtel-Dieu aura, outre sa chanoinerie de
(C Saint- André de Châteaudun dépendant de ladite Maison-Dieu
(( qui peut revenir à 80 livi'es par an ou environ, sa cure de Neu-
(C vy-en-Dunois, sa chanoinerie du ohasteau dudit Châteaudun
'( et autres bénéfices qu'il peut avoir, la somme de 80 livres ^lar
<(. an, à la charge d'assister au service de ladite église, faire estât
'( de maistre, fixire faire et dire tout le di\'in service fondé en
'( icelle église et de faire administrer les saints sacremens de
« confession et autres sacremens qu'il con^dendra administrer
« aux pauvres, en la manière accoustumée et mieux si faire se
« peut ; autrement et à deffault de luy sera interdit et auxdits
(ï frères defaillans arrestée et déniée la pension : et sera mis un
« tronc fermant à clef en l'église, laquelle demeurera entre les
« mains des échevins, oii sera mis en escript ces mots : Cy est le
« tr07ic des aumosnes des pauvres.
« Et au regard desditz Jahan, Drouet, Moreau, Pézière, Cou-
K ronneau, Lambert, Vacher et Guérin, tous prêtres, Jean Gué-
i( rin et Anceaume ïriboeil, novices, tous eux disans frères con-
XXVJ INTHODCCTIOX.
« donnez audit Hostel-Dieu, demeureront par provision axidit
f( Hostel-Dieu, seront logez aux maisons et cliambres dudit
(C Hostel-Dieu, ainsj qu'il sera advisé par ledit maistre et nous ;
« et outre leur logis sera baillé à chacun, pour leur vivre, la
a somme de GO livres tournois par chacun an, qui leur sera
«. payée par mois.
« Aussy a esté advisé que pour l'entretcnement du service de
« ladite église, il suftiroit bien du maistre, quatre prestres et un
•i petit clerc (attendu le peu de service qui est d'une messe et
« autre petit ser\-ice) ; et audit clerc suffiroit bien de 30 livres
« par an, et est bon que le nombre soit diminué, au pris que le
(( dessusdits eux disans frères condonnez mourront. »
Naturellement les frères protestèrent contre ce projet de ré-
formation, qui reçut l'approbation du grand-amnûnier de France.
Vainement ils s'adressèrent au bailliao-e de Blois et au Parle-
ment ; ils furent repoussés de toutes parts.
Cependant ils ne perdirent pas courage et réussirent à faire
maintenir leur nombre de huit prêtres et deux novices. En 1573
ils obtinrent, sinon de percevoir les revenus, au moins d'en exa-
miner l'emploi. C'était un grand pas de fait pour eux et ils espé-
raient reconquérir leurs vieilles prérogatives, lorsque les éche^^ns
résolurent de frapper im dernier coup en enlevant même l'admi-
nistration intériem-e aux frères condonnés et en élisant des com-
missaires laïcs, comme l'édit de 1.54.5 leur en donnait le droit.
Mais alors surgit une nouvelle j^rétention. La réunion des no-
tables de la ville de Châteaudun se tenait à l'Hôtel-de-Ville le
18 novembre 1579, « pour faire ellection et nomination d'un no-
ce table bovu'geois ou marchand de ladicte ville pour régir et gou-
« verner et administrer le revenu de ladicte Maison-Dieu à la
« charge d'en rendre compte, » quand Jacques ïalvats, procu-
reur de la duchesse de LonguevUle, « a remonstré que madicte
ti dame et ses prédécesseurs, contes de Dimois, ont fondé ledict
(( Hostel-Dieu et donné la plus grand jiartie des biens qui y
« sont ; par le moyen de quoy à elle seulle et non au roy appar-
« tient le pouvou* de maistre et administrateur audict Hostel-
(c Dieu, ce qu'elle auroit toujours faict par le passé et encore à
f( présent y auroit pourveu de la personne de ^V François le
(( Vachier ; que lesédictz du roy pour les establissemens de com-
« missaires es Hostelz-Dieu ne se peuvent ny doibvent entendre
« dudict Hostel-Dieu et aultres hospitaulx estans es terres et
INTRODUCTION. XXvij
(C seigneuries de madicte dame, comme Sadicte Majesté a déclaré
< pai" plusieurs foixsparlectres patentes entérinées et vérifiées es
« cours de Parlement, mesmes par celles qu'elle a puys naguères
« obtenues, lesquelles sont entre les mains de Messieurs les gens
« du roi, adressantes à raondict sieur le baill}- de Blois : à ce
« moyen empesche qu'aucun commissaire soit mis au manie-
ce ment et administration dudict Hostel Dieu, sinon ledict Va-
(( chier qui y a été commis par madicte dame. »
La réclamation de la duchesse de Longue ville venait trop à
propos au secours des prétentions des frères condonnés pour que
ceux-ci ne fissent pas cause commune avec elle. Aussi, renon-
çant pour un moment au droit d'élire leur maître, ils accep-
tèrent François Yacbier et l'appuyèrent de tout leur crédit. De
leur côté, les écheràis ne se tinrent pas pour battus : dans une
nouvelle assemblée, tenue huit jours après la première, ils élurent
pour commissaires Jean Dugué, prieur du Saint- Sépulcre, Jean
Le Jay, éhi en l'Election, et Jacques Marné, marchand, et pour
receveur Jacques Yigier, bourgeois; puis ils députèrent vers
Madame de Longueville pour la prier de vouloir bien renoncer à
ses prétentions. Ce ne fut pas chose facile que d'obtenir son dé-
sistement ; les négociations durèrent plusieurs mois; 2^uis enfin il
fut convenu que la duchesse renoncerait pour le maître de l'Hô-
tel-Dieu à l'administration du temporel de ladite maison, mais
se réserverait le droit de nomination ou tout au moins de confir-
mation des commissaires et du receveur laïcs.
Les frères condonnés crièrent à la trahison, mais force leur fut
bien d'obéir. L'année suivante, 1581, François Yachier étant
mort de la peste, et Marie de Bourbon ayant nommé pour lui
succéder dans la maîtrise son aumônier Laurent Grasset, les
frères s'empressèrent de nommer François de Saint-Mesmin :
mais ce fut encore là une tentative avortée ; après quelques mois
de résistance, ils furent obligés de se soumettre, et, malgré leurs
protestations, l'établissement des commissaires laïcs fut définitif
à partir de cette année 1579.
Comme consécration du nouvel ordre de choses, il fallait un
règlement dressé par l'autorité judiciaire : aussi trouvons-nous
dès l'année 1580 une sentence du bailli de Dunois portant qu'à
l'avenir « le nombre des maître, six frères et un novice, demeu-
« rera et ne sera augmenté, lesquels demeureront tous ensem-
« blement dedans l'enclos de l'Hostel-Dieu, et vivront, comme
XSVllj INTRODUCTION.
« ils ont par cj'^-devant fait, en commun, et auront pour la des-
(( pence de leur table, comme gages de serviteurs, pour tant, la
« somme de 230 écus par an et 4 muids de blé. » Les frères accep-
tèrent ce règlement ; ils ne discutèrent pas sur le plus ou moins
d'argent qu'on leur accordait ; ce qu'ils voulaient c'était rentrer
dans l'administration absolue de l' Hôtel-Dieu.
En 1594, ils obtinrent une sentence du Ixiilli de Dunois qm
leur donnait le droit d'assister, si bon leur semblait, à tous les
baux passés par les commissaires laïcs. Ceux-ci appelèrent de
cette sentence, et en 159(5 Charles Hue de Courson, seigneur de
Villepot, commissaire pour la réformation des hôpitaux des bail-
liages d'Orléans, Berrj, Blois et Gien, fit im règlement célèbre,
par lequel il reconnut au maître de l'Hûtel-Dieu le droit d'as-
sister au bureau et d'y avoir voix délibéi'ative.
C'était là un grand point de gagné pour les frères, car, ayant
conservé le droit de nommer leur maître, ils étaient sûrs d'avoir
un représentant dévoué au sein du bureau d'administration ;
aussi, pendant près d'un siècle, les difficultés parurent apaisées.
En 1670, un prêtre, vénérable d'ailleurs par ses vertus, mais
d'un esprit brouillon et opiniâtre, tenant aux meilleures familles
de Châteaudun, fut reçu parmi les frères condonnés, et bientôt
il eut rallumé l'incendie qui n'avait cessé de couver entre
les commissaires laïcs et les prêtres desservants de l' Hôtel-
Dieu.
Les fi'ères commencèrent par reprocher aux administrateurs
la mauvaise gestion des revenus, et, en 167fi, intentèrent un
procès à Pierre Marchand, seigneur de Champbuisson, et à
Lomer Contant, bo;u-geois, tous deux administrateurs de
l'Hôtel- Dieu, qu'ils accusaient d'avoir dilapidé les deniers de la
maison. Ce procès fut abandonné faute de preuves, mais les
commissaires laïcs, voyant la guerre déclarée, prirent à leur tour
l'offensive,- et, revenant aux termes de l'édit de 1545, contestè-
rent de nouveau au maître de l'Hôtel-Dieu le droit d'assister
aux délibérations du bureau. En 1679, une transaction inter-
vint, aux termes de la([uelle le maître put ^irendre }>art aux
délibérations, mais sans avoir le droit de s'appeler administra-
teur. C'était mi échec pour les frères condonnés. Les commis-
saires qui avaient le plus contribué à leur retirer une partie des
prérogatives que leur avait concédés le règlement de 1596,
GiUes Greslain, Jacques Roger et Charles Marchais, furent con-
INTBODUCTIOX. xxix
tinués, contre les usages ordinairement observés, dans l'admi-
nistration de l'Hûtel-Dieu après leurs trois années expirées. Les
frères virent dans ce fiiit une mauvaise volonté évidente de la
part de la chambre de ville ; ils commencèrent par déposer une
protestation contre cette nouvelle nomination; puis, voyant
qu'ils ne pouvaient rien obtenir par la persuasion, ils eurent
recours à la violence.
Une nouvelle délibération, prise d'ailleurs par les commis-
saires, en l'absence du maître de l' Hôtel-Dieu, était venue
mettre le comble à leur irritation : il s'agissait de l'établissement
d'un portier et de la fermeture pendant la nuit des portes qui
closent l'Hôtel-Dieu (1). C'était assurément là une excellente
mesure ; mais on ne peut nier qu'elle n'eût été prise un peu pour
vexer les frères condonnés, et elle était certainement de nature
à envenimer terriblement le débat ; c'est ce qui arriva. Nous
transcrivons le procès-verbal.
« Ce jourd'hui, 3 février 1690, nous Gilles [Greslain, prestre,
prévost de la Sainte-Chapelle de Châteaudun, et Jacques Roger,
médecin de Son Altesse Mademoiselle de Montpensier, commis-
saires administrateurs de l'Hôtel-Dieu de Châteaudun, avec
maistre Charles Marchais l'aisné, ancien pi-ocureur du bailliage
de Dunois, nous sommes transportez dans l'enclos dudit
Hôtel-Dieu pour de là entrer au bureau dudit Hôtel-Dieu pour
délibérer des affaires d'iceluy. Auquel enclos aurions fait ren-
contre de maistre Oudard de Requin, l'un des prestres et frèi'es
dudit Hôtel-Dieu, lequel, nous ayant abordé avec un visage
d'un homme en colère, nous auroit demandé si nous alhons au
bui'eau; auquel aurions répondu qu'ouy et s'il y avoit quel-
qu'affaire; nous auroit répliqué ledit sieur de Requin en haus-
sant sa voix et dit en ces termes : ce C'est que j'ay droit d'y estre
avec vous comme tous les autres, » voulant parler des autres
frères dudit Hôtel-Dieu, « et je veux estre partout où vous
serez. » A quoy il luy auroit esté répondu par moy Greslain :
(( Vous n'avez point le droit d'assister aux délibérations que nous
faisons ; vous sçavez bien qu'il y a longtemps que le roy vous a
esté l'administration. « Sur quoi ledit sieUr de Requin, entrant
en colère ou plutôt en furie, nous aUroit dit : « Le Roy est-il
(1) Aux tfrmps do cette délibération , iiriso le 2 septembre IfiSO , les portes d ti
cloître de l'Hôtel-Dieu devaient être fermées tous les soirs, depuis le l"' octobre jus-
fiu'uu V' avril, à neuf heures, et depuis le 1" avril jusqu'au l^' octobre à dix heures.
XXX INTRODUCTION-.
Dieu ? » En mesme temps portant le poing au \asage de moy
Greslain, m'auroit dit que c'estoit un grand malheur de ce que
j'estois à l'Hôtel-Dieu, que j'estois bien heureux de porter le
caractère de prestre, que sans cela je ne sortirois pas, ne s'expli-
quant pas davantage; mais continuant sa fiu'ie en présence de
plusieurs personnes qui nous attendoient à la porte du bureau
pour les affaires dudit Hôtel-Dieu, m'auroit dit à moy Greslain
que j'estois un méchant prestre, un brouillon, un menteur, me
passant plusieurs fois, avec violence, la main devant le visage et
relevant les bords de mon chai^eau. Ce qui nous obligea de le
laisser et d'entrer audit bureau, oii nous ayant suivy et conti-
nuant sa furie, m'aurait impropéré à moy Greslain les mesmes
injures de brouillon, de menteur et de méchant prestre, me por-
tant la main au \isage et relevant souvent les bords de mon
chapeau de sa main avec violence, adjoutant que nous estions des
voleurs, que nous n'estions, nous administrateurs, que de mé-
chants procureurs, voulant dire que luy et ses confrères estoient
les maistres de l'administration dudit Hôtel-Dieu et que nous
estions seulement leurs procureurs, et en mesme temps nous
présentant un mémoire des messes de fondation qu'il avoit célé-
brées dans l'église dudit Hôtel-Dieu et nous demandant d'ar-
rester ledit mémoire et lui délivrer une ordonnance pour estre
payé desdites messes par le receveur dudit Hôtel-Dieu. A quoy
luy ayant répondu que nous ne pouvions travailler h aucune
affaire ny examiner son mémoire pendant qu'il nous troubleroit
par ses furies et injures, mais qu'il pi'ist la peine de se retirer et
qu'il laissast sondit mémoire et que nous l'examinerions, sa furie
augmenta davantage : il nous dist qu il ne nous confieroit pas
son mémoire, qu'il le confieroit ^îlutôt à des voleurs de grands
chemins qu'à nous, qu'il ne se retireroit point, que ce n'estoit
point à nous à le metti'e hors du bureau, mais qu'il nous en
chasseroit plutôt et que nous eussions à en sortir et que nous
n'y re%'inssions jamais, et que si nous y revenions il nous en
mettroit dehors par la peau du cou. Tous lesquels troubles et
violences nous empeschans de vaquer à aucunes affaires nous
auroient obligez de sortir de nostre bureau en ])rosiestant au
sieur de Requin que nous en dresserions procez-verbal et en por-
terions nos plaintes où il appartiendroit. Après quoy, nous
estant acheminés pour nous retirer, ledit sieur de Kequin nous
aurait suivys hors de l'enclos dudit Hôtel'Dieu, nous disant que
INTRODUCTION. XXXJ
nous estions de bons compagnons et nous ti'aitant de voleurs en
nous faisant plusieui's gestes de menaces de ses mains.
« Et nous estant retirés, il nous auroit esté rapporté par Louis
Breteau, domestique dudit Hôtel-Dieu, que maistre Louis Du-
pont, prestre, maistre dudit Hôtel-Dieu, auroit paru près des
salles des malades et lui auroit demandé où nous estions, qu'il
luy auroit répondu luy Breteau que nous nous estions retirez,
qu'il y avoit eu bien du bruit ; que ledit sieur Dupont lui auroit
répliqué : « J'ay bien ouy tout ce bruit » : à quoy luy Breteau au-
roit réparty : « Monsieur, que ne sortiez-vous donc pour empes-
cher tout ce bruit ? « Ledit sieur Dupont lui auroit répondu en
ces termes : a J'aurois grondé aussi si j'y avois esté ; » ce qui fait
paroistre qu'il y avoit intelligence entre lesdits sieurs Dupont
et de Requin, et qu'ils sont de concert pour nous troubler dans
l'administration dudit Hôtel-Dieu. )>
Si le sieur Dujjont désapprouva, comme nous n'en doutons
pas, les violences d'Oudard de Requin, nous sommes bien d'ail-
leurs de l'avis de Gilles Greslain, et nous croyons qu'U était par-
faitement d'accord avec son frère condonné pour protester contre
l'administration des commissaires laïcs : la suite de sa conduite
le prouve suffisamment.
Les commissaires cédèrent devant les menaces de de Requin
et n'osèrent de quelque temps reparaître à l'Hôtel-Dieu ; ils
transportèrent, de leur autorité privée, le siège des délibérations
à l'Hôtel-de- Ville. Louis Dupont feignit d'ignorer cette décision,
de laquelle au reste on ne l'avait point avisé, les commissaires
affectant de ne point vouloir le considérer comme administra-
teur. Une nouvelle assemblée des administrateurs ayant donc
été convoquée pour le 17 mars, tandis que les commissaires sié-
geaient à l'Hôtel-de- Ville, le maître se rendit seul au bureau de
l'Hôtel-Dieu, et là reçut par l'entremise de Bougeâtre, buissier,
une sommation faite aux administrateurs par Jacques de Fon-
taine-Marie, l'im des frères, pour être payé d'une certaine
somme à lui due. La sommation reçue, il rendit une ordonnance
qu'il signa seul, disant que, s'étant transporté ledit jour pour as-
sister au bureau de l'Hôtel-Dieu et y traiter des affaires tem-
porelles d'icelui, et n'a}'ant trouvé aucun des autres commis-
saires, n ordonnançait ladite dépense.
Comme on le voit, la position n'avait jamais été aussi tendue.
L'évcque de Chartres, Paul Godet des Marais, fut officieusement
XXxij INTRODUCTION.
informé de ces troubles survenus dans l'administration de
riiôtel-Dieu ; il s'empressa de se rendre lui-même à Château-
dun, et, le 20 octobre 1690, il fit un règlement qui accordait aux
frères condonnés ime nouvelle concession. Par un article spé-
cial, il était statué que le maître avait toujom-s le droit d'assister
aux délibérations du Bureau, et en outre qu'en l'absence dudit
maître le plus ancien des frères selon l'ordre de réception pour-
rait le remplacer, sans qu'il pût d'ailleurs précéder les commis-
saii'es ni avoir voix délibérative.
A partir de cette époque, il faut bien le dire, la nature des dif-
ficultés entre les frères et les commissaires cbaugea de forme.
Les frères renoncèrent définitivement à l'offensive, et, sans ten-
ter davantage de reconquérir les prérogatives qu'ils avaient
perdues, ils se contentèrent de défendre énergiquement celles
qu'ils possédaient encore et qu'on s'ettbrçait successivement de
leur enlever.
C'est ainsi qu'en 1715 les commissaii'es voulurent les dépouil-
ler du droit de choisir les frères condonnés et les no\dces (1). Ils
avaient trouvé en 1(J90 un appui si efficace dans la personne de
l'évêque de Cbarti'es que c'est à lui qu'ils s'adressèi'ent comme
médiateur en cette occasion. « ]\Ionseigneur, lui écrivaient-ils le
« 10 mai 1717, la persécution que nous souffrons depuis plus
(( d'im an de la part des admiuisti'ateurs de l'Hôtel-Dieu de
« cette ville de Cliâteaudun dont nous sommes les prestres nous
« avoit obligés, pour mettre fin au procez qu'ils nous ont intenté
« à la cour de Parlement, d'obtenir de la Chancellerie, pour faire
(( voir notre droit, un compulsoire des titres de l'Hôtel-Dieu,
a. parmi lesquels sont les nôtres. Les administrateurs, après
« nous avoir refusé l'entrée du Bureau, ont fait ouvrir violem-
(C ment par im serrurier l'armoire de nos titres, que nous avons
c( tout lieu de croire qu'ils ont soustraits, nous ayant dit plu-
c( sieurs fois que nous ne les aurions jamais. »
Cette fois encore, l'évêque intervint et sa médiation pacifique
rétabht pour quelque temps la paix, en obtenant des commis-
saires qu'ils renon(;assent à leurs prétentions. C'est encoi'c à la
même intervention officieuse que les frères eurent recours avec
(1) Les maîtres et frères étaient toujours restés eu possession do la prérogative
d'élire leurs confrères ; ce droit leur avait déjà été contesté par les commissaires
en 1G22, et, à cette époque, était intervenue une transaction, aux termes de laquelle
ils s'engagèrent seulement à ne point faire d'élection sans le consentement du pro-
cureur libcal et des commissaires.
INTRODUCTION. XXxiij
succès, en 1752, lorsque les administrateurs, l'abbé Maugars à
leur tête (1), voulurent, sous prétexte d'économie, réduire le
nombre des frères condonnés au seul maître et à deux frères.
Enfin c'est encore l'évêque de Chartres qui obtint, en 1775, pour
les prêtres desservant l'Hôtel-Dieu, une augmentation de traite-
ment, devenue nécessaire par suite de l'accroissement du
prix de toutes les denrées.
Dans le principe, aux prêtres administratem-s de la Maison-
Dieu étaient adjointes des sœurs voilées qui, comme les sœurs
des Saints-lieux-forts à Chartres, étaient chargées du soin des
malades. Avec le temps, la piété se ralentit ; il devint difficile
de rencontrer des femmes de bonne volonté qui consentissent à
se dévouer à cette œuvre de charité. Des abus s'introduisù-ent,
des désordres graves eurent lieu à l'Hôpital, et l'on convint de
remplacer les sœurs volontaires par un gardien et sa femme.
Ces sortes d'infirmiers existaient, comme nous l'avons vu, lors
du procès-verbal dressé par les éehevins en 1548 ; la nécessité
leur fit trouver grâce devant la réforme faite à cette époque des
officiers et serviteurs de l'Hôtel-Dieu ; mais on sentait leur in-
suffisance. Aussi lorsque le bienheureux Vincent de Paul eut
établi son institut admirable des sœurs de la Charité, l'Hôtel-
Dieu de Châteaudun fut une des premières maisons qui appela
à elle ces femmes si pleines d'abnégation et de dévouement.
Trois sœurs furent installées en 1654 : Jeanne Lepeintre, de
Paris ; Greneviève Vigneron, de Gonesse, et Charlotte Moreau,
de Chaumont-en-Bassigny. Nous avons encore une copie de l'ac-
cord passé à Saint-Lazare-lès-Paris, le 16 juillet 1654, devant
M" Paisant, notaire au Châtelet de Paris, entre vénérable et dis-
crète personne messire Vincent de Paul, supérieur général de
la congrégation de la Mission, et maître Brice Le Jay, avocat au
Parlement, procureur des administrateurs et du maître de
l'Hôtel-Dieu de Châteaudun. Nous reproduisons les principaux
passages de cet accord :
« Les dites filles seront toujours en la dépendance du supérieur
« général des prêtres de la congrégation de la Mission, lequel
(1) L'abbé Alexandre Maugars , chanoine de Saint- André de Châteaudun , est le
plus célèbre des administrateurs de l'IIûtel-Dieu. Ce fut lui qui fut chargé de la dé-
fense des intérêts de l'Hûtel-Dieu dans le procès de la succession Boisseleau, et la
réussite qu'il obtint lui assura une telle popularité , que, pendant plus de vingt ans,
il fut continué dans l'administration de l'hôpital.
XXXIV INTHODUCTION.
« pourra, par soy-même ou par tel autre des prêtres de ladite
« congTégation qu'il députera, les visiter de fois à autre, et leur
« donner les avis qu'il jugera convenable pour l'observance de
tt leur règle, afin que par ce moyen elles puissent mieux s'ac-
« quitter de leurs devoirs, tant envers Dieu qu'envers MM. les
(( commissaires et administrateurs du temporel dudit Hôpital,
« ensemble les maître et frères d'iceluy, comme aussi envers
« les pauvres malades.
«. Et pour ce qui est du temporel, en ce qui regarde le service
« des pauvres malades et gouvernement dudit Hôpital, lesdites
« filles seront entièrement sous l'autorité et en la dépendance
a. desdits sieurs commissaires, qui ordonneront pour cela ce qui
« leur jïlaira, et elles leur obéiront entièrement, en sorte qu'elles
« seront tenues d'interrompre promptement l'ordre de leur
« exei'cice spirituel, môme le quitter, quand la nécessité et le
ce service des pauvi*es le requerront ; à quo}' même elles sont
« déjà obligées par leur règle, cela étant leur première et prin-
« eipale obligation.
« Lesdites tilles auront seules, sans qu'on puisse leur associer
« aucime femme ny fille, la charge des pauvres, afin que, par
« l'union et rapport qui est entre elles, ils en soient mieux
« ser\'is.
<( Seront nourries et entretenues de toutes sortes d'habits,
« sans qu'on leur puisse changer d'étotte ny couleur ny forme
« d'aucun, aux dépens dudit Hôpital, et traitées de médica-
(( ments et vivres si elles tombent malades. Seront tenues
« comme filles de la maison et non mercenaires.
(( Xe rendront compte de leur service et gouvernement qu'aux
« dits sieurs commissaù-es, qui les maintiendront, considérant
(( que si elles ne sont authorisées d'eux tant envers les ofiliciers et
(( serviteurs de la maison que vers les pauvres, elles ne pourront
« faire le bien que Dieu veut qu'elles fassent.
(( La sœur servante, à qui lesdits sieurs commissaires adres-
(( seront leur mandement pour admettre les pauvres audit Hôtel-
«. Dieu, auquel nul ne sera admis ny congédié que par exprès
(( commandement desdits sieurs commissaires, fera registre des
<c pauvres qui y entreront, des noms, surnom, âge et vocation
« et états, des pais de leur naissance. Serontleurs habits et argent
« inventoriés, et au sortir après la guérison tout leur sera rendu ;
« s'ils meurent, demeureront au profit dudit hôpital.
INTRODUCTION, XiXV
« Elle aura soin que lesdits pauvres soient visités une fois le
« jour par le médecin, apothicaire et chirurgien, lesquels, s'ils ne
« font leur devoii* envers lesdits pauvres, elle en avertu*a lesdits
c( sieurs commissaires.
(( Elle fera en sorte que personnne n'entre et sorte dudit
(( hôpital sans sa connoissance, et pour cet effet y aura un portier
((. qui l'avertira.
« Et afin que le service des pauvres en soit mieux fait et
« lesdits sieurs commissaires mieux obéis, elle aura soin de
(.( distribuer tidellement les charges à chaque sœur, et les changer
'( quand elle jugera devant Dieu qu'il est expédient, et tiendra
li la main à ce qu'elles s'acquittent bien de leurs charges.
« Ledit supérieur-général de la dite congrégation de la
ce ]\Iission pourra, quand il jugera expédient, retirer lesdites
(.( tilles en renvoyant d'autres à leurs places aux dépens de leur
i( communauté ; comme pareillement lesdits sieurs commissaires
(( jsourront en renvoyer pour en avoir d'autres aux dé2Dens dudit
« hôpital, avis de ce préalablement donné audit supérieur-
(( général, afin qu'il ait le temps jiour en renvoyer d'autres eu
« leurs places. »
Ces statuts furent toujours fidèlement exécutés. En 1750,
cependant, les sœurs de l'iiopital de Châteaudun demandèrent
que, confoi'mément à ce qui se faisait dans tous les hôpitaux par
elles desservis, on leur donnât l'argent nécessaire pour acheter
leurs vêtements, au Keu de les leur fournil* en nature. Les corn-
missau-es s'opposèrent à cette prétention, et en référèrent au
supérieur-général qui leur donna raison, comme le prouve le
passage d'une lettre écrite par le procureur de l'Hôtel-Dieu à
l'abbé Maugai's : « Ces messieurs sont charmez des explications
(.( que vous avez eues avec le supérieur des filles de la Charité,
K Notre conduite est fondée sur le traité fait en 1654 avec
c( M. Vincent de Paulle, leur premier supérieur-général, ('es
« messieurs ne veulent pas s'astreindre à donner à ces filles
t( aucunes sommes de deniers pour leurs habits et linges ; ils sui-
(( vront l'ancien usage qui est de leur donner tous les vêtements
« et linges lorsqu'elles en auront besoin. Il ne s'agit pas de nous
« citer les nouveaux établissements ; le nôtre est ancien et fait
« avec un saint dont elles doivent respecter la mémoire. »
Le seul changement qui survint fut dans le nombre des sœurs.
Comme nous l'avons vu, trois seulement furent installées en
XXX VJ INXnODUCTION.
1654 ; mais, le nombre des malades augmentant chaque année, il
fallut aussi augmenter le nombre des infirmières.
L'état le plus ancien que nous connaissions des entrées et
sorties de l'Hôtel-Dieu de Châteaudmi est de 1580, mais nous
n'en avons un à peu près complet qu'en 1581. De cet état il
résulte que le nombre des entrées fut de 21 hommes et de
20 femmes. En 1590, on reçut 122 hommes et 25 femmes. Enfin,
en 1693, commence la série régulière des registres d'entrées et
sorties jusqu'en 1790. Or, en 1693, année qui paraît exception-
nelle, on admit 186 hommes et 103 femmes ; mais, ce n'est pas
là la moyenne à cette époque. De 1693 à 1720 par exemple,
on peut prendi'e pour moyenne l'entrée de 120 hommes et de
100 femmes, puis ce nombre s'élève progressivement, et, dans
les dernières années qui précédèrent la Révolution, il arrive
à environ 230 hommes et 140 femmes (1).
Le nombre des sœurs avait été augmenté ; il était de six au
moment de la Révolution. Mais, outre la progression dans le
nombre des malades, la reconstruction et l'agTaudissement con-
sidérable de l'Hôtel-Dieu en 175!) étaient venus rendre le service
plus difficile ; aussi les soeurs ne suôisaient-elles pas toujours à
la besogne, et dans les moments d'épidémie était-on forcé de
refuser beaucoup de malades. La place manquait d'ailleurs,
comme le témoigne cette lettre écrite en 1785 par M. de Chevilly,
intendant d'Orléans, à M. Lebeuf, subdélégué de Châteaudun.
f( Il résulte du rapport dressé par ^I. Colombier, inspecteur-
ii général des hôpitaux, de la visite qu'il a faite de l'Hôtel-Dieu
(( de Châteaudun, que cet hôpital rebâti à neuf depuis peu d'an-
n nées n'offre aucunedes commodités qu'on aurait pu y pratiquer ;
M. qu'il n'a que deux salles au premier étage, l'une pour les
(( hommes, l'autre pour les femmes, contenant environ 32 lits ;
a quela distribution est faite de manière que, dans les moments de
(.( surchage, on a beaucoup de peine à trouver au rez-dechaussée
c( une petite pièce pour six à sept lits, quoique les bâtiments
« soient considérables. L'inspecteur- général adjoute que le
li service de l'Hôtel-Dieu en tout genre est défectueux, qu'il
(( n'y a point de règle pour les quantités d'aliments, point de
i.( pharmacie et point d'inventaire. 11 est indispensable de rétablir
(1) La grande différence que l'on remarque entre les chiffres des entrées d'hommes
et de celles des femmes provient des soldats admis dans les salles de l'Hôtel-Dieu.
INTRODUCTION. XXXvij
« l'ordi'e dans cette maison. » A cette peinture de l'Hôtel-Dieu
en 1785 qu'on oppose l'état actuel de l'hôpital en 1867 ! Ce n'est
pas à nous qu'il appartient, en cet endroit, de faire ce rappro-
chement (1).
Xous nous sommes peu occupé jusqu'ici des relations des
comtes de Dunois avec l'Hôtel-Dieu, nous devons y l'evenir.
Nous avons vu qu'en 1579 les frères condonnés avaient fait cause
commune avec la duchesse de Longueville dans ses prétentions
contre les commissaires ; la bonne harmonie ne fut pas de lono-ue
durée. En effet, dès 1581, nous avons constaté l'élection par les
frères de François de Samt-Mesmin contre le protégé de la
duchesse ; les frères condonnés, comme les comtes de Dunois,
aspirant au titre et aux prérogatives de fondateurs de l'Hôtel-
Dieu, ne pouvaient pas ne pas avoir des prétentions rivales. En
1622, ce fut le comte de Danois ou le procureur-fiscal, en son
nom, qui contesta aux frères, encore plus vivement que les com-
missaires, le droit de nommer aux places vacantes de frères et de
novices. Beaucoup plus tard encore, lorsque les commissaires
vivaient en très bonne intelligence avec les desservants de
l'Hôtel-Dieu, le comte de Dunois songeait toujours à faire
disparaître ses seuls véritables antagonistes ; c'est ce quetémoigne
la lettre suivante écrite de Paris en 178 7 à l'intendant d'Orléans.
K Les administrateurs témoignent de l'éloignement pour la
t( suppression des presti-es desservants de l'Hôtel-Dieu, dont
;( l'inutilité j^aroist néanmoins évidente. La seule question qu i
K paroisse mériter d'estre approfondie est celle de savoir si ces
'( prestres ont véritablement des droits aux biens de l'hôpital.
« Comme le procureur-fiscal prétend d offre de montrer le contraire
(.( vousjugerezsilrement convenable de l'engagera vous admi-
'( nistrer les preuves qu'il peut avoir à cet égard. »
Mais, sans descendre si loin, nous trouvons au xvii" siècle un
procès, qui ne dura pas loin de trente ans (1673-1701), et où
apparaît nettement la rivalité existante entre les comtes et les
frères, au sujet de ce titre de fondateurs de l'Hôtel-Dieu. Ici
encore, comme dans la plupart de leurs querelles avec les com-
missaires, ce n'est qu'après provocation que les frères usent de
représailles. En effet, le 21 août 1671, Le Porquier, intendant
(1) Ces lignes étaient écrites en 1867, alors que M. Merlet faisait l'inventaire som-
maire des archives de l'IIôtel-Dieu.
XîTViij INTRODUCTION.
d'Anne-Gene\'iève de Bourbon,duchesse de Longueville, écrivait
aux échevins de Châteaudun la lettre suivante à propos du
collège qu'ils avaient l'intention d'établir dans leur ville. « Ayant
« contëré avec M. Amault, il a trouvé qu'une communeauté
a. seroit plus advantageuse pour rétablir le collège de Châteaudun
« que d'}- mettre un principal en luy conférant la tbrésorerie de
î Saint- André, et que cette communeauté feroit du bien, non
a seulement pour la jeunesse, mais encore pour toutes sortes de
(ï personnes, en présidant, catéchisant, confessant, visitant les
« malades. 11 reste donc à trouver les moiens de faire subsister
« cette communeauté, qui sont assez faciles. On propose de leur
c( bailler les 300 livres par an que la ville veut bien prendre sur
« les deniers d'octroy, de donner à M. le curé de Saint-Lubin la
a tbrésorerie de Saint- André, en résignant la cure à l'un des
a presbtres de cette commimeauté, en supprimant par mortquatre
(( chapelains de l'Hôtel- Dieu, dont les revenus seroient baillés à
« cette communeauté, et en faisant donner par chacun écolier six
'.( francs tous les ans. »
Les frères ne pouvaient acquiescer à cet arrangement, qui
était la destruction à peu près complète de leur chapitre. Oudard
de Requin, qui venait d'être admis au nombre des frères con-
donnés, conseilla de s'adresser aux docteurs de la Faculté de
Paris, juges naturels de ce différend. Une consultation fut rédi-
gée et envoyée aux docteurs, qui répondirent sans hésiter que
les frères devaient, par conscience, s'opposer à l'usurpation pro-
jetée contre eux. Devant une pareille décision, la duchesse de
Longueville dut elle-même céder, et l'idée du .grand Arnault
d'étabUr une communauté pour la direction du collège fut défi-
nitivement abandonnée.
Mais Oudard de Requin ne pardonnait pas facilement ; il per-
suada à ses confrères qu'il fallait une fois pour toutes en finir
avec les prétentions du comte de Dunois au titre de fondateur-
Une occasion favorable se présentait ; depuis quelques années, la
duchesse de Longueville, se basant sur un édit du roi qui décla-
rait les seigneurs hauts justiciers exempts de la contribution à
la nourriture des enfants-trouvés dans les hôpitaux dont ils
étaient fondateurs, se refusait à payer une somme de 7 à
800 livres que l'hôpital lui réclamait chaque année pour l'entre-
tien des enfants-trouvés. Les frères condonnés mirent les com-
missaires dans leurs intérêts, et en 1673 entamèrent im long
INTRODUCTION. XXXIX
procès contre le comte de Dunois. Un seul point était important
dans cette affaire, c'était le droit qu'avait oui ou non le comte à
se qualifier de fondateur; aussi c'est là-dessus seulement que
roula le débat.
Nous avons déjà, quant à nous, expliqué assez longuement
notre opinion à cet égard pour n'avoir pas besoin d'entrer dans
les détails de ce procès. De longs factums furent produits à cette
occasion ; l'un d'eux, œuvre des frères, forme un volume de
450 pages in-folio. C'est un ouvrage plein d'érudition où se
trouve non seulement le résumé d'une partie des chartes de
r Hôtel-Dieu, mais encore des exemples tirés d'vme foule
de chapitres et monastères. La passion s'y mêle souvent à
la vérité, comme par exemple lorsque l'auteur attribue à Louis
le Débonnaire la charte de 1162 de Louis le Jeune ; mais, à
part ces erreurs, c'est un monument précieux pour l'histoù'e de
l'Hôpital de Châteaudun. Ce fut la première pièce du procès,
mais ce ne fut pas la dernière ; car ce n'est qu'en 1701 que le
comte de Dunois, de guerre lasse, consentit à payer la somme
qu'on réclamait de lui, en réservant d'ailleurs tous ses droits au
titre de fondateur. Ainsi la question qu'Oudard de Requin avait
voulu faire trancher resta de nouveau pendante, et la Révolution
de 1789 vint détruire le comté de Dunois sans que ses pro-
priétaires se fussent vus dépossédés de ce titre tant ambi-
tionné.
Nous sommes nous-même arrivé au bout de notre tâche : nous
n'avons voulu qu'indiquer sommairement les points les plus
saillants de l'histoire de l'Hôtel-Dieu de Châteaudun, espérant
que d'autres viendraient après nous qui les reprendraient plus
en détaU.
Comme on le verra en parcourant l'inventaire que nous avons
dressé, les archives de l'Hôpital de Châteaudun, malgré les
pertes qu'elles ont subies, peuvent être facilement considérées
comme des plus riches de France et offrent au travailleur toutes
les facilités désirables. Plusieurs inventaires en avaient été dressés
avant la Révolution ; en 1808, on en rédigea un nouveau. Mal-
heureusement les ])ièces les plus importantes par leur ancien-
neté, les cartulaires entre autres, ne furent pas catalogués alors,
pas plus qu'ils ne l'avaient été auparavant. Le travail avait été
fait pour obéir aux instructions ministérielles et constater les
titres de propriété, mais nullement dans im but d'ordre et de
xl INTRODUCTION.
conservation historique. Le rédacteur de l'inventaire déclare
qu'il n'existe aucuns titres de fondation, et que les chartes des
rois, des papes, des seigneurs ont été perdues lors du déplace-
ment des papiers de riIoj)ital pendant la Révolution.
On a peine à s'expliquer le motif qui fit ainsi négliger les
pièces les plus jjrécieuses et qui porta l'auteur de l'inventaire à
déclarer qu'elles étaient perdues, car elles existaient bien réelle-*
ment, et il les aurait eues focilement entre les mains s'il avait
voulu s'en donner la peine. On les avait reléguées avec beaucoup
d'autres dans le grenier de l'hôpital, et comme elles étaient là
abandonnées, elles servaient parfois aux plus vils usages.
Le bonheur voulut qu'un liomrae, plein d'amour pour l'his-
toire de son pays, conçût l'idée de fouiller dans les Archives de
l'Hôtel-Dieu. 11 fit ce qu'on n'avait pas voulu faire en 1 808 ; il
ne se contenta pas des titres qui lui tombaient sous les mains , il
chercha de tous côtés, et un beau jour il arriva dans ce grenier
où des caisses et des armoires entières étaient pleines de papiers
et de parchemins. Alors, comme il rencontrait, avec des titres
des XIV'' et xiif siècles, des pièces de procédure des xvi' et
xvii" qui ne faisaient que l'embarrasser, il fit un tri, mit de côté
toutes les chartes primordiales, et sauva entre autr es les car-
tulaires, dont malheureusement plusieurs feuillets avaient déjà
été détachés.
L'attention de l'administi'ation hospitalière fut nécessaire-
ment éveillée par les découvertes de M. Brossier-Géray : des
hommes intelligents et aimant véritablement leur pays se trou-
vaient alors à la tête de la direction de l'hôpital (1) ; ils résolu-
rent de faire pour les Archives ce qu'ils venaient de terminer
avec succès pour les bâtiments mêmes de l'hôpital, c'est-à-dire
de procéder à une restauration complète. Après diverses dé-
marches auprès d'autres personnes, on me fit l'honneur de
s'adresser à moi.
Les archives anciennes, classées et numérotées d'après les
cotes de l'Inventaire, sont maintenant installées dans lé bâti-
ment de l'Administration, dans une salle s])éciale, au second
étage, où elles sont rangées dans des boîtes en bois qu'on a fait fa-
briquer pour cet usage. Dans le cabmet attenant à la salle même
(1) MM. Lemay , maire de Châteaudun, président; Sence , juge de paix; Biard,
ancien notaire ; Géray, proiiriétaire ; Auguste Lecesne, imprimeur ; Bayé du Perret,
président du tribunal civil.
INTRODUCTION. xlj
des délibérations sont placées toutes les archives modernes,
celles qui peuvent être consultées journellement. La conserva-
tion et le serx-ice sont ainsi parfaitement assurés, et, grâce
à l'estampillage des pièces, on n'a plus à craindre d'en voir dé-
tournées. Un incendie seul serait à redouter ; mais encore, à
défaut des documents originaux, il resterait au moins l'inven-
taire, qui pourrait au besoin ser\4r de titres de pi'opriété, et qui
en tout cas serait toujours un monument historique.
L'Hôpital de Châteaudun est un des premiers de France dont
l'inventaire ait été li\Té au public ; puisse l'exemple donné par
les administrateurs de cet établissement rencontrer de nom-
breux imitateurs. En parcourant cet inventaire, en lisant cette
notice, les administrateurs des maisons hospitalières devront du
moins être convaincus que l'impression des inventaù'es, loin de,
fournir des armes pour les dépouiller des titres qu'ils possèdent
est la meilleure garantie de la conservation de leurs Archives.
Lucien Meelet.
Chartres, le 14 octobre 1867.
ARCHIVES
DE
LA MAISON-DIEU
DE CIIATEAUDUN
PREMIERE PARTIE
XII' SIÈCLE
I.
Littere privilegii Ivonis Carnolensis ministri (I).
IIOI?
Cumea, que xenodochiis, ptocotrophis (2) vel aliis religiosis domibus,
devotio fidelium pro redemptione animarum suarum dare consuevit ad
sustentationetn eoriim qui ibi commorantur, nonjam in humanis rébus
computanda sunt, quia Del sunt, oportet redores ecclesiarum ut ea,
tanquam divina patrimonia, in deffensionem Ecclesic suscipiant, et
exerlo gladio spiritus peryasores corum et distractores eorum, tanquam
Dei contemptores, canonicaseverilate ferire non différant. Quod ego,
Ivo, ecclesie Carnolensis minister (3), pio affectu considerans, oninia
que ptocotrophio, quod situm est in Gastroduno, prope ecclesiam Béate
Marie Magdalene, a lldelibus colla ta sunt, vel in futurum, Deo douante,
conferenda sunt, in tuilioncm sancte Carnotensis Ecclesie et nostram
paterne suscipimus, et pervasores eorum atque distractores ante tribunal
seterni judicis terribiliter condemnandos esse denuntiamus, et in bac
temporali ecclesia, sine cujus communione ad illam eternam perveniri
non potest, eos a corporc et sanguine Doniini et ejusdem ecclesie com-
munione sequestramus, donec resipuerint, et Christi patrimonium
reformare humili satisfactione studuerint. Gonservantibus et idem Christi
(1) Copie du xvni= siècle A. 8, d» 237. — Lettres de saint Yves (fionis, episcopi Carno-
lensis epislolœ) 214, édition de 1!)84; 282, édition de 1C47.
(2) Xenodoc/iium, asile pour les pauvres voyageurs. — Plocolrophium, asile pour tons
les antres pauvres.
(3j Saint Yves, ivi-\\K de Chartres (1000-11 15). GallU Christiana, VIII, 1125-1131.
\
2 ARCHIVES DE LA MAISON-DIEU
patrimoiiiuin aiuplificantihiis bcncdictio et pax a Domino Jesu Cliristo
qui, cum dives cssct, pro nobis pauper cl infirmus facliis est, ut nos
ditaret sua paupertate et sanarct sua infirmitate. Vale.
II.
Lilterc Ivonis Carnotensis episcopi Adèle comitisse (1).
H06?
Ivo, liumilis ccclcsic Carnotensis minisler, Adèle, cxcellcnti comi-
tisse (2), patieniie et pacis abundare visceribus.
Pro summa cbarilate, qua diligo principatum veslruni, jam scmel et
secundo nionui celsitudincm voslram ut, quod, dictante ira, suaderent
Tobis servientes vestri, non slatim reciperitis, sed redilum vestrum ad
nos ad audiendam et cognosccndam veritatem rcrum gcstarum expec-
tarctis, quia parati crant et adbuc sunt omnes canonici Béate Marie ad
exequcndum pcr manum nostram et quod ratio dictaverit et quod justitia
excgerit. Cum itaque ad omncm justitiam exequendam erga vos et erga
veslros proniptos se exhibèrent, precepto vestro, sicut dicunt, vestri
servientes annonam ecclesie apud Castrumdunum et apud Bonara-
vailem violenter acceperunt et vinum domini Hilduiui cantoris in
Yico Coriariorum saisierunt, plurima etiam indigna clericis et homi-
nibus corum intuleruiit. Postulant itaque clerici summa instantia ut in
civitate et pcr totum cpiscopatum divinum ofBcium interdicam, donec
sua recipiant, que injuste et prepropere sibi esse ablata reclamant. Et
quia justitie déesse non possum, postulavi ab eisinducias, quas vix impe-
travi, donec ad vos nunc tertio mitterem et ad corrigendum quod perperam
factum est, exceUentiam vestram commonefacerem. Moneo itaque et
consulo, ut clericis sua restitui faciatis, ne tam preclara ecclesia in tam
sanctis diebusdivino privctur oflicio, et de vobis a transeuntibus, qualem
non deceret, publicetur opinio. In recuperabili enini re non est tam
prcccps danda sententia nec malivoloruui inordinate salianda sevitia.
Monui itaque et ilcrura moneo, suadenle charitate qua precordialiter vos
diligo, ut quod corrigendum est corrigatis, et (juicquid duriter facere
intendilis, usque ad legitimam discussionem dilïeratis; ne digesta ira
penilcat vos id fecisse quod faciendum non fuisse, ratione docente,
vidcbitis. Quod si admonilionibus et pctitiouibus mcis totiens repetitis
acquiescere non vullis et justam satislactionem respuitis, ne miremini
(1) Copie du xrin' siècle A. 8, n» 239. — Lettres de saint Yves, n» 150, édition de 1584,
et 121, édition de 1C47.
(2) Adèle, comtesse de Chartres, fîlla de Guillaume 1", roi d'Angleterre, femme
d'Etiepuc 11, comte Je Blois et de Chartres.
DE CHATEAtJDUN. 3
si doleo cum dolentibus et lugeo cum lugentibus, quipcroiimiaparatus
eram et gaudiis vestris congaudere etdoloribus condolcre. Valete.
III.
Privilegium Tironensis abbatis (1).
1113?
Ivo, Dei gratia humilis ecclesie Garnotensis minister... Cum ea, que
religiosis locis fidelium dcvotio pro redeniptionc animaruni siiarum dare
consuevit ad sustentatioucm eoruin qui ibi commorantiir non jam in
humanis rébus computanda sunt, quia Dei sunt, oportet rectores ecclesia-
rum ut ea, tanquam divina patrimonia, in defensionem ecclesie suscipi-
ant et exerto gladio spiritu pcrvasores eorum et distractores, tanquam
Dei conteniptorcs, canonica severitale fcrire non différant. Quod ego,
Ivo, Garnotensis ecclesie humilis minister, pio affectu considerans,
presentis scripture monumento notumfacio omnibus orthodoxis ecclesie
iiliis tam presentibus quam futuris, quod Rotrocus, nobilis et strenuus
Mauritanie cornes (2), humilitatis nostre presentiam adierit, postulans
ut consecrarcmus cujusdam cenobii cemeterium quod situm est super
fluvium qui Tiron vocatur, ad usum quorumdam religiosorummonacho-
rum qui in eodem loco eremiticam vitam ducere elegeranl et monaste-
rium ibi pro lociet temporis opportunitate construxerant. Nos itaque,
tanti viri pic pelitioni assensum prebentcs, pretaxatum locum in usum
cemeterii ea duntaxat conditione consecravimus, ut nuUaibi de cctero
secularis potestas aliquas seculares consuetudines accipiat , nuUas exac-
liones extorqueat ; cui condition! pretaxatus comes bénigne asscntiens,
rem cumulatius quam peteretur exhibuit, predicte libertati addens ut,
quid(iuid de fcudo ejus eidem loco concederetur, eadem innnunitate
potiretur. Nos igitur ad conservandam tranquillitatem servorum Dei
predictum locum cum appendiciis ejus ad petilionem predicli comitis
intuilionem sancte Garnotensis ecclesie etnostram paterne suscipimus,
et pervasores eorum atque distractores ante tribunal eterni judicis terri-
biliter condemuandos esse dcnunciamus, et in hac temporali ecclesia,
sine cujus comniunione ad illam etcrnam pcrveniri non potest, eos a
corpore et sanguine Ghristi etcjusdem ecclesie communione sequestra-
mus, donec resipuerint et Ghristi patrimonium reformare humili satis-
factione studuerint. Gonservantibusautem et idem Ghristi patrimonium
amplilîcanlibus benedictio et pax a domino lesu Ghristo, qui cum dives
(U Copie du xvm= siècle, A. 8, n»238. — Lettres de saint Yves, n° 283, édition de ICi*
et 229, édition de 1584.
(2) Rotrou II, comte du Perche (U00-IU4').
ARCHIVES DE LA MAISOX-DIEU
esscl, pro nobis paupcr et inlirmus faclus est, ul nos ditarcl sua paupcr
late et sanaret sua inlirmitate. Vale.
iV.
Règlement des moines de la Madeleine au sujet de ceux des leurs qui se seront
rendus coupables de quelques fautes et qui se seront réfugiés dans la maison
de l'Aumône (1).
1131?
Quandoaliquis, instinctudiabolico sucTinculoprofessionis abrupto, ad
carnales illocobras, quibus rcnuiiliasse vidcbatur, tamquain caiiis ad
vomitumrursusredierit, et extra ecclesiam seu fratruni congregationem
manere Tohierit,g;ravem sive criminalem culpam convincilur incurrisse ;
sivero ex bisprolïigis quisquamasuis pravitalibiis converti, et adgregem
suum, undcper iiijiiriam aberraverat, reverti volucrit, non slatim post-
quam vcniam apud nos fuerit assecutus intra conventum nostrum ad-
niillitur;scd inEleemoslna, que antc abbatiamnostram exislit, cnm fra-
tribus cjusdem domus precipitur babitare. Maglsler vero, et fratros
dicte Eleeniosine ipsura fugitivum tenentur recipere et eidena 'victui
necessaria ministrare, prout in quadara ordinatione inter nos et ipsos
fada, plenius continetur. Deniquc, patientia ipsius aut humililate
considerata, a nobis recipilur in hune nioduni :
Processione nostra redeunte a dicta Eleemosina, ipse fugitivus per très
dominicas juxla quanlitatem delicti extra ecclesiam nostram juxta por-
tam ecclcsie, humi toto corpore prostratus, decubat, tamquam ab om-
nibus veniam petens. In tertia vero et ultima processione, facto signo
ab Abbate vel cjus vicario, a prostratione surget ; et recedens ab ecclesia
per osliumquod est juxta altareSancti Gcorgii, intrat in(irmariam,conti-
nuum tenens silenliuni. Die vero crastina, mandatur in capitulum, ubi,
prostratus in terra, demisso vultu, ab omnibus veniam expetit, cul-
pam suam bumiliter recognoscens. Dcmum ab abbate vel cjus vicario
ipse rcus acriter reprehensus, vestibus exui precipitur, et lamdiu a tôt
fratribus verberatur prout justum esse videbitur presidenti. Absolu-
tione dcnique ab Abbate recepta, suis vestibus reinduitur; tune ci, humi
prostrato, quantum silcntiisou abstinenliajustum fuerit, secundum quod
plus aut minus deliquerit, injungitur, et ullimura locum in ordine
suo habere precipitur. In capitule quotidie, douce ei remittatur, ad
corrcctionem suscipiondam se représentât, et quaiido convcntus ingrc-
ditur choruni ad diviimm oflicium eelcbraiidum, extra ostium ejusdeni
chori aliquoties se proslcrnit, etc.
(1) Copie du xviii* Biècle, A. 8, n»236.
DE CHATEAUDUN'.
Do pane, vino et uno ferculo piscium in pelliciagio (1).
115'u
Notnm sit tam presentilnis qiiani futuris ycI posteris qiiatiniis ego
Hugo ("2), Gastridiini vicccomes, utilitatciii anime mec considerans et in
cterna bealitudine non niodicani renuinerationem, in pelliciagio mco in
perpetuumcouslituo, qiiod ad procurationempaiiperum Elcmosine Gas-
tridiini in Die Veneris Adorati snfticiat, in pane scilicct, in ■vino et nno
fercnlo piscium, volente et annucnte Margarila, uxore nioa, et Gaufrido
tilio meo, et filiabus meis. Huic dono présentes adfuerunt testes : domi-
nns Fiilcherius, abbas ; Stcpbanus, prior ; Maubcrtus, sacerdos ; Adam,
canonicus ; Stephanus, capellauus; Bricius, levita ; Rospcelinus de
Manberolis ; Robertus de Sancto-Quinto ; Hugo , vicarius ; Berardus,
tilius Frodonis ; Hugo de Scolis ; Garinus Boguerellus et Stephanus, filius
ejus ; Garinus de Novo-Vico; Tbeobaldus Bonel; Odo Trivaldus ; Hugo
Flavus; Andréas, tanator; Hamericus iilius Aalardi et Benedictus, frater
ejus. Fuit enim hoc factura anno incarnationis Domini existente M". G".
L", nn».
De viginti solidis in redditu de Novo Borgo (3).l
1159.
In Domine sanctc et individue Trinitalis, ego Matheus, cornes Bclli-
monlis, notum facio omnibus tam futuris quam presentibus, quod
Malildis comitissa, uxor mea, VI kal. julii migravit a scculo. Igitur pro
remedio anime ipsius et mee et pro romcdiis animarum predecessorum
meorum ego et lilii mei, domui sancti hospitalis Gaslriduni damus
XX solidos aniiuatim possidendos, in festo Omnium Sanctorum, in
redditu nostro de Novo Burgo, quicumque noster ministerialis sit. Ut
hoc aulem donum (irmum et in-violabile in perpctuum maneat, sigilli
mei auctoritate (irmatum est et roboratum. Âuctuni est autcm hoc
donum Coctomonte in domo mea, quisbusdam de mililibus meis astan-
(1) Copies du xiW eiècle, A. 3, n» 129, et A. G, n° 18 ; du XIV, A. 7, n" 157 ; du xviii',
A. 8, n° 127. — Traduction du xvili" siècle, A. 9.
(2) Hugues IV, vicomte de Châteaudun, fils de GeofTroy et d'IIelvise.
(3) Copies du xin' siècle, A. 3, u" U, et A. i, n"3(;; du xvnii", A. 8, n° 13.
6 ARCHIVES DE I.A MAISON-DIEU
libiis Cl laudanlibus, \idclicct : Pctro de Borrcnc et Potro de Ronce-
rolcs ; et de servicntibiis qnoque meis, scilicet : Lamberto, ciibicu-
lario, et Gislebcrto, cordiibanario, et Nicholao de Belvaco, noiario meo,
ciijiis manu liée earta^scripta est; Ermcnfrido, coquo, anno incarnati
Verbi M" G°. L" YIIIP*
VIL
De plateis Giraldi de Carnoto (i).
1160.
Utile est ad memoriam revocare, qiiod incommodum est per negligcn-
tiam scnesscere. Ego igilur Theobaldus (2), cornes Blcsensis et Francie
sencsscalus, ad notiliam tam fiituronim qnam prcsentiiim scripto nian-
darc curavi, quod Giraldiis de Carnoto, lilius Ansoudi, Ercnburgi, uxore
sua, laiidaute et concedente, platcas suascum maceriis plateis adjunctis
quas apiid Castriduniim babebat, Giiillolmo, tune niagistro Eiemosine
Gastriduni, pro triginta libris dunensium in presentia mea vendidit.
Ut autem hec venditio infirmis Eiemosine semper rata et tirma tencatur,
litteris commcndari et sigilli mei impressione et nominis mei caractère
subtus signari precepi. Testes inde liabentur : Guillelmus Goetus ;
Willelmus juvenis, frater Birardi : Radulpbus de Gelardone. Testes con-
cessionis Erenburgis uxoris Giraldi : Gaufridus, clericus; Ebrardus,
Robcrtus, fratres Girardi niariti dicte Erenburgis; Tronio, Gacio, ser-
vientes Giraldi ; Gerricus scrviens elemosinarii. Actum est hoc Carnoti
anno ab incarnatione Domini, M° G°, LX°, Ludovico (3) rege Francorum ;
Roberto (4) Carnotis episcopo.
VIII.
De hebergamento ante conventum majoris ecclesie in Lombardia (5),
1160?
Ego Juldinus, clericus, notunificrivolo tam posterisquam presentibus
quod ego, Adelicia mea niatre concedente , me in fratrem condonatum
Gastriduni obtuli, et ad ingrcssionem mcam in conventum fratrum con-
donatorum, hebcrgamcntum meum cuni'omnibus pertinenciis suis situm
(1) Copies du xiii' sitcle, A. 3, n» IH ; du vin', A. 8, n" IIC.
(2) Thibaut V, comle de Blois et si'miclml de Krance (1 162-1 191).
(3) Louis VII, roi de France (1137-1 ISni.
(4) Robert II, éviquo de Chartres ;llâ5-llGl).
(5) Copie du XTiii' siècle, A. 8, 203.
DE CHATEAUDt'N. 7
ante convcntum niajoris ecclesie in Lombardia ad hospitandos adeuntes
in Jerusaknii, ot qiiando non eriint, ad sustcntandos pauperes et egenos.
Prior vcro et fratres meani attendentes benevolam inclinationem, me in
numéro suornm de assensu omnium admiserunt. Actum Castriduni
anno salutis circiter 1140 (1).
IX.
De cimiterio (2).
1160 V
Frater Willeimus, Tyronii abbas (3), totusque conventus, omnibus in-
firmisde Elemosiua Castriduni, salutem in Domino. Terram quam, pe-
tionecomitis Theobaldi (4), ad vestram sepulturam a nobis quesitis, pro
Dei amore et mcmorati principis intercessione, vobis concedimus, tali
pacte ut censum quod pro ca debebamus de cetero persolvatis et non
nisi vestrorum corpora defunctorum sepeliatis ibidem. Vale.
X.
De quadraginta solidis apud Aurelianum (5).
H61.
Ego LudoYicus(6), Dci gratia Francorum rex.notumfacimus univcr-
sis presentibus et futuris pro remissione peccatorum nostrorum et pro
antecessorum nostrorum animabus nos dédisse paupcrijjus Xrisli et
Hospitali de Castroduni quadraginta solidos anniialim babendos in cras-
tino Pasclie Aurcliani in slallis bolengariorum de primis rcdditis num-
mls. Quod ut ratuin sit in posterum et ne valeat oblivione deleri, scrip-
turehujustestimonio etsigilli nostri impressioneconfirmari preccpimus.
Actum publiée Aurellanis, anno incarnati Verbi M° G" LXI°. Data per
manum Hugonis cancellarii.
[Sceau du roi.)
(1) Cette date paraît être une erreur du copiste. Avec M. Merlot, nous plaçons cette
charte vers 1160.
(2) Copies du xni' siècle, A. G, n» 2S; du xvii', A. 17, n° 2 ; du xvin", A. 8, n» 17.
(.3) Guillaume, abbé de Thiron, est mentionné comme étant h la tête de l'abbaye en 1119
et comme ayant obtenu en 11 17 une bulle du pape Eugène III. Etienne, son successeur, n'est
cité qu'eu llGl {Gatlia CUrisliana, t. VIII 13C3-12(;i.)
(4) Thibaut V, comte de Blois (1152-1191).
(5) Charte originale, A. SI. — Copies du xni° siècle, A. 3, n° 1G4 ; duiTiiiî, B. 792, n' 2;
du xTin% A. 8, n» 11.
(6) Louis VII, dit le Jeune (1137-tl80),
8 AfiCHIVES DE LA MAISON -DIEU
XI.
Privilogium Romanum (1).
8 décembre 1162.
Alexandcr (2) episcopus servus servorum Dei, dileclis filiis luildino,
magistro hospitalis in Castrodiino positi, ejusque fratribus fam presen-
tibus qiiam futuris communiter viventibus, salutem. Effecluin justa
postiilantibus indulgere et vigor equitatis et ordo exigit rationis, pre-
sertim quando petentium voluntatem et pietas adjuvat et Veritas non
relinquit. Quocirca, dilecti in Domino filii, vestris justis postulationibus
clenienter annuimus et profatuni hospitalc in quo divino mancipati estis
obsequio cum omnibus pertinenciis sub beati Pétri et noslra protectione
suscipimus, et presentis scripti privilegio communimus, statuentcs ut
quascumque possessiones, quecumque bona idem hospitale in presen-
tiaruni juste et canonice possidet aut in futurum, concessione pontifi-
cum, largitione regum vel principum, oblatione fideliûm seu aliis justis
modis, prestante Domino, pôterit adipisci.firma vobis Testrisque succes-
soribus ei illibata permaneant. Sane cum commune interdictum terre
fuerit, liceat vobis, exclusis excommunicatis et interdictis, clausis ja-
nuis, non pulsatis tintinnabulis, suppressa voce, divina officia celebrare.
Decernimus ergo ut nulli omnino honiinum liceat prefatum hospitale
lemere perturbare, autejus possessiones auferro, amovere, seu quibus-
libct molestiis fatigare, sed omnia intègre conserventur, eorum pro
quorum gubernatione et sustenlatione concessa sunt, usibusomnimodis
profutura, salva sedis apostolice autboritate et diocesani episcopi cano-
nica justitia. Si qua igitur in futurum ecclesiastica secularisve persona,
banc nostre conslitutionispaginam sciens, contra eam temere venire ten-
taverit, secundo tcrtiove commonita, nisi reatum suum congrua satis-
factione correxerit, potestatis honorisque sui dignitate careat rearaque
se diviuD judicio existere de perpetrata iniquitate cognoscat, et a sacra-
tissimo corpore ac sanguine Dei et domini nostri Icsu Xristi aliéna fiât,
alque in extremo examine districte ultioni subjaceat; cunctis autem
eidem loco sua jura servantibus sit pax domini nostri lesu Xristi, quati-
nus hic fructum bone actionis pcrcipiant et apud districtum judicem
premia etcrnc pacis inveniant. Amen.
f Ego Alcxander catholice ccclesie episcopus. f Ego Toubaldus
(Il Copies du xm= siècle, A. 3, n° 81 ; du xvii', A. 10, n» I, et B, 79Î, n» 3, du iviii»
A. 8, n'I.
(î) Alexandre 111(1159-1181).
DE CHATEAUDUN. 9
presbiter cardinalis tituli Sancte Crucis in Hierosolimam. f Ego
Hubaldus, Hostiensis episcopus. f Ego lacintus, diaconus cardinalis
Sancte Marie in Cosmediuni. f Ego Oddo, diaconus cardinalis Sancti
Nicholai in Carcere. f Ego Ardicio, diaconus cardinalis Sancti Theo-
dori. f Ego Gallierus, Albanensis episcopus. f Ego Albertus , pres-
biter cardinalis tituli Sancti Laurentii in Lucina. f Ego Guillcrmus,
tituli Sancti Pétri ad Vincula presbiter cardinalis. Datum Turonis per
manuin Hermanni sancte romane ecclesie subdiaconi et notarii ,
VI° idus decembris, indictione XI, incarnationis dominice M" C° LXII°;
pontificatus domini Alexandri pape III anno III.
XII.
De nemore Bordarum (1).
1162.
Utile est ad memoriani litteris revocare quod incommoduni est et pei
negligentiam senesscere polest. Notum sit igitur tani futuris quam pre-
sentibus, quatinusHubertusdeCaro RogoetÂremburgis, uxorsua, dede-
runt quicquid Odode Villalevaudi dédit in maritagio supradicto Huberto
cum filia sua Aremburge juxta Bordas, scilicet : nemus, terrani et censi-
vam ad quinque solidos de censu annuatim persolvendos in nativitate
sancte Marie, si requisiti fuerint, si non in crastino ad Carum Rogum
mittentur ei. Dederunt, inquara, pauperibus Elcmosine Castriduni, Gil-
doino ejusdem donius existente magistro. Propter boc autem Gildoinus
et fratres Elemosine dederunt Huberto VI libras dunensis nionete et
uxori sue Arenburgi et filiabus eorum, Hildeburgi et Odeline, X solidos
de concessionc. Si vero Hubertus vel hères suus longe a Castroduno
Xleugas steterit vel infra, fratres submoniti infra quindecim dies ad bos-
picium suum censummittent. Hujus rei testes sunt : Bernaldus, Rober-
tus, saccrdotcs Elemosine; Odo, Richardus, fratres Elemosine; Willel-
mus de Romillio. Testes concessionis Areniburgis et filiarum suaruni
fuerunt : lohannes, presbiter; lohannes de Bordis; Giraldus, famulus
elemosinarii ; Guido, diaconus; Odo, Gaufridus, Tbeobaldus, Cons-
tancia, Hildeburgis. Hoc factura est M" G° LX° II-" anno ab incar-
natione Domini.
(1) Copies (lu XIII» siècle, A. 3, n» 137 ; du IIV, A. 7 , n° 117 j du ivill", A. 8.
n° 133.
10 . ARCHIVES DE LA MAISON-DIEU
XIII.
Litfere Ludovici, régi?, de garantizando domumistam (1),
1162?
Ludovicus ("3), Dei gratia rcx Francorum, omni])us archiepiscopi?,
episcopis ncc non quibuscumque sanctc ecclesie prelatis, oninibusque
comitibus, castellanis, mililibus, prcposilis in sua terra constitutis, sa-
lutem et dileclionem in Domino. Quicquid pelilur magnificum effectu
dignum est, si petitio fugiat inhoneslum. Quare pcto atque prccipio
quatinus nuncios sancte Elemosinarie Donius Castriduni presentium
litterarumlatores, aniore Dei et niei in ccclesiis vestris bénigne et hono-
rifice suscipiatis, et eoset oorunires tanquainnie et nieascustodiatis. Si
quis inpedierit, visis his litteris, liberatis de cetero autera archiepisco-
pis, episcopis nostris mando atque prccipio quatinus nunciis predictc
Elemosineque me confratrem iiabet etbcnefactorcm, ad qucrendum per
episcopatus suos ad opus pauperum, litteras suas tribuant.
XIV.
Invadiacio Pétri de Pesovilla Capitulo apud Villamgalli (3).
1164.
In nomine sancte et individue Trinitatis, ego Teobaldus, Dei gratia
cornes Blesensis (4), et regius dapifer, notum fiori volo tani instantibus
quam futuris, quod Petrus de Pesovilla invadiavit capitulo Sancte Gru-
cis pro XL libris, quicquid habebat in villa que dicitur Villagualli, tam
in liominibus quam in terris cultis sivc non cultis, tam in aijuis quani
in pascuis, cum omnibus reddilibus ad villam pertinentibus; excepta
portiuncula terre quam ipse locaverat cuidam colono pcr quinquen-
nium. Pcracto vcro quinquennio rcdibit ad ecclesiam, si tamen intérim
in possessione fuerit vadimonii. Terminus vadimonii erit a futuropàscha
usque ad duos annos. Pcracto autcm tcrmino istoa soUempnilatc pascali
usque ad pcntbecoslen, licebit Petro vcl beredi ejus redimere. Quod si
(1) Copies du xni* siècle, A. 3, n" 170; Ju xvni' siècle, B. 792, n" 14, et A. 8, n» 1,'i.
(2) Louis VII (1137-1180).
(3) Cette charte n'existe pas i Cbâteaudun; nous l'avons tirée des nrcli. dépnrtcmcn taies
du L/)iret, ano'enne cote B. 1 .
(4) Thibaut V, oomto de Blois (1152-1 191).
DE CHATEAUDUN. II
infra terminnm non redemerit, usque ad sequens pasca vel penthecostcn
deiiiccps non poterit redlmere iisqiie ad annum. Polcrit autemrediniero
singulis annis et non aliter. Odo Boerclli a cujus foodo prcdictus Petrus
se dicebat liabere possessionem, voluit et laudavit. Juraverunt însuper
jpse et filius ejusprimogenitus et nxor, filii ctalii heredessui,omnein ca-
lumpniam sive questionem super vadinionio movendani se paciûcaturos,
Quod si a predicta pactione aliquo modo resilire voluerit, Odo prcnomi-
natus et ipse Petrus dederunt me obsidem et responsalem super posses-
sionem suani, si infra uindecim dies Petrus ab ecclesia submonitus
emendare noluerit. Ita quod, salvo jure hominii utriusque, de rébus eo-
rum capiam ita quidem quod quicquid dampni ecclesie inde illatum
fuerit, restaurabor, donec idem Petrus ad plénum ecclesie satisfecerit.
Scienduni autem quod Petrus et beredes sui usumfructum prenominate
terre erogaverunt ecclesie Sancte Grucis in elemosinam, quandiu vadi-
monium durabit. Actum in prescncia nostra, anno incarnati Verbi M.
G. LX. IIII., régnante Ludovico, Ludo-vici filio (1), regni sui anno
XX. VP.
XV.
Privilegium Romanum (2).
21 janvier 1164.
Alexander (3) episcopus servus servorum Dei, dilectis filiis luldino ma-
gistro et fratribus Domus Hospitalis de Gastroduni salutem et apostoli-
cam benedictionem. Justis petentiura desideriis dignum est nos facilem
prebereconscnsum, etvota, quearationis tramite non discordant, effectu
sunt persequenda complenda. Ea propter, dilecti in Domino fdii, vestris
justis petitionibusgrato concurrentes assensu, auctoritate apostolica du-
ximus statuendum ut de nutrimentis animalium vestrorum Tel de nova-
libus vestris décimas a vobis nemo présumât exigere. Decernimus ergo
ut nulli omnino hominum liceat hanc paginam nostre concessionis
infringere vel ei aliquatenus contraire. Si quis id attemptare presump-
serit, indignationem omnipotentis Dei et beatorum Pétri et Pauli apos-
tolorum ejus se noverit incursurum. Datum Senonis XII kalendas
f ebruarii.
(1) Louis VU (1137-1180).
(2) Copies du xni» siècle, A. 3, n» 11 ; du xvir, A. 10, n» 2, et B. 792, iv 4 ; 'lu xviii'i
A. 8, n»8.
(3) Alexandre ni (1159-1181!.
12 ARCHIVES DE LA MAISON-DIEU
XVI.
De terris apud Cortermont (t).
11C6.
Existontium proscnliiim et futnroriim posteritali e^o Thcohaldns (î),
cornes Blosensis, Francic senesscalus, notum facio quod intirmis Doiiius
Dei de Castridimo terram illam, quam Petrus de Esspcsunvilla michi
dederat, pro amore Dei et anime patris mei felicis et bone memorie
jure perpétue iiabendam ad serviliuin ipsoriim in elemosinam concessi
et dedi. Et ne lioc possit oljlivione deleri et a posteris intirniari, et ut
scmper ratum habeatur, lilteris commendo et sigilli mei impressione et
nominis mei caractère subtus signo. Testes inde babcntur : Ralieriiis
de Vetero Yico; Odo Burellus; Gauterius de Friesia; Âubertus Polar-
diis; Garinus de Noviaco ; Gillebeilus de Milliaco ; (3) Bertelinus de
Botigniaco ; Lamberlus Saccus. Aclum apud Caslrumduni, anno incar-
nat! Verbi M" G° LX". VI", Ludovico (4) Fraucorum rcge, et ^Vill-
ernio (5), Garnotensis ccclesie elccto. Datum per manura Iluldrici can-
cellarii.
XVII.
Cyrographum de Bello Fago (6).
1169.
Ego Thcobaldns (7), Blescnsis cornes et Francie senesscalus, notum
ficri volo omnibus tam futuris quam prcscntibus, (juod procuratores Ele-
mosinarie Domus Gaslriduni et Jobanncs de Secureio communitatem
simul fecerunt de tota terra sua, quam babeut apud Bellum Fagum,
tali conditione et pacto quod EIcmosinarii collocabuiil iiosspitcs in terra
sua propria et unicuiquc hospili tradent quartam partem agripeni (sic) ad
se hosspilandum,ct de terra ad excôlendum quantum placueritElemosi-
nariiset Johanni. Rcsiduumvcro terre Elcmosinariorum quodbosspilibus
(1) Copies du xni= siéle, A. 3, n= 109: du siv«, A. 7, n> 70; du xvin', A. 8, n»II2.
(2) Thibaut V(I152-1191).
(3) Gillebertus de Milliaco figure comme témoin eu 1198 dans le cartulaire Je Marmou-
tiers pour le Ounois, charte 404.
(4) Louis VII (I13--1180).
(5) Guillaume 1"' Je Champnr;ne, ditaux Blanches-Mains, évoque de Chartres (1104-1176),
fils de Thibaut le Grand, comte de Champni;ne, nommé archevr-que de Ueims en 1170.
(6) Copies du xiii* siècle, A. 3, d« 119; du xvill', A. 8, n" It'J,
(7) Thibaut V (1 1.S2-119I).
DE CHATEAUDUN. 13
non tradelur recte mensurabilurettantiimdem accipientEiemosinariide
terra Johannis ad excolendum. De terra siquidem illa quam excolucrint
Elcruosinarii, habebit Johannes tcrtiam partem et mitlct tertiam par-
tent bovum et seniinum. De omni autem commodo quod provcniet
de terra Johannis quam excoluerint hosspites, videlicet : de terragio et
décima, decensu hosspitum et de oblitis et de tallia et aliis omnibus red-
ditibus,quiprovenient ex liosspitibus.habeljuntElcmosinarii medietateni
et Johannes reliquam niedielalcm habebit, exceptis minulis decimis que
omnes erunt Eiemosinariorum. Constiluetur autem in villa serviens ad
Yoluntateni Eiemosinariorum et Joliannis, qui fidelitatem faciet utrius-
que et légitime reddet Elomosinariis suam partem et Johanni suam
paitem de bis qui ad hosspites perlinuerint. Si autem forte emerserunt
querele, quas per se non possit serviens emendare, ad villam convenient
Elemosinarii et Johannes, et ibiquerelas terminabunt. De forisfactis et
emendalioniijus et justiciis, Joliannes mcdiam partem habebit et Elemo-
sinarii aliam. Actum est hoc in presentia mea Gastriduni anno ab incar-
natione Domini M". G°. LX°. IX°. volenteet concedente Agnete matre
dicti Johannis, etGuillelmo fratrc cjus. Testes autem hujus rei sunthii :
Herbertus abbas Boncvallensis; Petrus,Elemosine tune procurator; Ro-
bertus, sacerdos Eiemosine ; Roberlus, presbiter de sancto Valeriano ;
Hugo Borrel de cujus feodo illa terra erat; Gauterius de Friese ; Au-
bertus Polart;Jodoinus de Free; Johannes Halo; Paganus de Froievilla;
Bernardus decanus ; Trosel.
XVIII.
De osca terre de Villereto (2).
1169?
Notum sit omnibus tam presentibus quam futuris quod ego Stepha-
nus (3), Tyroni abbas, totusque conventus noster concessimus Eiemosine
Gastriduni ad censura habere pro tribus solidis videHcet solvendis sin-
gulis annis inperpetuum unam osscam terre, que est ad Yilleretum sub-
tus puteum, in eadcm libertate et eodem ritu quo eam tenebamus. Isli
vero solidi Gastriduni reddentur in domo nostra in festo sancti Vale-
riani.
(1) Herbert, abbé de Bonneval. Cet abbé a probablement succédé à Arnauld en t I.S4 : car
sa participation à cette charte détruit ce qui est dit de Hugues dans l'histoire de l'abbaye de
Bonneval de M. V. Bigot, p. "3 et suivantes. Dans les pièces citées à l'appui de la vie de
Hugues, l'abbé de Bonneval n'est indiqué que par la lettre H. initiale de son nom, sauf dans la
dernière charte de 1179, oii le nom de Huijonc est écrit en entier. Sans préciser la durée des
fonctions abbatiales de Herbert, cette charte prouve qu'il était abbé de Bonneval en 11G9.
(2) Copies du xiii^ siècle, A. 3, n° 62; duxviu*, A. 8, n° 73.
(3i Etienne, abbé de Thiron (1164-.. ..)j sou successeur n'est mentionne qu'en 1173 (Gal-
lia Chrisliano, I. VJlI, 1104).
14 ARCHIVES DE LA MAISON-DIEU
XIX.
De duobus sextariis castanearum in prepositura de Sparnone (1).
1170?
Notum sit omnibus lani prescnlibus quam fuluris.quod ego Simon, do-
minusMontisForlis (2), Eleniosiiiaric Doniui de Gastroduni duo sexlaiios
castanearum singulis annis ad fcstum Omnium Sanctorum percipien-
dos in prepositura de Sparnone in perpetuuni concedo. Quod ut ratum
permaneat sigilii mei atteslationc feci corroborari.
XX.
Liltere de commendatione Turoncnsis archiepiscopi (3).
1172?
Joscius(4),DeigratiaTuronensis humilisminister/venerabilibusfratri-
bus episcopis, abbatibus, archidiaconis, archipresbiteris, prioribus, pres-
byteris, omnibusque niinistris ecclesie Dei,per Turonisprovinciam cons-
titutis, salutem. Bcalus qui intelligit super egenum et paupercm (5),
et beali miséricordes qu,oniahi ipsi consequentur misericonliam (6). Ut
ergo cternam beatitudinem mcreamini et gratiam Dei inveniatis in tem-
pore oportuno, latores presenlium ministros Hosspilalis Donius Dei
Gastriduni karitati vestre diiigenler commendamus, observantes quali-
nus eos in ecclesiis vestris bénigne recipiatis. Novimus enini in illa domo
pcr boruni minisleria pietalis et misericordie iervere sludium in
susscipiendis pauperibus, in fovendis egenis, in assidua egrotancium
cura et in multitudine magna decunbentium. Populum quoque vobis a
Domino commissum benignissime quesumus moneatis ut predictedomui
Dei de facultatibus sibi a Deo prestitis aliquid suadcant largiri ad refi-
cicndos pauperes, ad inlîrmos recreandos, quatinus omnium remissio
paccatorum et retributio bcatitudinis sempiterne eis conccdatur ab co
qui in paupere susscipilur, domino Jesu Xristo. Amen.
(1) Copies (lu ime siècle, A. 8, no 153, ot A. 6, n» 31 ; du siv«, A. 7, n" IC.
(ï) Simon de Montfort, vicomte de Chartres.
(8) Copies du xiii< siècle, A. 3, n» 123 ; du xvii*, A. 17, n° 3 ; du xviu", A. 8, n° li.
(4) Joscius (1151-1174), Gallm christiana, I. XIV.
{h) Psaumes de David, ps. SL.
(6J Evangile selon saint Mathieu.
DE CHATEAUDUN. 15
xxr.
Littero Hugonis episcopi de compromissioQe internos et Hubertumde Espesoa-
■villa, super hominibus de Villagalli (1).
1173.
Ego Hugo, Aurelianensis ecclesie decanus, totumque ejusdera ecclesie
capitiiliim, notum facinius omnibus tam presentibus quani futuris,
quod cuni iuter nos et Ilubertura de Spesuravilla contentio diu versa-
retur super hominibus de Villagalli, quos in curia sua justiciare extra
predictam villam ad niansiones suas de jure sibi contingente diceret; et
medietatem aque et piscature, quantum territorium de Villagalli exten-
dilur, sui juris esse assereret; nobis in contrarium proponentibus;
consilio bonorum -virorum inter nos et Ipsum sic compositum est.
Recognovit igitur medietatem supradicte piscationis et aque nostri juris
fuisse et esse debere, et ea cum sua medietate communicari yoluit. Si
■vero quoniam aqua communis esse dinoscitur, aliquod nobis emolu-
mentum inde comparatum fuerit, de utriusque partis conseusu, nobis et
ipsi equaliter dividetur. Scrvientem nostre partis custodem ponemus.
Hubcrtus vero et heredes sui'siniiliter suum ponent. Quorum uterque,
tam nobis quam ipsi Huberlo et heredi ejus fidelitatem exhibebit,
tantum pro consuetudinibus silji proprie pertinentibus. Arundinetura
quoque quod hospites cjusdem ville ad usus suos dinoscuntur habuisse,
libère possidebunt ; ita taraen quod ipsum nec vendere nec dare poterunt
alicui. Si quid autem residuum forte supererit, commune erit. Goncessit
etiam Hubertus quod memoralos hospites extra Villamgalli in jus de
cctero minime traherct, sed infra villum congruis temporibus et com-
petenti die eos placitaret. Quia vero, ne predictus Hubertus et ejus
heredes in nostrum jus manus extcnderent, precavere nos oportuit;
consueludioes in eadeuï villa sibi proprie pertinentes, ne contentio in
posterum oriretur, subscripsimus. Oblatas igitur pro singulis masuris
habet in Natale Domini : duos panes, duas gallinas, duos denarios,
duas minas ordei ad magnam mensuram, que valet très minas justas,
ordei vidclicet melioris illius territorii ; quod si forte dcfecerit, com-
petentis ordei. Si autem de panibus forte contentio emerserit, juxta
consuctudinem terre Sancte Crucis reddetur. Corveias habebit pro
singulis masuris : unam scilicct minara frumcnti ad seminandum,
frumenti scilicet melioris illius territorii; quod si forte defecerlt,
competentis frumenti. Ad omnem autem facionem frumenti, hospites
(I) Aroli. dép. du Loiret, ancienne cote B'. Bien que ce document n'existe pas à Château-
duD, nous avons cru utile de le reproduire ici.
16 ARCHIVES DE LA MAISON-DIEU
corveias laborabunt; ita tamen quod ordinalim ab omnibus corveias
accipiet in masuris eorum et in terra non arata, exceptis arpcntis
ipsorimi et tempore conipetcnti. Veruniptamen in accipiendis cor-
veis contra rationeni ipsoruni nemineui niolestabit. Singulc car-
ruce corveiarum pro procuralione unum dcnarium habebunt. Tem-
pore autumpni garbas corvc-iariini pro voluntate Huberti ad Yil-
lamgalli sive ad Spcsumvillani homincs défèrent. Ubi vcro trite et
paralc fuerint, hospitcs de Yillagalli usque Aurelianis, ad Castrum-
dununi, aiit ad Firmitatem-Vilie-Noli portabunt. Singulc quadrige
singulos dcnarios pro procuralione habebunt. In pasclia in duabus
masuris scx denarios pro agno. Tempore rogalionum de singulis ma-
suris singulos panes. In decimis minutis nichil reclamamus. Gustos
autem corveiarum lideni omnibus faciet, quod ultra totam summam
corveiarum frumcnti plusquam sextarium hominibus scienler ad defc-
rendum non tradet. Prêter lias consuetudincs nuUas alias habet pro-
prias in villa Hubertus vel hères ejus, nec habebunt. Veruniptamen si
quis hospitum de consuetudinibus istis injuriam Huberlo vel heredi
suo forte contulerit, lîubertus vel hères ejus ad dieni rationabilem
submonebit eum, et infra Yillanigalli eumjusticiabit. Tota autem alla
justicia ad ecclesiam Sancte Grucis spectat. Décime annonarum et
campipartcs illius terre communes erunt et cum mina equaliter divi-
dentur; et farragines similiter dividentur. Nos vero et Hubertus gran-
giam racionabilem de culmo vel arundineto rectam faciemus. Si vero
post submonitionem nostram Hubertus sumptus in grangia sibi contin-
gentes ponere noluerit, nos et grangiam faciemus et larraginem totam
propriam habebimus. Hubertus vero, si nos defeceremus, similiter
grangiam cum farragine habebit. Gomposilioncm autem et consuetu-
dincs predictas Hubertus juravit et liercdem liujus terre possessorem
Arcliambaudum jurare fecit. Uxor ejus Aales idipsum concessit.
IIujus pactionis testes sunt, ex parte nostra : Hugo de Ruianova,
Manasscs lilius ejus, Archambaudus de Gomblos, Albertus Major,
Odo de Bestisi, Herveus de Cyconia, Rotbcrtus Polenus et frater ejus
Girrardus, Synion de Rupibus, Teohaldus de Faverolis; ex parte
vero Huberti : Yaslinus de Firmitate, Gauffridus de Basochiis, Rai-
naldus de Ghoc, Jodoinus de Gliine, Britcllus de Gheudri, Tesricus de
Geminiaco, Rotberlus Beneventus. Actum publiée in capitulo Sancte
Grucis, anno M.G.LXX.III., astantibus in ecclesia nostra majoribus
personis: Hugonc decano, Andréa canlore, Lctoido subdecano, Manasse
capicerio.
DE CHATEAl'DUN". 17
XXII.
De dono Pétri Espesum'ille (1).
1173 (2).
In nomine sancte et individue Trinitatis. Ego, Theobaldus Dei gralia
conies Blcscnsis et regius dapifcr, notiim fieri volo tam instantibus quam
futuris quod Pelrus de Pesanvilla invadiavit capitulo Sancte Grucis pro
XL libris quicquid habebat in villa que dicitur Villa-Gualli, tara in ho-
minibus quam in terris cultis sive non cultis, tam in aquis quam in
pascuis, cum omnibus redditibus ad villam pertinentibus, excepta por-
tiuncula terre quam ipse locaverat cnidam colono per quinquennium.
Peracto vero quinquennio, redibit ad ecclesiam ; si tamen intérim in
possessione fuerit vadimonium. Terminus vadimonii erit a futuro Pascba
usque ad duos annos. Peracto autom tempore isto, a sollempnitate Pas-
chali usque ad Penthccostem licebit Petro vel heredi ejus redimere.
Quod si infra terminum non redemerit usque ad sequens Pascha vel
Penthecosten, deinceps non poterit redimere usque ad annum. Poterit
autem redimere singulis annis, et non aliter. Odo Borrelli, a cujus feodo
predictus Petrus se dicebat habere possessionem, voluit et laudavit.
Juraverunt insuper ipse et filius ejus primogcnitus, et uxor filii, et alii
heredes sui, omnem calumpniam sive questioncm super vadimonio
movendam se pacificaturos. Quid si a predicta pactione aliquo modo
resilire voluerit, Odoprenominatusetipse Petrus dederunt me obsidem,
et responsalem super possessionem suam, si infra XV dies Petrus ab
Ecclesia submonitus cmendere voluerit; ita quod, salvo jure bominis
utriusque, de rébus eorum capiam ; ita quidem quod, quicquid dampni
ecclesie inde illatum fierit, rcstaurabo, douce idem Petrus ad plénum
ecclesie satisfecerit. Sciendum autem quod Petrus et beredes sui usu-
fructum prenominate terre erogaverunt ecclesie Sancte Grucis in hele-
mosinam, quamdiu vadimoniuni durabit. Actum in presentia nostra
annoincarnati Verbi M. G. LXIII régnante Ludovico Ludovici filio rcgni
sui anno XXVI.
(1) Cette charte intéressante pour le pays Junnis n'existe pas à Cliâteaiulun. Elle est Orée
du recueil manuscrit de Baluze, arm.III, p. 2, u" i, pièce n° "8, à la Bibliutlièque nationale.
(2) Cette charte est de UUS. Lorsque je me suis aperçu de l'erreur, il était trop tard
pour pouvoir la remettre k son ordre de date.
18' ARCHIVES DE LA MAISON-DIET;
XXIII.
Johannis, Carnotensis episcopi, super compositione inler capitulum etllubertum
de EspesunviUa; et de hoc quoil débet habere dictusHubcrtus in villa et ho-
rainibus de Villagalli et in aqua(l).
Gyrographum.
117G.
In nomine Domini et Salvatoris nostri, ego lohannes Carnotensis
ecclesie minister humilis, omnibus in perpetuum. Universis tara futuris
quam presentibiis notiiin lieri volumus, quod cum inter canonicos
Sancte Grucis Aurelianeiisis et Hubcrtum de Spesunvilla contcntio diu
vcrsaretur super horaiuibus Villagalli, quos idem Hubertus in curia
sua justiciare extra predictam villam ad mansiones suas de jure sibi
contingente se diceret, et medietatem aque et piscature quantum terri-
toriuui de Villagalli extenditursui juris esse assereret; canonicis in con-
trarium proponentibus ; consilio bonorum virorum, in presentia nostra,
Deo -volcnte, sic inter eo3 compositum est. Recognovit enim predictus
Hubertus medietatem supradicte piscationis et aque juris canonicorum
fuisse et esse debere et tam predictam aquara quam piscaturam cum
sua medietate communicari voluit. Si vero, quoniam aqua communis
esse dinoscitur, aliquid canonicis et Huberto emolumentum inde compa-
ratum fucrit, de utriusque partis consensu ipsis equaliter dividetur.
Servientem sue partis cuslodem canonici ponent ; Hubertus vero et
hères suus similiter suum. Quorum uterque canonicis quam ipsi Hu-
berto et hercdi ejus fidelitatem exhibebit, tantum pro consuetudinibus
sibi proprie pertincntibus. Harnndinetum quoque, quod hospites ejus-
dem ville ad usus suos dinoscuntur habuissc, libère possidcbunt; ita
tamcn quod ipsum nec vendcre nec darc poterunt alicui. Hoc quoque
quod de co residuum forte supcrcrit, commune erit. Id etiam consensu
utriusque partis superadditum est, quod finito termino venditionis
piscature aque, pars partem conveniet et infra quindecim dies pro con-
ventione ad locum certum et diem ministralis capituli et Huberti, vel
aliquis loco ejus, in eadem Villagalli convcnientcs, emptoribus piscature
hinc inde adductis tam ab emptoribus quam a venditoribus fide data
quod in dampnum partis alterutrius nichil sit promissum vcl datum;
piscatura cmptori plus offcrenti, salvo utriusque partis commodo conce-
detur. Hanc autem compositionem sub periculo fidei sue et juramenti
(I ) Charte originale tirée des archives du Loiret, ancienne cotoB', fonds da Sainte-Croix.
- Coi)ifi du XIII' siècle presque illisible, A. 3, n 82.
i
DE CHATEAUDUN. 19
quod tam se ipsum quam filiiim suuni Archembaudum in presentia
Aurelianensis capituli prestitisse nobis confessus est, tam se quam lilium
suum fideliter observaturum promisit; et omisso sigillo comitis Tbeo-
baldi, quod canonicos carte sue imposituros ex promisse asserebat,
nostro id et capiluli Aurelianensis sigillo confirmari postulavit. Con-
cessit etiam Hubcrtus quod memoratos hospites extra Villamgalli in jus
de cetero minime traheret, sed infra villam congruis temporibus et
competenti die eos placitaret. Quia vero ne predictus Hubertus vel ejus
heredes in jus ecclesie manus extenderent precavere nos oportuit,
consuctudines in eadem villa sibi proprie pertinentes subscripsimus (1).
Hec autem omnia tam se quam lîlium suum fideliter observafuros
jurasse, et uxorem suam concessisse in presentia nostra confessus est,
et sub fidei sue et juramenti canonieis prestiti pcriculo fideliter obser-
vaturos promisit nobis. Quod ut ratum permaneret, scripto commeuda-
vimus et sigillo nostro roboravimus. Ex parte canonicorum testes
afîuerunt canonici et clerici Aurelianensis ecclesie : Vincentius et
Raginaldus et Ernaldus blesensis(?) ; servientes quoque ejusdem ecclesie :
Albcrtus major, Tbeobaldus et Girardus. Ex parte Huberti : Gaufridus
sacerdos, Hugo de Jalanz, Paganus, Guido Briders, Therricus. Actum
publiée Carnoti, astantibus in presentia nostra : Gaufrido decano, Gis
subdecano, Burcardo cancellario, Galterio Dunensi archidiacono. Anne
mearnati Verbi AI° G". LXX™ VI'", episcopatus nostri primo.
XXIV.
Lettre de Thibault, comte de Blois, à Pierre, cardinal, légat d'Alexandre III (2).
H80.
Lan 1180, Thiéhaut, comte de Blois et de Clermont, écrit une lettre
à Pierre, cardinal, légat du pape Alexandre III, pour lui recomman-
der V Hôtel-Dieu de Châteaudun, à qui V abbé de la Magdeleine faisait
de la peine. Cette lettre étant considérable eticnmonument illustre de
la piété de ce comte, qui a été surnommé le Bon, je crois la devoir
traduire extraite du tome IV de Duchesne.
Je vous prie de faire attention que la maison des pauvres de Ghas-
teaudun est très sainte, et que la charité y règne, car on y reçoit et
nourrit avec toute sorte de dévotion les estropiés et les pauvres de quel-
que lieu qu'ils viennent. Celle maison a été establie et tout y a été réglé
(1) Lo texte qui suit, entre les mots Oblatas igitur et farragine habebil, est la reproduction
de la charte p. XXI.
(î) Traduction du sviii' siècle, A. 11.
20 ARCHIVES DE LA MAISOX-DIEU
par mon père, le comte Tliibault (1\ et par les evesques de Chartres,
tant ceux qui ont vécu de mon temps que ceux qui m'ont précédé, se-
lon qu'ils l'ont jugé pour le [mieux et le plus utile; mais l'abbé de
Chastoaudun entreprend de renverser ces reglcmens et d'y cstablir je
ne sçai quelles nouvelles coutumes, ce qu'il n"a pas le droit de faire.
Peut-on aimer Dieu et faire quelque chose qui puisse préjudicieràune
si sainte maison! Au contraire on doit en augmenter le bien de toutes
ses forces avec toute la dévotion el le soin possibles. Cela estant, je vous
prie instamment de veiller sur l'avantage des pauvres do Jésus-Christ et
d'ordonner que cette maison demeure dans le même estât, où elle a été
jusqu'icy.
XXV.
De centum solidis in prepositura Caslriduni (2).
M 83.
Ego Theobaldus (3), Blesensis comes, Francie sencsscalus, notum
facio universis, quod pro remedio anime mee et animarum patris et
matris mee, Adelicia comitissa uxore mca, fdiis quoque et Jîliabus mcis,
Theobaido et Ludovico atque Hcnrico, Margarita et Ysabella laudan-
tibus et concedenlibus, Elemosine Çastriduni centum solidos annui red-
dilus dcdi in porpetuum in prepositura Çastriduni reddendos ad Natale
Doniini. Quod ut ralum maneat scmper et tirmum, littcris commendavi
et sigilli mei impressione conlirmavi. Testes inde fuerunt : Ebraldus
de Pusato; Raginaldus de Roboreto; Robertus de Mesio; Lanibertus
Saccus; Raginaldus, capellanus meus; Gaufridus, presbiter; Anianus;
Hericus ; Herbertus, niaresscalus ; Fulco, camerarius ; Herveus de
Gurva Villa; Raginaldus Crispini. Auclum Carnoti, anno Incamalionis
Dominice M°. C°. LXXXIII". Datum per manum Huldrici cancellarii.
(1) Le comte Thibault, surnommé le Saint ou le Grand. Il mourut en 1154, et il était
le Mecenas de son temps. Celle tiole se trouve en marge de la plus tieille co/ji'e A. 8, détenue
illisible.
A la suite «le la copie que nous donnons, et qui est attribuée à l'abbé Courgibet, celui-ci
dit : « J'ay vu ce livre d'un bout i l'autre. Je n'y ai point lu cette fondation et cette qua-
lification de Thibault. >• Nous avons également parcouru le recueil de Duchesne sans plus
de succès.
(2) Copies du XIII' siècle, A.3, n°l62, et A. 5, n»2I; du xiV, A. 7, n° 2 ; du xvii*,
A. 12, n-4; du xvni% A. S, n-ISÎ.
(3) Thibaut V, comte de IJiois (115'MI9I|.
DE CHATEAU DUiV. 21
XXVI.
De tota décima de PorcberonYilla(l).
1186.
Ego Theobaldus (5), cornes Blesensis, Francie senesscalus, omnibus
tam futuris quani presentibus notum facio, quod Raberius de Pevcris et
Hugo ejus lilius, in presentla niea, apud Castridunum, totani decimam
de Porcheronvilla, excepta propria caruca sua, et unlversam niinutam
decimam, excepta domo propria, laudanle et concedente Hugonc de
Valeriis, adcujus feoduni predicta villa pertinct, Elemosine Castriduni
libère et quiète possidendam in perpetuum concesserunt. Quod ut ratum
semper maneat et firmura, litteris commendo et sigilli mei impressione
firmo. Hujus rei testes sunt : Herbertus, abbas Castriduni; Raginaldus
capellanus; Lambertus Saccus; Raginaldus de Roboreto; Garinus de
Noviaco;Tbeobaldus Decani, major communie; Nicbolaus marescallus;
Sanctio Borelli; Raginaldus Grispini; Hugo, chamcrarius. Actum
Castriduni, anno incarnat! Verbi M" G" octogesimo sexto, vacante can-
cellaria.
xxvn.
De hospitibus de Troncheto(3).
H88.
Noverit ut presens postera etas, quod ego, Hugo (4), Castriduni
vicecomes,] quitto terram de Troncbclis , pauperibus Elemosine de
Gastroduni cum tribus hosspitibus tantuni de charreio, de biennio, de
exercitu, deequitationc,de tallia, decorveio; et hoc donavi in perpetuum
possidenda. Propter hoc quod, cum ego homines nieos ducam in exer-
citum vel equitationem, predicti homines pauperura venient ad custo-
diendumMontem Duplicem. Abbatc de Tirone ; Abbate de Vado Alneti;
Pagano de Monte Duplici; Margarita, matre vicecomitis; Hugone de
Valeriis; Garino de Novo Vico; Robin Mocel; Gaufrido, capellano,
qui fecitlitteras,.testibus. Datum anno gratie M" G" LXXX'.VHP.
(1) Copies d'i xiil- siècle, A. 3, n» 155; du xiv, A. 7, n° 79 ; du WUV, A. 8, n" 148.
(2) Tliibaut V, comte de Blois (1153-1191).
(3) Copies du xiii» siècle, A. 3, u" 25, et A. C, n° 10 ; du svill% A. 8, n° 53.
(4) Hugues IV, vicomte de Chàteaudun, fils do Geofifroy et d'Holvise.et frère de Pagunus.
22 ARCHIVES DE LA MAISON-DIEU
XXVIII.
De nemore de Belveer(l).
1189.
EgoTheobaldus(2), Blesensis cornes et Francie sencsscalus.tam futiiris
quam prescnlibus notum facio, qiiod Theobaldus Herloini, laudantibus
et concedentibus filiis suis Odone et Guillcrmo et filia sua Agnete, ven-
didit Petro Abbati LX et X libras nemus suum de Belvecr; quam vendi-
tioncm laudavit et concessit Petrus de Brucia, de cujus feodo nemus erat,
et Jodoinus Pétri filius.Hoc autem nemus idem Petrus Abbati pro amorc
Dei et pro remedio anime suc dédit in perpeluum Eleniosine Gastriduni.
Quod ut ratum habeatur ne inter posteros ulla possit turbari calumpnia,
littcris commendo et sigilli niei impressione conllrmo. Testes : OdoBor-
rel; Gaufridus Cointet; Hugo de Bullevilia; Garinus de Novi; Landri
Lanier; Hugo, filiusejus; Hugo Sabellc ; Gillebertus de Milli ; Richar-
dus Cbarrum; Richardus Custellarius ; Odo de Tbeovilla ; Tardi Gra-
nier. Actum Gastriduni anno incarnati Verbi, M" C LXXX" IX".
XXIX.
De domo in Castello Gastriduni (3).
1189.
Ego Tbeobaldus (4), Blesensis cornes et Francie senesscalus, tam fu-
turis quam presentibus, notum facio, quodBarlholomeus de Jupeel, do-
mum quam habebat in Castello Gastriduni, liberam et absolulam a
banncia furni et molendini, Elemosinc dédit in perpetuuni. Quam
domum predictus B. tenebat de me, reddendo michi annuatim quatuor
nummos de censu, quos ego, pro anime patris mei et malris mee, con-
cessi Elemosine. Etiam Elemosina XIII libras de sua carilate Bartho-
lomeo dédit, insuper censum quem babebal apud Eslauvile. IIujus rei
lestes sunl : Gaufridus Cointet; Robertus de Meso; Petrus de Viler-
betone; Paganus Trosel; Herberlus de Favellis et Malhcus frater ejus.
Actum est hoc ab incarnatione Domini anno M° G" LXXX° nono.
(1) Copies du xvv siècle, A. 3, n» 171 ; du xvili', A. 8, n» 169.
(3) Thibaut V, comte do Blois (1152-1191).
(3) Original 15, n° 48. — Copies du xin* siècle, A. 3, n» 20 ; du xvii!-, A. 8 u- .'li.
(•Il Thibaut V, comte de Blois (1152-1191).
DE CHATEAUDUN. iSO
XXX.
De salvo conductu fraternitatis istius Domus (1).
1189?
Theobaldus (2), Blesensis cornes, Francic senesscalus, omnibus fra-
tribus Elemosine Castriduni ad quosque littere isle pervenerint, salu-
teni. Yolo vobis notura fieri qiiod omnes illi qui ad fraternitatcm
Elemosine Castriduni venire voluerint etvigilem sancti Pétri ad Vincula,
et ipso die festi et crastino die festi, in conductu meo sunt.
XXXI.
De duobus modiis annone in molendino de Varenna (3).
1189?
Notum sil omnibus lani futuris quam presentibus, quod, vir illustris
et Deum diligens, Odo de Cormcriaco , pauperibus infirmis elcmo-
sinarie domus Castriduni dat in clemosinam in perpetuum duos modios
annone in molendino de Varenna, in octabis natalis Domini persol-
vendos, quicumque predictum molendinum tenuerit; tali quidem
pacto, quod omnibus diebus vite sue, ob remedium anime sue et
parentum suorum, capellani ecclesie sancti Nicliolai missam de Spiritu
Sancto cum boris omnibus, et unam in morte pro lidelibus celebra-
bunt. Hoc totum concessit et Toluit Agnes, domina de Guria Alani,
de cujus feodo res esse dinoscitur, et Odo Burrclli, filius ejus. Hoc
etiam concessit Jocelinus de Gormeriaco. Quod totum Hugo (4), vice-
cornes Castriduni, slgilli sui munimine et nominis sui caractère confîr-
mavit. His astantibus et presentibus ; Jocelino Borrelli de Curia Alani,
Hugone de Feritatc, Bartbolomeo de Curia Alani, Simone de Mota,
Teberio de Curia Alani et Haberto, fdio suo. Hoc factum est tempore
Angarii, tempore Bernardo, tempore Galterio, tempore Gaudefrido,
tempore Gilduino do BuUevilla.
(1) Copies du xiii' siècle, A. 3, n°51; du XTiii-, A. 8, n" "2.
(2) Thibaut V, comte de Blois (1152-U91;.
(3) Copies du sm' siècle. A. 3 n" I3'J. — A. G u° 38, du xvn= siècle. A. 7. n° 13C, du
xviii» siècle. A. 8. n° 135.
(4) Hugues V, «comte de Chiiteaudun (1175-1189).
24 ARCHIVES DE LA MAISON'-DIEU
XXXII.
De burgense apud Carnotum (1).
1190.
E,q:o Theobaldus (2\ cornes Blcsensis, Francie scnesscaliis, omnibus
iiotum fatio qiiod, amorc Dei et pro remédie anime mee et parentum
nieorum, Adelicia uxore mea concedente, et filiis meis Ludovico, Phi-
lipo, et filiabus meis, Margarita, Ysabclla, dedi Elemosine Castriduni
in perpetuum, ad servicium paupcrum unum servientem apud Carno-
tum liberum et quietum a tallia et oiiini consuetudine ; et quoliens ille
morietur vel voluntale Elemosine quoquomodo niutabitur, Elemosina
a me vel a domino Carnotcnsi requiret et habcbil. Ilaque in présent! do
cis Foberlum Boche in ea libcrtale qua predixi. Quod ut ratum maneat
et firmum litteris commendo et sigilli mei impressione conlirmo. Actum
Canioti anno incaraati Verbi M° G" nonagesimo.
XXXIII.
De molendinis de Vovreto (3).
1190.
Ego Adelina (4), Blesensis comitissa, omnibus notum facio, quod
Renbaudus de Bullo , amore Dei et pro remedio anime sue, lau-
danlibus et concedentibus fratribus suis, Bernaido, Odone, llugone,
Gaufrido, Matheo, Nicbolao, et uxore sua Herlois, et lUio suo Raibaudo,
et filiabus suis Ysabella, Dionisia, dédit inlirmis Elemosine Castriduni in
molendinis de Vovreto, unde due parles sunt Infirmorum et tertia est
Renbaudi, duas parles sanguinis et latronis et omnimodo juslicie, et
terliam parlem sibi cl hercdibus suis rclinuil ; aqua aulem tam inferior
quam superior et omnis pisscalura est Renbaudi. Infirmi vero boccas et
braccas tantunmiodo nec alla in capluram pisscium ingénia in portis
tendent, cl duas parles pisscium ibi caplorum percipient, et Renbaudus
terliam. Chalanum etiam ad negolia sua de die inlirmi ba])ebunt, et
Renbaudus vel ejus mandatum de nocte habebit clavem. Et sicnt Ren-
baudus terliam parlem capiet in molendinis, ila et terliam parteni miltcl
(1) Copies (lu XTii* siècle, A3, n« 121, et A. 5, n° 13; du xviii', A. 8, a» 121
(2) Thibaut V, comte de Blois (IlSî-UIJl).
(3) Copies du xiii* siècle, A. 3, n» 31 ; du xviii', A. 8, u^ 59.
(1) Alix, femme de TliiKiut V, comte de Liluis.
DB CHATEAUDUN. 25
in omnibus expensis. Molendinarii cum communi assensu Renbaudi et
infirmorum ibi liabebunturlidc vcl sacramentoquod meliusiis placuerit,
obligati. Homines vero ejusdem territorii ibi molere non cogentur.
Super rivum au tara qui Rivus Fontis appellatur, ubi antecessores Ren-
baudi molendinum liabuerunt, Renbaudus vel ipsius hercs molendinum
absque infirmorum reclamatione, si sibi placuerit, reedificare poterit.
Quod quia in presentia niea factum fuit, garandire manucapio, et Ludo-
vicus lîlius meus similiter. Et ut hoc similiter ratum maneat et flrmum,
Utteris commendo et sigilli mci imprcssione confirmo. Dalum apud
Gastrum Reginaldi anuo iucarnati Verbi M" G" nonagesimo.
XXXIV.
De décima de Brucia (1).
H90?
Notum sit omnibus tam futuris quam presentibus, quod Reginaldus
Gonele quamdam decimam de Rrucia pro sainte anime suc et heredum
suorum doraui Elemosine Gastriduni ad sustentationem pauperum in
elemosinam dédit. Hanc vero elemosinam Robertus filius ejus concessit
in presentia Ebrardi de Pusiaco, de cujus feodo predicta décima erat, et
ipse Ebrardus istani donationem sigilli auctoritate confirmavit. Hujlis
vero rei testes sunt : Maria, uxor Ebrardi ; Hugo de Free ; Radulphus,
presbiter; Gaufridus de Tallepie; Salvagius de Villeris ; Riinbaudus de
Gastellariis ; Odo de Alona; Garinus Gamerarius; Gaufridus Gode;
Gervasiusde Lanere.
XXXV.
De uao modio ybernagii in décima de Donamanu (2).
1190?
Ego Theobaldus (3), Blesensis comes et Francie senesscallus, notum
fieri volouniversis, quod domina Puelina de Rupe, recepta in fraternitate
pauperum Elemosine Gastriduni, dédit in perpetuum, prediclis paupe-
ribus, modium ybernagii in sua décima de Dona Manu et decimam vini
quam habebat in vinea Raginaldi de Fonte, Fulgerio tilio suo conce-
dente. Quod ut semper tirmum teneatur et a memoria per temporis
(11 Copies du xiii- siècle, A. 3, n- 40, et A. 5, W 32 j Jii xviri', A. 8. n'« 70 et 289.
(2) Copie du xiii* siècle, A. 5, n» 2C.
(3) Thibaut V, comte do Blois (1162-1191).
26 ARCHIVES DE LA MAISON-DIEU
successioncm non décidât, memoriali scripto commendari volui et sigilli
mei impressionc confirmaYi. Preterca Fulgerius donavit quarterium
prati quem habcbat apud Vovroi, ipsa die quam arripuit iter lerosolimis,
predicte Elemosine.
XXXVI.
De terra Girardi Régis apud Castridunum (1).
1191.
Ego Adelicia (2), Blescnsis comitissa, omnibus notum facio quod Girar-
dus Rex terram suam, quam ex hcreditale uxoris sue in censiva bcati
Launomari apud Castridunum possidcbat, fratribus de Elemosina
Caslriduni vendidit xxx libris , uxore sua et fratribus ejus Girardo,
Thoma, Ycndilionem islam laudantibus et concedentibus. Gaufridus
autem Heli, amorcDei et pro remedio anime sue et uxoris sue, ad em-
tionem illara agendam illas xxx libras dédit, tali tamen interposita con-
ditione quod idem Gaufridus et uxoripsius terram illam, quoad vixcrint,
pro iibito suo possidebunt, proTcntum terre illius quiète percepturi ;
post decessum vero Gaafridi et ejus uxoris, terra illa ad Elemosinam im-
munis redibit. Ego autem venditionem istam ab omni inquietatione
defendendammanucepi. Quod ut ratummaneat et firmum litteris com-
mendavi et sigilli mei impressione roboravi. Testes sunt : Kobertus
deCarnoto; Roberius de Mesio; Gaufridus Gointetus; Odo de Alona;
Breton, capellanus meus. Actum Gastriduni anno incarnati Verbi M° G°
nonagesimo 1°.
XXXYII.
De duodecim denariis in censu de Mosteriolo et de sex denariis in censu beati
Medardi juxla Bellum Montem (3).
1191.
Ego Gacius de Remelato, confîdens in misericordia Dei et orationibus
paupcrum, pro anime mce et antecessorum meorum remedio, dum am-
bularem lerosolimam, dedi pauperibus Elemosine xii denarios in mec
censu de Mosterolio, in crastino die festi Johannis Baptiste reddendos.
Ego similiter Golierius de Bcrneliis dedi cisdcm pauperibus vi denarios
(1) Original B, n-97.
(2) Adelicia, femme de Thibaut V et mère do Lonia.
(3) Copies du xui' siiole, A. 3, n° 3G, et A. G, n' 19; du xvill" A, 8, n'> Cl et 2C4.
DE CHATEAUDUN. 27
in meo censu de Sancto Medardo juxta Bellum Montem ad festum sancti
Johannis Baptiste reddendos. Hujus rei sunt testes : Philipus de Monte
Ducet et Gautridus filius cjus; Guillelmus Rufus et Benedictus clericus.
Et ut hoc ratum fiât sigillo Gacii de Remelato confirmatur. Actum
Castriduni anno ab incarnationeDominiM°G''XG°primo.
XXXVIII.
De XIII sextariis ybernagii et de uno modio avene in décima de Villevoison(l).
1191?
Ego T. (2) Blesensis cornes etFrancie senesscalus, notum facio universis,
quod Theobaldus Rufus dédit inlirmis Elemosine Castriduni, pro anima-
bus parentum suorutn et pro redemplione anime sue, tresdecim sextarios
hybernagii et modium avene in perpetuum et annuatim persolvendos in
sua décima de Vilievoison, fratribus suis laudantibus et concedentibus
Gaufrido Rufo, Mauricio Burgonio, Herveo suo nepote. Quod ut semper
ratum maneat litteris commendavi et sigilli mei impressione conûrmari
volui.
XXXIX.
De uno modio vini in décima de Gharreio (3).
décembre 1193.
R. Dei gratiâ Carnotensis episcopus (4), omnibus ad quos littere iste
pervenerint, in Domino salutem. Noverit universitas vestra quod Gal-
terius, miles de Fresia, pro remedio anime sne et parentum suorum ,
unum modium vini in décima deCharreio, siiigulisannispercipiendum,
Elemosine de Gastroduni in perpetuum legavit. Aales vero de Fresia,
Fulcherius miles, filius ejus, et Eustachia memorate Aales filia, in pre-
senlia nostra constituti, donationem istam pacilîcc concesserunt. Nos
vero more debito indcmpnitati tani prefate domus quam elemosine de-
functi invigilare volentes,ad preces et petitionem predictorum et prefate
domus fratrum, ne super hoc in posterum injuste possent vexari, pre-
sentem paginam in testimonium fecimus annolari et sigilli nostri auc-
(1) Copies du xiil- siècle, A. 3, n° 38; du xvill' siècle, A. 8, u° Gj.
|-2) Thibaut V, comte de Blois (llâ2-1191i.
(3) Copies du xm* siècle, A 3, n' 169; du stiii', A. 8, n" 150.
(i) Renaud (de Mouçon), iils de Renaud II, comte de Bar, et d'Agnès, fille do Thibaut lo
Grand, comte de Champagne (1183-1217).
28 ARCHIVES DE LA MAlSON-DIEf
toritatc roborari. Actum Garnoli in prcsenlia mullorum aiiiio gralic
M° G" nonagesinio tertio, mcnsc dccenibri.
XL.
De uno modio vini ex dono Galterii de Friseia(l).
1193?
Notum sil omnibus tamfiituris quani prcsentibus, quod ego, Galterius
de Friscia, Eleniosinc Castriduni unum modium vini singulis annis in
decimatione Ferilatis, pro Dei amore et pro redemplione mee anime,
et impressione sigilli mei confirmo.
XLl.
De nemore mortuo in nemore Vendocinensi (2),
H94.
Ego Gaufridus (3) vicecomes Castriduni, nolum fieri, volo tam futuris
quam presentibus, quod pro amore Dei, libère et bénigne conccssi pau-
pcribus de Elemosina Castriduni donum illud quod cisdem donaverat
dominus Jobcrtus de Bocbeto, videlicet mortuum nemus de nemore
Vindocinensi singulis diebus unam quadrigam quam uno equocxtrabent
de nemore. Hoc donum etiam concesserunt domina Aales, uxor avi mei
et domina Jobanna, mater mea, et bec elemosina earuni in perpetuum
durabit. Hanc etiam elemosinam concesserunt forestarii predicli ncmo-
ris qui in mortuo nemore feodum babent, scilicet : Hugo Treibos,
Raginaldus Daude, Ansodus Februarius, Gilo. De concessione foresta-
riorum testes sunt : Pbilipus de Plesseis , Galebrum de Meilei, Gaufri-
dus Pcvrel, et de mea cencessione testes sunt : milites mei, Brilo de
Ballon, Raginaldus Pagani, Guiilelmusde Memillon, Robertus de Sancto
Quintino, Robertus de Sancto Valeriano, Gaufridus, capcUanus meus,
Odo Chauvcl, Robertus Moucbcl, Maurat de Rivcria et filius ejus, et
alii mulli. Auctum anno gratie M° C° LXXXX" HIP apud Castrum-
duni.
(I) Copie du XIII* siècle, A. C, n° 2'.
(J) Copies du XII' sit'ob, A. 3. n. 48, et A. 5. U' 30 ; du xviii', A. S, n» GJ.
(:l) Geoffroy IV, vioojite do CUâteaudun {I191-12li).
DE CHATEAUDtJN. 29
XLII.
De viginti libris in bannis de Castriduno (1).
27 janvier 1196.
Ego Ludovicus (2) cornes Blesensis et Clarimontis omnibus notum facio,
tara presentibus quam futuris, quod ego, pro amore Dti etpro remédie
anime mee et anime patris mei, comitis Tlieobaidi, felicis memorie , et
anime karissime matris mee Adelicie, laudante et concedente Katerina,
uxore mea, etPhilipo.fratre meo, et sororibus meis Margarita, Ysabella,
Adelicia, dedi Elemosine Castriduni in perpetuam elemosinam xx libras
andegavensum ad sustentationem infirmorum et precipue ad nutrimen-
tum infantium in ibi projectorum Laurcntium, quas in bannis meis de
Castriduno annualim capiendas assignavi, -videlicet in banno meo de
Natali decem libras et alias decera libras in banno meo de Pentecoste.
Quod ut ratum sit et firmum litterarum memorie commendavi et
sigilli mei munimine confirmavi. Testibushis : Roberto de Mesio ; Petro
de Villebeton ; Hugone de Valeriis ; Roberto de Froovilla ; Petro de
Froovilla; Raginaldo Grispini, maresscalo meo; Raginaldo de Milli ;
Hugone Cambellano ; Ivoneto ; Malheo Parisiensi. Actum Gastrumduni
anno gratie M» ccntesimo XG" VI" Datum per manura Tlieobaidi can-
cellarii mei, vicesima septima januarii.
XLIII.
De una asineta terre apud Sarmesoles (3.)
1196.
Ego Adelicia (i) Blesensis comitissa omnibus tam futuris quam presen-
tibus notum facio, quod Tlieobaldus de Haia, amore Dei et pro remedio
anime sue et parentum suorum, unara asinetam terre quam apud Sar-
mesoles habcbat et ipsura cultorem qui eam terram tenet, cuni red-
ditu ejusdem terre qui talis est : quinque solidi et sex denarii singulis
annis in festo sancti Remigii reddendi, et duo sextarii avcne ad rasum et
quatuor boisselli annone ejusdem terre pro panibus oblitarum, et due
galline et duo denarii singulis annis in nativitate Domini reddendos, et
(I) Copies du xm» siècle, A. 3, n» 39; du xiv», A. T, n» 1 ; du xvni', A.8, n° Cl.
(ï) I,ou.s, comte do Hlois, fils de ThibautV et d'Alix (1 1Î>1-1515).
(•1) Original B, n» 315. — Copie du xiii« siècle, A. 4, H" 6.
(4) Adelicia, femme de Thibaut V et mère de Louis.
80 ARCHIVES DE LA MAISON-DIEU
totam campi partcm sepedicte terre, excepto arpento mansionis qui pro
oblitis liber rcmanet et immunis, Eiemosine Castriduni dédit et in per-
petuum libère el quiète possidendam concessit. Ego Tcro, ad preces et
pctitionem Gaufridi et Willelmi de Monasteriis et Odeline et Hildeardis
eorunidcm uxorum, de quorum feodo predicta terra est , banc donatio-
nem, quam ipsi laudavcrunt et concesscrunt, Eiemosine Castriduni in
perpctuum firmitcr et inviolabilitcr tenendam manucepi. Quod ut
semper ratum maneat et firmum, litteris commendavi, et sigilli nieiim-
presione feci muniri. Testes sunt : Gaufridus Gradulfi , Raginaldus de
Orrevilla, Raginaldus de Sohiis, Polanus de Blesis, Gillemerus Paneta-
rius, Henricus Gastelli, Guillermus de Stampis. Actum Sohiis anno in-
carnati Verbi M° G° nonagesimo sexto. Datum per manum Britonis,
capcllani mei.
XLIV.
De decem solidis in thelonio de Curvavilla (1).
1198.
Ego Johannes deFriseiaet Garinus, frater meus, omnibus tam futuris
quam prcscntibus notum facimus, quod, laudante et concedente Satur-
nina sorore nostra, pro remedio animarum nostrarum et antecessorum
nostrorum, pauperibus Eiemosine Castriduni decem solidos andegayen-
sis inonete dodimus, et in thelonio nostro apud Gurvamvillam singulis
annis capiendos assignavimus in festo sancli Remigii. Hauc autem ele-
mosinam per manum illius qui predictura thelonium nostrum recipiet
apud CurvamyiUam statuimus reddendam. Quod ut ratum sit et firmum,
litteris commcndavinius, et ego Johannes sigilli inei impressione confir-
raavi. Testes sunt : comes Ludovicus; Robertus de Veteri Ponte ; Gau-
fridus de BruUone ; Ansoldus de Ronquerolis ; Guillelmus, presbiter de
Canipo RoUindo; Gaufridus de Fonça; Guillelmus de Gaslina. Actum
Gampo Rotundo, anno incarnali Yerbi M° C° nonagcsimo VIII".
(1) Original B, 348 n" 2. — Copies du xni= siècle, A. 3, n" 166, et A. 6, n» 4 ; du xit«, A. 7
n°12; du XTiii«, A. 8, n° 109. — Yidimus de 11S8, B. 348, n° 3.
(2) Louis, comte de Blois, fils de Thibaut V, (U'Jl-1215).
DE CHATEAUDUN. 31
XLV.
De clausura-da Corthermont et de parte aque de Villereto (1).
1198.
Sancti Spiritus adsit gratia :
Ego Ludovicus (2) Biescnsis cornes et Glarimontis, notuni facio omni-
bus tam futuris quain presentibus, contentionem que diu fuerit inler
Elemosinam Gastriduni et Archembauduni de Espesonvilla de clausura
cujusdani domus Elemosine que dicitur Corlermont, in presentia mea et
Adelicie matris mee ante recessuni ipsius militis ad lerosolimam, fuisse
pacificatam, ita quod miles predictam contentionem Elemosine sine
reclamatione aliqua penitus quitavit. Insuper ipse pro amore Dei aque
particulam que sua erat propria aquis Elemosine apud ViUeretum inter-
posita, domui Elemosine erogavit. Pro tali autem beneficio, Eleraosina
diem anniversarium militis et tam patris quam matris ejusdem , tam
fralrum quam sororum, annuatim in perpetuum celebrabit. Preterea
miles de caritate Domus Elemosine decem libras recepit. Goncedenti-
bus, Aales matre militis et fra tribus ejus Petro, Hugone et Stephano
abbate et sororibus militis, Maria^ Heliandi, Margarila, et Béatrice,
militis tilia. Quod ut ratum maneat et firmum litterarum mearum
munimine et sigilli mei impressione confirmàvi. Testes : Gaufridus de
Brullonio; Golierius de Lanereio; Robertus de Mesio; Herveus de
Villavoisum, Raginaldus de Miliaco ; Hugo Gamerarius. Actum Gastri-
duni anno incarnationis dominice M" G" nonagesimo VHP. Datum per
manum Teobaudi cancellarii mei.
XL VI.
De viginti solidis in tensamento Bonevallis (3).
12 octobre 1199.
Ego Gaufridus (4), vicecomes Gastriduni, notum facio omnibus tam
futuris quam presentibus, quod Milo (5), comes Bari super Secanam,pro
(1) Original B, n» 533. — Copies du xui» siècle, A. 3, n» 100; du xiv% A. 7, n» 71 ; du
xviii", A. 8, nt« 103 et 290.
(2) Louis, comte de Blois, 6l3 de Thibaut V, (1191-1215).
(3) Copies du iiu* siècle, A. 5, a» 25 ; du xiv, A. 7, n" 30 ; du xvm', A. 8, n- 288. —
Yidimus de 1373, A. 39.
(») GeoeFroy IV, vicomte de Châteaudun (1194-1215).
(S) Miles 111, comte de Bar de la maison du Puiset et vicomte de Chartres.
32 ARCHIVES DE LA MAISON'-DIEU
remedio anime sue et avi sui Ebrardi et patris et malris suc, et omnium
antecessorum suorum, laudantc et concedcnte Helisendi, uxore sua, et
Galtlicrlo, filio suo, dédit in pcrpctuum et concessil Domui Elemosinarie
Gaslriduni xx solides andegavcnsium de redditu, quos in xl solidis len-
samcnti sui de BonaTalle per manum prepositi advenarum singulls annis,
in festo sancti Pétri ad Vincula, apud Bonanivallem rccipicndos.assigna-
vit. Ego vcro de cujus feodo prcdictum est tensamentum, ad preces
ejus, prescriptam elemosinam garandire manuccpi, et sigilli mci muni-
mine confirmavi. Testes : Raginaldus Paganus; Odo de Montpancier ;
Richardus Harenc; Johannes de Merevilla; Guillelmus de Clicsncio ;
Pelrus;Potardus ; Robertus Motel. Actum apud Castrumdunum auno
gratie M° G" nonagesimo nono. Datum per manum Huberli, capeliani
mai, XII die mensis octobris.
XLVII.
De quinque arpentis pratorum apud Vovretum (1).
1199.
Ego Bartholomeus, Elemosine Gastriduni minister humilis, totiusque
domus ejusdem, tam sanorumquamin Icctis jacentium, convcntus, no-
tum facimus omnibus, tam futuris quam presentibus, Gaufridum miiitcm
de Monastcriis et Odolinam, ejus uxorem, intuitu Dei et pro animarum
suarum redemptione quinque arpenta pratorum sua emptione compa-
rataapud Yovretum, prata scilicet qua fuerunt abbalisse Sancti Avili,
Odonis Brunel, Odonis .\...., domui noslre in elemosinam contulisse :
ita quod nos in domo nostra unum de capellanis nostris conslitueraus,
quisingulisdiebusmissam.commendationem, vigiliasetvesperasdefunc-
torum proprie pro animabus dictorum G. et 0. et antecessorum suo-
rum et omnium lîdelium deffunclorum cotidie inperpetuum celebrabit.
Hoc autem concessimus dictis G. et 0. in virtute fidelitalis qua domui
nostrctenemurastricti perpetuoconscrTandum,asserciUcs: ut,quoscum-
que aniodo in nostra fratcrnilatc recipicmus, idem sub eadem lidolitate
concèdent. Insuper diem anniversariumutriusquein die obitussui cele-
brabimus ; et in anniversario dicti G. infirmi xl solidos pro pilancia de
redditu pratorum habebunt. Quod ut ratum maneat in futurum, presen-
tem pagiiiam indc conscribi et sigilli nostri fccimus impressionc muniri.
Actum apud Caslridunum anno incaruationis Domini M° centesimo
(1) Copies du XIII' Biècle, A. 4, w V; du iviu', A. 8, n-ÎSl.
DE CHATbAULtLN. 33
XLVin.
De sexteragio Castriduni (1).
1199.
Ego Nevelo dominus Fracte Vallis, notum facio omnibus tani futuris
quam presentibus, coiitroversiam que crat intcr Hugonem de Septem
Fontibus et Elcmosinarios de Gastroduui de benelîcio quod Petrouilla
filia defuncti Bartliolomei Sexterarii, pro remedio anime sue, contule-
rat Elemosine in sexteragio suo de Castroduni, tali modo pacillcatam
fuisse, quod concedentibus Stepbano et Thoma filiis prcdicti Hugonis,
Elemosina très sextarios annone et très boissellos de sexteragio habebit
in perpetuum in ipso sexteragio singulis annis in festo Sancli Remigii
capiendos. Testes hujus rei sunt : Bartliolomeus elemosinarius ; Gode-
fridus capellanus ; de Veteri Vico Jolianncs ; Matheus de Mellaio ; Ra-
ginaldus Paganus ; Hugo de Destrez ; Fulclierius Bel-Oisel ; Borgonius
de Chevernaio ; Radulpbus de Villers ; Robertus villicus , Paganus
Trosel ; Hubertus cerarius de Gliamarcio ; Tliomas Rabel ; Guibcrtus
Escorlanz. Quod ut ratum maneat in poslerum, ego de cujus feodo pre-
diclum estsexteragium.ad preces dicti Hugonis et tîliorum ejus Stepha-
ni et Tbome, lilteris conunendavi et sigilli mei impressione conlirmavi.
Actum Castriduno anno gratle M" G°nonagesimo nono.
XLIX.
De nundinis ia Nativitate Béate Marie Magdalene (2).
février 1200.
Ego Gaufridus (3), vicecomes Castriduni, notum facio omnibus tam
futuris quam presentibus, quod pro amore Dei et remedio anime mee et
animarum patris et matris mee et antecessorum meorum , laudantibus
et concedentibus Adelicia uxore mea, Pbilippo filio meo et Agnete
sorore mea, dona^i Donuii ElemosinarieGaslriduni nundinas unius diei
apud Castridunura ; et dictas nundinas dicte Domui, cum salvo conductu
omnium euntium ad nundinas et redeuntium, singulis annis in perpe-
tuum in die festi Béate Marie Magdalene possidendas, assignavi, haben-
fl'i Copies du XIII' siècle, A. 3, n» 131, et A. G, u° 3S ; du STin», A. 8. n<" 123 et 2«T.
(î) Copies du sur siècle, A. 3, n" 152, et A. i>, a' 3i ; du xvii", A. ï-i, ii° 1 j du xviir,
A. 8, 11- 23.
(3) Geoffroy IV, vicomte de Châteaudun (1194-1215).
3
34 ARCHIVES DE LA MAISON-DIEU
(las ft Icnendas ad laies ronsuctudincs ad qiiales, Ego et Ludovicus (1),
Blosis cornes, domiiius meus, liabeinus cl lenemus apud Caslridunum
nundinas in Nalivitatc Béate Mario in seplembri, ita ut Elcmosinarii
luindinas in propria manu sine vendilione inde fada, et sine allerius
omnino parlicipalione scmper lencant. Si eninialiqiia causa conlingeret
quod Elcmosinarii aliquem secum consliluerint participera nundinarum,
donuin meum rcdirel in irrilum, et nundinc ullerius non durarent.
Preterca omnimodani jusliliain meam pcr illum diem Elemosinc con-
cessi, excepta latronisjustilia, qui si forte capielur in nundinis, tradetur
Elemosinariis, et Elcmosinarii tradent illum pcr manum suam villico
inco vel ejus servientibus. Quod ut ratum sempcr maneat ac firmum,
liltcris comniendavi et sigillo nico confirmavi. Testes sunt : Gaufridus
capellanus, Willelmus de Mansione Milonis, Matheus Villicus, Johannes
deGicm, Gaufridus de Crimisiaco, Tliomas Rabel,Thoobaldus Bormaut,
Gaufridus de Porcheronvilla. Actum apud Caslridunum, anno gratie
M" GG°. Datumper mauum Huberti capcllani mei, mense lebruarii.
L.
De nundinis Béate Marie Magdalene (2).
février 1200.
Ego Adelicia (3), vicecomilissa Castriduni, nolnm facio omnibus tam
futuris quam presentibus, qnod dominus meus, Gaufridus (4), ■vicecomes
Castriduni, intuitu pietatis et pro remcdio anime sue et patris et matris
sue et antccessoruni suorum donavit Donnii Elemosinarie Castriduni
nundinas unius dici infesto Béate Marie Magdalene apud Caslridunum,
singulis annis in perpetuum, ad cas consuetudines ad quas dominus
cornes Blesis, et idem Dominus meus, vicecomes Castriduni, tenent
nundinas apud Caslridunum in festo Beale Marie in seplembri. Quod
donum. Ego, ob spem retributionis eterne et pro remcdio anime mee et
parcntum et antecessorum meorum, diligenter approbavi, volui et con-
cessi, liltcris comniendavi et sigilli mei munimine conlirmavi. Testes
sunt : Gaufridus capellanus, Guillelmus de Mcsmilon, Huberlus Bona,
Matheus Villicus, Johannes de Giem, Gaufridus de Cremisiaco, Thomas
(1) Lonis, comte de Bljis, fils de Thibaut V et d'Adeline, époux da Katerine (1191-1215.)
(2) Charte originale, A. 26. — Copies du xui« siècle, A. 3, n" 133; du xvil», A. 2t, n<>2 ;
du xvni-, A. 8. n°21.
(3) Adelicia, vicsmtesse de Cbâteaudun, femme du vicomte Geoffroy V, mire de Pbilippe
et d'Agnès.
(») Charte originnle, A. 20. — Copies du zni* siècle, A. 5, n°22 ; du xvii', A. 24, n" 3;
du xvul', A. 8, n° 25.
DE CHATRVCDl N. 35
Rabel, Theobaldus Bormaut, Gaufridus de Porcheronvilla. Aclum apud
Castridunum anno gralie niillcsimo ducentesimo, mense fcbruarii.
LI,
De nundinis in festo Béate Marie Magdalene(3).
mars 1200.
Ego Ludovicus (4), Blesensis et Clarimontis cornes, omnibus tam fu-
turis, quam prcsentibus nolum facio, quod Gaufridus (5), vicecomes
Castriduni, pro amore Dei et anime sue remedio, laudantibus et conce-
dentibus Adelicia uxore sua, Philippe filio suo et Agnete sorore sua,
donavit Eiemosine Castriduni nundinas unius diei apud Castridunum
in die festi Béate Marie Magdalene in perpetuum habendas et tenendas,
ad taies consuetudines ad quales Ego et ipse vicecomes habemus cl
tenemus apud Castridunum nundinas in Nativilale Bcatissime Yirginis
Marie in septembri, cum salvo cunductu omnium euntium ad nundinas
et redeuntium. Quod donum, quia per se, sine assensu meo, facere non
poterat, rogavit me ut donum illud ex parte mea concedcrem et sigillo
meo confirmarem. Ego autem, ad preces ejus, laudantibus et conce
dentibus Katherina uxore mea, Theobaldo filio meo, Johanna Olia mea,
Phiiippo fratre meo sororibusquc meis Margarita et Ysabella et Adelicia,
donum illud volui libère concessi et dedi. Et ut in perpetuum stabile
maneat ac firmum, litleris commendavi et sigilli mei munimine confir-
mavi. Testes sunt : Raginaldus de Monte Mirabili, Gaufridus de Bello
Monte, Garinus de Friesia, Petrus de Villebeton, Herveus Rufïus, Ro-
bertus de Mesio, Gaufridus de Rupe, Raginaldus Grispini marescallus
meus, Odo decanus, Raginaldus de Milli, Ivonetus de Corbcvilla, Theo-
baldus decanus, Hugo camcrarius, Gaulridus Catus, Roberlus de Bona-
valle tune prepositus Castriduni. Actum apud Castiidunum anno incar-
nationis Domini M° CC. Datum per manum Theobaldi cancellarii mei,
mense martio.
LU.
De una emina bladi in molendino de Bretigni (1).
juillet 1200.
Ego, Odo Brunelli, dominus de Logrono, notum facio tam futuris
quam presentibus, quod Radulphus, molendinarius de Bretigni pro
(1) Louis, fils de ThibautV etd'Adelino (1191-1205).
(2) Geoflroy IV, vicomte de Châteaudun ^irJ'i-1215).
(S) Copies du xin> siècle, A. G, n" 37 ; du xviii-, A. 8, n^ 2C!).
36 ARCHIVES DE LA MAISON-DIEU
amore Dei, et pro salute anime sue, et animariim parentuni et ante-
cessorum suorum, dédit cl in puram et perpetuam elemosinani assigna-
Tit DeoetPauperibusElemosineCastriduni, iinani eminam Lladi rcdditus
annui capiendam ineo modio redditus bladi, quem ipse habet in molen-
dinodeBrefigni, in festo SanctiRemigii, de redditu ejusdemmolendini.
Ego autcmad cujus feodum dictus pertinet rcdditus et ipsum prefatum
molendinum, id Ipsum ad petitionem et preces ejusdeniRaduiplii predicli
Tolui, concessi et Domui Eiemosine garandire manucepi. Et ut hoc in
perpetuum stablle sit ac firmum litteris commendavi, et sigilli mei
munimine roboravi. Actum Castriduni, anno gralie M°. CG°. mense
julii.
DE CHÀTEACDUN. S7
SECONDE PARTIE
XIIP SIÈCLE
LUI.
De uno sextario annui redditus in molendino de Chavanz apud Firmitatem (1).
1201.
Ego Ludovicus (2) Blcsensis et Clarimontis cornes, notum facio omni-
bus tam futuris quam presentibus, quod Hugo OUveri, deFirmitate.lau-
dantibus et concedentibus Béatrice uxore sua et sororibus suis Audoisa,
Donaet Amelina, pro amore Dei et remedio anime sue, et antecessorum
suorum, contulit in perpetuam eleniosinam Dec et Elemosinarie Do-
mui Castriduni unum sextarium annui redditus in molendino de Cha-
vanz apud Firmitatem, singulis annis in festo Beati Remigii capien-
dum. Ego autem ad preces ipsius Hugonis, dictum donum ipsi Elemo-
sine garantandum manucepi. Quod ut in pcrpetuum stabile maneat ac
firmum litteris commendavi et sigillo meo confu'maYi. Testes sunt :
Pelrus de Villerbeton; Robcrtus de Mesio ; Gauterius de Gaudonyilla;
Guillelmus de Mohervilla ; Raginaldus Crispini, marescallus meus ;
Raginaldus de Milli. Actum Castriduni anno gratie millésime ducente-
simo primo. Datum per manum Teobaldi concellariimei.
LIV.
De bospitibus in foro (3).
1201.
Sicut tempus nunquam est stabile, sed fluens defluit; ita quoque,
cum ipso tempore, temporales fluunt et defluunt actiones. Ne labatur
ergo simul cum tempore, quod modo geritur, eternari débet et voce
testium et testimonio litterarum. Innotescat ergo vitam agentibus et
sciant posteri quod E. Maleterrc, homines sui burgi quod est in foro,
(1) Original, B. 390. — Copias du xui^ siècle, A. 3, n" 20, et A. 6, n° 27 ; du xym't
A. 8, no 49.
(2) Louis, Hh de ThibautV (II91-120Ô).
(3) Copie da xm' siècle, A. 6, n'3t.
38 ARCHIVES DE LA MAISON-DIEU
et heredes siios reddit immunes ab omni collecta et ab onini coactione,
salvo censu suo; pro festagio, tribus solidis redditis pro qualibet domo
annuatim. Ut vero ratum sit quod modo gerilur, his lilteris assensum
tribuunt Milesciidis, uxor sua et Petrus et Golenus, filii sui, et Hugo
de Ruchevilla. Ne vero aliqua possit exoriri calumpnia, bas litleras
salvo jure suo confirmât in sigillo suo, G. vicecomes Castriduni (1)
Actum Castriduni, anno ab incarnationc Domini M". GG°. 1°.
LV,
De contentione ialer nos et pers^natn ecclesie de Mamberolis (2},
1201.
Ego Henricus, archidiaconusDuncnsis, notumfacio omnibus tam fu-
turis quain presentibus, contentionem que erat inter Elemosinarios Ele-
mosine Castriduni et Teobaldura, personam Ecclesie de Mamberolis, de
décima cujusdam campi terre, qui est ad Porcheronvillam, et vocatur
Campus Sancli Martini, ita in presentia mca terminalam luisse : quod
singulis annis Elemosina mcdiam partem, et personna Ecclesie de
Mamberolis alteram mediam partem babebit illius décime. Quod in
presentia mea factum, et in perpetuum stabile maneatac firmum, lit-
teris commendavi et sigilli mei impressione confirmavi. Testes sunt :
Barlholomeus, Elemosine procurator ; magister Mallieus, capellanus
meus; Raginaldus, prcsbyter Ororii; Willclmus de Fonte et Gervasius,
Elemosine capellani ; Gaufridus de Porcheronvilla; Robcrtus Moncel.
Actum apud Gastridunum, anno gratie millesimo ducentesimo
primo.
LVr.
De decin a furni de Cloia (3).
i:oi.
Ego Ludovicus, Blesensis et Clarimontis cornes, notum facio omnibus
lam futuris quam presentibus, quod Hugo de Cloia, pro amore Dei et
remedio anime sue et parcnlum et antecessorum suorum, laudantibus
et concedenlibus fralribus suis, Gaufrido, Odone, Jobanne, Gauterio, et
(1) Geoffroy IV, vicomto de Cliâteau lun (1194-12IM.
(2) Copies ilci XIII* sied,-, A. G, n" 4: rlii xvii', A. 7, n» 78; du xviii', A. 8, n» 197.
(3) Original, A. 08, — Copies du XIII' sii le, A. 3, u-138; du ivii', A. 7, n»ISS: du
xviii', A. 8, d034
DE CIIaTEAVDVN. !39
sororibus suis, Isabella et Béatrice, contulit in perpetuam okmosinam
Deo et Elemosinc Gastriduni, decimani omiiimodi redditiis furni sui de
Gloia.Et similiter decimara pressorii sui de eadem \illa,lali eliam condi-
tione quod servicns ipsius Hugonis, quicumque sit, qui redditus suos
defurnoet pressorio recipiet; et ctiam servicns heredis Hugonis erga
Elemosinam fide tenebitur, quod ipse lideliter dictara decimam ips^i
Elemosine singulis annis persolvet. Hocdonum concessit Odo Brunel-
lus, de feodo cujus Hugo predicta tenebat. Ego autem, ad prcces et pc-
litiones utrius(iue partis, liane elemosinam garandire manucepi. Quod
ut in perpetuum slabile maneat ac firmum, lilteris commendavi et
sigilli niei muniminc confirmavi. Testes sunt : Pctrus de ViUerbetone ;
Robertus de Mesio; Guillermus de Moherviila ; Garinus, sacerdos de
Cloia; magister Hugo de Cloia; Hugo de Esspesunvilla; Abbas miles de
Esspesunvilla ; Paganus Trousel; Robertus de Bonavalle. Actum Gas-
triduni anno gratie millesimo ducentesimo primo. Datum per manum
Theobaldi cancellarii mei.
Lvn.
De molcndinis de Vcvroi (1).
septembre 1201.
Ego Ludovicus (2), Bleseusis et Glarimontiscomes, notum facio omni-
bus tam futuris quam presentibus, quod Bernaldus de BuUo laudantibus
et concedenlibus Asscelinauxore sua ctfiliis suis Petro et Odone, Gau-
frido, Nicholao, qnitavit et in perpetuum concessit Elemosine de Castro-
dunoquid<iuid habebat inmolendinis de Vovreto excepta sua terlia parte
justicie pro quatuor modiis annui redditus de taliannona qualeni ipsi lu-
crabuntur molendiui et molendinarius quotiescumque mutabitur erga
Bernaldum fide vel sacramento tenebitur quod moulura illa in red-
ditione redditus Bernaldi non pejorabilur. Singulis mensibus Bernaldus
de redditu suo quatuor sextarios recipiet. Si quid de redditu illo Bernal-
dus in uno mense non habebit, in sequentimense ipsi perficietur. Quid-
quid contingat de molendinis Elemosina dictum redditum Bcrnaldo vel
ejus heredibus persolvet. Elemosinarii emendare poterunt molendinos
sicuteis placuerit, sine contradiclione dicli Bernaldi. Sanguinis et latro-
nis et omnimodo justitie molendinorum, sunt due partes Elemosine et
tertia pars Bernaldi. Ita tamen quod Bernaldus de criminibus predictis
aliquem hominera vel aliquam non potest accusare, scd si forte latro
capiatur in molendinis per manum tratris vel famuli Elemosine trndetur
fl) Copie du XIII' siècle, A. 3, n» 57.
(2) Louis, tiU ii Thibiiut V, comte de Blois. (I U;-12)i).
40 ABCHIVKS DE LA MAISOX-DIEL'
Elemosinariis et Bernaldo. Elemosinarii boccas etbracastantumniodo in
capturam pisscium in porlis tendent et omnes pissces ibi captos habe-
bunt. Chalaniini qucrcnt Elemosinarii et affigent illum pallo sub cal-
ciata jiixia niolondinos et lirmabitiir illice, de nocle, duabiis clavibus.
Unde Elemosinarii unam liabebunt; reiiquam vero habebit unus de
hominibus dicti Bcrnakli, in villa, pro Bernaldo. Infirmi Elemosine de
die habebunt clialannm ad negolia sna, et eliam de nocte, si opus fue-
rit. Si autcm opns non fuerit, duabus clavibus dicto modo de nocfe fir-
mabitur. Oui clavem siiam perdiderit, eam qucret. Testes : Goherius de
Lanere; Petrus de Villerbeton ; Robertus de Mesio; Guillermus de
Mobervilla; >\icl)olaiisde Briieria; Raginaldiis Pagani ; RaginaldusCriss-
pini, maresscalus meus; Raginaldus de Milliaco. Quod ut in perpetuum
stabile maneat et firnnim, lilteris commendavi et sigilli mei munimine
confirma\i. Actum Castrlduni, anno gralie M". CG°. primo. Datum per
manum Theobaldi cancellarii, mense seplembris.
LVIII.
De terris apud Pertes (1).
décembre 1201.
Ego, Odo Borelli, Curie Alani dominus, notum facio omnibus tam
futuris quam presentibus, quod Jobannes Grassus, laudantibus et con-
cedenlibus Hodierna uxore sua et Pbilipo filio suo, et Burdino et soro-
ribus suis, vendidit Sancte Domui Elemosinarie Caslridnni, quicquid
ipse apud Pertes possidebat, terram scilicet et cjusdem terre feodum.
Pro illo autem feodo terre prefate dédit micbi prefatus Jobannes in ess-
cambium aliud feodum quod ipse tenebat de me cum terra predicta,
quod ipsum Goherium de Pataio tenebat de eodem Jobanne. Preterea
idem Jolianncs de prefate terre precio donavit micbi viginti libras dunen-
ses pro venditionis illius concessione. Unde Ego, ad ejusdem Jobannis et
Hodierne uxoris sue, petitionem et preces, sepedictam venditionem
volui, approbavi et concessi prefate Domui Elemosinarie libère, quiète
et pacillce in perpetuo possidendam, et eam eidem Domui garandire
manucepi. Quod ut in perpetuum stabile sit ac firmuni, letteris com-
mendavi et sigilli mei presenti munimine confirmavi. Actum anno in-
carnalionis Dominicc M". GG". primo.
(I) Oripinftl, B., n'54I, n°t. — Copies 'lu xiirsi'ole, A. 3, n' 140, A, G, n°15; duxvii',
A. 7, n- 101 ; du xvni", A. 8, n« 136.
DE CHaTEAIDLN. 41
LIX.
De terris apud Pertes (1)
décembre 1201.
Ego Gaufndus(2), vicecomes Castriduni, notum facio omnibus tam
futiiris quam presentibus, qnod Johannes Grassus, laudanlibus et con-
cedentibus Hodierna uxore sua et Pliilipo fllio suo et Burdino et soro-
ribiis suis, Domui Elemosinarie Castriduni vendidit intègre quidquid
apud Pertes possideljat, terrain -videlicet et feoduni. Hanc venditionem
concessit Odo Borellus de Cortalano, de cujus feoduni terra erat. Pro
qua concessione, Johannes Crassus dédit eidem Borello yiginti libras
dunensis monete et aliud feodum pro esscambio, qnod movebat de eo-
dem feodo quod tenet Golierius de Palaio. Ego auteni de cujus feodo
sunt omnia predicta, hanc Tenditionem, ad preces et petitiones utrius-
que partis, volui et concessi et garanlizandani manucepi. Quod ut in
perpetuum stabile nianeat ac firmum, Utleris commendavi et sigilll
raei impressione confirmavi. Testes sunt : Baginaldus Paganus, tune
senesscalus meus; Guillermus de Mesmilo; Droco Furrarius; Bogerius
prior de Ghauveliera; Stcphanus salvus serviens; Theobaldus Bormaut;
Stephanus Gueuhon; Fremillon; Johannes clericus de Capella. Actum
apud Ghauveleriam, anno gratie M°. GC°- primo. Datum par manum
Gaufridi capellani mei, mense decembris.
LX.
De terris apud Pertes (3),
décembre 1201?
L. Blesensis et Clarimontis cornes (4), domino suo G. vicecomes Cas-
triduni (5), homo suus, salutem et dileclionem. Notum facio vobis, do-
mino meo, quod ego venditionem terrarum de Pertes, quam Johannes
Grassus vendidit Elemosine Castriduni cum précédente Borrelli conces-
sione, ipsi Elemosine concedo. Valete.
(1) Copies du xnv siècle, A. 3, n° IGO, et A. 5, n» 10 ; da svn«, A. 7, n« 100 ; du mil',
A. 8, n»151.
(J) Geoffroy IV, vicomte de Cliâteaudun (119i-1215).
(3) Copies du XIII. siècle, A. 3, n° 45, et A. G, n^SOj du xvii», A. 7, n''102.
(4) Louis, fil» de Thibaut V, comte de Bl..is (1191-1205).
(5) Geoffroy IV, vicomte de Châteauilun (1194-1215).
42 ARCHIVi;s DK LA MAlf^ON-DIEU
LXI.
De terris apud Pertes (1).
décembre 1201.
Ego Ludovicus (2), Blesensis cornes et Clarimontis, notum facio omni-
bus tam fiiluris quam presentibiis, quod Johannes Grassus, laudantibus
et concedentibus Hodierna uxore sua et Philippo filio suo et Burdino
et sororibussuis,vendidLt intègre Elcmosine Gastriduni, quicquid apud
Pertes possidebat, tcrram videlicet et feodum. Hanc vendilionem con-
cessit BorrcUus de cujiis feodo lerra erat. Pro qua concessione Johannes
dictus Grassus, dédit predicto Borrello viginti libras dunensis inonete
et feodum aliudpro escahmbio, quod movebat de eodem feodo quod te-
netGoherius de Pataio. Hoc etiam coucesslt Gaulridus ^3), vicecomes
Gastriduni, de quo supradictum feodum tenebat Borrellus. Ego autem
adpreceset pelitiones utriusque partis, hanc vendilionem fumiterte-
nendam manucepi. Quod ut in perpetuum stabile nianeat ac finnura,
litleris conimendavi cl sigilli mei impressione confirmavi. Testes sunt :
Maheius de MarH; Joliannes et Garinus et Friesia ; Odo de Cormereto;
Hugo de Cormereto ; Petrus de Villerbeton ; Odo Becchart; Raginaldus
Crispini, maresscalus meus; Raginaldus Cortesius; Symon Grassus.
Actum Blesis, anno gralie M". CG°. primo. Datum per manum Theo-
baldi mei cancellarii, mense decembris.
LXII.
De duobus solidis et sex denariis de oMiiis, et tribus panibus et tribus gallinis
apud Ursellas (4).
1202.
In nomiue Sancte et individue Trinitatis. Sciant uni versi tam pré-
sentes quam futuri quod Agnes de Franchaio, assensu et conces-
sione lilioruiu suorum. Philippi et Johannis, et lilie sue Elisabeth, Do-
mui Elcmosinarie Gastriduni apud Ursellas duos solidos et sex denarios
parisienses de oblitis et 1res panes et très gallinas in craslino Natalis
Domini annuatim rcddendos in perpetuum dédit etconcessit. Dédit ei
(1) Cli.irte originale, B.ill, n-î. — Copies du xiil« siècle, A. 3, n-lCI, et A. S, n- 20 :
du XVII', A 7, 11° 9!).
Cl) Loui<, fiU lU Thibaut V, comte de Blois (I10I-I2O5).
(3) GeoflroylV, vicomte de Chàtsaudun (llUi-12li).
(4) Original, B. C7a.
DE CHATEAIDIN. 4S
etiam sex minas bladi quas cadem Doraus Agneti in domo de Villa
Episcopi annuatim debebat; et uniim arpcntum prati apud Balgencia-
cum, quod est Fenis. Hanc itaque clcmosinam Petrus Biseolus ad cujus
feodum hec predicta pertinent, voluit et concessit. Ego siquidera Jo-
hannes, Balgenciaci dominus, pro Dei amore et redemptione anime
mee, ad precem et petitionem Pétri Biseoli qui supradicta de feodo meo
ligio tcncbat, elemosinas istas -volui, concessi et garantire manucepi.
Quod ut ratum et firmum permaneret in perpetuum presentem cartu-
lam sigilli mci impressione confirmavi. Actum apud Balgenciacum,
anno gratic millesimo ducentesimo secundo. Datum per manum Boe-
niondi capellani et cancellarii mei.
LXIII.
De uno modio bladi redditus in molendino de Chavanz (1).
1202.
Ego Petrus de Villerbeton, notum facio tam futuris quam presentibus,
quod Hugo Cambelianus, pro amore Del et remédie anime sue etante-
cessorum suorum, et anime boni domini sui, comitis Theobaldi (2),
laudantibus et concedentibus fiUis suis, Ludovico et Crispino, et lîlia
sua Haoisa, dédit in pcrpetuam elemosinam Deo et Elemosine Caslri-
duni unum modium ybermgii redditus annui, in quinque modiis red-
ditus quos habet in molendino de Ghavanz, apud Firmilatem de Ville-
noil et tenet de fcodo meo, annuatim capiendum. Ita quod a festo Beati
Johannis Baptiste, singulis mensibus, partem Hugonis de redditumo-
lendini, continue recipiet Elemosina, donec totum dictum habuerit
modium. Ego autem de cujus feodo Hugo totum dictum tenebat reddi-
tum, banc elemosinam approbavi, \olui et concessi. Hoc etiam, ad pre-
ccs meas cum petitione Elemosine et Hugonis, dominus cornes Ludo-
\icus (3) concessit. Quod ut in perpetuum stabile sit et firmum, litteris
commendavi, et sigillo meo confirmavi. Actum Gastriduni, anno gratis
M". GC°. secundo.
(1) Original, B. 391. — Copies du xni« siècle, A. (i, n'>SG; du xvin", A. 8, n-SCC.
(2) Thibaut V, comte de Blois (1152-1101).
(3) Louis, comte de Blois (1191-1205).
44 ARCHIVES DE LA MAISON-DIEU
LXIV.
De quinque solidis de Veves (I).
1202.
EgoLiidoviciis cornes Blesensis et Clarimontis, omnibus notum facio,
quod Achonelus de Montgeraguet et fratres ipsius Robertus, Maque-
tus et Ansellus, in perpetuam elemosinam dederunt, pro remédie ani-
marum suarum et antecessorum suorum, Eiemosine Castriduni, quin-
que solidos andegavenses assignâtes in censu suo de Veves reddendos
in decollalione Sancli Joliannis Baptiste, Blesis. Quod utratumsitac
firmum, litteris commendavi et sigilli mei munimine contirmavi. Auc-
tum anno gratie M°. CG". IP.
LXV.
De octo dennriis census et très solidis de festagio in domibus
apud Castridunum (2j.
1202.
Ego Garnerius de Langeio, notum facio omnibus iam futuris quam
presentibus, quod Ego, pro amore Dei et remedio anime mee et paren-
tum et antecessorum meorum, laudantibus et concedentibus Johanna
uxore mea, et filiis meis Garncrio et Odone, et filia mea Matbia, et fra-
tribus meis Matbeo, Gaufrido, Odone et Guillermo, et sororibus meis
Agatha et Hersendi, dedi et concessi Deo et Eiemosine Castriduni in
perpetuam elemosinam, octo denarios census et très solidos de festagio,
sitos in quibusdam domibus apud Castridunum prope ecclesiam
Beati Pétri annuatim eidcm Domui Eiemosine ad feslum Beati Remigii
reddendos. Unde domus Simonis Maugerii débet sex denarios census et
duos solidos de festagio, et domus Hersendis Bursarie duos denarios
census et duodecim denarios de festagio. Insuper pro duodecim dena-
rios l'edditus quos Eiemosine debebam apud Langeium, eidem Domui
octo denarios census quos Tbeobaldus Bcenne micbi debebat pro vinea
quadam que est ad Mofflart quam babuil a domina matre mea, annua-
tim ad festum Sancti Remigii reddendos, in esscambium assignavi.
Quod ut in perpctuum stabilc sit et firmum, litteris commendavi, et
sigillé mee confirmavi. Aclum Castriduni anno gratie M°. CC°. se-
cundo.
(1) Copies (îu XIII» siècle, A. 3. D° 4G ; du sviii', A. 8, n° C7.
(2) Copies du xiii» siècle, A. 4, n» 8; du xvii", A. 7, n 36; du xvin«, A. 8, n« 18t.
DE CHATEAUDUIV. 45
LXVI.
De uno sextario annone et XII denariis census super grangiam de Haia (l).
mai 1202.
Ego Ludovicus (2j, Blesensis et Clarimontis cornes, notum facio omni-
bus tara futuris quam presentibus, quod Erraudus Malaterra, pro amore
Dei et remedio anime sue, et parentum et antecessorum suorum, lau-
dantibus et concedentibus, Milesendi uxore sua, et filiis suis Petro et
Jolleno, et Isabella filia sua, dédit Elemosine Castriduni in perpctuara
elemosinam unum sextarium annone annui redditus, singulis annis in
festo Sanrti Remigii in grangiasua de Haia percipiendum, et duodecim
denarios census, de quibus : Stcphanus Gueubon débet sex denarios
pro -vinea sua de Rouserein, et Maria, uxor del'uncti Raginaldi Tesce-
lini, sex denarios de vinea sua de Rouserein, ibidem in festo Sancti Re-
migii ipsi Elemosine annuatim persolvendos. Ego autem de quo Errau-
dus predicta tenebat, ad preces ipsius, dictum donuni volui, concessi,
et ipsi Elemosine garantandum manucepi. Quod ut stabile maneat ac
firmum semper, litteris commendavi et sigilli mei munimine confir-
mavi. Testes sunt : Pelrus de Villerbeton ; Robertus de Mesio ; Guiller-
mus de Mobervilla; Raginaldus deMilli; Theobaldus decanus. Aclum
Castriduni, anno gratie millesimo CG". secundo. Datum permanum
Theobaldi cancellarii mei, mense martii.
LXVII.
De Porcheronvilla (3).
mai 1202.
Ego Ludovicus (4), Blesensis et Clarimontis cornes, notum facio omni-
bus tam futuris quam presentibus, quod Ego, Iherosolimam proticiscens,
amore Dei et pro anime mec et parentum et antecessorum mcorum re-
medio, laudantibuset concedentibus Katharina uxore mea, Tbeobaldo
fdio meo, lobanna filia mea, et sororibus meis Margarita, Ysabella,
quitavi Gaufrido de Porcheronvilla clerico, ad tcmpus vite sue, unum
sextarium redditus annone, queni capiebam in terra Odônis patris sui
(1) Original, B., n° 109. — Copies du xni» siècle, A. 4, n"» t et 3, A. 5, n° 23.
(2) Louis, fils de Thibaut V, comte de Blois (1191-120J).
(3) Coine du xvit* siècle. A, 7, n° 7G.
(4) Louis, fils de Thibaut V, comte de Blois (1191-1205).
46 ARCHIVIiS DE LA MAIjON-DlEU
apud Porcheronvillara. Ipsum etiamGaufridiim et res ipsius in cuslodia
et defensione mea susccpi. Quod ut stabile sit et firmum, lilteris com-
mendavi et sigillo meo confirmavi. Aclum Anrelianis, anno gratie
millesimo CG°. secundo. Datuni per manum Theobaldi cancellarii mei,
mense mail.
LXVIII.
De conûrmatione quinque solidonim redditus Novi-Castri(l).
mai 1202.
Ego Gervasius, Novicastri dominus, omnibus tara futuris quam pre-
sentibus notum f'acio, quod Ego, pro araoïe Dei et remedio anime mee,
et parentum, et antecessorum meorum, laudantibus et conccdentibus
Margarila uxore mea et filiis meis, Hugone et Herveio, dedi et in per-
petuam elemosinam concessi Domui Elemosinarie Castriduni, deccm
solidos carnotenses annui redditus, et eos in pedagio meo de Novocas-
tro.per manum illius qui dictum pedagium recipiet, quicumque sit ille,
in die festi Sancti Remigii, remota omui dilatione, singulis aunis red-
dendos assignavi. Ut in pcrpctuum ratum permaneat et inconcusum,
litteris commendayi et sigillo meo confirmavi. Aclum apud Abbatiam
Beati Vincencii de Nemore. Datum anno gratie M'. GG°. secundo, mense
maii.
LXIX.
De una summa oloi et de iino millenario harencorum (2).
mai 1202.
Ego Ludovicus (3), Blescnsis et Clarimontis cornes, notum facio omni-
bus tam futuris quam presenlibus, quod Ego, Ihcrosolimam proficiscens,
pro amorc Dei et anime mee et parentum et antecessorum meorum re-
medio, contuli in elemosinam Elemosine Castriiluni, unum millena-
rium harencorum et unam summam olci, quamdiu in hac percgrina-
tione morabor, in prepositura Castriduni annualim in prima soplimana
quadragesime persolvendum. Quod ut stabile sit et firmum, litteris
commendavi et sigillo meo confirmavi. Actum Aurelianis, anno gratie
(1) Copies du xili'sièolo, A. 3, n° 171 ; du XVII*, A. 7, n»10; du xvili', A 8. n»« liC
et 173.
(2) Copies du xill" siècla, A. 3, n» 15, ot A. 5, n° !0. — Vi limus de 13ùG, A. 15. — Copie»
du XVII* siècle, A. 7, n«C ; du .i:viii*, A. 8, n" -il.
(3) Louis, fils de Tbiljaut V, comte de Blois (I191-I20i).
DE CHATEALDUN. 47
M*. GC. secundo. Datum per manum Theobaldi cancellarii mei, mense
mail.
LXX.
De contentione inter nos et Abbatiam Béate Marie Magdalene de decimis
vinearum (I).
mai 1202.
Ego Ludovicus (2), Plescnsis cornes et Clarimontis, notiim facio
omnibus tam futuris quam presentibus, quod contentio erat inter Abba-
tiam Béate Marie Magdalene Castriduni et Elemosinam Castriduni, de
decimis vinearum quas Eiemosina debebat Abbatie; de dominio terre
canonicorum quod omnino vetabant, ne nundiue Elemosine ibi rési-
dèrent; de quibusdam censivis quas utraque domus ad inviceni tenebat
ab altéra; de tinlinnabulis Abbatie; de cimiteiio Abbatie; de canonico
quem canonici poscebant recipi in Eiemosina tempore salisfactionis
sue. De décima vinearum, factum est ita, quod Eiemosina annuatim
pro décima reddet Abbalie scxaginta et decera solidos dunenses infra
très ebdomadas post Natale Domini proximo sequentes reddendos, et
décima remanet Elemosine in perpetuuro quitta, quicumque de cetero
loca vinearum possidcat. Et sunt bec loca vinearum : in Froitval tria
arpenta; ad Moflart tria arpenta; ad Huelinam duo arpenta et dimi-
dium; ad Puteum duo arpenta et dimidium; ad Terras Dulces, quatuor
arpenta; juxta vineam Hugonis Quadrigarii, très quarteria; vinea de
Fonteneio, unum arpentum. Si contingat quod Eiemosina processu
temporis alias vineas babeat in décima canonicorum, decimam ab eis
habebat Abbatia. Denarios quos Abbatia debebat Elemosine, pro bac
pace quitavit Eiemosina Abbatie. Abbatia debebat Elemosine pro pratis
defuncti Theobaldi Decani duodecim denarios census; et pro parle
vinee que Benedicta nuncupatur, viginti denarios census. Eiemosina
autem debebat Abbatie pro plateis defuncti Roberti Rastel, duos solidos
census. Hos census utraque domus, altcri mutuo in perpctuum quit-
tavit, ita tamen, quod si Eiemosina aliquid adquiret in censiva Abbatie,
licite et libère sine coutradictione Abbatie licebit ei possidere, et simi-
litcr vice mutua tantumdem censive juxta summam census, in censiva
Elemosine poterit Abbatia adquirere et tenere. Tempore nundinarum
Elemosine, nuUi licebit in proprio canonicorum sine eorum asseusu
stallos poncre, ubique autem nundinantes stallos habeant. Eiemosina
nichilominus suarum ubique sequctur et colliget consuetudincm nun-
(1) Copies du XIII' siècle, A. 4, 11° î, A. 5, n° 24 ; du ivine, A. 8, n» 303.
(2) Louis, fils de Thibaut V, comte de Blois (1191-1205).
48 ARCHIVES DE LA MAISON-DIEU
dinarum. De tintinnabulis et de cimiterio Abbaiie que Elemosina ad
petitionem suam requiret sibi a canonicis ad usus suos accommodari,
et de canonico qiicm Abbalia requiret ad preces suas in Elemosina
recipi tompore prostrationis sue, sicut fuit retroacto tcmpore, non
mutatum renianct. Quod ut in pcrpetuum stabile nianeat ac lirmuni,
litteris commendavi et sigillo meo confirmavi. Actum Caslriduni, anno
gratie M". GG°. secundo. Datum pcr manum Teobaldi cancellarii mei,
mense maio.
LXXI.
Do decem solidis apud Montinhiacum (1).
mai 1202.
Ego Johannes (2) Monlinhiaci dominus, notuni facio omnibus tam
futuris quam presentibus, quod Ego, Iherosolimam proficissccns, pro
amore Dei et salute anime mee et antecessorum meorum, laudantibus
etconcedentibus Matildi uxore mea, et Odonefiliomeo, et filiabus nieis,
Isabella, Margarita et Adelicia, et Gaufrido fralre meo, dedi et in pcrpe-
tuum concessi pauperibus Elemosine Caslriduni decem solidos annui
redditus, et eos, in festagio meo de Montinhiacoin festo Sancli Dionisii
annuatim persolvendos assignavi. Ita tamen quod dictuni festagium,
modo quocumque rcmanere contigerit,in censibus mcis de Monlinhiaco
qui michi in festo Sancli Avili apud Motinhiacum persolvuntur, dic-
tuni redditum capiendum inslitui. Quod in perpeluum stabile sil ac
firmum, blteris commendavi et sigillo meo conlirmavi. Actum apud
Motinhiacum, anno gratie M°. GG°. secundo. Datum per manum Her-
bert!, clerici mei, mense maii.
LXXII.
De quatuor sestariis bladi de Toriel (3).
mai 1202.
Ego Ludovicus (4)Blcsen£is cornes et Clarimontis, notum facio omni-
bus tam futuris quam presentibus, quod Odo Brunel pro amore Dei et
remedio anime sue, laudantibus cl concedenlibus (iliis suis Henrico et
(1) Original, A. 40. — Copies da siii* siècle, A. 3, n'» 41 et 101 ; A. 6, n° 13; du XTiu»
A. 8, n" GG.
(2) Jean I", dit lo Roux, fils d'Eudes et petit-fils de Rohier II, seigneur de Montigny,
(Voyez Cart. de Marmoutier pour le Punois, par E. Jlabille, p. 42 de l'introductiou). 1198-
1212.)
(3) Original, B , n» C2i. — Copies du xiii'sièole, A. 4, n» 4 ; du ivu', A. 7, n°l&9.
(4) Louis, fils de Thibaut V, comlo do Blois(liai-120i).
DE CHATEAUDUN- 49
Oaufrido, et fratre suo Gaufrulo, et sororibus suis Eustiicliia, Âda et
Laurentia, dédit et in perpetuum concessit Elemosine de Gastriduno,
quatuor sextarios et unnm eniiuam ybcrnagii anmii icdditus in terra
sua de Toriei ad festuniSancli Remigii, reniola omni dilatione, capien-
dos. Hoc concessit Bernaldus de Bullo de cujus feodo Odo tenet terrara
predictani. Hoc etiam concesserunt Pliylippus Brochart de Brocea et
Gaufridus Gode, ad quorum feodinn spcctat terra predicta. Elemosina
autem concessit Odoni domum suam que fuit Odonis Frellon, post de-
cessum ipsius Odonis et iieredibus suis perpetuo possidendani. Testes
sunt : Herveus Ruffiis; Odo de Monpancier; Gaufridus de Bullonvilla;
Roscelinus Graton ; Paganus Trossel. Ego autem, ad peliliones utrius-
que partis, rem predictam utrique parti garantandam manucepi. Quod
ut in perpetuum stabile maneat ac ru-mum,litteris commendavi etsigillo
mco conlirmavi. Aclum apud Castridunum anno gratie miilesimo ducen-
tesinio secundo. Dalum per manum Teobaldi cancellarii mei, mense
niaii.
Lxxni.
De modio bladi redditus in molendiuo de Chavanz (1).
Mai 1202.
Ego Ludovicus (2), Blesis et Giarimontis cornes, notum facio omnibus
tam futuris quam presentibus, quod Hugo Cambellanus, pro amore Dei
et remedio anime sue, et anime comitis Theobaldi patris mei, et pro
animabus antecessorum suorum, laudantibus et concedentibus filiis
suis, Ludovico et Grispiuo et Haoisa tilia sua, dédit et in perpetuum
concessit, Deo et Pauperibus Elemosine GastriJuni, unum modiuni
hybernagii annui redditus, capiendum in parte sua redditus molendini
de Ghavanz, apud Firmitatem de Villenoil. Et Elemosina incipiet reci-
pere dictum redditum a festo Beati Joliannis Baptiste, et totam parteni
redditus Hugonis sicut singulis mensibus ex tune reddetur, liabebit,
donec dictum modium penitus habuerit. PIoc concessit Petrus de Vil-
lerbeton de cujus feodo, ipse H. dictum tenebat redditum. Ego autem,
ad petitiones utriusque partis, hanc elemosinam garantandam manu-
cepi. Testes sunt : Nicholaus de Sancto Lazaro; Mauricius de Sancto
Valeriano; Bertholomeus magister Elemosine ; Petrus de Villerbelone ;
Raginaldusde Milli. Et ut hoc in perpetuum stabile maneat ac firmum,
litleris commendavi et sigillo meo confirma-vi. Actum Gastriduni, anno
(1) Original, B. 391, n» 2.— Copie du xjn= sicclo, A. 5, u" 28.— Vidimus do 14IC,B.3al,
D>3.
(2) LouiB, fils de Thibaut V, comte do Bloîs (1I9I-1205).
50 ARCHIVES DE LA MAISON-DIEU
gratie M°. GC°. secundo. Datum per manum Thcobaldi cancellarii mei,
mense |maii.
LXXIV.
Littere Ludovici comitis de rébus nostris conservandis (1).
Mai 1202.
Ego Ludovicus(2), Blesis et Glarimontis cornes, noliini facio omnibus
tani futuris quam presentibus, quod ego, pro amore Dei et remedio
anime mee, et antecessorum mcorum et parentum, laudantibus et con-
cedentil)us Katarina uxorc niea, Theobaldo lilio meo, lohanna filia
mea, Philipo fratre meo et sororibus meis Margarita, Isabelia, univer-
sas res Elemosine Castriduni, ubicumque sint, tanquam meas res pro-
prias, in custodia et defensione mea babeo et omnimodls conservandas
recepi. Insiiper, onines eleniosinas que ipsi Domui, in feodo meo, Deo
volente, quocumquc beneficio erogabuntur et quidquid dicta Domus in
feodo meo, justo proccssu temporis, poterit adquirere, libère et quiète
ipsi Domui in pace tencndum in perpetuum concessi et garanlizandum
tanquam mcam rem propriam manucepi. Quod ut in perpetuum stabile
sit 'et lirmum, litteris commendavi et sigilli mei impressions confir-
niavi. Actum Castriduni, anno gralie M°. CG°. secundo. Datum per
manum Tbeobaldi cancellarii mei, mense maii.
LXXV.
Littere Ludovici Blesis comitis de omnibus nostris observandis (3).
Mai 1202.
Ego Ludovicus (4), Blesis et Glarimontis cornes, notura facio omni-
bus tam futuris qiiampresentibus, quod ego, lerosolimam proficiscens,
pro amore Dei et anime mee et parentum et antecessorum mcorum reme-
dio, Elemosinam Gastriduni, in custodia et defensione mea, êtres ejus
universas susscepi, et ei nniversas elemosinas, et a me et ex assensu
meo, et ab antecessoribus meis vel ipsorum voluntate collatas, garan-
tandas manucepi, et contirmavi, videlicet : terramde Cortermonf, quam
(1) Copies du xiii» siiclc, A. 3, u° 175, et A. 5, n«9. — V'iJimus do 1373, A. IC, n» I. —
Copie du xviii' siùcle, A. 8. n" 27.
(2) Louis, tils de Thibaut V, cmito de Blois (1191-120»).
(3) Originiil, A. U.— Copies au xill» siècle, A. 3, n» 1C9, et A. S, n" 12; de li22, A. 13,
n°l ; du xviii' siècle. A. 8. n" loi et 305.
(■») Louis, tils de Thibnut V, comte de Blois (in)l-1205).
DE CHATEAUDUN, Ôl
conies Tlieoljaldiis paler meus ipsi Doiiuii dcJitet illain tni-rani iueaclL'iii
parte, quam Hugo de lalanz dédit Doniui quitaui Elemosine, Guil-
lermo, lilio suo, eoncedente. Terram de Villereti ; Terrani de Pertes;
Terrain de Villa Episcopi; Terrain de Villenblini ; Terrani de lalanz;
Terrani Bordaruni ; Terrani Liboville, cuni villa; Terrani de Tronchetis;
Terram de Bello Fago, cum villa ; Terram de Borgelattre ; campum terre
queni defunctus Osniondas de Tievilla dédit juxta Noeretum; centum
solidos animi redditus quos cornes Theobaldus, pater meus, dédit in
anno novo reddendos, de prepositur Castriduni; viginti libras redditus
quos ego ipsi Domui dedi; decem libras reddendas in banno meo de
Nataliannuatini, et alias decem libras in lianno de Penteco,>t.'^n, apud
Castrumdununi ; iiemus Bordaruni ; decimam de Porcberonvilla quam
Raherius de Peveris et Bochagia, uxor sua, dederunt; in décima de
Villavesson, tredccim sextarios ybcrnagii et unum modium avcne red-
ditus annui in fosto sancti Remigii, quos Tiieobaldus Ruffus dédit;
unum modium ybernagii in décima de Donamanu et decimam vinee
Raginaldi de Fonte que est juxta lierberiagium que Pucelina de Rupe
dédit : asm'lam terre apud Sarniesoles et bosspitam terre cum tali red-
ditu; quinque solidos et VI deiiarios parisiensium annuatini ad festuni
sancti Remigii, et duos sextarios avene ad rasum, et quatuor boisellos
annone ejusdem terre pro panibus obîitorum, et duas gallinas et duos
denarios pariter in Nalali, et canipi partem totius terre, excepto arpcnto
mansionis, que immunis remanet pro oblitis et picturina census
parlsiensis in festo sancti Carrauni; unum sextarium redditus yberna-
gii in décima de Liconci; décimas de Villa Episcopi et de Villa in Podio,
et de Villa Lupi; unum sextarium redditus quem Adam de Badilleriis,
indecimasua de Villa Episcopi, dédit; decimam de Binais quam pater
Gaufridi de Binais dédit ; decimam furni et pressorii Hugonis de Cloia,
quam ipse Hugo deJit ; unum sextarium redditus in niolendino de Clia-
vanz, apud Feritatem, quem Hugo Olivcri dédit; ad Sancti Remigii
unum modium redditus quem Hugo Cameraiius dédit in dicto niolen-
dino de Cliavanz, ad festum sancti loliannis Baptiste sicut redditus ve-
niet per menses recipiendum ; unum sextarium redditus quem Erau-
dus Malaterra dédit in terram suam de Hahia ad Sancti Remigii, et
XII denarios census in vineis Stepbani Guehon et Marie, que fuit uxor
Raginaldi Tesscelini in clauso deRouseren, uterque débet videlicet : qua-
tuor sextarios unam eteminam annone de reddilu ad Toriellum in terra
Odonis Brunel, quos ipse 0. dédit ad Sancti Remigii ; nundinas elemo-
sine quas ego et G. Castriduni viceconies, dedimus in festo Magdalene
cum salvo conduclu euntium ad nundinas et redeuntium ad taies con-
sucludincs ad quales ego et ille tenemus nundinas Castriduni in Nati-
vitatc béate Marie ; sex libras redditus quas Elemosina capit in reddili-
bus comitis de Bello Monte ad Casiridunum quas ipse dédit, et tcnel
52 ARCHIVES DE LA MAISON-DIEU
de vicccomite Castridiini; Inirgeiisciii apud Carnotum semper Eleino-
sine servientem, ab exaclione et tallia et omnibus consuetudinibiisqui-
tum et liberum, Domuni Elemosine apud Carnotum; inolendinos de
Yovreto, qui sunt loti iniuuiiios Elemosine, ila quod Elemcsina proinde
reddit annuatim quatuor modios redditus Bernaldo de Bulou, piscatura
boccarumct bracarum in porlis luolendiuorum tola est propria Elemo-
sine ; aquam Villereti;paccm iuter Abbaliam et Elemosinam Castriduni
de décima vinearum quani Elemosina debebat Abbatie, pro qua rcddet
ei de celero annuatim sexaginta et decem solides dunensium, et décima
quicumquc loca vinearuni possidcat in pcrpetuum, cril Elemosine, et
sunt loca vinearum bec : in Freitval tria arpenta ; ad Moullat, tria ar-
penta; ad Huelinam, duo arpenta et dimidiura ; ad Terras Dulccs, qua-
tuor arpenta; juxta vincas Hugonis Quadrigarii, 1res (jualeria; vinea
de Fronteniû unum arpentum; utraque domus licite sine conditione
alterius sub censivis alteriùs ad invicem juxta summam census utrius-
que poterit adquirere et tenere quod adquisierit, salvo jure census.
Sciendum est autem quod décima de Binais, de qua supra locuti fuimus,
est minuta décima. Preterea res universas ipsi Donuii in pei^petunni
tenendas concessi, quas, Dec volente, processu temporis in feodo meo
juste poterit adquirere. Oi'od ut in perpetunm staltile maneatac firmum
littcris conunendavi, et sigilli mei impvessioneconlirmavi. Actum Aure-
liani, apud Sanctum Evurtium, anno gratie millésime CG°. secundo.
Datum per manum Theobaldi cancellarii mei, mense maii.
Lxxvr.
Privilegium Romanum (1).
10 juillet 1203 (2).
Innocentius(3),episcopusservusservoruraDei,dilectisfiliisB.(4)priori
et fralribus bospilalis infirmorum Castriduni salutem etapostolicam be-
nedictioncm. Soletanniiere Sedes Apostolica piisvotis et bonestis peten-
tiuni precibus favorem benevolam impertiri : ea propter, dilecti in Do-
mino filii, vestris juslis postulationibus gralo concurrentes assensu,
personas vestras et bospitale inlirmorum Castriduni cum omnibus bonis
que in presenliarum rationabiliter possidet, aut in luturum justismodis
postulante Domino, poterit adipisci, sub Bcati Pétri et nostra protcctionc
siiscipimus, et presentis scripti patrocinio comnninivimus. Libertatcs
(!) Copies du xvii" siicle, A. 10, n» 3, et A. 17, n»4: du xviii', A. 8, n'iSS.
(2) Dans un manuscrit du sic'cle ilernier qui est i In bibliothique de Chàteaudun, l'abbi
Courgibet assigne à cette bulle la date do 1210. L'an C du pontiiicat d'Innocent m ne
laisse aucun doute, c'est bien l'année du 8 janvier 1203 au " janvier 1204. j
(3) lunoccntlll, pape (1108-1218).
(4) Bartliélemy, maître de l'.Vumône (1199-1204).
DE CHATEAUDUN. ô3
quoque et inimunitatcs anliquas et rationabilcs consuetudines vobis c
hospitali memorato concessas, et actenus observatas, ratas habemus et
eas perpctuis tcinponlius illibatns pcnnancre sancimus. Nulli crgo om-
nino bominum liccat banc paginam nostre proleclionis et coiiccssionis
infring-cre, vclei ausu tcmerario contraire. Si quisautem hoc attenlare
presumpserit, indignationem oninipotentis Dei et beatoriini Pelri et
Pauli apostolorum ejus, se noverit inciirsuram. Datuni Ferentini, sexto
idus julii, Pontilicatus nostri anno se\lo.
LXXVir.
De duobus sextariis grani apud Vovretum ^1).
1203.
f Ego Katerina (•2), Blesis clClarimonlis comitcssa, noliun facio omni-
bus tam futuris quani prcsenlibus, qiiod Gervasius Guinhcline, pra
amore Dei et remedio anime sue, et parentum et antecessorum suorum,
dédit Do mu i Eleinosine Castriduiii, duos sextarios aunont'de rcdditu
annuatim capiendos in parte redditus sui qucm ipse Gervasius capit in
molendinis de Yovrcto. Hoc donum voluit et concessit Bernardus de
Bullou, de quo dictus Gervasius dictum tencbat rcdditum. Ego vcro,
ad petitionem tam rBernardil quam Gervasiipj'o domino meo Ludovico
Hier[osolimeprofecto, hoc donum ipse [concessi et] garantandum manu-
cepi. Quod ut in perpetuuni stabile sit ac firmum, lilteris commendavi
et sigillo meo conlirmavi. Testes fuerunt : Goberius de Lenncreio, Petrus
de Villerbeton, Robertus de Mesio, Guillehiius de Moherviila, Odo Bec-
chart, Raginaldus Paganus. Actuni Gastriduni anno gralie millesimo
duccntesimo tertio.
LXXVin.
De decimis apud Villam Episccpi (3).
1204.
G. Bonevallis (4), M. Béate Marie Magdalenc Gastridunensis (5} ab-
(1) Original, A. 75. (Cotte pièce, retrouvée après la réJaction de l'inventaire des archives
par L. Mertet, ne figure pas dans cet inventaire. La même remari^ue s'applique à toutes les
pièces de la série A, depuis le n° CC.)
(2) Catlierine. femme du comte Louis.
(3) Copies du iiii", A. 3, n« 126 ; du xiv, A. C, n" Ï5: du xvii', A. 7, n» 77 ; du xvtli»
A. 8, n. 10.
(4) Girard, abbé de Saint-Florentin de Bonneval, figure dans des chartes de 1202 à 1212.
Gall. christ., t. VIII.
(5) Mauritius, abbé de Sainte-Marie-Madeleine de Chateaadun (1202-1212). Gall. christ..
t. vm.
51 ARCHIVES DE LA MAISON-UlEf
billes, L't Y. piior Chamarcii universis présentes lilloras iiispcLluiis sa-
lutcm al) 00 qui salvatspcrantes in se.Univcrsilali vcslre -volunuis igno-
Icscal, qiiod cum intcr Oaufridum de Porcheroiivilla, clericuni, et Ni-
cliolauin Lauier, laicum, super quibusdaia deciuiis apud Villam Epis-
copi in Dunouse Arcliidiaconatu constitutis coram nobis, a domino
Papa (1^ super boc judicibus dclcgalis, conteulio verlerelur, cum etiam
juxta loruiani mandati apostolici, partibus couvocatis et auditis, bine
indc propositis diu iniereos litigatunifuisset : tandem diclus Nicholaus,
ad eos revcrsus, seicns décimas illas a se in anime sue pericuium deti-
neri ; iialnto sano et saluljri prudentum virorum consilio, in pretatis
decimis se nicbil omnino juris babere recognoscens, décimas illas in
manu nostra dimisit penilus et quitavit. Nos vero, ordine judiciario pro-
cedentes, prefalum Gaufridum, clericum, sicut juslum erat, dictls deci-
mis investi\imus, qui, volens ut deinceps in periicluum talium percep-
tionem l'ructuum gauderet mater ecclesia, dictas décimas in manus nos-
tras resignans, bonaanluii intemptione eldevotionc nos rogavit, ut dictas
décimas sancteDomuiElemosine Gastriduni ad suslentationem pauperum
inlirmoruni ibidem jaceutium conferrcmus. Nos aulera deliberalione
babita dicli Gaufridi, clerici, devotionem et sancte dicte Domus kari-
talem multifariam altcndentcs, auctoritatc apostolica qua lungabamur
in bac parte, dictam Domuui dictis decimis inveslivimus et easdem
dicte Domui et ejusdem habitatoribus concessimus, libère et quiele in
perpetuum possidendas. Ouod factum ut in perpeluum stabilc firmum-
<iue pcrseverct et nuUius perversilate inIVingiquoquomodo valeat, aut
mutari, présentera paginam conscribi feciraus, et sigillorum nostroruni
muniminc roborari. Actum Gastriduni, anno Incarnationis Dominice,
uiillesimo duccntesimo quarto.
LXXIX.
De pace inter nos et Abbatem Pontis Levis composita(2).
1204?
S.,Pontileviensium(3) fratrum nonsatis dignus minister, et corum
fralrum conventus, omnibus litteras istas legentibus et audientibus, sa-
lutem. Noverit universitas (piod B. (4) magister Eicmosine de Gastro-
duno et ejusdem domus capitulum fecerunt nobiscum hanc commuta-
(1) Innocent III, pape (1I08-I2IG).
(2) Copies du xin« siècle, A. 3, n° 42, et A. fi, no 11.
(3) Soincellus, ahhi «la Pontlcvoy (1 l!)3-12nS). Gall. christ., t. VIII.
(4) Bartholomeus, maître de l'AumOno (1199-1204), d'aprùs les chartes; Guillaume, son
successeur, est cité en 1205.
DE CIIATEAUDUX.
55
tioncm. .\os siquidem XX denarii censuales quos iiobis debebant pro
tensura de Rupe Forti fuit que Guillermi Dolloie et XII denarii pro vinea
de Peschecbat dimisimus et quitavimus eis in perpetuum. Ipsi autem,
dederunt nobis siniiliter in perpetuum II solidos censuales cum onini
justilia et consuetudine quos habebant in vineis que fuerunt Gaufridi
de Rupibus in vico de Esscures, et VIII denariuni, quos babeliant in
quadani terra Hervei de Bourvilla, de elemosina Odonis de Tievilla. To-
tum hune censum prenominatum seniper contra omnes calumpnias
tueri et garantire nobis tencbuntur. Quod si nonpotuerint, aliuni equi-
valentem nobis assignabunt. Ut autem hoc ratum maneat et firmum,
sigilli nostri munimine conlirmavimus.
LXXX.
De pace inter nos et Abbalia Sancti Launomari (i).
28 avril 1205.
E. Del gratia Sancti Launomari Blesensis Abbas (2) totiusque ejusdem
loci conventus, omnibus ad quos présentes littere pervenerint, salutem
in Domino. Universitati vestre notum lîeri volumus, quod pro quatuor
solidis quos Domus Elemosinarie Castriduni debebat nobis pro quadam
terra sua de Helieria, et pro contenlione quorumdara fossatorum que in
terra nostra de Monl)orri eos injuste fecisse asserebamus. Guillermus
tune jamdicte Domus Elemosine minister, totiusque ejusdem domus
conventus excambiaverunt nobis unum arpentum de pratis suis quem
apud Fonteni Marie libère et quiète possidejjant, et nobis quiète et pa-
cilice perpetuo possidendum concesscrunt Nos vero, prenominatos
quatuor solidos census et prefalani fossatorum contentionem, predicte
Domui Elemosinarie quittavimus et perpetuo possidenda concessimus.
Quod ut ratum et inconcussum permaneat, litteris comracndavimus et
sigillorum nostrorum testimonio conlirmavimus. Actum anno gratie
M". GG°. quinto, quarto die kal. mail.
(1) Copies du xiu» siècle, A. 3, u» 37, et A. G, n" 33; du xviiie, A. 8, u» 62.
(2) Ernalde ou Ernault, abbé de Saint-Laumer (1198-1205). Gall. christ., t. VIII.
56 AECHIVES DE LA MAISON-DIEU
LXXXI.
De qiiodam prato apud Vovretum (I).
1206?
Ego Ada divina dignatione Beali Avili (2) humilis minister, toliisquc
nostre ecclesie conventus, notuiii facimus presentem paginam inspcctu-
ris, quod lil)ore et quiète vondidiinns Elemosinariis Casliiduni, procio
Tiginti et uniiis libris Andcgavcnsis monetc, prala que apud Vovretum
de dono Guillermi clerici habebamus, et manucepimus garendarc, con-
codentc predicto Guillermo et plcgio garandationis. Plcgiis cliani :
Stepliano de Procnvilla, Sevino Secibert, Ruginaldo Biausdrapiaus,
Martino Fabro, Galtcrio de Carnoto. Testibus bis : Bartholoineo clemo-
sinario,Guillelmo de Fonte, Godefrido deDanccio, IvignellofralreSancti
Avili cl capcllano, Renulplio Pagamenario, Gervasio et Garncrio cleri-
cis Elcmosine, ïbomas Rabel, Hugone Boncl, Gauliido Maudolt, Gau-
frido de Percheron vil la. Ouod ul ralum habealur, sigilli noslri muni-
mine fecimus roborari.
LXXXII.
Ec dimidio modio ybernagii et dimidio modio avene apud Primamvillain (3).
1206?
Notum sit tani fuluris quam presentibus, quod ego MalUcus Roelel,
receptus in fraternitatcni paupcrumCastriduni Eleniosine et coliabilalio-
nem habens cum illls, dedi eis in perpetuum, dimidium niodium yber-
nagii et dimidium modium avene in terra mca de Primevilla, quam
erani lenens. Cum inde recessi, quem videlicel modium reddent, qui-
cumcfue tenebunl tcrram predictam. Hoc volucrunl et conccsserunt
quinque filie mee, Maria, Erenburgis, Varcnna, Malildis, Tediosa ;
Enouse(5ic) et filii Marie, Ernaudus, Slepbanus; Hamericus filius Eren-
burgis. Testes suut bii : Ebrardus presl)yler de Marboe, Mallieus pres-
byler de Marboe, GiraldusRoetel nepos meus, Raginaldus de Fonte, Gra-
dulphus frater cjus, Raginaldus filius Gradulplii ctalii plurimi. Si quis
hoc douum auffcrre volucrit, auatbema sit. Amen.
(1) Copies du XIII. siècle. A. 3, n» 110. et A. C, n<'20: du xriii'. A. 8, n»113.
(2) Ada, abbesso de Saint-Avit (1200). Gall. christ., t. VIII.
(3) Copies du siii'siècla, A. 3. ii» 61, et A. 6, n« 7 : du xviii', A. 8, n"» 78 et ICI.
DE CHATE-^UDUX. 57
LXXXIII.
Do quadam terra apuil Villam Episcopi (I).
Mars 1206 (i-. st.).
Ego Ragiaaldus (2), Dei gralia Garnotensis episcopus, notum facio
universis tara futuris quam prcsenlibus, quod Philipa quondam u'sor
Richardi Harenc, militis, in extrcinc egritudinis lecto posila, recte apud
se deliberans et de tribus filiabus suis, Philipa, Haoisa et Pctronilla ad
cultumet Deiservicium faciendum inordinem sanctimonialium conse-
crandis proinde, et attente sollicita, nolens cas nudas et vacuas ad prc-
fatuni ordinera transmigrare, habite consilio cura Richardo domino suo
et Pctronilla matrc sua, predictis liliabus suis contulit in elemosinara
terram quaradam cura rébus omnibus ad cam pertinentibus, quam pre-
fatus dominus suus et ipsa possidebant apud Yillevesque ad eanidem
Philipam jurepatrimonii pertinentes : ita precipiens gagiariis suisab ea
constitutis, videlicet : Richardo domino suo et Guillermo presbytero
ecclesiede Nuefviz et Ade Harenc, ut terra prefata, cuilihetabhalie, ubi
dicte filie sue habitum monialium rccepercnt, cum eisdcm liliabus suis
in elcmosinam conferetur, si a])balia illa terram recipere ■voluissct. Si
autem hoc non vellet, venderetur terra, et pecunia inde habita preno-
\a.ie abbatie cum filiabus, in elemosinam donaretur. Dicti autem gagia-
rii, prefate Philipe jam defuncte mandatum adimplere cupientes quod
aliter non potuerunt facere, terram sepedictam cum rébus ad eamdcm
spectantibus vcndiderunt fratribus domus elemosinaric Castridunen-
sis, pro sexaginta et quinque libris dunensium, et preterea uno annuali
pro anima defuncte Philipe a fratribus domus eleniosinarie supradicte
celebrando, et denarios predictos abbatie Sancti Aviti Castridunensis
cum tribus prediclis puellis, in elemosinam contulcrunt. Richardus au-
tem dictus, data lide, firmavit, quod ipse quamdiu Tixerit bona lide,
dictam venditionem Domui Eleniosinarie predicte garantabit, et quod
eam ab omnibus heredibus suis prout singuli ad plcnam et pcrfectam
etatem exercuerint, dicte Fratribus Elemosine quitari faciet et concedi.
Id ipsura data fide firmaverunt : Adam Harenc, Odo de Montpancier,
Herveus Rufus et Goherius et Gaufridus primoginiti filii ipsius Hcrvei
Ruffi. Hanc ctiam venditionem voluit et approbavit, et Domui Elenio-
sinarie prefate concessit Adam de Rardilleriis, de cujus feodo terra illa
(I) Copies ia xui' siJ-ole, A. 3, n" 125; du xvii», A. 7, n" C2 ; du xriii', A. 8, n° 124.
(ï) Renaud (de Mouçon), fils de Keflaud II, comte de Bar, et d'Agnes, lille de Thibaut la
Grandi, comte de Cliampagne. Il occupa l'iSvècUé il Chartres de 1183 à 121" et mourut le G
des ides do décembre 1217.
5s ARCHIVES DE LA MAISON-DIEU
crat, qui et terre ipsius feoduin ipsi Elemosine quitavil et in perpeluam
eleinosinani concessit et (ledit, et dicUmi venditionem, dala fide, ipsi
Doiuui Eleniosinarie garantiremanucepit. E.uo aiiteni, ad prcces utrius-
que partis, pactionem et rem onineni supradictam ipsi Domui Elemosi-
nariegarantire mamicepi. Qiiod ut slal)ile scmper sit ac firmum, litle-
ris comuiendavi et sigilii mei iuipressione corilinuavi. Actuin anno
gralic II", ce VI°., mense nuirlio.
LXXXIV.
Db stallis ecclesie Béate Marie Magdalene Castriduni (I).
1209.
Novcrint universi tam présentes qnam futuri, quod Ludovicus Cani-
bellanus, pro amore Dei et reniedlo anime suc, et patris et matris sue,
etantecessorum suorum, laudantibus et concedentiijus Isabella uxore
sua, Oliabus suisErniesendi et Isabella, dédit et in perpetuam conces-
sit eleuiosinani, Deo et Pauperibusdomus eleniosinarie Castriduni, duas
stallos ad ceram, quos habebat ad Castruindunum, quorum aller silus
est infra ecclcsiam Béate Marie Magdalene de Castroduno, alter vero in
Ibro Castriduni. Insuper ipse pie recordalionis atîectu, in ccclesia ejus-
deni Domus Eleniosinarie, in ea parte ecclesie, ubi, antcquani sépulture
tradantur, defunctorum corpora requiesscunt, altare quoddamdesuo
proprio fundavit et construxit, ubi pro anima ipsius et patris, et matris
sue, et antecessorum suorum, et pro animabus omnium tidelium de-
functorum a domus ejusdem sacerdotibus et ministris divina celebren-
tur ofticia. Fratres autem domus, pie et salubri ejus intentioni grato
concurrentes affetu, missarum, orationuiii et beneficiorum omnium,
que in eadeni doiiio tani a pauperibus in lectis jacentibusquam a sacer-
dotibus, fratribus, confratribus et ministris cotidie fiunt, et fient in
perpetuuni ipsum participcm et fralrem unanimiter concesserunt vel
constituerunt, erga memoratum Ludovicum promissione tali sese fideli-
ter astringentes, et super hoc ipsum investientes, quod ejusdem domus
capellani ob ipsius anime et animarum patris et matris sue et ante-
cessorum suorum rcmcmorationem et reiiiediuni singulis scptimanis,
seniel in die lune, semel in die mercurii et seinel in sexta feria, ad
altare predictum divina oflicia pro defunctis fidelibus de cctcro cele-
brabunt. Si autem, fratres Elemosine, quod absit, promissionem istam
modo debito non adinplercnt, et requisiti ab heredibus vel amicis Lu-
dovici predicti, emendare forte non vcUent, heredes vel amici prefati
dictum sessirent reddilum donec fratres elemosine predietam, prout
(1) copies du xiii' siècle, A. 3, n» 02; du xvin", A. 8, n»"9.
DE CHATEAVDl X.
59
tencnliir facerc, nxcqucrentLU- itoniin promissionem. Quod ut stabile
scniper sil et lirmuin, taiu ipsi Ludovico quam tVatriljus Elemosine
placuit, prosens l'actiiin litteris coimminibus tradi, et lUteras cyrogra-
phi caractère presignatas sigillo Domus Eleniosiiio subsignari. Actuin
anno gratie M"CG''. noiio.
LXXXV.
De viginti solidis in banno quadragesime (t).
Octobre 1209.
Ego Gaufridus (2), vicecomcs Castriduni, notum facio omnibus tam
(uturis quam presentibus, quod lohanna bone memorie mater mea, in
extrême egritudinis sue lecto posita, ob ipsius honestum etsalubre
desiderium a me complendum, ore proprio sub lidei nomine me deos-
culans, affectudevotissimo me rogavit, ut ego, pro amore Dei et salute
anime sue, pauperibus infirmis sancte Domus Elemosinarie de Gastri-
duno viginli solidos reJditus annui comferrem, in usus pauperum in-
firmorum in lectis jacentium expendendos. Ego autem, ipsius pie peti-
tioni satisfacerevolens, eidem sancte domui yiginti solidos redditus annui
dono, et eos in banno meo de privicarnio quod ego habeo ad Gastri-
dunum capiendos,et pcr manum illius qui redditum banni ejusdem re-
cipiet, rcmota dilatione et omni inpediraento, sive illud bannum in
manu mea tenebo, sive alius quislibet quocumque modo in manu sua
teneat, annualim reddendosassigno laudantibus hoc donuni et conce-
dentibus Adelicia uxore mea et Gaufrido filio meo et filiabus meis Isa-
bella, Adehcia, lohanna et Agnetc. Quod ut in perpetuum stabile sitac
firmum, lltteiis commcndo et sigilli mei imprcssione conlirmo. Aclum
Castriduni, anno gralie millcsimo ducenlesimonono, mense octobris.
(Sceau de Geoffrotj.)
LXXXVI.
llobertus de Mesio, miles, dédit quicquid habebat in molendino Estorvelde
Borseio (3).
Novembre 1209.
Ego, Robertus de Mesio, notum facio omnibus tam fnturis quam
presentibus, quod ego, pro amoie Dei et remedio anime mee, et ani-
(1) Original, A. 70. — Copies du xvW siècle, A. 7, n» 9 j du xvili", A. 8, n» 172.
(2) Geoffroy IV, vicomte do Châteandun (1 19i-r215).
(3) Copies du xiii= siècle, A. C, n» i% ; du xvin», A. 8, n° 275.
GO ARCHIVES DE LA MAISON-DIEU
maruni parentiim et anlecessorum raeorum, laudanti])us et conccdeii-
tibus Petronillauxore moa, et iippotibusmeis Willclmo de Monhervilla
etIlol)crlo de Mainberolis, doiiavi et in perpctiiam elcinosinam concessi
Deo et pauperibus sancte Donuis Elemosinarie Gastridiini, quicquid ego
habebam in molendino Estorvel de Borseio, eidem sancte doniui, quiète
et pacilice, perpetuopossidendiim. Donavi pretereaeidenidomui quatuor
denarios censuales, (jucs in pralodeFlotel, sepedicte domui a Guillermo
de Choc, fi-atre ejusdem domus, in elemosinani collato, annis singulis
capicbam. Universitas autcm domus tani fratrnni quani paiipcrum in-
limiorum, me in fratrcni suc domus, et omnium bcnelicionini que in
eadem fiunt et fient de cetero, parlicipem susccpit unanimiter et sociuni,
et post obitum etiam nieum, die obitus mei, celebrabit anniversarium.
Ouod totum ut in perpctuum stal)ilo sit ac firmum, liltcriscommcndavi
et sigilli mei présent! munimincconlîrmavi. Actum anno gralie M". CG°.
nono, mensenovembri.
LXXXVII.
De duodecim denariis census super domum Arnulphi Osoa apud
CastriJunum (I).
Décembre 1209.
Ego GaufriJus f'J^ Gastriduni viceconips, notuni facio omnibus tam
futuris quam presentibus, quod Ro])ertus Villici, pro amorc Dei etpro
anime sue et anime Mathei Villici fratris sui defuncli, et animarum pa-
rentum etantecessorum suorum remedio, donavit, laudante et conce-
dente Dionisia uxore sua, et in pcrpeluam conccssit clcmosinam, Deo et
paupcril)us sancte Domus Elemosinarie Gastriduni, duodecim denarios
census, quos annuatim capiebat, silos in domo Arnulphi Oson, que est
apud Gasliidunum, in Panccria; et omncm burdcsagium ejusdem cen-
sivc dicte domui elemosinarie, libère, quielc et pacilice, pcrpctuo possi-
denda. Ego autem, de cujus feodo prefatus Robertus rem tolam predic-
tam tcnebat, ad ejusdem Roberti petitionem et preces prcdictam dona-
tionem, salvojurc nieo, rolui approbavi et concessi, et sepedicte domui
elemosinarie garantiremanuccpi. Utaulcm hoc in perpeluum slabile sit
ac llrmum, lilteris commendavi et sigilli nici imprcssione confirniavi.
Actum Gastriduni, anno incarnationis Dominicc M". CQ". nono, niense
dccembris.
(1) Original, B. 88. — Copies du xiil* siècle, A. 3, n»21; du XVii', A. 15, n»2; duxvili»,
A. 8, n» 60.
(2) Geoffroy V, vicomte de Cbâteaudun (119i-1215).
DE CHATEAULUX. Q |
LXXXVIII.
De viginti soHJis in tensamento Bonevallis ^1).
Juin 1210.
Ego Milo (2), cornes Barri super Secanam, notum facio omnilius lani
presentibus quam fiituris, quod Ego, pro remcdio Ebrardi (3) avi inei,
et anime niee, et patris et matris mce, et oiuiiiuiu antecessorum lueo-
riim, lande et assensu Helixandis uxorls mee, et Galcheri (ilii mei, dedi
et in pcrpelunni conccssi doniui elemosinarie Caslriduni viginti solides
dunenses, quos nunnnos in avena mea de Bonavallc, per njannni pre-
positi mei singulis annis, die fcsto Sancti Martini liicmalis apud Bonam-
valleni capiendosassignavi. Elemosinaautem dicta niichi concessit diem
anniversarii mei et Ebrardi avi mei in perpetuumcelebrare. Ut autem
istud donuni nieum (irmum et ratum scmper in posterum permanei'et,
présentes feci litteras sigilli mei nuinimine roborari. Actum est hoc,
anno Domini M". CC. X"., mense junio.
[Sceau de Miles.)
LXXXIX.
De quibusdam doraibus apud Gastridunum (4).
7 août 1210.
Ego Katarina (5) Blesis et Clarimontis comitissa, notum facio omni-
bus tam futuris quam presentibus, quod Robertus de Mesio, fidelis
meus, abrcnuncians seculo, zelo Dei ducUis, se pauperibus inlîrmis
sancte donius elemosinarie Castriduni in fratrem rcddidit et concessit.
Et secum eisdem pauperibus herbergagium domorum suarum de Gas-
triduno eidem domui elemosine contiguum, laudanlibus et conceden-
tibus Guillermo de Mohervilla, nepote suo, et llobcrlo de Manberolis,
nepote Guiliermi, in perpetuam elemosinam assignavit et dédit. Et
me sicut dominam suam, rogavit humililcr quatinus pro amore Dei
herbergagium illud, quod est de feodo meo, eidem sancte domui ad
(1) Original A. 87.— Copies du xin« siècle, A. 5, u» 15; du xvii', A. 7, n» 31 ; du xviii,
A. 8. u° in.
(2) Miles m, comte de Bar-sur-Seine et vicomte do Chartres.
(3) Ebrard ou KvrardlV, seigneur du Puiset, mentiouui dans une charte de 1179 (cart.
de Notre-Dame de Chartres, 1. 1, p. 202: cart. de Saint-Père de Chartres, t, II, p. 412.)
(4) Original A. 7G. — Copies du xiii« siècle, A. 3, n» IIG; du xtiii", A. 8, n^^ 117 e 294.
(5) Catherine, femme de Louis, comte de Blois, mort en 1-205 devant Andrinople. Elle
avait apporté par son mariage la comte do Clermont à son mari.
62 ARCHIVES DE LA MAISON-DIEU
iisus pauperum concederem possidere. Ego autem.pielatis inliiitu cl
pro salute anime comitis Liidovici karissimi doniini mei memorie feli-
cis, ctmee, ad pctitionein ipsius Roberti jam dicti, domim illud ab ipso
sana consideratione factiim domul jam dicte, super domii)us pretaxatis,
que de meo sunt feodo, approbavi, volui et concessi, et gaiantizandum
et tenendiim firmiler manucepi. Quod utstabiie sit et firmum, litteris
commcndavi, et sigilli mei munimine conlirmavi. Datiim per manum
Terrici canceilarii mei, anno incarnati Verbi, M°. GC°. decimo,VlI" die
mensis augusti.
De vendilione census (I).
Mai 1?11.
Ego Gaufridus Normant, notum facio omnibus tam futuris quani
presentibus, quod Gaufridus quondam nepos Hugonis Bigoti de Sainte
Face, vendidit fratribus domus elemosine Castriduni censumomncra et
quicquid ipse tenebat de meo feodo, quod ex caduco prcdicli Hugonis
avunculi suijam defuncti, ad ipsuni devenerat, eisdem fratribus ele-
mosine babere quiète et pacilice perpetuo possidendum, salva tamen et
excepta ab bac venditione quinta parte census ejusdem predicti, quam
eadem domus elemosine ex donalione et legato prefali Hugonis, quon-
dam fratris ejusdem elemosine et ex supradicti Gaufridi et mea conces-
sione jam tenebat, eideni domui quiète et pacifice perpetuo possidenda,
quicquid in futurum de predicta venditione conlinget. Ego autem, ad
petitionem et preces ejusdem Gaufridi, venditioneui istam volui con-
cessi, et tam eamdem venditionem quam donum predictum a prefate
Hugone domui elemosine collatum, eidem domui elemosine garanlire,
sicut domiuus, manucepi. Preterea, Ego, pro amore Dei et pro salute
anime mee, etparenlum, et antecessorum meorum, laudantibus et con-
cedentibus Isabella uxore mea, et filio meo Gaufrido, etfdiabus mcis
Petronilla, lobanna, Margarita et laquelina, feodum mcum integraliler
de que sepedictus Gaufridus erat homo meus, et omnes ejusdem feodi
redibitiones et proventus ad me pertinentes, sepedicte domui elemo-
sine donavi et inperpetuam elemosinam pacilice possidere statui et con-
cessi, et sine redibitione aliqua pro eodem feodo alicui, aliquo tempore
cxibenda, eidem domui garantire manucepi. Ut autem totum hoc in
perpetuum stabile sit ac firmum, litteris commcndavi et sigilli mei pre-
senti munimine conlirmavi. Actum anno incarnalionis Dominice,
W. CG°. XI°., mensc maii.
(1) Copies du x:n' siècle, A. 6, n-S; Un wr.z-, AS, n-!59.
!H CIIATEAtTIlN. 6'i
xcr.
Compromissio (I).
l" juillet 1211.
Henricus, Carnotensis archidiaconus, omnibus Xristi fidelibus pré-
sentes litteras inspecturis, in auctore salutis, salutem. Noverint univers!
presentis pagine noticiam habituri, quod cum coram nobis, judice ordi-
nario, litigaretur inter lobannem Aois ex una parte, et Guillermum
Medicuni ex altéra, super eo quod dictiis lohannes, a memorato Guil-
lermo VII libras Carnotensis moneteexigebat, quas et debebant defuncti
Robertus Guinefroi et Odelina uxor ejus, ea videlicet ratione quod idem
Guillerraus, corum pueros et hereditatem tanquam puerorum tulor
manutebat. Cum idem Guillermus inliciaretur penitus, defunctos Ro-
bertu m Guinefroi et Odelinam ejus uxorem, eidcm iliud debere debi-
tuni. Tamdcm in Nos et lobannem Agnensemmilitem, compromiserunt
corporaliter, huic fide preslita, quod ipsi gratum et ratum haberent
quicquid super causa que inter ipsos vertebatur, faceremus. Nos vero,
recepto a lohanne Aois super illo debito sacramento, injunximus me-
morato Guilli,'rmo, ut ipse, singulis annis in festo Omnium Sanctorum.
in solutionem dicti debiti, tresmistilii minas solveretsepedicto lohanne,
vel ejus mandato, quicquid de illo contigeret donec eidem supradicto
debito fuerit satisfactus. Hoc autera idem Guillermus fideliter facere,
fide prestita, creantavit, tali siquidem facta conditione, quod si uxor
ejusdem Guillermi, memoratum R. Guinefroi et Odeline filia, sine he-
rede decederit, ipse a solutione trium mistilii minarum remanebit ab-
solutus, sed eas qui prefatorum R, et 0. hereditabunt possidebunt,
eidem lohanni vel ejus mandato usque ad consummationeni dicti de-
biti solverc tenebuntur. Quod utmemoritcr et firmiter habeatur, pre-
sens scriptum, ad petitionem partium, nolari fecinuis et sigilli nostri
munimine roborari. Datum anno Uomini. M". GC-XI". mense julio,
die veneris posl festum apostolorum Pelri et Pauli.
(I) Copie du xnr siècle, A. 3, n°115.
Qi a:>ciii\es de l\ maiso.\-diel-
XGII.
De duobus sextariis frunienti super terram de Francalineria, et uno sextario
super lerram de Frachenis (1).
Octobre 1211.
Ego Gaufridus de Frachenis miles, notum facio omnibus tara futuris
quam presentibus, quod Ego, Glaricia maire mea et Jakelina uxore
mea, Hervco lilio mco primogcnilo, laudantibiis, conccdenlibus et ap-
probantibiis, pro anime mee anlecessorumque meorum remedio, in
puram et perpetuani elcmosinam dedi et irrevocabililer concessi Deo et
Pauperibus doraus elemosinc de Castriduno, Magistro et Fratribiis in
eadem domo nianentibus, duo scxtaria frumenti annui reddilus, \idc-
licet : quoddam sextarium super terram meam de Francalineria,
et aliud sextarium super totam terram meam de Frachenis, singuUs an-
nuis reddenda pcr manus eorniudem qui dictas terras de cetero possi-
debunt. Ouod ut ratum el thmum in perpetuum permaneat, prefatis
Magistro et Fratribus, présentes dedi li lieras sigillimei munimine roLo-
ratas. Âctum anno Domini M°. GC". undecimo, mense octobris.
XCIIl.
De platea Fremillon in castello Caslriduni (2).
Janvier 1-212 (t). si.).
Universis présentes litteras inspecturis, Mauricius Béate Marie Magda-
lene Gastriduni, diclus abbas totuuiquc ejusdem loci capitulum, salulem
in Domino. Noveril universitas vestra quod Nos, medietatem platée cu-
jusdani, quam, in Gastello Gastriduni sitam, nos ex dono et elcmosina
defuncti Fremillon, cum Adelicia relicta ipsius Fremillon liercbamus
communem, eidem Adelicie elGiraldo armigero marito ejus Tendidi-
mus pro quinquaginla solidos dunenses, et conccssimus cisdcm eoruni-
que successoribus universis, absque rcclaniatione nostra, platcam eam-
deni quicte et pacilice perpetuo possidondam. Quod ut stabile sitac
firmum, présentes litteras super hoc annotari fecimus et sigilli nostri
capituli caractère roborari. Actum anno gratie M°. GG". duodccimo,
mense j an uarii.
(1) Copie du xiV siècle, A. 7, n» 151 el 152.— ViJimus du 10 juin 1431, B. -ill.— Copie
du xvms A.8, n''223.
(2) Copie du sin'sièola, A. 3, n°135.
DE CHATEAIDUN. 65
XGIV.
De decimis de Guillarl(l).
Mai 1212.
Universis présentes litteras inspecturis, tam fiituris quam presenti-
bus, Thomas, Dunensis archidiaconus, cum dileclione salutera univer-
sitati vestre. Per présentes litteras innolescat.quodTheobaldus do Guil-
lart, miles, in nostra [presentia] constitutus, pro amore Dei et remcdio
anime sue et anime Gaufridi fdii sui jam defuncli, et Fulchcrii fratris
sui, et parentum et antecessorura siionim, dédit et in perpetuam assi-
gnavit elemosinam Dco et Pauperibus intîrmis sancte domus Elemosine
Castriduni, décimas terrarum suaruni omnium ad territorium de Guil-
lart pertinentium, et super eodem dono, Guillermum de Gaudo dicte
domus elemosine procuratorem, in nostra presentia investivit. Domus
autem ejusdem (ratres très sextarios bladi quos eadem domus in terra
predicta de Guillart de dono Fulcherii, fratris predicti Tbeobaldi, de
reddituannuocapiebat, pro donodictarum decimarum libère percipiendo
tam dicto Tbeobaldo quam ipsius heredibus dictam terram de Guillart
de cetero possessuris, in perpeluum quitavcrunt. Testes sunt hii : Ste-
phanus, decanus Perlicensis; Dionisius, procurator decanatus Castri-
duni; Milo Coifarius; Gaufridus Catus; Robertusde Bona Valle; Ragi-
naldus, presbyter Guillonville; lohannes, majordeGuillonvilla; Odo de
Primevilla; Gaufridus de Porcheronvilla et alii plures. Ut autem hoc in
nostra factum presentia in perpetuum stabile duret ac tirmum, nos ad
sepedicti Tbeobaldi de Guillart petitionem et preces, présentes ex Inde
litteras annotari fecimus et sigilli nostri caractère roborari. Actum Cas-
triduni publiée, in claustro abbatie Béate Marie Magdalene. anno Verbi
incarnati M". GG°. duodecimo, mense maii.
XCV.
De décima de Guillart (2).
Mai 1212.
Universis présentes litteras inspecturis, Guillelmus de Gaudo, domus
elemosinarie Castriduni minister humilis, totusque ejusdem domus
conventus, salutem et orationum munus. Noverit universitas vestra
(1) Copies du xiii'siècle, A. 3, n" 33 ; du xriii'', A. 8, n" 00.
(2) Copio du XIII' siècle, A. 4, n" C.
06 AR'.nivi;s de la maisox-diiîi
(jiiod TlieobaUiiis, miles de Guillart, pro amore Dei cl rcmcdio anime
sue et Fiilchorii fralris sui et (jaufridi filii sui et parontum et ante-
ccssorum siioruni, dédit et in pcrpetuam assignavit elemosinaiu Deo
et Pauperibus inlirmis donius noslre decimani omnium fructuum to-
tius terre sue de Guillart et super eodem dono domum nostram ad
altare Beati Nicholai, patronis nostri, ipsum donuin in persona propria
ipsc offerens, invcslivit. Nos aulem piani et saluLrein cjusdem Theo-
baldi volunlatem circa profectum ipsius anime attendentes, ipsum Theo-
baldum in collegium et fraternitatem donius noslre suscipientes, eum-
dem participera et fratrem bonorum omnium domus nostre tam
temporalium quam spiritualiuni consliluimus, tantam portionem
bencllciorum omnium que in eadeni domo facta fuerunt ab ejusdem
domus initio, et liunt colidie et fient do cetcro, ipsius anime et Gau-
fridi sui lilii et parentum suorura quantam nol)is ipsis expocimus,
plenarie conccdenles. Insuper eidem Tbeobaldo de conmiuni fratrum
nostrorum assensu conccssimus «luod, quandocun(iue eidem placuerit,
ad donunn nostram sicut frater ejusdem domus accédât, et sesc eidem
domui ad scrviendum paupercs reddens, tam cohabitationem quam
parlicipationem bonorum donius, reniota omni occasione, percipiat.
Preterea post perceptioncm fructuum presentis anni de décima terre
prefate ipsius Tlieobaldi de Guillart, quam decimam domus nostre per
raanum suam integraliter colliget et asportabil ubique voluerit sepe-
dicto ïbeobaldo eanidem decimani tradidinius ad modiationem dinii-
dii modii ybernagii pro eadeni décima, (juanidiu ipsam decimani eidem
tenere et nostro nomine coUigere placuerit, domui nostre annuis sin-
gulis persolvendani. Preterea très sextariosbladi quos donius nostra in
predicta terra ïheobaldi, de dono Fulcheriitratris sui, annuatim dered-
ditu capicbat tam Tbeobaldo quam heredibus suis et omnibus eamdem
terram de cetcro possessuris in perpctuum quitavit. Preterea quando
oidem Tbeobaldo in fratrem domus nostre collegium venire et babitare
placuerit, arpentum ununi de vineis nostris in competenti loco situm
eidem Tbeobaldo trademus pro)>riis sumptibus suis excolendum, unde
vinum indoliis donius nostre repositum ad usus suos percipiat, in ex-
pensani vini in eadem domo nostra exinde facicndam. Ut autem hoc
stabile sit ac lîrmum, litteris presentibus commendavimus et presentis
sigilli donius nostre munimine conlirmavimus. Actum Gastriduni anno
gratie M°. CG". duodecimo, mense niaii.
DE CHATEAUDUN. <.<
XCVI.
De una emina bladi reddilus in molendino de Bretinhi (t).
Juillet 1212.
Ego Odo Brunelli, dominus de Logron, notuni facio omnibus tam fu-
tiuis qiiani presentibus, quod Radulpbiis molendinariiis de Bretinbipro
amore Dei et pro sainte aiilnic sue et animariim parentuiu et anteces-
sorum suorum dédit in puram et perpetuam elemosinam assignavit L)eo
et paupei-ibus inlirmis donius Elemosinarie Castriduni unam emiiiam
bladi redditus annui capiendam in iino modio redditus bladi qucm ipse
babet in molendino de Bretinlii in festo sancti Remigii de reddituejus-
dem molendini. Ego autem, ad cujus feodum dictus pertinent redditus et
ipsum molendinuni prefatum, idipsum ad petitionem et preces ejusdem
Radulphi predicti, volui, concessi et dicte domui Elcmosine garantire
niauucepi. Et ut hoc in perpetuum stabile sit ac fîrmum litterisconi-
mendavi et sigilli mei muniniine roboravi. Actuni Castriduni anno gra-
tie M". GG°. duodecimo, mense julii.
XCVII.
De duobus modiis annone in molendino de Varenna (2).
Juillet 1212.
Ego, Odo Burelli, Curie Alani dominus, facio nolum omnibus tam fu-
turis quam presentibus, quod ego, pro amore Dei et remedio anime
mce et parentum et antecessorum meorum, duos modios annone red-
ditus annui, quos Odo de Corniereio pauperibus inlirmis donnis Elemo-
sinarie Castriduni in perpetuam contulit elemosinam, in molendino
de Varenua, qui de meo est feodo, annualini in octabis Natalis Domini,
quicumque prefatum molendinuni tenuerit, quiète, libère et pacilice in
perpetuopossidere concessi; et eamdeni elemosinam prefalis pauperibus
garantire manucepi. Quod ut in perpetuum stabilesit ac lirmum, litteris
meis commendavi et sigilli mei presenti muniniine conlirniavi. Actum
Blcsis, anno incarnationis Dominicc M". CG°. duodecimo, mense julii.
(1) Original B. 3G5. — Copies du xiiii^ siècle, A. 6, ii« 37 ; du xviii', A. 8, n» 2C9.
(2) Copies du xiii- sièola,' A. 3, n° 141, et A. C, n' 10; du xvil% A. 7, n»» 137 et li3; du
xvill', X, 8, n'» 137 et 224.
68 ARCHIVES DE LA MAISON-DIEU
XCYIII.
De composilione platearum inter Abbatiam et Elemosinam sitarum (1).
Juillet 1212.
Univcrsis présentes littcras inspecluris, tara futuris quam presenti-
bus, Mauricius, Béate Marie Magdalene nastriduni dictus abbas, tolius-
que ejusdem loci convenliis in Domino salntem. jS'overit universilas
veslra contenlionem quam inter nos ex una parle, et Guillermum de
Gaudo, procuratorem domiis clemosine Castriduni, cjusdcmque domiis
fratres ex parte altéra vertebatur, super cimeterio et piateis, que sunt
inler abbatiam nostrara et domura Elemosine, in quibus fratres do-
mus Elemosine in die nundinarum quas habentapud Castrumdunum in.
festo béate Marie Magdalcne stalla poiiebaut ad opus nundinarum, no-
bis id ipsum sine nostre voluntatis assensu posse lieri contradicenli-
bus, ita pacilicatam fuisse : Quod fraties domus Elemosine, soivendo
nobis annuatim quinque solidos dunensium in assumptione béate Marie
cum bono assensu nosiro ad omnimodosususprediclarum nundinarum
suarum habebunt usum dictorum cimiterii et platearum omnium que
sunt extra portas nostrarum ecclesie et abbatie. Ita tamen, quod in pia-
teis que sunt inter abbatiam nostram et domum Elemosine, non licebit
quadrigus in die earumdem nundinarum sedere, salva etiam yïa. qua-
dam per quam populus ad nostram gradiatur ecclesiam cadem die. Pre-
terea licebit fratribus elemosine uti censivis suis quas tenent de abba-
tia noslra sicut voluerint, reddendo ccnsus suos abbatie, et vice mutua
licebit nobis uti censivis nostris quas tenemus de elemosina, sicut vo-
luerimus, reddendo census suos domui elemosine. Ut autcm hoc sta-
bile sitetlirmum, présentes litteras annotari fecimus et sigillicapituli
nostri munimine roborari. Actum publiée in capitule nosiro, anno
gratie millesimo ducentesimo duodecimo, mense julii.
XGIX.
De pace inter Nos et Abbatiam Béate Marie Magdalene Castriduni (2).
Juillet 1212.
Universis tara futuris quam prescnlibus présentes littcras inspecluris,
Mauricius Béate Marie Magadelene Castriduni dictus abbas toliusque
(1) Copies du xiii' siècle, A. 3, n° 12i ; du xvin*, A. 8, n° 1"3.
(2) Copie du xiii' sii'c'.e, A. 3, n° S8: du xviil», A. 8, n" 18.
DE CHATEAUDLN.
69
loci ejusdem conventus salutem in eo in quo vera salus. Noverit uni-
vesitas vestra causas quasdam que inter nos, ex una parte, et Guillor-
mum de Gaudo procuratorem doinus Elcmosinarie Caslriduni, et ejus-
dem domus iratres, ex parte altéra, vertcbantur, de commun! as-
sensu utriusque partis sicut pcr singula capitula subscribuntur pro bono
pacis tenninatas fuisse. De stallis cerariorum est ita : quod illis quatuor
cerariis, qui tenent stalla cerarie de censiva nostra in nostra ecclesia
Bcate Marie Magdalene de Castroduno, vel ipsorum mandalo licebit
vendere autem vel intra ecclesiam Beati Nicholai seu infra proprissum
domus elemosine, in vigilia et in die festivitatis Beati Nicliolai singu-
lis annis, nullo autem alio die licebit eis sine assensu abbatis aut prioris
nostri ibidem vendere. De altaribus est ita : quod nunquam consli-
tuentur plusquam tria altaria in ecclesia Domus Elemosine. De matri-
moniis est ita : quod de familia Domus Elemosine in eadem domo ele-
mosine tradentur connubio. Sponsalia erunt canonicorum nostrorura
de nostra ecclesia Béate Marie. De servientibus Elemosine est ita : quod
servientes Domus Elemosine, merccnarii, in passca tantummodo ve-
nient ad nostram ecclesiam Béate Marie ad confessionem suam et per-
ceptionem cucaristie; hoc autem, nullo alio die aut tempore tenebuntur
facere. De omnibus aliis rébus ad jusparochiale pertinentibusnichil am-
plius ab eisdem servientibus poterimus exigere, non aliquid aliud dein-
ceps erga scpedictam Domum Elemosine seu in quoscumque in eadem
domo raaneutes, pro jure parochiali poterimus amplius de cetero recla-
mare. De Trunchetis est ita : quod propria terra Domus Elemosine que
sita est ultra noam que protenditur a foramine Forraier, usque ad Plan-
chas vadiTonnellarioruma medio filo ejusdem noe versus Choam, et om-
nes minute décime de omnibus manenlibus et mansuris in eadem parte
terre ejusdem, exceptis minutis decimis de propriis animalibus Domus
Elemosine cedunt in parochiam Choe. Décima vero messium ejusdem
terre remanet quita Domui Elemosine dando pro eadem décima canoni-
cis Choe singulis annis très minas ybernagii et très minas avene, de
bladis ejusdem terre sine pejoratione aJiqua ad mensuram cum qua
mensuralur décima Choe. Et apud earademterram requirent et habebunt
redditum canonici Choe. De tota terra autem alla, minutas décimas et
décimas messium ejusdem terre et omne jus parochiale tam nos quam
canonici Choe quitamus et in perpetuum concedimus sepedicle Domui
Elemosine. Ut autem presens factum noslrum in perpetuum stabilitate
gaudeat inconcussa, présentes litteras super hoc annotari fecimus et si-
gilli capituli nostri caractère roborari. Actum publiée in capitule nos-
tro, anno incarnationis Dominice, M". CG°. duodecimo, mensejulii.
70 ARCHIVES DE LA MAISON-DIEU
c.
De decimis quod Goherius de Laneriaco donavit apiid Villam Episcopi (l,',
Janvier 1213 (r. st.).
Ego Goherius de Lcnnere, notiiin facio omnibus lain futuris quam
presentibus, quod Hugo de Matiuicriis, miles, laudantilius et contoden-
tibus, uxore sua Ermesendi, et filiis suis, Theobaldo et Girardo, et lilia-
bus suis, Hodeburgi et ejus maiito Rolterto, Matildi et ejus marito
Gaufrido, omnes décimas quas habebat apud Villevesquez, Tendidit
magistro et fratribus Donuis Elemosinarie ('astriduni, pro triglnta libris
dunensium, eidein Domui Elemosine, libère, quiète et pacilice, perpé-
tue possidendas, ab omni servicio et obnoxietate omuimoda libéras pe-
nitus et immunes, manucapiens et fide data confirmans venditionem
dicte Domui Elemosine garantire indempnem. Ego autem, de que dictus
Hugo prefatas tenebat décimas, ad petitionem et preces sepedicti Hugo-
nis, hominis raei, dictani venditionem volui, approbavi et concessi, et
sepedicte Domui Elemosine garantire manuccpi. Quod in perpetuum
stabile duret ac firmum, litteris prescntibus commendavi et sigilli mci
munimine confirmavi. Actuni anno Domini M°. GG°. decimo tertio,
mense januarii.
CI.
De terra apud Molariam (2).
Février l'^13 w. st.).
Ego Theobaldus de Dangeolo, notum facio omnibus tara futuris quam
presentibus, quod Symon Garrel de Bonavalle et Hersendis uxor ejus,
pro amore Dei et remcdio animarum suarum et parentum et anteces-
sorum suorum, in puram et perpetuam clemosinam contulcrunt Dco et
pauperibus inlîrmis sancte Domus Elemosinarie Castriduni, quicquid
ipsi emptione sua comparaverant apud Molariam a Gauterio de Loe-
villa, terram scilicel et nemus, quicquid videlicet apud Molariam dictus
Gauterius integraliter possidebat. Ego aulem ad cujus feodum dictum .
tenementum omne pertinebat, ad petitionem et preces supradicti Gau-
(1) Copies du un' siècle, A. c, n» U ; du xvn', A. 7, n»C7; du xviil», A. 8, n- 193 et
B. 680, n'I.
(2) Original B, 048, n-l. — Copies du xin' siècle, A. 3, n» 130, et A. G, n'SO; du xvii",
A. 7, n- liO.
DE CHAÏEALUUN. 71
terii de Loevilla, hominis mei, landantibus et concedentibus filiis meis
Bernardo et Theobaldo, id ipsum volui, conccssi et dicte Doniui Elenio-
sinarie garautire mamicepi. Ita taiiicn qiiod dicta Domus Elemosinaria
pro tenemento predicto michi et licrcdilnis meis, singulis annis, duos
solidos dunenses censuales tantummodo, reniota omni alia consuetu-
dine et redibilionc omnimoda, in lesto Sancti Reniigii persolvet. Quod
util! perpctuum stabile duret ac liniium, liltoiis meis commendavi et
sigilli mei presentisraunimine confîrmavi. Actam annogratie niillesimo
ducentesimo tertio dccimo, mense februarii.
CIL
De ccnsivis apud Cloiam (t)_
Juin 1213.
Ego Amauncus uo Trou, notum facio omnibus tam fuluris quam
prcsentibus, quod Hugo major de Logron pro amore Dei et anime sue
et animarum patris sui et matris sue et antecessorum suorum remedio
dédit et in purani, liberam et perpetuam conccssit elemosinam Deo et
pauperibus inlirmis sancte Domus Elemosine Castriduni, duos dcnarios
censuales silos in domo Amdree Tropinel que est apud Cloiam in quin-
quello ejusdcm ville sita, cuni proventibus omnibus cjusdcm census, et
burdesagio ad eamdem censivani pertinente, sicul eadem ccnsiva do-
mus illius ab onere et communitate alterius censive domus ejusdera di-
visa est, annuatim apud Casirumdunum in festo beatiNicbolai, eidem
Domui Elemosine persolvendos. Hoc donum voluerunt et concesserunt
Matildis uxor dicti Hugonis majoris et Agnes eorum lilia. Id ipsum vo-
luerunt et concesserunt Robertus Villici et Dionisia uxor sua, de quo-
rum feodo dictus Hugo dictam tenebat censivam. Hoc ipsum voluit et
concessit Adam de Cloia, miles, ad cuj us feodum dicta perlinebat cen-
siva. Egoautem, adcujus feodum dicta iterum perlinebat censiva, ad
petitionem et preces dictorum Ade de Cloia, bominis mei, et Roberli
Villici et ipsius prefali Hugonis majoris, id ipsum volui et conccssi et
garantire manucepi. Et ut hoc in perpetuum stabile duret acfirmum,
Utteris commendavi et sigilli mei munimine confirmavi. Actum anno
gratie M°. CC". HI". decimo, mense junii.
(11 Copies du xiti» siècle, A. 3, n° i;!6. et A. C, n° 2! ; du xvm", A. 8, n"» 132 et 265.
'^ /RClinES DE LA MAlSO.Nblhf
cm.
De censibus apud Cloiam (1).
Décembre 1213.
Ego Amauricus de Trou, noUini facio omnibus tara futuris quam pre-
sentibus, quod ego, pro amore Dei et remedio anime mee et anima-
rum palris mei et matris mee et antecessorum meoruui, pro duobus
solidis rcdditus annui quos bone memorie Hugo patcr meus, qnondam
dederat in perpetuam clemosinam pauperibus infirmis sancte Domus
Elemosinarie Gaslriduni et cos assignaverat in censibus suis de Cloia
annis singiilis capiendos, ego, donuni patris mei cupiens ampliare,
dicte Domui Elemosinarie duos solidos et unum denarium census de
eisdem censibus de Cloia, in esscambium perpetuum assignavi; dequi-
bus Hugo Girout de Cloia tredecim denarios dunensiam de censu quos
michi dobebat de terra qiiadam sita inter Cloiam et Monligniacum, et
Guillermus Hugou quatuor denarios de terra que est in varanna inter
Cloiam et Monligniacum, et magister Hugo de Cloia quatuor denarios de
terra que est in eodem loco; Pelrus de Varenna quatuor denarios de
terra que est in eodem loco eidem prefate domui elemosine rcddent an-
nuatim in natuli Beati Nicbolai. Ne autem hoc donum patris mei et
meum postoro malicia inmutari valcat, aut infirmari, présentes litteras
nieas super hoc annolari l'eci et sigilli mei presenli muni mine roborari.
Actum apud Cloiam, anno gratie millesimo duceutesimo tertio decimo,
mense decembris.
CIV.
De Molaria (2).
Décembre 1213.
Ego Theobaldus de Dangeolo, omnibus ad quos littere iste pervene-
rint, salutem. Noverit universitas vestra quod Galterius de Loivilla
vendidit Simoni Garrcl et uxori ejus quadraginta libras quicquid possi-
debatapudMolariam, scilicct terram et nemus, concedente uxore sua
Auburgi, et fratribus suis Guillermo et lohanne, et sororibus suis, Ma-
tildi et Agnete ; ita quod predicta Auburgis uxor predicti Gallerii quit-
tavit omnino spontanca voluntale quicquid in bac venditione per dota-
liciumrcclamarepotuisset;ctego, ad cujusfeodumhoc pertinebat, adpc-
(1) Copie» du xiii* siècle, A. 3, n" 108, et A. 6, n' 24 ; dn xvill», A. 8, n» tll.
(2) Copies du ww siècle, A. 3, n» 158, et A. 6, n" 31 ; du xvii', A. 7, n» 1 18.
DE chateaudlx. 73
titionem ulrorunique, scilicet predicti Galterii et predicti Simonis
Garrel ; hoc cideni Simoni et hercdibus suis raanucepi in perpetuum ga-
rantizure, tali modo quod idem Simon et uxor ejus, et heredes eorum,
miclii et heredibus meis duos solidos de censu in festo sancli Remigii
persolvent annuatim. Preterea concessi quod idem Simon et uxor ejus
hoc quod emptuni est ab eis in elemosina quovis aliunde donare possint,
et ego vel heredes mei in hac venditione nidiil amplius prêter hos duos
soUdos prenominatos reclamare poterimus. Quod ut ratum et stabile
permaneat, ex concessu filiorum mcoruni Bernaldi et Tlieobaldi sigilli
mei munimine roboravi. Auclum anno ab incarnatione Doniiui M°. GG".
tertio decimo mense decembris.
GV.
Privilegium Romanum (1).
10 juin 1213.
Innocentius episcopus (2), servus servorum Dei, dilectis filiis magis-
Iro et fratribus domus t)ei de Gastroduno salutem et apostolicam bene-
dictionem. Gum a nobis petitur quod justum est et honeslum, tam vigor
equitatis quam ordo exigit rationis, ut id per sollicitudincm officii nos-
tri ad debitum perducatur effectum. Ea propter, dilecti in Domino filii,
vestris justis postulationibus grato concurrentes assensu, reddilus et
possessiones de Jalans et alia bona vestra, sicut ea omnia juste et paci-
fiée possidelis, vobis et per vos prefate vestre domui auctoritate apos-
tolica confirmamus et presentis scripti patrocinio communimus. Nulli
ergo omnino hominum liceat hanc paginam nostre confirmationis in-
fringere, vel ei ausu temerario contraire. Si quis autem, lioc attentare
presumpserit, indignationem omnipotentis Dei et beatorum Pétri et
Pauli apostolorum ejus se noverit incursurum. Datum Laterani quarto
idus junii, pontificatus nostri anno sexto decimo.
CVI.
De una modiata terre apud Guicheri juxta Autolium et de quadam domo, vel de
terra sancli Jacobi de Brueriis (3).
Juillet 1214.
Ego lohannes de Rubco Monte, notum facio omnibus tam futuris
(1) Copies du xiii' siècle, A. 3, n» 40; du xvii«, A. 10, n° i j du iviil% A. 8, n° 9.
(î) Innocent 111, pape (1198-1216).
(3) Original B, m.— Copies du xni", A. 3, n-SÎ; du xvni% A. 17, no 1, et A. 8, n°16-
(Le cartulaire A 3 porte comme titre : de terra Sancli Jacobi de Brueriis.
74 ARCHIVES DE LA MAISOX-DIEU
quam presenlibus, qiiod pro anioie Dei et remcdio anime mec et ani-
marum palris et matiis mee et antecessoruin meorum, laudante et coii-
cedente Agatha uxore inea, donavi et in purain et perpetuam elemosi-
nam assignavi et concessi Deo et paupeiiijus infirmis sancte Domus
Elemosinarlc Castriduni domiini quaindain aJ paupcres ibidem hospitan-
dosetunam modiatain terre in parochia Aiilolii apiid Giiiciieri silas,
ab omui oiiere et obnoxietate omnimoda libéras et immuncs, dicte Do-
niui Elemosinarie quiète, bbere et pacifiée in perpetuo possidendas.
Quod donum meuni ut in perpetuum stabile durot ac Mrmum, litteris
presentibus commendavi et sigilli nici presenti muiiimine confirmavi.
Actum anno incarnationis Dominice millesimo ducenlesimo quarto de-
cimo, mense julii.
{Sigillum lohannis de Rubco Monte.)
Gvn.
De duodecim denariis census super domurn Guillermi Doblior (1).
Décembre 1214.
Ego Robertus de Bapaumis, miles, nolum facio omnibus tam futuris
quam presentibus, quod ego pro amore Dei et remedio anime mee, et
animarum patris mei et matris mee et aniecessorum meorum, laudan-
tibus et concedentibus Eiisabnlli, uxore mea, et filiis meis Slepbano,
Henrico, Andréa, Petro et Tboobaldo, cl tilial)us meis Matildi et Sezilia,
donaviet inpuram etperpetuamelemosinamassignavi et concessi Deo et
pauperibns inlirmis sancte Domus Elemosinarie Castriduni, duodecim
denarios census, cum omni burdesagio et o])noxietale ad eamdem cen-
sivam pertinentibus, quos Guillermus Doblier de Castroduuo michi de-
bebat partim pro quadani parte domus sue petrine que est apud Cas-
trumdunum in Herlebauderia et partim pro platcis quibusdam ejusdem
Guillermi dicte domui sue adhercntibus el vicinis. Pro beneficio autem
isto dicte domus fratres dies anniversarios obitus patris mei et matris
mee, sese in eadem domo celcbraturos annuatim in perpetuam fide-
litcr proniiscrunt. Ego vero donum mcum prediclum eidcm domui
elemosine liberum, indempne et pacificum garantira manucepi, et fide
prestita, conlirmavi, tali etiam modo quod si forte Domus Elemosine seu
liosspites in eadem ccnsiva Elemosine manentcs per vexationem seu
molestationem alicujus cujuscumque pro dcfectu garaudizalionis mec
pcnam gravantem aut dampnum incurrerent, ego dicte Domui Elemo-
(I) Original B, 68, — Copie du xiii« siècle, A. 3, u- 113, et A. 6, n° i4 ; du xvll», A. T,
n» 35 ; du xviu', A. 8, n»» 1 15, 180 et 273.
DE CHATEAUDUiV. 75
sine plcgios cledi Aiibertum de Sancto Sepulchro, Giraldum Gali ol
Nevelonem de Bossco Ausoudi, milites, et preterea Gaufridum Cati et
Gervasium Estrivart, dampnum ipsiiis Elemosine et hosspitum iii iiiteg-
rum restaurandi. Qiiod ut in perpetuum stabile sit et tirmum, litteris
prescntibus comniendavi et sigilli mei raunimine confirniavi. Actum
anno incarnationis Doniini, M". GG". quarto decimo, mense decem-
bris.
CVIIl.
De decem solidis reddilus in theloneo de Curvavilla (1).
Août 1215.
Ego Guarinus de Friseia notum facio omnibus tam futuris quam
presentibus, quod ego, pro amore Dei et remedio anime mee et pa-
rentum et antecessorum meorum, decem solides reddilus annui, quos
lobannes, lïater meus, et ego pauperibus sancte Domus Elemosinarie
Gastriduni jampridem dedimus, et in theloneo nostro de Gurvavilla in
eadem villa in feslo sancti Remigii per manum illius qui dictum thclo-
neum recipiet annuatim capiendos assignavimus, eidem domui elemo-
sine in termino nominato sine dilatione aliqua reddendos statui. Et ut
idem reddilus eidem domui reddatur in perpetuum illibatus, donum
istud fralris mei et meunî litteris presentibus commendavi ac sigilli mei
presentis munimine confirmavi. Actum anno gratie millesimo GG".
quinto decimo, mense augusti.
CIX.
De censibus apiid Proenvilla, apud Crespainvilla et in Escures {").
Octobre 1215.
Ego Nivelo Marcelli notum facio omnibus tam futuris quam presen-
tibus, quod Mauricius de Turchepot pro amore Dei et remedio anime
sue et patris et raalris sue et antecessorum suorura dédit et in pu-
ram et perpetuam elemosinam assignavit Deo et pauperibus infirmis
sancte Domus Elemosinarie Gastriduni duos solidos et octo denarios
census, de quibus débet Aaliz de Ghantelou octo denarios silos in terra
(l) Original B, 318, n" I. — Copies du xiii- sièclo, A. 3, n- 107 et A. 6, n^SÎ; du xvii",
A. 7, n° 13; du ivm», A. 8, n° 1(J8.
(i) Copies du xiii» siècle. A. 3, n" 103, et A. C, n» 1 ; du xvn' siècle, A. 7. n" 47, du
XTiii» siècle. A. 8. n° lOi.
76 ARCIU\ES DE LA MAlSO.N-DIEf
que esl iii terra juxtavineis de Proenvilla, cl Hugo, niedicus de Cha-
marcio, duodecim denarios silos in terra que est apudCrespainvillam, et
Gilo Ferronus duodecim denarios pro arpenlo vinee que est in Esscu-
res, annualira in nalivitate Béate Marie dicte doniui pei-petuo persol-
vendos.Ego vero, de cujus feodo dictus Mauricius censura tenebat pre-
dictum, Araelina de Virgulto, uxore mea, ex cujus parte ego illud ip-
sum tenebam feodum, id ipsum volente et concedente, ad pctilionem et
preces sepedicti Mauricii, horainis mci, supradictum donum approbavi,
volui et concessi, et dicte Domui Elemosine garantire manucepi. Et ut
hoc in perpetuuni stabile duret ac firmuni, litteris prcsentibus com-
mendavi et sigilli mei muniniine confirniavi. Actum anno incarnatio-
nis Dominice M". CG". quinto decimo, mense oclobris.
ex.
De dccimis de Porcheronvilla (I).
Juin 1216.
Raginaldus ^2) Dei gratia Carnotensis episcopus, universis ad quos
présentes littere pervenerint tara prescntibus quam futuris,in Domino
salutem. Cum sancta Domus Eleniosinaria Castridunensis cnpiosa pau-
perum infirmorum ad eam undique conlluentiumcolidianamultitudine,
et erga eosdem pauperes infirmos sollicita et vigili diligentia carilalis
omnimode disnocatur et pielalis visccribus habundare : inde est quod
nos, elemosinas eisdem paupcribus ad ipsorum sustemptationem in ea-
dem domo perpeluo faciendam a bone memorie fidelibus universis tara
viventiims quam defunctis, tara predecessorum noslrorum quam nostro
tempore coUatas ad eorumdem usus pauperum conservare tcnemur,
quietas et indempnes. Nos igitur, décimas quas Hugo de Basonviila,
miles, et Maria uxor ejus, de tenementis suis lotalibus etterriloriis tam
de Porcheronvilla quam de villa que dicitur, Feularde tam de bladis
quam de rébus omnibus aliis in manu nostra specialiter resignaverunt,
laudantibus id ipsum et concedentibus filiis suis Hugonc, Gilone, Gui-
done, lacobo et Bartholomeo et filia sua Esglentina, quas easdem déci-
mas nos ad predictorum Hugonis et Marie petitionem paupcribus
dicte Domus Elemosinaric dedimus et conccssimus perpetao possidcn-
das. Intupîr et omnes alias décimas quas eadem domus inpresenti
possidet vel in futurum annucnte Domino adoplura est, nec non et alios
redditus quos eadem Domus Elemosinaria nunc possidet vel in futurum,
Deo volente, juste et canonicc poterit adipisci, eidem sancle domui
(1) Copies du xiil* siècle, A. 3, n« 102 ; du XTii', A. 17, n" 5 ; du ivni', A. 8, n' 10.
(2) Renaul (de Mouçon), évêque de Chartres (1183-121T|.
DE CHATEAUDUN. il
confirniamus. Quodut inperpetuumstabile sit ac firmum, id ipsum prc-
sentibus commendatum litteris, sigillinostri presentis niunimine duxi-
mus confirmandum. Actum Carnoti, anno Domini M". CG°. sexto de-
ciiiio, mensejunii.
CXI.
De quatuor sextariis ybernagii opud Villam Episcopi (1).
Juillet 1216.
Ego, Hugo Biselli, notum facio omnibus tara futuris quam presenti-
bus, quod Garinus de Joi, miles, pro amore Dei et remedio anime sue,
et parentum, et antecessorum suorum, laudantibus et concedentibus
Elysabeth uxore sua, et Willelmo filio suo, et filiabus suis Aramburgi
et Sezilia, donavit et in puram et perpetuam elemosinamconcessit Deo
et pauperibusinfirmis Domus Elemosinarie Gastriduni quatuor sextarios
ybernagii redditus annui, quos ipse habebat, silos in terris et hospitibus
quibusdam de Villevesque; in terris videlicet et hospiciisdomini Ade de
Bardilleriis, mililis, très sextarios; in terris et hospiciis defiincti Flaeau
unam eminam ; et in terris et hospicio ipsius prefate domus elemosine
imam eminam, dicte Domui Elemosine annuatim in festo saneti Remi-
gii quiète, libère et pacilice perpetuo capiendos. Ego auteni banc ele-
mosinam dicte Domui Elemosinarie factam ad petitionem et preces
dicliGarini de Joi, hominis raei. qui prcfatum redditum de meo tenebat
feodo, Yolui approbavi et concessi, et dicte Domui Elemosinarie garan-
tire manucepi. Quod ut in perpetuum stabile sit ac firmum, litteris id
ipsum commendavi presentibus, ac sigilli mei impressione confirmavi.
Actum anno incarnationis Domini M°. CG°. sexto decimo, mense
julii.
GXII.
De quadraginta solidis in stallis bolengariorum apud Aurelianum (2).
Mars 1217 (y. st.).
Philipus (3) Dei gratia Fi'ancorum rex. Noverint universi présentes
pariter et futuri, quod nos elemosinam illam quam karissimus progc-
nilor nosler bone memorie Ludovicus (4) pro remissionc peccatorum
(r, Copies dn iiu' siècle, A. 6, n» 21 ; du xvii", A. 7, n° 63 ; da xvm", A. 8, n° 190.
(2) Copies du xiii» siècle, A. 3, n" 1G5; du xnii", A. 8, n° H.
(3) Philippe-Auguste (U80-i;23'.
(4) LonisYlI (1137-1180;.
78 ARCHIVES DE LA MAISON-DIEU
suorum et antecessorum suorum animabus fccU, sicutex ipsius liltcris
nobis constitit, paiiperibiis Xrisli et liosspitali de Gastroduni de qiuulra-
ginta solidis anuualiin habendis in crastino Passchc apud Âureliaiimn
in stallis bolengariorum de primo redditis nuinmis, ralara habemus et
cam volumus observari, cl sicut prcdiclnni est reddi. Qiiod ut perpe-
tnum robur oblineat présentes litlcras sigillo nostro lecimus sigil-
lari. Actuni Paciaci, anno Domini M". GG°. septimo decimo, niense
niarcii.
CXIII.
De décima apud Pyvarderiam et de pluribus aliis (1).
1217.
Ego Gaiifridus de Droi, miles, notnm facio omnibus tani futuris
«juam prcsenlibus, (juod ego pro aniore Dei et remedio anime et paren-
tum et antecessorum meorum, dedi ac in puram et pcrpetuam elemosi-
nam concessi Deo et paiiperibus infirmis saiicte Domus Elemosinarie
Castriduni omnem niiuiilani decimam quam liabclKim apud Pvvarde-
riam, apud Granchias, apud Gouberderiam, apud Boscum Villici, et
preteroa duas partes minute décime quas babebam apurt Lnndam, dicte
Domui Elemosinarie quiète, libère et pacilice pcrpctuo possidendas.
Hocdonum voluit et concessit uxor mcaMalildisetGaufridus filius meus
primogenitus. Ut autem hoc ipsum donum nieum pauperibus dictis in
perpetuum stabiie duret ac firmuni, ego prescntibus id ipsum litteris
conmiendavi, et sigilii mci prcsenli munimine conlirmavi. Actum anno
incarnationis domini nostri Jesu Xristi, M°. CG". septimo decimo.
CXIV.
De décima apud Pivarderiam et de pluribus aliis (2).
1217.
Ego Iobannes(3), dominus Montigniaci, notum facio omnibus lain
futuris quam prescntibus, quod Gaufridus de Droi, fraler meus, pro
amore Dei et remedio anime sue, et parentum et antecessorum nbstro-
rum, laudante et concedente uxore sua Malildi, dédit et in puram ac
perpetuamelemosinam concessit Deoet pauperibus infirmis sancte Domus
(1) Copies (lu XIII' sifrcle, A. 3, n» 53; du xvill-, A. 8, n« 51.
(2) Copie du xili* siècle, A. C, n» 12.
(si Jean !"■, dit lo Houx, seigneur de Montipny-lo-Gaunelon (118S-1ÎI91.
DE CHATEAUDDN. 79
Elemosinarie Gastriduni totales minutas décimas suas de Pyvaideria, de
Golarderia, de Grangiis, de Bosco Yillici, et preterea duas partes minute
décime, quas liabebat apud Landani, eidem Domui Elemosinarie quiète
et pacilice perpétue possidendas. Ego autem, ad cujus feodum pertinent
décime prenotate, ad petitionem ac preces dicli Gaufridi,fratrismei,
donum istud volui, approbavi et concessi, et dicte Domui Elemosinarie
garantire manucepi. Et ut id ipsum stabile duret ac fîrmum, litteris pre-
sentibus commendavi et sigilli mei presenti munimine confirmaTi. Ac-
tum anno gratie M°. CG". septimo dccimo.
CXV.
De décima apud Pivarderiam (1).
1217.
Universis présentes litteras tam fufuris quam presenlibus inspectu-
ris Gaufridus, Dunensis Archidiaconus, in Domino salutem. Noverit
universitas vestra, quod Gaufridus de Droi, miles, laudante etconce-
dente uxore sua Matildi, dcdit et in puram ac perpetuam elemosinam
concessit Deo et pauperibus inlirmis sancte Domus Elemosinarie Gas-
triduni, pro amore Dei et sainte aninie et parentum et antecessorum
suorum, omnem rainutam decimam quam habebat apud Pivarderiam,
apud Urangias, apud Golarderiam.apudNemusVillici, et preterea medie-
tatem minute décime quam habebal apud Lendam, dicte domui elemo-
sine quiète et pacitice perpétue possidendas. Nos autem, id ipsum in
nostra factura presentia ad petitionem ac preces prefaii Gaufridi de
Droi [concessimus]. Ut diclum ipsius donum dictis pauperibus in per-
petuum stabile duret ac tîrmum, litteris presentibus commendalum
sigilli nostri munimine duximusconlirmanduni. Actum Gastriduni anno
gratie M". GG". septimo decimo.
GXVI.
De dimidio modio ybernagii in molendino novo do Curia Alani (2).
Mars 1218 (v. st.).
Ego, Odo Borrelli, dominas Cortelani, notum facio omnibus tam fu-
turis quam presentibus, quod amore Dei et anime mes rcmedio, et an-
(I) Copies du xm« siècle, A 3, n» 121 ; du stiii', A. 8, n° 120.
<2) Original B, 344. — Copies du xni« siècle, A. 3,n° 143, et A. 6, n' 17 ; du xvii', A. 7,
n° 138; du xviii», A. 8, n° 139.
80 ARCHIVES DE LA MAISOiV-DltU
tecessorum meorum, laudante et concedcnte Margarita, uxore mea, cl
Odone, filio meo, et lohanna, filia mea, dedi et concessi pauperibus
domiis olemosinarieCastriduni, inpuram atque perpetuam elemosinani,
dimidium modium ybernagii in Molendino Novo intcr Cortelanum et
Fontes, capiendum in eodera molendino per manum illius qui dictum
molendinum lenebit, et rcddendum in fcsto sancti Remigii annuatim.
Ut autem hoc donum ratum mancret ac lirmum, ad majorera confir-
mationem, sigilli mei munimine roboravi. Aclum Castriduni anno Do-
mini M°. CG°. VHP. X"., mense martii.
CXVII.
De uno milliario alleclium et summa olei (i).
Avril 1218.
EgoTheobaldus(2), Blesensis etClarimontis comes, omnibus notuui fa-
cio, quod ego, pro remedio anime mee et animarura bone memoric
antecessorum meorum, laudante et concedente Clemencia, uxore mea,
dedi in perpetuam elemosinain et concessi donuii Dei de Castroduno,
adsustentationem pauperum, unum milliarium alleclium et unam sum-
mam olei, capiendos singulis annis in prima ebdomada quadragesime
in prepositura Castriduni. Quod ut ratum sit et firmum, présentes lit-
teras feci conscribi et sigilli mei munimine confirmavi. Aclum apud
FirmitatemVillenolii, annogratie M°. GC°. oclavodecimo, mense aprilis
per manum Terrici, cancellarii mei.
CXVIII.
De decem solidis in pedagio de Novo Castro (3).
Octobre 1218.
Ego Hugo, Novi Gastri dominus, omnibus tara futuris quam presen-
tibus notum facio, quod ego, pro amorc Dei et remedio anime mee et
antecessorum meorum, laudante et concedente Âlienor uxore mea cum
heredibus meis, donum quoddam quod Gervasius, pater meus, [Domui]
EIcmosinarie Gastriduni dodit et in perpetuam concessit eleniosinam,
proutin litteris suis continetur, benigniter concedens, confirmavi, vide-
licet : X solidosGarnotensiumreddendos annuatim et in pedagio de Novo
(1) Copies du xm' siècle, A. 3, n» 35, cl A. 5, n» U ; du xvn», A. 7, n* 7.
(2) Thibaut VI, comte do Blois, fils de Louis et de Catherine de Clermont.
(3) Originnl B, 277. — Copies du xvi' siècle, A. 5, n» 17 ; du xvil', A. 7, a- M.
DE CHATEAIDIX. SI
Castro per manum illius qui dictum pedagium recipict, quicuiuqiie sit
ille, in die lesli Sancti Reiuigii, remota omni dilatione, a fratibus vol
ministris jamdicte domus elemosinarie singulis annis percipiendos.
Quod ut latum permaneat et inconcussum persistât, lilteris meis com-
mendanssigllli mei karactere roborando, presens scriptuin confirniavi.
Acturu apud Castrum Novum ; datum anno Domini M". CG°, X°. VIII". ,
mense octobri.
CXIX.
De décima de Mamberolis (1).
1218.
Ego, Goherius de Mamberolis, miles, notum facio omnibus tam fii-
turis quam presentibus, quod Roscelinus de Mamberolis, bone memorie,
frater meus, in sui constitutione testamenti, pro amore Dei et sainte
anime sue, et parentum, et antecessorum nostrorum, dédit etinpu-
rani ac perpetuam elemosinam concessit Deo et Pauperibus infirmis
sancte domus elemosinarie Gastriduni, quatuor sextarios bladi, reddi-
tus annui, et eos in redditu décime sue de Mamberolis annuatim infeslo
Sancti Remigii, per manum illius qui decimam eamdem tenuerit, sine
dilatione capiendos apud Mamberolis, assignavit. Hoc autem karissimi
fratris mei donum approbavi, volui et concessi. Et ut in perpetuum
dicte domui stabile duret ac firmum, litteris presentibus commen-
davi, ac sigilli mei munimine conlirmavi. Actura anno Domini M°. GG°.
octavo decimo.
CXX.
De tribus solidis in censu de Castriduno ("2).
1220?
Ego, Gaufridus de Lannere, universis notum facio, quod mater uxo-
ris mee dédit in elemosinam très solidos Infirmis Pauperibus elcniosine
domus de Castroduno, et duos solidos Leprosis de Sancto Lazaro, in censu
suoquem habet in hoc Castro. Ita tamen, quod si in die Sancti Aviti dc-
narii isti non reddentur, ille quisquis fuerit qui censum reddere debue-
rit secundo die post festum Sancti Aviti predictam elemosinam cuni
eraendatione legis sue reddere compelletur. Quod totum volui et pro-
(1) Copies du iiii» siècle, A. C, n" 9; da iviil* siècle, A. 8, n» 2C3.
(2) Copies du xiii* siècle, A. 6, n* 6 ; da XVIU', A. 8, n* 2C0.
82 ARCHIVES DE LA MAISON-DIEU
baviet ut ratum pcrmanerct ob rcmediiim anime mee ctparcntum meo-
rum, mci sigilli munimine confirmavi. Istis prcsentibus : Goherio de
Lannere, fratrc meo; Hugone de Alneto; Luca de Villa Hermoi; Sté-
phane de Boccha ; niagistro Laurencio.
cxxr.
De trecentis nemoris arpentis de Bellafago ex dono Ursionis
domiiii Fraclevallis (1).
Mars 1221.
In nomine Patris et Filii et Spirilus Sancti. Ego Ursio de Mellaio, do-
rainiis Fraclevallis, omnibus notum facio, quod ego, de voluntate et as-
scnsu karissime uxoris mee, Emrae, et filii mei Philipi, et filie mec Mar-
garite, pro remedio anime mee et uxoris mee et parentum, et antcces-
sorum meorum, donavi et concessi in perpetuam clemosinam Dec et
pauperibus domus clcmosinarie Castriduni, trecenta nemoris arpenta
cum fundo terre, sita inter magnam viam que tendit a Bellafago versus
Fractcvallem ex uno latere, et nemus quod dicitur Nemus Borrelli ex
altero latere, et in longum sicut protendit se a piano Bellefagi, versus
Malabrancheriani et Quercum de Tripode, quantum opus fueril doncc
supradictos trecentorum arpentorum numcrus pcrficiatur, ab cisdem
tanquam sua propria libère, quiète et pacifiée in perpeluum possidenda,
et pleno jure habcnda, usquc ad eo quod si quis in mundo aliquod jus
vel usagium in illo nemore habet vel habere se dicat, tcneor illud libe-
rare meis propriis sumptibus, et expensis, excepto berbagio monacho-
rum elemosine Gystercierisis ad septem viginti animalia. Donavi etiam
et quitavi dictis pauperibus omne jus quod in eodem nemore babebam,
et omnimodam justiciam , hoc excepto quod miclii retinui, cervum, ca-
preoluni, et porcum silvcslrcm, per me, vel per meos venatores, quo-
tienscumque volucro capiendos, ita lamen quod in dicto nemore infra
mêlas circa illud nemus positas non polcro baiam lacère, ncc quicquid
aliud facere in dicli nemoris delrimentum. De venalione autera ibidem
capta sic erit : quod si cervus vel cerva, capreus vel caprca, infra mêlas
nemoris capiatur, corium crit pauperum predictorum ; et si porcus vel
porca ibidem capiatur, quatuor janboni erunl pauperum prefatorum.Si
autem frater vel ccrlus nunciusdictorum pauperum ad bestiam capien-
dam prescns fueril, stalim dicta pars pauperum eidem tradetur. Sin au-
tem per meum fidelem nunlium usque ad domum Bellefagi miltetur et
tradetur procuratori domus. PrctereaPhilippus de Pusians, miles, eluxor
(I) Original, D. 700.— C -pics J:i xiii' ficelé, E. 5, n" 7 : de 1C08, B. 708; copies B. "'07,
n" 1 et 3.
DE CHATEAUDUN. 85
et heredes ejus, quicquid in dicto nemore habebant vel habere se dice-
bant, ad preces meas, Deo et paupcribus predictis dederunt et pcnitus
quitaverunt, data fide, proruiltentes quod nicbil in eodcm nemore de
cotero rcclaniabunt. De nemore autem mensurando et mctendo, ex as-
scnsu el voluntate mea et fratrum prcdicte domus, erit super dilcclum
meum Nicholaum de Frescot, canonicum Carnotensem, tali modo quod
quicquid idem Nicbolaus super hoc fecerit, gratum et ratuni habcbinuis
ex utraque parte. Ne autem instiganle diabolo per me, quod absit, vel
per aliquem heredum aut successorum meorum, pauperes et fratres
dicte domus super hoc posscnt in postcrum in aliquo molestari. De bis
omnibus tideliter et firmiler observandis, lidem presliti corporalem in
manu reverendi patrls et domini mei, Gallerii, Dei gratia Garnotensis
episcopi, promittens sub pena quinquaginta marcarum auri puri ad
pondus trecense, quod nullo unquam tempore contra istud donum ve-
nireni, et quicquid ab ipso episcopo feodaliler tenebam eidem in contra-
plegium dedi, rogans ipsum et requirens, ut tanquam et episcopus raa-
nucaperet se bona fide contra omnes donum istud dictis paupcribus
garantizandum, et ut se suosque successores erga dictos pauperes supra
feodum quod ab ipso teneo, plegios constilueret per me, et beredibus,
et successoribus meis, quos ad hoc donum firmiter observandum, et
bona fide proposse suo defendendum voie esse in perpetuum sub dicta
pena obligatos. Statuons insuper ne aliquis super hoc legitans coram
aliquo judice, nisi prius solutis dampnis et expensis, et pena supradicta
aliquatenus audiatur, quodlibenter michi concessit. Ita tanien, quod si
ego, Ycl aliquis heredum aut successorum meorum, contra istud jdonum
meum venire, aut dictos pauperes vel fratres dicte domus in aliquo mo-
leslare presumpserit, sine fidei transgressione possit iste episcopus vel
successor ejus, feodum quod ab ipso modo teneo, sesire et in manu sua
tenereusque ad plenam dampnorum satisfactionem, et expeusaram, et
solulionem pêne supradicte. Promis! etiam data fide quod ab omnibus
quos possem bona fide laudari faccrem donum istud, et concedi. Et om-
nem securitatcm de plegiis et de litteris super hoc dono firmiter obser-
vando eisdem faciam meliorem quam potero et ubi viderint expedire. Et
si in scripto isto, vel in litteris istis, fratribus predictis aliquid videbitur
emendendum quod cedat ad commodum dicte domus, ad voluntatemdi-
lecti mei Nicholai prcnominati illud sine difficultate qualibet emendabo.
Rogavi etiam episcopura ut dictis paupcribus et fratribus dicte domus
super hoc darct litleras suas patentes iu quibus contineretur se manu-
capere modo supradicto quod supradicta omnia bona fide faceret obser-
vari, et eadem confirmaret. Magister vero et fratres dicte domus hbera-
liter michi concesserunt se anniversarium karissimi patrls mei, Nevelo-
nis de cetero singulis annis cclebraturos. Post deccssum vero karissimc
matris mee Adelicie, et meum, et predicte uxoris mee, Emme, annuatim
84 ARCIin'ES DE LA MAISON-DIEU
anniversarin noslra celebrabunt, et super hoc dabunt michi suas paten-
tes littcras sigillo suo signalas. Ut autem hec omnia supradicta rata nia-
neantet firma, sigilli mai munimine confirniavi. Actum anno Domini
M". GC". vicesimo primo, mensc martii.
CXXII.
De trccentis nemoris arpentis ex dono Ursionis domini Fractevallisfl).
Mars 1221.
[Reveren] dissimo patri suoac domino Galferio, Dei gratia Carnotcnsi
episcopo (2). Ursio de Mellaio, dominus Fractevallis, ejusdcm miles, sa-
lutcra et dilectionem. Quia quedamcontincntur in litterismeisquas vo-
Lis transmitto per dilectum meum Nicholaum de Frescot, canonicuiii
Carnotenscm, in quibus appendet ad caudam [vel] corrigia, sigillum
meum viridi cera impressum, non fuerunt forsitan corara vobis dicta
quum apud Garnotum, in domo vestra, in capella beali Martini, donavi
Dec et pauperibus elemosine Gastriduni in perpetuam elemosinam tre-
ccnta nemoris arpenta et ea in manu vestra resignavi, et de ipsis Ma-
gistrum dicte domus, noinine pauperum sesivistis. Rogo vos et requiro,
tanquam episcopum et dominum meum legium, quatinus omnia que in
dictis litteris continentur, dignemini confirmare, et constituatis vos et
successores veslros cpiscopos pro me et lieredibus et successoribus meis
supra feodum quod a vobis modo teneo plagios et responsales de damp-
nis et expensis eisdem pauperibus ad plénum resarciendis et de solutionc
pêne que in predictis liticris meis continelur. Si ego,velaliquis herodum
aut successorum meorum, contra istud donum meum venire, vel dictos
pauperes vel fratres in aliquo modo super hoc presumpserit molestarc,
et de omnibus aliisque in predictis litteris continentur a me et heredibus
et successoribus meis lideliter et firmiter observandis et super hoc detis
vcstras patentes litteras pauperibus et fratribus dicte donms sub sigilli
vestri munimine roboratas, ne vero in posterum possildubitari quod ad
pctitionem et preces meas hoc feceritis, litteras islas patentes, in testi-
monio vobis transmitto eodem sigillo proculdubio quo fuerunt alie quas
per dictum Nicholaum vobis transmitto super hoc eodem negocio sigil-
latas. Datum anno Domini M". GG°. XX°. primo, mense martii.
(I) Original, B. 709. — Copies du xiii" siècle. A, 3, n° HC, et A. 5, n» 2: du xrW, A. 7,
n tfiO; du xv:ii', A. 8, n« 142, et B. 711, n» 1.,
(J) Gauthier, évêquo do Chartres (1118-1234).
DE CHATEAUDUN. 85
CXXIII.
Uxor Ursionis domir.i Fract(!vallis concessit donum de trecentis nemoris
arpentis (1).
Mars 1221.
Universis Xristi fidelibus présentes li Itéras inspecturis, Nicholaus,
Vindoclnensis Decanus, in Domino salutem. Noverint universi quod no-
bilis mulier Emma, uxor nobilis viri Ursionis de Mellaio, doniini Frac-
tevallis, in presentia nostra qui vocate fueramus ad hoc specialiter au-
diendum, laudavit et concessit donuni quod dictus maritus suus fecerat
Deo et pauperibus elemosine Caslridunensis de trecentis arpentis ab eis-
dem pauperibus et fratribus in pei'petuam elemosinam perpetuo possi-
dendis. Et si quid juris ratione dotis vel quolibet alio modo in eodem ne-
more habebat, illud penitus quitavit lidem prestans corporalem in manu
nostra quod in eodem nemore nichil prorsus de cetero reclamabit. Phi-
lippus et Margarita dictorum Ursionis et Emme tilii, eodem die, corani
nobis laudaverunt idipsum et concesserunt(2). Incujusreitestimonium
et firmitatem, Nos, tune tcmporis vice fungentes archidiaconi et decani,
nostras patentes litteras pauperibus et fratribus dicte domus dedimus
sigilli nostri munimine roboratas. Actum in castello Fractevallis, auno
Domini M". GG". yicesimo primo, mense martii.
CXXIV.
De duobus slallis ad panem vendendum, in foro Gastriduni (a).
1221.
Ego Gaufridus (4), vicccomes Gastriduni, omnibus notum facio quod
Matheus Fromi, burgensis Gastriduni, vendidit, pretio quadraginta li-
brarum duuensis monete, magistro et fratribus domus elemosinarie Gas-
triduni, adusus pauperum ejusdem domus duo stalla ad panem vendcn-
(1) Original, B. 710, n» 1. — Copies du xui' siècle, A. 6, n" 36 : dn irin», A. 8, n" 2CS.
(21 Pans le copie A. G, n<» 3ô, après le mot concesserunt, se trouve intercalé : « Testes sunt :
N. deFrecot; Radulphus presbyter: Robertus Je Cliavernay : Raginaldus de Binais, miles;
Adam clerious : Adam do Binais ; Bochart de Fractevalle : Joliannes Borse Parisiensis ; Odo
de Tiivilla; Radulphus ilorel; Matheus de Morees; Arnulphus Marron, famulus elemosine,
et Gilo presbyter elemosine; Blaudin munerius; Robinus quatretestes ; Colinus nutricins puc-
rorum domini Fractevallis. ■>
(3) Original, A. 67. — Copies du xin« siècle, A.5, n'35; du xviii", A. 8, n» ICO.
(4) GeofiFroy V.
86 ARCHIVES DE LA MAISON-DIEU
diim sita in foro Gastriduni, in censiva Tlicobaldi Bormant, ab ipsis sub
annuo censu viginli et oclo denariorum pro omni servitio, de assensu et
voluntate ejusdem Thoobaldi, in perpetuum qniete et pacilice possi-
di'iida, dicto Tb. vol ejus liiTcdibiis annualim in festo sancti Yaleriani
solvendorum. Quia vcro idem Tbeol)aldas dictum censuni cum aliosuo
feodo a mo tenebat, ad procès cl pelitioncs ipsius, factum isUui appro-
bavi et conccssi. In cujns roi tcslimoniiim présentes littoras prefalis fra-
tribus dicte donnis dedi et conccssi sigilli moi munimineroboratas. Anno
Domini M". CC". XX". primo.
cxxv.
De hominibus de Borjatre pro moulura (l).
Mai 1222.
Fratres capitularii majorismonasterii, et frater H. Dei gratia eorum
Inimilis ministcr, omnil)ns presenteni paginam inspecturis perpetuam in
Domino salutem. Universitati vestre notum fieri volumns quod cum in-
ter nos ex una [parte, et fratres domus elemosinarie ex altéra, coram
abbate et priore Sancte Gonovofe, et decano Sancti Marcolll Parisiensis,
auctoritateapostolicafuisset diucius litigatum super eo ■videlicet : quod
nos dicebanius quod omnos bomincs manentos in terra que appellatur
elemosinaria sita in foodo de Borjatre, debebant molere ad raolendinum
nostrum de Mesandum, nec alibi molere poterant, de jure et consuetu-
dine prescripti et approbata ; ipsis vero in contrarium alleganlibus. Tan-
dem de prudentium virorum consilio, pax fuit conlirmata in bunc mo-
dum, quod omnes homines manSlonem babentes in terra predicta, mo-
lent ad molendinum prefatum tali modo quod ab eis major moulura non
exigetnr, nec capietur quamab aliis ibidem molentibus. Si vero, aliquis
fratrum dicte domus in eadeni terra manserit qui religionis babitum ha-
beat, et de proprio ejusdem domus vivat, poterit molere ubicumque vo-
luerif. Hanc autem compositioncm volumns et approbamus ; et ut in
posterum firmius leneatur, eani in presonti scoduio fecimus annolari,
et sigillorum nostrorum impressionibus consignari. Actum anno Do-
mini M°. GG°. XX°. secundo, mcnsc maii.
(1) Copies du xiii* sièole, A. 3, n"lC8, et A. 6, n-lO; du xriii', A. 8, n»154.
DE CHATEAlDUiV.
CXXVI.
nugo de Mellaio et Gaufridus vicedominus Carnotensis concesserunt donum
de trecentis nemoris arpenlis (1).
Mai 12-22.
Notum sit omnibus présentes inspecturis litterio, quod nos, duo fra-
tres Hugo de Mellaio et Gaufridus vicedominus Carnotensis, donalionem
illara et elemosinam quam karissimus frater noster, et dominus, Ursio
de Mellaio, dominas Fractevallis, fecit Deo et paupcribus domus elemo-
sineCastriduni de trecentis nemorum arpentis cum fundo terre, sitis iii
foresta sua inter magnam viam que tendit a Bellofago versus Fractamval-
lem ex uno latcre, et nemus quod dicitur Nemus Borrelli ex altero la-
tere, et in longum sicut protendit se a piano Bellifagi versus Malam-
brancheriam et quercum de Tripode, ratam et gratam habemus volumus
etiam concedimus bona fide. Et si quid juris in eodeni nemore habeba-
mus, illud amore Dei ei ad preces dicti domini, et fratris nostri U. peni-
tus quitamus, et ab heredibus nostris bénigne et sine dilîcultate qualibci
quittari faciemus, quotienscumque fuerimus requisiti. Hanc autem elc
mosinam et quitationem in presentia domini Carnotensis episcopi quo-
tiens fratres domus dicte, vel corum certus nuncius super boc nos simi-
litervelseparatim requisierit, confitebimur nos fecisse hoc voluisse et
concessisse bona fide, et ne in poster um quitatio ista a nobis ipsis fada
nullatenus possit disturbari per nos ipsos, vel per aliquem heredum nos-
trorum. In testimonium hujus rei présentes dedimus litteras sigillorum
nostrorum impressione roboratas. Actum anno Domini M". GG°. XX".
secundum, mense maii.
GXXVII.
Galterins Carnotensis episcopus confirmavit donum de trecentis
nemoris arpentis (2).
Juillet 1222.
Galterius (3), divina permissione Carnotensis episcopus, universis pré-
sentes litteras inspecturis, in Domino salutem in salulis auctore. Ad
(1) Original, B. 110. — Copies du xm'siècla, A. 3, n°148, et A. 5, nC: dix xvir, j* , 7,
n- Ifiî: du xviii', A.8, n» 144, cX B. "11. n° 6.
(2) Original, A. 8G. — Copies du xiu'siècle, A. 3, n" 151, et A.. S, n" 8; du xvn', A. 7,
n-lCâ: du XTiii«, A.8, n° 147.
(3) Gautier, évêque de Chartres (I217-1Î34}.
><8 ARCHIVES DE LA MAISON-DIEU
universorum noliliam volumus pervenire, quod dilecto et fideli nostro
Ursione de Mellaio, domino Fraclevallis, corani nobis personaliter cons-
litiilo, ipsius litteras inspexiimis et Icgimus sigillo sub forma que sequi-
tur sigillatas : ia nomine Patiis et Filii et SpiriUis Sancti. Amen(l)
Cum igitur memoratus Ursiojamdiu Garnoti in capella nostra in honore
bcati Martini fabricata, mullis et niagnis astantibus juris ad hoc audicn-
diim convocalis, Dcoct pauperibus supradicte domus elemosinarie Cas-
triduni donum istud et clcmosinam fecisset ut supradictum est. lUud in
manu nostra resignans et nos ipso présente, rogante et volonté, magis-
trum prefate domus in eodcm investissemus, post niodum attendentes
bonam dicti Ursionis vohintatem erga dictos pauperes perscverantem,
ad multipliées et devolas ipsius preces et fréquentera instanliam quod ab
ipso pie lirmum est et ratum habuimus ot gratuni approbantes id ipsum
et confirmantes. Insuper nos et episcopos successores nostros erga pre-
fatos pauperes et fratrcs dicte domus pro dicto Ursione et heredibus et
successoribus suis sub forma in litteris suprascriptis expressa fideijusso-
rcs constituimus promiltentos ctiam et manucapienles que omnia supra-
dicta, bona lide sicut superius continentur observabimus, et faciemus
(Irmitcr ab omnibus in perpetuum obscrvari. Si quis vero, contra factura
istud aliquid attcnfare presiinipserit, si secundo tertiove cummonitns
ilhid volucrit emendarc, ex aucloritalc Patris et Filii et Spiritus Sancli
et nostro ministerio, donec resipuerit, excoramunicatus sit et a limini-
biis sancti Dci ecclosie et xristianorum consortio scquestratur. Ad om-
nium autem supradictorum majus robur et testimonium, présentes fe-
cimus litteras sigilli noslri munimine consignari. Dalum anno Domini
M". GC". vicesimo secundo, mensc juIio.
GXXVIII.
Xl.irgarita comiiissa Blesis concessil donum de trecentis nemoris arpentis (2).
1222.
Ego, Margarila(3), Blesensis comitissa, omnibus notum facio me [ra-
tum] etgratum babcre donum quod dilectus consanguineus meus Ursio
de Mellaio, dominas Fraclevallis, Deo et pauperibus elemosine Caslri-
duncnsi fecit de trecentis nemorum arpentis in foresta sua apud Fracta-
vallem sitis. In cujus rei testimonium présentes litteras dedi sigilli niei
nmiiimineroboratas. Actuni anno Domini M°. GG". XX". secundo.
(1) Voyei charte n" 121.
(2) Original, IS. 710, ii"2. — Copies du xill' siiclc, A. S, n" S : du xvii', B.711,n*S.
(3) .Marguerite, comtesse de Blois, femme de Thibaut VI.
DE CHATEAUDLN. 89
CXXIX.
De uno sextario ybernagii in molendino de Pomeea fl).
Janvier 1223.
Ego, Adam Brunelli, miles, omnibus notum facio quod amore Dei, et
anime mee remédie, et antecessorum meorum, dedi et concessi Dec et
pauperibus elemosine Castriduni in puram et perpetuam elemosinam
unum sextarium hibernagii capiendum singulis annis in molendino nico
de Pomeen, in teste sancti Reniigii. Ut antem hoc donum meum ratura
maneat et inconcussum, eisdeni pauperibus nieas dedi litteras sigilli moi
munimine roboratas. Preterea sciendum est quod habent in eodem mo-
lendino aliud sextarium ybernagii redditus de dono Ameline Gobe et
sororis sue. Actum anno Domini M". CG°. vicesimo tertio, mense ja-
nuarii.
CXXX.
Privilegium Ursionis, domini Fraclevallis (2).
1223.
In nomine Patris, et Filii, et Spiritus Sancti, Amen. Ego Ursio de
Mcllaio, dominus Fractevallis, omnibus notum facio, me divine pietatis
intuitu, et pro sainte anime mee, animarum antecessorum meorum, et
karissime uxoris mee.Rmme, nupcr defuucte, dédisse et concecisse Deo
et pauperibus domus elemosinarie Castriduni et fratribus in eadcm domo
servientibus, ut in tota mea terra tam in feodis quam censivis meis om-
nibus ubicumque sint, et alodiis, possint adquirere, quolibet juslo litulo
quotienscumque voluerint et potuerint et adquisita pacificc perpetu»
possidere.Tali tamen modo quod de omnibus que in meis propriis censi-
vis adquisierint, reddent miclii et lieredibus meis censum duplicem tan-
tum modo singulis annis eodem termine que simplex census antea red-
debatur, salvis vendis meis, si res a fratribus empte ab eisdem vcndan-
turpropter ipsius demus utilitatem evidentem. Si vere terras, aquas,
prata, nemora, virgulta, vincas vel hujusmedi tenementa in meis feodis
adquisierint, pro uno quoque arpente reddent michi aut certo famulo
mee et meis similiter heredibus post me, duedecim denarios censuales
(1) Copies du xiil' sii-cle, A. 3, n» 104, et A. 6, n« 30; du xvin', A. 8, n« 105.
(2) Copies du xin^siéolc, A. 3, n- HT, et A. 6, n" I. — Vidiiuus d'août 1333, A. 41. —
Copies du xvii» siècle, A. 7, n" ICI ; du xvnr, A. 8, U' 143, et B. Tll, n° 2.
90 ARCHIVES DE LA MAISON-DIEU
singulis annis apiid Gastridunum, in Burgo mco novo ante furmini, in
festo nalivilalis béate Marie in septcmljri pcrsolvendos. Si vera furiia,
niolendina, décimas, terragia, census, oblitas, tensamenla et liujusniodi
reddilus cosdeni adquirere contigerit, si pcr venditioncm ad(iuisierint,
ego, vcl heredes mei, habebinius pretii quintam partem. Si per dona-
tioiieni, aul pcr mutationem vel alii]iiocuniquc modo pcr très Tiros legi-
timos de communi consensu electos eslimabiiiitur res ad(iuisitc et de
siinima estimationis inde fade per illos très, Tel per duos ex ipsis, si ter-
lius non consenserit, ego et licredes mei liabebimus simiiiter quintam
partem. Ne vero processu tcmporis hec mea liberalis elemosina obli-
vioni possit tradi, aut, quodabsit, seu per heredes mecs vel succcssores
meos aliquatenus immutari, présentes lilteras dicte domui dedi sigilli
mei munimine roboratas. Actum anno Doniini M". GÇ". XX" tertio,
mcnse primo post morteni karissime Emme uxoris mee.
GXXXI.
De Ursione, Domino Fractevallis (1).
1224.
Reverendo domino suo, GaItcrio{2),... quam vestro usas consilio fa-
cere distulislis. Çum igitur secundumconsuetudinem terre vestre quili-
bet possit dare elemosinam feodi sui quintam partem si velit, et donum
istud non sit vicesima pars feodi quod a vobis teneo, tamquam dominum
meum ligium vos requiro, quatinus illud ratuni et gratuni habealis et
per vestras patentes litteras confirraetis. Auctum anno Domini M°. GC".
XX°. quarto.
GXXXII.
Do Ursione, Domiao Fractevallis (3).
1224.
Karissimo domino suo Galterio (4), illuslri Blesis comili et domino de
Avennis, Ursio de Mellaio, dominus Fraclevallis salutem et paratum ob-
(1) Copies du xiu" siècle, A. 3, n» 149, ot A. h, n° 3 ; du xvii', A. 7, no 1C3; du XVIU*,
A. 8,n» H:,, et B. 711, n-4.
(2) Voyoi la noto 1 ci-après. Cotto reqnéto est, sauf la fin, idcntiquj comme tûxto à celle
qui suit.
(3) Copies dii xin' siècle, A. 3, n° lâO, et A. 5, n» 4 ; du xvu», A. 7, n' 105; du xvui,
A. 8, n" nr., et B. -ll,n"3.
(4) Giiuihior d'Avesiios, l'poux do In comtesse Marguerite, qui succéda à son nevea Thi-
lault VI en 121 S.
DE CHATEAÛDUN. 91
sequiiim. Diu est quod orc proprio et per lilteras tanquara dominuni
meum ligiiim requisivi qualinus donum quod feci donmi eleniosinarie
Castridiini trcccnlis neiuorum arpcntis in mea foresta Fractevallis sitis,
ratum habctis etgratum et illudainoro inei garantizanduni manucapere,
et tanqnam dominus meusligius dignareniinicontirmare. Quod hue us-
que -visum est plus alieno quaiii vestro usus consilio, facere distulistis.
Adhuc vcro per istas patentes litteras vos requiro tanquam dominuni
meuni ligium quatinus divine pietatis intuitu et ad precium mearum ins-
tantiam hoc donum meum ratum habeatis et gratum et illud conlirmare
vehtis, et manucapere garantizanduni, vestras patentes litteras fratribus
dicte donius in testimonium super hoc conl'erentes. Actum aiino Douiini
M°. ce. XX' quarto.
cxxxni.
D8 dono CaufriJis de Rua (I).
1224,
UniversisXristi fidelibus presentem paginam inspecturis, Guillernius,
domus elemosine Castriduni ministcr, cum universitate ejusdem domus
totius capiluli in Domino salutem et orationeni munus. Noverint uni-
vers!, quod nos, amore Del et pietatis intuitu, assensu et voluntate to-
tius noitri capituli, recepinius iufratrem Gaufridum de Rua, niiliteni,
nostrum karissimuni, eideni concedentes tara spiritualiuni quam tempo-
raliuni tide oscillantes participationem. Denique vero, dictus Gaufridus,
Deum habens pro oculis, indigentiam nostrorum pauperum considerans
et agnoscens, ob redemptionem anime sue et antecessoruni suoruni con-
tulit eisdcm pauperibus, in perpetuani elemosinam, centuni libras ad
nemus de Bellofago adquirenduni. Contulit etiam diclis pauperibus
quamdam vineani sitam in colle Sancti Egidii apud Castrumdunum in
censiva monalium Sancti Aviti. Dédit insuper prefatis pauperibus, tri-
ginta solidos censuales sitos apud Guerarderiani in parochia de Gonnant
inomni teneniento et to'a terra cideni tenemento pertinenti. Prcterea
sciendum est quod de diclis denariis in die anniversarii prefeti GaufridL
erogabuntur in pictantiam dictorum pauperum Domus nostre viginti
solidi, et alii decem solidi dabuntur presbiteris et clericis qui intererunt
ad cjus anniversariuni celebrandum. Nos auteni, dicti G. piani atten-
dentes volunlatem, ad instantiani et preces ipsius, eidem statuimus
unum de fratribus nostris capellanum perpetuum qui in domo nostra
elemosina Castriduni, et non alibi, continuam faciens mansionem, di-
(1) Copies du XTii'sièoIo, A. 3, n" aC; du xviii', A.8, n° "il et B. 712.
92 ARCHH'ES DE LA MAISON-DIEU
vina tenebitur celebrare ; eidem capellano concedentes prcfatam capel-
lam ab codeni Gaiifrido nobis collatam , ad vestem illius capcllani ex
ipsiiis provcntibiis perquirendani. Ita tanien, quod ipse capellanus
dictam capcllam propriis sumplibus excolet et in bono statu conservabit.
In hoc aulem officio, primus est instilutus capellanus, Andréas Scripba,
frater noster; quo mortuo, cum consilio amicorum sepedicti Gaufridi,
alius substltuetur ex nostro capitulo capellanus. Ut autem hoc ratum
maneat et inconcussum, présentes litteras super hoc confectas, sigilli
nostri munimine fecimus roboraii. Actum anno incarnationis Dominice,
millesimo ducentesimo vicesimo quarto.
CXXXIV.
De dono Matildis La Rousele (1).
Octobre 1225.
Universis présentes litteras inspecturis, Officialis archidiaconi Du-
ncnsis, galutem in Domino. Noverint universi, quod Matildis la Rousele
in mea presentia pro anime sue et antecessorum suorum remcdio dédit
et irrevocabiliter concessit Deo et pauperibus domus Elemosinc de Cas-
troduno, in purani et pcrpetuam clcmosinam medietatenicujusdam pla-
tée infra muros Castriduni \ico in ccnsiva Beati Andrée silam, me-
dietatem videlicet propinquiorem domui Ogeri le Guinphe, pro anni-
vcrsario suo in ccclesia Beati Nicholai annualim celebrando, volens et
concedens quod si forte contingeret quod heredes sui sive successores soi
donum illud in irritum revocarent, quarta pars hercditatis ubicuin-
que sita, ad prediclam domum Elemosine [pertineretj. Datum anno
Domini M°. CG°. XX". quinto, mense octobris.
CXXXV.
De une sextario redditus super Baatarderiam juxta Libovillam (2).
Février 1226.
Ego, Hugo deBoIoria, miles, notum facio omnibus tam futuris quani
prcsenlibus, quod ego, pro remcdio anime mec et antecessorum meo-
ram, laudanfe et concedentc uxore mea Helisente, dedi et in puram ac
pcrpetuam clcmosinam assignavi Deo et pauperibus infirmis sanclc do-
(1) Copie <lu iiii' siècle, A, 6, n» 51.
(2) Copies (lu xm' siècle, A. 3, n» 132 ; du xvui*, A. 8, n" 130 et 267.
DE CHATEAUDIW. 93
mus Elcmosine Castriduni, unum sextarium redditus annui super ter-
rain totam nieam de Baatarderia, annis singulis apud Baatardcriam in
festo sancti Remigii libère et pacifiée inperpetuuni capiendum. Quod ut
in perpetuuni stabile duret ac tirnium, ego lilteris id ipsum presentibus
comniendayi ac sigilli mei presentis munimine roboravi. Actum anno
gratie M°. GG°. vicesimo sexto, mense februarli.
GXXXVI.
De sesaginta solidis de furestagio vicecomilis (1}.
1226.
Ego Gaufridus (2), vicecoraes Castriduni, omnibus tara futuris quaiu
presentibus, notuni facio quod pro remedio anime mee et antecessorum
meorum, laudantc et concedente Clemencia, quondani comitissa Ble-
sensi, uxore mea, in puram et perpetuam elemosinam Deo et pauperibus
Elemosine Castriduni sexaginta solidos annui redditus dedi et concessi,
et capiendos assignavi in forcstagio meo proprio festivitale sancti Amdreo
apostoii singulis annis. Quod ut ratum et stabile permaneret, litteras
nieas présentes dedi sigilli mei munimine roboratas. Actum apud Vin-
docinensi anno gratie M". GG°. XX°. VI".
GXXXVII.
De dono Hersendis de Tesval (3).
Mars 1227.
Universis présentes litteras inspecturis, Hersendis de Tesval, saluteni
in Domino. Noverit universitas vestra, quod ego, pro sainte anime mee
et Guillermi mariti mei, et heredum meorum, dedi et concessi, domui
Dei pauperum de Gastroduno, sex solidos et unum denarium in puram
elemosinam annuos in quadam domo que fuit Herberti Fulconis ad fes-
tum sancti Remigii in dicta domo capiendos. In cujus rei teslimonium,
prefate domui presentem dedi carlam sigilli mei munimine roboratam.
Actum anno gratie M". GG". XX". septimo, mense martii, apud Mor-
taigne.
(1) Original, A. 18. — Copia du xiii'sièole, A. ."5, n-îl. — Vidimua de 13C9, A.83.— Co-
pies du xvn* siècle, A. î.n'S; du xviii», A. 8, n""'52 et 171.
(2) Geoffroy V.
(3) Copies du xiii'siiole, A. 3, n» 67 ; dn xvin', A. 8, n" 83.
94 ARCHIVES DE LA MAISO.N-DIEU
CXXXVIII.
De dono Odonis Borrelli miliiis de Curia Alani (1).
Novembre 1227.
Ego Odo Burrclli, miles, de Curia Alani, notum facio omnibus ad
quos présentes littcre pcrvenerint, quod ego pono in vadio in manu
magistri et fratrum domus Dci de Castroduno, molendinum de Va-
renna in que dicti magistcr et fratres dicte domus percipiunt duos nio-
diùs ybernagii in clemosina. Tali pacto quod ipsi percipient omnes pro-
ventus molcndini excepta parte Gaufridi Tilier niolendinarii, tam pro
capitali suo profite ad dictum molendinum rcsarciendum quam pro dc-
feclu redditus elemosine quem in race lempore sustinuerint, quoadus-
que quidquid de suo miserint et de dcfectu duorum transactoiuin anno-
rum in meo tcmporc scilicet quatuor modios annone rehabuerint. In
cujus rei memoriam et testimonium, presens scriptum sigilli mci muni-
mine volui confirmare. Anno actum Domini M". CC. XX°. septimo,
mensc noverabris.
CXXXIX.
De prebenda ecclesie Beati Amdree Caslriduni (?).
Septembre 1228.
G. decanus et capitulum ecclesie Beati Amdree de Castroduno, uni-
versis tam futuris quam presentibus présentes litteras inspccluiis, salu-
tem in Domino. Ad universorum notitiam volumuspervenire quod nos,
pic ethoneste petitioni magistri et fratrum domus clemosinaric Castri-
duni grato concurrentis assensii capituli nostri, prefate domui et fratri-
bus ejusdem domus unam concessimus in nostra ecclesia prebendam
in perpetuum possidendam. Et illam percipient in dccimam de Guillart
doncc nostre ecclesie prébende, ad certura munerum redigantur. Quo
munero (îrmato et conlirmato, dicti fratres cum ecclesie canonicis fruc-
tus communitcr percipient prebendales. Et tune dicta décima deveniet
in communi ila quod quicumijuc a modo dicte domus erit magistcr, ec-
clesie nostre deserviet loco suo juxta numerum sacerdolum nostrorum,
primo tamen ab eo prestito sacramento quod servicium et statuia ecclc-
(1) Copies au xm', A. 3, n» 112; il'i xvii«, A. 7, n»139: du xviii', A. 8, n» 138.
(2) Copie du xiu« eiicle, A. 3, n" 118.— Vidimus du xrn», A. 42.— Copie du xviiiS A. 8,
n«12.
DE CHATEAUDUN. 9»
sic fidelitcr observabit; et in nostra ecclesia per se vel pei* alium presbi-
tcrum fratrem dicte domus in sua deserviat septiaiana, tanquam cano-
nicus percipiet porlionem, extra vero siiam septimanam in eisdeni dis-
tributionibus nichii percipiet, nisi in eadem ecclesia deserviat per se
ipsuni. Stallum habebit in cboro, sed vocem in capitulo non habebit.
Volumus et concediuiusquod, quidquid dicta domus elemosinaria in cen-
sivis nostris poterit adipissci, iiabeat et pacitice possideat in futurum,
salvo tamen censu nostro, illis quiquc ad censum nostrum dignoscuntur
pertenire. Quod ut ratum et stabile permaneat, présentes litteras sigilli
capiluii nostri munimine fecimus roborari. Anne Doniini M°. CC". XX".
oclavo, mense septeiubris.
CXL.
Margarita comilissa Blesensis donavit quinquaginta et du:is libras in tribus
bannis Castriduni (l).
1228.
Ego, Margarita (2), comitissa Blesensis, omnibus présentes litteras ins-
pecturis salutem. Noverit universitas vestra, quod ego, pro rcnie-
dio anime mce et parentum nieorum conccssi et irrevocabiliter donavi
Domui Elemosinaric Castridimi, quinquaginta et duas libras duncnsis
monete annui redditus in perpetuum pcrcipiendas in tribus bannis
meis Castridunensibus. Scilicet : in banno Passée decem libras, in
banno Pentecoste decem libras, in banno Natalis Domini duodecim li-
bras, et in tensamento et redditus que habeo super burgum Cbamarcii
viginti libras in festo Omnium Sanctorum. De quibus viginli solidi una-
quaquc septimana in pitanciis pauperum ejusdem domus expendentur;
scilicet : die Lune, die Mercurii, die Veneris, die sabbati. Si autem,
quoquo casu concrugente, non possit prefatus redditus in locis presi-
gnatis velplene velomnino invcniri, volo et précise precipioquod inrcsi-
duis redditibus meis, omnino perficiatur, Castriduni; ita quod memorati
redditus prefati pauperes singulis annis in nullo palientur defeclum.
Volens item indempnitati ipsorum et paci prebemus providere, precipio
quod si prefati redditus requirentibus non reddentur, ballivus vel qui-
libetaliusper cujuslioc contigerit defectum, vel ipse dominus, si requisi-
tum redditum non fuerit, quinquaginta solidos pro pena solvet per ma-
(11 Original, A. 19. — Cojiies du siii' sit-cle, A. 3, n° li-i, et A. 5, n» 1 1 : du xvii'", A. 7,
n» 4 ; du xvin', A. 8, ii" 'G.
(2) A la mort du comte Louis, ses deux tantes Isabelle et Marguerite, filles du comte Thi-
baut V le Bou, so partagèrent sa succession. Isabelle, veuve do SulpicellI d'Amboije, devint
comtesse de Chartres. Marguerite, femme de Gautier d'Avesnes, prit possession di; comté de
Blois, dont le Dunois faisait partie. (Voyez L. Mcriet, Inventaire des archives hospitalière»
de Cbâtenndun, introduction, p. s.)
9G ARCHIVES DE LA MAISON-DILU
num procuratoris domus supradicte pauperibus solvendos. Hanc aulcm
donationcm meam nisi forsitan inspiralionedivina in majorera cisquilnis
donavi lULlitatem mulaneio habeo et ab hominibus haberi volo per ul-
tinia voluntate de prefato quoque reddilu ex integro qiianluiucumque
de jure poteri ad opus dictorum pauperum me desessivi et de cetcro tem-
pore dicte domus consli tuo et confiteor ipsam me possidere ( 1 ) . Volo eliam,
quod si liltcre alique de donatione rcdditu prefate domui nomine meo
singulariter date anle islas invente fuerint ex hac die nulle sint cl in ir-
ritum revocenlur, quod si forte, maritus meus, vir nobilis, Gallerius,
romesBlesensis, hanc donationcm meam conlinnarevoluerit, volo nichilo-
minus et précise precipio ut quicumque cl quantumcumque de jure po-
terit, hec donalio perpetuam obtincatlirmitatem. Volo etiam et précise
precipio ut quicumque procurator exstilerit supradicte domus in initio
sue procuratorie et alii ofticiales et minislri dicte domus, fratres etiam et
sororcs juramento se astringant quod predictos redditus in alios usus
quani in pitanciis pauperum non convertent, et aliquatenus nisi jurarc
voluerint prefati redditus per manus illorum non expendentur sed per
manum alicujus lidelisviri,ad hoc idem per episcopum Carnotensem qui-
cumque pro tempore fuerint dcputati. Concessit autem libère michi cl
piclafis intuitu capilulum dicte domus, quod post obitum meum singulis
aunis meum facient anniversarium et expresse nomen meum in vita
mea in mémento pro vivis, et post obitum in mémento fidelibus. Diebus
eliam singulis quibus pauperes pitanciara de rcdditu prenolato perci-
pient, dicet unusquisque pauperum, tam in vita mea quam post mor-
tem, quinquies Ave Maria et quinquies Pater nos'er. Quod ut ratum et
lirmum nianeat inperpetuum, présentes litteras sigilli mei munimiue
confirmavi. Actum anno incarnationis Domini M". CC. XX°. octavo.
CXLI.
De quinque solidis reddilus in censibus de Moreheria (2).
février 1229.
Garinus Morehier, miles, universis présentes litteras inspecturis, sa-
lulcm in vero salutari. Novcrinl univers! quod cum Garinus Morehier
avus meus et Robertus Morehier pater meus, pro salute et remédie ani-
marum suarum, dédissent ad vilain suam pauperibus domus Elcmosi-
narie de Gastriduno quinque solidos annui redditus, ego, bonis eorum
(1) Une erreur a du être commise dans la première copia et reproduite dans les suivantes.
Nous reproduieont celte phrase telle qu'elle est, bien qu'elle nous paraisse inintelligible.
(2) Original, 15. 173. — Copie du siii« siècle, A. 3, n° 105. — Vidimus de UBC, A. 85. —
Coj.ies du xvn« siècle, A. 7, n» 33 ; du iviii», A. 8, n • 106 et 178.
DE CHATEAUDUN. 97
succedens tanquani hercs, factam istud considerans esse pium et favora-
bilem,sequivolensliorum vestigiaet doctrinam dicte, domuiElemosinarie
quinque solidos annui redditus non solummodo ad vitani meam sed in
perpetuuni contuli et concessi, in censibus nieis de Moreheria annuatim
percipiendos et die dominica proxima post fcstuin Omnium Sanctorum
dicte domui persolvendos. Hanc autem donationem et elemosinam no-
bilis domina Katherina, uxor mea, et heredes nici, laudaverunt et etiam
spontanei concesserunt. Qiiod ut ratum et stabile permaneat in fiitu-
rum, présentes litteras donura meura et elemosinam confirmantes si-
glUi mei munimine roboravi. Actum anno Domini M". GG". XX°. nono,
mense fcbruario.
GXLII.
De duobus denariis super domum Martini Quadrigarii in valle Sancti Aniani (1)
Mars 1229.
Ego Jobannes Boguerel, miles, omnibus présentes litteras inspecturis,
notum facio quod Gaufridus de Arroto, in presentia constitutus, prece
et Toluntale mea, et assensu et voluntate uxoris sue, Johanne, fllio suo
primogenito, etaiiis filiis suis fide média concedentibus, dédit in puram
elemosinam et concessit Martino Ouadrigario et heredibus suis duos de-
narios quos dictas Gaufridus habebat de censu in domo dicti Martini. Ita,
quod dictus Martinus dicto Gaufrido quatuordecim solidos dunensium et
sex denarios jam solutos, et ego Jobannes Boguerel, miles, et Hodebur-
gis, uxor mea, de cujus feodo denarii movent, ettilii mei, et voluntate
dicti G. hanc elemosinam sepedicto Martino manucepimus garantizan-
dam. Et ut ratum et stabile permaneat, ad petitiones sepedicti Gaufridi
de Arroto, litteras dedi sepedicto Martino sigilli mei munimine robo-
ratas. Datum anno Domini M°. CG°. XX". IX"., mense martio.
CXLIII.
De nundinis in festo Beati Nicholai (2).
Juillet 1229.
Ego Gaufridus, vicecomes Gastriduni (3), notum facio tam presenti-
bus quam futuris, quod laudante et concedente Gleuiencia, uxore mea,
(1) Copie du xni^ siècle, A. 3, n' 112.
(2) Original, A. 27. — Copies du xiii» sièob, A. 3, w 157, et A. 5, n° 33; du xvni*, A. 8,
n-26.
(3) GeofiFroy V.
98 AHCHIVES DE LA MAISON -DIEU
quondam comitissa Blesensis, donavipro remedio animaram nostrarum
et anteccssorum nostrorum doniui clcmosinarie Castriduni, nundinas
unius diei apud Gastrumdunum, cum salvo conductu mercatorum cun-
tium ad nundinas et redeuntiuni, jus capiendum et faciendum singulis
annis in perpetuura in die festi beali Nicholai hyemalis. Assignavi eliam
dictas nundinas habendas ad easdein consuetudines ad quas elemosina-
rii dicte domus possident nundinas ex donatione patris mei felicis me-
morie in festo bcate Marie Magdalcne salvis omnibus justiciis meis, ex-
cepta justicia consuetudinum nundinaruin : ila ut eleniosinarii prefati
nundinas in propria manu sine venditione inde facte et sine allerius
omni participalione semper teneant. Si enim aliquomodo contingeret
quod dicti elemosinarii aliquem secum constituèrent nundinarum, do-
num meum rediret in irrulum et nundine ulterius non durareiit. Quod
* ut ratum et stabile permaneat, présentes litteras sigilii mci muniminc
roboravi. Datum apud Montera Duplicem, anno Domini M°. GG°. XX°.
nono, mensejulii.
GXLIV.
De domibus in foro Castriduni sitis (1).
Juillet 1229.
Gohcrius decanus Castriduni, universis présentes litteras inspecturis,
salutem in Domino. Novcrit universitas vestra, quod Mauricius de Tur-
chepot, in nostra presentiaconstitutus, quidquid juris habebat in dua-
bus domibus sitis in foro Castriduni, scilicet censum et festagium et ea
que ad censum pertinent, vendidit magistro et fratribus domus elcmo-
sine de Castroduno pro undecim libris dunensium jara solutis. Hanc
autem venditioncm Yoluerunt et spontanée concesserunt, Ysabella, uxor
dicti Mauricii, et Robertus de Ruchevilla, frater dicte Ysabelle, de cujus
feodo esse dinosscitur censiva nominata. Predicti vero Mauricius et Ysa-
bella, uxor cjus, in manu nostra lidem corporalem dederunt, quod in
dicta censiva nichil de cetero reclamabunt, non dictos magistrum et fra-
tres super hoc molestabunt aut facient moleslari, sed omne jus suum
quod in dictis domibus percipere consueverunt, sepedictis magistro et
fratribus quitantes pcnitus, eisdem concesserunt in perpetuum pacifiée
possidendum. Nos vero, ad petitionem ac preces predictorum Mauricii,
Ysabelle et Roberti, in cujus rei testimonium et munimen, predictis
magistro et fratribus présentes litteras conccssimus sigilii nostri muni-
mine confirmatas. Àctumanno Domini M°. GG°. XXIX., mense julio.
(i; Copitsdu xin* siècle, A. 3, no»68et 74: du svii', A. 12, n»3;duxvm», A. 8, n»84.
DE CHATEAIDUN. 99
CXLV.
De reddilu in parvo molendino de Paupere Sacco juxta Cherreium (1).
Mars 1230.
Ego Glemencia(2), quondam Blesensis comitissa, notiini facio omnibus
tara futuris quam presentibus, quod ego, pro amore Dei et remcdio
animée mee et anime palris mei et parentum et aniecessorum nieo-
rum, sexdecim sextarios bladi et unam niinam redditus annui quos ego
habebam, sitos in parvo molendino de Paupere Sacco juxta Cherreium,
a Johanne Régis et Johanne Gemcntario emptione mea propria jamdiu-
cius comparalos, et quidquid in eodem molendino expectabam, haben-
dum pauperibus infirmis sancte domus elemosinaric Castriduni contuli in
elemosinam, eisdem pauperibus quiète, libère et pacifice possidendos.
Quod ut in pcrpetuum stabile sit et firmum, magistro et fratribus dicte
domus présentes dedi litteras sigillimei presentis munimine confirmatas,
Aclumanno Domini M". GG°. XXX°., mense martio.
•
GXLVI.
De redditu in molendino de Paupere Sacco juxta Cherreium (3).
Mars 1230.
Ego Gaufridus vicecomes Castriduni, notum facio omnibus tam futu-
ris quam presentibus, quod Clemencia quondam Blesensis comitissa, uxor
mea, pro amorc Dei et rcmedio anime sue, et anime patris sui, et pa-
rentum, et antecessorum suorum, sexdecim sextarios et unam minam
bladi redditus annui quos ipsa habebat sitos in molendino de Paupere
Sacco, juxta Cherreium, a Johanne Régis et Johanne Cemenlario emp-
tione sua propria comparâtes et quidquid in eodem molendino dicta Cle-
mencia expeclabat habendum, pauperibus infirmis sancte domus ele-
mosinarie Castriduni contulit in elemosinam, eisdem pauperibus quiète,
libère^ at pacifice perpetuo possidendos. Ego vero hanc donationem et
elemosinam ab ipsa Clemencia uxore mea factam, laudavi, volui et con-
cessi. Quod ut in perpetuum stabile sit et firmum, ad piam et honestam
petitionem dicte Glemencie, uxoris mee, pro salute anime mee, et anime
(1) Original, B. 275, n» 1. — Copies du xui» siècle, A. 3, n» 122, et A. S, n- 16 : du xtiii
A. 8, n* 122.
(2) Clémence, femme de Geoffroy V, vicomte de Châteaudun.
(3) Original, B. 275, u''2. — Copie du xiu« siècle, A. 5, n" 15.
100 ARCHIVES DE I.A MAISON-DIEU
patris mei, et parentum, et antecessorum mcorum, id ipsiim presenli-
bus littcris commondavi et sigilli mei munimine confirmavi. Âcliim anno
gralie M". GC XXX"., mense martio.
GXLVII.
De quinque solidis quos Maria dédit apud Curvam Villam (1).
Avril 1230,
Ego Maria, liumilis domina Curveviile, notum facio universispresen-
tcm paginam inspecturis, quod ego, de assensu et volunlate nobilis viri
Ivonis de Veleri Ponte, militis, lilii mei, pro anime mee cl dicti Ivonis,
et Roberti de Veteri Ponte quondam mariti mei, remedio et aliorum
antecessorum meorum similiter, dedi in puram elemosinam et perpe-
tuam domuiDei elemosinc de Castroduno, quinque solidos Carnotensium
in prepositura Curveville sitos, elemosinali jure annis singulis in festo
sancti Remigii percipiendos : tali tamen condilione, quod meum et lilii
mei Ivonis de Veteri Ponte, militis, anniversarium et antecessorum nos-
trorumsimililer, in dicta domo colebrabitur annualim. Ul aulem talis
elemosina nequeat de cetero mutilari, ego et Ivo de Veteri Ponte, miles,
filiusmeus, presensscriptamsigillorum nostrorum munimibus dignum
duximus roborare. Actum anno gratie M". CG". XXX°., mense aprilis.
GXLMII.
Gaufridus de Frechenes dédit unum sextarium frumenti super terram suam
de Franquelinaria (2).
Août 1230.
Ego, Gaufridus de Frechenes, miîes, notum facio universis présentes
litteras inspecturis, quod ego, pro salute anime mee et antecessorum
meorum, de consensu et voluntate uxoris mee Jaqueline, et Hervei, fi-
lii mei primogeniti, et omnium heredum meorum, contuli et clemosi-
navi domui elemosinarie Castriduni, unum sextarium frumenti ad men-
suram Vindocinensem super terra mea de Franquelinaria singulis an-
nis, fratribus vel nuntiis dicte elcmosine persolvendum in Icsto sancli
Remigii, per manum cujuslibet possidentis dictam terram. In cujus rei
teslimonium et munimcn présentes litteras sigilli mei munimine robo-
ravi. Dalum anno Doniini M". CC". tricesimo, mense augusto.
(1) Copies du xni* siècle, A. 3, n" 1C7 ; du xvii», A. 7, n= 14 : du IVIII', A. 8, n» 110.
(2) Copies du xm* siècle, A. 6, n' 53 ; du xvu', A. 7, n» 153: du xviii*, A. 8, n* 229.
DE CHATE.4UDUN. 101
CXLIX.
Gaufridus de Machereinvilla débet quinque solidos super terram de Sivriaco (1).
Septembre 1230.
Ego, Gaufridus de Machereinvilla, miles, notum facio universis pré-
sentes litteras inspecturis, quod ego et uxor mea et successores nostri,
Icnemur reddere magistro et fratribus domus elemosinarie de Castri-
duno, in festo Nativitatis Béate Yirginis apud Castridunum, quinque
solidos annui redditus in terra mea de Sivriaco percipiendos. Quos quin-
que solidos supradictos, domina mea, Katerina de Montencon, pro re-
medio anime sue et parentum suorum et pro anniversario suc in pre-
dicta domo elemosine annuatim perpetuo celebrando, predicte domui
et in puram et perpetuam elemosinam contullt et concessit. Quod ut
firmum et stabile sit in perpetuum, ad instanciam et preces magistri
et fratrum dicte domus, présentes eisdem contuli litteras sigilli mei
munimine roboratas. Actum anno Domini M°. GG°. XXX"., mense sep-
tembri.
CL.
De décima de Ororio Le Bruil (2).
Décembre 1230.
Ego, Theobaldus de Mathueriis, notum facio omnibus tam futuris
quam presentibus, quod Stephanus de Porcheronvilla, consanguineus
meus, pro amore Dei et remedio anime sue et patris sui et matris sue
et antecessorum suorum, jampridem dédit in perpetuam elemosinam
et concessit Ueo et pauperibus infirmis sancte domus elemosine Castri-
duni, totam decimam totius terre sue de Ororio Le Bruill, ad meum feo-
dum pertinentem. Ego autem, de cujus feodo dictus Stephanus, dictam
enet terram, ad ejusdem Stephani, hominis mei, petitionem et preces,
dictam elemosinam volui, ac dicte domui elemosine perpetuo possiden-
dam libère et quiète concessi. Dicte autem domus magister et fratres, ad
preces meas, michi caritative ac liberaliter concesserunt, fideliter pro-
miltentes quod ipsi in eadem domo elemosine diem obitus patris mei
Hugonis de Mathueriis anniversarium et diem obitus mei post deces-
(1) Copies du XIII' siècle, A. 6, n° 40; du xvui% A. 8, n° 271.
(2) Copies du xiii* siècle, A. 3, n" 43, et A. 6. n° 43 ; de 1622, A. 13, n° 3 : du xvui» siècle,
A. 8, n' 6S.
102 ARCHIVES DE LA MAISON-DIEU
sum mcum animalim pcrpetuo celehrabuiit. Qiiod ut in pcrpetmim sta-
bile sit ac lirmum, ego id ipsum littcris prcsenliliiis conimendavi ac
sigilli mei presentis niuniminc roboravi. Acluin aniio Domiiii M". CC*.
XXX°., mense deccmbri.
CLI.
De pratis juxta molendinos Ilervei (1).
1230?
Notum fiori volumus tam fiituris qiiam prescnlibus, qiiod Hcrveiisdc
Bordis ciiiu tertia parte pratorum que habehat apud molendinum Her-
vci, concedcnte fratre suo Ogcrio qui pro iiac concessione XLsolidos ha-
Ijuit, elemosine Castriduni se ipsiim fiatreiu dédit. Alteram autem ter-
tiam partem a Pielionno de Ancisis, predicta eiemosina C. solidis émit.
Ad ultimum vero Johannes de Bordis, de cujus feodo sunt prata pre-
dicta, reliquani terliam partem pratorum quam ipse tenebat, eidem ele-
mosine pro Xlllibrisvendidit, et quieta et feodaliler omnia predicta illa
elemosine concessil, bac conditione, quod nec ipse nec ipsius beredes
aliquid in predictis pratis reclamabunt amplius, etnullum servilium pro
ipsis exigent, nisi tamen très solidos quos pro servitio equi elemosiiia in
Nativitate sancte Marie in ipsa domo elemosine, et non alibi, predicto
Johanni, vel heredibus suis requirentibus, singulis annis donabit. Hoc
concessil Xrisliana, uxor Jobannis, et Odo, et Robertus, et Jobanncs,
ipsorum lilii, et Harenburgis, eorumdem lllia. Presentibus et in testi-
monium adductis et convocatis : Gauterio Lovel, Raginaido de Capello,
Hugone de Becherello, et Arenburgi, ipsius filia. Actum et confirmalum
Feritati, in presentia Pagani de Feritate, de cujus feodum illud tenet
Johannes de Bordis, qui hoc voluit et concessil; presentibus et conce-
dentibus Hugone, Petro, Olivero, filiis suis, Andoisa, Dogna et Emme-
lina, liliabus ejusdem, et pro concessione XXX solidos habuit. Hoc quo-
que concessit : PeIrusMala Terra, frater predicti Pagani. Si Johannes,
vel heredes sui servitium quod ipse débet Pagane, vel heredibus suis,
pro feodo non reddiderint, Paganus vel heredes sui, tantummodo très
solidos quos elemosina reddit Johanni vel heredibus suis reddet, quous-
que Johannes vel heredes sui pro servitio Pagane vel heredibus suis non
satisfecerint et postquam Johannes vel heredes sui satisfecerint de servi-
tio elemosine très solidos quos débet, reddet Johanni vel heredibus suis.
Hujus rei testes sunt : Bonus Homo de Cbarquehu; Erardus, presbyter
Sancli Martini de Firmitate; Stcphanus de Yillerbalai; Odo Nosardus;
(1| Copie» du xni« siècle, A. 3, n» 64 ; du xTin', A. 8, n» 81.
DE CHATEADDUN. 103
LandricusLamcrus; StephanusPoncinus; Gauterius Hcricaniis; Fiil-
coius Vacca; Herveus de Felgeriis; Robertus Ventu.
CLII.
RicharduR Harenc dédit duodecim denarios et unum fascem vini pro vinea
in Valle Sancti Aniani (1).
Janvier 1231.
Ego, Richardus Harenc, miles, notum facio omnibus tara presentibus
quam futuris, quod pater meus, Richardus Harenc, bone raemorie, pro
amore Dei et remedio anime sue, et pro anima matris mee Philipe, cum
assensu et voluntate mea, dédit et in perpetuam eleraosinam concessit
Deo et pauperibus infirniis doraus elemosinarie Castriduni, duodecim
denarios censuales et unum fasscem vini quos dicta domus elemosinaria
debebat eidem pro vinea que quondam Bernardi Torci de Ponte in Valle
Sancti Aniani sita, cum plateis eidem vinee adherentibus annuatim et
quatuor denarios pro quadam vinea de Botain, et preterea très solidos et
quinque denarios censuales pro pratisejusdcm elemosinejuxta Lidumsi-
tis. Pro hoc autem henelicio, dicta domus elemosina dies obitus patris
mei et matris mee anniversarios et niei ipsius post obiîum meuni diem
anniversarium in perpetuum promisit celebrare. Ut autem donum pre-
dictum dictis pauperibus stabile sit scmper et firmum, ego litteris id
ipsum presentibus tradidi, ac sigilli mei presenti munimine roboravi.
Actum anno Domini M°. GG°. XXX". primo, mense januarii.
CLHI.
De uno sextario ybernagii apud La Reenvillara (2).
Mars 1231.
Universis présentes litteras inspecturis, Hubertus Caprioli, miles, sa-
lutem in Domino. Noverit universitas vestra, quod ego, de assensu et
voluntate Mathee, uxoris mee, et heredum meorum, dedi et concessi in
elemosinam perpetuam elemosinarie Reati Nicholai de Gastroduno ,
unumse\tarium frumenti annui redditus in maritagio dicte Mathee,
uxoris mee, apud la Recnville ad festum sancti Remigii annuatim per-
solvendum pro anniversario meo et Mathee, uxoris mee, et patris et
matris dicte Mathee in dicta elemosinaria annuatim memoriter cele-
(1) Copies du iill* siècle, A. 3, n" 106, et A. 6, n°4I : du xviil% A. 8, n°' 107 et 272.
(î) Copiei du iiii» siècle, A. 3, n° 9, et A. 6, n" 8 ; du XTiii', A. 8, n»» 38 et 202.
104 ARCHIVES DE LA MAISON-DIEU
brando. Et ut hec donatio lîrma sit et stabilis, ego, H. Caprioli, dicte
elemosinarie présentes dedi lilteras sigilli mei raunimine roboratas. Ac-
tum anno Domini M°. GG°. XXX°. 1°., mense martii.
CLIV.
De uno modio ybernagii redditus in molendino de Eavau
apud Feritatem Villenolii (I).
Septembre 1231.
Universis présentes lilteras inspecturis, G. Decanus Castriduni, salu-
tera in Domino. Noveritis qnod nobilis mulier Hildeardis, uxor Odonis
Brunel, niililis, corani nobis constilula, contulit in purani et perpetuam
elemosinam consanguinee Beatric-i , uxori Hugonis Ride, et ejusdeni
Beatricis beredibus, unum nioiliiim bibernagii, annui redditus in mo-
lendino Envau apud Feritatem Villenolii, in craslino Nativitatis Domini
scilicet dimidiuni niodium, et in prima dominica quadragesime aliiim
dimidium modium, annis singulis capiendum. Voluit etiam ut quicum-
que dictum molendinum tcnebit, nisi prefalum modium in terminis
persolverit prenotatis ad penam quinque solidorum teneatur dictis Bea-
trici et ejus beredibus singulis septimanis solvendorum doneceisdem de
dicto motlio sit plenius satislactum. Voluit etiam ut quicumque dictum
tencat molendinum, ad dictum niodium, sicut superius expressum est,
reddendum, Ode corporali prestita teneatur. Addidit etiam ut si dictum
molendinum contingerit reedilicari vel reparari, vel in eodem molen-
dino aliqua costamenta poni , quod dicta Beatrix vel heredes ejus in
dictis reedificalione, reparatione et aliis molendini coslamentis qiiibus-
libet nichil mittere teneantur, nichilominus percipientes modium supra-
dictum. Prelerea contulit dictis Beatrici et beredibus ejus, in puram et
perpetuam elemosinam sexdecim denarios censuales, quos super eiim-
dem molendinum babebat annuatim, in festo sancli Rcmigii persolven-
dos. Hanc siquidem elemosinam voluit, concessit et approbavit, Gari
nus de Gisili, miles, consangiiineus et ères dicte Hildeardis, de cujus
feodo movebant omnia supradicta, et lidei corporis interpositione firma
vit. Quod ut ratum et slabile permaneret, ad petitionem dicte Hildear-
dis, présentes lilteras dedi sigilli mei nuinimine roboratas. Daluni anno
Domini millesimo GG". tricesimo primo, mense septembris.
(I) Original, B. 3u:, n" 1. —Copie du xvii' siècle, A. 7, n" 24.
DE CHATEAUDUN. 106
GLV.
De deffuntina sentencia (1).
1232.
In nomine Patris, et Filii, et Spirilus Sancti, amen. Cum Stephanus
de Loriz peteret injure coram Golicrio, Castridani decano, centiun so-
lides parisienses et quadraginta solides turonenses a niagistro et IVatri-
bus domus elemosinarie Gastriduni, ea ratione quia dictam pecuniam
accommodaverat Robino le Cherel defuncto , cujus del'uncti bona habe-
bant dicti magisler et Iratres ut dicebat. Dicti niagister et j'ratres di-
ctum Stephanum accommodasse dictam peccuniam dicto Robino nega-
verunt. Jure igitur coram diclo decano super hoc légitime contestato
juralodecalumpnia, testibus productis coram dicto decano, et diligenter
evaminatis contestalionibas publicalis, dicta causa ad terminandum ad
nos remissa de consensu partium supradictarum. Nos, auctis judicii
diligenter inspectis et plenius intellectis, dictum magistrum et fratres
ab impetitione dicti Stephani per diliuitivam sententiam absolvimus.
Actum annoDomini millesimo ducentesimo tricesimo secundo, die lune
post festum beati Barnabe! Apostoli.
CLVI.
Littere Galterii de Frescoto de viginti solidis redditus (2).
Mai 1233.
Ego, Gallerius de Frescoto, canonicus Garnotensis, omnibus tam pre-
sentibus ijuani futuris présentes litteras inspecturis, notum facio quod
nobilis domina Beatrix de Monte Ganini, karissima matertera mea, bono
zelo et proborum viroruni consilio ducta, de consensu et voluntate ka-
vissimi avunculi mei, Nicholai de Frescoto, canonici Garnotensis, fratris
ejusdem Beatricis, donavit, contulit et concessit domui Dei de Castri-
duno pro anniversario bone memorie defuncti Hugonis de Feritate, mi-
lilis, quondam mariti siii, decem solidos, et pro suo et suorum anteces-
sorum anniversario, singulis annis in dicta domo Dei celebrando, alios
dccem solidos dunensium, annui el perpetui redditus reddendos annuatim
inl'ra festum beati Remigii, quos etiam assignavit in terra sua de Monte
Ganini ad meum feodum pertinente. Et banc donationem et concessio-
(1) Copies du xiii"sièole, A. 3, u"« 19 et îi ; du xviii% A. 8, n" 48.
(2) Copies duxiu'sièole, A. 3, n" 172, ot A. 6, n''2; duxviii», A. 8, W 157.
106 ARCHIVES DE LA MAISON-DIEf
neni, ego jam dictus, Galtcrius, de cujus fcodo movet dicta terra in qua
dicta pccunia assignatur, ■volui, laudavi et approbavi; et ne possit per
me metipsum vei aliqueni succcssorum meoruiu istud irritari vel retrac-
tari, ad petitionem dicte Domine Bcatricis prenominate, domui Dei de
Gastriduno, lias patentes litteras sigillo nieo sigillatas, donavi, in hujus
rei testimonium et munimcn. Datum anno M". GC°. XX°. tertio, mense
maio.
CLVII.
De uno sextario ybernagii super terram de Guillonvilla (t).
Juin 1234.
Goherius, Gastriduni decanus, universis présentes litteras inspccturis,
salutem in Domino. Noverint universi quod Agnes, relicta Reginaldi de
Villanneio, corani nobis in jure constituta, unum sextarium ybernagii
rcdditusannuiquenidefiinctusRaginaldus.qiiondammaritussuus, cadem
Agnete volente et concedente, pro remedio anime sue contulil in elcrao-
sinam Dec et pauperibus eleniosinarie Gastriduni, situm super lolalem
terram suam de Guillonvilla annuatim in festo sancti Remigii, fide mé-
dia promisit sese de celero in prefalo termino dicte domui rcdditurum,
Gosborlo, niarlto dicte Agnetis, présente coram nobis et id ipse volente
et concedente. Quod ut ratum et lirmum permaneat, nos, ad petitionem
dicte Agnetis, diclis pauperibus présentes litteras dedimus sigilli nostri
muniniine roboratas. Acium anno Domini millesimo ducentesimo trice-
simo quarto, mense junii.
GLVIII.
De venditione terrarum et hebergagio apud Ororium Le Druil (2),
Juillet 1234.
Goherius, decanus Gastriduni, universis présentes litteras inspccturis,
salutem in Domino. Noverint universi Iquod Jobana, uxor Giraldi Bu-
chete, et Hermesendis, uxor Garini Buchete, tilii dicti Giraldi Buchete,
in nostra presentia constitute, venditioncm terrarum et hebergagii sito-
rum apud Ororium Lebruil quam dicti Giraldus et Garinus fecerunt ma-
gistro et fratribus elemosinarie Gastriduni, quitaverunt et concesserunl
dictis magistro et fratribus quiète et pacifiée perpetuo possidendum . Insu-
(1) Copies du xiii* siècle, A. 3, n° S : du xviii, A. 8, n" 34.
{i) Copies da zni« siècle, A. 3, n* 13i : du ZTiir, A. 8, n° 131.
DE CHATEAUDVN. 107
pcr doclalkium quod ipsc habcLanl iii rébus ipsis prcdiclis ex dictorum
suorum donatione maritorum, scpedictis magistro et IValribus, volun-
tate spontanea, quitaverunt pcnitiis et concesserunt, fide corporali pres-
tila, confirmantes quod ipse in rébus predictis non occasione doctalicii,
non alio modo, non por se aut pcr alium aliquid de cetero reclamabunt
nec facient reclamari. Quod ut ratuni et firmum permaneat, nos, ad
petitionem diclarum Johanne et Hermesendls, diclis magistro et fratri-
bus présentes litteras dcdimus siglUi munimine roboratas. Datum anno
Domini M°. CG°. tricesimo quarto, mense julii.
CLIX.
De campo terre qui vocatur Campus Megot (2).
Juillet 123i.
Ego, Guillermus de Housson, miles, notum facio omnibus tam pre-
sentibus quara futuris, quod Robinus de Villata et uxor ejus, Ysabeilis,
pro amore Dei et rcmedio animarum suarum, et parenlum, et anteces-
sorum suorum, laudantibus et concedentibus Gaufrido de Guehcrbaut
et Ysabella, relicta Jocelini de Gueherbaut, campuni terre qui vocaUis
Campus Megot situm apud Genossvillam, contulerunl Deo et pauperibus
infirmis domus elemosine Castriduni in perpetuani elemosinam, qui-
tum et liberum ab omni redibenlia, dicte domui pacilîcc perpetuum
possidendum. Pro isto tamen bénéficie, dicli Robinus et ejus uxor, Ysa-
beilis, de karitate domus elemosine sex libras et quinque soiidos turo-
nensium perceperunt. Ad quorum instantiam et preces,videlicet : supra-
dicti Robini de Villata et ejus uxoris, Ysabeilis, et Gaufridi de Gueher-
bault et Ysabelle, relicte Jocelini de Gueherbault, dictum donum dicte
domui, tanquam dominus feodi, teneor garantire. Quod ut ratum sit et
firmum, ego, dictus Guilliermus de Housson, miles, id ipsum volui et
concessi, et ad petitionem omnium supradictorum, dictis pauperibus
dicte domus, présentes litteras dedi sigilli mei munimine roboratas.
Anno Domini auctum M". GG". XXX". 1111°., mense julii.
1) Copies du im» siècle, A. 3, n'50; duxvin», A. 8, n° 71.
108 ARCHIVES DE LA MAISON-DIEU
CLX.
De minutis decimis de Porcheronvilla (1).
il novembre 1234.
Universis présentes lilteras inspecturis, Goherius, decanus Castri-
duni, salutem in Domino. Noveritis quod oonstituli coram nobis Johan-
nes Gossu de Porclicronvilla, Raginaldus Rouel, Guillermus Mauricii,
Hilarius de Perles et Garneriiis de Ruchevilla, recognoverunt se debere
doinui elemosine Gaslriduni, duas partes decimarum porcorum, vilii-
loruni, pullorum et aliarum decimarum omnium minutarum de Por-
cheronvilla et easdem décimas dicte domui rcddere gagiaverunt, et
dicta domus dictos homines super dictis duabus partibus tenetur con-
servare indempnes. In cujus rci testimonium, nos, ad dictorum peti-
tionein hominum, présentes litteras dicte domui dedimus sigillalas.
Datum anno Doniini M°. GC". tricesimo quarto, mense novcmbris, sexla
décima die ejusdem mensis.
axi.
De minutis decimis de Oratorio Brolii (2).
22 novembre 1234.
Cum Bernardus presbyter et persona ecclesie de Oratorio Brolii dice-
ret et proponeret coram nobis in jure contra magistrum et fratres do-
mus elemosinarie de Castroduno omnes minutas décimas ejusdem ville
que vocatur Porcheronvilla ad e':clesiam suam pertinere, pro eo quod
dicta villa sita est infra fines parochie, dictus magister a contrarie pro
se et pro fratribus dicte domus rcspondit quod ipsi fucrant ab antiquo
et adhuc erant in possessione rccipicndi duas partes omnium minutarum
decimarum in predicta villa de Porcheronvilla. Quod recognovit verum
esse prcdictus presbyter, sed dicebat quod parocliiani dicte ville anlca
nunquam solverant decimam purcellorum, vituloruni et pullorum, et
ideo dicebat quod dicti magister et fratres inhujus modi décima que de
novo petebatur a prcdictis parochianis et que nunquam antea soluta fuc-
rat, nichil recipere debebant, sed ipsc solus eam lotam liabere debebat.
Nos autem, audita confessione dicti presbyteri, diflinitive diximus quod
dicti magister et fratres percipere debebant in predicta villa de Porche-
(1) Copiet du iili« siècle, A. 3, n" 1S6: du ivii«, A. 7, n" 88: duxvui», A. 8, n"'149.
(2) Copie» du xiii" siècle, A. 3, n°n3; du xvil', A. 7,n°80; du iviir, A. 8, u» 158.
DE CHATEAUDDN. 109
ronvilla duas parles minutarum decimarum tam anliquarum quam
de novo corani nobis pelitarum. Cui sentenlie, dictas presbyter, sine
contradictione [qualibet acquievit, et volait quod nos, super hoc dictis
magistro et fratribas nostras lilteras traderemus. Actum anno Domini
M°. GG°. XXX°. quarto, die mercurii in vigilia sancti Clementis.
CLXII.
De quadam vinea quam emimus do Petro de Toriel et Isabella uxore sua (I).
Décembre 1234.
Universis tam presentibus quam faturis présentes litteras inspecturis,
Goherius, Gastriduni decanas, salutem in Domino. Noverint universi
quod Ysabella, uxor Pétri de Toriel, in nostra presenlia constitata, do-
talicium quod ipsa habebat ex donatione dicti Pétri, mariti sui, in vinea
quadam sita in censiva domus elemosinarie Gastriduni, quam idem Pe-
trus, ex assensu dicte Ysabelle, magistro et fratribus dicte elemosinarie
vendiderat, volente et concedente eodem Petro, predictis magistro et
fratribus , libéra et spontanea voluntate , quitavit , fide corporali in
manu nostra prestita , confirmans, quod ipsa de cetero in prefata
vinea nicliil unquam prefati occasione dotalicii rcclamabit. Ad cujus
Ysabelle petitionem, nos, in hujus rei testimonium et munimen, se-
pedictis magistro et fratribus litteras nostras dedimus sigilli nostri mu-
nimine roboratas. Datum anno Domini M°. GG". XXX°. quarto, mense
decemhris.
CLXIII.
De novem sexteriatis terre apud Ororium Le Bruil (2).
1234.
Ego, Theobaldus de Mathueriis notum facio omnibus tara presentibus
quam futuris, quod Garinus Bûchette et Giralduspaterejus terras quas-
dam quas habebant sitasapud Ororium Le Bruil, de feodo'meo, videlicet
novem sexteriatas et amplius, ut ipsi asserebant, laudantibus et conceden-
tibus uxoribus suis, Johanna et Hermesendi, vendiderunt magistro et
fratribus domus elemosinarie de Gasiriduno pro quinquaginta libris du-
nensium eisdem a prefatis magistro et fratribus jam persolutis, libéras
et quittas ab omni servicio et onere et redibitione omni moda, [a dictis]
(1) Original, B. 110. — Copies du xiii'siècls, A.3, nMU; du xrin', Â. 8, n° 1 14.
(2) Original, B. SU.
110 ARCHIVES DE LA MAISON-DIEU
niagistro et fratribiisperpetuo possidendas. Hanc si quideni venditio-
nem dictis niagislro et fratribus garantandam Gariiuis et Gir[aldus] et
eoriim uxores lidc preslita fiiniaveriuit. Ego vero de ciijus fcodo dicli
Giraldus et Garinus terras tenebaut prefatas, ad petitionem et preces ip-
sorum Giraldi et Garini dictam venditionem volui, approbavi et con-
cessi, et dictis magistro et fratribus seciilare jus, tanquam doniinus, pre-
fata libertate garanlire et eosdem iudempnes super hoc conservare (ide
média manucepi. lia etiani quod si pro defcctu garanditationis mee
dicti magister et fratres danipnuni aliquod incurrerent vcl etiam de
terris predictis porlionem aliquam deperderent ego dam[pnum] eorum
eisdem teneor iu integrum rcsorlirc et secundum valorem terre quam
deperderent tauium terre de mea terra propria de eadem villa in
equivalenti loco restitnere et assigiiare quiele, libère et pacilice per-
petuo possidendum. Quod ut in pcrpctuum sit stabiie seniper et lir-
mum, ego diclis magistro et fratribus super hoc présentes litteras dedi
sigilli mei muuimine roboratas. Actum anno Domini M". GG". XXX°.
quarto.
GLXIV.
De quadam vinea in censiva nostra sita (1).
1234.
Universis présentes litteras inspecturis, Goherius Castriduni decanus,
salutem in Domino. Noverint universi quod Maria filia Palmerii, in nos-
tra presentia constituta, dotalicium quod ipsa habebat ex donatione Go-
herii Coriam, quondam mariti sui, in vinea quadam sita in censiva do-
mus elemosinarie Castriduni, quam idem Goherius vendideral magistro
et fratribus dicte domus, eisdem libéra et spontanea volunlate quitavit
in perpetuum, fide data in manu nostra, confirmans quod ipsa in pre-
fala vinea nichil unquam de cetero reclamabit. In cujus rei festimonium
et rauninien, nos, ad petitionem dicte Marie, dictis magistro et fratri-
bus, présentes litteras dedimus sigilli nosiri munimine roboratas. Dalum
anno Domini M°. CC". XXX". quarto.
(1) Copies du xiii* siècle, A. 3, n° 1G3; du iviii», A. 8, n» 1&3.
DE CHATEALDCN. 111
GLXV.
De XX solidos quos Nevelo de Chantemelle dédit fratribus super terrain suam (Ij.
1234.
G. presbyter sancti Jacobi de Bonavalle, gerens vices decanatus Du-
nensis de PerLico, omnibus présentes littcras inspecturls, salutem in
Domino. Noverlnt universi quod Nevelo de Chantemelle, corani nobisin
jure constilulus, die jovis proxima ante Ascensionem Domini, gagiavil
magistro et fratribus elemosine Castriduni viginti solidos annui reddi-
tus, quos defunctus Johannes de Golmainvilla dédit in elemosinam ele-
mosine Castriduni, sitos super terram suam quam dictus Nevelo possi-
det, reddendos in festo sancti Remigii dictis fratribus vel eorum
mandato. Dalum anno Domini millesimo ducentesimo tricesimo
quarto.
GLXVI.
De dono Herbert! dicti Molendinarii (2).
Mai 1235.
Goherius Castriduni decanus, universis présentes litteras inspecturls,
salutem in Domino. Noverint universi quod Herbertus, dictus Molendi-
narius, in nostra presentia constilulus, obligavil se magistro et fratribus
domus elemosinarie Castriduni, tali modo quod concessit et voluit, quod
quocumque vel ubicumque ipsum conlingeret decedere, quod omnia sua
bona mobilia quecumque haberet, ad diclam domum elemosine deve-
nirent : fide data promittcns quod in hodium vel delrimentuni dicte do-
mus bona sua, dummodo vixerit, nuUatenus annihiiabit, nec de dictis
mobilibus aliud in prejudicium domus facere poterit leslamenlum. In
cujus rei lestimonium et munimen, ad petitionera dicti Herbert!, dictis
magistro et fratribus dedimus présentes litteras sigilli nostri muni-
mine roboratas. Datum anno Domini M". CC. XXX". quarto, mense
maii.
(1) Original, A. 73. — Copies du xni" siècle, A. 3, n°8; du xvni*, A. 8 r.' 37.
(2) Copies du xiii» siècle, A. 3, n° 12 : du xviii», A. 8. d°41.
112 ARCHIVES DE LA MAISON-DjKu
GLXVII.
De Moleria (t).
Mai 1235.
Gaufridus, archidiaconus Daneasis, universis présentes lilteras ins-
pecturis, salutem in Domino. Noveritis quod magistcr et fratres domus
elemosine de Castroduno, domum suam de Moleria ciim perlinentiis
ejusdcm domus, excepto nemore, tradidorunt Julianc, relicte Simonis
Garrelli, et concesserunt eidem Juliane dictam domum cum proventibus
terrarum ad eamdcm domuni pcrtincntium, vita comité, possidendam.
Dicta vero domus, post dicte oliilum Juliane, cuni omnibus mobilibus
que tune in eadem domo inventa fuerint et eliam tam in besliis quani in
fructibus terrarum ad eamdem domum pertinentium quocumque tem-
pore dictam Julianam obirc conligerit ad dictam domuni elemosine
quieta et libéra revertelur. Mobiiia vero dicte domus de Moleria videlicet
in bestiis qui tempore obitus Juliane erunt in eadem domo et dictis ma-
gistro et fratribus donuis elemosine ibidem debent remanere et ad mi-
nus deccm librarum prctium in bestiis ibidem inventumnon fucrit, tide
tenetur Guido de Eble n'ille, miles, maritus dicte Juliane. Plegii sunt
ctiam et per fidem, Adam de Burroi, quondam presbyter ccclesie de
Moulaien, et Pbilipus de Avenis, frater dicte Juliane. Et si aliquera ex
dictis plcgiis obire conligerit, sepedicta Juliana loco defuncti plegium
alium substituât competentem. In cujus rei testimonium et munimen,
nos, ad preces partium, litteras super présentes annolari fecimus et si-
gilli nostri presenti munimine roborari. Actum anno Domini M". GG".
XXX°. quinte, mense maio.
GLXVIII.
be quadraginta solidis in tonneleio de Carnoto (2).
Mai 12,55,
Ego Ysabella, comitissa Garnotensis, ^universis présentes Uttcras
inspecturis notum facio, quod ego, amore Dci et rcmedio anime mee
anteccssorum et successorum mcorum, dcdi et in puram et perpetuam
clemosinam habere concessi, inflrmis elemosine Gastriduni quadraginta
solidos carnotensis monete pro pitancia in die annivcrsarii mei in dicta
(1) Copies du iiii« siècle, A. 3, u"S9; duxvm', A.8, n»"7.
(2) Copiei du xvu'eièole, A. 7, n» 16; du xriii', A.8, n" 174.
DE CHATEAUDl'N. 113
domo quolibet anno celcbrati, in tonleio meo de Garnoto in festo Om-
nium Sanctorum, per manum recipientis proventus dicti tonlcii singu-
lis annis percipiendos. Et volo quod administratores dicli loci unum
paupcrcm de extra domum in die anniversarii mei secum pascant. Volo
eliam et prccipio quod si ille qui proventus dicti tonleii recipiet in dicto
termino dictis infirmis vel eorumdem certo mandato ab ipsis commode
requisitus dictos nummos non redderet, singulis dicbus post clapsum
terminum usque ad octo dies très solidos pro pena eisdemreddere tene-
retur, Quod ut ratum et firmum permaneat, présentes littcras sigilli mei
munimine roboravi. Actum anno Domini M". GG". XXX°. quinto, mense
maii.
GLXIX. .;
De terris de Libovilla (1).
Juin 1235.
Universis présentes littcras inspecturis, Goherius, Gastriduni deca-
nus, salutem in Domino. Noverint univers! quod Tlieobaldus de Prati,
et Agnes ejus uxor, in nostra presentia constituti, vendiderunt nnam
peciam terre apud Libovillam sitam, très minas seminis continentem,
magistro et fratribus domus elemosinarie Gastriduni, pro quatuor li-
bris dunensium jam solutis, et promiserunt fide média, quod dictos ma-
gistrum et fratres indampnes super hoc observarent. Obligaverunt in-
super se Johannes Poncet, Herbertus Gallier, Johannes Pandorne,
Guillermus Pariseau, pro predictis, erga dictos magistrum et fratres
pro dicta yenditione, promittentes fide média, quod si magister et
fratres aliqua dampna per calumpniam alicujus super hoc paterentur,
ea dampna eisdera tenerentur resarcire. Istam insuper venditionem
concesserunt Stephanus, nepos dicli Theobaldi ; Michael, filius ejus, sub
fidei sui religione, promittentes quod contra venditionem predictam non
irent nec sepedictos magistrum et fratres vel eorum successores aliqua-
tenus de cetero molestarent nec procurarent molestari. In cujus rei
testimonium et munimen, ad petitionem dictorum, présentes litteras
dictis magistro et fratribus dedimus sigilli nostri munimine roboratas.
Datum anno Domini M*. GG°. XXX". quinto, mense junio.
(t) Copies du XYII* BÏècle, A. 7, n' 125; du xvni", A. 8, n" 218.
114 ARCHIVES DE LA MAISON-DIEO
GLXX.
De uno sextario bladi apud Vsiacum(l).
Août 1235.
G. archidiaconus Duneiisis, omnibus présentes liiteras inspecturis,
salutem in Domino. Notum sit omnibus tam presentibus quam futuris,
quod Gaufridus de Villa in Blado, presbyter, pro amore Dei, et remedio
anime sue, et anime patris sui, et parentum, et antecessorum suorum,
unum sextarium bladi redditus annui, in terra sua de Ysiaco, paupe-
ribus inlirmis sancte domus elemosinarie Gastriduni contulit in elemo-
sinam, ab eisdem pauperibus quiète, libère et pacifiée perpetuo possi-
dendum. Quod ut in perpeluum stabile sit ac firmum, ad petitionem
dicti G. presbiteri, presentibus nieis litteris commendayi et sigilli mei
presenli munimine roboravi. Auctum apud Gastrumdunum, anuo Do-
mini M". GG°. XXX°. quinto, mense augusti.
GLXXI.
De duodecim denarils census apud Moleriam (2).
Août 1235.
Ego Gaufridus de Merrevilla, miles, notum facio tam futuris quam
presentibus, quod contcmptio erat inter magistrum et fratres domus
elemosinarie Gastriduni, ex uua parte, et Gaufridum Bouguerel, ex
altéra, de duodecim denariis census quos dicti magister et fratres recla-
mabant babere super quamdam domum cum qiiamdam platcam apud
Marboi jure ccnsuaii. Tandem consilio bonorum virorum, pro pacc
utriusque partis et remedio anime mee, contuli inlirmis pauperibus
ejusdcm domus duodecim denarios censuales in escambium pro
duodecim denariis supradictis eisdem pauperibus in festo sancti
Remigii super quamdam masuram Aucbcri de Goberi, carnilicis, quietc,
libère et pacifiée in perpetuum apud Moleriam annuatim capiendos,
quicumque de celero dictani masuram possideat; nec non et venditiones
et gantos quando eamdem masuram vendi continget. Et insuper ego,
G. miles, ad cujus feodum dictus census pertinet, istam donationem ad
(1) Copies du xiii<'siùolo, A, 3, u"' 17 et 111 ; du xvii», A. 7, n° 103 ; du xvm«, A. 8,
n-'CS et 140.
(2) Original, B. 62. — Copies du xiii* siècle, A. 3, n° 55, et A. 6, a'ià; du XTIU*, A. 8
n»274.
DE CHATEAUDUN. 115
usus et consuetudines dunensis patrie, tanquam dominus, manucepi
garantizandam. Quod ut in perpetiium stabile sit et firmiim, presentibus
nieis litteris coiiiiucndavi et sigilli mei presenti muiiimine roboravi.
Datum anno Doniini M.GG.XXX. quinto, niense augusti.
GLXXII.
De uno sextario bladi apud Cetum (1).
Décembre 1235.
Universis présentes litteras inspecturis, Goherius, Gastriduni decanus,
salutem in Domino. Noverint universi quod [Hugo] de Geto, miles, in
nostra presentia constitutus, donavit in perpetuam elemosinara paupe-
ribus domus elemosine Gastriduni, unum sextarium bladi pro anniver-
sario suo faciendo, percipicndum singulis annis in manerio suo apud
Getum, ila quod ille qui dictum manerium possidebit, dictum sexta-
rium, dictis pauperibus in festo sancti Remigii reddere teneatur. In
ciijus rei testimonium, présentes litteras ad petitionem dicti Hugonis,
dictis pauperibus dedimus sigilli nostri munimine roboralas. Datum
anno Domiui M.GG.XXX. quinto, mense decembri.
GLXXIII.
De quinquaginta et duabus libris redditus in bannis Gastriduni (2).
Décembre 1235.
^ Ego, Hugo de Gastellione, Sancti Pauli et Blesensis cornes, et ego, Ma-
ria, Sancti Pauli et Blesensis comitissa, uxor sua, omnibus présentes lit-
teras inspecturis, salutem in Domino. Noveritis quod Margarita, bone
memorie, nobilis mulier, karissima domina nostra, Blesensis quondam
comitissa, cujus ego Maria fui fdia, in puram et perpetuam elemosinam
dédit domui elemosinarie Gastriduni, quinquaginta duas libras monete
dunensis annui redditus in perpetuum percipiendas in tribus bannis
quos habebat apud Gastrumdunum. Scilicet : in banno Passée, decem
libras ; in banno Pentecostis, decem libras ; in banno Natalis Domini,
duodecim libras; et in tensaraento et in redditu quem habebat super
burgum Ghamarcii, viginli libras in festo Omnium Sanctorum. Volens
siquidem dicta Margarita, indempnitati pauperuui dicte domus et paci
(1) Copies du xiii= siècle, A. 3, n°53: du XVLU«, A. 8, n» Ti.
(2) Original, A. 69. — Copies du xiu' siècle, A. 3, u° Si, et A, 5, a" 10 ; du xyii", A. 7,
n»5; du ivm«, A. 8, n° Ib.
116 ARCHIVES DE LA MAISON-DIEU
plenius providere, prccepit quod si prefati rcdditus requirenlibus statiilis
terminis non roddantur, Ballivus, vel quilibet aliuspro cujus lioc con-
ligerit defectuni, ut ipse dominus si requisitus reddi non fuerit, quin-
quaginta solidos pro penasolvat, permanum procuratoris dicte domus,
pauperibus cjusdeni loci dividendes. Hanc aulem donalionem conce-
dinius, Yolumus, approbamus et sigillorum nostrorum tcstimonio con-
firmavimus. Datura anno Domini millesinio ducentesimo tricesimo
quinto, mense decembris.
{Scel d'Hugues ; scel et contre scel de Marie ; scel et contre scel de la
maison-Dieio.)
CLXXIV.
De venditione platée apud Castridunum (1).
Janvier 1236.
Omnibus présentes litteras inspecturis, Golierius decanus Castriduni,
salutem in Domino. Nov[crint universi] quod Bernaldus le Mintier et
Amelina uxor ejus et Trechelina relicta defuneti Radulphi, in nostra
presenlia constituti , vendiderunt magistro et fratribus elemosine
Castriduni... cujusdam platée in tribus censivis; scilicet : Béate Marie
Magdalene [conventus, Gaufridi de Lajneriaco niilitis, et Gaufridi de
Aroto armigeri, infra muros Castriduni [pro pretio sojlidis dunen-
sibus jam solutis, et quarlam parlem in purani et pcrpetuam elemo-
sinam [dedcrunl] magistro et fratribus libère, pacilice et quietc, in
perpetuum possidendam. Fide prestita [in manu nostra] quod in dicta
platea per se, sive pcr alium nicbil de cetero reclamabunt. [Immo contra
omnes] ad usum et consuetudines dunensis patrie garantizabunt.
Renunciantes dicte mulieres omnijuri dotis aut quicquid juris dota-
licii in dicta platea habcbant vel habere poterant sepedictis magistro et
fratribus fide média quitaverunt et in perpetuum concesserunt. In
cujus rei testimonium et munimen, ad petitioncm utriusque partis,
prefatis magistro et fratribus nostras dedimus litteras sigilli nostri
munimine [roboratas]. Datura anno Domini millesimo ducentesimo
tricesimo sexto, mense januarii.
(1) Original, B. 31. (Cette pièce e>t lacérée et en très-mauvais état.)
DE CHATEACDUN. 117
GLXXV.
De uno sestario ybernagii super terram de Guillon'villa (I).
Septembre 1236.
Officialis archidiaconi Dunensis, omnibus présentes litteras inspec-
turis, salutem in Domino. Noverint universi quod Jobertus de Gloia,
miles, in jure coram nobis constitutus, gagiavit magistro et fratribus
domus Dei de Castroduno unum sextarium ybernagii infra noctes
eisdem magistro et Iratribus persolvendum. Quem dictum sextarium
defunctus Reginaldus de Villanneio contulerit in elemosinam pauperibus
elemosine Castriduni, prout confessus fuit dictus Jobertus, annuatim
capiendum in festo sancti Remigii super totalem terram suam de Guil-
lonvilla, quam terram dictus Jobertus modo tenei tanquam lieres.
Datum anno Domini M". CC. XXX°. sexto, die veneris proxima post
festum Beati Matbei.
CLXXVI.
De redditibus bladum, anno Domini m».cc'',xxx''. sexto (2).
1236.
De Lanneriaco ii sextarios bladi de Matheo de Ulmo.
De Rougenoil i modium pro Fulcone de Ghantemelle, milite.
De Primayilla super Marboi v sextarios tam ybernagii quam avene,
pro Gaufrido de PlanchcTilla.
De Villevoison vi sextarios ybernagii et vi sextarios avene, pro Goherio
Rufo, milite.
De Porcheronvilla i sextarium ybernagii pro relicta defuneti Pétri
Foucaut.
De eadem villa, pro defuncta Havis quandam uxore Guillelmi Pichon
II sextarios ybernagii.
De Villa-in-Blado, pro nostra terra i modium ybernagii et vi sextarios
ordei et vi sextarios avene.
De Hugone de Laneriaco, milite, v minas ybernagii.
De Tusca Briderii, i sextarium pro defuncto Odone de Mes.
De Liconci, pro nostra décima xvi sextarios ybernagii et xvi sextarios
avene.
(1) Copiei du xui» siècle, A. 3, n»» 16 et 30 ; du xvni% A. 8, D'"ib et 58.
(2) Copie du xui* siècle, A. 3, n' 68 qviater.
118 ARCHn-ES DE LA MAISON-DIEU
De décima de Luz i sextarium.
De Terra Nigra, i sextarium pro defunclo Odone Herloin.
De Lachese, ii sextarios jijernagii pro Stepliano de Casa.
De Clioignes Lcnovelcs, x sextarios ybernagii et vu avene pro nostra
décima de terra defuncti Pinardi.
De Yalle Ryoli, ii sextarios ybernagii.
Iterum de PorclieronyiHa, pro defucta Odelina ii sextarios.
De décima de Vovroi, ii sextarios ybernagii de dono Pétri de Frigida
Terra, militis.
De Manberolis, iiii sextarios ybernagii pro defuncto Rosscelino, militei
Iterum de Villevoison, pro sororibus Goherii lluli vi sextarios avene
et vu sextarios ybernagii.
De Morrainevilla, vin sextarios ybernagii et i minam pisorum.
De Villa Lupi, i sextarium quem Stephanus Bere dédit super terram
siiani.
De Laraivilla, i sextarium frumenli pro defuncto Huberto Chevrel.
De Ursonvilla, i modiura ybernagii pro defuncto Pucelina de Rupe.
De Logron, ii sextarios ybernagii et ii sextarios avene.
De Ulmo, juxta La Broce, v sextarios ybernagii et v avene.
De Gresspaivilla, pro nostra décima, m sextarios ybernagii et
III avene.
Iterum de Morainevilla, ii sextarios ybernagii et viii sextarios avene.
De Columbario, i minam ybernagii pro defuncto Jobanne de Guil-
lonvilla.
De Villetrono, de terra Johannis de Malo Nido, i sextarium ybernagii,
pro defuncta Maria de Sivry.
De |Labroise, pro nostra décima, v minas yl)ernagii et m avene de
dono Tbonie Babel.
Iterum de Primavilla, pro Raginaldo de Fonte, milite, v minas yber-
nagii et V avene.
De décima Nivovilie, pro Garino Gbcvreau, milite, ii sextarios yber-
nagii.
De Toriau ix minas ybernagii pro Gaufrido Bruneau, milite.
De Poileto in Pertico, v minas ybernagii pro Benedicto dicte. . ,
defunctus Angebaldus de Galart cl Pctronille ejus uxoris.
De Sexteragio Castriduni, m sextarios ybernagii et m bosellos.
De décima de Ghantemelle, vi sextarios et plenam minam ybernagii
et totidem de avena.
De Laurencio de Ulmo-Sicco, m sextarios ybernagii et m sextarios
avene, pro nostra décima.
De molendino Varenne, ii modios ybernagii, pro defuncto Odone de
Gormeroi, milite.
DE CHATEAUDU^. 119
De Molendino-Novo inter Fontes et Guriam Alani, dimidium modium
bladi, pro Odone Borclli, milite.
De molendiuo de Ghavan, juxta Feritatem, xm sextarios ybernagii de
dono Hugonis Chanbellani et Hiigonis Oliveri.
De villa Amdree, v minas ybernagii et totidem de avena.
Iterum de Prima- Villa, v sextarios ybernagii et totidem de avena.
De Petro Herloin, i sextariuni ybernagii super terram suam de
Jalanz.
De molendino Villicarii, vin sextarios ybernagii et vi s. una vice plus,
una vice minus pro Décima.
De Haton molendino, unum modium ybernagii de dono Roberti de
Manberolis, milite.
De Corbicheto, iir sextarios ybernagii et m de avena.
De molendino Lidi, i sextarium ybernagii de dono Hugonis, magistri
de Chamarcio.
De Ghanceles vel de Esteauvilla, ii sextarios ybernagii.
De Casa, ii sextarios ybernagii.
De Foresta, i sextarium ybernagii pro Tboma Frenbaut.
De Pelro de Frigida- Terra, i sextarium pro defuncto Bartholomeo
frerale.
De Villebeton, nii sextarios bladi de avene.
De Olaivilla, i sextarium ybernagii super decimam quam emerunt de
Adam de Bardilleriis, milite, de dono ipsius.
De Faveliis, i sextarium ybernagii de dono Roberti Moncel.
De molendino de Povresac, xvii sextarios ybernagii juxta Feritatem
de dono Clemencie comitisse Gastriduni.
De Lineriis, decimam.
De Esteauvilla, ii sextarios ybernagii de dono defuncti Gaufridi de
Esteauvilla.
De Haia Mala-Terra, r sextarium ybernagii.
De terra de La Franquelineria, i sextarium ybernagii ad minam Vin-
docinenscm de dono Gaufridi de Franchesnes.
De molendino de Cholet de Lende, ii sextarios ybernagii ad minam
Blesensem, Paganus dédit.
De Selomes, i minam Vindocinensem, Brito de Selomes dédit.
De Gampo Gasterio (?) unam minam, Gaufridus Gherat dédit.
De Villenblainh, decimam de terra Johannis Molendinarii.
De Monsinevilla, decimam terre defuncte Bigote.
De Donamanu, i modium ybernagii.
De Boriartre, i modium pro nostra terra.
De Heaumont Fontaine, terram nostram.
De Rengi, i sextarium ybernagii.
De Philippe Jubilatore de Arroto, unum sextarium ybernagii.
120 ARCHIVES DE LA MAISON-DIEU
De Gaufrido de Fraichannes, ii sextarios ybernagii pro terra sua.
De Villica de Gonniis, unam niinani ybernagii.
De molcndino de Briligni, i minam.
De Fougeriis, m sexlarios ybernagii.
De molcndino de Monteaiain, unam minam.
De Villousicr, ii sextarios ybernagii de dono Roberti Villici.
De Ysi, juxla Eboram, i sextarium de dono defuneti Gaufridi de Rengi
quondam prcsbyteri de Villa in Blado.
De Bordetieria apud Aurelianum, unam minam super domum et
teneuram ab Adelois.
De Guillart, ii modios tam ybernagii quam avene, et decimam de
arpentis.
De Praheles (?) unam minam frumenti super terram Jobannis
Borroicbe.
De La Ronche juxta Dangeolum, unam minam ybernagii.
De Monte Rehardi, ii sextarios ybernagii.
De BuUevilla, iiii sextarios tam ybernagii quam avene de Guillelmo de
Bullevilla, milite.
De Ororio Doain, unum sextarium ybernagii de dono defuncle
Heremburgis uxoris quondam defuneti Andrée de Paroi super terram.
De Romilliaco super Engrain i sextarium ybernagii.
GLXXVII.
De domo de Montigniaco (1).
1236.
G. gerens vices decanatus Dunensis in Perticho, omnibus présentes
litteras inspecturis, salutem in Domino. Noveritis quod Jolain Sarrazin,
coram nobis conslitutus , quitavit procuratori domus elemosinarie
Castriduni, quamdam domum apud Montigniacum, in censiva Hugonis
de Montigniaco, militis (2), sitam. Quam dictam domum defunctus
Galterius Laisie de Montigniaco, conlulit in puram elemosinam paupe-
ribus domus elemosinarie supradicte, ita quod dictus Jolain haberet
costamenta, ralionabilia, apparentia et prebenda, que in supradicta
domo misit. Datum anno Domini M°. GC". XXX". sexto, die jovis ante
synodum.
(1) Copie» du ziii* siècle, A. 3, n»U6: du iviii', A. S, n»14l.
(2) Huguesin de Montigny, fils de Jean, comte do Vendôme, et de Matilde. Il était sei-
gneur de Montigny en 1227 : il l'était encore en 1237. (Voyez Cart. de Marmoutier pour le
Dunois, par E. Mabille, p. 44 de l'introduction.)
DE CHATEAUDUN. 121
CLXXVIII.
De quadam domo cum quadam rupella subtur lurri Castriduni silis (1).
Janvier 1237.
Universis présentes litteras inspccturis, Officialis archidiaconi
Dunensis, salutem in Domino. Noveritis, quod Reginaldus Lecort,
coram nobis constilutus, dédit et in purani et perpetuam elemosinara
concessit, magisiro et frattibus domus elemosine Castriduni medie-
tatem cujusdam domus cum niedietate cujusdam rupelle ad eamdam
domum pertinente, in parochia sancli Mcdardi, anle domum Boutillc,
in censiva relicte defuncti Gaufridi de Jonavilla, militis, sitarura. Et
Agatha, lilia dicLi Raginaldi, alias duas partes dictarum domus et rupelle
apud Gastrumdunum sitarum simililer dédit supradictis magistro et
fralribus in puram elemosinam, fide prestita in manu nostra corporali
a sepedictis Raginaldo et Agatha quod in dictis domo et rupella nichil de
celero reclamarent. Pro dicta vero elemosina quam fecit dicta Agatha
dictis magistro et fratribus, dederunt supradicti magister et fratres
eidem Agathe de elemosina dicte domus elemosinarie usque ad quatuor
libras dunensiumde non reclamando aliquid in domo et rupella snperius
nominatis. In cujus rei testimonium et munimen, ad petitionem dicto-
rum Raginaldi et Agathe, dictis magistro et fratribus, présentes dedi-
mus litteras sigiUi nostri munimine roboratas. Datum anno Domini
M". GG°. XXX^.VII", mense januarii.
GLXXIX,
De pace inter nos et Petrum de Capella, clericum (2).
Janvier 1237.
Omnibus Ghristl fîdelibus présentes litteras inspecturis, N. archidia-
conus Dunensis, salutem in Domino. Noverint universi, quod cum
contentio esset inter Petrum de Capella, clericum, exuna parte, et Gau-
fridum de Capella, Ernaudum Fauperium et Amiotum de Aurelianis,
burgenses de Gastroduno, executores testamenti defuncti Theobaldi de
Fore, ex altéra, super eo videlicet, quod idem Petrus petebat a dictis
executoribus medietatem cujusdam domus in qua manebat, tempore
(1) Copies du xui« siècle, Â. 3, n° 77 ; du xvm», A. 8, n» 89.
(2) Copie» du iiii* siècle, A, 3, n" 60; dv xvill', A. 8, u« 254.
122 ARCHIVES DE LA MAISON-DIEU
quo decessit dictus dcfunctus, silam juxta doraum Giraldi Clialart, et
medietatem cujusdam ruppis sitain in cuneo sancti Andrée, et unum
arpentum vinee sitam in Vico qui dicitur de Escures, et viginti quatuor
modios vini quos idemTlieobaldus predicloPetro debcbat pro duodecim
annis jam transactis, videlicet pro quolibet anno duos modios. Et hec
omnia peteret ex donatione dicli defuncti sibi facta ab eodem. Peteret
etiam idem clericus a predictis executoribus quadraginta et quinque
libras ex una parte, et quadraginta libras ex altéra. Ex causa mutui.
Tandem dicti Petrus et executores, coram nobis constiluti in ■vires
venerabiles Rogerium, officialem nostrum Dunensem, et Gaufridura,
gerentem vices decani Dunensis in Perlico, fide prestita corporali in
manu noslra, compromiserunt tali modo, quod quidquid dicti arbitri
super omnibus petitis et contentionibus dicerent vol ordinarent, ipsi
tîrmiter fideliterque observarent. Dicti siquidem arbitri deliberatione
habita et prudentium viroruni consilio habite, suuni in hune modum
coram nobis arbitrium protulerunt. Videlicet, quod idem Petrus,
quamdiu vixerit, medietatem domus et rupis petitarum et arpentum
vinee, quod fuit dicti Theobaldi, quod etiam situm est iu predlcto Vico
de Escures, tenebit el pacitice possidebit. Prenominati siquidem Petrus
et executores voluerunt et concesserunt coram nobis et in hoc specia-
liter concenserunt quod medietas domus, medietas rupis et totum inte-
grum arpentum vinee predictum, post decessum ipsius Pétri ad elemo-
sinam de Castroduno et fratres ibidem commorantes tanquam sua,
predicti Theobaldi et ejus Pétri animabus et eorum anniversariis
annuatim temporibus oportunis a predictis fratribus celebrandis deve-
nirent. Insuper, dicti executores, per dictum dictorum arbitrorum
tenebuntur solvere triginta libras ad faciendam aliquam emptionem
quam idem Petrus, quamdiu vixerit, sicut res predictas tenebit et
pacifiée possidebit; Post decessum vero dicti Pétri, predicta emptio ad
predictam elemosinam et fratres pacifiée tamquam sua revertetur cum
aliis rébus superius notatis. Tenentur etiam dicti executores, per fidem
suam, sic ad presens habent iliam pecuniam vel quuni primo illam
habere potcrunt, apud aliquem]bonum virum dcponerc de commun!
assensu partium et nostro electum, vel apud duos bonos viros qui
dictam emptionem facient, quorum idem Petrus unum eligit et alterum
executores memorati, et nos poncmus tertium si illi duo ad emptionem
faciendam non poterint concordare, qui dictam pecuniam pênes se
conservabunt quousque competentem emplionem circa Gastrumdunum
cum consilio nostro potcrunt invenire. Et de his omnibus supradiclis
faciendis, observandis et complendis, prout superius in singulis articulis
conlinetur, dictus Petrus subposuit se juridictioni nostre, renuncians
omni exceptioni et privilégie coherenti rci vel persone. In cujus rei
testimonium et munimen ad pelitionem partium predictarum pre-
DE CHATEAUDUN. 123
sentes litteras sigilli nostri munimine duximus roboraii. Actum anno
gralie M°.CG°.XXX''. septimo, mense januario.
CLXXX.
Do terra et domibus de Tnincheto (1).
Janvier 1237.
Universis présentes litteras inspecturis , officialis archidiaconi
Dunensis, saliitem in Domino. Noveritis, quod Richaudis, relicta
defuncti Odonis Joslain, Matheus et Joliannes dicti Richaudis filii, in
nostra presentia constituti, vendiderunt magistro et fratribus domiis
elemosinarie Castriduni, totam terram suam et domos de Trunchelo,
precio septeni librarum dunensiuni sibijam solutarum : in manu nostra,
fide corporali prestita, promittentes quod in dicta terra et domibus per
se, sive per alium nichii de cetero reclamabunt, immo contra omnes ad
usus et consuetudines dunensis patrie dictam terram et domos dictis
magistro et fratribus pro posse suo garantizabuiit. Dicta vero Richaudis,
quidquid in dicta terra et domibus ratione dotis, sive dotalicii, vel alio
quoquo modo habebat vel habere poterat, dicîis magistro et fratribus
spontanée fide média quitavit penitus et dimisil. In cujus rei testimo-
nium et munimen, ad petitionem dictorum Richaudis, Mathei et
Johannes, ejusdem filiorum, dictis magistro et fratribus, présentes
dedimus litteras sigilli nostri munimine roboratas. Datum anno Domini
millesimo ducentesimo tricesimo septimo, mense januarii, apud Gas-
trumdunum.
CLXXXr.
De dimidio arpento vinee in censiva monachorura Sancti Martini de Camarcio {t).
Février 1237.
Universis présentes litteras inspecturis, 'officialis archidiaconi
Dunensis, salutera in Domino. Noveritis, quod Garinus Quadrigarius,
in nostra presentia constitutus, dédit et in puram et perpeluam clcmo-
sinam concessit magistro et fratribus domus elemosinarie Castriduni,
dimidium arpentum vinee que fuit quondam Gisleberti Gulpele et ejns
uxoris, in censiva monialium Sancti Martini de Gamarcio situm ; ila
tamen quod dictus Garinus dictum dimidium arpentum vinee, quamdiu
(1) Copies du xmesiècle, A. 3, n° 7 ; du xvin<^, A. 8, n° 36.
(2) Copies du xin« siècle, A. 3, n° 11 ; du xvm», A. 8, d° 40.
124 ARCHIVES DE LA MAISON-DIEU
vixerit, pacifiée possidebit, ad dictos magistrum et fratres post ipsius
decessum libère, quiète et pacifiée redditurum. In cujus rei testimo-
niura et munimen, ad petitionem dicti Garini, supradictis magislro et
fratribus présentes dedimus litteras sigilli nostri munimine roboratas.
Datum anno Domini M°.GG°. tricesimo septimo, mense februaiii.
GLXXXII.
De tribus chameris, jiixta portam Herichon, apud Bonamvallem (1).
1" mars 1237.
Universis présentes litteras inspecturis, officialis archidiaconi Du-
nensis, saluteni in Domino. Noveriiit universi, quod magister Thomas
Chevalier et Hersendis, uxor ejus, in noslra presentia constituti, dede-
runt et in perpetuam elemosinam concesserunt magistro et fratribus
donius eleniosinarie Castriduni, 1res chameras, in censiva Pétri de
Frigida Terra, juxta portam Herichon, extra mures, super fossata, apud
Bonamvallem silas. lia tamen, quod dicti Thomas et Hersendis, dictas
très chameras quamdiu vixerint pacifiée possidebunt, post utriusque
decessum duorum supradictorum ad sepedictos magistrum et fratres
quiète, libère et pacifiée reddituras. In cujus rei testiinonium et muni-
men, ad petitionem supradictorum Thome et Hersendis, magistro et
fratribus superius nominatis, présentes dedimus litteras sigilli nostri
munimine roboratas. Actum anno Domini M.°. CG°. XXX°. VII°. prima
die martii, apud Bonam Vallem.
GLXXXIII.
De quatuor sextariis tam bladi quam avene apud Gohcrvillam (2).
1" mais 1237.
Ego, Guillermus de Bulainvilla, miles, notura facio omnibus lam
futuris quam presentibus, quod ego, et heredes mei lenemur reddere
in perpetuum magistro et fratribus domus elemosinarie Gastriduni,
quatuor sextaria reddilus annui lam yberiiagii quam avenc, in crastino
saneti Remigii, ad minam Gastriduni, annuatim apud Castrumdunum
pro quadam terra septem minas seminis capicnte, apud Gohervillam, in
feodo nobilis viri Ursionis, Fractevallis domini, sita. Quam terram de-
functus Gaufridus, pater meus, contulerat in elemosinam dictis magistro
(1) Copies du xiii' siècle, A. 3, n« 17 : du xvui', A. 8, n» ^6.
(2) Coj>ies du xui* liéole, A. 3, n° 2, et A. 6, u° 42 ; du zvui', A. 8, n*31.
DE CHATEAUDUN. 125
el fratribus. Et dicli niagisler et fratres supradiclaiii tcrram niichi et
mais heredibus in perpetuum quitavcniiit. In ciijus rei teslinionium et
munimen, supradictis magistro et fratribus, présentes dedi litteras
sigilli mei muniminc roboratas, Erenburge, iixore nica, rogante,
volente et concedente. Actiim anno Domini niillesinio ducentesimo
tricesimo septimo, prima die martis apud Bonam Vallem.
CLXXXIV.
De terra apud Goherviilam (1).
Mars 1237.
Universis présentes litteras inspecturis, officialis archidiaconi Du-
nensis, salutem in Domino. Noverint universi, quod contemptio verte-
retnr inter magistrum et fratres domus elemosinarie Castridani ex
una parte, et Guillermum de BuUainvilla, militem, et Erenburgem,
ejus uxorem, ex altéra, supra quodam terra, septem minas seminis
capiente, apud Goherviilam, in feodo nobilis viri Ursionis, Fractevallis
Domini, sita. Tandem de bonorum -virorum consilio, ita pacificatam fuit
inter dictas partes, quod dicli magister et fratres dictis Guilleimo et
Erenburgi, ejus uxori, et eorum heredibus, supradictam tcrram in
perpetuum quitaverunt. Ita tamen, quod supradicti Guillermus et Eren-
burgis, ejus uxor, et eorum heredes, sepedictis magistro et fratribus
quatuor sextaria redditus annui, tam ybcrnagii quam civene, ad minam
Gastriduni, in crastino sancti Remigii apud Gaslrumdunum pro dicta
terra reddere tenebuntur annualim. De ista conventione firmitcr et
inyiolabiliter observanda, dicta Erenburgis in manu nosira suam fidem
prestitit corporalem. In cujus rei testimonium et munimen, ad peti-
tionem supradictorum Guillermi et Erenburgis, uxoris ejus, magistro
et fratribus supcrius nominatis, présentes dedimus litteras sigilli
nosiri raunimine roboratas. Actum anno Domini millésime ducentesimo
tricesimo septimo, prima die lune martii, apud Bonamvallem.
CLXXXV.
De duodecim denariis super quadam dorao in Teneria Gastriduni (2).
Avril 1237.
Universis présentes litteras inspecturis, officialis archidiaconi Du-
nensis, salutem in Domino. Noveritis quod Hermeniardis la Davode,
(t) Copie» du xin* siècle, A. 3, n* 1 ; du xvin*, A. 8, n" 30.
(2) Copies du xjn* siècle, A. 3, d° 127 ; du xvui', A. 8, ii° 125.
126 ARCHIVES RE LA MAISON-DIEU
coram nobis constituta, dédit et in perpetuam elemosinam conccssit,
pauperibus infirmis sancle doinus elcmosine Castriduni , duodocim
denarios annui redditus super donium suam in Tcneria Castriduni,
juxta domum defuncti lobannis Borriane, in censiva prions Sancti
Sepulchri Castriduni sitam, dictis pauperibus annuatim in crastino
Natalis Doniini capiendos et reddendos, ab eodeni qui diclam doniuin
de cetero possidebit. In cujus rei teslimonium et munimen, ad pcti-
tionem dicte Hermeniardis, dictis pauperibus présentes dedimus litteras
sigilli nostri munimine roboralas. Datuni anno Domini M^.CC'.XXX".
septimo, meiise aprilis.
CLXXXVI.
De quatuordecim denariis census de Codroio (1).
Avril 1-237.
Ego, Guillermus dictas Maie Nutritus, miles, notum facio omnibus
lam futuris quam presentibus , quod ego yendidi et etiara concessi
quituordecim denarios censuales apud Codroi et Codroiau, in feodo
Lucie, quondam uxoris Herrici Brunelli, militis, sitos, pauperibus
infirmis sancte domus elemosine Castriduni, pro quinquaginta solidis
dunensibus jam solutis dictis pauperibus; videlicet : ad festum aposto-
lorum Pétri et Pauli octo denarios, et ad festum sancti Hylarii annuatim
sex denarios apud Castrumdunum, in dictorum pauperum mansione
reddendos. Promisi etiam, fîde data, quod ab omnibus quos possem
bona fide facerem venditionem istam concedi infra festum sancti
Jobannis Baptiste proxime venturum, et de ista venditione firmiter
tenenda, constituit se plegium Mauricius Facier. Et de omnibus firmiter
tenendis, présentes litteras dictis pauperibus dedi, sigilli mei munimine
roboratas. Datum anno Domini M". CG°. XXX'\ septimo, mense aprilis.
CLXXXVII,
De prato de Joi (2).
Juin 1237.
Univcrsis présentes litteras inspecturis, Magisler Galterius de Frcss-
coto, canonicus Carnotensis, salutem in Domino. Novcrilis quod ego,
(1) Copies du xiil" siècle, A. 3, n» IH, et A. 6, n°23; duxvu*, A. 7, n" 39; duxyiii*, A. 8,
n'-llS.
(2) Copies du xui* siècle, A. 3, n° 128 ; du xriu', A. 8, n« 126.
DE CHATEAUDUN. 121
quoddam pratum nieum, quod habebam, situm juxta Marboi, magistro
et fratribus elemosine Gastriduni concessi, quamdiu Tixero possiden-
dum; ita quod post obitum meum, predictum pratum ad successores
meos sine contradictione revertelur. Predicli vero magister et fratres
quoddam pratum, quod habebant, situm juxta Molendina Nova, et
quamdam vineam, quam apud Garnotum habebant, ut dicebant, silam
apud Sanctum Gauraunum Garnotensem, que tenuit bone memorie
Gaufridus, quondam Dunensis archidiaconus, michi possidendam,
quamdiu Tixero, concesserunt. Ita tamen quod post obitum meum, apud
dictes fratres pacifiée revertentur. Datum anuo Domini M°. GG°. XXX".
septimo, mensejunio.
CLXXXVIII.
De terra apud Libovillam (1).
Juillet 1237.
Universis présentes litteras inspecturis, Nicholaus, archidiaconus
Dunensis, salutem in Domino. Noverint universi quod Maria de Bolaire
domina, quondam uxor Guillermi de Bolaire, militis, in mea prescntia
constituta, recognovit se in puram et perpetuam elemosinam dédisse,
dum esset vidua, Ludovico de Saint Messent servienti suo bene merito,
totam terram suam tam cultam quam incultam, circa novem modios
seminis capientem, ad ipsam Mariam jure hereditario pertinentem,
quam juxta Libovillam habebat, et de Gaufrido Gode, milite, in feodo
cum pluribus aUis tenebat. Actum anno Domini millesimo ducentesimo
tricesimo septimo, mense julio.
CLXXXIX.
De novem modiis seminis terre apud Libovillam [i).
Juillet 1237.
Dniversis présentes litteras inspecturis, Nicholaus, archidiaconus
Dunensis, salutem in Domino. Noverint universi, quod in prescntia
nostra constituti, Ludovicus Sancti Maxentii et Margarita, uxor sua,
totam terram suam tam cultam quam incultam, circa novem modios
seminis capientem, quam juxta Libovillam habebant, et de Nicholao
de Yalennis et de Maria, uxore sua, tenebant, sub annuo censu quinque
(1) Copies du xni* siècle, A. BjH^S; du xvn', A. 7, n»126: du xviii*, A. 8. n''32.
(2) Copies du xni* siècle, A. 4, n* 7 ; duxvu», A. 7, n°127; duxTnr, A. 8, n'îl».
128 ARCHIVES DE LA MAISON-DIEU
solidorum dunensiuni, vendidcrunt magislro et fralribus, Dco et pau-
peribus in domo Dei de Caslridiino servientibus, pretio cenlum lil)ra-
rum liironensiuni sibi coram nobis solutanim. Promiserunt eliani dicti
Ludovicus et Margarita, uxor ejus, quod de predicta terra, vcl de
pretio ejus, ■vel de aliqoo occasione dicte venditionis, dictos magistrum
et fratres et paiipercs dicte domus, per se, vol per alios, miUatemis de
celero molestabunt nec pcrmillcnt molcstari. Immo dictam terram,
diclis magistro et fratribus et pauperibus dicte donuis ad usus et con-
sueludines Dunensis patrie garanlizabunt. Reniinciantes quantum ad
hoc, omni legis et canonis auxilio et exccptioni non numerate pccunie;
et ad hoc omnia predicta fidcliter et lirmiter observanda, dicti Ludo-
vicus et Margarita erga dicte domus magistrum et fratres et paupcres,
fide corporali in manu nostra prcstila voluntate spontanca, se astrinxe-
runt. Dicta vero Margarita, uxor ejusdem Ludovici, quidquid juris
ratione dotis, sive dotalicii, vel alio quoquomodo habebat vel habere
poterat in dicta terra, quitavit et dictam venditionem conccssit per
dicte fidei sacramcntum et ad augmcnlum munitionis et securilatis.
De dicta venditionc et de omnibus predictis arliculis inviolabiliter obser-
vandis, dederunt dicti Ludovicus et Margarita ejus uxor, plcgios, vide-
licct : Guillcrmum de Sancii Ouinliui; Hugonem Paganum, militcm;
Henricum de Arroto,CoruiumMosiliet,Golinum de Valennis, armigcros,
per fidem corporls astrictos erga dictos magistrum et fratres et pau-
peres dicte domus Dci. Preterca Nicholaus de Valennis a quo dicti
Ludovicus et Margarita tencbant dictam terram subannuo ccnsu supcrius
nominato, et Maria, uxor dicti Nicbolai, de cujus hercditate movcbant
dicta terra et census, et Guillermus, dicte Marie primogenitus, banc
venditionem volueiunt, laudaverunt et concesserunt, et dictos qainque
solidos ccnsuales, quos in dicta terra capiebant, pro amore Dei et
remédie animarum suarum et antecessorum suorum, dictis magislro et
fratribus dicte domus Dei et pauperibus in puram et perpetuam elemo-
sinam conlulcrunt, et vendas de dicta venditione sibi débitas eisdem
quitaverunt fiduciantcs predicti Nicholaus, Maria et Guillermus, in
manu nostra, quod in dicta terra vel in censu supradiclo nichil amodo
reclamabunt. Item Gaufridus Gode, miles, in nostra prescntia consti-
tutus, ad cujus feodum pertincbant tam terra quam census supradicti
venditionem dicte terre, et donationem dicti census, voluit, laudavit et
conccssit. Ita tamen quod dicti magister et fratres dicte domus Dei,
eidem Gaufrido et ejusdem heredibus, pro dicta terra quinque solidos
dunenses censuales apud Castrumdunum in Nativitate Béate Marie
reddere tenebuntur annuatim, et dictum censum, dicti magister et
fratres quando debcbunt secundum usus et consuetudines Dunensis
patrie, dicto Gaufrido, et ejus beredibus duplicabunt. Nec ab eis, occa-
sione dicte terre, aliquod aliud servilium, sive reddibitionem poterit
DE CHATEAUDUN. 129
dictus Gaiifridus exigere, sed et dictam terram perniittet cis ad predic-
lum servitium, sive reddibentiani tcnerc pacifice et in perpctuum possi-
dere, et de dicta terra poterunt dicli magister et fratres facere suam
simpliciter et de piano Yohintatem. In cujus rei testimonium et muni-
men, ad petitioneni dictorum Ludovici et Margarite uxoris sue, et
Nicholai de Valennis, et Marie, uxoris sue, et Guillermi,ejusdeni Marie
filii, et etiam Gaufridi Gode, militis, dictis magistro et fratribus pré-
sentes dedimus littcras sigilli nostri munimine roboratas. Aclum anno
Domiui M^GCjXXX" septimo, mense julio.
CXC.
De décima de Liconci (1
Septembre 1237.
Universis présentes litteras inspecturis, officialis archidiaconi Du-
nensis, saluteni in Domino. Noveritis quod prior de Limoiron, in nostra
presentia constitutus, recognovit se niciiil juris liabere, nec tractu, nec
alia ratione, in tcrtia parte cujusdara décime, qnam decimam magister
et fratres Donuis Elemosinarie Gastriduni et dictas prior habent apud
Liconci. Datuni anno Domini millesinio ducentesimo tricesimo septimo,
mense septembris, apud Bonam Vallem.
CXGI.
|De pace inter comitem Blesensis et vicecomitem Gastriduni (2),
Septembre 1237.
Ego, Hugo de Gastellione, cornes Sancti Pauli et Blesis (3), omnibus
présentes litteras inspecturis, notum facio, quod cum contentio essct
inter me ex una parte, et nobilem virum Vicecomitem Gastriduni ex
altéra, super eo quod ego dicebam penam mille marcarum esse com-
missam pro eo quod domus que combusle fuerunt, non fuerant reedi-
licate ab ipso vicecomite vel a mandato ejus prout convenerat inter
nos ; et super eo quod dicebam quod ipse vicecomes exactiones in-
dcbitas et injurias irrogabat et irrogaverat hominibus de dotalicio
Clemenlie, ejusdem vicecomitis uxoris, uxoris quondam Th. comitis
(1) Copies du xiii'BiècIe, A. 3, n»» 18 et 32; du xvili= siècle, A. 8, wil.
(2) Copie du xiii» siècle, A.3, n° 11.
(31 Les chartes indiquent le plus souvent la forme Btesia au lieu de Blesentia; nous avons
cru devoir respecter le texte.
loÛ ARCHIVES DE LA MAISON-DIEU
Blcsis contra iiislnimenla cl libertalcs jpioriim lioniinuin : tanidem
inedianlibus bonis viiis comproiuiisimus lide corporali proslila jude cl
bine in Gatib-idum de Cbannoie et Uaginalduni de Orrovilla, niiUlcs, et
Doniinnin Stciibaniun de Sancorre, lerciuni; ita ijnod si duo preniissi
arbilri milites intei' se discordarent, illud (juod dictas Stepiianus cuni
altero eoruin super preniibsis ordinaret, a partibus sub pena mille mar-
caruni invioiabililer observareliir, ([iie pena débet solvi a parle que ab
ari)ilrio l'csilierit aller! parti volenti arbitriuiu observare. Diclus vero
Sl('[)iianus, de consensu meo et ipsius vicecomilis et voluutale dictoruni
arbitroriiin niilituin, ita in prioiisarbitrando ordiiiavit quod vicecoiiies
ad petitioncin i|)sins Stej)liani et pro aniore meo predictis iiominibus et
boniinil>us suis reniisit onmeni raiicureni et omnes occasiones quas
adversus prediclos homines usrpie ad présentera diem liabuit. Promisil
ctiam diclus vicccomes ad jielilionem ipsius Slcphaiii et pro amore meo,
quod si quos de preniissis burgensibus traxeral in omni aucloritale
apostolica, quod ipsos in bona pace dimittebat cl quod ipsos quilabat a
predictis clamoribus, et quod mandaret judicibus quod ipsos ab excom-
inunioationibus quibus pro ipso cxcommunicati crant, absolvercut. De
debilis vero et cxactionibus indebitis de quibus bomines de dotalicio
conquerebantur per dictum Stephanum, de voluntate raea et viceco-
milis ita luit ordinalum, quod predicti duo arbitri milites inquirerent
bona lîde de predictis debilis et exaclionibus indebitis, cl si inveniant
per Icgitimam requisilioneni faclani, quod diclus vicccomes debeat
aliquid predictis hominibus vel ralionc mutai quod eidem fecerint, vcl
ralione indebite cxtorsionis quam eis fccorit, ad lerminos quos predicti
milites statuent, predictis lioniiuii)as reddel. Et si predicti duo arbitri
inveniant quod ipse a predictis liouiiuibus aliquid habuerit, vel ralione
douatiouis quam eis fecerint, vel ralione legis patrie, ipse quitus et in
pace remancbit. lusupor diclus Sleplumus arbitrando de voluntate raea
et dicti vicecomilis ordinabit quod foresta de Blemart remanebit michi
aducendum cl explelendum sicul dominium meum, salvis redditibus et
homagiis et mansionariis (juc ipse vicccomes in dicta foresta habet
ralione caslellarie Gastri llaginaldi, cl salvis defensis ejusdcm forcsle
prout in cartis ab anlecessoribus super confeclis continetur. Insuper de
voluutale nica et dicti vicecomilis dictas Stepiianus arbilrando ordi-
iiavit quod ipse vicccomes in dicta foresta liabcbit vigiuli quinque
carrucalas terre propinquiores et adjacentes Castro Raginaldi. Ordinavit
etiam diclus Stepiianus de voluntate mea et dicti vicecomilis quod ego
liabebo forcslariam de Blemart por totam forestam que rcmanet mi( hi,
ita quod in terra foreste vigiuli (juinque carrucatarum que viccconiiti
rcmanet, ego nuUam forcslariam habebo. Ordinavit etiam dictas
Stepiianus de voluntate mea et dicti vicecomilis arbitrando quod omnes
liahie cl toic runianebunl vicecoinili scpediclo in pace, et ipse vicecomes
DE CHATEALDUN. ISl
Lona fide utetiir diclis haliiis sicut debetur uli rébus dolalihus. DicLus
vicecomes predictas viginli quiiique carrucatas dabil ad exartaiiduni
jure heredilario, si ei placuerit, perpetiio siib aniiuo redditu qui ei
débet reddi, ita lamea quod si ego invcuiain alium qui mcliorein
offerat conditioncm antequam exartentur, et ipse terrain habebit et
redditus vicecouiitis erunt, et couveutioues reddituuiu de terra quas
vicecomes cuoi exartatoribus habebit. Ego râlas faciam et ratas liabebo,
et hec oiiinia post decessura Glemencie uxoris cjusdem vicecomitis ad
me et lieredes raeos debent redire. Omiiia vero prcmissa debco facere
laudari ab uxore mea et dictus vicecomes ab uxorc sua, et debeo tradcre
litteras patentes uxoris mce dicto vicecomiti, et ipse vicecomes litteras
uxoris sue patentes niichi de premissis convenlionibus observandis et
tenendis. Ipse vero vicecomes et uxor sua rogubunt venerabilcm patrem
suum archiepiscopum Turonensem, ut ipse tradet michi litteras suas
testimoniales de premissis convenlionibus observandis el tenendis. Ego
autem ralione islius composilionis quilam penam mille marcarum
quara petebant avicecomite et fideijussores ejus qui de predicla pena
mille marcarum erga me erant obligati et omnes actioues el discordias
occasiones quas usque ad presentem diem contra diclum vicecomitcni
habui, eidem remisi, et ipsum super premissis omnibus quitavi. Et ut
hoc factum ratum in perpetuum habeatur, sigillum meum presenlibus
litteris duxi apponendum. Aclum Vicenis de consensu partiiim, anno
Domini M^GCXXX" septimo, raense septembri.
CXGII.
De duûbus solidis redditus super domum in foro Castriluni (1).
Novembre 1237.
Universis présentes litteras inspecturis, officialis archidiaconi Du-
nensis, salutem in Domino. Noveritis quod David de Ursonvilla, et
Maria, uxor sua, in nostra presentia conslituti, dederunt et in perpe-
tuam elemosinam concesserunt magistro et fratribus Domus Elemosinc
Castriduni, duos solidos dunensium annui redditus super domum suaiu
in foro Castriduni, in dominio nobilis viri Ursonis domini Fractevallis,
militis, et in censiva Giraldi Gatonis, niilitis, sitam, dictis magislro et
fratribus annuatim in festo sancli Remigii reddendos ab eodem qui
dictam domum de cetero possidebit. Quitavit eliam dicta Maria, uxor
dicti David in manu nostra liducians quidquid jure dotis, sive dolalicii,
in diclis duobus solidis habebat vel habere poterat, dictis magistr i et
(1) Copias du xiii^sièole, A. 3, n" 63; du xviu', A. 8, u»S3.
132 ARCHIVES DE LA MAISON-DIËU
fratribussepcdictis. In cujus rci teslimonium et munimen, ad pctilio-
nein dictorum David et Marie, ejiis uxoris, diclis inagistro et fralribus
présentes dedimus littcras sigilli nostri munimine roboratas. Dalum
anno Domini M''.CG''.XXX°.YII'' incnse novenibris.
CXCIII.
De duobus sextariis bladi in terra de Estauvilla (1).
Novembre 1237.
Univcrsis présentes li lieras inspecturis, officialis archidiaconi Du-
ncnsis, salutcm in Domino. Noveritis quod cum verteretur contentio
inter niagislrum et fratres Donius Elemosinarie de Castroduno ex una
parte, et Steplianum de Estauvilla ex altéra, super hoc quod dicli
magister et fratres petebant a dicto Stepliano duos sextarios bladi annui
redditusquos Gaufridus de Estauvilla, nunc defunctus, quondam pater
dicti Stephani, predictis niagistro et fratribus in tola terra sua assigna-
verat annuatim eisdeni pcrsolvendos. Tandem ad bonorum virorum
consilio, lis que mota fuerat inter cos sopita est in hune modum ; vide-
licct : quod dictus Stephanus, in nostra presentia constitutus, reco-
gnovit se credere quod dictus Gaufridus, pater suus, predictos duos
sextarios bladi in clemosinam perpetuam in tota terra sua predictis
magistro et fratribus assignaret, et quia ipsa possidebat medietatem
terre quam pater suus quondam possidebat, unum sextarium bladi pro-
misit se redditurum predictis magistro et fratribus annuatim ab cisdem
singulis omnis in crastino beati Remigii in granchia dicti Stephani apud
Estauvillam percipiendum. In cujus rei testimonium et muniaen, ad
petitioncni dicti Stephani, predictis magistro et fratribus présentes
littcras dedimus sigilli nostri munimine roboratas. Actum anno Do-
mini 1237, mense novembris.|
CXGIV.
De censu in platea defuncli|Le Mintier juxta magnum vicum inira muros
Castriduni (2,',
^" décembre 1237.
Universis présentes litteras inspecturis, officialis archidiaconi Du-
ncnsis, salutem in Domino. Noveritis quod Odo de Laneriaco, miles, in
(1) Copie du XTm'siJcle, A. 8, n'ÎSC.
(2) Copies du xiii* siècle, ^.3, n" 13; du xvjl», A. 12,{n"l; du xviil', A. 8, n«42.
DE ClIATEAUDUN, 133
nosfra presentia constitutus, dodit et in puram et perpetuam elemosi-
nain concessit magistro et fratribus Domus Elemosinarie Gastriduni,
quinque poitevinas dunenses de anniio consu in platea defiincti Radulphi
le Mintier, juxla magnum vicum infra muros Gastriduni sita, dictis
magistro et fratribus annuatim in festo sancii Avili estivallis apud
Castrumdunum reddendas ab codeni qui dictam plateam de cetero
possidebit. In cujus rci testimonium et raunimen, ad petitionem dicti
Odonis, dictis magistro et fratribus présentes dedimus litteras sigilli
nostri munimine roboralas. Datum anno Domini M° ducentesimo trice-
simo septimo, die raartis prima die decembris.
GX(]V.
De redditu pro terra de MallonviUa (I).
Décembre 1237.
Die jovis proxima post festum beati Niciiolai yeraalis, in jure coram
nobis constitutus Gastriduno, Gaufridus Callart de MallonviUa, prepo-
situs de Feritate Villenolii, gagiavit magistro et fratribus Domus
Elemosinarie Gastriduni 1res solidos annui census et unum sextarium
ybernagii redditus annui pro terra sua de MallonviUa, dictis magistro et
fratribus infra nocles persolvendos. Actum anno Domini millesimo
ducentesimo tricesimo septimo, die jovis predicta.
GXGVT.
Do dimidio modio vini in decimatione de Feritate Villenolii (2).
Décembre 1237.
Universis présentes litteras inspecturis, Nicholaus, archidiaconus
Dunensis, salutem in Domino. Noverint universi, quod die sabbati
proxima post festum beati Nicholai yemalis, injure coram nobis con-
stitutus, Hugo de Friseia, clericus, recognovit se debere magistro et
fratribus Domus Elemosinarie Gastriduni, dimidium modium vini
redditus annui in decimatione sua de Feritate Villenolii annuatim
capiendum. Datum anno Domini millesimo ducentesimo tricesimo
septimo, mense dccembri.
(1) Copies du xiii* siècle, A. 3, n'G: du xviu», A. 8, n'SS.
(2) Copies du xiii» siècle, A. 3, n» 4 ; du xviii', A. 8, n° 33.
131 AECm\ES DE LA MAirf N riiU
CXGVII.
De quindecim solidis super lignagium de Pontibus (i).
Décembre 1237.
Universis présentes litteras inspcctiiris, officialis arcliidiaconi Du-
nensis, salutcni in Domino. Noverint universi qiiod Adelicia, relicta
(Icfuncti lloberti rie Sancto Leobino, qiiondam armigeri, et Piiilipus
corunidcm lîlius, in nostra prescntia constitiiti, dcdcriint et inpuram et
perpetuam elemosinam concesserunt magistro et fratribus, Deo et pau-
peribiisDomus Eleniosinarie Castriduni servicntibus, quindecim solides
diinensis monde anniii rcdditus in rcdditu suo lignagii de Pontibus, ab
eodem qui dictum reddituni de cetero possidebit, dictis magistro et
fratribus annuatim in crastino resurrectionis Domini persolvendos :
fiduciantes in manu nostra quod in dictis quindecim solidis nicbil de
cetero reclamabunt. Immo sepedictis magistro et fratribus dictos quin-
decim solidos pro possc suo garantizal)unt. In cujus rei testimonium et
munimcn, ad petitioncm Adelicie et Philipi supradictorum, magistro et
Iratrilnis superius noniinatis, présentes dedimus litteras sigilli nostri
munimine roboratas. Datum anno Domini M"CC" tricesimo septimo,
raense dccerabri.
GXCYIIl.
De quindecim^solidis super lignagium de Pontibus (2).
Décembre 1237.
E"o Nevelo de la Guircbe, miles, notum facio onmibus tam futuris
quani presentibus, quod ego, pro amore Dei et remedio anime mee,
quindecim solidos dunensis monete redditus annui quos Adelicia,
relicta dcfuncli Roberti, quondam armigeri, soror mea, et Pbilipus de
Sancto Lcobino eorumdcm lilius, magistro et fratribus Domus Elemo-
sine Castriduni in puram et perpetuam elemosinam contulerunt in
redditu suo lignagii de Pontibus, quod de raeo est feodo, annuatim in
crastino resurrectionis Domini, ab oodcm qui predictum reddituni de
cetero possidebit, persolvendos, quiète, libère et pacilice in perpétue
(I) Oripinol, B.5C0. — Copies du xin' siècle, A. 3, n'« 10 et 85; du xvii», A. 7, H' 20; du
XTi II', A. 8, n°3y.
(ï) Vidimusde 13fi4. A.84. — Copies du Illl* siècle, A. 3, n» 92, ot A. C, n«SI; du XTll»,
A. 1, n° la-, du XTllI', A. 8, n" 86.
DE CIIATEAUDUN. 13'»
possidere concessi. Et canidcm clcmosinam prcfalis raagistro et fra-
tribus bona fide et fideliter, quantum ad me pertinet, in perpctuum
garantira manucepi. Quod ut in perpctuum stabile et firnium, littcris
meis eommendavi, et sigiili mei presenti munimine condrmavi. Actum
apud Castrumdunum, anno Domini M'CG" tricesimo septimo, mense
decembri.
GXCIX.
m- (1).
Hec sunt nomina illorum qui debent redditus bladi et avcne Sanetc
Domus in die dominica ante festum beati Remigii annuatim apud
Megaudin : Tlirobaldus de Leronevilla (?) m sextarios; Hebertus Cliaon
VI sextarios; Joceiinus inr sextarios; Johannes Rcx vi sextarios;
Girardus de Nemore v sextarios ; Guillelmus de Nemore v sextarios et
plcnam minam ; uxor llobcrii Huclart (?) v sextarios et plcnam minam ;
Agnes ïoucbart vi sextarios; Aalix de Nemore Cboucber un sextarios ;
Adelina de La Haonniere(?) v minas; Gillotus de Megaudin iiii sexta-
rios ; Guillelmus de Graances (?) v sextarios; Hurel de Colle vu minas ;
Johannes de Colle vu sextarios et plcnam minam et dimidiam; Guillel-
mus Yeveloing (?) un sextarios et plcnam minam ; Martinus de Megau-
din III minas bladi et ununi sextarium avene; Odo de Propositura
iiii sextarios et plenam minam.
ce.
De convenlione inter nos et conventum Cisterciensis Elemosine, ordinis
Cisterciensis facta (2).
Mars 1238.
Abbas et convenfus Elemosine Gistersiensis, Gistersiensis ordinis,
omnibus présentes litteras inspecturis, salutem in Domino. Novcrilis
quod cum magister et fratros Domus Elemosine de Gastroduno nobis
concesserint, quod habeamus et tenemus in perpetuum, quasdam pos-
sessiones apud Telloi sitas, solvcntes eisdcm magistro et fratribus duos
solidosdunensium annuatim censualcs. Nos non inmemores hujus modi
gralie quam nobis supra prcmissis concesserunt, concessimus et voiumus
quod dicti magister et fratres in nostris censivis adquirent quoquo-
modo poterunt prout sibi mclius viderint expedire possessiones aliquas
(1) Copie dn xiiie siôcle, A. 3, n'>G8 ter.
(2) Copies du xm* siècle, A. 3, n°7G, et A. 6, n"i7; du xvni', A. 8, n°2n.
136 ARCHIVES DE LA MAISON-DIEU
lain ralione cmptionis, donationis, quam alio quociimque litiilo, sol-
vcndo nobis similitcr anmiatim duos solidos daneusium consualcs. Ac-
tuiu annoDomiiii M°.GG°.XXX°. octavo, mense marlis.
CCI.
De conventione inter nos et relietam Poolini Doloie (1).
Mars 1238.
Univcrsis présentes litteras inspecturis, officialis archidiaconi Du-
nensis, saliiteni in Domino. Novcrint universi quod ciim contenlio
nioverctur inicr magistriim et Iratres Uomus Elemosine de Castroduno
ex nna parle, et Ûdelinani, rclictaui Poolini Deloie ex altéra, corain
nobis super hoc quod dicti niagister et fratres dicebant dictuni Pooli-
num et Odelinam donasse eis per donalionem inler vivos omnia bona
sua mobilia et iinmobilia et post ca supplicasse cosdeni Poolinuin et
OJelinani eisdeni fratribus ut eos reciperent in fratres dicte domus,
quorum supplicatione audita et recepla a fratribus ipsos Poolinum et
Odelinam in fratres suos dicte domus rccepcrunt ; quod dicta Odelina
de piano denegabat. Tandem debonorum virorum consilio, ita pacifica-
lum est inter ipsos fratres et Odelinam coram nobis : ita quod dicti ma-
gister et fratres dicte contentioni et petitioni renunciantes, dictam Ode-
linam liberam esse concesserunt et voluerunt quod ipsa tani de se,
quam de rébus suis, suam posset facere plenarie voluntatem. Dicta vero
Odelina pro remedio anime sue et Poolini, (juondam mariti sui, et pro
bonopacis, dictis magistro et fratribus tredecim librasdunensium dona-
vit etpersolvit. Donavit etiam eisdem tria quarteria vinee moventis ex
parte ipsius de Blachia Via in censiva dicte elemosine sila, tali modo
quod dictam vineam dicta Odelina tenebit et possidebit et percipict frnc-
tus quamdiu ipsa vixerit : ita quod post obitum ipsius Odeline, dicta
vinea quita ad dictam Domum Elemosine libère et intègre rcmanebit. Si
vero contigerit Stephanum, filium dicte Odeline, vel ejus heredes, ve-
nire post niorlem ipsius Odeline contra donationcm prcdictam, dicti fra-
tres liaberent... ad domum quam ipsa babctapudPortam Carnotenscm,
in censiva prioratus Sancti Martini de Chamarcio, usquc ad valorem
viginli librarum dunensium. Et in his omnibus consensit dicta Odelina,
fide data, et quantum ad hoc observandum ipsa honeravit predictiim
lilium suum et domum aute dictam usque ad sumniam prenotatam.Quod
utralum etslabile in perpetuum permaneat.nos, adpetitioncm dictorum
Iratrum elemosine présentes litteras sigilli nostri munimino fecimus ro-
borari. Actum anno Domini M°. GC. XXX". octavo, meuse martio.
(1) Copies du xiu" siècle, A. 3, w ''J; du iviii', A. 8, n" 01.
• CHATFAUDIN. 1"7
ccir.
De dono Guillermi de Garois(l).
Mai 1-238.
Uniyersis présentes litteras inspecturis, officialis archidiaconi Du-
nensis, salutem in Domino. Noverint universi quod Giiillemius de Ga-
rois dédit et in purain et perpetuam elemosinam concessit, in extrema
voiuntate sua, pauperibus Domus Elemosine Castriduni, ununi quarle-
rium vinee apud Billard, in censiva Radulplii, militis, apud Sanctuni
Joliannem de Cliatena situiu, posl obitum iixoris dicti Guillermi, diclis
pauperibus quietc et pacitice rediturum. Dédit insuper dictus Guiller-
mus dictis pauperibus, quadraginta solidos dunensiura.videlicet : adler-
rainum bladi primo ■venluruni viginti solidos, anno revoluto ad termi-
num bladi reliquos viginti solidos, eisdem diclis pauperibus persolvendos.
Recognovit etiam sepedictus Guillermus, quod dcbebat, ex capitali dé-
bite, pauperibus superius nominatis, viginti solidos dunensium. Datum
anno Domini M°. GG". XXX". octavo, mense raaio.
GCIII.
De duobus sextariis bladi in molendino Danvau apud Feritatem (2).
Juin 1238.
Universis présentes litteras inspecturis, officialis archidiaconi Du-
nensis, salutem in Domino. Noverint universi quod Beatrix, uxor Hu-
gonis Ride, ex assensu et voiuntate dicti Hugonis, mariti sui, dédit in
puram et perpetuam elemosinam concessit pauperibus Domus Elemo-
sine Castriduni, duos sextarios bladi redditus annui in uno niodio bladi
quem percipiebat jure hereditario redditus annui in molendino quod
dicitur Danvau apud Feritatem, in feodo vicecomilis Castriduni sito, vi-
delicel : ad natale Domini, dimidium modium, et ad carniprivium dimi-
dium modium, diclis pauperibus annuatim, in dictis lerminis ab eodem
qui dictum molendinum deceleropossidebit, posl obitum dicte Beatricis
persolvendos. In cujus rei leslimonium et munimen, ad pelitionem
diclorum Hugonis et Beatricis, dictis pauperibus, présentes dedimus
litteras sigilli iioslri nuinimine roboratas. Actum anno Domini
M°. ce. XXX". octavo, mense junio.
(1) Copies duini* siècle, A. 3, n» 29; du xviir, A. 8, n» ST.
(2) Original, B. .'51)2, n°ï. —Copies du xiu* siècle, A. 3, n° 28; du xvii', A. 7, n''2C; du
ivm«, A. 8, n° S6.
]38 ARCHIVES DE LA MAISON-DIEt;
CGIV.
De dimidio arpento vinee quod dédit Guillermus Hervois (1).
Juin 1238.
Universis présentes lilteras inspecturis, officialis archidiaconi Du-
neiisis, salutem in Domino. Noverinl univcrsi quod Guillermus Hervois,
in nostra presentia constitulus, pro anime sue et antecessorum suoruni
redemptione, dédit et in puram pcrpeluam elemosinani concessit intir-
mis pauperibus Domus Elemosine Casiriduni et fratribus ibidem ser-
vionfibus, medlotateni cujusdam dimidii arpcnli vinee in Caro Campo,
in consiva Lamberti dicti Decani sitam, et totani partcm omnium mobi-
lium suorum post ipsius tamen obitum, ad dictos pauperes et fratres
quiele, libère et pacifiée et intègre reddituros, volens et concedens quod
de rébus supradictis, videlicet : de vinea et mobilibusquocumqiie ipsum
mori coegerit in delrimentum dicte Domus Elemosine, aliud testamen-
tum minime poterit ordinare. Incujus rei testimonium et munimcn, ad
petitionem dicti Guillermi, pauperibus et fratribus superius nomina-
tis, présentes dedimus litteras sigilli nostri munimine roboratas. Actum
apudGastrumdunum,annoDomini M°. CG°. XXX°. octavo, raensejunio.
CCV.
De uno sextario super terram de Ysi (i).
Juillet 1238.
Universis présentes litteras inspecturis, officialis archidiaconi Du-
nensis, salutem in Domino. Noveritis quod die veneris proxima post
festum béate Marie Magdalene, in jure coram nobis Castriduno consti-
tutus, Robertus de Larmere, miles, rccognovit se debere pauperibus in-
firmis Domus Elemosinarie de Gastroduno, unum sextarium bladi red-
dilus annui in terra sua de Ysi juxta evoram annualim capiendum. Pro
quo sextario, dictus Robertus gagiavit dictis pauperibus très minas bladi
iufra festum sancti Remigii proxime venturum persolvendos; videlicet
deanno tractato unam minam, de présente unum sextarium. In cujus
rei testimonium et munimen, ad petitionem dicti Roberli, dictis paupe-
ribus présentes dedimus litteras sigilli nostri munimine roboratas. Da-
(11 Original, A. 74.— Copie» da xm» siècle, A. 3, n"î7 et 83, ot A. 6, n»52; dajxvra',
A. 8, n° Si.
(îl Copie du xui' siècle, A. 3, n» 66.
DE CHATEAUDL'N. 3 39
!'im aniio rominiM". CG". XXX". octavo, apud Gastrumdunuin, mense
ulii.
CGvr.
De duobus solidis apud Pessumvillam (1).
Juillet 1238.
Univcrsis présentes litteras inspccturis, oflicialis archidiaconi Du-
nensis, saiuteni in Domino. Noverint universiquod Ligardis, relicta de-
functi Roberti dicti Monachi de Esspesumvilla, dum esset vidua, dédit
et in puram et pcipetuam clemosinam concessit infirinis pauperibus
Doauis Eieniosinane Castridiini, duos solidos dunensiiim annui redditus
super domum et masuram quas dictus Robertus, dum viveret frater
dicte Domus Elemosinarie, et dicta Lig:ardis emerant a Guiliermo de
Esspesumvilla chu'ico, dicto Ouadrigario, propria emptione sua in cen-
siva Gaul'ridi de Sancto Amando, militis, apud Pessumvillam si las, dictis
pauperibus per manum illius qui dictam domum et masuram de cetero
possidebit, apud Gontermont, in circoncisione Domini annuatim red-
dendos. In cujus rei testimonium etmunimen, ad pelilionem dicte Li-
gardis, supradictis pauperibus présentes dedimus litteras sigilli nostri
munimine roboratas. Actum anno Domini M°. GG". XXX". octavo, die
jovis in festo béate Marie Magdalene, apud Gastrumdunum, mense julii.
GGVII.
Arbitrium prolatum a Leberto decano et magistro Gaufrido de Bulli, de discordia
internosetHubertum de Possonvilla, super consuetudinibus de Villagalli(2).
Novembre 1238.
L. decanus Aurelianensis, universis présentes litteras inspecturis, sa-
lutcm in Domino. Noverint uuiversiquod cum verteretur contentio in-
ter capilulum Aurelianense et homines de Villagalli ex una parle et
Hubertum de Espesonvilla ex altéra, super eo quod dictus Hubertus di-
ccbat quod retractus aque communis de Villagalli erat communis sibi et
capitulo, sicutaqua; et super eo quod dictus H. dicebat quod dicti ho-
mines de Villagalli debebant panes rogationum in domum suam propriam
portare ; et super eo quod dictus H. volcbat justiciare dictos homines in
domo sua propria, cum dicta domus esset de villa, ut dicebat ; et etiam
(I) Copies da xiir siècle, A. 3. n" 65; du xviii», A. 8, n» 82.
(2^ Cette pièce est tirée des arckives départementales du Loiret, ancienne cote Br
140 ARCHIVES DK LA MAISO.\-DIEU
super eo quod dictus H. dicebat quod possessores niasurarum honcra
et redditus masiirarum assignâtes super masuras dicto H. pro rata eo-
rum que possidebant de niasuris solvere tenebantur; et super co cliani
quod dictus H. dicebat quod cuni arpenta juncta essent masuris, ipsi
honiines arpenta sua augmcntaverant ut bonera campipartis evitarent,
unde petebat dictus H. dicta arpenta et omnia aiia arpenta eiusdem ville,
que Icglttimam arpentorum mcnsuram cxcedebant, mensurari : que
omnia dictum capilulumct dicli liomines facere recusabanl. Dictum vero
capitulum et dicti homines ex adverse dicebant, quod quedam seniita
debc'bat esse juxta propriam domuni dicti II., quam dictus H. obturave-
rat; unde potebant dictam clausurani sémite rcmoveri. Tandem babito
bonorum virorum consilio super dictis contentionibus, et super omni-
bus aliis, compromissum fuit in magistrum fiaufridum de BuUi conca-
nonicum nostrum et Willelnuim de Espesonvilla clericum, in bunc mo-
dum : quod si dicti arbitri super dictis contentionibus vel super aliqua
earumdam concordare nequirent, nos tercium advocarent, et quicquid
super premissis de quibus dicti arbitri discordarenf, cum allero illorum
et etiam soUis disponercnius, vel ecciam sententiaremus, predicle partes
fideliter observarent. Istam vero compromissionem dictum capitulum et
dicti bomines, sub pena viginti liljrarum ; et dictus Hubertus per fidem,
et sub eadem pena, proniiserunt fideliter observare. Cum dicti arbitri in
arbitrio processissent et super duobus articulis tantum concordassent,
super aliis nos tercium advocarunt. Postea, die lune post festum sancti
Dionysii in capitule Aureliancnsi partibus assignata, et parlibus presen-
tibus coram dictis arbitris et postulantiljus dictas contentiones per dilli-
nitivani sententiara a dictis arbitris terminari ; cum dictus magistcr G.
de Bulli et dictus Willelmus de Espesonvilla in lioc concordassent quod
clausura sémite removeretur, ita quod dicti bomines per dictam semitam
possint libère proficisci'; et in boc quod masurarum possessores masu-
rarum bonera sequerentur; et super liiis dicta die diffinitivara sen-
lentiam protulissent, nos, super aliis articulis in quibus dicti arbitri
discordabant diffinitive sententiavimus in bunc modum : videlicet
quod arpenta retractui aque conjuncta mensurabuntur et residuum
quod dit ex parle aque ultra mcnsuram legiltimam capitulo et Huberto
quitum etliberum pcrmancbit; simililer alla arpenta mensurabuntur et
ad mensuram legiltimam reducentur; Hubertus vero diclos homines de
Villagalli, in sua domo, cum sit de villa, jusliciabit de pertincnlib-us ad
suam justiciam, videlicet de consuetudinibus suis, et ibi in propriam
domum suam panes rogacionum dicli bomines |adportabunl; dicti vero
homines masuras suas aque contiguas usque ad aquam proscquentur et
acrescet eis aque retraclus quamdiu non cril ibi aqua; et capitulum et
Hubertus aquam proscquentur quantum lalius se cxlendet. Nos vero in
hujus rei fidem et testimonium présentes littcras sigilli noslri muniminc
DE CHATEAUDUN. 141
fccimus roborari. Acliim amio Doniini M". GC". XXX". V1II°, niense
novcnibri.
CGVIII.
De sex denariis de censu apud Porcheronvillam (1),
Novembre 1238.
Ego, Raginaldus de Fonte, mile», notiim facio omnibus tam prcson-
tibiis quam futuris, quod ego, laudanlibus et concedentibus Guilliermo
lilio nieo, et Adelicia, filia mea, magistro et fratribus Domus Elemo-
sinarie de Gastroduno, sex denarios quos babebam censuales apud
Porcheronvillam, super terram que fuit quondam defuncti Gaufridi de
Porcheronvilla, presbyteri, vendidi pro pretio septera librarum et
dimidie dunensium jam michi solutarum ; videlicet super centum solidis
quos recepi in pecunla numerata et super quinquaginta solidis pro
decem sextariis tam bladi quam avene eisdem magistro et fratribus, a
me debitis de redditu, quinque sextariorum tam bladi quam avene,
quos idem magister et fratres percipiunt aimuatim apud Primam Villam
in mea granchia, quos quinque sextarios in crastino nalivitatis béate
Marie, predif'tis magistro et fratribus annuatim de cetero reddere
creantavi. Dedi insuper in elemosinam diclis magistro et fratribus et
concessi, laudantibus et concedenlibus Guilliermo et Adelicia supra-
dictis, quod idem magister et fratres possent acquirire quolibet justo
titulo et emere, tam in meo feodo, quam in mea censiva, et hereduni
meorum possessionibus quibuscumque, ita tamen, quod de hoc quod
adquirent ipsi magister et fratres et ement, ab aliquo vel ab aliquibus
michi et meis heredibus vendas prima vice persolvent. Et si data fuerit
eis in elemosinam aliqua possessio in meo feodo, vel in censiva mea, Tel
heredum meorum, nuUas ab eisdem magistroet fratribus, ego et heredes
mei vendas ex hoc poterimus extorquere vel petere ab eisdem. Concessi
et eisdem in elemosinam et dedi, dictis Guilliermo et Adelicia conceden-
libus, quod de hoc quod ipsi adquirent in meo feodo, vel heredum
meorum, tam ratione emplionis, quam donationis, vel alterius justi
tituli, michi et meis heredibus pro quolibet sextario terre scmente
ununi denarium in festo sancti Remigii annui census persolvent. Et de
hoc quod adquirent dicti magister et fratres in censiva mea, vel here-
dum meorum, ratione emptionis, permutationis, donationis, vel alterius
cujuscumque tituli justi, dicti magister et fratres michi et heredibus >
meis censum tantum reddere tenebuntur prout michi et meis heredibus
(1) Original, B. 520. — Copie» du xiu'sièole, A. 3, n» 69; du xvu', A. 7, n» 93; da
XTIU% A. 8, n» 85.
142 ARCHIVES DE LA MAISON-DIEU
possidentes rcddebant vel amodo rcddebunt, non illud quod adquircnt
dicti iiiagister et Iralres ex (luibuscunniuc lilulis supradiclis ego et
hcredes mei polerimus eos cogère ad vendeiiduin vel aliquam alienatio-
niMii faciendiini. Promisinuis et ego, et lieredes moi, diclani vcndilio-
neni sivc donalioiicin cisdein nuigislro et lialriljus ad iisiis et consue-
tudines Dunensis patrie garandire, et (luod contra par nos sive per
alios in poslermn non venirciniis. Et si (|iiaiido de venditioin; justi
pretii deerat, islud fgo et lieredes mei dictis magistro et tratribus in
elemosinana dedinius et concessimus. Hoc oninia proiit sunt expressa et
concessa, ego et heredes mei, fidc prestita corporali, promisimus
tenenda et (Iriniter observanda. In ciijus rei testimoniura et munimen,
sepediclis Guiilierino et Adelicia volenlibus et concedenlibus, magistro
et fratribus superius nominatis, islas présentes dedi lilteras sigilli mei
munimine roboratas. Auctum anno Domiiii M°.GCi".XXX"'. octayo, raense
novenibris.
CCIX.
Do uiio scxtario bladi super terram de Ororio Decani (I).
Décembre 1238.
Universis présentes lilteras iiispecturis, officialls archidiaconi Du-
nensis, salulem in Domino. Noveritis quod Ilerenburgis, relicta de-
funeti Andrée de Paroi, in nostra preseutia constiluta, dédit et in
perpetuam elemosinam conccssit pauperibus Doinus Elemosinarie de
Castroduno, ununi sextariuni bladi redditus annui super terram suam
de Ororio Decani, in feodo Hugonis de Gloia, armigeri, silam, per
manum illins qui dictam terram de cetero possidebit, dictis pauperibus
in festo sancti Remigii annualim pcrsolvendum. In cujus rei testimo-
nium et munimen, ad petitionem dicte relicte, dictis pauperibus pré-
sentes dedimus lilteras sigilli nostri munimine roboratas. Auctum anno
Domiui M'.ÇC.XXX". octavo, mensc decerabris.
GCX.
De quadam rupe in Cuneo Asinorum, in censiva Prioris de Gbamarcio(t).
Février 1239.
Universis présentes lilteras inspecturis. R. gerens vices decanatus
Gastriduni, salutem in Domino. Noveritis quod Guillermus Turiau, et
(1) Copie» du xiii* fiécle, A. 3, n° 70 ; du xvm*, A. 8, u» 86.
(2) Copies du xiii' siècle, A. 3, u<> U6 ; du xviu*, A. 8, n° 100.
DE CHATEAUUtN. 143
Asceliiia, uxor ejus, ia jure coratu nobis constitiiti, rccogiioverunt
qiiod magisler et Iratres Domus Elemosinarie Gastriduni, jamdiu est
sibi vendidorunt quanidam nipem in Guneo Asiiionim, in ceiisiva
prioris de Giiamarcio sitani, pro sex libris dimensium jam solulis, tali
vero conditione iulerposila, quod medietas di<"te rapis post decessiun
utriusque Guiliermi et Asccline ad diclam Doniiim Elemosinarie devo-
luetur. Dicti eliani Guillermiis et Ascelina medietatem alleriiis mcdie-
talis, dictis inagistro et fratribus dederunl et in param et perpeluam
elemosinara concesseruat, iia tarnen, qaod ille amboruin qui supravixerit
istaai parteni tota vita quiète et pacilice possidebit. De quarta mcdie-
tate rémanente, dicta Ascelina in présent! et in futuro suam poterit
facere plenarie volunlatem. In cujus rei testimoniuui et munimen, ad
petitioncm supradictorum G. et A. dictis magistro et fratribus présentes
dedimus litteras sigillo nostro sigillatas. Datum anno Doniini M''.GC''.
tricesimo nono, mense februario.
GCXI.
De quoddam herbergamento apud VillamËpiscopi (1).
Mars 1239.
Universis présentes litteras inspecturis, officialis archidiaconi Du-
nensis, salulem in Domino. Noverint universi quod Adam de Bardil-
leriis, miles, et Philippa ejus uxor, in nostra presentia constituti,
recognoverunt se vendidisse ad usus et consuetudines Dunenses,
magistro et fratribus Domus Elemosinarie Gastriduni, quoddam her-
bergamentum suum cura pertinentiis et appendiciis suis situm apud
villam que dicitur Villa Episcopi, juxta domum magistri et fratrum
ibidem sitam, pro pretio quinquaginta librariis turonensium, de quibus
ipsi Adam et Philippa, ejus uxor, coram nobis gratura suum recogno-
verunt se habuisse a predictis magistro et fratribus in pecunia nume-
rata. Promittentes fide interponita et sub pena sexaginta librarum
dunensium, scilicet : dicti Adam et Philippa ejus uxor, de voluntate
ejusdem Philippe el assensu ejus mariti, videhcet ipsa Philippa quod
neque jure dotalicii vel alio jure, et ipse A. aliquo jure in dicto herber-
gamento et pertinentiis seu eliam appendiciis nichil jurls de cetero
reclamarent; nec ipsos magistrum et fratres, vel eoi'umdem successores
vel etiam detinentes illud ab eisdem magistro et fratribus supradictis
rébus venditis, in posterum per se, vel per alios molestarent. Immo
dictura herbergamentum cum pertinentiis et appendiciis eisdem ma*
(1) Copies du xvii'siÈoU, A, 7, n" Gl; du xviuS A. 8, u» 189.
144 AHCHlVtS DE LA MAISON-DIEU
gislro et fratrilnis cl suis successoribus ad predictos usus et consuctu-
dines Lona lide contra onines garandirent. Guillotus siquidem, eorum-
dem Ade et Philippe filius primogenitus, et Hcnricus clericus, Rol)iiuis,
Adam, Johaiines, Alicia et Kallicrina dictorum Ade patris et Philippe
ejus uxor liberi, venditionem istam voluerunt, concesserunt et appro-
baverunt et etiam laudaverunt. Promittcntes, fide interponita sub pena
superius nominata, sciUcet : Adam de Onenvilla et AUcia ejus uxor, de
voluntate et assensu ipsius Ade ejus mariti, etomnes alii liberi superius
nominati, quod contra venditionem istam de cetero per se, Tel per alias
personas non vcnirent, nec in predicto herbergamento et pertinenliis
seu etiam appendiciis, aliquod juris in posterum reclamarent, nec eliani
super predictis ipsos magistrum et fratres, vel eorum successores, vel
alios detentores causam vel occasionem habentes a magistro et fratribus
aliquatcnus molestarcnt. Immo predicta ad predictos usus et consuctu-
dines dunensium dictis emptoribus et suis successoribus contra omnes
garandirent. Et pro bac vcnditionc perficicnda et habcnda quiète et
pacifiée in posterum possidenda et tenenda a magistro et fratribus et
corum successoribus, ipsi niaglster et fratres septera libras dunensium
quas dicti Adam et Philippa ejus uxor eisdem ex causa mutui debebant,
et seplem solides annui redditus quos magistère! fratres percipicbant
et percipere consueverant apud Jumeaus, et duos sextarios bladi lensa-
inenti quos similiter percipiebant ipsi magister et fratres super domum
dictorum A. etPh. sitam apud dictam villam juxta columbarium, scpc-
diclis Ade et Philippe ejus uxor, et eorum liberis remiserunt, et ipsos
A. et Ph. et eorum liberos de predictis penitus quitaverunt pacilice et
quiète de cetero tam duos sextarios tensamenti quam septem solidos
annuos a dictis Adam et Philippa ejus uxor, et eorumdem liberi, jure
hereditario possidendos. Preterea, inter predictos A. et Ph. ejus uxor,
ex una parle, et magistrum et fratres ex altéra, occasionc dicte vendi-
tionis super duabus ouchiis terre sitis inter domura venditam et domum
aliam que est sita prope columbarium quem possidcnt adliuc dicti Adam
et Philippa et eorum liberi, tahs commutatio intercessit, videUcet :
quod magister et fralres in perpetuum ouchiam que vicinior est vel
propinquior domui vonditc et dicti A. et Ph. ejus uxor, et eorum liberi
aliam ouchiam qui similiter vicinior et propinquior est domui dictorum
Ade et Ph. possidebunt et tenobunt. Prcnominati siquidem Adam et
Ph. ejus uxor, et eorum liberi promiserunt scilicet quilibet, sub reli-
gione lîdei suc jam prestite. et sub pena superius apposita, quod a
dominis feodalibus seu censualibus venditionem istam et commula-
tiones factas a partibus prout facte sunt, quotienscumquc ipsi domini
féodales seu censuales ad etatem legitimam pervenirent, conccdi facerent
et laudari ita quod ipsi domini super hiis que dicli magister [et fratres]
possident et detinent, nichil in posterum reclamarent. Insuper additum
DE CHATEAUDUN. 145
fuit inter dictas partes liiiic venditioni et commutationi quum Gaii-
fridiis, Philippiis et Alicia, (ilii dictorum Ade patris et Ph. minores ad
etatem iegitimam venirent, quod predictas venditionem et commutatio-
nem concédèrent et laudarent et quod quidquid juris haberent vel
habere possent in eisdem rébus venditis et commutatis dictis magistro
et fratribus quitarent pacifice et quiète possidendis, et ad hoc faciendis
dicli Philippa et ejus omnes predicti liberi, fide data sub predicta pena
obligaverunt erga magistrum et fratres antedictos, nichilominus obli-
gantes quantum ad hoc omnia bona sua presenlia et futura. Et si con-
tingeret quod domini féodales vel censuales, quando ad etatem legilimam
pervenirent, nollent res supradictas concedere et laudare pro ut superius
est expressuni, voluerunt et concesserunt dicte partes et ad hoc specia-
liter se obligaverunt coram nobis, quod dicta Philippa et eornm liberi
pro pena sexaginta libras ex una parte et quinquaginta et septem
libras et septem solides annui redditus et duos sextarios bladi pro tensa-
menlo et ouchiam terre quam prias possidebant dicti magister et
fratres, eisdem magistro et iratribus vel eorum successoribus intègre
et sine diminutione aliqua restituere tenebuntur. De omnibus islis con-
ventionibus supradiclis, pro ut in singuiis articulis continetur, flrmiter
fideliter et inviolabiliter observandis et sub predicta pena sexaginta
librarum dunensium constituerunt se plegios erga predictos magistrum
et fratres, videlicet : Robortus de Ghaverneyo, Gaufridus de Morenvilla
Marcherenvillaj Goherius de Tallepie, Hugo de Tallepie, Reginaldus de
Moresvilla, Hugo de Peseriz, Girardus de Peseriz, Johannes de Gaudon-
villa, Philippus de Roulliez, Rogerius Bignon, milites, Guillermus de
Chantemelle, armiger.quibus in solidis (»/c) qui dicti plegii supposuerunt
se quantum ad hoc juriditioni nostre : renunciantes omni exceptioni
et privilegio coherenti [sic) vel persone, fide corporali prestita in manu
nostra ab eisdem. In cujiis rei memoriam et testimonium, ad petitio-
nem diclarum partium et liberorum scilicet illorum qui fldem dederunt
et fidejussorum supradictorum, présentes litteras fecimus conscribi et
sigilli nostri munimine roborari. Actum apud Bonamvallem anno Do-
mini M°. ducentesimo tricesimo iiono, mense marlio.
GGXn.
De quinque solidis super furnum Boelli apud Carnotum (t).
.Mars 1239.
Ego, Raginaldus de Oyrevilla, miles, notum facio omnibus tam luluris
quam prcsenlibus, quod ego, pro amore Dei, et remedio anime mee, et
( 1) Copies du xiii" siècle. A. 3, n" 72, et A. (i. ni'4(i; du xviii', A. 8, n''8;.
10
146 ARCHIVES DE LA MAISON-DlEU
parentuni, et antecessorum meorum, quinque solidos carnolensos rod-
dilus aniiiii qiios Letgardis, lioiie mcmoi'i(\ quoiidam iixor deliiiuli
Gohcrii de Lanuriaco, militis, i>aupoiil)iis itilirinis Doinus Elcinosiuarie
Castridiiiii in pcrijetuain coatulit elcniosinam iu lïirno UiiL-ili, apud
Carnolum, annuatim iiilVa oclavos Omniiiiu Sanclorum, quicuinque
prcfatuin liinuim leiuieril, quictc, libère et pacilice, in (lerpeluum pos-
sidendos eoncessi, eteaiudoni elemosinam prefatis pauperibus garandire
manucepi. Quod ut in perpeluurn stabile maneret ac lirmuiu, litteris
mcis coiiiiuendavi et sigiili mei munimine presenli conOrmavi. Acturu
apud Gaslrumdunura, anno Domini M''.CC°. XXX°. nouo, mense martio.
CGXIII.
De décima de Villa Episcopi a Guillermo Gallart propria cmptione comparata (I).
8 avril 1239.
Officialis archidiaconi Dunensis, universis présentes litteras inspec-
turis, salutem in Domino. Noveritis quod Guillerraus Goiiart et Marlha,
uxor cjas, in noslra presenlia constituti, dederunt et in puram et per-
petuam elemosinam concesserunt magistro et Iratribus Domus Elemo-
sine Castriduni quidquid habcbant in décima de Villa Episcopi et sex-
decim denarios censuales quos habebant apud Villam in Blado, dictis
magistro el Iratribus in perpetuum quiète et libère possidendos : ita
tamen quod dictus Guillermus dictos scxdecim denai ios censuales quam-
diu vixerit pcrcipiet; post ipsius Guillermi obitum, ad dictam domum
pro elemof.ina quiète et pacilice oodeni termino (JUG dictus Guillermus
percipiebal, reddituros. Dicta vero Martba quidquid iu diclis décima et
denariis babebat vel babere poterat, ratione dolis sive dolalicii, vel alio
quoquo modo, lide prcstita in manu nostra a dicta Martha de non reda-
mando, dictis magistro et Iratribus quilavil penilus et dimisit. Dicti
vero magisleret Iratres per bujusmodi clcmosineconcessioncm dederunt
sexaginta solidos dunenses de pictansia dicte domus elemosinarie Marthe
supcrius nominale. In cujus testinionium et munimen, ad petitioncm
dictorum Guillei'mi et Martbe, dictis magisiro et Iratribus preL-.eules
dedimus litteras sigiili nostri munimine roboratas. Actuinapud (jastrum-
cunum anno Domini M'.CG'.XXX". nono, die veneris, octava die mensis
aprilis.
(I) Copies (lu XIII' siècle. A. 3, 11° 15: .'u xtui^, A. 7, n- C8 ; du xviii', A 8. n»»88etl91.
DE CHATEACDUN. 147
CCXIV.
De octo sexlariis, tam bladi quam avene, ex dono Gaufridi de Favellis (1).
Avril 1239.
Ego, Giraldus de Garnoto, miles, notum facio omnibus tam futuris
quam presentibus, quod ego, pro remedio anime mee et antecessorum
meorum, octo sextaria tam bladi quam avene que Gaufridus de Favellis,
armiger, vendidit pro precio quindecim librariun turonensium jam sibi
soiutarum, inagislro et fratribus Domus Elemosine de CasLroduno,
eisdem magistro et fratribus annuatim in festo sancti Remigii a Juliana,
relicta deluncti de Laneriaco, quondam militis, mine deluucli, apud
Gastrumdunum suis propriis sumplibus persolvenda, sepedictis uiagislro
et Iratribus, garanlire manucepi. Solvendo micbi et meis beredibus sex
donarios diinensiiim cinsuales a diclis niaglstro et fratribus in eodeiu
festo Ilemigii apud Caslrumduuum, ubi ceusus mei luerint soluti per-
solvendos, et nisi dicta Juliana vel sui heredes dicta octo sextaria dictis
magistro et fratribus annuatim in diclo termino persolverent, ego vel
heredes mei, boua lide, tanquani dominus teodi, leneremur garandire.
In cujus leslimouiuin et miiniinen, ad petitionem dictarum parlium,
présentes iitleras sigilli mei munimine confirma?]. Actum apud Gas-
trumdunum, anno Domini M". GG". tricesimo nono, mense aprilis.
GCXV.
dam vinea apud Libovillam (2).
Mai 1239.
Universis présentes litteras inspecturis , Oflîcialis archidiaconi Du-
nensis, salutemin Domino. Noveritis (;uod Odo Porel, et Beatrix, ejus
uxor, coram nobis constituti, Johanne, nepole Odonis, volenle et conce-
dente, recognoverunt se vendidisse pro precio ceulum etquinque soiidis
dunensibus, de quibus tenuerunl se pro pagalis coram nobis, magislro
et fratribus domus elemosine de Castroduno, unum quarterium vinee,
in censiva dicte domus elemosine apud Libovillam situm. Promittentes,
fide prestita corporali in manu nostra a prediclis Odone et Béatrice,
quod in dicto quarterio, per se vel peralios nichil de cetero reclamarent.
Immo contra omncs, ad consuetudines dunensis patrie, dictum quarte-
(1) Copies du XIII' siècle, A. 3, n- 90, st A. G. n» 50.
(2) Copies du xine siècle, A. 3, n»78j du xvii', A. ", n» 128: du xvili", A. 8, n" 90.
148 ARCHIVES DE LA MAISOV-DIKT
riuni dictis maçistro et Iratribus pro possc sao garandizabunt. Dicta
Tero Beatrix, fide prestita corporali, de non reclamando quidquid juris
ratione dotis, sive dotalicii, vel alio qiioquoraodo in diclo quarterio
habcbat vel babere poterat, dictis magisiro et fratribus penitus quitavit
et dimisit. In cujus rei testimonium et muiiimen, ad petilioneui dicta-
ruui partiura, islas présentes dedimus litteras sigilli nostri munimine
roboratas. Dalum anno Domini M°GG''XXX° nono, niense maio.
GGXVl.
Iterum de octo sextariis tara ybernagii quam avene apud Valeria-;
super Coniam (1).
Mai 1239.
Universis présentes litteras inspecluris , Officialis arcbidiaconi Du-
nensis, salutem in Domino. Noverint universi qiiodcuni Juiiana, relicta
defuncli GautVidi de Lancriaco, quondani militis, teneretiir reddere
singnlis annis oclosextaria tam ybernaLni quam avene de annuo redditn
silo in lerradicte domino de Vaieriis, in feodo Giraldi doGarnoto, militis,
GaulVido de Favellis pro décima dicle terre sic admodiata a tempore
cujus non exstat memoria, sicut coram nobis confessi sunt, diclus Gau-
friduset dicta domina, dictiim roddilum bladi et avene vendidit diclus
Gaulridus, magistro et fratribus domus elemosinarie de Gastroduno,
precio quindecira libris turonensibus jam solutis eidem coram nobis
et eamdem venditionem conccssit et voluit RaduKus de Bouferi, mi-
les, et tam dictus miles quam dictus Gaufridus, lide corporali prestita
in manu nostra, dictam venditionem se firmilcr tenere et inviolabiliter
observare erga diclos magistrum et Iratres se aslrinxerunt. Dicta etiam
Juiiana, coram nobis constituta, voluit expresse et concessit ad petitio-
nem dicti Gaufridi, se teneri solvere et reddere singulis annis in perpe-
tuum, dictam bladi et avene summam dictis magistro et fratribus tem-
pore messinm apud Castrumdunum, el dictus Gaufridus eamdem de
dicto reddilu quitavit Julianam. (Jt'od ut ratimi permaneat el slabile in
futurum, ad pelitionem tam dicii Gaufridi, quam dicte Juliane, présentes
litteras dictis magistro el fratribus dedimus et concessimus sigilli nostri
munimine roboratas. Aclum anno Domini M". GG°. tricesimo nono,
mense maio.
(I) Copie* (lu TiUi' siècle, A 8, n° 89; du xvii'. A. 7, n" 1S(1: .l.i xviu', A, 8, n»291.
DE CHATEAUDUN. 149
cGxvir.
Oe octo sestariis tam bladi quam avene apnd Valerias super Coniam (1).
Juin 1239.
Universis présentes litteras inspecturis , Officblis archidiaconi Du-
nensis, salutcm in Domino. Noveritis quodGaufridus de Favellis, ar-
miger, innostra presenlia constitutus, Radulplio de Bouleri. milite, et
Ysabella, ejus uxore, laudantijjus et concedentibus, recognovit se ven-
didisse, proprecioquindecini iibrarum turonensium jam sibi solutaruni,
magistro et fratribus domus elemosinarie Gastriduni, octo sextaria tam
bladi quam avene annui redditus, que sextaria Juliana. relicta detuncti
Gaufridi de Laneriaco quondam militis, debebat dicto Gaulrido armigero ,
apud Castrumdunum tempore messium annuatim persolvenda, pro
quadam décima terre dicte Juliane apud Valerias super Conniam sila, a
tempore cujus non exstat memoria, sic apreciata prout recognoverunt
coram nobis dictus Gaufridus et dicta Juliana, quem Tidelicet redditum
dictus Gaufridus, armiger, a Giraldo de Carnoto milite in feodo tenebat
ut dicebat et in litteris dicti Giraldi insp(!ximus. Promisit insuper dictus
Gaufridus, fide prestata corporali in manu nostra, quod in diclis octo
sextariis nichil de cetero reclamaret. Immo dictis magistro et fratribus
bona fide ad usus et consuetudines dunensis patrie, dictos octo sextarios
garantizaret, et si qui etiam juris in sepedictis octo sextariis supradictis
Radulphus et Ysabella, uxor ejus, babebant vel habere poterant, illud
amore Dei et ob preccs dicti Gaufridi penitus quitaverunt et dictis ma-
gistro et fratribus, fide prestita corporali in manu noslra, ab eisdem
Radulpho et Ysabella de non rcclamando, in pcrpefuum possidere con-
cesserunt. Promittentes quod venditionem istam ab heredibus suis
bénigne et sine ditficultate aliqua coram nobis quitari facient et concedi
quotiescumque super hoc fuerint requisili prout singuli ad plenam et
perfectam excreverint etatem. In cujus rei testimonium et munimen,
ad petitionem dictorum, fecimus présentes litteras sigilli nostri muni-
mine roborari. Actum anno Domini M°.GG° tricesimo nono, mense
junio.
(1) Copies du xm* siècle. A. 3, n» 88 ; du xvn», A. 7, n" 151 : du xtiii». A, 8, n"
94,
150 ARCHIVES DE I,A MAISON-DIEU
GCXVIII.
Iterum fie octo sextariis tam ybernagii quam avene apud Valerias
fiiper Coniam (i).
Juin 1239.
Ego Radiilphus de Bonfori, miles, notum facio omnibus tam futuris
qnnm prcseniihiis, qtiodcgoconcedo, laudo etaprolio veiuiitionemquam
(îcuirridiis de Favellis, aniiiger, fecit magistro et fratrihiis domus ele-
mosine de Castridiino de octo sextariis tam ybernagii quam avene, pro
precio (iiiindei'iin lil)fai-iiin tiironensiiim, jam sihi soliitarum, que
sexiaria Juliana, relicta deluncti Gaul'iidi de Laneiiaco, ([uoiidam militis,
debebat dicto Gaufrido de annuo redditu apud Castrumdunum, a dicta
Juliana et suis iieredibus tempore messium annnaliin persolvendis, pro
quadam décima terre dicte Ju liane apud Yaleriam super Coniam silam,
a tempore cujiis non exstat memoria sic apreciata, quem videlicet reddi-
tum dictas Gaufridus a Giraldo de Carnoto, milite, in feodo Icncbat, et
si qiiidquid juris in eodeni redditu lial)ebaiii vel babere potenun, illud,
amore Dei, et ob prcces dicii Gaufridi, Ysabella, uxore mea, Pbilipo,
filio meo, et Johanna, (îlia mea, laudantibus et concedentibus, penitus
quito a dictis magistro et fratribus, tîde prcslita eorporali in manu dicti
magistri a me ipso, de non reciamando in perpetuum possidereconcedo.
Promitlens quod venditiouem istam ab beredibus meis bénigne et sine
diftîcultate aliqua coram judice ordinario quitari faciam et concedi quo-
tiescumque super boc fuero requisitus, prout singuli ad plenam et per-
petuam excreverint etatem. In cujus rci teslimouium et munimen, ad
petitionem dicti Gaufridi, dictis magistro et fratribus présentes dedi lit-
terassigillimeimunimineroboratas. ActumannoDominiM". GG°.XXX°.
nono, mense junio.
CCXIX.
De qualuordecim denariis censualibus apud Libovillam (2).
Juitlet 1239.
TJniversis présentes lifteras inspecturis , Ofïicialis arrliidiaconi Du-
nensis, salutem in Domiuo. Noveritis quod lUigiuaidusdc Foute, miles,
in nostra presentia conslitutus, dédit et in puram et pcrpetuam elemo-
(1) Copies du xiii'ïSR-cIe, A.. 3, n»»: ; (lu xvii', A. 1, a" 155; du iTin*, A. 8, n° 9-1.
(2) Copies du xiil- siècle, A. 3, n" 91; du XVII', A. 7, n" 121»; du jviu', A. 8, u° 9i, et
B. 278.
DE CHATE.AUDUN. 151
sinam concessit magislro et fratribiis doimis elemosine de Castiodiino,
qaaUiordecim diMiarios ceiisuales ([aos Gaulridus Chapeacol de Libovilla
debebal eidem Raginaido pro quadaiii terra apiid Libovillam sila. Dodit
eliam dictas Ragiiialdus i]uiJi[iiid in dictis ((iiatuordociin denariis ha-
bebat vel habcre poierat ratioiie feodi, sive doniinii, vel alio quoquomodo,
et quidquid ad dictum ceiisum perlinet, dictis magistro et Iralribus in
perpetiuini babeiuluin et paeiliee percipieiidmii. In ciijus rei testiiiioninm
et miinimen, ad petitionem sepedicti K. niililis, supradictis magistro et
Iratiibas présentes dedimus litteras sigilli nostri munimine roboratas.
Actum apud Gastrumdiinum, anno Domini M°. GC°. trigesimo noiio,
niense juiio.
CCXX.
De pace compo^ita inter Dominum Moniigniaci et Hugonem de Gloia (i).
Septembre 1239.
EfïoGaiifridus.-vicecomesCastriduni.omnibns présentes litterasinspec-
tiiris, notum faeio qiiod cnm contentio verteretur inter viriiin nobilem
Hugonem Montigniaci dominum, ex iina parle, et Hugonem de Cloia,
armigeram, ex allera , super boc quod dictus dominus Moniigniaci
dicebat se liabere justitiam sanguinis, latronis et duelli, in doniaigne
quod dictus Hugo de Cloia tenebat in feodo a predicto domino Monti-
gniaci apud Bomeviliara in domaigne dicto, Hugone de Cloia iioc
negante. Tandem de bonorum virorum consilio fuit inter dictas partes
compositum in hune modum, quod dictus Hugo de Cloia quilavit et
concessit dicto dcmino Montigniaci et beredibus suis in perpetuum prc-
dictam justitiam in dicto domaigne, salva justitia simplici Hugoni de
Gloia et beredibus suis in domaigne superius nominalo, ita tamen quod
dictus Dominus Montigniaci garennam in dicto domaigne nullatenus
habebit. Dictus vero Montigniaci dominus quilavit dicto Hugoni de
Gloia et beredibus suis in perpetuum stagium quod debebat ci apud
Montigniacum pro quindeciui diebus garde apud Montigniacum faciende.
Incujus rei teslimonium et munimen présentes lilterassigilii niei muni-
mine roboravi. Datum anno Domini M°. GC°. XXX". nono, mense sep-
tembris.
(1) Copie du xiii"' siècle, A. 3, ii^SO.
152 ARCHVKS UK l,A MAISON-UIEI
CGXXI.
De quadam domo in Burgo Comilis, apud Gastridunum (I).
Janvier 1240.
Universis présentes litteras inspecluris, Officialis archidiaconi Du-
nensis, salutem in Domino. Noveritis qiiod Guillermus Lccordier et
Gilleta, uxor ejiis, in presentia nostra conslituti, dederunt et irrovoca-
biliter concesscrunt in puram et perpctiiam elemosiiiam magislro et
fratribiis domus eiemosine Gastriduni et IVatribus etiam et pauperibus
in eadem domo commor.inlibiis, quamdam suam domiim in I)urgo
comilis, apud Castruiridiinum sitam. lia tamen quod dicti Guillermus et
Gilleta, dictam domum quamdiu vixerinl, pacilice possidebunt. Post
vero ipsorum ohitum ad dictam domum demosinarie quiète et intègre
revertetur. Proniiserunt insuper dicti Guillermus et Gilleta, fide pres-
tita corporali in manu nostra, quod de dicta domo in detrimentum dicte
domus eiemosine aliud minime faccrent de celero testamenluui. In
cujus rei testimonium et munimen, ad petitionem sepedictorum Guil-
lermi et Gillete, ejusdem uxoris, dictis magistro et fralribus, présentes
dedimus lilleras sigilli nostri munimine roboratas. Àctum anno Domini
M°. GG°. quadragesimo, mense januarii.
GCXXII.
De quadam plancha orti juxta Lidum (2).
Juin 1240.
Universis présentes litteras inspecluris , Olïicialis arebidiaconi Du-
nensis, salutem in Domino. Noveritis quod Galteiius de lluella, et Gara
uxor sua, in.nostra presentia constiluti, dederunt et in puram et perpe-
luam elemosinam concesscrunt magislro et fralribus donnis eiemosine
Gastridunensis, quamdam plancham orli juxla Lidum in censiva Prioris
Sancli Sepulcri de Gastroduno, prope plancham Pétri Prime sitam. In
cujus rei testimonium et munimen, ad pelitioiiem dictorum Galterii et
ejus uxoris, dictis magistro et Iralribus, présentes dedimus litteras sigilli
nostri munimine roboratas. Actum anno Domini M°. GG°. quadragesimo,
mense junio.
(1) Copies du xiii» siècle, A. 3, n'86: du xviii", A. 8, n-91.
(2) Copies du xiu' siècle, A. .), n"84; du xviii», A. 8, n°2S3.
DR CHATEAUDUN. 153
GCXXIII.
De quinque pictevinis dunensibus super plateam apud Castridunum (I)
Juin 1240.
Universis présentes litteras inspecturis, magister Thomas, gerens
vices decanalus Bonevallensis, salutem in Domino. Noveritis quod Gau-
fridus de Arroto, armiger, in noslra presentia constiliitus, dédit et in
purara et perpetiiam clemosinam concessit magistro et Iratribus domus
elemosine Caslnduni quinqne pictevinas dunenses censuaies super
platea deluncti Radulplii le Mintier juxla Magnum Vicum, infra muros
Caslriduni sita, easdem magistro et Iratribus assignatas annuatim ca-
piendas. In cujus rei teslimonium et munimen ad petitionem dicti armi-
geri, dictis magistro et Iratribus présentes dedimus litteras sigillo nostro
sigiliatas. Datum anno Domini M^.GC. quadragesimo, mense junio.
CCXXIV.
Item de eodem (2).
Juillet 1240.
Universis présentes litteras inspecturis, G. gerens vices [decanalus]
Dunensis in Pertico, salutem in Domino. Noveritis quod Odo de Aroto,
armiger, coram nobis constitutiis, pro remedio anime sue, voluit et
concessit donationem quinque pictevinarum in annui census super pla-
team defuncti Radulphi le Mintier sitarum, Quam donationem Gaufridus
de Arroto, armiger, frater dicti Odonis, fecerat elemosine Castriduni, et
tanquam dominus feodi manucepit garandire. Datum anno Domini
M". GG°. XL', mense julio.
CGXXV.
De Libovilla (3).
Aoùl 1240.
Universis présentes litteras inspecturis, Officialis archidiaconatus Du-
nensis, salutem in Domino. Noveritis quod cum magister et fratres
(1) Copies dn xm» siècle, A. 3, ii-'M; du xviii», A. 8, n» 101,
(2) Copies du xin* siècle, A. 3, n° a" ; du xvii", A. 1, n" 16
(3) Copie du xnx* siAole. A. 7, n° 130.
154 ARCHIVES DE LA MAISON-DIEU
domus Dei de Castroduno petercnt a Nicholao, qiiondam lilio dcfuiicli
Odonis Nafreit de Libovilla, centuni solidos dunenses ea ratione quod
possidebat hcreditaîïiuni defuncli Andrée de Libovilla, in censiva dic-
toriini majristri et fratnim situm, super quod dicli conlum solidi debe-
bantur eisdeni mag:istro et fralribus ut dicebant ex debilodieli Andrée
nuDo defuncti, compositum in hune modum coram nojjis iiiter ipsos
niagislrnm et fralres et dicluin Nicbolaum per liiial' compositum : quod
dictus Niciiolaus recojrnovit se debcre sepcdiclis ma^tistro et fratribus
sexaginta etseptem solidos dunenses de quibus septem solidis tenuerunl
se pro pagatis dicli magister et fralres coram nobis, de reiicjuis vero
sexaginla solidis tenettir dictus Nicbolaus solvere diclis magislro et Ira-
tribus annuatim in Icslo sancli Remigii decem solidos, donec diclum
debilum fuerit plenarie persolutum. Dédit coram nobis dictus Nicbolaus
in contraplegium de supradielo debito in dictis lerminis persolvendo,
duas partes dicti bereditagii quas anle diclo Nicbolao (luitaverunt coram
nobis dicli magister et Iratres pro dicta conventione in perpetuum possi-
dondas. Et dictus Nicbolaus reliquam tertiam parlem dicti bereditagii
eisdem magistro et fratribus similiter quitavit in perpetuum penitus ac
dimisit. In cujus rei testimonium et munimen, ad petitionem dicti
Nicholai, dictis magistro et fratribus présentes dcdimus litteras sigilli
nostri munimineroboratas. Actum annoDomini M". GC". quadragesimo,
UK.-nse augusli.
CCXXVI.
Otà duobus modiis ybernaiiii in molenriino de Varcniia, et de dimidio moilio in
molendino Novo, inter Fontes et Curiam Alani(l).
Septembre 1240.
Universis présentes litteras inspecturis, G. gerens vices decanatus
Dunensis in Perlico, salutem in Domino. Noverilis quod cum magister
et fralres domus Dei de Castroduno péteront in jure coram nobis a (îaii-
frido (jalteri sex modios ybernagii de tempore preterilo pro reddilu (|uem
ipsi habent annuatim, videlicet, in molendino de Varenna duos modios,
et in molendino Novo, inter Fontes et Curiam Alani, silo, dimidium
modium, de quibus sex modiis diclusGaufi'idus constitua se principalem
dcbilorem ad mandatumet instantiam defuncti Odonis Hcurrelli, mililis,
quondam dominus Curie Alani, erga dictos magistrum et Iratres de
volunlatesu[iradicloruni Gaufridi, magislii et fratrum, pro diclo Odone;
et dicli magister et Iratres traxissent in curiam dictum Gaufridum Galteri
coram judiceordinario et abeodem coram que super hoc conveniebatur...
(I) Copie du ITII' siècle, A. 7, n° 1 iO,
DE CHATEAUDUN. 155
fuisset dcdisset que cisdotn dictus Gaufridus plegios de dicto blado red-
dendo, viddicet : Robertiim de Ville, Pctrum Sergant, Hugonem Dau-
dibon, Teurricum de Corblchet, et etiam dicti magister et tratrestraxis-
sent in ciiriamdictos plegios coramnobis, diejovisin vigiliabeati Matbei
apostoli. Eodem die comparuit coram nobis Ûdo Borrelli, anuiger, modo
Curie Alani dominus, otTerens se defiensorein esse plegiorum supradic-
toriim. Et tune eodem dieboiionim virornm consiliomediante, compo-
situm fuerit inler ipsos magistriim et fratres ex una parte, et dictum def-
fensorem ex altéra, coram nobis in hune modum quod dictus armiger
qui dicebat seessedeffensorem dictoriim plegiorum recognovit se debere
dictis raagistro et (ratribus lam pro se quam pro deluncto Odone, quou-
dam pâtre suo, quatuordccim modiosybernagii tam pro lempore prete-
rito quam pro duobus ainiis seriatim profuturis, Promittens, lide
preslila corporali in manu nostra, (|uod de dictis quatuordecim
modiis solverol sepedictis ra^igistro et Iratribus quatuor modios yber-
nagii inlVa nathalis Domini proxime venturam, et inli-a duos aunos
sequentes, videlicet: a natale Domini, anno revoluto, quiuque mo-
dios et in secundo anno, similiter revoluto, ad natale Domini quin-
que modios, donec debitum dictis magistro et fratribus fuerit plenarie
persolutura, pro ut dictum est. De islis autemconventionibus tirmiteret
fideliter observandis, dédit dicfus armiger plegios diclis magistro et
fratribus, videlicet: Johannem Putoys, Pelrtim Sergaut, Hugonem
Daudibon, Hugonem Tuimen, qui se asiriuxerunt ergadictosmagistrum
el fratres per fidem in manu nostra preslitam corporalem. Aclum anno
Domini M». CG°. quadragesimo, die jovis supradicta, mense septembris
GCXXVIl.
De Broisia prope Casu-idunum (i).
Novembre 1240.
Universis présentes litteras inspecturis , OfBcialis archidiaconi
Dunensis, salutem in Domino. Noveritis quod Stephanus de Bona Valle
in nostra presentia constitutus, recognovit se douasse magistro et fra-
tribus domus elemosine Gastriduni, quartam partem quoddara sextarii
terre quemhabebatjuxtaBroisiam prope Casirodunum pro reconpensa-
lione décime ejusdem terre siie in décima dictorum magistri et fratrum.
Timens decimam dicte terre eisdem a se per antecessoribus suis fuisse
redditam minus bene, et ejusdem terre residuum sepedictis magistro
et fratribus vendidisse precio quadraginta septem librarum dunensiuui
(I) Original, li. I(i3
156 AHCHIVES DE LA MAISON-DlF.i:
de quibus coram nobis se tenuit pro pagato, et promisit idem Stephanus,
quod si minus quam oclo sextarios cssent in dicta terra tantum eisdem
magistroet fratribusdimitterctde dicto precio quantum esse minus octo
sextarios in dicta terra notum esset. liane autem donationem et vendi-
tionem voluerunt et concesserunt tam dictas Stephanus quam uxor sua
Matildis et Nicholaus et Robertus, fralres ejusdem Stepliani, et ad usas
et consuetudines Gastriduni se servare et defendere fide corporali pres-
tita in manu nostra, dictis magistro et fratribus promiserunt. Et quid-
quidjuris predicta Malildis uxor dlcti Stephani in dicta terra habebat
rationc dotalicii vel alla, predictis magistro et fratribus sponlaaea et
libenter in perpetuum quilavit. In cujus rei tcstimonium et munimen,
ad petitionem omnium supradictorum istas présentes litteras dictis
magistro et fratril)us sigillo nosiro dcdimus roboratas. Datum anno
Domini M . CG°. quadragesimo, mense novembri.
COXXVIII.
De quadam domo in Bretonnia Gastriduni (1).
Novembre 1240.
Universis présentes litteras inspecturis, Otficialis archidiaconi Dunen-
sis, salutem in Domino. Noverilis quod Roljertus de Marois et Libergis,
uxor ejus, in nostra prescntia constituti, dederunt et in puram et perpe-
tuam elemosinam concesserunt, magistro et fratribus domus eiemosine
Gastriduni, quamdam domum cum quamdam piateam, in censiva Guil-
lelmi de Villa Armoi, armigeri, in Bretonnia Gastriduni sitas. One
domus nuncupatur domus dofuncti Willelmi le Lcmier, quam domum,
dicti Hobcrtus et Libergis, uxor ejus, emcranta dictis magistro et fratri-
bus, precio quatuor librarum dunensium jam solularum. lia tamen, quod
supradicli Rolîertus et Libergis, uxor ejus, dictam domum cum didam
piateam quamdiuvixerint, quietc, iibereet pacilice possidebunl.Postvide-
licet ipsorum duorum obitum sine reclamatione eorumdem heredum ad
dictam domum elemosinariam quiète et intègre redituram. In cujus rei
lestimonium et munimen, ad petitionem sepedictorumRoberli et Liiiergis,
ejus uxoris, dictis magistro et fratribus, présentes dedimus litteras
sigilli nostri munimine roboratas. Datum anno Domini M°. GG°. XL".,
mense novembris.
(l) Copies du xiii'" siècle, A. 3. n'9j; du xviir, A. 8, n''J9
LK CHATEAUDl'N. ^57
CGXXXIX.
De dono Johannis dicti Saradin et Ysabelleusofis ejus(l).
Décembre 1240.
Universis présentes litteras inspecturis, Officialis archidiaconi| Dunen-
sis, salutem in Domino. Noveritis quod lohannes diclus Saradin ^et
Ysabella, ejus uxor, innoslra presentia constituti, dcderuntetinpiirain
et perpetuam elemosinam concesserunt magistro et fralribus domiis
elemosine Castriduni et pauperibus in eadem domo jacentibus omnia
bona sua mobilia et immobilia ubicumque inveniri potuerint, post tamen
ipsorum duoruni obitum, ad dictos magistrum et fratres et pauperes
quiète libère et pacifiée possidenda, salvo jure allerius, ita tamen
quod de dictis bonis mobilibus et immobilibus in detrimentum dicte
domus elemosine, dicti lohannes et Ysabella aliud légal u m de
cetero minime potuerint ordinare. De hoc lirmiter et tideliter observando,
sepedicti lohannes et Ysabella tidem in manu nostradederunicorporalem.
In cujus rei testimonium et munimen, ad petitionem lohannis et Ysa-
belle dictis magistro et fratribus présentes litteras dedimus et sigilli
nostri munimine roboratas. Dalum anno Domini M". GC. XL°., mense
decembris.
GCXXX.
De duobus sextariis ybernagii super terrara de Laneriaco (2).
Décembre t240.
Universis présentes litteras inspecturis, Officialis archidiaconi Dunen-
sis, salutem in Domino. Noveritis quod cum contentio moveretur injure
coram nobis, Castriduno, inter magistrum et fratres doraus Dei de Castro •
duno ex una parte, et Stephanum de Alneio, militem, ex altéra, super
duobus sextariis ybernagii quos petebant dicti magister et fratres de
annuo redditu a diclo Stephano, milite, super terram suam de Laneriaco
annuatimcapiendos. Die jovis proxima ante nativilatem Domini, in jure
coram me consli tutus, dictus miles recoguovit dictos magistrum et
fratres dictos duos sextarios per duodecim annos jam elapsos annuatini
percepisse. Volens et concedens quod supradicli magister et fratres
dictos duos sextarios, pro remedio anime sue et antecessoruni suorum,
(1) Copies du xiii« sièoIe,'.\. 3, n" 93; du xviii', A. 8, n° 97.
(î) Copies du xiii« siècle, A. 3, n* 94 : du xfiii». A. 8, n"' 98 et Ïi2.
158 ARCHUES DE LA MAISO\-UlfcL"
in puram et perpetuam elemosinam annuatim de cel,ero percipercnt ac
pacifiée possiderent. Sepedicti vero ma;,Msler et fratros unam aiis:am de
Sanclo Spiritu pro siipradieto milile, qiiamdiu vixerit, post ipsiiis vero
oliilunialli ram inissaiii pro lidelibus prornisenint se aiiniialiiu celebra-
liiros. In ciijiis rei lestimoniumel miniimen, ad petitionemdlctimilitis,
dietis inajiiblro et rraliibiis présentes dcdiiniis litteras sigilli noslri nuini-
niine roboratas. Dalum anno Domn)i M". CC°. XL"., die jovis predicla,
mense decembris.
CCXXXI.
Table pascale (1).
1240 ï
Quni cillas lune cnrrit per I, post nonas aprilis dominica prima passca.
Qum curril per II, post octo lialendarum aprilis prima dominica passca.
Qiini ciinit per III, posi idus aprilis dominica prima passca. Qum curril
per IIII, post quarto nonas aprilis prima dominica passca. Qum curril
per V, post undecimo kalendas aprilis prima dominica passca. Qum
currit per VI, post quarto idus aprilisprima dominica passca. Qum cnrrit
per VII, post tertio kalendas aprilis prima dominica passca. Qum currit
per VIII", postXIIII kalendas maii prima dominica passca. Qum currit
per IX, post VII° idus aprilis prima dominica passca. Qum currit par X,
post VI° kal. aprilis prima dominica. Qum currit perXI, postXVII" kal.
maii prima dominica passca. Qum currit per XII°, post 11 nonas aprilis
prima dominica passca. Qum curril per XIII, post IX° kal. aprilis prima
dominica passca. Qum currit perXIIII", post 11° idus aprilis prima domi-
nica passca. Qum currit per XV", post kal. aprilis prima dominica passca.
Qum currit per XVI, post XII" kal. aprilis prima dominica passca. Qum
currit per XVII°, post V° idus aprilis prima dominica passca. Qum currit
per XVIII", post quarlo kal. aprilis prima dominica passca. Qum currit
per XIX, post XV° kal maii prima dominica passca.
CCXXXII.
Do quail.iin plaica in Falperia Caslriduni (2).
1240.'
Ego, Maria de Escoublanc, notum facio omnibus ad quos prcscnles
litière perveneriul, quod ego, de assensu et mandato Gaulridi de .Arroto,
(1) Copie du Tiii* siècle, A. il. ii" 73.
(2) Original laciiré, A. 114.
UE CHATEAUDUN. 159
marili mei, vendidi el concessi Stephano, dicto Gulsteilio, clerico, quam-
daiii plateam in qiia solebat esse pressoriuni meum, mo[veHtem] ex
heredil; gio meo.sitam in Falperia Caslriduni juxta plaleam Micliaelis
Scugheri, quilam et liberain ub omni feslagio et ab omnibus redditio-
nibiis, exceplis quatuor dcnariis censualibus a dicto Stephano vel ejus
heredibus seu successoribus, miehi vel nieis heredibus singuiis annis
[pcrsolvendis], a dicto Stepliano et ejus heredibus seu successoribus
quiète tenendam et pauitice in perpetuum possidendani pro centuni
[solidis jam] solutis in pecunia numerala a dicto Stephano. Renuntians
circa lioc omniexceptioni non nuuierate et nec [soluté pecunie. Promit-
tens per lldeni] meani, me contra dictam venditionem de cetero non
venturam ratione hereditagii seu qualibet alla ratione [et omni excep-
tioni de jure vel facto. Preterea] de voluntate dicti Gaufndi, mariti mei
dictam venditionem contra omnes ad usus et consuetudines dunensis
patrie [manucepi garanjdire. In cujus rei testimonium et munimen,
ego, de mandalo dicti Gaulridi, mariti mei, dicto Stephano d[iclo Guls-
teilio pro plegioj non tantummodo personam meam sed personas heredum
meorum volui obligare. Datum anno Domini M°. CC
CGXXXIII.
De dimidio arpeiiio vinee in claujo de la Ceate Ouri (I).
Mars li41.
Universis présentes litteras inspecturis, Gaufridus gerens vices deçà-
natus Dunensis in Pertico, saluteui in Domino. Noveritis quod Nevelo
de Ghantemelle, armiger, coram nobls conslitutus, concessit Gaufrido
Berengier dimidium arpentum vinee in clauso de la Béate Ouri in sua
censiva silum, eidem Gaufridoi|Uieteel libère nomine elemosine Gastri-
duni, quamJiu vixerit, possidendum, solvendo dicto Neveloni, vel suis
heredibus novem denarios censuales in Lsto sancti Remigii annuatim.
Et si forte contigerit pro censu non soluto. Pro qua vinea insuper
diclus Gaulridus tenetur solvere conhaternitati elemosine Castriduni
duos niodiosvini singulis auuis. Post vero decessum dicti Gaufridi, dicta
vinea exponetur venditionisi dicto Neveloni placueritvelsuis heredibus,
cujus precium confratres dicte conlraternltatis percipient et habebunt
ad utiiitatem dicte domus elemosine ponendum magistro et fratribus
sepedicte elemosine laudanlibus et concedentibus. Istam vero
conventionem promisit supradiclus armiger se servaturura bona fide
prout diclum est, si etiam dictam vineam in partem Hugonis, fratris
1} Original. \i. III
160 AKCHIVtS DE LA MAISON-DIEU
sui, devenire contigerit. In cujus rei testimonium, ad petitionem
dicti Nevelonis, diclo Gaufrido présentes dedimus litlcras sigilli nostri
muiiimine roboratas. Datura anno Domini M". GC. quadragesimo primo,
mense marlio.
CGXXXIV.
De quadam vinea que dicitur La Guimardière (1).
Février 1Î42.
Universis présentes iitteras inspecturis, Prior Sancti Sepulchri de
Castroduno, salutcm in Domino. Noveritis quodGuillormusmagister, et
fratres domusdemosine Caslridiini, vendiderunlet coiicosseriint precio
octo librarum dunensium jam solularum, Michaeli dicto Manggalc, et
ejus uxori, quanidam vinoam que diiitur la Guimardière, parlim in
noslra censiva et partira in consiva Slepliani de Ponte, niilitis, sitam,
eisdem Miciiaeli et ejus uxori, quamdiu vixerint, quiele, libère et paci-
fiée possidendam. Post vero dictornm Micbaeli et ejus uxoris obitum,
ad dictani donium elemosinariam sine contradictioneaiiqua redituram;
ita tamen, (jucd sepedicti magister et Iratros dictam vineam ad usus et
consuetudinesdunensis patrie, sinobis placuerit venditi[oni]tenebuntur.
In cujus rei testimonium et munimen, ad petitionem dicloriim Michaelis
et ejus uxoris, dictis magistro et Iralribus, présentes dedimus iitteras
sigilli munimine roboratas. Datum anno Domini M°.GG°.XL°. H, mense
februario.
CGXXXV.
De duodecim denariis censualibus super osseam apud Dures! (2).
Mars 1242.
Universis présentes Iitteras inspecturis, D. Dnnensis archidiaconus,
salutem in Domino. Noveritis quod Stepbanus de Ponte, miles, corain
nobis constitutus, recognovit se dédisse et in perpeluam elemosinam
concecisse magistro et IVatribus domus elemosinarie de Gastroduno et
pauperibus in eadem domo jaceiUibus, duodecim denarios censuales
super quamdam osseam que fuit quondam dcfuncti Pagani de Golleto,
apud Duresi sitam, eisdem magistro et IVatribus et pauperibus ab
eodem qui dictam osseam de cetero possidebit, annuatim persolvendos.
(1) Copies du ini* siècle, A. 3, n° 99; du xvni', A. 8, n» 102.
(2) Copie du XTiii' siècle, A. 8. n" 2bà.
DE CHATEAtDlN j(5j
In cujus rei testimoniuni et munimen, ad petiliouein dicti militis
dictis magistro et /ratribiis et paiipcribiis, présentes dedimus litte-
ras sigilli nostri muniniine roboralas. Actum anuo Doiuini 1242,
niense marlio,
CCXXXVI.
De Porcheronvilla (I).
12i3.
Universis présentes litteras inspecturis, Officialis arcliidiaconi Dunen-
sis, salutera in Domino. Noveritis quod Robertus dictus Piclion, in
nostra presentia conslitutus, recognovit se dédisse niagislro et fratrîb.is
domus elemosinarie Castriduni in puram et perpetuani eleniosiiiam
quartani partem omnium rerum suarum quas apud Porcheronvillam
tara m terris, qiiam in domibus, in alodio Gomitis et in censivisTempIa-
norum Buxerie Castriduni, Monacliorumde Tyron, Guillermi de Fonte
armigeri, liabebat vel liabere poteral, dictis magislro et fratribus in
perpetuum possidendam, tali conventione apposila quod Guarinus dictus
Quadrigarius super dictam elemosinam et usus diclaium rerum frucluu m
quamdiu vixerit, percipiet et iiabebit. Dictum fuit etiamquodsi aliquis
esset qui diceret se esse rectorem, vel custodem, vel etiam magistrum
sive priorem ejusdem domus elemosine, dictum Guarinum pro dictis
fruclibus dictarum rerum in ali,|uo molestare presumpserit, dictam
donalionem in irritum revocetur. Hanc donationem voluit et concessit
Malildis, uxor dicti Roberti, promiltens, lide média, quod in illa dona-
tione, ralione dotis, sive dotalicii, vel alio quoquomodo, nicbiide celero
reclamabit. In cujus rei testimoniuni et munimen, ad petitionem diclo-
rum Roberti et Matildis, dictis magistro et fratribus, présentes dedimus
litteras sigilii nostri sigiUalas. Datum anno Domini M", ducentesimo
quadragesimo tertio.
GGXXXVII.
De Porcheronvilla (i).
1243.
Universis présentes lilteras inspecturis. Officialis archidiaconi Dunen-
sis, salulem in Domino. Noveritis quod Robertus dictus Pichon. et Malil-
(1) Copies du XVII' siècle, A. 7, n-Si; du xviif A. S .,« 199
( 2) Copies du xvii' siècle, A. 7, n» 84 ; du xviir, „. «,' n- ÏOO.
H
162 AIICHIVES UK LA MAISON-DIEU
dis.ejusuxor, innostra presentia constituti, recognoverunlse vendidisse
precio octodecim libraruin dunensium de quibus tenuerunt. se pro pa-
galis corain uobis iti pocmiia mimerata magistro et fratribus domus
eleiuosine Casliiduai quicquid liabebaiit vel habcrc poteraut apud
Poi'cJieronvillam, tam in terris, quam in domibus, in allodiis Comilis in
censiva Monachoruin de Tyron, sive Tomplarioriun Buxerie Castriduni
cl (luillernii de Fonte, arniigeri, situni, dictis niagistro et fratribus
(jiiicte liborcet paciliceiu perpctuum possidendiim. Proniittentes tidecor-
porali in manu nostia prcsiita, quod insupradictis rébus per se, vel per
alios, nicliiliii' cetcro rcclamaiont. Itnnio sepedictis niagistro et fratribus
contra omnes ad ususetconsuctudines dunensis patrie oninia supradicta
garandirent. Dicta vero Matildis quicquid ratione dotis, sive dotalicii,
vel alio quoquomodo in supradictis rébus habebat vel liabcre poterat
lide média quitavit penitus et diinisit, tali conditione apposita, (]uod
Guaiinns dictus Onailrigarius, sunt dicte donnis eleniosine usuui fruc-
tuum in supradictis rébus, quamdiu vixerit, quiète et libère sine con-
ditione niagistri vel fratruni dicte domus eiemosiue, percipict et liabe-
bit, cujus consilio et acquisitione omnia supradicta fuerunt acquisita.
Dictum fuit etiam, quod si aliquis esset in niundo, quod absit, quid esset
vel diceretur se esse rectorem vel custodem vel magistruni sive priorem.
dicte domus elcmosine dictum Guarinum pro fruclibus supradictorum
in aliquo molestare presumpserit, magisteret fratrcs dicte domus elenio-
sine dictis Roiierto et ejus uxori, vel eorumdem heredibus pro pena
deccni librarum turonensium solvere tenebuutur, et dicto Guarino
supradictas octodecim libras.De omnibus istis conventionibus tirniiter et
fideliter observandis, sepedieti Robertus et ejus uxor fidem corporalem
in manu noslra prestilerunt. In cujus rei testimoniuni et munlmen, ad
petitioncm dictorum Roberti et Matildis, dictis magistro et Iratribus pré-
sentes dedimus litteras sigilli nostri munimine roboratas. Dalum anno
Domini M". GG». XL", tertio.
GGXXXVIII.
De dono Herbert! de Guercliia super iignagium de Pontibus (1).
Mars 1244.
Ego, Hcrbertus de Guerchia, miles, notuni facio omnibus tam futuris
quani presenlibus, quod ego, laudantibus et conccdenlibus Matildi,
uxore mea, Nevelone, tilio meo primogenito,el aliis liliis mais, Herberto
et Pctro, et iiliabus meis Herenburgi, Stcphana et Heloysa, et meis
(1) Copie Ju xvji'Biccle, A. ", n- 1".
DE CHATEAUUI N'. 163
generis Guilleimo Gonas, Bernardo de Confonset Radiilpho de Ridereit,
très solidos dunenses annui redditus qiios habebam in meo redditu
lignagii de Pontibus et de domina Fractcvallis tenebam in feodo, amore
Deiet pictatis intuitu, pro anime mee antecessorumque meorum remedio,
dedi et in purametporpotuamclemosinam concessi magistroct fratribiis,
Deo et pauperibus in domo elemosinaria de Castriduno servientibus.
Vendidi eliam, approbantibus et concedentibus omnibus supradictis,
magistro et fralribus dicte doauis elemosinarie, precio centum solidorum
dunensis monete jam michi solutorum in pecunia numerata, duodecim
solidos dunenses annui redditus quos habebam similiter in dicto lignagio
de Pontibus, et de dicta domina tenebam in feodo, eisdem magistro et
fratribus, per manum ejusdem qui dictum iignagium de cetero recipiet
annuatim persolvendos. Promisi etiam fide corporalia preslita, quam in
dictis tribus donationis sive in duodecim vendilionis solidis per me
nietipsum sive per interpositas personas nichii de cetero reclamarem nec
supradictos magistrum et fratres de precio dictorum duodecim solidorum
vel de aliqua occasione dictarum venditionis et donationis molestarem
nec de cetero molestari permitterem. Immo sepedictis magistro et fra-
tribus dictos très donationis et duodecim venditionis solidos contra omnes
ad usus et consuetudines dunensis patrie garandirem. Abrenuncians
quantum ad hoc omni legiset canonis auxilio et exception! non numérale
pecunie, et ad hec omnia firmiter et lideliter observanda, ego et Matiidis
uxor mea, et omnes alii supradicti lam filii quam filie et generi, nos astrin-
ximus, per fidem corporalem prestitam erga magistrum et fratres supe-
rius nominatos. Dicta vero Matiidis uxor mea, quicquid in dictis tribus
donationis sive in duodecim venditionis solidis ratione dotis sive dotalicii ,
vel alio quoquomodo, habebat vel liabere poterat quitavit et dictas dona-
tionem venditionemque concessit predicte fidei sacramentum. Insuper
ego et Matiidis uxor mea, Nevelo, Herbertus, Petrus^ Hcremburgis,
Stephana, Haloys, Guillelmus, Bernardus et Radulphus sepedicti, simul
omnes et singuU voluimuset concessimus, quod dictimagisteret fratres
dictos très donationis et duodecim vendilionis solidos cum reliquisquin-
decim solidis annui redditus quos idem magister et fratres multo tempore
jam transacto habebant in dicto lignagio ex donatione defuncte Aaliz
sororis mee, quiète, libère et pacitice, in perpetuum possiderent. Quod ut
ratum et stabile sit in perpetuum, ad petitionem omnium supradictorum,
sepedictis magistro et fratribus présentes dedi litteras sigilli mei muni-
mine roboratas. Actum anno Domini M°. GC°. quadragesimo quarto,
mense marcio.
164 ARCHIVES DF. I.A MAlSON-DIi.l-
CGXXXIX
De Liljovilla (1).
Décembre 124 5.
Universis présentes litleras inspecluris, Officialis aichidioconi Dunen-
sis.salutem in Domino. NoveritisquodNicliolausNafroilctHermeniardis,
ejus iixor, in iiostia preseiilia conslituti, dederiint inesc-inibio niafiistro
et fratriijus doniiis olcmosinarie de Castriduno (juanidani domuui suani
cLiin peitinenliis (|iKun liahebaiit in censivadictorammiigistriet fralriun
apud Lihovillain silain, pro (luadani platea in cadeni censiva, inler
diclam doniiiin et doinum Herberli dicli Galline sita; proniiltontes, (ide
corporali in manu nostra piestita a diclis Nicholao et Hermeniardi quod
in diela domo sive in pertinentiis per se, vel per aiios, nichil de cetero
reclaniarent. Iinnio dictis magistro el fratribus dictam domum cum perti-
nentiis ad usus ei consnetudines dunensis patrie contra omnesgarandi-
zabunt. Pro dicte vero escanibio, dictimagisleretfratresdederuntsupra-
diclis Nici)olao et Hermeniardi, ejus uxor, centum solidos duncnses et
viginti denarios, de quibus tenuerunt se pro pagalis coram nobis in-
pecnnia numerata. In cujus rei testimonium et munimen, adpelilionem
dictoriim Nicbolai etHerraeniardis, dictis magistro et (ratribus présentes
dedinnis lilteras sigiili nostri munimine roboratas. Datum anno Domini
M". Œ". XLV., mense decenibria.
CCXL.
De quiiique sextaViis ta:ii biadi quam avene in quadara décima apuJ Rengi('2).
Décembre 12'.5.
Universis présentes litteras inspecluris, Officialis archidiaconi Dunen-
sis, sahiteni in Domino. Noveritisquod Stepbaïuisde Ponlibus in nostra
presejitia cous'jtiilu-i, dedil el irrevocabiliter concessit, pro anime sue
et antecessorum suorum remcdio, in pui.im et perpetuam elemosinam
magistro et l'ralribus donnis elemosine de Gastriduno et pauperibus in
eadem domo jacenlibus, quin(]ue sextarios tam bladi <iuam avene annui
reddilus in qnadam décima qiiam ipse habebat apud Rengi el nemus
Sancli Pelri in parrochia de Goberi de Dangeolo, et de Nicholao Malpa-
rent, amiigiTo, infeodotenel)at singuiis annis abcodeuKiuidictam deci-
(!) L'iipies il 11 XV 11" siècli;, A. ', , i," 131 ; 'lu xviii", A. S, ii» 220.
(2) Original, A. 77.
DE CHATBAUDUN. 165
mam de cetero possiclebit, eisdem magistro et fratribus et dictis paiipe-
ribus pcrsolvendos. Dimisit etiam dictas Stephanus, fide corporali in
manu noslra prestita, quod in dictis qiiinque sextariis per se, sive per
alios, nicbil de cetero reclamarct. Hanc autem donationeni voluit et con-
cessit dictas Nicholaus, et ut dicti magistor et fratres et pauperes sepe-
dictos quinque sextarios in manum mortuam quieie, libère et paci-
fiée in perpeluum possiderent. Et Odo BarrcI, armiger , de cnjus
feodo dicio vel secundo loco movebat. In cujus rei testimonium et nni-
nimen , ad pelilioneni omnium supradictorum , dictis magistro et
fratribus et pauperibus présentes dedimus litteras sigilii nostri mu-
nimine roboratas. Datum anno Domini M°. CC. XL°. quinto , mense
decembri.
CCXLI.
De quadam domo super cuneum Sancti Pétri (1).
Mars 1246.
Universis présentes litteras inspecturis, 0(ficialis archidiaconiDunen-
sis, salutemin Domino. Noveritis quod Guillelmns Blanchecote et Erem-
burgis.uxor sua, in nostra presentia constituti, dederunt in puram et
perpetuam eleraosinam magistro et fratribus donius Dei de Castrodano
medielatem cujusdam domus super cuneum sancti Pétri de Castroduno
in censivaBernardi de Bullo, armigeri, site. Promittentes fide corporali
in manu nostra prestita quod in dicta medietate dictis magistro et fratri-
bus donata per se, sive per alios, nichil de cetero rectamarent. Dicta
Eremburgis quicquid in dicta medietate ratione dotis, sive dotalicii, vel
alio quoquomodo, babebat vel liabere poterat per dicte fidei dationem
quitavit penitus et dimisit. Hanc douationem voluerunt et concesserunt
Johannes et Ysabella eorumdem filii de non reclamando fidem corpora-
lein in manu nostra prestantes. In cujus rei testimonium et munimen,
ad petitionem omnium supradictorum, prefatis magistro et fiatribus
pre.sentes dedimus litteras sigilii mei munimine roboratas. Actum anno
Domini M°. CC°. quadragesimo sexto, mense martio.
«
(I) Original, B.8i.
J66 ARCHIVES DE LA MAISON-DIEV
GCXLII.
Do duobus modiis bladi in molendino de Varenna Curie Alani (I).
Mars 1246,
Universis "présentes litleras inspecturis, Oflicialis Dunensis,
salutera in Domino. Noveritis quod cum controversia verterelur
inter maglstnim et fratres domus Dei de Castrodiino ex una parte,
et Odonem Biirrelli, de Giiria Alani ex altéra, super quatuor modiis et
octo sextariis bladi quos dictus Odo Burrelli debebat dictis magistro et
fratribus de tempore preterito ratione cujusdam modiiUionis dnorum
modiorum bladi quos habent singulis annis iu moleudino de Varenna
Curie Alani, ex donatione defuncli Odonis Burrelli ut dicitur, quondam
patrls dicti Odonis, quem molendinuni dictus Odo modo tcnet et possidet.
Tandem babito bonorum virorum consilio et tractatu ad talem pacis con-
cordiam tenuerunt ila: videlicet: quod dictus Odo recoïnovit se debere
dictos quatuor modios et octo sextarios de tempore jam transacto, insu-
per recognovit se dictam modiationem debere singulis annis dictis
magistro et fratribus et se diclum molendinuni tenere etpossid re. Quos
quatuor modios dictus Odo Burelli gagiavit reddendum in hune modum
quod cum duobus modiis quos ipse débet pro modiatione supradicla
solvet dictis magistro et fratribus octo sextarios in aniio presenti et aliis
singiilis annis sequentibus sex sextarios similiter cum prediclis duobus
modiis quos dictus Odo débet pro modiatione superiusassignata, quousque
sit eis de predictis quatuor modiis et oclo sextariis plenarie satisfaclum.
Insuper voluit et concessit dictus Burrcllus quod pcnsio dictorum duo-
rum modiorum singulis annis per molendinarium illius molendinisolve-
retur et si conlingerit alium molendinarium in predicto molendino
subrogari,voluit et concessit dictus Buriellusquod molendinariussubro-
gatus dictam pensionem solvere tencatur. Et diclusliurrellus coram nobis
promisit quod molendinarius coram nobis adduceretqui constituant se
principales debitores diclis magistro et fratribus de solvcnda singulis an
nis pensione superius prelibata, quamdiu erunt molcndinarii molendini
supradicti.Et nos, ad petitionem et precesdicti Odonis Burrelli, prefatis
magistro et fratribus présentes dedimus 11 Itéras sigilli nostri nninimine
roboratas.Datumdiejovis proxima ante ramos palmarum,annoDomini
M°. GG". XLV1°, mense martio.
(1) Original, B., n" 3i». - Copie ilu xvii« siècle, A 7 ir lil.
DE CHATEAUDl'N. 167
CCXLIII.
De quodam quarterio vinee apud Libovillam (1).
Mai 1246.
Universis présentes litteras inspectnris, Officialis Dunensis. saliitem
in Domino. Noveritis quod Gecilia la Pontele, in nostra presentia consti-
tnla, recognovit sojamdiu est, vendidisse magistro et fratribiis domus
<>lcmosine de Castroduno qiioddam quarterium .vinee apud Libovillam,
in censiva eorumdcm situm et diias pecias terre, circa duos sexiarios
terre sementecontinentes, apudPertietGoudreiumsitas,eisdem magistro
et fratribus quiète, libère et paciOce in pcrpetuum possidendas, de quo-
rum precio tenuit se propagala. Dicta vero Cocilia quicquidindictis terris
et vinea habebat vel babere poterat, rationedotis, sive dotalicii, vel alio
quoquomodo, per fidei dationem quitavit penitus et dimisit. Venditionem
istam voluerunt spontanea voluntate et concesserunt lilii et lilie dicte
Gecilie, videlicet : Jobannes, Guillermus, Odo et Aremburgis per tidem
corporalem super hoc ab eisdem in manu noslra prestitam, et etiam Ode-
lina filia dicte Cecilie.sorordicloruinfiliorum, et dicte (ilie, dictam vendi-
tionem tactissacrosanclis quitavit. Promittentesquod in supradictis rébus,
per se, sive per alios, et nicliil de cetero reclamarent. Immo ad usas et
consuetudines dunensis patrie contra omnes garandirent. In cujus testi-
monium et munimen, ad petilionem supradictorum, dictis magistro et
fratribus présentes dedimus litteras sigilli nostri munimine roboratas.
Datumanno DominiM". GC°. XL°. sexto, mense mail.
GGXLIV.
De nemoie de Bordis, mtpr Bonlas et Fontein Marie (2).
Juillet l'2'i«.
Universis présentes litteras inspecturis, Officialis archidiaconi Dunen-
sis, in Domino salutem. Noverint universi quod Hervous de Mesio,
armiger, in nostra presentia constitutus, asseruitquodGinardus Daraies
tenebat in feoduui quoddam ncmus a Goherio de Boicrs, milite, quod
diciturNemus de Bordis, inter nemora domus elemosine Gastriduni et
Guillermi AUutarii et Guillermi Mansei, inter dictas Bordas et Fontem-
Marie situm. Asseruit etiam quod idem Goherius tenebat nemus illud a
(1) Copies du XTii- siècle, A. 7, n°l32: ilu xvm», A. 8, n" ".!21 .
(2) Copie du xvii* siècle, A. 7, n° 1 14.
]C8 ARCHIVES DE l.A MAISON-DIEU
Michaele Senglier, et quod ctiam dictus Micliael tenebat dictiim nemiis
a Herveo de Mesio, quondam milite, pâtre dicli Hervei armigeri ; asse-
riiit ctiam quod supradictiis Ginardiis Daraics, de assensu et volunfate
dicli Goiierii quondam militis et Miciiaolis Senglier, alienaverat et in
manu mortua nemus posuerat supradictum. Supradictus vero Herveus
armigcr, de assensu et voluntalo suprndicti Ilervei, palrissui, quondam
militis, de cujus feodo movcljal dictuin nemus a dicto Ginardo Daraies,
sepedictus vero Herveus armigerde assensu ctvoluntate Haloyse, matris
sue. Pétri, Joliannis militis et Hugonis armigeri fratrum suorum, vcn-
didit et irrevocabiliter concessil tolum diclum nemus et quicquid in
fuiido terre cjusdcm nemoris et in eodcm ncmore habebat Tel liabere
polerat magistro et fratribus domus elemosine de Gastroduno proquin-
quaginla libris turonensibus.de ijuibiis lenuit se pro pagatocoramnobis
in peccunia numcrata, eisdem magistro et fratribus quiète libère et paci-
fke in perpetuumpossidendum.Promiseruntetiamdicti Haloysa, Petrus
et Jobanncs milites, Hugo armigcr, et dictas Herveus, lide corporali in
manu nostra ab eisdem prestita, quod in dicto ncmore per se, sive per
alios, nicbil de celcro reclamabunt, nec diclos magisirum et fratres
occasione dicte venditionis molestabunt, nec per interpositam personani
facient molestari. Immo venditionem istam contra Ginardum Daraies,
beredes Goberii de Boiers et Micbaelcm Senglier, per dicte lidui datio-
nem, tenebunturgarandire eletiam contra omnes. Promiserunl insuper
dicti Herveus, Haloysa, Petrus, Jobanncs et Hugo fide média ad penani
quadraginta librarum turonensium quod venditionem istam fratribus et
sororibus suis prout singuli ad plenam et perfectam ctatcin excre'verint
quitari facient et concedi quantum ad omnia pro ut superius sunt
cxpressa, se et sua mobilia et inmobilia et beredes suos per supradictara
iidei dationem obligantes. In cujus testimonium et munimen ad petitio-
nem dictorum Hervei, Haloyse, Pétri, Joliannis et Hugonis, sepedictis
magistro et fratribus présentes dedimus lifteras sigilli nostri munimine
roboralas. Datum anno Doniini M°. GC". quadragesimo sexto, mense
julii.
CCXLV.
De nemore de Bordis, inter Bordas et Fotitem Marie. (I).
Juillet 1246.
Universis présentes litteras inspecturis, Petrus de Mesio, miles, salu-
tem in Domino. Noverint universi quod Herveus, armiger, frater meus,
(1) Copies du xvii* siècle. A. 7, n» 11 J; du xviii', A. 8, n" 21.
DK CHATtAUDUN. 169
deassensuet voluntatcHaloyse.matrisnostro, Joliannis, milifis, Hiigonis
etGuillurmi.arinigerorum, fralriiin nostrofuniveiuliditct irrevocabiliter
concessit totum neraus quod emerat a Ginardo Daraies, quod dicitur
Nemus de Bordis, inter neinora Domus Elemositie de Castrodiino et
Guillelini Alkictarii et Guillermi Mancel ; iiiter dictas Bordas et Fontem
Marie siliini, et quidquid in fundo terre ejusdem nemoris et in eodem
neniorc liabebal Yel liaberc poterat, magistro et Iratrilnis domus eiemo-
sine de Castrodiino pro qiiinqiiaginta iibris turonensibus eidera Herveo
plenaricjam solutis a jamdictis magistro et fratribus qiiiete libère et
pacitîce in perpetuum possidendum. Ego vero, ad cujus feoduni dictum
nemus dignoscitur periinere et etiam jamdicti Haloysa, Jobannes miles,
Hugo et diclus Herveus et Guiliermus armigeri, lide corporali prestita,
dictum nemus jamdictis magistro et fratribus contra dictum Ginardum
Daraies et hercdes Gohery de Boyer et Micliaelem Sanglier manucepimus
garandire et etiam contra onuies. Promisimus eliam, lîde média, ego
Petrus, et dicti Herveus, Haloysa, Jobannes, Hugo et Guiliermus ad
penam quadraginla librarum turonensium.quod venditionemistanidictis
magistro et IValribns, a fratribus et sororibus nostris quittari et concedi
prout singuli ad plenam et perfectam etatem excreverint, faciemus,
ad hec omnia que sunt expressa superius observanda, nos et nostra
mobilia et immobilia et heredcs nostros per supradictam fldcidationem
obligantes. In cujus rei testimonium et muninien, ad pelitioneni Hervei,
Haloyse, Jobannis, Hugonis et Guillermi, sepedictis magistro et fra-
tribus, ego Petrus, présentes dedi litteras sigilli mei munimine robo-
ratas. Actum anno Domini M°. GG°. XL", sexto, mense julii.
GGXI,V1.
De quinta parte nemoris de Bordis (I).
Juillet 1246.
Ego, Petrus de Mesio, miles notum facio omnibus tani futuris quani
presentibus, quod Herveus, armiger, frater meus, in puram et perpe-
tuam elemosinam pro anime Hervei de Mesio, quondara militis, patris
nostri.antecessorumque noslrorum remedio, jamdiuest, dédit et irrevo-
cabiliter concessit magistro et fratribus domus elemosinarie de (]astri-
duno quintam partem cujusdam nemoris inter Bordas et Fontem Marie
sitam, quod émit a Ginardo Daraies, eisdeni magistro et fratribus quiète,
libère et pacillce, in perpetuum possidendam. Ego autem, ad cujus
dictum feodum nemoris pertinere dignoscitur, hanc donationem volui,
(1) Copie du XVII' siècle, A. 7, n° 115.
170 ARCHIVES DE LA MAISON-DIEU
concessi et approbavi, et sigilli mei munitnine confirmavi. Katarina
niatre niea, llaloysa, Johanne milite, dictis Hcrvco, Hugone et ("uiil-
lieimo, fralrii)iis meis, volentiliiis et requirontilms roiilinnayi. Actiim
annoDomini iiiillesimo CC. qiiatlragesimo sexto, niense jiilii.
CCXLVII.
De lignagio de Pontibus (I).
Août 1246.
Universis présentes litteras inspcctiiris, Oflicialis archidiaconi Duncn-
sis, salutem in Donaino. Noveritis quod Herbertus de Guerchia, miles,
in nostra presentia constitutus, laudantibus et concedcntibus Matildi
iixore sua, Herbortoet Pelroeorunidcmberedibus, tressolidos dunenses,
annui reddilus quos babebat in suo redditu lignagii de Pontilius, et de
domina Fractevallis tenebal in feodo, amore Del et pietatis intuitu, pro
anime sue antecessorumque suorum rcmedio, dédit, et in puram et
perpetuam elemosinam concessit magistro et fratribus, Deo et paupe-
ribus in domo elemosinariade Gastriduno servientibus. Recognovitetiam
dictus Herbertus, coram nobis approhantibus et concedenlibus dictis
Matildi, IlerJjcrlo et Petro, se vendidisse magistro et fratribus dicte
domus elomosinarie precio ccntum solidorum duncnsis monete, de
quibus tenuit se propagato coram nobis in pecunia nnmerata xii solidos
annui redditus quos iiai)ebat similitcr in diclo lignagio de Pontilius et de
dicta Domina tenebat in feodo, eisdem magistro et fratribus per manum
ejusdem qui dictumlignagiumde cetero recipiet, annuatimpersolvendos.
Promisit cliam supradictus Herbertus, fide corporali in manu nostra ab
eodem prcstita, quod in dictis tribus donationis, sive in duodecini vendi-
tionis solidis per se, sive per alios, nichil de cetero rcdamaret necsupra-
dictos magistrum et fratrcs de precio eorum vel de aliqua cccasione dicta-
rum vendilionis et donalionis moleslaret, nec de cetero molestari permit-
teret. Immo sepedictis magistro et fratribus dictos très donationis et
duodecim venditionis solidos contra omncs ad iisus et consiieludines
duncnsis patrie garandiret. Abrenuncians quantum ad boc omni legis et
canonis auxilio et exccptioni non numérale pccunic, et ad bec omnia
(irmiter et lideliter observanda, sepedicti Herbertus, Matildis uxor sua,
Herbertus et Pelrus eorumdcm tilii, se astrinxerunt (ide média erga
magistrum et fratres superius nominatos. Dicta vero Matildis, uxor dicti
Herberti, quidquid in dictis tribus donationis sive in duodecim vcndi-
tionis solidis, ratione dotis, sive dotalicii, vel alio quoquomodo babebat
(1) Original, B. 661. —Copie du xvil'sièole, A. 7, n" 18.
DE CHATEAUDUN 171
vcl habere poterat quitavit et dictas donationem venditionemque con-
cessit predicte fidei sacramentum. Insuper Heibei tus et Matildis iixor
sua, Herbertus et Petrus sepedicti, simul omnes et singiili concesserunt
quod dicti magister et fratres dictos très donationis et duodecim yendi-
tionis solidos cum reliquis quindecim solidis annui redditus quos idem
magister et fratres multotemporejamtransactohabebant in dictolignagio
prout recognoverunt coram nobis, ex donatione defuncte Aaliz, sororis
dicti Herberti, quiète, libère et pacilîce, in perpetuum possiderent. In
cujus rei testimonium et munimen ad petitionem omnium supradic-
torum, sepedictis magistro et fratribus, présentes dedimus litterassigilli
nostri munimine roboratas. Actum annoDomini millésime CG°. quadra-
gesimo sexto, mense augusto.
CCXLVIII.
De Villa in Blado (1).
Octolire 1246.
Universis présentes litteras inspecturis, Officialis archidiaconiDunen-
sis, salutem in Domino. Noveritisquod Johannes dictas Bos, de Villa in
Blado, et Benedicta uxor sua, et Hersendis relicta Martini Molendinarii,
mater dicte Bénédicte, in nostra presentia constituti, vendiderunt precio
duodecim librarum dunensium, de quibus lenuerunt se pro pagatis
coram nobis in pecunia numerata, Radulpho dicto Vetule et Ysabelle
uxori sue, domuni suam et tolam terram circa quinque minas terre
semente continentem, quos ipsi habebant apud Villam in Blado et Vil-
lorset in censiva domus elemosine de Castriduno silas, eisdem Radulpho
et Ysabelle et eorumdem heredibusquiete libère et pacilîce in perpetuum
possidendas. Promittentes, lide corporali in manu nostra prestita, quod
in dictis terra et domo, perse, sive pcr alios, nicbilde cetero reclama-
reni. Immo dictis Radulpho et ejus uxori et eorumdem heredibus dictas
terram et domum contra omnes ad consuetudinesdunensis patrie garan-
dire tenebuntur. Die ta vcro Hersendis quicquid in supradictis terra et domo
ratione dotis, sive dotalicii, seu emptionis, vel alio quoquoraodo habebat
vel habere poterat predicte fidei dationem quitavit penitus et dimisit. In
cujus rei testimoniumet munimen, ad petitionem omnium supradictorum
Johannes, Bénédicte uxor ejus et Hersendis, sepedictis Radulpho et
Ysabelle ejus uxori, présentes dedimus litteras sigiih nostri munimine
roboratas. Datum anno Domini millesimo ducentesimo quadragesimo
sexto, mense octobris.
(Ij Copies du xvii" siècle, A. 7, n" lu*; du xviii', A 8, n» 29Ï
172 AKCHIVES l)K LA MAISON-OIFX
CCXLIX.
Ile (jualiior ïoliilis ccn?ualiluis in parrochia do Manc (I).
Juin
•Zii.
Universis présentes litteras inspccluris, Oflicialis dunensis, salutem
in Domino. Noverilis quod Rogerius Boiticrc cl Johannes, liliiis ejus,
in noslra presenlia conslitiiti, recognovernnt se dcbere niagistio et
fralrilius domiis Dei de Castioduno, quatuor solidos censuales pro
quatuor arpentls terre silis in parrochia de Mane, fidc corporali
ab eisdem in manu nostra prestila, promittentes quod reddent
diclos quatuor solides in fcsto sancti Dionysii singulis annis reddcndos
dictis magistro et Iratrihus superius nominalis et quanUim ad hoc
censum renunciantes. In cujus rei testimonium et munimen, ad
pntitioncm ilictorum Rogeri et Johannis, prediclis magistro et fratribus
presonles liUerasdodimussigilli nostrimunimineroboratas. Actum anno
Domini 1247, mense junio.
CCL.
Jifi Villa Episcopi (2).
Décembre 1247
Omnibus présentes litteras inspecturis, Ofiicialis ardiidiaeoni Dunen-
sis, salutem in Domino. Noverint universi, quod Stephanus Caillart, in
nostra presentia constitulus, recognovit se excambiasse cum magistro
et fratribus domus Dei de Castroduno, mcdielalcm cujusdam décime
quam tcncbat et possidcbat in simulcum Guillermo, Bartholomeo, fra-
tribus suis, et cum Maria la Gaillarde ; quam niedietatem idem Stepha-
nus solus tenebat apud Villam Episcopi, et medietatem octo soiidorum
annui cousus quos habcbat apud Villam in Blailo, que omnia sita sunt
in leodo Thcobaldi de Malbueriis, ut dicebanl, pro quadam vinea quam
babebant dicti magister et fratres apud Saullievrc in censiva Abbatie
Sancti Avili, qua vinea fuit defuncti Gaufridi de Porcheronvilla ut dici-
tur. Recognovit etiam idem Stephanus se dédisse eisdem magistro et
fratribus deccm librasduuensesjam solutaspro doliis etcupisque tenebat
et habebat idem Stephanus a dictis magistro et fratribus, ita quod dicti
magister et fratres anniversarium dicti Stepbani post decessum suum,
(1) Copie ilu xviii'siècle, A. 8, n° 230.
(i) Copies du xvii'siècle, A. 7, a°69; du xviil*. A. 8, n« 19i.
DE CHATi-AUni \ . Î73
pro dicto excambio, annuatini celebrabunt. Dictus vero Theobaldus de
Mathiieriis, dominiis feodi diclarum decimarum et census, istud excani-
biuin voluit et concessit coram nobis eisdem magisiro et fralribus in
perpuluum possidenduni, et tideni dédit quod contra dictiunexcambium
de cetero non veniret. Immo dictis magistro et fratribus quitavit quic-
qiiidjuris habebat in dictis décima et censu cum pertinenliis suis, et
totiun feoduni quod teuebat idem Stcphanus ab ipso Tbeobaldo, dictis
magistro et Iratribus quitavit et voluit quod dictum feoduni in manu
nostra redigatur. Voluit eliam idem Theobaldus quod reliquam medie-
tatcm census et décime teneant et possideant tamquam domini féodales
dicti magister et fratressine aliqua redibitioneeidem Tbeobaldo facienda.
Quitavit eliam Jobanna, uxor dicti Stephani, quicquid juris in supra-
diclis rébus habebat vel habere poterat, ratione dotalicii, seu qualibet
alla ratione, per lidem suam et promisit quod contra istud excambium
de cetero non veniret, Aclum anao Domini M". CG". quadragcsimo
septimo, mense decembris.
CGLI.
De XII denariis pro terra de Pochechai (I).
Mars 1248.
Ego Petrus de Boart, miles, nolum facio omnibus tam futuris quam
prescntibus, quod ego, pro aniore Dei, anime mee antecessorum
nieorumque remedio, dedi et in puram et perpetuam eleemosinam
concessi magistro et fralribus domus Dei de Caslroduno, paupcribusque
in eadem domo jacenlibus, duodecim denarios censuales quos michi
debebant pro terra sua de Pocbeciiat, eisdem magistro et fratribus et
pauperibus quiète, libère et pacifiée, in perpetuam possidendos et here-
ditarie habcndos, cum omni jure ad dictum censum pertinente. Quod
ut ralum et lîrmuin sit in perpetuum, dictis magistro et fratribus
et pauperibus , présentes dedi litteras sigiili mei niunimine ro-
boratas. Actum anno Domini raillesimo GC°. XL°. octavo , mense
martio.
(1) Copies du XVII' siècle, A. 7. n» 'i? ; du xviii», A. 8, n- 186.
174 ARCHIVES DK I.A MAISON-DIRV
CGLII.
De redditibusin molendino de Varenna el in Molendino Novo, inler Fontes
et Curiam Alani (1).
Avril 1248.
Ego, Odo Borrelli, miles, Curie Alani dominus, nolum facio omni-
bus tam luturis quam prescntibus, quod ego teneor erga magislrum
et i'ratres domus elemosine de Castroduno super decem modiis et
dimidio biadi quos eisdem debeo de tempore preterilo et de finali com-
posilo inter me et ipsos inilo et finito pro quadam annua pensione red-
dilus duorum modiorum bladi quos ipsi habent, singulis annis, in mec
moieiidiiu) de Yareniia, et dimidii modii bladi annui redditus quod
ipsi habent in Molendino Novo inter Fontes et Curiam Alani sito. Quos
decem modios et dimidium bladi promisi, per fidem meam, eisdem
solvere inl'ra sex annos continue venluros, videlicet quolibet anno
quoddam modium et novem sextaria vcl quolibet mense secnndum
genus nummi dictorum decem modiorum et dimidii per manum illius
qui dictuni molendinum Varenne per dictos sex annos tenuerit, qui
etiam tenebitur per fidem corporalem erga dictos magistruni et fratres
de dicto debilo in prefixis terminis persolvendo, quolienscumque mula-
bitur, donec dictum debitum sepedictis magistro et fratribus fuerit
plenarie persolutum. Si vcro dictum molendinimi Varenne demoliri
sive frangi contingent, dicti magistcr et fratres in refectione sive repa-
ratione dicti molendini nichil ponere tenebuntur nicbilominus dictos
decem modios et dimidium capientes salvis eisdem magistro et fratribus
omnibus aliis pensionibus sive redibitionibus quas ipsi debent percipere
singulis annis luturis temporibus in molcndinis supradictis et omnibus
aliis lilteris super donatione dictorum reddituum confectis et ab anle-
ccssoribus meis sigillatis in suo robore valituris. Quod ut ratum sit et
llrmum, sepedictis magistro et fratribus présentes dedi litieras sigilli
mei munimine roboratas. Actum anno Domini M". GC. XL", oclavo,
mense aprilis.
(I) Copie du XVII* siècle, A. ", ii" 112.
DE CHATEAUDUN. 175
CCLIII.
De censu super domum in Magno Vico infia muros Gastriduni ^l).
Juin 1248.
Universis présentes litteras inspecturis, Goherius, decaniis Gastri-
duni, salutem in Domino. Noveritis quod (iaufridus de Arroto, armiger,
in nostra presentia constilutus, dédit et irrevocabiliter concessit nia-
gistro et fratriijus donius Dei de Gastroduno et pauperibus in eadeni
domo jacentibus, pio anniversario suo in ecclesia ejusdem donuis
singulis annis cclebrando, onuieni censum suum qucm babebat super
donunn Martini de Marboeto, in Magno Vico juxia lurnum Bernardi de
Bulloto, infra muros Gastriduni sitam, que domus fuit quondam
defuncti Gaufridi le Seinlier, dictis magislro et fratribus et pauperibus
quiète, liljere et pacilice, in perpetuum possidendura. In cujus rei
testimonium et munimen, ad petitionem dicti armigeri, supradictis
magistro et fratribus et pauperibus présentes dedimus litteras sigilli
nostri munimine roboratas. Actum anno Domini M°. GG". XL", octavo,
mense junio.
GGLIV.
De septemdecim solidis censualibus partira circa Sanctum Albinura juxta
Gastriduiium et partim apud Jalanz (2).
Mars 1249.
Ego Gaufridus dictas Lanier, miles, notum facio universis tara pre-
sentibus quam futuris, quod ego vendidi et irrevocabiliter concessi
magistro et fratribus domus Dei de Gastroduno, septemdecim solides
dunenses censuales, cum omni jure et dominio redeverenciis seu pro-
ventibus ad dictum censum spectantibus, pro viginti libris dunensis
monete, jam micbi solutis, quos dictos septemdecim solidos habebam
annui redditus, sitos partim circa Sanclum Albinum juxta Gastrum-
dunum, et partim apud Jalanz in feodo quod, inquam, feodum ego
Gaufridus confiteor et assero me tenere a comité Gastriiluni, sive
aiiquo alio dominio mediante dictis magistro et fratribus de cetero per-
solvendos in nativitate Béate Marie Virginis ; videlicet : a Guillermo
Bodian, sex denarios ; a Philippo Bigot, sex denarios ; a Roberto Legin-
(1) Copies du xvii' siècle, A. 7 , n"' 43 et ii : du xtiii'^, A. 8, n" 18*.
(2) Original, B.4i:i. —Copies du xvii'sièolo, A. ".n" 23: du xviiie, A. 8, n KG.
176 ARCHIVAS DE LA MAIS().\-DIEU
plier, très donarios; a Saverico, octo denarios; a Johanne de Uimo
Sicco, sex donarios ; a Johaiina uxore Pliilippi le Lonbart, sex dena-
rios ; a Giloto Folobrum, quatuor denarios et obolum; ab Odeli:ia
Lavielle, quatuor denarios et obolum; ab Agnete Quadragaria qua-
tuor denarios; a Radulpho Gallinario, sex denarios; a Raginaldo de
Sancto Avito, qiiatuordecira denarios; a Jocelino de Sancto Avilo,
quatuordecim denarios ; a Monacliis de Josaphas, quindecini denarios;
a Heberto Heuquemoi, très denarios. De qiio eliam censu predicto,
magisler et fratres tenebantur michi ante dicti cen=us venditionem
siiigulis annis in dicto Cesto solvere octo solidos et très denarios. Quani
venditionem census superius preiibati, ego Gaufridus, miles, conliteor
me tenui et manucepi sub religione fidei mee corporaliler prestitc
diclis magistro et fratribus contra omnes garandire usque ad dictum
coiniteni dicli census, ut dic'.uni est, principalem sine medio dictum
censualem. De qua garantizatione in poslerum lacienda dictis magistro
et fratribus ut promisi superius , ego Gaufridus superius prelibatus,
personam meam nec non terram meam ubicunque sitani et beredes
meos quosconque ad quos terra mea qualiconque modo deveniat pre-
fatis magistro et fratribus penitus obligavi. Venditionem autem census
superius nominati voluerunl, concesscrunt et etiam approbaverunt et
quicqiiid juris habebaut iu diclo censLi spontanei quitaverunt Lucia,
uxor mea ; Hugo Lanier, miles, lilius meus primogenitus, et Ysabelia,
uxor dicti Hugonis ; Girardus et Odo lilii mei ; Odo de Mauvais, gêner
meus et Jobanna ejus uxor, lilia mea; sub religione lidei sue corpora-
liter prestite dictis magistro et fratribus. l'romittentes Lucia, uxor mea,
spontanea et de mandato meo ; Hugo Lanier, miles, filius meus primo-
genitus et Ysabelia uxor dicli Hugonis, de mandato ipsius Hugonis ;
Girardus el Odo, lilii mei ; Odo de Mauvais, gêner meus, et Jobanna
ejus uxor, lilia mea, de mandato ipsius Odonis ; quod contra dictam
venditionem jure dotilicii seu jure bereditario vel jure alio per se vel
per alios de cetero non venirent. Immo dictam venditionem dictis
magistro et fratribus et omnibus in dicto censu ab ipsis emploribus vel
causam habentibus pro posse suo fideliter garandirent. Preterea ego
Gaufridus, dictus Lanier, confiteor me promisisse diclis magistro et
fratribus quod si in posterum in liac litlera vidèrent seu perciperent
aliquid quod non esset eis sufEciens et utile vel quod vellent in melius
conuuutare, ego quotiensconque ab eisdem super boc fuero requisitus,
eisdem magistro el fratribus islas présentes lilteras cum renovatione
sigilii mei et sigilli Hugonis, filii mei, faciam renovari et venditionem
predictam minoribus meis beredibus cum ad elatem pubcrem devenc-
rint concedi faciam et insuper omnibus aliis meis consanguineis usque
ad cognalos remotos a linea germana prout exigit consuetudo patrie
generalis, in signum cujus vendilionis facle et dicte garandizatiouis
DE CHATEAUDUN. ] 77
faciende a rue et a Hiigone predicio lilio meo, milite, et ab aliis supe-
rius nominatis et in ciijus rei roboris firmilatera ego Gaufridus
Lanier, miles, et predictus Hugo Lanier, miles, filius meus, quilibet
sigillum suum ad preces dictorum magistri et fralrum, et quia promi-
serimus istis, presenlibus litteris dignum duximus apponendum.
Âctum anno Domini M° . ducentesimo quadragesimo nono , raense
martio.
CCLV.
De quinque solidis redditus apud Fontem Marie (1).
Décembre 1249.
Universis présentes litteras inspecturis, G. decanus Castriduni,
salutem in Domino. Noveritis quod Emeniardis la Rate, relicta de-
functi Mathei le Rat, in nostra presentia constituta, dédit et in puram
et perpetuam elemositiam concessit magistro et fratribus domus Dei
de Gastroduno, et paiiperibus in eadem domo jacentibus, quinque
solidos dunensis monete annui redditus super omnibus possessioniljus
suis quccumque sint sitis apud Fontem Marie, a predictis magistro et
fratribus sive pauperibus singulis annis precipicndos per manum illius
qui proventus dictarum possessionura habebit et percipiet seu sit here-
ditarius vel colonus. In cujus rei lestimonium et munimen, ad pcti-
tionem supradicte Emeniardis , predictis magistro et fratribus sive
pauperibus, présentes dedimus litteras sigilli nostri munimine robo •
ratas. Datum anno Domini M°. GC. XL°. nono, mense decembris.
CGLVI.
De quatuor libris dunensibus in molendino Villici(2).
1249.
Conslitutus in jure coram nobis, Gastriduno, die sabbati post Oculi
met, Radulphus de Bofery, miles, recognovit se debere magistro et
fratribus domus elemosinarie Castriduni , quatuor libras dunenses
finali compoto inter dictum Radulpiiuni ex una parte, et magistrum et
fratres predicte domus ex altéra haliito, lam pro redditu quem habent
dicti magister et fratres in molendino dicto Molendino Villici, et tam
pro tribus solidis quos ipsi habent de redditu suo super prala dicti
(i; l,'o|)iei ilu XVII' siècle, A. ", n" 1 1(J ; ilu xTiii', A. 8, 11° '.' I i.
(^) Copie du xvil* siècle, A. 7, n" i>4.
17S ARCHIVES Dli I.A MAISON-nlKl,'
niilitis, sita jiixta dictuni inolendiniiin (luum de tribus lioneribiis vini
que dicti inagistcr et fralrcs habent sita super vineas suas, que (uerniil
detuncli (laulVidi de Faveilis, quondani luilitis, quas (|ualiior iibras
predictas dictus Uaduiphus gagiavit diclo rnagistro, noinine ipsius cl
fi'atrum suoriiiu iiilra fesliini saticti Heniigii proximo ventuiuni persol-
vendas. Datum die sabbaii post domiuicani (jua lanlatiir Oculimei,
auno Domiiil M». CC°. XL", nono.
CGt.YII.
De tribus solidis etuno denario censiis apud Caslridunum |11.
Mars 1250.
Universis présentes litteras inspecturis, Oflicialis archidiaconi Du-
nensis, saiuteni in Domino. Noverint universi, quod in nostra presentia
constitutus, Gaufridus de Arroto, armiger, dédit et iirevocabililer con-
cessit in purani et perpeluani eiemosiiiani pio remcdio anime sue et
anlecessoruni suoruni magisiro et fralribus domus Dei de Castroduno,
1res soiidos et uiuun denarium ccnsuales quos bahi'l)at inCra niuros
castelli Caslriduni, ju\ta Magnum Vicum, in l'eodo comilis, cum omni
jure et dominio redibentiis seu provenlibus ad dictum censinn spec-
lantibus ab eisdem magistro et fratribus quiète, libère et paci.ice, sin-
gulis annis percipiendos. Preterea dictus Gaufridus conl'essus fnil,
corani noliis, se promisisse dictam donalionem dietis magistro et tralri-
l)us contra omnes garandire (ideliler. In cujus rci teslimoniiim et imi-
nimen, nos ad petitionem dicli Gaufridi, dicti» magistro el fratribus
dedimus prosentes litteras sigilli nostri munimine rojjoratas Aclum
anno Domini M". GG°. quinquagesimo, mcnse martio.
CCiA'lil.
De tribus solidis et uno denario censualibus apud Caslridunum (■1).
Mars 1250.
Ego, Gaufridus de Arroto, armiger, nolum omnibus facio ad quos
présentes litière pervenerinl, quod ego dedi el irrevocabiliter concessi
in puram et perpctuam elemosinam pro remedio anime mee et anteces-
sorum meorum, magistro et fralribus domus Dei de Castroduno, très
solides et uniim denarium censualcs, quos liabebaih infra muros castelli
(Il C<i|)ie lin XVII* sii'c lu. A. 7, ii*4.'..
(2) C0[.iesdu xvij" siccle. A ", n" 41 ; du xvili'. A. H, <■■■ ISà.
CE CHATEAUDUN. 179
Gastridimi juxta Magnum Vicum, in feodo comitis, cuni omni juro et
domiiiio redibentiis seu provenlibiis ad dictiim clmishiii spectantiljus ah
eisdeni magistro et fratribus quiete, libère et pacifice, in peipctiuim
singiilis aniiis percipiendos. Preterea, Ego Gaufridiis, piomisi nie dictani
donationcni ditlis magistro et fratribus contra omnes lideliter garandire.
Quod ut ralum et slabile permaneat, ego Gaufridus, istas présentes
litteras dictis magistro et fratribus dedi sigilio meo sigiliatas. Dalum
anno Domini M". GG°. quinquagesimo, mense martio.
GGLIX.
De Porcheronvilla (I ).
Mai 1250.
Universis présentes litteras inspecturis, Officialis Dunensis, salutem
in Domino. iSoverilis quod cum conlentio vertcretur inter Agnetem la
Pichonesse ex una parte, et magistrum et fratres donius Dei de Castro-
duno ex altéra, super boc quod dicta Agnes petebat a dictis magistro et
fratribus circa duos modios terre sementc site apud Porcheronviilam
in diversis partibus in ailodiis comitis Caslriduni. Qne terra ad ipsam
Agnetem perliuebat, ut dicebat dicta Agnes, ex successione Haoysis,
matris sue, ratione etiam cujus terre pluries in causam Iraxerat dicla
Agnes dictos magistrum et fratres coram monacbis abbatie de Tyrono,
coram fratribus militie templi de Gastroduno, at etiam coram ipsis
magistro et fratribus, de qua terra superius predicta dicti magister et
fratres diu fuerant in possessione et erant ratione elemosine dictis ma-
gistro et fratribus {acte a defimcto Gaufrido de Porcberonvilla, quon-
dam magistro et fratre dicte domus, ut dicebant dicti magister et fratres.
Tandem, dicta Agnes in nostra presentia constitula, saniori fréta consilio,
et ad hoc per preces bonorum Tirorum inducta, sponlaiiea, non coacta,
dédit, quitavil et in perpetuum conccssit dictis magistro et fratribus
quicquid juris habebat, si quod habobat vel liabere poterat ratione proxi-
mitatis in génère seu quacumque alia ratione in tota terra superius
prelibata dictis magistro et fratribus quiete et pacitîce in posterum pos-
sidendum. Et dictis magistro et fratribus se abstrinxit dicta Agnes, per
fidem suam propriam in manu nostra corporaliter prestitam, quod
contra predictas donationem quitationem seu concessionem si essent
alique per se ;;eu per alium de cetero non veniret. Promittens, per dicte
lidei dationem, quod dictas donationem, quitationem seu concessionem
per «e Tel per alium nuUatenus de cetero revocaret. In cujus rei testi-
(ll Ci>|iies 'in xvii> siècle, A 7, n" 82 : du xriii", A S n" 1:)-S.
180 ARCHIVES DE LA MAISUN-DIEU
monium et munimen, ad petitioncs dicte Âgnetis, predictis magistro et
fratribus présentes dedimus litteras sigilli nostri munimine roboratas.
Datum anno Domini M°. ducentesimo quinquagesimo, niense mayo.
GCLX.
De dono Simonis de Laneriaco (1).
Janvier 1251.
Omnibus présentes litteras inspecturis, archidiaconus Diincnsis,
Diincnsi in Pertico, salutem in Domino. Noverint univers! quod, in
nostra presentia constitutus, Simon de Laneriaco, miles, dédit et in
puram et perpetuam elemosinam concessit pro remedio anime sue et
antecessorum suorum, magistro et Iratribus domus Dei de Gastroduno
et pauperibus in eadem domo jacentibus, septem denarios et unum
oboluni censuales annui redditus, infra muros castri Castriduni sitos.
Videlicet : super plaleam defuncti Joannis Yoguerel quatuor denarios.et
super domum et plateam defuncti Martini de Marboeto quinque picta-
vinas, et super domiiiu defuncti Roffel quinque pictaviuas, et super
domum et plateam Gaudefridi Nardi, unum denarium, et omnc jus
quod habebal vel habere poterat in dicto censu, promiltens, pcr lidem
suam corporalem in manu nostra prestitam, quod in dicto censu, per
se vel per alium nicliil de cetero reclamabit, inimo contra omnes, ad
usus et consuetndiues dunensis patrie garandizabit. Et ut boc in per-
petuum firmum et stabile permaneat, nos, ad petitionem dicti S., pre-
dictis magistro et fratiibus et dictis pauperibus présentes dedimus
litteras sigilli nostri munimine raboratas. Actuni anno Doiuini 1"2.")1,
mense januario.
CCLXI.
De terris de Curia Ilermondi (i).
. Novembre 1251.
Universis présentes litteras inspecturis, Guillermus di' Espesonvilla,
canonicus Beat! Martini Turouensis, salutem. Noverint univers! (juod
ego concedo venditionem terrarum de Gortermont cum pertinenciis
ad dictas terras, quam vendiliouem fccit Adam de Espesunvilla, nepos
meus, magistro et fratril)us domus elemosine Gastriduni, promiltens
(1) Copie du xvii- MLcle, A. 8. n» 211.
(2) Copie du xvii" siècle, A. 7, n» 74.
DE CHATEAUDUN. 181
per lidem meain, quod contra dictam venditionem per me vel per alium
non veniam in fiUariim, neque in dicta venditione aliquid causa liere-
ditatis sive juris hereditarii vel alio de cetero reclamabo. In cujus rei
testimoniiim cl miinimen, dictls magistro ei fratribus, présentes dedi
litteras sigillo nieo munimine roboratas. Actuiu corani talibus, scilicet :
Johanne de Gristolio, clerico ; Johanne de Fonieneto, clerico et fratre
eleinosine Castriduni ; Joiianne dicte Bauderon, armigero meo :
Ebrardo de Brolio et Diirando, famulo meo layco ; et Matheo dicto la
Meille puero. Actum anno Domini M". GG°. quinquagesimo primo,
mense novembris.
CCLXII.
De terris He Curia Hermondi (1).
Décembre 1251.
Universis présentes litteras inspecturis, M. miseratione divina cpisco-
pus Garnotensis (2), salufem in Domino. Noveritis quod in nostra pré-
senta constitutus, Adam de Espesunvilla, armiger, vendidit et nomine
venditionis concessit magistro et fratribus domus Dei de Gastroduno,
pro precio centum et duodecim librarum dunensis monete, de quibus
dictus Adam tenuit se coram nobis pro pagato in pecnnia numerata,
omne illud quod habebat vel habere poterat in toto territorio de
Corthermont, tam in terris et dominio quam rébus aliis a dictis magis-
tro et fratribus in perpetuum possidendum et se in manu nostra dese-
sivit de omnibus supradictis. Et nos, ad requisitionem ipsins, Odonem,
magistrum dicte domus pro se et fratribus ejusdem domus investivimus
de eisdem. Promisit autem dictus Adam per fidem suam in manu nostra
corporaliter prestitam, quod in dicto territorio, sive in proventibus
dicti territorii, per se vel per alios nichil de cetero reclamabit ratione
dominii vel aliquo alio jure non faciet ab aliquibus reclamari. Immo
dictum territorium sive proventus ad dominium dicti territorii predi-
ctisniagistro et fiatribus defendere, et garandizabit bona fide ad nsus
et consuetudiues dunensis patrie contra orancs. Hanc autem venditio-
nem voluit, coram nobis laudavit et concessit Stephanus de Espesun-
Tilla, armiger, frater dicti Ade, de cuj is feodo supradicta territorium
dominium et alla movcbant prout confessus fuit coram nobis tanquam
dominus feodalis; promittens, lide sua in manu nostra prcstita corpo-
rali, quod contra venditionem istam per se vel per alios non veniet in
futurum. Immo dictam venditionem prefatis magistro et fratribus
(I) Origiiiiil. li. i^».n" 3. — Copies 'lu xvil" siècle, A.T.ii-U'; du xvillv A. 8, ii" l'.li;.
(î) Mathieu (des Clianijjs|, (^vêque de Chartres (rJ4(i-lîi9;.
182 ARCHIVES DE LA MAISON-DIEU
garantizabit tanquain domiiiiis l'eodi contra omnes. Hiibertus vero de
Espesunvilla, miles, avunculus dicti Ade, siipradictam vendilioncm
voliiil, laiidavil el coiicessit coraiii iioliis, [n'omitloiis, pcr lidem siiam
in manu nostra |)r<'stitani, (]Uod conlia diclam vondilionein pcr se vel
peraliuni venire de celero nullatenus attcniptabit. Quod ut ratum el
slabile perniaiioal, ad pelilionem supradictarnin parliuin. siîiillnin
nostrnni dnxiinns [)resenlU)iis liUeiisapponcnduni. Datuni anno Doniini
M". CG°. quinquagesimo primo, mense deceinbris.
GGLXIII.
De Ouria Ilermundi (1).
l-2ril.
Universis présentes litteras inspecturis Officialis archidiaconi Dnnen-
sis, salulcm in Domino. Noverint univers!, quod in nostra presentia
constitulus Adam de Espesonvilla, armiger, vendidit el conccsslt nia-
gislro et IVatribus domus Dei de Castriduno precio cenluni el duodecim
librarum duncnsis monete, de quibus tenuil se, dictus Adam, coram
nobis pro pagato in pecunia numerala, quicquid liabebat vel habere
polerat in lolo lerrilorio de curia Hermundi, promillens, lide corporali
in manu nostra prcstila, quod in dicto lerrilorio vel in provenlibus dicti
terrilorii nicliil de cetero per se vel per alios redamabil. Hanc aulcm
vendilioncm volucrunt el concessorunt ac laudaverunt Huberlus de
Espesonvilla, miles, avunculus dicti Ade, el Stcphanus de Espesonvilla,
armiger, Irater dicti Ade, de cujus feodo movebal quicquid diclus Adam
liabebal in dicto lerritorio, (idem corporalem in manu nostra prcslan-
Ics, qnod in dicto leiritorio sive in proveiidiius dicli territoi'ii, nichil de
cetero reclamainint. Proinlsit etiani dictus Adam, quod vendilioncm
istam ab heredibus del'uncli Arcbambaudi de Espesonvilla, quondam
mililis, el a Jacobo de Gros, et Margarila uxore dicti Jacobi, cl l'elronilla
de Espesonvilla, sororibus dicti Adam, vcnditionem istara facicl con •
cedi. Voluerunt autem el concesserunt prefali Ilubertus, Adam et Sle-
plianus, (]uod ipsi personaliter accèdent coram reverendo pâtre epis-
copo Garnoteiisi el quod ipsi facicnl et concèdent istas litteras
confeclas super vendilionem prediclarum rerum cum sigillé episcopi
sigillari.
(I) Original. B. b3i. u" 1. — Copies du xvii'si^o e, A. t, n»".'»: «lu XMii'". B h'ii, n"i.
DR CHATHAIDIN. 183
CCLXIV.
De Villa iii lilaclo(l).
.I:invi{-r l"25"2.
Universis présentes litteras iiispecturis, (Jl'ticialis archidiacoiii Du-
nonsis, salutem in Domino. Noverint universi, quod Petrus Martesclie
et Helois, uxor ejus, in nostra presentia constiluti, vendiderunt et
concosserunt Robcrto cierieo canonico Sancti Andrée de Gastrodiino et
Malheo l'ratri siio, tlliis deliineli lladnlplii Veliile, quamdam oucliiani
terre apud Villani in Blado, inler donuini dicti defuncti et doniiini
Pétri Rigau et Haois la Bailiete, in eensiva relicte Guarncrii de Lun;;eio,
quondam militis, sitain, pro precio centnni solidoruni dunensimn do
quii)ns lenueriint se pro pagatis dieti Petrus et Helois uxor ejus, corain
nobis in pecunia numerata, eisdem lloberto et Matheo et eorunideni
heredibus quicte libère et pacitice in perpetuum possidendani. Dicti
yero Petrus et Helois, uxor ejus, promiserunt tide corporali in manu
nostra ab eisdem prestita, quod in dicta ouebia sive niasui a per se sive
per alios nichil de cetcro reilamabunt. Inuno contra omnes ad usus et
consuetudines dunensis patrie dictam oucliiam sive masuram supra-
dictis Matheo et Roberto per dicte tidei interpositionem de cetero garan-
dire tenebuntur. Dicta etiam Helois quicquid in dicta ouchia sive
masura habebat vel habere poterat ratione dotis, sive dotalicii, vel alio
quoquomodo, supradictis lloberto et Matheo, llde corporali ab eadem
in manu nostra prestita, quilavit penitus et dimisit. Venditionem au-
tem istani vohierunt et concesserunl Matildis, uxor Odonis le Hideus,
filia dictorum Pétri et Helois, Nieliolaus Martesclie, Petrus Rigon et
Juliana uxor ejus et Haois la Raillete, tratres dicli Pétri, proniittentes
tide média quod in supradictis rébus nichil de cetero reclamarent. In
cujus rei lestimonium et nuinimen, nos, ad petitionem omnium supra-
dictorum, sepedictis Roberto et Malheo présentes dedimus litteras
sigilli nostri muniraine roboratas. Datum anno Domini W. CG". quin-
quagesimo secundo, mense januario.
(1) Copie <lu xvii'sièole, A. 7, n" 105.
184 ARCHIVES DE LA MA180N-DIEI'
CCLXV.
Do Curia Hermondi (1).
Septembre 1252.
Univcrsis présentes liUeras inspecturis, Ol'licialis archidiaconi Du-
iiensis, saliitem in Domino, h'overitis quod in nostia presentia consti-
tutus, Adam de Espesunvilla, armiger, recognovit se vendidisse magls-
tro cl fratrii)us domus Dci de Gastriduno omnos terras cum pertinentiis
quas liaJjeljat silas apiid Cortermoul et iiuicquid juris in eisdeni terris
et pertinentiis haberc poterat pro centum et duodecim libris et decem
solidis dunensibus eideni jam solulis, lide média in manu nostra cor-
poraliter prcstila, dictis magistro et iratribus. Promittens quod contra
dictam venditionem per se seuperaluim non veniet in futurum, nec
dictos magistrum et fratres seu alios in dictis rébus ab ipsis magistro
et fratribus causani liabenlibns in posteruni molestabil nec lariet ali-
quatenus molestari. Inuno eisdem dictam venditionem, sub dicta lide,
dictas terras et earum pertinentias pro posse suo contra omaes lene-
bitur garanlire. Venditionem quarum teri'arum predictarum et perti-
nentiam Margarita, Pelronilla, sorores dicti Ade, Guillelnius, Petrus,
Johanna, isabella, iiberi Jefuncli Archenbaudi de Espesunvilla, quon-
dam militis, consanguinci dicti Ade, voluerunt et concesserunt et ratani
iiabucrunt, et sub religione fidei suc in manu nostra a quaiibct dicta-
rum personarum corporaliler prestite, promiserunt quod contra vendi-
tionem predictarum terrarum et pertinentiuni rationc liereditatis seu
retractationis vel aliquo aiio jure per se seu per alios non venient in
futurum. Immo dictas terras et pertinentias dictis magistro et Iratribus
dimittent de cetero pacilice possidere. In cujus rei testimonium et niu-
nimen, nos, ad petitionem tam dicti Ade quam dictarum personarum
Margarite, Petronille, Guillelmi, Pétri, Jolianne, Isabelle, diclis ma-
gistro et Iratribus litteras sigillé nostro dedimus sigillalas. Datum anno
Domini M". GG". quinquagesimo secundo, niense seplembri.
(1) Original, ii.i:i4, ii" 2. — Copie du :; ii° siècle, A. 7, ii" 13
DE CHATEAUDUN. 185
GCLXVl.
De domo et terris apud Moleriam (1).
Octobre 12S2.
Universis présentes litteras inspecturis, Ollicialis Dunensis, salutem
in Domino. Noveritis quod in noslra presentia constituli, Âubertus de
Villa- Vacua, miles, et Jullana uxor ejus, uxor quondam Symonis
Garelli, recognovcrunt se magistro et tralribiis donius Dei de Gastroduno
penitiiset in perpetiuun quilavisse domuni et terras qiias tenebantsuas
apud Moleriam, dicta Juliana et tenere debebat quamdiu viveret, ex
concessione ipsiiis Jiiliane sibi facta a dielis ma^iistro et fratribus. Quita-
verunt etiam dictis magistro et fratribus dicti Aubertus et Juliana omnia
mobilia que habebant in domo et terris si quid habebant et quicquid juris
habebant seu liabere poterantin dictisdomo et terriset aliis pertinentiis
dicte donuii adjacentibus. De qua quilatione lirmiter observanda et de
reclamatione in dictis rébus in posteriim nullatenus lacienda, dicti
Aubertus et Juliana, lidem suam in manu nostra prestiterunt quilibet
corporalem. Pro qua quilatione dicti magister et fratres promiserunt
reddere annuatim infra lestunisancti Remigii, dictis Auberto et Juliane,
quamdiu ipsa Juliana viveret, ipsorum magistri et fratrum suis propriis
sumptibus apud Bonani Vallem ununi modium bladi et semimodiura
avene. Ouitaverunt cliam dicti magister et fratres dictis Auberto et
Juliane statum in quodebebant ponere dictam domum et valorem mobi-
lium que post mortem dicte Juliane debebant in domo superius dicta
remanere. In cujus rei tostimoniuui et muuimen, nos, ad petitionem
dictorum magistri et tratrum, Auberti et Juliane, presentibus litteris
sigillum nostrum duximus apponendum. Datum anno Domini M" . CG".
quinquagesimo secundo, mense octobris.
GGLXVII.
De domo cum platea apud Castridunum (2).
Novembre 1252.
Universis présentes litteras inspecturis, Oflîcialis Dunensis, salutem
in Domino. Noveritis quod in nostra presentia constitutus, Gaufridus
Chofin, carpentarius, recoguovit se escanibiasse et nomine escambia-
(1) Copias Ju xvii« siècle, A. ■?, 11° 160; clii ITiii', A. 8, n"227.
(2) Original, B. 44.
I8ti ARCHIVES DE LA MAIS JN-liŒi:
tionis dédisse magistio <■( traliibiis doiiiiis Dci de Caslridiino lolaiii
platcani siiam qiuun lialjobat in eoruin ceiisiva sitam, prope domtiin
dc'limcti JoliaiinisCoiislL'llaiii,aiitedomuni JoliaiinisBarhileiisoris, diclo-
niiii L'tiaiii iiiagislri et lialnini platoeadliereiitciii, ])ro qiiadam iomo ciim
platea ipsorutn inagistri et Jralriim, que fuit Matildis Lavennierc, sila
iu Valle Sancti Aiiiani, in censiva abbatis et convcntiis lj<'ale Marie
Magdalene de (^astiiduno, et pro (juadi'aginta solidis duneasibus, dequa
pecunia dictus Gaufridus corani nobis se tenait pro pagalo dictis magislro
et IVatribus. Promittens sub religione lidei sue in manu nostra corpora-
liter prestita, quod contra dictaiii escaiiii)iatiûnem seu donationem per
se seu per alios non véniel in liituruni. Ininio dictam plateaui dictis
niagistro et Iralribus [et causam habentibus] ab ip-is in dicta platea
[piomisil] secunduni iisuni et coiisiieludinfui dniicnsis pairie (ideliter
garantire. Et dicii niagister et tialres eideni Gautrido diclani doinuni
cum platea garantire modo superius dicto promiserunt. In cujus rei
teslimonium et miinimen, nos, ad petitioneni dictarum partium presen-
tibus littcris sigillum nosirum dignum duximus apponendum. Datum
anno Domiui M". CG". quinquagesimo secundo, niense novembri.
CCsXVlII.
lie fiMilum suliili- ;miiui i-ensiis super domuni Jjhunnis CukI lUirii (I).
Décembre l"2.'i2.
Omnibus présentes iitteras inspecturis, Officialis archidiaconi Dunen-
sis, salutem in Domino, Noverint universi quod in nostra prescntia
constituli, niagister et fratrcs domus Dci de G-astriduno recognoverunt
se contulissi' et concessisse quanulam doinum lapideam nuper a dictis
magistro et fralriltus editîcatam cum ejus pertinentiis, adhercnlcm
domui defiiiicli Johannis Guslellarii, et duas caméras ligneas quas iidem
babebaut inter dictam domuni dicti Jubannis deluncti et donuim mona-
cborum elemosine Cisterciensis, in censiva abbatis et convenlus Beatc
Marie Magdalene sitas, Emeline relicte dicti Jobannis et eorumdem
libcris et beredijjus seu successoribus eorum iiabendas et in perpetuum
quieleet pacilice possidendas pro ccntum solidis dunensibusannui census
dictis magistro et Iratribus singulis annis a dicta Emeiina et liberis aut
beredibus seu successoribus eorum tam pro dicta domo lapidea et ejus
pertinentiis quam pro omni ccnsu quoni debebaiit dicta Emeiina et ejus
liberi pro omni iiabergamento suc cum virgulto ad dictum babergamen-
tum pertinenti, silo juxta virgultum defuncti Symonis de Pratellis et
(I) Origiiinl, 15. 45, ii" 1. — t'njjies du IVII' sii'cU', A. 7, [ » 31 : d i xviii*, A. S, n° \'h.
DE CHATEAIDIN. 187
platlieas que fueriint deluncti Guillermi Touclieleu nominc census taii-
tuiTiinodo persolveiidis. In his terniiiiis siibnolatis solvet in quolibet
festo Beale Marie Magdalene quinquaginta solidos el in quolibet testo
purificalioui^ Beale Marie Virginis quinquai^inla solidos. Ouem censum
teuentur reddcre predicti Emelina et liberi et eorum heredesseu siicces-
sores pronl superius est expressum. Concesserunt autem dicti Emelina
et cjus lil)eri quod si ipsi vel aliquis ipsorumaut beredes seu successores
eorum :essareni in solutione dicti census in dictis terminis vel in aliquo
dictorum terminorum quod dicti magister et fralres vel eorum manda-
tum posse capere in dicta domo lapidea seu in loto eorumdem baberga
menlo dictis magistro el fratribns censuali, secundum quod dictarum
censivarum in dunense patria capere consueverunt in censivis suis pio
censu non solulo et etiam pro emendis in dunense patria consuetis.
Promiserunt etiam dicti magister et fratres tidem suam in manu nostra
prestitam dictas domos lapideas etligueas cum perlinentiistam predictis
magistro et Iratribus quam abbati et conventui Béate Marie Magdalene
censuales dicte Emeline et ejus liberis ac heredibus seu successoribus
eorum contra omnes ad usus et consuetudiiies dunensis patrie garantire.
Item voluerunt dicti magister et fralres quod dicla Emelina et ejus liberi
ac heredes seu successores eorum omnes predictas domos cum omnibus
perlinentiis possint vendere libéras et innnunes tanquam domos sitas in
feodo Godeschalli, pignori obligare, in partes dividere, conlerre et alie-
nare, salvis tamen dictis magistro et fratribus dictis centum solidis annui
census et omnijure ad censum pertinenti, et hoc salvo quod in manu
mortua poni non poterunt res predictd. Quas omnes et singulas predictas
pactiones predicti Emelina, Steplianus clericus et canonicus Beali Andrée
de Castriduno, Johannes et Michaelis liberi predicte Emeline, promise-
runt flde média in manu nostra corporaliterprestita in posterum fumiter
et lideliter observai e. In cujus rei testimonium, nos ad petitiouemsupra-
dictorum Emeline, Stephani, Johannis et Michaelis, magistro et fratri -
bus présentes dedimus litteras sigilli nostri muniniineroboratas. Datum
anno Domini millesimo ducentesimo quinquagesimo secundo, niensf
decembri.
GCLXIX.
De Xll denariis census apud Escharbot (1).
Mars 1253.
Universis présentes litteras inspecturis, Officialisarchidiaconi Dunen-
sis, salutem in Domino. Noveritis quod in nostra presentia conslitutus,
(I I Copies du XVII. siocle, A. 7, n» 37 ; du xvni', A S. n- 182.
1^8 ARCHIVES UE LA MAISON-DIEU
Gaufridus dictus le Forestier, de Burgo Garini, recognovit se in perpe-
tuuni vendidisse magistro et Iratribus elemosine Gastriduni, duodecim
denarios censuales suos proprios ex iieredilagio suo apiid villain que
dicitur Escharbot, super terrain quam tcnet lilia deluncli Auberti de
Escharbot, et omne jus ad dictum censura perlinens pro duodecim solidis
dunensibus cideni Gaulrido jam sohitis, et lido niodia, in manu nostra
corporabter prcstila, promisit dictus Gaufridus (jucd contra venditionem
perse seu per aiium non veniet in futurum. Immo tenctur sub dicte
lidei religione dictani venditionem dictis magislroet fralribus ad ususet
consuetudincsdunensis patrie contra omnes in posleruui liruiiter garan-
dire. Promisit insuper quod, si dicti magister et Iralrcs vexarentur
seu alio modo super dicta venditione, quod ipse teneretur eosdem defen-
dere et deliberare super predictis et indampnes reddere. Alio(iuin et ipse
teneretur eisdem reddere viginti solidos dunensiuinpro pcnacommissa ad
quam penam ipse obligavit se et sua coram nobis nec non et successores
suos quantum ad predicta. In cujus rei testimonium et munimen, et ne
dicta pagina possit in posterum violari, nos, ad pelitionem dicti Gaufridi,
predictis magistro et fratribus présentes dedimus litteras sigilli nostri
munimine roboratas. Actum anno Domini miliesimo ducentesimo quin-
quagesimo tertio, mense marcio.
CGLXX.
De tribus solidis et qaatuor denariis census in Pelliperia Gastriduni ( I ).
Janvier 1254.
Omnibus présentes litteras inspecturis, Offîcialis archidiaconi Dunen-
sis, salutem in Domino. Xoverint uiiiversi quod, in nostra presenlia con-
tituti, Teobaldus, presbyter de Villa in Podio, decanus Dunensis in
Pertico, Stephanus de Mesio et Joanues,Saneti P^lri de Ferilate Villenolii
presbyteri, executores testamenti defuncti Pbilippi de Moysiaco, (luon-
dam presbyteri, confessi sunt nobis tidcm faciendo ab eis coram nobis
prestito juramento, quod dictus delunctus Stephanus, in sua ullima
voluntate positus, dédit et in puram et perpetuam elcmoslnam contulit
et concessit magistro et fratribus Elemosinarie Gastriduni et
pauperibus dicte doinus, très solidos et quatuor denarios censuales
quosbabcbat annui redditus in Pelliperia Gastriduni, quem censura
predictum dicti executores coram nobis concesserunt diclis magistro et
fratribus, noniine dicli defuncti, tenendum et in perpetuum in posterum
possidendum. In cujus rei testimonium et munimen, nos présentes
1) Copie du XVIII' siècle, A. K, ii" i32
DE CHATEAVDUN. 189
litteras cum iinprcssionc sigilli nostridignumduximusroborare. Datum
anno Domini 1254, mense jauuario.
CCLXXI.
De décima, anlalagio ecclesie, et terra de Ligneriis(l).
Février 1254.
Omnibus présentes litteras inspecturis, Officialis Dunensis, salutem
in Domino. Noveritis quod in nostra preseutia constitiitiis, Guiliermus
de Viliehermoi, miles, recognovit se vendidisse et nomine Tenditionis
in perpetuum concecisse [sic) magistro et fratribus eleniosine Gastridiini,
totam decimam suam de Ligneriis et antalagium suum ecclesie dicte
■ville et totam terram quam habebat in dicta villa, vel in pcrtinentiis
dicte ville, circa tria sextaria terre seniente continentem, et quicquid
juris habebat seu habere poterat in predictis decimis grossis et minutis,
antalagio et terris, seu rébus aliis, si que sint in dicta parrocliia sila pro
triginta et quatuor libris turonensium, de qua pecunie summa idem
miles recognovit coram nobis sibi fuisse plenarie satisl'actum in pecunia
numerata, promittens idem Guiliermus, fîde média in manu nostra
corporaliter prestita, quod contra dictam venditionem ratione heredi-
tagii seu quolibet jure alio, per se vel per alium, non veniet aliquatenus
in futurum. Immo promisit idem miles dictam venditionem dictis
magistro et fratribus et aliis in dictis rébus a dictis magistro et fratribus
causam habenlibus, contra omnes fideliter et firmiter ad usus et con-
suetudines dunensis patrie garandire. De qua garandizatione in pos-
terum facienda, dictus miles obligavit se et bona sua nec non et heredes
snos seu successores quoscumque, et quia Johanna uxor sua in pre-
dictis rébus suum dotalicium poterat reclamare, dicta Johanna dictam
venditionem predictorum voluit et concessit et fidem suam spontanea,
non coacta, et de mandato dicii Guillermi, niariti sui, in manu nostra
dédit, quod in predictis rébus ratione dotalicii vel aliqua alla ratione
nichil de cetero reclamabit. Immo dictum dotalicium quod habere
poterat in predictis, dictis magistro et fratribus voluutarie quitavit et
penitus resignavit. Hanc etiani venditionem voluerunt concesserunt
et approbaverunt Stephanus, Guiliermus, Agnes et Agatha, liberi dicti
militis et dicte Johanne, et lide média promiserunt quod contra dictam
venditionem per se seu per alios non veulent in futurum. Promisit
etiam dictus miles quod faciet quod si isti sui heredes ibi nominati non
essent pubères et etiam quod alii sint inpuberes, concèdent dictam
(1) Copies du XTii« siècle, A. 1, n" 14&: du xviii', A. 8, n»2-2U.
190 ARCHIVES DE lA MAISON-DIKU
venditionem qiiandu pubères efticientur et (|iK)(l diihiml lidcm siKim de
non reclanmndo aliqiiid in i)rpdictis. In cujus rei Icslinionium et niii-
nimen, nos, ad pelitioriein dictoi'iim niilitis et Jolianne et eorunidi'in
liberoiuin, predictis nia^istro et Iralrihiis istas présentes Miteras dcdi-
nuis sigilli nostri niuiiiiiiiiie roboratas. Datum aiuiu Doiniiii M". Iltj".
quinquagesimo quarto, mense februario.
CCLXXn.
De eisdem (1).
Février 1254.
Omnibus présentes litteras inspccturis, Officialis Danensis, sahitem
in Domino. Noveiilis quod, in nostra presentia constitutiis, Tliomas de
Insula presbyter et persona ecelesie de Ligneriis vokiit et roncessit,
ratam babuit venditionem quam fiuillermus de Villehermoy, miles,
fecil magistro et fratribus Domus Elemosinarie Castridnni de deiiinis
grossis et minutis, antalagio et teri'is que- dictus miles bal)ei)at silos in
dicta parrocbia de Ligneriis, quam venditionem predictarum dielis
magistro et fratribus laitam a dieto mlMte, diclus Thomas promisil
nulialenus revocare nec in postenun aliquatenus contraire. Innno omne
jus quod idem TIioiuhs iiabeba! S(ni babere [loterat in prediclis, nomiiie
ecclesie sue, dielis magistro et l'ratribus quitavit cl peuilus resignavit.
Promisit insuper idem Tbomas dielis magistro et Iratribus (]uod ipse
coneederct coram domino cpiscopo Carnotense quod ipsi magisler et
Iratrcs haberenl bberas dicti episcopi super emptioiie predictorum cl
quod etiain si tradercnliir ci Httere scripte, quod cas eisdem magistro
et Iralfibus nl'lcrret sigiilalas sigiilo douiini episcopi. De (fuibus prcdi
élis omnibus ci siiigulis (luitlalione, resigualione, seii aliis pacliouibus
firmiter observandis, dictiisTbomassupposuit se juridictioni nostrc, ubi-
cumque sctranslcrret, adomnia et singuiasupradictaobservanda. Datum
anuo Domini M". CC. quinquagi-simo quailo, die sabbati anle cineres.
CCIAXll!
De osohia terre apud Villani in Bhulcc'i).
Mai l'r)'i.
Ilniversis présentes litteras inspccturis, Oflicialis arcbidiaconi Dii-
nensis, salutem in Domino. Noverilis, quod lu nostra presentia consti-
(i Copi; du .\\ II'' sii-clj, A. ", 11" ri(i
(2) Co,iie an xvii" sii'ele, A. 7, u" lHo.
DE CHATEAUDl'N. l'Jl
liili, Petrus lligon et Juliaiia, ojus uxor, recogaovenuit se vendidisse
et nomine veiidilionis in peipeliuim concecisse Roberto de Villa in
Blado, clerico et canonico bea(i Andrée de Castroduno, qiiamdam
oschiam terre quam habebant sitam apud Villani in Blado, inter
oscbiam Johannis de Ponte, inililis, et inter osciiiam que tiiil qiiondani
Reginakii, dicti Chant Tourteau, a posteriori parte domorum defuncli
Radulphi, dieti la Vielle, et Ilaoisi: la Baillete, in censiva relicle de-
funcli Guarneri de Langeio, quondani militis, pro precio quinqua-
ginta et sex solidis dunensibus, de qua pecunia dicti venditores se
tenuerunt coram nobis plcnarie pro pagatisr tîde média in manu nostra
ab ipsis corporaliter prestita, jiromittentes quod contra diclani vendi-
tionem perse seu per alios ratione hereditagii, dotalicii, retractationis,
seu jure alio. aliquomodo non venirent in futurum. Immo promi-
serunt, sub dalione predicte lidei, dictam oschiam vendltam quitam et
liberam ab obliviis et terragio et ab omnibus redeverenciis et coram
onnii censu cum diclum censum et etiam alias rediverencias dicte oschie
susceperit de cetero solvendas ab se ipso et successoribus tencntibus
terram suam sitam apud dictum locum, excepta décima dicto clerico et
ipsius heredibus seu successoribus contra omnes fldeliter et firmiter
in posterum garandire. Hanc autem venditionem pro ut superius est
expressum, ralam habuerunt et approbaverunt et etiam concesserunt
coram nobis Petrus Martesche, Nicolaus Martesche, Heloisis la Baillete,
et hi très Ascelina, Gaufridus et Johannes liberi dictorum Pétri et
Juliane, quilibet predictorum per lidem suam in manu nostra corpora-
liter prestitam : promittentes, sub dicte tidei dalione, se contra dictam
vendilionem de cetero nuUatenus devenire. Qui omnes predicti ad
omnia predicta lirmiter observanda se supposuerunt juridiclioni nostre
ubicumque esscnl. In cujus rei testimonium, nos, ad petitionem dic-
torum Pétri et Juliane, Pelri Martesche, Mcliolai Martesche, Heloisis la
Baillete, Asceline, Gaufridi, Johannis, dicto Roberto, clerico, présentes
dedimus litteras sigilli nostri munimine roboratas. Actum anno Domiiii
M". GG°. quinquagesimo quarto, mense maio.
GGLXXIV.
De reddilii lùxlesie de (lastellione ('2.)
Juin r25i.
Universis présentes litteras inspecluris, G. archidiaconus Dunensis,
in Domino salutem. Cum magister et f'ratres domus Dei de Gastriduno
(i; OrgiiKii, r..3;!?, w i.
192 ARCHIVES DE LA MAISON-DIEU
tcnerentur in centum libris dunensuim lani iiiccclesie de Castellione
quam persone ejusdem ccclcsic, novcrilis tjiiod Siiplieiiis, presbyterct
persoiia dicte ecclcsie, in presentia noslra constitiitus, lenuit se pro pa-
gato a dictis niagistro et fratribus de quatuor viginti libris dunensiuin
in pecunia numerata, de quibusLaurentius, quondam persona de Castel-
lione, habuit decem libras et idem Supbcnis habuit scxaginla dccem libras
nominc ccclesic supradlcte. Datuin anno Domini M°. GC°. L". quarto,
die jovis posi nativitatem sancti Jobaunis Baptiste.
CCLXXV.
De XII denariis census super La Baate Ourri (1).
Août 1254.
Universis présentes litteras inspecturis, Officialis Dunensis, salutem
in Domino. Noveritis, quod in nostra presentia constitutus, Johannes
de Fossatis, burgensis Gastriduni, pro sue anime remedio et pro anni-
versario sue post decessum suum in domo Dei Caslriduni singulis
aniiis laciendo, recognovit se in perpctuam elemosinam contulisse et
etiam concessisse Deo et dicte doinus pauperibus, post decessum suum,
duodccim denarios censuales cum omni jure ad dictum censum perli-
ncnti. Quos diclos duodecim denarios censuales idem Jobaniies babebat
annuatira super terram sitam apud la Baate Ourri vineis adherentem
que fuit defuncti Stephani Borduel ut dicitur et modo est Raginaldi
Lebreton. Quein censum idem Joliannes coucessit magistro et Jratribus
dicte domus de cetero capiendum et cum omni jure ad eum pertinenti
sine contradictione aliqua post decessum suum libère explectandum :
promittens bona tide dictam donationem in posterum nuUaleuus revo-
care. In cujus rei testimonium et munimen, nos, ad petitionem dicti
Johannis, dictis magistro et fratribus istas présentes litteras dedimus
sigilli nostrimunimine roboratas. Datumanno Domini millesimo ducen-
tesimo quinquagesimo quarto, mense augusti.
GCLXXVI.
De sexilecim denariis census super domos apud Castridunum (2)..
Septembre 1254.
Universis présentes litteras inspecturis, Officialis archidiaconi Du-
nensis, salutem in Domino. Noveritis, quod in nostra presentia consti- <
|l| Original, li. I IJ.
{i) Copie il» XVIII' siècle, A. 8, u- 23ï.
DE CHATEAUDU\. 193
tutus, Gaufridus Gode de Ghambles, miles, recognovit se iu puram et
perpetuam elemosinam dédisse et irrevocabiliter cnncessisse magistro
et fratribus domus Dei de Castroduno et pauperibus dicte domus,
sexdecim denarios censuales cuni onini jure et dominio ad dictum
censum pertinenti. Quos dictos sexdecim denarios censuales ipse babe-
bat sitos super domos Robini de Villa in Blado, clerici, silas juxta dictam
Elemosinam intor plateam deffuncti Guillermi de Ses et plateam def-
functi Luce de Villermoy. Recognovit insuper dictus Gaufridus, miles,
se vendidisse et nomine venditionis irrevocabiliter in perpetuum con-
cessisse magislro et fratribus dicte Elemosine Castriduni , quamdam
domum quam babebat silam Caslroduni inter domum deffuncti Gau-
fridi de Capella et domum deffuncti Sanctionis Lcnier, in censiva dicte
Elemosine, pro undecim libris dunensium, de qua pecunia se babuit
dictus miles coram nobis plenarie pro pagato, fide sua média in
manu nostra preslita corporali , quod contra dictas elemosinam et
vendilionem seu contra aliquam earum per se, vel per alium, de cetero
non venict in futurum. Immo promisit sub dicte fidei datione dictas
elemosinam et vendilionem dictis magistro et fratribus fideliter etfirmi-
ter ad usus et consuetudines dunensis patrie garandire ; de qua garan-
dizatione facienda, dictus miles obligavit se et etiam heredes suos seu
successores. Quas etiam elemosinam et vendilionem predictus Gauf-
fridus miles, Aubertus clericus , Radulpbus, Guillelmus et Golinus
armiger, lilii et liberi predicti Gauffridi ratas habuerunt et etiam con-
cesserunt, fide média in manu nostra ab ipsis prestita corporaliter,
promilientes quod contra dictas elemosinam et vendilionem, seu contra
aliquam earum, per se, seu per alium, non venient in futurum. Immo
sub dicle fidei datione quillaverunt in perpetuum dictis magistro et
fratribus quidquid juris babebanl, seu babere expectabanl, tam in diclo
censu, quam in dicta domo, abrenunciantes privilegio et benelicio
etatis miuoris et omni exceptioni que possit eisdem prodesse et dictis
magistro et fratribus obesse. In cujus rei teslimonium et muninien,
nos, ad pelilionem dicii Gauffridi Gode, mililis, et dictorum liberorum,
dictis magistro et fratribus et pauperibus dicte domus, istas dedimus lit-
teras sigillo nostro sigillatas. Âdum annoDomini 1254, mense septembri .
GCLXXVII.
De quadam domo in Gastrum Castriduni (1).
Octobre 1254.
Universis présentes litleras inspecluris, Ûflicialis arcbidiaconi Du-
(1) Original. A. 71.
13
194 ARCHIVES DE LA MAISON-DIEU
nensis, salutem in Domino. Noverint universi, quod in nostra presentia
constituli, Jiadulphus dictas le Cliapelier, et Odelina, ejus uxor,
recog:iioverunt se mutiio eis sensu unus [quilijjel] eoriim qui alii
supervixerit dédisse et in piiram et pcrpetuam elemosinam concecisse
doinuni suani quam ipsi habent silain in Castro, in censiva magistri
et fiairum domus eiemosine de Castioduno, quam doinuin insimul
adquisierunt prout confessi fuerunt coram nojjis, pretsrea lainen (jucd
aller eorum qui supervixerit de dicta domo vel platea suam omnino
poterit facere voluntatem. Quam elemosinam supradictam promiserunt
prcdicti Radulplms et Odelina ejus uxor, per (idem suam in manu
nostra corporaliter prestitam, de cetero nullathenus rcvocare; et ne
dicte donationi sue aliqnod impedimentum incurrat, sed ut plenissi-
nium robur liabeat firmitatis et duret in pcrpetuum, nos, ad potitio-
nem dictorum Radulplii et Odelinc ejus uxoris, istis presenlibus lilteris
sigillum nostrum dignum duximus apponendum. Datum anno Domini
M". GG". qui iquagesimo quarto, mense octobris.
GCLXXYIII.
Adraortizagio Pétri de Cbaorces (1).
Décembre 1254.
Ego Petrus de Cbaorces, miles, notum facio universis lam presen-
libus quam futuris, quod ego, motus pic paupertale nimia pauperum
domus Dei de Castriduno et ob anime mee et parentum meorum reme-
dium, magistro et fralribus dicte domus Doi et predictis pauperibus
dedi et nomine donalionis in puram et iierpetuam elemosinam concessi
ut ipsi magister et fratres et dicti pauperes omnia et singula quecumque
sint que adquisierunt et que poleruntadquirere in posterum, Deo dante,
in mcis feodis et cetisivis quibuscumque sitis in Dunense, libère et paci-
fiée teneant et possideant. lia quod ncc ego nec succcssores mei dictes
magistrum et fratres possimus cogère pro dicta acquisita seu acqui-
renda in meis predictis feodis et censivis extra suam manum poiiere.
Promisi insuper dictis magistro et fralribus diclaui elemosinam nulla-
tenus'in posterum revocare, sed eamdem predictam elemosinam eisdem
magistro et fralribus in futuruui (ideliler conlra omnes garandire. De
qua garandilalione facienda et de aliis supradictis observandis, ego
obligo me et heredes meos seu successores quoscumque; et ne dicle
donationi mee aliquod impedimentum incurrat, sed ut plenissimam
robur babeat firmilatis et duret in pcrpetuum, ego, dictis magistro et
(I) Oiigiiml. A. jl.
DE CHATEAUUIN. 195
fratribus et pauperibiis istas présentes litteras dedi cum sigillo meo pro-
prio sigillatas. Actiiin aniio Dornini M°. GG°. quinquagesimo quarto,
mense deccnibris.
CGLXXIX.
De redditu ecclesie de Gastellione (1).
Novembre 1555.
Universis présentes litteras inspecturis, M. de Gallandia, archidiaconus
Dunonsis in ecclesia Carnotensi, salutem in Domino. Noverilis nos
récépissé et habuisse a magistro et fratribus elemosinc Castriduni viginti
libras dunensium in pecunia numerata, et illa pecunia in qua tcnebantur
dicti magisler et fratres persone ecclesie de Gastellione noniine ecclesie
sue pro lite moki diu est inter ipsos magislruni (ratres et personam
prcdiclani de Gastellione. De quibus viginti libi'is predictis tencntur
dictos magistrum et (ratres deliberare erga personam dicte eeclesie de
Gastellione, et cidem persone reddere pro eisdem magistro et fratribus
dictas viginti libras in pecunia numerata. In cujus rei teslimonium,
nos, dictis magistro et fratribus dedimus nostras litteras sigillo nostro
sigiilatas. Datum anno Domini M°. CG". quinquagesimo quinto, mense
novembris.
GGLXXX.
De quodam stiillo in Bm-go Novo anle farnum (2).
Février 1256.
Omnibus présentes litteras inspecturis, Officialis arcbidiaconi Du-
nensis, salutem in Domino. Noveritis, qi;od in nostra presentia consti-
tuti, Jaquelina, relicta defuncti Frageri Gliatri, iMattbeus, lilius dicte
relicte, et Maria, soror dicti Matliei, recognoverunt se dédisse et in
puram et perpetuam elemosinara concessisse Deo et pauperibus clemo-
sine de Gastriduno, quoddam stalluni quod babebant situm in Burgo
Novo, ante furnuni dicti loci, in censiva senescalli de Bosco Ruiin, pro-
mittentes, dicti relicta, Matbeus et Maria, per fidem suani in manu
nostra corporaliter prestltam, quod contra dictam donationem seu con-
cessionem non venient in futurum. Immo promiserunt, sub dicte lidei
datione, quod in dicto stallo jure lieredilagii, dotis, seu dotalicii vel
(I) Original, V, .'if.', i.» 2.
(5) Original, A. ~rl.
196 ARCHIVES DE LA MAISON-DIEU
quolibet alio jure, nicliil de cetero reclamarent nec facient ab aliquo
reclaniari. Iii cujus rei lestiinoiiium, nos, ad |)roces et petitionein dicto-
rum relicte, Mathci et Marie, dedimus magistro et fratribus dicte ele-
niosine islas présentes litteras sigilli nostri mmiimine roboratas. Datum
aiino DoiuiniM". GC°. L". sexto, mense februarii.
GGLXXXr.
De quodam censu in clause de la Mauratiere juxta cheminum Aurolianensis (1).
Juillet 1256.
Omnibus présentes litteras inspecturis, Ofdcialis archidiaconi Dunen-
sis, salutem in Domino. Noveritis, quod in nostra presentia constitutus,
Herbelinus de Abbatia dédit et in perpetuam elemosinam concessit
domui elemosinarie de Castriduno qiiiiitam partem sex deiiarioium
censualium quos habebat sitos superquamdam peciam Tinee sitam juxta
cbeminum Aurelianensem in clauso de la Mauratiere, promittens per
fidem suain in manu nostra corporaliter prestitam, quod diciam elemo-
sinam de cetero nullatciuis revocaret. Reeognovit insuper idem Herbeli-
nus se vendidisse et nomine venditionis in perpetuum concecisse résidu um
dictorum sex denariorum censualium cum omni jure et dominio ad
dlctum censum pertinenti pro doceni solidis dunensium, de qua pecunia
idem Herbelinus se tenuit coram nobis plenarie pro pagato, fide média
in mniui iiosira corporaliter prestita, promittens qiiod contra dictam
venditioueni nec elemosinam perse vel peralium non veniet infuturum.
Immo sub dicte fidei datione, promisitdictis magistro et fratribus dictas
elemosinam et vendilionem ad usus et consuetudines dunensis patrie
garandire. Has autem elemosinam et venditionem voluerunt et concessc-
runtretronilla uxor sua, Guillelmus Mollart et Agnes uxor dicti Guil-
lelmi, et filia dicti Herbelini. Quipredicti Petronilla, Guillelmus et Agnes
promiseriint per fîdcm suam in manu nostra corporalitorprostitam, quod
contra dictas venditionem nec elemosinam jure dotalicii, liereditagii seu
quolibet jure alio, per se seu per alium non venient aliquatenus in futu-
rum. In cujus rei testimouium et miinimen, nos, ad preces et petitio-
nein dictorum Herbelini, Petroiiille, Guillclmi et Agnetis, dedimus dictis
magistro et Iratribus dicte clemosine istas présentes litteras sigilli nostri
munimine roboratas. Datum anno Domini millesimo CG". quinquagc-
simo sexto, mense julio.
(I) Oiigii.iil, ]'.. 113.
DK CHATEAUDUX. 197
CCLXXXII.
De uno saxtario terre apud Villam in Blado (1).
Novembre 1256.
Omnibus présentes litteras inspecturis, Officialis Dunensis, salutem
in Domino. Noveritis, qiiod in nostra presentia constituti, Steplianus
Milet, de Villa in Blado, et Matildis ejus uxor, recognovenint se dédisse
et in perpetuani elemosinam concessisse Matheo de Villa in Blado, cle-
rico, quondam lilio defiinctiRaduIplii Vetule, unum sextarium integrum
terre semente de quinque sextariis integris terre semente quos dicti
Steplianus et Matildis habebant, ex hereditagio dicti Stephani, moven-
tibus sitis apud Villam in Blado in quinque peciis terre, partim in cen-
siva domus elemosinarie de Castroduno, partim in censiva Theobaldi de
Matuciiis et partim in censiva Marie la Gaillarde. Quam elemosinam
dicti Steplianus et Matildis promiserunt, per tidem suam in manu nostra
corporaliter prestitam, nuUalenus revocare. Immo, sub dicte lidei
datione, promiserunt dictam elemosinam dictoMalheoet ejus heredibus
in pcrpetuum lirmiler contra omnes garandire. Recognoverunt insuper
dicti Steplianus et Matildis, se dicto Matheo, dicta quatuor sextaria inté-
gra terre semente residua vendidisse et nomine venditionis in perpetuum
concessisse pro sexdecim libris turonensium, de qua pecunia dicti
Stephanus et Mathildis se tenuerunt, coram nobis, plenarie pro pagatis,
fide ipsorum média in manu nostra corporaliter prestita, promittentes
quod conira vendilionem islam necetiam elemosinam supradictam, jure
heredilagii, dolalicii seudotis, vel quolibet jure alio, perseseuper alium
non venient aliqiiatenus in futurum. Et promiserunt dicti Stephanus et
Matildis, sub dicte fidei datione, se dicto Matheo et ejus heredibus dictam
■vendilionem contra omnes ad usus et consuetudines dunensis patrie
garandire. Promiserunt insuper dicti Stephanuset Matildis tamiu datione
elemosine quam in venditione terre supradicte, dicta quinque sextaria
terre semente esse quita et libéra ab omni rediverentia, exceptis quatuor
solidis procensu et excepta décima. Promiserunt insuper dicti Stephanus
et Matildis, sub dicte fidei datione, quod si quinque sextaria terre semente
non invenirentur intègre in venditione et elemosina supradictis, quod
ipsi Stephanuset Matildis tcnerentur perficere; et deperfectionefacienda
si necesse fuerit et de garandizationc rerum predictarum ut dictum est
facienda, obligaverunt dicti Stephanus et Matildis se et bona sua. In eu jus
rei testimonium et munimen, nos, ad petitionem dictorum Stephani et
(1) Copie du XVII' siècle, A. 7, n° 101.
198 ARCHIVES DE LA MAISON-UIEi;
Malildis, dicto Mathco istas présentes litterasdedimussigilli nostri muni-
mine roboratas. Datum anno Domini M°. GG°. quinquagesimo sexto,
mense novembris.
GCLXXXIII.
De terris apud Villam in Blado (I).
Novembre 1256.
Omnibus présentes litteras inspecturis, ego Theobaldiis de Malueriis,
miles, salutem in Domino. Novcritis qiiod de quin(iue sextariis terre
semente que Stephanus Milet, de Villa in Blado, et Matildis ejus uxor,
habebant ex bercdilagio dicti Stephani, moventibus sitis apud VlUam in
Bladum in quinquc peciis terre partim in censiva mea, parlim in censiva
donius elemosinarie de Castroduno, et partim in censiva Marie la Gail-
larde, pro indivise, dicti Stephanus et Matildis in mea prescntia constituti,
Matbeo de Villa in Blado, clerico, (ilio dcfuncli Kadulphi Vetule, dede-
runt et in puram et perpetuain elemosinam concesserunt unum sexta-
rium dicte terre semente, promittentes, per fidem suam in manu nostra
corporaliter prestitam, quod contra dictam elemosinam jure hereditagii,
dotis, sive dotalicii, vel quolibet alio jure, per se vel per a!iam non
venientin futurum. Recognoverunt insuper dicti Stephanus et Matildis
dicta quatuoi' sextaria terre semente residua diclo Matbeo vendidisse cl
nomine vendilionis in perpetuum concecisse pro sexdecim libris turo-
nensium, de quapecunia dicti Stephanus et Matildis se tenuerunt coram
nobis plenarie pro pagatis, lide ipsorum média in manu nostra corpo-
raliter preslita, promittentes quod contra dictam venditionem jui-e here-
ditagii, dotis, sive dotalicii, vel quolibet alio jure, perse seu per alium,
aliquatenus non venicnt in liitmuiu ; et promiserunt dicti Stephanus et
Matildis, sub dicte fidei datione, se dicto clerico et ejus liercdibus dictas
venditionem et elemosinam ad usus et eonsuetudines dunensis patrie
contra omnesgarandirc. Promiseruntinsuperdicti Stephanus et Matildis,
tam in datione elemosine quam in venditione dicte terre, dicta quinque
sextaria terre semente esse quita et libéra ab omni rediverentia, exceptis
quatuor solidis pro censu et excepta décima. Promiserunt insuper dicti
Stephanus et Matildis, sub dicta lide sua, quod si (piinque sextaria terre
semente non invenirentur intègre in venditione et elemosina supradictis,
quod ipsi Stephanus et Malildis tenerentur perlicere ; et de perl'ec-
lione facienda, si necesse fuerlt, et de garandizationc terrarum
predictarum pro ut dictum est facienda, ipsi Stephanus et Matildis
(1) Copieilu xvir siècle, A.", U' 11)8.
DB CHATKAUDUN. 199
obligaveruntse et omnia bona sua. Et quia dicti Stephanus et Matildis de
dictis quatuor solidis censualibus de quibus ad me duo solidi censuales
pertinent, dictos duos solidos miclii vel mandato meo consueverant
reddere apud Matuerias, ego Theobaldus, ad preces bonoruni [virorum]
et araore Dei, concessi dicto Matheo et ipsius heredibus quod ipse
Matheus et heredes sui niichi et heredibus nieisdecetero rcddent dictos
duos solidos censuales ajiud Castrumdunum in qualibet nativitate
béate Marie Virginis. Volui etiamet concessi quod ego, seu heredes mei,
non possumus de cetero dictuni Matheum vel heredes suos capere aiilii,
reddere dictos nieos duos solidos censuales quani in diclo loco apud
Castrumdunum noviterconstituto. In cujus roi lestimonium et muni-
men, ego, ad petitionem dictorum Stephani et Matildis, dicto Matheo
dedililteras sigillo meo proprio sigillatas. Datum anuo Domini M". GG°.
quinquagesimo sexto, mense novembris.
CCLXXXIV.
De iiemore de Bello Visa inter Kordas et Fontem Marie (').
Juillet 1257.
Ego Ysambardus de Sancto Deodato, caslellanus Castriduni, notum
facio universis présentes litteras inspecturis, quod cum verteretur
contentio coram me inter Michael Senglier ex una parte, et magisirum
et h'atres Elemosine Castriduni ex altéra, super hoc quod dictus Michael
petebatcoram me et injure a dictis magistro, et fratriims, quod ipsi
nemus de Bello-Visu, situm inter Bordas et Fontem Marie et fiindum
terre dicti nemoris quod tenebant et possidebant extra suam maiium
ponprent, cum dictus Michael, ad cujus leodum dictum nemus sine medio
dignoscitur pertinere, non vellet nemus predictumponi in manumortua
vel etiam remanei'e; item verteretur contentio coram me inter dictos
magistrumetl'ratresex una parte, etPetrum deMesio.militcm, exaltera,
super hoc quod dicti magister et fratres petebant coram me et jure a
dicto Petro quod ipse bonus Iitis pro ipsis magistro et fratribus in se
susciperet contra dictum Michaelem, et quod idem Petrus dictum nemus
eisdem magistro et Irati'ibuserga dictum Michaelemdeflenderet et peni tu s
liberaret, cum idem miles se obligasset ad hoc erga dictos magistrum et
fratres per litteras sigillo suo proprio sigillatas, sicut idem miles
conlessus fuit coram me : tandem de honorum virorum consilio, ita luit
compositum etpaciticatum inter dictos Michaelem Senglier, magistrum
et fratres et dictum Petrum ; quod dictus Petrus pro bono pacis dédit et
;i) Copie du xvu'sièolt), A. 7, n" 118.
200 ARCHIVES DE LA MAISON-DIEU
solvit dicto Michaeli decem libras duaensium el dicti magister et fratres
siiniliU'i- pro bono pacis dedcrunt et solvcrunt dicto Michaeli centum
solidos duiionsiiim, et dictus Micliacl por lidciii suaiii iii manu moa pros-
titil corporalcni [promitlcns] qiiod dictos magislniin cl IVatres super
dicto nemore de cetero nuUalonus molestabit. Immo eisdem magistro et
fralribus in pcrpetiuini quitavil oinnc jus et domiuium quod habebal
scu babcre poterat in dicto nemore et l'undo ncinoris, volcns cl concédons
idem Micliacl, ijuod ipse, vel ejus heredes, non possintdecelerocompel-
lere dictos magistrum et fratres dictum nemus extra suani manum
ponere nec eliam molestare. Immo promisil, sul) dicta fide sua, idem
Micliacl eisdem magistro et fratribus in postcrum dictum nemus sicut
dominus feodi garandire. De qua garandizatione facienda, obligavit se
et oninia bona sua nec non et heredes suos. In eu jus rei testimonium
et memoriam, ad preces et pelitiones dictorum Michaelis et Pétri, dedi
dietis magistro et fratribus istas présentes litleras sigilli mci munimine
roboratas. Datum anno Domini M°. GC°. quinquagesimoseptimo, mense
julii.
GCLXXXV.
De lerra apud Porclieroiivillam (1).
Décembre 125S.
Omnibus présentes litterasinspccturis, Oflicialis aichidiaconi Duncn-
sis, salutem in Domino. Noveritis quod in nostra presentia constituti,
Ginotus de Planta et Ascelina ejus uxor, recognoverunt se vendidisse et
nomine venditionis in perpetuum concessisse magistro et fratribus Ele-
mosine Caslridiini, medietalem lotius terre quam dicebant se babere et
habebant apud Porcheronvillam, dimidium modium contincnlem et
incdiclatcm partis suc quam habebant in quodani babergamento", in
dicto loco sito, que omnia sita sunt in allodiis domini comitis Blesensis,
partim in censiva ut dicitur monachorum de Tyrone, et partim ut
dicitur in censiva templariorum, pro viginti libris dunensis monete,
de qua pecunie sunima dicti vendilorcs se tenuerunt coram nohis
plenarie pro pagatis in pecunia numerata, lide média in manu nostra
corporaliter prcstita : promittentes quod contra dictam yenditionèm jure
heredilagii, dotaiicii, seu quolibet jure alio, per se scu per alium non
vcnicnt in futurum. Immo, sub dicte tidei datione, promiserunt dictam
vendilionem contra omnes ad usus et consuetudines dunensis patrie
garandire. Que predicta recognoverunt dicti Ginotus et Ascelina vendi-
(1) Copies du XVII' siècle, A. 1, n° il'.'; du xviii', A. >■■, n- 207.
DE CHATEAUDUN. 201
disse diclis magistro et fratribus quita et libéra ex omni honere et
redeverentiis, exceptis décima et censu. Hanc autem venditionem
voluerunt, ratam habuerunt et concesserunt, magister Lambertus dictus
le Comte, clericus, et AgneslaPichonesseet promiseruntcontra de cetera
nullatenus devenire,videlicetdicta Agnes per fidem suam in manunostra
prestitam corporalem. In cnjus rei testimonium et munimen, nos,
ad preces et petiliones dictarum partium, dictis magistro et fratribus
dedimus présentes litteras sigilli nostri munimine sigillatas. Datum
anno Doniini millesimo ducentesimo quinquagesimo octavo, meiise
decembris.
GCLXXXVI.
De duodecitn denariis apud Memilon (1).
■ Février );59.
Ego Fulcho de Mesmillon, miles, notum facio omnibus tam presen-
tibus quam futuris, quod ego, pro meo anniversario ceiebrando in
Elemosina Castriduni cum decessero, pauperibus dicte Elemosine et
fratribus ibidem commorantibus dedi et in perpetuam elemosinam
irrevocabiiiter concessi duodecirn denarios censuales cum omni jure et
dominio ad dictum censura pertinente, quos dicebam me habere et
habebam sitos super terram Hamelini de Fossa Aucherii, adherentem
•vineis de Montrionis, circa duo sextaria terre semente continentem.
Quam elemosinam promisi nullatenus de cetero revocare. Inimo dictam
elemosinam promisi dictis pauperibus et fratribus in posterum garan-
dire et de dicta garandizatione facienda eisdem obligavi heredes meos.
In cujus rei testimonium et memoriam, ego dedi dictis pauperibus et
fratribus présentes litteras sigilli mei munimine roboratas. Datum
anno Domini M°. GC°. quinquagesimo uono, mense februario.
GCLXXXVII.
Ue domo dicta de Foro (î).
Février li;59.
Ego, Ysembardus de Sancto Deodato, castellanus de Castriduno et de
Carnoto, notum facio universis fam presentibus quam futuris quod
cum contentio verteretur coram me inter procuratorem et fratres domus
(I; Original, It.lli. - Copies <lu xvir siècle, A. 7, n° 38 ; du xvmS A. S. n- 18 ).
(2) Original. B. i6.
202 ARCHIVES DE LA MAISON-DIEU
Dei de Castriduno ex una parle, et Bernardum Letanneiir et Rosetani
ejus uxorem ex altéra, super hoc qiiod dicta Roseta dicebat se esse lie-
redein propinquiorem dcfiincli Tlioobaldi de Foro et ideo petcbal ra-
tioiie successionis cl propiiiquitalis in conlcutione a diclis procuralore
etfratribus medietatem cujusdam domus in qiia manebat diclus Theo-
baldus, tempore quo decessit, sitani juxta domuni defuncti Gyrardi
Goicharl, modielaleni cujusdam rupis sitam ia cuueo beali Andrée de
Caslriduno, et ununi arpenluin vinec silum in vico qui dicilur Escures,
que luerant predicli Thcobaldi ; diclis procuralore et fralribus in con-
Irarium dicentibus dictatn Rosctam non iiabcrc jus petendi predictum
ex eo ({uod diclus dclunclus Tlieobaldus omnia prcdicla adquisieral cl
in sua ultima volunlate preceperal defuncio Ernaudo le Faupier, de-
funclo Gaufrido de Capelia et defuncio Âmiolo de Aureliano, executo-
ribus suis, quod predicla vcnderenl et pro ejus del'uncli Theobaldi
anima pauperibus erogarent. Qui dicti executores potestate hereditaria
adiclo defuncio Theobaldo super hoc bonorum ducti consilio Elemosine
Gastriduni et fralribus ibidem commoranlibus dictas medietates domus
et rupis et dictuni arpcntum vinee in perpotuam elemosinam dederunt
et in perpetuum concesserunt. Ad que probanda dicli procuralor et
fralres produxerunt coram me quamdam litteram sigillo lionorabilis
viri Nicholai quondam archidiaconi Duncnsis sigillalam, et duos tesles,
videlicel : GuarinuDi Ghufm et Micliaelem dictum Menjaille, qua liltera
inspecta cl audila, et leslimonio dictorum leslium audito, et etiam
intelleclis rationibus quas dicli procurator et fralres proposuerunt con-
tra dictos Bernardum et Roselam el diclis parlibus termino assignato,
de assensu ipsarum parlium coram me ad audiendum jus super premis-
sis, ego, cum mullis bonis aiiis in plcnis assisiis pro finale judicio
respeximus et adjudicavimus, quod de jure omnia predicla dicte elemo-
sine quila et libéra in perpetuum reraanerenl. Qui dicti procurator et
fratres post dictum judicium noslrum diclis Bernardo et Rosete ad
preces el petilionem meam et aliorum bonorum, graliam l'acientes
eisdem dederunt centum solidos monete currenlis in Dunensi , el in
presenti coram me solverunt. Et dicti Bernardus el iloseta propler
graliam eisdem (aclam, per lidem suam in manu mea corporaliler pres-
tilam, promiserunt quod super premissis diclos procuralorcm cl fralres
de celero nullatenus moleslabunt nec trahent [in causamj. In cujus rei
teslimonium cl nn-uioriam, ego, ad preces et pelilionem diclarum
parlium presenlibus lilleris sigilluin nicum appouere dignum duxi.
Aclum anno Domini M°. GG°. quinquagesimo nono, mense februarii.
DE CHATEAUDUN. 203
CCLXXXVIII.
De domo in Teneria Castriduni (1).
Juin 12[J9.
Universis présentes litteras inspecturis, Officialis archidiaconi Dii-
nensis, salutcni lu Domino. Noveritis quod in nostra presentia consti-
tuti, Guillelmus de Orsonvilla et Hysabella ejus uxor, recognoverunt se
cepisse a procuratore et a IVatrilnis Elemosine Castriduni, mediotatem
cujusdam donuis que cisdem devenerat ex donatione Tlieobaldi dicti
Nereit, quani habebant dicti procurator et fratres sitam in Teneria Cas-
triduni, inter doinutn Gaufridi Biote et domum dcfuncti Arnulpbi Belle
Jovente, junctam etiani pro individuo alii medietati domus ipsorum
Guilleimi et uxoris pro quadani annua pensionc, videlicet : pro pen-
sione decem solidorum monete currentis in Dunensi a dictis Guillelmo
et uxore et coniin beredibus in perpetuum solvenda in quoli])et festo
sancti Rcniigii dictis procuratori et fratribus. Promiserunt, insuper et
tenentur dicti Guillelmus et uxor censum et rediverencias dicte medie-
talis domus annuatim solvere et ipsam snis propriis sumptibus bono
statu tenere. Tenentur insuper prout promiserunt dicti Guillelmus et
uxor deliberare dictos procuratorein et fratres de paccionibus et debito
in quibus tenebantur erga Jobannem de Parvo Ponte seu dictura Gode
ralione dicte domus. Volucrunt insuper et concesserunt dicti Guillelmus
et uxor quod si deticerent in solutione dicte peusionis, qua predicla
pensione non soluta, possent assignare et capere in qualibet parte dicte
domus. Volucrunt insuper et concesserunt dicti Guillelmus et uxor
quod si contigeret quod dicta domus combureretur vel devastaretur
casu ex fortuito, post factum iucendium seu devastationem, per trien-
nium deticerent dicti Guillelmus et nxor vel eorum heredes in solu-
tione dicte pensionis faciende, quod tam cito clapso dicto triennio pos-
sent dicli procurator et fratres de tota platea dicte domus de medietato
que fuit ipsorum Guilleimi et uxoris quam de medietate que fuit ipso-
rum procuratoris et fratrum suam possent in perpetuum plenarie lacère
voluntatem, sicut de re eorum bereditaria. De bis autem omnibus
tencndis et firmiier observandis obligaverunt dicli Guillelmus et uxor
eo modo quo divisum est superius dictam medietatem domus sue et
eorum beredes per fldem suam in manu nostra corporaliter prestitam.
In cujus rei testimonium, nos, ad petitionem dictorum Guilleimi et
Hysabelle ejus uxoris, dictis procuratori et fratribus nostras présentes
(I) ("o|iieS du ïvii« siècle, A. 7, n'S?.
204 ARCHIVES DE LA MAISON-DIEU
litteras dedimus sigillo nostro sigillatas. Datum anno Domini M", ducen-
tesimo quinquagesimo nono, mense junio.
GGLXXXIX.
De admodiatione terre de Heaumonfontaine (1).
Novembre 1259.
Universis présentes litteras inspecturis, magister Guillelmiis de No-
viaco, canonicus Carnotcnsis, prebendarius apud Blandenivillam, salu-
tcm in Domino. Noverilis quod in mea presentia conslitiitus, Petriis
dictus Muriau recognovit se cepisse a procuratore et Iralribus domus
Dei de Castriduno totain terrain eorum ijuam iial)ent apiiil Heaumon-
fontaine in parocliia de Blandcmvilla usque ad diiodecim annos continue
venturos ad lirmam, ita quod dictam terram colet in dictis duodecim
annis seriatim suis propriis sumptibus et fructus suos faciet. Et pro
predicta fuma quolibet anno dictorum duodecim annorum quicqnid
contingat dimidiuni modium liladi ad valorem biadi crescenlis in dicta
terra ad mensuram Garnoli suis propriis sumptibus in domo dictorum
procuratoris et fratrum de Bojastre in octabis cujuslibet fesli sancti
Remigii, dictis procuratori et fratribue tenebitur reddere et persolvere.
Rediverentias vero dicte terre, si que fuit, tenebitur reddere annuatim
dictus Petrus nomine dictorum procuratoris et fratrum, non de suo sed
de tirma dicte terre. Has autem pactiones et promissiones predictas
dictis duodecim annis durantibuspromisil dictus Petrus pcr (idem suani
in manu nostra corporaliter prestitam lirmiter lenere et inviolabiiiter
observare. De his autem paclionibus tenendis et tlrmiler observandis
dédit dictus Petrus plegios, vidolicet : Rernardum clericum, Reginal-
dum Veillart, Robinum le Desree, Theobaldura le Gouturier, Odonem
Petit Vilain et Stepbanum Rotru. Qui ad petitioncm dicti Pétri de pac-
lionibus predictis lirmiter tenendis se plegios consliluerunt quilibet
in solidum, et se supposuerunt juridictioni nostrc ubicumque e.ssent
et se et sua transferrent. In cujus rei teslimonium et mnnimen presen-
tibus litteris sigillum nostrum duximus apponcndum. Actum anno
Domini M°. GG°. L°. nono, mense novembri.
(Sceau de Guillaume de Neuvij).
(I) Oripinn', B. IS!)
DE CHATEAUDUN. 205
CGXG.
De terris apud Villam in Blado (I).
Novembre 1259.
Omnibus présentes lit teras inspecturis, Officialis archidiaconi Diinen-
sis, salutem in Domino. Noveritis qiiod in nostra presenlia constituti,
Robertus de Villa in Blado, clericus, nepos defuncli Odonis quondam
magistri Elemosine Castriduni, Burgela, ejus soror et ejus maritus, in
perpetuum quitaverunt quicquid juris habebant et babere poterant in
emplionibus terrarum quas Petrus Martescbe et Tbomas dictus Bos
vendiderant apud Villam in Bladiim et in aliis emptionibus lerrarum factis
tam nomine dicti Robini, quam patris etmatrisejus, seudefuncti Malhei
(ratris dicti Robini, tempore magistratus defuncti Odonis, procuratori et
fratribus domus Dei de Castriduno. Que emptiones terrarum continent
circaquatuordecimsextaria terre semente. Et promiserunt dicti Robinus,
Burgeta et ejus maritus, pcr fldem suam in manu nostra corporaliter
prestitam, quod in predictis terris nichil de cetero reclamabunt, nec
super predictis terris dictos procuratorem et fratres de cetero nuUatenus
molestabunt. Dicti vero procurator ei fratres, tamproquitationepredicta
quam ex benignitate eorum, dederunt et reddere promiserunt dicto
Roberto annuatim quamdiu vixerit ad usum scolasticum quadraginta
solidos dunensium in quolibet festo Omnium Sanctorum. Quitaverunt
insuper et dederunt dictis procuratori et fratribus dicti Robertus, Burgeta
et ejus mai'ilus, quicquid juris babebant et babere poterant in domo de
Pertuiset quam tenent et in duobus sextariis terre semente vel circa que
acquisierat dictus Odo tempore quo erat magister dicte Elemosine et
dictis procuratori et fratribus tenendis et in perpetuum possidendis post
dccessum dicte Burgete. Hanc aulem donationem et quitationem fece-
runt et fimaverunt per fidem suam in manu nostra corporaliter pres-
titam dicti Robertus, Burgeta et ejus maritus. Quitaverunt insuper in
perpetuum et dederunt dicti Robertus, Burgeta et ejus maritus dicte
Elemosine medietatem aliarum terrarum residuarum quas tenent apud
Pertuiset post ejus Burgete decessum si sine herede decesserit, vel si
hères ejus, post ejus Burgete decessum, decesserit antequam perveniat
ad legitimam etatem ; que medietas terre ad dictam Elemosinam pertinet
ex emptione facta a dicto defuncto Odone de defuncta Ysabella quondam
sorore sua, que medietas predictarum terrarum fuit predicte Ysabelle,
(I) Copies du XVII- siècle, A. 1, n» 1 Ul ; Ju XTilI-, A. 8, n° 212.
206 . ARCHIVES DK LA MAISON-DIEU
Contra autcm islas quitaliones et concessiones pro ut divisa sunt. promi-
seriiDt (licli Robortus, Biirgcla elcjiis maritii» in poslcriim nullatenii.;
contraire. In fiijiis rei teslinioniuni, nos, ad preces et petitionem
dictornm Robcrii, Bnrgete et ejusmariti, dedimus dictis procuratori et
fratribus présentes lilteras sigilli nosiri niuniniine roboratas. Datum
annoDoniini M". CC. quinquagesimo nono, mense novembris.
CGXCI.
De quadam riipe in cuneo Beati Andrée apud Castridunum (1).
Janvier 1260.
Omnibus présentes litteras inspecturis, OfficialisarcbidiaconiDunen-
sis, salutena in Domino. Noveritis, quod cum Maria uxor Tlicobaldi de
Gruce el procurator et [fralres ] et possideni comnnmiler pro iiidi-
viso quamdam rupem sitam in cuneo Beati Andrée de Caslriduno in
censiva Gomitis Blesensis et quamdam doniu m sitam inceusiva
Henrici Lenfant armigeri et Martini Basset clerici ; que domus et rupis
ad dictos procuratorem et fratres et Mariam devenerant a dictos
procuratorem et fratres ex donalione defuncti Tbeoijaldi de Foro et ejus
executorum; et alia medietas ad dictam Mariam ex successione [Marie]
uxoris dicti Tbeobaldi de Foro; quorum Tbeolmldi et Marie ejus uxoris
fuerunt res predicle. Dictas douium et rupem partiti fuerunt
Maria in bunc modum : quod dicta Maria cum assensu et volunlate
niarili sui dictis procuratori et fratribus medietatem suam dicte r[upis]
et per tidem suam in manu nostra corporaliter prestitam sponlanea et de
mandate et assensu dicti Theobaidi de Gruce mariti sui penitus resigna-
[vit. Insuper] dicta Maria et dictusTlieobaldusejusmaritus dictis procu-
ratori et fratribus dederuntquindccimlibrasmonctecurrcntis in Dunensi.
Quitaverunt ^etiani dicta Maria el] Tiieobaldus ejus maritus eisdem
procuratori et fratribus quicquid juris habebani, si quod habebant,
vel babere poterant in vasis que sunt in dicta rupc aliis
utcnsilibus. Promitlentcs per dictam lidem suam quod in prediclis
rupe et vasis, nicbil de cetero rcclamarent uec facerent rcclamari. Dicti
■vero procurator et fralres Marie medietatem suam dicte domus
in perpcluum quitaverunt in escambium mcdietatis predicle rupis et
dictarum quindecim librarum et promiseruut ad iuvicem dicti procu-
rator et fralres et Maria cum assensu dicti mariti sui onuiia predicta
sicut parlita sunt sibi ad iuvicem in posterum [ad usus] el consuetudines
Dunensis patrie garandire et sese ad invicem indampnes reddere et
(1) Original, A 130.
DE CHATEAUDl^•. 207
servare. In cujus rei testitroniuiii et memoriam, nos ad preces et peti
tionem dictanun partium, sigillum nostrum presentibus litteris
dignum duximus apponendum. Actum anno Domini M°. GG". sexage-
sinio, mense januarii.
CGXCII.
De Poreheronvilla(l).
Décembre 1260.
Universis présentes litteras inspectuhs, Officialis archidiaconi Dunen-
sis, salutem in Domino. Noveritis quod in nostra presentia constituti,
magister LambertusLeconite, clericus; Ginotiisde Planta ; Ascelinaejus
uxor; Joliannes dictusSevinetBeatrix, ejusuxor, vendideruntet noniine
venditionis in perpetuum concesserunt magistro Stephano de Doelo,
canonico Antisiodori et Stepliano de Cortermont clerico, fratribus
domus clemosine de Gaslriduno, omne illud quod habebant vel
habere poterant apud Porcheronvillam vel circa, seu debebant ex
caduco defuncte Agnete la Pichonesse, Tidelicet : semimodium terre
seniente vel circa, et totam partem quam dicta Agnes iiabebat in
habergainento, donio et grangia, cum pertinentiis silis apud dictum
locuna, in allodiis comitis ut dicitur, et censivis abbatis et conventus
de Tyrono et magistri et fratrum militie templi in Francia, pro
viginti libris monete currentis in Dunensi, de quibus dicti venditores se
coram nobis tenuerunt plenarie pro pagatis in pecunia numerata,
reniuiciantes in boc lacto omni exceptioui non numerate et non soluté
pecunic. Oaitaverunt auteni predieti venditores omne ejus quod habe-
baiit vel habere poterant in dictis rébus vcnditis, predictis emptoribus et
corura heredibus et successoribus seu ab ipsis causam habentibus,
predictum jus, duminiuni, proprietatem et possessionem, que in dictis
rébus babebant in dictos etnptores ex nunc penitus transferendo : promit-
tentes dicti venditores, fide in manu nostra prestita corporali, quod contra
dictas venditioncm quitationem et concessionem per se vel per alium
non venient in l'uturum, nec in predictis rebiis venditis jurehereditario,
caduci. dotis, dolalicii, vel ([uolibel jure alio, perse vel per alium aliquid
de cetero pètent vel facient peti nec rcclamabunt vel facicnt reclamari,
nec dictos emptores vel eoruni hercdes seu ab ipsis causam habentes
supradicta emptione molestabunt, nec facient per se vel per alium moles-
tari. Immo omnes res et singulas venditas dictis emptoribus et eorum
heredibus et successoribus seu ab ipsis causam habentibus contra omnes
(1) l'oiiies ilit XVII' siècle, A. 7, iioUI ; d.i xvjiv, A. 8, n» '2ilG.
208 ARCHIVES DE LA MAISON-DIEU
ad usus et consuetudines Duncnsis patrie fideliter et firmiter tenebunlur
garandire. De qiia auteiii garaiidizationc in postenim facienda, dicti
venditoros ojjligaverunt se cl liercdes suos et omiiia bona sua presentia et
futura emptoribus supradictis. In cujus rei teslinioniiim et niunimen,
nosad pctitionera dictoruni magistri Lamberti,Ginoti, Ascelinc, Joban-
nis et Beatricis, diclis emptori])iis prcsontosdedimus iitteras sigilli nostri
muniiuine roboratas.DatumannoDoniiniM".GC".LX",mensedeceiubns.
CGXCIII.
De quadam obligatione censtis de Villa in Blado(l).
Mars 126i.
Omnibus présentes Iitteras inspcclnris, Tiieobaldus de Matueriis,
miles, saliitoni in Domino. Noverilis (juod ego obligavi magistm et fra-
Iribus domus elemosinarie de Caslriduno, oninos census meos quos
habeo et possidco ex bcreditate nieaapiid Villam in Blado vel circa, in
feodo Rocelini_dc Mcmbcrolis, militis, cum omnibus jiiribus, proventibus
et redibenliis ad dictuni censum pertinentibus, reddendos apud Castri-
dunum in dicta Elemosina quolibet anno in festo nativitatis beale Marie
Virginis usque ad viginti aniios continuos et complcndos, pro precio
centum solidorum moneto cunentis in Dunensi micbi jam solutorum in
pecunia numerata a diclis magistro et fralribus ex causa mutuimichi ab
eisdem facti : promittensquod contra dictani oiiligationom durante tormino
venirenullatenusatlemptabo. Immopromisi eisdem dictam obligationem
durante termino contra omnes ad usus et consuetudines Dunensis patrie
fideliter et firmiter garandire. In cujus rei teslimonium ego predictis
magistro et Iratribus présentes dcdi Iitteras sigillo meo proprio sigillatas,
per quas non tantummodo personam meani, sed pcrsonas uxoris mee et
heredum rneorum volui obligare. Datuni anno Domini M°. GG". sexa-
gesimo quarto, inense martio, die vencris posf annuntiationem béate
Marie Virginis.
CGXGIV.
De Villa in Blado (2).
Mars 1261.
Omnibus présentes Iitteras inspecturis.Officialisarchidiaconi Dunensis,
salutem in Domino. Noveritis quod in nostia presentia constitutus et in
(Il Original, B, (iUll, ii»l. - (.dpio (V- xvn^ siècle, A. 7, ii" 100.
(2; Oiigiuul, B. 690.
DE CHATEAUDUN. 209
jiiro, Theobaldus de Mathucriis, miles, vendidit et nomine vendilionis
in perpelunm coiieessit niagistio et Iratribus domus elemosinc de Castri-
duno oumos ccnsus siios cuiu oiiiniJKis juriluis proventibus et redi-
bcnliis ad diclos cciisus pertinentibus, qiios babebat et possidebat jure
hcredilai-io apud Villam in Blado et circa in fcodo Roscelini de Membe-
rolis, miiitis, pro precio cenlum solidorum monete currentis in Dunensi,
de qiiibiis dictas TheoI)aldas coram nobis se tenait planaric pro pagatiis
inpccunia niinierala; renuncians in boc facio exception! non numérale
pecunie et non soluté. Quitavit aulem predictus Theobaldus predictis
magislro et fratribus omne jus dominium proprielatem et possessionem
que in predictis ccnsibus babebat vel babere poterat seu debcbat coram
nobis in futurum predicta jus dominium proprietatera et possessionem
in diclos emptores ex nunc penitus transferendo, Ode média in manu
nostra corporalitcr prestita, promittens (|uod contra diclam venditioncm
per se vel per alium non veniet in futurum, nec in dictis ccnsil.us, prout
superius dictuui est venditis, per se vel per alium ratione licreditagii,
caduci.acquiramentiseuqualibet alla ratione, per se velperaliumaruiuid
de cetero reclamabit. Immo promisit, per diclam lidem suani, diclam
venditionem predictis magistro et fratribus contra omnes ad usus et
consuctudines Dunensis patrie lirmiter et lidelitor garandire sub pena
decem libran:m monete currenlis in Dunensi et quantum ad omnia et
singula supradicla proul superius fueiit divisa tirmilcr tenenda et invio-
labiliter observanda predictus Tlieobaldus se et sua etheredes suos uni-
versos et singulares prcdiclis magislro et fratribus obligavit specialiler et
expresse. In cujus rei tcslimonium et munimen, nos, ad pelitionem
dicti Theobaldi, predictis magistro et fratribus, islas présentes litteras
dedimus sigilli uostri nuinimiue roboralas. ActumannoDominiM". GG°.
sexagesimo quarto, mcnse martio.
CCXGV.
LeFrigida-Terra(l).
Mai 1264.
Omnibus présentes litteras inspecturis, Officialis arcbidiaconi Dunensis
salutem in Domino. Noveritis quod in nostra presentia constituti et in j ure
Liiardisprimogenila, Agalbacl Odelina, tilie et heredes defunctiTbome
deli[icbevil]la veudiderunt et nomine vendilionis in perpeluum conccsse-
rant magistro et fratribus Elemosine Castriduni qiiamdam peciam terre
quam luibebant sitam apud Frigidam Tcrram, in ccnsiva dictorum
(1) Original. B. 674.
14
21 ARCHIVES DE LA MAISON-DIEU
magislri et fratnini, tencndain et liabendam a dictis magistro et fratribus
[et ejiis siiccessoiil)Us] iii perpclumii [)Ossidendaiii pro precio [sexat;iiila
el quiiKiuc] solidoriiin luoiicle ciirrciitis in Dunensi, do quibus predicle
Liiardis, Agatha et Odclina, se lenueruiit a dictis magistro et fratribus
coram nobis pienaric pro pagatis in pccunia numcrala. llenuncianlcs in
boc facto oinni cxceptioni non niimcrate pccunie el non soluté, et se de
dicta terra desessiciites et dictos niagislniin et fralres sessienles et sessiri
petenics; promitlenteseliani quodconlra dictam vendilionem, perfidem
siiam in manu noslra corpoi-alitei- prestilam, por se vel per aiios non
venient in fuluruin nec in predicla peeia terre magistioet fratribus veii-
dita, ut dictum est, alii|uid de cctero pctent nec peti facient, nec dictos
magistrum et fratres super dicta pecia terre jure hereditagii acquira-
nienti, caduci, seu quolibet alio jure de cetero molesiabunl nec facient
al) ali(juibus molestare. Iii.uiy[)i-cdtctaui venditinncm preJiclis magistro
et fratribus contra omnes ad ususet cousucliuliiu'sDunensis patrie tenc-
buntur garandire. De qiia garanditalione in poslrruni facienda, predictis
magistro et il alribus, se, beredes suos, et omnia bona sua presenlia el
futura obligaverunt specialiter et expresse, et ex babuiidanti de garan-
ditatione predicta facieuda, ut dictum est, constituerunt se (ideijussores
et principales responsoi'es erga dictos magisli-um et fratres Jobanna
Louvreer relicta Ricbardi dou Noyer et Odelina Louvrccr dicte terre de
■voluntale et assensu dictoruni niagistri et IVatrum Gaufridus
comité percipiet et babebit. In cujus rei tcslininuium et nuuiinuMi, nos
adpetitionem dictarum Liiardis, Agallie et Odcline, predictis magistro
et fratribus istas présentes litteras dediraus sigilli noslri muuimine
roboralas. Datum amio Domiui millesimo ÇC". LX" quarto, mense
mayo.
CCXGVI.
De Villereto(l).
Novembre 1264.
Omnibus présentes litteras inspecturis, Officialisarcbidiaconi Duneu-
sis, salutem in Domino. Noveritis quod in nostra prcscntia constituti, el
in jure, Guiliermus dictus le Frère et Beatrix, ejus uxor, vendiderunl
et nomine vcnditionis in perpetuum concesserunt Jobauui de Castro el
Alicie ejus uxori, quamdam peciam terre circa duodecim minalas lerrc
semcnle continentem quam babebant sitam ju\ta niuros Eiemosine
Castriduni de Villerct, in feodo Coliui Becbet, armigeri, tenendaiu et
(1) Original, 15. I8i. — Copies du xvn' siècle, A. 7, n« 9(i ; du xvlii», A. 8, u»210.
CE CHATEAUDUN. 211
liabendama diclo Joliaiine et Aliciaejusuxorequietectpaciliceinpcrpc-
tuum possidendam pro precio triginta libraruni nionete currenlis m
Dunensc. De qua peciiiiie suinina dicti veiidilorcs se tcnuerunt corain
nol)is a diclis cmptoribus plenarie jiro pagatis iii pecunia nuincrata ;
reminciautcs in hoc l'acto omiii exceplioiii non numerate pecunic cl non
soluté. Qiiitaverunt autcui predicti vcndilores, predictis eniptoiibus,
prcdictam pociaiu terre ciun omni jure, proprielato, dominio et posscs-
sione, ([ue habcbant in predictis vel habere poterant seu expectabani,
predicla jus proprietatem doiuinium et possessioncm in dictos emptores
ex nunc penilus transferendo et se de dicta terra coranmobisdcsesierunt
et predictos Jobanncm et Aliciaui de dicla terra sesierunt,pronnttentes,
lidc média in manu nostra corporaliter prcstila, dicti vendiiores quod
contra hujusmodi venditionis par se vel per alios non venient in futu-
rum nec in predicta terra, dictis emptoribus vcndita, ut dicluni est, jure
hereditagii, acquiramenti, caduci, dotis, dolalicii,seudonalionisproptcr
nuptias, seu quolibet jure alio per se vel per alios aliquidde ceterorecla-
mabiintnecracienlal) aliquibusreclamari. Immopromiserunt dicti vcndi-
tores, per diclam lidem suam, dictaui venditioncm coram nobis dictis
cmptoribus contra omnes lirmiter et lideliter garandirc. ])e qua garan-
dizatione dictis cmptoribus in posterum facienda, dicti venditores se,
lieredes suos et omnia bona sua mobilia et inmobilia presentia et futura,
cisdcm obligavcrunt specialiter et expresse ; etelianide dicla garandi-
zatione ut dictum est facienda, dicti Guillermus et Beatrix ejus uxor,
predictis cmptoribus in contraplcgium obligavcrunt duodecim minatas
terre seniente sitvis versus Alonnam contiguas et junctas vie que duxit
de Alonna ad Coniam in feodo Gnillermi de Bullainvilla, dictoGuillermo
jurehereditario pertinentes. Predicti vero Johannes et Alicia ejus uxor,
prcdictam peciam terre cuin omni jure quod habcbant in quadam pecia
vinee sila juxla cimitcrium Sancti Lazari de Castriduiio in censiva
prioris Sancti Egidii de Colle et quaradani donium cum ccnsu quam
emerunt idem Jolianncs et Alicia ejus uxor, constante matrinionio inter
ipsos, a Gauh-ido Gode, milite, et quoddani suppositum cujusdam platée
que est magistri et fratruni Elcmosine Castriduni, que domus et suppo-
situm site sunt in vico Béate Marie Magdalene de Castriduno juxta
caméras dictorum magistri et Iratrum in censiva ipsorum. Dcderuntct
in puram et perpetuam elemosinani concesserunt predictis magistro et
fratribus Elemosine Castriduni, retento sibi quamdiu vixerint in pre-
dictis rébus ususfructum pro annivcrsario suo in ecclesia dictorum
magistri et fratrum annuatim facicndo. Promittcnlcs dicti Johannes et
Alicia ejus uxor, per fidem suam in manu nostra corporaliter prestitam,
quod contra hujusmodi donalionis et conccssionis per se vel per alios
non venient in futurum, nec ipsas de cetero revocabunt nec facient ab
aliquibus revocari. In cujus rei testimoniuni et muniraen, nos, ad
212 ARCHIVES DE LA MAISON-DIEU
pcliliones parliiim prcdiclarum istas presenleslillcras cura impressionc
sigilli noslri tligniim duxiinus robonire. Daluin anno Doinini M". GG".
scxagesiiiio quarto, niciise iiovciubris.
GGSGVII.
De viginti quatuor solidis in molendino Danvau (Ij.
Mars 1265.
Omnibus présentes litleras inspecluris, Officialis Duncnsis salulcm in
Domino. Noveiilis quod in iioslra prcsenlia conslitutus el in jure, Piii-
lipus de Frovilla, armiger, rccognovit se doi)erc niagistro et fralribus
domus Dei de Gastriduno viginti quatuor soHdos moncte currenlis in
Dunensi annui redditus pro une modio bladi quod dicti magister cl
fratres habeljanl quolibet anno rationc domus sue in molendino Danvau
super sextapartcdicti molendini quodad Robertumde Gesilli armigerum
jure bereditagii, ut dicitur, pertinebat. Ouos viginti quatuor solidos
idem Philipus promisit se rcddituros quolibet anno dictis magislro et
fratribus in quolibet festo Sancti Remigii; et quantum ad boc obligavit
idem Philipus diciis magistro et fratribus et domui sue predicte, se et
heredes suos et oninia bona sua mobilia et inmobilia presentia et futura
quecumque sint et ui)icumquc, et specialilor et expresse dictum molen-
dinum se quantum ad boc juridictioni curie nostre ubicumque se trans-
feiat sine advocalione alterius curie sine fori susponcndo. Insuper dictus
Pliilipus rccognovit in jure coram nobis quod ipsc et iieredes sui lenentur
et debent tenerc dictum molendinum in bono statu de omnibus consta-
nientis sine aliqua reclamalione ab ipso seu heredibus de dictis consta-
mentis dicti molendini quibuscunque dictis magistro et fratribus de
cctero faciendis. Renuntians in hoc facto omni exceptioni cujuscunque
deceplionis, omni exceptioni, doli, mali et fraudi, omni auxilio juris
canonici et civilis, omni usui. consuetudini et statuto, et onnii exceptioni
sibi conpetcnti, vel in posterum conferendi rationc rei persone seu
(acti et omnibus aliis prorsus exceptiouibus et allcgationibus que sibi
possint prodesse et dictis magistro et fratrii)us obesse el per quas possit
venirc contra predictam vel aliquid predictarum. El nos, audila confes-
sione ipsius Pbilipi, ipsum Pbilipum volentem et consenlientem, et
hcredcs suos, ad solvendum diclos viginti quatuor solidos quolibet anno
in dicto festo, diciis magistro et fralribus et ad onuiia predicta in scrip-
tum sentencialiter condampnavimus. In cujus rei teslimonium, nos, ad
lielitioncm dicti Pbilipi presentibus litteris sigillum noslrum dignuin
(l) Origia.ll, B. 3U3, a° 1. — Copie du iTi:' siècle, A. T, u» 27.
DE CHATEAUDUN. 213
duxiimis apponontlum . Datiim anno Doinini M°. CC. LX". quinio, mense
martii circa liiUMii.
CCXCVIII.
De Porcheronvilla(l).
Juillet \%b.
Universis présentes liltcras inspecUiris, Officialis Diincnsis salutom
in Domino. Noveritis qaod iii iioslra prescntia coiislitali et in jure,
Joliannes de Parisia alutarius et Jolianna ejiis uxor, quondam lilia
defnncli Stopliani Caillart, recognoverunt se vendidisse et nominc vcn-
ditionis in pcrpetuum concecisse raagistro et fratribus domiis elemo-
sinarie de Gastridiino, très niinatas et dimidium terre semente bladi
tcncndas et liajjendas qnicte et pacifiée possidendas et percipicndas in
uno modio Iiladi terre semente qaem iiabent dicti Joiiannns et Johanna
ejns uxor, sitnni apud Porclieronvillam, in allodiis domini comitis Blesis,
insimnl et iii una pecia ubi voluenint dicii magister et fratres et sibi
mclius viderint expedire qnolicnscumqiic terre communes cisdem et
Jolianni quondam filio dicti Stepliani, fratris dicte Johanne, uxoris dicti
Joliannis de Parisia, erunt partite et divise inter ipsos et debent partiri
infra nativilatis l)eati Jobannis Baptiste proxime venturam pro duodecim
libris turonensiuni, de quil)us dicIi Joliannes et Jolianua se teuuerniit
coram nobis plenarie pro pagalis in pecunia numcrata. Renunciantes iii
lioc facto onini exceptioni non numérale pecunle nec soluté seu rccepte.
Quitaverunl ctiam dicti Jobannes et Jolianna ejns uxor, dictis emplo-
ribus eorumque successoribus vel ab ipsis causam babentibus, omne
jus dominium proprictaleni et possessionem que babebant Tel babcre
poterant seu expeclabant in dictis tribus minatis et dimidia terre venditis
prcdicta jus doniiuium proprietatem et possessionem per traditioncm
presentis instrumenli, ex nunc penitns transferendo et diclos emptorcs
sesierunt et investierunt et se desesierunt nicbil juris in dictis tribus
minatis et dimidia terre venditis erga se retinendo; et profruclibus et
exilibus dicte terre vendite, obligaverunt dicti venditores, dictis empto-
ribus, omnes fructns et proventus Irium minarum et dimidii terre quos
babent silos apud Porclieronvillam iu censiva Andrée majoris de Orson-
villa, videlicet: dictas très miuatas et dicta dimidia minafa in diclis allo-
diis domini comitis Blesis percipiendis et habcndis a dictis emptoribus
quolibet anno quousquc dicte très alie numérale sint a diclo modio
separate. Promittentes tam dictus Joliannes de Parisia quam Jobanna
(I) Copies du xvii' siècle, A. 7, iioSO: du xviii», A. 8, n"î01.
214 ARCHIVKS DE LA MAISO\-DIEU
ejus uxor, spontanca vokinlale, et incoacla, ncc vi nec dolo ab hoc
iiulucta, fide in manu nostra prcstita corporali, quod contra islam ven-
ditionem per se vel pcr alium non venicnt in futurum nec ctiam de
cctoro rcvocabunt. Iinmo prcdictas très minalas et dimidia terre vcnditas,
dietis emptoribus eorumque successoribus vel ab ipsis causam iiaben-
tibus, ad usus et consuetudines patrie garandizabunt et dcflendent contra
omnos et ipsos indampnes observabnnt nec in dietis tribus Piinatis et
dimidio terre vcndilis jure heredilagii, caduci, successionis, arquira-
mcn;i, acquisitionis, dotis, dotalicii aut quolibet alio jure aliquid rccla-
uiabunl nec facient al) aliquibiis rerlaniari. Insuper dicti Joiiannes cl
Jobanna ejus uxor, recognoverunt injure coraui nobis se vendidisse et
nominc veudiliouisconcessisse dietis magislro et i'ratribus omncs fructus
et provcntus totius résidu! terre quam habent apud Porcheronvillam in
qiioruniquc domiuio sila sil ait augnslo proxime venturo usque ad sex
anuos continuos et coniplcndos, videlicet usquc ad valorem sex
modiorum per médium bladi et avene tantummodo in dietis sex annis..
De quibus sex modiis per médium bladi et avene dicti magisler et fraft'es
pcrcipicnt quolibet anno in (juolibet auguste unum modium quousque
eisdcni supradictis sex modiis per médium bladi et avene intègre sit
satisfactum, pro sex libris tnronensium, de quibus sex.lihris dicti
Johannes et Joliauiia ejus uxor, coram nobis se tenuerunt plcnarie pro
pagalis iu pccunia numcrata. llenunciautes in hoc facto omni exceptioni
non numérale peeunie nec soluté seu receptc, proraittentes, sub prefalc
fidei datione, ([uod contra istam venditioncm per se seu per alium non
venicnt in futurum nec etiam rcvocabunt. Immo predictos fructus
exitus et proventus dicte terre usquead valorem dictorum sex modiorum
et dictas très minatas et dimidium eisdem magistro et fratribus in per-
petuum garandizabunt contra omnes et dcflendent. Pro qua garandiza-
tione facienda de omnibus supradictis, ut supradictum est, dicli vendi-
tores obligavcrunt se et heredes suos et omnia bona sua mobilia et
inmobilia presentia et futura in coutraplagium assignaverunt ad usus et
consuetudines predictos, rcnunciantes omni exceptioni cujuscumque
deccptionis, omni auxilio juris canonici vel civilis, omni exceptioni sibi
competenti vel in posterum competituri ratione rei personc seu facti,
omni usui consuctudini et slatuto, omni exceptioni doli, niali et fraudi,
omni privilegio crucis assumple et assumendc cl omnibus prorsus aliis
cxceptionibus et deffensionibus tam juris quam facti per quas possinl
vcnire contra premissa vel aliquid premissorum. Et nos, vondilorum
audilis coufcsslonuibus ipsorum ad omnia premissa scntcncialiler con-
dampnamus. In cujus rei testimonium, nos ad petitionem dictorum
Joliannis et Johanno prcsentibus litlcris sigillum nostrum dignum
duximus apponendum. Datum anno Domini M". CG°. sexagcsimo quinte,
mense julii.
IIE CHATEAUDt'N. 215
CCXGIX.
Vente à l'Aumône par Bourreau de Bardillières de 5 mines de terre sur le
chi min qui va de ViUevi'que à Auvillier, moyennant 20 livres (1).
Octobre 1265.
Gie Bourreau de Bai-dillcres, chevalier, fais asavoir atous ceus qui
verront ces présentes lettres, que je e vendu et par non de vente otraie
a touziours mes au mettre et aus frères de laumosne de Chelcauduu
une pièce de terre contenant environ V minées seniense assize ou chemin
qui vet de Villevesque à Auvillier entre les terres aus dit mestre et
frères pour le pris de XX livres de la monnoie courant en Dunays, des
quiex je me tien plenierement pour paie en deniers nombrcz et renonce
quant a cest fel a toute exception de deniers nombrcz et neinie paiez. Je
quite au dit mestre et aus frères la propriété, la possession de la dicte
terre et la sciguorie, parle bail de ces presen'es lettres et men dessezi et
en sezi les diz mestre et frères et promis par ma foi que james encontre
ceste vente et quitance ne vendroie ne ne feroie venir par nioy ne par
autre neni demanderoie ne ne feroie demander ainsays promis aus dit
mestre et frères la dicte pièce de terre a garantir contre louz aus us et
aus coustumes de Dunays comte de Biais et quant a ceste garantie
fera fermement et leauraent au dit mestre et aus frères je leur en oblige
nioy et mes hoirs et tous mes biens meubles et non meubles presens et
avenir cspaciaument et expressément. En lesmoign de la quele choze,
je en e done aus diz mestre et frères ces présentes lettres scellées de
mon sceau. Ce fu fet lan de lincarnation Notre Seigneur, mil CG. says-
sante et cinq ou moys doctouvre.
CGC.
De quinque minatis terre apud Villam Episcopi (2).
Octobre 1265.
Omnibus présentes lilteras inspecturis, Officialis archidiaconi Du-
ncnsis, salutem in Domino. Noveritis, quod in nostra presentia consti
tutus, Borrellus de Bardilleriis, miles, vendidit et nomine venditionis in
perpetuum concessit magistro et fratribus Elemosine Gastriduni quinque
minatas terre semeuse quas habebat silas super viam que ducit de Villa
(1) Copie du XVII' siècle. A. 7, n» G5.
(2) Copia du xvii* siècle, A. 7, U0G4.— Traduction du xviii', A. 8, n° 101.
216 ARCHIVES DE LA MAISON-DIEU
Episcopi apiul Avillierinlcr terras dictonim magislri cl fralrum in foodo
Honrici de Bardilleriis, armigeri, tenendas et liabendas a dictis empto-
ribus quiète et pacifiée in perpctiium possidendas, pro precio viginti
libraruni monele curronlis in Diinonsi, de quiijus dictis viginti lihris,
dictas venditor a dictis cmptorilnis se tenait coram nobis plenarins pro
pagato in pccania nnmerata, renuntians in hoc facto omni cxccptioni
non nnnicratc pocunie et non soluté. Qaitavit cliam predictus venditor
dictis emptoril)us predictas quinque niinatas terre semense, cuni omni
jure proprietatis, doaiinii et possessionis, que vel quas habeljat vel in
prcdictis habere poterat seu cxpectalwt, predicta jus proprielateni domi-
nium et possessioncm in diclos cmptores per Iraditionem presenlis
instrumenti ex luinc penilus transfercndo. Promittons, (idc média in
manu noslra corporaliter prestita, dictus venditor quod contra iaijus-
niodi vendilioneni per se vcl alium non veniet in fulurum ncc in prc-
dictis quinque minatis terre semense dictis emploribus venditis, ut
dictum est, jure hcreditagii, acquiramenti, caduci, seu quolibet alio
jure, per se vel per alium aliquid de cetero reclamabit nec faciet ab ali-
quibusreclamari. Immo promisit per dictam fidemsuam dictas venditor,
prcdictis emptoribus, dictam vcnditionem contra omnes ad usas et con-
suetadines Dunensis patrie firmiter et fideliter garandire. De qua garan-
dizatione in posterum facicnda, predictas venditor dictis emptoribus se
beredesque suos et omnia bona sua prcsenlia et falura obligavit specia-
liter et expresse. Hanc autcm vcnditionem volait et concessit, laudavit
et approbavit Johanna uxor dicti militis, promittens coram vcnerabili
viro magistro Tbeobaldo de Villa in Podio, decano Dancnsi, in Pcrtico
a nobis ad hoc specialiter destinato, per fulem suamin manu dicti decani
et corporaliter prestitam, quod contra hujusmodi vcnditionem per se vel
per alium non veniet in futurum nec in prcdictis quinqae minatis terre
semense dictis emptoribus venditis, ut diclum est, ratione hcreditagii,
acquiramenti, caduci, dotis, dotalicii, vel donationis propter nuplias,
seu qualibet alla ratione, per se vel per alium aliquid de cetero recla-
mabit ncc facielabaliquibusreclaniari. Immo promisit dicta Johanna, per
dictam lidcm saam, dictis emptoribus dictam vcnditionem contra omnes
ad usus et. consuetudines Dunensis patrie firmiter et fideliter garandire ;
quantum ad hoc se et heredes suos et omnia bona sua prcsenlia cl futara
specialiter obligando. Actum anno Domini M". GG°. LX". quinto, nicnse
octobris.
DE CHATEAUDDN. 217
ceci.
De quadraginta solidis ex dono Roberti de Villa in Blado (1).
Novembre 1265.
Univcrsis présentes litlcras inspecluris, OfQcialis Diinensis, saliitcm
in Domino. Novcrilis quod cnni prociirator et Iratrcs domus Dci de
Caslridiino tencrcntui' Roberto de Villa in Blado, clerico, in quadra-
ginta solidis nionetc currcntis in Dimcnsi annui redditus quamdiu
■vivcret idem Robertus pro eo quod id Robcrtus, Burgefa cjiis soror, et
cjusdem Biirgetc maritns eisdcni per lidem suani quitaverant qiiid(iiiid
juris habebant in emptoribus terranim quas Petrus Martescha et diclus
Bos vendiderant et in aliis emptoribus terrariim faclis tam nomine dicli
Roberti quam patris et matris ejusdem Roberti, tempore defuneti Odonis,
quondam dicte elemosine magistri, in toto circa quatuordecim sextarios
terre semense continentibus, pro ut in quibnsdara litteris suis, super hoc
confecfis, et sigillo ipsorum sigillatis plcniiis continelur. Dictus si(iuidem
Robertus, coram nobis constitiitus, prcdictos quadraginta solidos annui
redditus domino Guarino de Villa Nova, decano Sancti Andrée de Gas-
triduno, dédit contalit et cnncessit percipiendos ab eodem Guarino quoad
vixcrit singulis annis eisdcm terminis et eodem modo quibus predic-
tus Robertus eo percipere consueverat et quicquid jure habebat idem
Robertus in eisdem quadraginta solidis quitavit penitus et expresse
dominoGuarino memoralo omnc jus dominium possessioncm clactionem
que et quas habebat in eisdem et habcre poterat in- eumdem dominium
G. penitus transferens et cedens eidem, nichil jure sibi in posterum
relinens in eisdem. Ipsi aulcni procurator et h'atres translationes,
donationem et cessioncm prediclas ratas habent et acceptant et promi-
serunt coram nobis, bona fide, quod ipsi dicto domino G. predictos
quadraginta solidos annui redditus rcddant quoad vixerit in festo
Omnium Sanctorum annis singulis. Promisit etiam coram nobis dictus
Robertus, sub religione tidei suc ia manu nostra corporaliter prestila,
quod a dictis magislro et fratribus de diclis quadraginta solidis quamdiu
dictus dominus Guarinus vixerit nichil de cetero petet per se vel per
alium nec pcti faciet nec in prediclis quadraginta solidis per se vel per
alium aliquid de cetero reclamabit nec faciet ab aliquiiius reclamari. In
cujusrei testimonium et munimcn, presentihus litteris sigillumnostrum
duximus apponendum. Actum anno Domini M". CG°. sexagesimo quinto,
mense novcmbris.
(1) Copie du svnS A. 7, n" 1 12.
218 ARCHIVES DE LA MAISOi\-DlEi;
CCCII.
Accord entre Robert LecomlG et Garnier de Meresville pour une sexélérée
de terre au Marchais, à Porcheronville (1).
Juin 1268.
Gie Ysambart de Saint Die, chastelein de Charlrcs et de Chcteaudun,
fais a savoir a tous que comme contons fust devant moy a Glieteaudun
entre meslre LaniJjert Le Comte, clerc, dune part, et Garnier de Mores-
vile, escuior, dautre part, sus une sesteree de terre scmense assise a
rorcheronville ou leu que len apele le Marclios, la quole terre le dit
Lauiljcrt di'inandoit a avoir du dit Guarnier par cote reson que feu
Estienure de Porcheronvdle, duquel Estienure la famé du dit Guarnier
est tillc, et eu lavoil rendue au dit Lambert o tous les fruiz tels comme
ils dévoient estre fez on la dicte terre au temps que coli Estiiinure mourut
et connut le dit Estienure que la dicte terre esloit du patremoine au dit
Lambert et qui il lavoit tenue a tort et o touz les fruiz, la quele chose le
dit Guarnier nya devant moy et le ditLamJJcrtprova, par bons tesmoins,
toute sentoncion par devant moy, et par les sermons dos ques tesmoins.
Les quoles choses oies le esgarda par le jugement des homes liges mon-
seigneur le conte en plene assizo séant, que le dit mestre Lambert dovoit
avoir la sezine de la dicte terre toute emblaee et (juc il avait bien prove
son entoncion de la quele terre o touz les fruiz tels comme ils y dcvoint
estre, je le mis on sezine en lasize séant devant touz, comme de son hé-
ritage. En tosmoing de ce, je scelle cestes lettres do mon scel. Ce fut
fet en lande lincarnation Nostre Seignor mil et CG LX et vuit, ou
raoays de juyn, le jeudi devant la festc saint Johan Baptiste.
CCGIIL
Don par Jean de Chàtillon, comte de Blois, de 50 sous do rente sur les bans
de Chateaudun (2).
1268.
Gie Joiian de Chaslcillon, cucns de Blois et sires Davcsncs faz asavoir
a touz cculs qui verront cestes présentes lettres, que gie pour lamour de
Deu et pour le remède domame, de lame a Alis, ma famé, et de mes
ancesscurs, de lassenlemcnt et de la volcnte de la dite .Mis, ai donc et
(1) Copies du xvii" siùcl', A. 7, n" 81.
(2) Copies du ivii* siècle, A. 7, n'3; du XTUi'. A. 8, n" 170.
DE CHATEAUDU^. 219
otroie en pure et pardiirablc aumosne a la mesoii de Deii de Clictcau-
dun, cinquante soiilz de rente de la nionnoie courant a Gheleaudnn,
pour pitance as malades et pour amander la -vie des malades de icele
meson a touz jourz mes aprandre chacun an dou mestre et des frères de
icele meson, ou de leur certeincommendcment, dedenz les quinze jour
ensiganz après Pentccoste, par la niein de a largentier de Cheteaudun
sus mes bans de Cheteaudun, ou par la mein de celui ou de cels qui pour
le lens recevront largent des devant diz bans. En tcle meniere que le dis
mestre et ireres sunt et seront tenus a chanter une messe dou Seint
Esperit ou de Nostre Dame chacune semeine tant comme gie vivre, pour
moi et pour ma famé et pour mes amis ; et après mon deces seront tenus
li diz mestre et frères a fere soUempnement mon anniversaire et le a
Alis, ma famé, et le mes ancesseurs, chacun an a touz jourz mes et a un
certein jour et se il avenoit que li diz mestre et frères, ou leur certein
commendemcnt, ne fussoient paiez des devant diz cinquante soûls de
i-ente au terme de sus nome, gie vuel et comans que chacune semeine
après le dit terme il aient diz soûls de paine oultre ladite rente, tant com
il seront a paier de la dite rente, pouriiuoi li diz mestre et frères, ou leur
coramendement, en aient requis de denz le dit terme celui ou cels qui
pour le cens recevront largent des devant diz bans. Et pour toutes les
choses desus dites, ensamble et chacune par soi, tenir faire et acomplir,
gie lie et oblige perdurablenient mes hoirs et mes successeurs ; et en con-
fermement des devant dites choses, gie ai donc au devant diz mestre et
frères, cestes présentes lettres scellées de mon scel et dou scel a Alis, ma
famé ; et li devant diz mestre et frères me donnèrent leurs lettres scellées
de leur seau, de fere loiaumentcequi est desus devise pour lame de moi,
de ma famé, et de mes amis, a vie et a mort. Ce fut en lan de lincarna-
cion Nostre Seigneur, mil deus cenz etsexante et cet.
CCCIV.
lleconnaissance d'une rente de 20 sous sur la métairie de Rocbefort
par Colin de Jaglon (1).
Janvier 1269.
Tous cens qui verront ces présentes lettres Ysambart de Saint Die,
chatelein de Chasteaudun, salu en Notre Seignor. Sachent tuit, que es-
tablis endroit par devant nous, a Cheteaudun, Colin de Jaglon etdcofroyn
de Saint Avi, rcqucneurent que feu Geofroy de Saint Avi, père du dit
Geofroyn, devoii au mestre et ans frères de laumosne de Cheteaudun,
( I ) Copie du xvii= siècle, A . 7 , n° 5 1 .
220 ARCHVES DE LA MAISON-DIEU
vint et cinq soiis de rente de cinquante sous de rente que fou Gilebert
de Saint Avi leur avoit lessie sur touz ses lieritagcs, don ledit Colingaia
par devant nous et proniist lui arondre au dit niestre et ans frères, pour
les héritages de cens passe, dis livres IX sous et oit deniers, dedcns la
feste de Tous Sains prochene avenir ; et ledit Geofroyn, saissantc et qua-
torze sous et quatre deniers, pour le héritages de cens passe ensemcnt,
au terme devant dit, pour les qucles sommes de pccune rendre au terme
devant dit au dit incstrcoiaus frères. Le dit Colin et le dit Geofroin leur
en obligeront et a nous, eus et leurs hoirs et Ions leurs biens meubles et
non meubles prosons etavonir jusquos tantqae le dit meslre el les frères,
ou leur cominandemant, soient touz par paiez de celé deble devant dit;.
Et en près ce, le dit Geofroyn requenut par devant nous, que feu Geofroy
de Saint Avi, son père, avoit lessie en son testament au dit meslre el ans
frères, vint sous de rente chascun an cnpitanssc, sur son liorilage de
Roycefort, donle dit Geofroyn gaia par devant nous et promistluiarendre
au dit mestro et ans frères au terme devant dit sept livres pour les héri-
tages de tons passe. Et en tesmoig do ccste chose, nous, ala roqueste du
dit Colin et Geofroyn, donnâmes au dit meslre et ans frères, ces présentes
lettres scellées de notre seau. Ce fut lan de lincarnacion Notre Seignor,
mil ce. saissante et nuef, le vendredi après la saint Hylairc, en plene
asize.
CCCV.
Johannes Caillart, do domo quam nobis dédit (1).
tîTl?
Omnibus présentes litteras inspecturis, Officialis archidiaconi Dunen-
sis, salutcm in Domino. [Noverint unijversi quod magistcr Johannes
Caillart, cloricus, innoslra presentia [consiitulus, amore Dei el pro re-
modio] anime sue contulil et concossit in puram ac perpotuam elemo-
[sinam magistro ot Iratribus doinus Dei] Caslridnni, quamdam domum
suani silam juxta domum defuncii Sa el convontus lîeate Marie
Magdalcne de Castriduno ad diclum lobannem Lportinentom in censiva]
magistri et fralrum cum retentis a dieloJohanne quamdiu vixcrit [usas
etfruclus possidendosj.Post vero mortem dicti Johannis, dieli magistor
et fratrcs dielam do [rnum quiote, libère et pacifiée] tenebunlet possidc-
bunl. In cujus roi lestimonium et ne bujusmodi don'alionis et conccs-
sionis im]pediinentum occurrat, nos, ad pelitionem et procès dicliJo-
(1) Original laoïM-c, A., n» 150. Celle piècJ est niitériouro h l'anniSe 1272, puisque en cetto
année Jean Cuillanl vend Ji l'Aumôno ce qu'il possèJo il l'ontaine-Mavio ot est qu.ilifié dans
cotta vente de/ilius magistri Johannis Caillarl, clerici drfuncti.
DE CHATEAUDUN. 221
liamiis predictani [donatioiicin approhavimuscl liane] paginam impros-
sionc sigilli nostritradidiiiuis siyillalam. DatuiiiLamio DoiiiiniM''.GC"...,
men] se febriiarii.
CCGVI.
De dono Pliilippi dicti Iloudcbin, de Bordis (1).
Août l-:72.
Uiiiversis prcscntesliticras inspccluris, Officialisarchidiaconi Diincn-
sis in Dunenai salulem ia Domino. Novcritis quod in nostra prcsentia
constitulus et in jure, Philippus dictas Hoiidebin, de Bordis, recognovit
se dédisse, contulisse et concessisse, et eliam ex liabundanti dedil, con-
tuiit et concessit, coram nobis se et omniabona sua mobilia et inmobilia
presentia et futura quecumquc sint et in quocumque dominio, Dec et
donuii magistri et fralrum domus Dei de Gastriduno et dictos magis-
trum et fratres de predictis bonis cuni omni dominio et jure ipsoruni
bonorura in possessione induxit,volenset concedens in jure coram nobis
donationes seu decollationem predictam factani de se et de omnibus bo-
nis suis, ut supradictum est, ralani csseet firmam; et quod docelero non
possit ab ipso vel ab aUis revocari vel aliquatenus impcdiri, seu ctiani
perUirbari, fide ab ipso Pliilippo preslita corporali, et quo ad boc et ad
omnia predicta se et omnia bona sua por diclam lidem suani juridictioui
nostre supponendum. Ouod ut ratum et lirmum sit et valeat in pcrpc-
tuam, nos, ad petitionem dicti Pbilippi, predictis niagistro etfratribus,
présentes lifteras |dedimus sigillo nostro sigillatas. Actuni anno Domini
niillesimo ducentesinio septuagesimo secundo, die martis post festum
beali Laureuli, mense augusli.
CGCVII.
Vente par Jean Caillart de tout ce qu'il possédait à l'ontaine-llarie (î).
Novembre 1272.
A touz cens qui verront ces présentes lettres, Jeufroy Picliart, cbcva-
lier, cbatelein de Cbcteaudun, saluz en Notre Seigneur. Saclicnt luit que
eslabli en droitpar devant nous a Cbcteaudun, Jobannin jadis lizleumcs-
tri Joban Gaillart requenut que il a vendu et en non de vente otroie a
louz jourz mes au mcstrc et aus frères de launiosne de Cbcteaudun,
(I) Original, A. 43.— Copies du xTii' siècle, A. 7, n» 121 ; du xvili», A. 8, n"'21C.
(3) Copies du xvn' siècle, A. 7, n. 1 19 ; du sviiii=, A. 8, n»» IGl et 215.
222 ARCHIVES DE LA MAISON-DIEU
tout ce que il avel et poveit avoir etalcndoit de héritage a Fonteine Ma-
rie, soit en terres, en vijjiies, en i)oiz, en prez, en coroiz, en noes et en
autres choses, en quicumiae sensive et en quicunque tcrrage les devant
dictes chozes soient assises, a tenir, a avoir, a poursuir, a touz jourz mes,
des diz mestrc et frères quites et délivres de toutes redevances, for du
cens, exceptées deux sesterces de terre semeuse qui sunt a terrage, pour
le pris de vint et oit livres de la monnoie courant par Dunais, desquex le
dit Joliannin se tint a hen paie par devant nous en deniers numbrez, et
reuunssa a ce que il ne pui.^se pas dire qui nen est cuz les deniers et a
exception de decevance outre moitié de droit et de meneur aage et a
toutes autres exceptions soient de drct ou defel(iui 11 puisse aidier a
venir encontre cestfet et aus diz mestreet frères nuire, et leur a quite
ans diz mestre et frères tel droit, tele si;ignorie, tele propriété, conurie
il avoit es devant dictes chozes vendues et poail et atendoit a avenir, et
sen dessesit par devant nous, et a sa requeste en cesimes les diz mestre et
frères. Prouietent, par la foy de son cors donnée en notre mein, que en
contre ccste vente des ores en avant ne vendra ne ne fera venir es dictes
chozes vendues par droit de héritage, ne daquerement, ne de eschoarc,
ne par mile reson des hoi'c; en avant ri(;n ne reclamera ne ne fera récla-
mer, ne par lui ne par autres, ceste vente desus dite vost et otroia et loa
par devant nous Âaliz de Boieville, mère du dit Johannin, et promist par
la foy de son cors donnée en notre mein, (jue james des horcs en avant
en contre ne vendra ne ne fera venir, ne par reson de héritage, ne de
doerie, ne de don pour noces, ne par nul autre drcit, ne par nule autre
reson es devant dictes choses vendues rien ne reclamera nenefera recla-
mer et quecuuquc droit quele yeustse ele y en avetpoint ele le quita par
devant nous aus diz mestre et frères de la dite aumosne a touz jourz
mes. Promctenz par devant nous, tant le dit Joliannin, connue ladite
Aaliz, sa mère, par leurs foiz de leurs cors donees en notre mein que les
desus dites chozes vendues garantiront aus diz_mestre et frères encontre
touz a touz jourz m ;s en touz leus et les en garantiront de touz domages.
Pour la quele garantie fere, le dit Johannin et Aaliz, sa mère, en obli-
gicrent, par devant nous, aus diz mestre et (reres, eux et leurs hoirs et
touz leurs biens meubles et non meubles presenz et avenir, et sen souz-
mitrent, quant a ce, parleurs foiz, eux et leurs hoirs et leurs biens a la
juridicion de la court monseigneur le conte de Biais, sanz avouer autre
court. En tesmoing de la quele chozc, a la requeste du dit Johannin et
de Aaliz, sa mère, nous avons données aus diz mestre et frères ces pré-
sentes lettres scellées de notre scel. Ce fu fet lan de lincarnation Notre
Seigneur, mil et CG et sexante et douze, ou inoys de novembre.
DE CHATEALDUN. 223
ccGVin.
Dj Fonte Marie (1).
Novembre 1272.
Omnibus présentes lillcras inspecluris, Ofiicialis dunensis saluteni in
Domino. Noveritisquod innostrapresentia conslilutus el injure, Johan-
nes diclus Caillart, clericus, quondam lilius defiincti magistri Johannes
Caillart, vendidit etnomine vcnditionis in perpetuum concessit magistro
et fratribus Eleraosine Castriduni, quicquid habebat vel habere poterat
scu expectabat apud Fontcm Marie, tam in terris, quam in vineis, nemo-
ribus, pratis 70! ortis et rébus aliis, in quibuscumque censivis seu terra-
giis res predictc sitcsint, a diclis niagislro et fratribus tenendum babcn-
dum quiète et libère in perpetuum possidendum, exccptis lantum modo
duabus scxtariis terre stmense que sunt ad terragiuni, pro precio viginti
cl oclo librarum monete cui'renlis in Duncnsi ; de qua pecunie sunima
idem Johannes venditorse tenuitcoram nobisplenarie pro pagato in pe-
cunianumcrala, rcnuneiansin hoc facto omni cxccptioni nonnumerate,
non sohite pecunie ncc recepte.etomnibus exceptionibus deceptionis uHra
medielatem jusli prelii et niinorisetatis et omnibus aUis exceptionibus
sive sit jure, sive sit facti, quesibiposset in hoc facto prodesse a diclis ma-
gistro et fraîribusobcsse. Quitavitautem diclus Johannes venditor, diclis
magistro etfrali'ibus, res prediclas cum omni jure dominio, proprielale
et possessione, que velquosbabebat vel habere poterat predicta jus domi-
nium proprietatem et possessioncm in diclos magistrum et fralres per
tradilionem hujus prescnlis instrumcnti, ex nunc penitus Iransferendo cl
nichil sibi jure in diclis rébus rctinendo. Promitlens diclus Johannes,
fide média in manunoslracorporalitcrpreslita, quod contra vendilionem
istam, ralione hcredilagii, acquiramenti, caduci, scuqualibet aliaratione,
perse seu per aliuni non véniel aliqualenus in futurum, nec diclos ma-
gistrum et fratres supradicla vendilione predictaruni rerum molestabit
nec facietper alios molestari. Hancaulem vendilionem voluil, concessil
et eliam approbavil Alicia de Barevilla, mater dicll Johannis venditoris,
promitlens, fide média in manu nostra corporaliterpreslila, quod contra
vendilionem predictam per se seu per aliuni non veniet aliqualenus in
fulurum. Immo quicquid jure habebat vel habere poterat in prediclis ré-
bus vcndilis adicto Johanne, filiosuo, uldiclum est, ralione heredilagii,
acquiramenti, dolis seu dolalicii, sive donationis proplcr nuptias, seu
qualibet alla ralione, sub prcdicla fidci sue dalionc diclis magistro el
(1) Copie du xvn' siècle. A. 7, n° 122.
224 ARCHIVES DE LA MAISOX-MEU
fralribus spontanea vokinlatc sua quilavit ponitns et dimisit. Qui pre-
flicli .loliaunescl Alicia,eju.s mater, pi-oniisci'iuU coraui noliis, suh [irc-
diclalidci sue dalione, diclis inagistro et IValriluis, dictaiu \endilioneui
ad usus el consueludines Dunensis pairie contra omnes firniiler et fidc-
liter garaulire. De qua auteni garandizalionc diclis magislro et fralriljus
in posteruui facienda, oijligaverunt coraui uobis dicli Joliannes et Alicia
se et heredes suos, ncc non et omnia bona sua luobilia el inniobilia pre-
sentia et lutiira. In cujus rei testinionium et nicmoriam, nos, ad peti-
tionem dictonim Joliannis et Alicie, ipsius matris, dedimus dictis ma-
gislro et fralribus, prosentes liUeras sigilli iioslri munimine roboratas.
Actuni anno Domini M". GG". septuagcsiino secundo, mcnse novembris.
GGGIX.
De Libovilla(l).
Juin 1273.
Universis présentes litteras inspccturis, Officialis Dunensis, salutcm
in Domino. Novcrilis, quod iu nostra presenlia consliluli et injure,
Jobannes de Tuscba et Agnes ejus uxor, vendidcrunt et nomine vendi-
lionis in perpetuum concesserunt magistro et fralribus domus Dei de
Castridano très miualas terre semeuse quas ipsi liabebant seu haberc
polerant sitas apud Perles in parrocbia de Gastellione juxta terras el in
censiva dictorum magistri et fratrum speclantes ad dictam Agnelcm
ratione hereditagii sui a dictis magistro el fralribus in perpetuum le-
nendas possidendas el babendas, pro sexaginta et quiuque solidis monetc
currentis in patiia. De qua sunnna pecunie dicti Jobannes el Agnes,
ejus uxor, se tenuerunt coram nobis plenarie pro pagatis in pecunia nu-
merala, renuncianles in boc facto oinni exceptioni pecunie non numé-
rale, non tradite, non soluté. Quitavernnt autem dicli Jobannes et
Agnes ejus uxor, diclis magistro el fralribus dictam terram vendilam,
ut dictum est, cum omni jure dominio, possessione et proprietate que et
quas ipsi liabebant seu haberc polerant in dicta terra, predictajus domi-
niam,possessJonemelproprielalcui dicte terre iudiclosniagislrumetfra-
tres per traditionem presenlis instriimentiexnunc tolaliler transferendo
et nichil jure sibi retinendo. Proniitlenlcs predicii Jobannes et Agnes
ejus uxor, per lideni suam in manu nostra corporaliter preslilam, (juod
contra liujusmodi vcnditionis per se vcl per alium non venienl in fula-
rum nec in predicla terra jure lieredilario dolique dotalicio, seu quolibet
alio jure nicbil de cetero reclamabunl nec facient per alium rcclamari.
(I) Copies du xvn' siècle, A. ", n» 133; du xviii', A. 8, n<>î22.
DE CHATEAUDUN. '225
Imnio pioiniseiuiit (jicdicli Joliannes et Agnes cjus uxor, diclam terram
dictis magistro et fralribus, successoribus eoriim seu ab ipsis causani
liabeiilibus contra onines ad usas et consueludines Duncnsis patrie se
fidelilcr et lirmiter garantirc. Et de dicta garandizalionc in posterum
facienda, ipsi Johannes et Agnes, ejus uxor, obligavcrunt corani nobis se
et omnia bona sua niobilia et inniobilia presenlia et l'utura et heredes
suos specialitcr et expresse, et se, (juantuni ad hoc, juriditioni curie
nostrc totaliter supponendo. !n ciijus rci leslinionium et mcnioriaui,
nos, ad pelitioncm dicloruni Joiiannis et Agnetls cjus uxoris, dictis
magistro et fratribus présentes litteras sigillo nostro dedinuis sigillatas.
Datum anno Doinini M". CC". septuagesimo tertio, mcnse junii.
CCCX.
De Villa inBladoil).
Juillet l-:73.
flniiiibus présentes litteras inspccliiris, Olficialis Dunensis, sulutcui
in Domino. Noverilis, quod in no'stra presentia consiitutus et in jure,
Garinus dictas Caillart, clcricus, vendidit et noniine venditionis in per-
petûum concessit magistro et fralribus domus Dei de Castriduno totum
censum quem ipse habebat apud Villani in BIado,tam in domibus quam
in terris, quam in aliis rébus, a dictis magistro et fratribus et corum
successoribus in perpetuum tenendum possidcndum et liabendum, pro
sexaginta solidis monete currentis in patria. De qua summa pecunic,
dictus Garinus se tenuit corani nobis plenarie pro pagato in pecunia
numerala, renuncians in hoc faclo omni exceptioni pecunie non numé-
rale, non tradite, non solulc. (jLiitavit auleni dictus Garinus dictis
magistro et fralribus dictum censum venditum, ul dictum est, cum
omni jure posscssionis proprielatis et dominii que et quas ipse habeJjat
scu babere polcrat in dicto censu, predicta jus proprielalcm possessio-
nem et dominium dicli census in dictos magistrum et fratres per tradi-
tioneni presentis instrumcnli ex nunc totaliter transferendoet nicbilsibi
jure retinendo. PronHltcns dictus Garinus, i)er lidcm suam in manu
noslra corporalitcr preslitara, quod contra hujusmodi venditionem per
se vel per alium non vcniet in futurum nec in predicto censu nicbil de
cetcro reclamabit nec faciet per alium reclamari. Immo promisit per
diclam fidem suam dictum censum dictis magistro et fratribus et corum
successoribus contra omnes ad usus et consueludines Dunensis patrie se
fidelitcr et firmitcr garantirc. El de dicta garandizalionc in posterum
(I) Copies du xvii' sièclo, A.î, u° 111 ; du IVIII-, A. 8, n' 213.
226 ARCHIVES DE LA MAISON-DIEU
facienda, ipso Garinus obligavit coram nobis se et omnia bona sua nio-
bilia et iiiniobilia prescnlia et fiUiira et heredes suos specialitcr et
expresse ; et se quantum ad hoi^ juridictioni curie nostre totalitcrsuppo-
ncndo. In cujus roi tcstinioninni et perpotuam mcnioriani, nos, ad
pelilioneni dicti Guariui, didis magistro et tratribus présentas lillcras
sigillo noslro dedimus sigillatas. Datum anno Domini M°. CG°. septua-
gesimo tertio, mensejulii.
CCCXI.
Accord entre l'Aumône et le prieiiié de Douy pour la censive d'une pièce de
terre près Fontaine-Marie (1).
Septcmbie 1273.
Eie Jofrey Piciiart, cbovalicr, cliatelein de Ciietcaudun, fais asavoir a
tous cens qui verront ces présentes letlrcs que coaime plet fust meu par
devant moy a Gbcteaudun entre le prieur de Doe dune part, et le ineslre
et les frères de laumosne de Cbeteaudun de lautrc part, sus une pièce
de terre que le dit prieur disoit et afermet que ele estoit de son cciisif la
quele terre est assize lez Fontcne Marie et lut jadis feu Jolian Caillart, la
quele terre le dit nieslre et les frères tienent et poursivent par conquest ;
et le dit nieslre et les frères diseint et afformeint que le cens de la dite
terre estoit leur et eu leur censive. A laparlin les dites parties se luistrenl
et boutèrent en enqueste du dit contenz par devant nio\ . Lenqueste fête
diligemment par bons tesmoings, jurez et diligemment examinez sus le
dit contons et puplioz en court par devant moy et par devant bonnes gens
fut, et en droit fut juge et regarde que les diz luestre et frères avoient
bien prouvée leur entention que la dicte terre estoit de leur censif. Les
quoles cboses vies et fêtes, ge en sozi le nieslre et les frères devant diz
et que ce soit ferme et estable gen donay aus diz niestre et frères ces
présentes lettres scellées de mon scel. Ce fut fet lan de lincarnatioii
Nostre Seignour mil GC. sexante et trezc, ou moys de septembres.
CCCXII.
De Porcheronvilla (2).
Décembre 127'i.
Universis présentes litlerasinspecturis,Officialis Dunensis, salutem in
î)oniino. Noveritis, quod in noslra presentia constituti et in jure, Guii-
(1) Copie du xvii* siio'e, A. ', n» 120.
(3) f'opiea du XTii' sièc'o, A. 7, n° 85 ; du SVIII', A. 8, n* 209.
DE CHATEAUDUN. 227
lermiis dictus Froiiiagee el Margarila, ejus iixor, vendidrrunlet nomiiie
venditionis in pcrpctuiim concesscrant niagistro et fraliibiis domus Dei
de Castriduno quindecim ininatas terre semense vel circa et quasdani
plateas, quas qiiindocira minatas et plateas ipsi habebant seu habere
poterant, sitas apud Porcheronvillarn inter terras dictorum magistri et
fratrum ex uiia parte, el terras Guillcrmi dicli Guenif ex altéra, in cen-
siva nobilis comitis Blesis, spectantes ad dictam Margaritam jure here-
ditagio, a dictis magistro et fratribus eorumque successoribiis seu ab
ipsis caiisam liabentibus in perpctuuni tenendas possidendas et baben-
das, proprecio quadraginla et quinque librarum monete currentis in
patria. De (jua summa pecunie dicli GuillermusetMargarita, ejus uxor,
se tenuerunt coram nobisplenarie pro pngatis in pecunianumerata. Re-
nunciantes in hoc facto, omni exceptioni non numérale pecunie non
tradite non soluté. Quilaverunt autem dicli Guillerinus et Margarita,
ejnsuxor, dictis magistro et fralribus dictas quindecim niinalas terre
semense et dictas plateas oum omni jure proprictate possessione et do-
minio que el quas ipsi habebant seu habere poterant in diclis quindecim
minalis et plateis. Prcdicta jus dominium possessionem el proprietalem
diclarum quindecim minatarum et plalearum in dictos magistrum et
fratres per tradilionem presenlis inslrumenti ex nunc pcnitus transfe-
rendo et nicbil in eis sibi jure retinendo. Promillenles dicli Guillermus
el Margarila, ejus uxor, per iîdem suam in manu nostra corporaliter
prestitam, quod contra luijusmodi vendilioncm per se seu per aJios non
venienl in futuruni: nec in dictis quindecim minalis et plateis venditis,
utsuperius est exprossum, jure hereditario, doiique dotalicio seu quo-
libet alio jure, nichil de cetero redamabunl nec facienl per alios recla-
mari. Immo promiserunt, per dictam fidem suam, dictas quindecim
minatas et dictas plateas dictis magistro et fralribus eorumque succes-
soribus seu ab ipsis causam liabentibus contra omnes ad usus et con-
suetudines Duncnsis patrie se fideliter el lîrmiter garandire. Pro qua
garandizatione in posterum facienda, dicli Guillermus et Margarita,
ejus uxor, obligaverunt in jure coram noJjis se et heredes suos elomnia
bona sua mobilia et inmobilia presenlia et fulura specialiter et expresse.
Se, quantum ad hoc, el heredes suos et omnia predicla bona sua juridi-
tioni curie noslre lotaliter supponendo sine advocalione alterius curie
sine fori. In cujus rei lestimonium cl memoriam, nos, ad petilionem
dictorum Guillermi et Margarite, uxoris sue, diclis magistro el fralribus
présentes litleras sigillo nostro dedimus sigillalas. Datum anno Domini
M°. ducentesimo septuagesimo quarto, mense decembris.
228 ARCHIVES !)]•; LA MAlbO.N-UIEU
CCGXIII.
Do I'orcheronvilla(l).
Décembre 1274.
Omnibus présentes lilteras inspecluris, Oflicialis Dunensis, salulem in
Domino. Noverilis, qiioil in noslra prescnlia et in jure conslitulus,
Gaufridns dictus Picot, recof^Miovit se vcndidissc et noinine vendilioiiis
in perpeluuuiconcecisscmagistro cl fralriijus douais Dci de Caslriduno,
quinque niinatas terre semense vcl circa, quas ipsc liabebat vcl baberc
poterat silas apud Porchcronvillam vel circa, juxta terram hereduni
dcluncli Mauricii de Poielieronvilla e\ una parle, et Ici'ras beredum
deluncti Stepliani de Porcberonvilla ex aUera, cuni quibusdam plaleis
sitisin dicta villa de Porcberonvilla juxta plateam Guillcruii dicti Gue-
nis, quas émit a Jobanne diclo Gode, armigero, ex una parle, cl domum
Âsceliui Le Meslivier ex altéra, in censiva nobilis viri comitis Blesis, a
dictis magistro et fratribus eoruraque successoribus seu ab ipsis oausam
babenlibns in perpetuuni teneudas possidcndas et babendas, pro quin-
doeim libris monete currenlis in patria. De qua summa pecunic, dictus
Gaufridus se lenuit coram nobis plenarie pro pagalo in pecunianume-
rala, renuncians in boc facto omni exceptioni non nunjeratc pccunie
non tradite non soluté, ounii exceptioni doli, mali, fraudi, decoptionis
ultra medielalem jusli precii, oraui juris auxilio lam cauonici quam
civilis, omni privilégie cruce signantis et crucc signandis induite et in-
dulgcndo et omnibus aliis exccptionibus, deceptionibus, dellensiouibus
et allegalionibus que dictis magistro et fratribus possenl in boc facto
obesse et dicto Gaufrido prodcsse. Quitavit autem dictus Gaufridus,
dictis magistro et fratribus, dictas quinque minatas terre semense cum
diciis plateis cum omni jure proprielate possessione et dominio que et
quas ipso babcbat vcl babere poterat in dicta terra et in dictis plateis
venditis, ul superiusest exprcssum. Predicta jus dominium, pessessio-
nem et proprietatem, in dictes magistruui et fralres per tradilionem
presentis inslrumcnti ex imnc penilus transfercndo et nicliil in vissibi
jure retinendo. Proniittcns dictus Gaufridus, per lldem suani in manu
cerperaliter prestitam, quod centra bujusmedi vendilieneni perse, per
alium, seu peralios non veniet in futnrum, nec in prcdictis rébus ven-
ditis jure bcreditario seu quolibet alio jure nicbil de cetero reclamabit
nec faciet per alium reclaniari. Immo promisit, per predictam lidem
suam, dictam terram cum dictis plaleis dictis magistro cl fratribus
(1) Copies du xvii» sieole, A. *, u« Ot ; du XVin', A. 3, u" 508.
DE CHATEAUDUN.
229
poraiiKiiie successorihus sou al) ipsis caiisam liabcntiliiis contra omnes
ad usus et consiicHidincs Dunensis patrie se lideliter l't lirmiler garau-
dire. Pro fiua garandizatione in posterum facionda, dictas Gaufridiis
obligavil in jure coram nobis se et liercdes suos et omnia jjona sua mo-
biliaet inmobilia presentiaet futura spccialiter et expresse. Se, quant uui
ad hoc, et predicta bona sua juridiclioui curie nostre totaliter suppo-
nendo sine advocatione alterius cuiie sive fori. In cujus rei testimonium
robur niemoriani perpctuaui et nuuiimen, nos, ad petitionem dicti
Gaul'ridi, dictis raagistro et fratribus présentes iitteras sigilli nostri nui-
nimine dedimus roboratas. Datuin anno Domini railiesimo duccntesimo
septuagcsimo quarto, mense dccembris.
CCCXIV.
De viginti qualiior soHdis reililitiis in niolemlino Danveaa{l|.
Omnibus présentes Iitteras iuspecturis, Oflicialis Dunensis, salutem
in Domino. Novcritis, quod in nostra presentia constitutus et in jure,
Philipus de Frovilia, armiger, recognovitse debere magistro et fratribus
domus Dei de Caslriduno, viginti quatuor solidos monete currenie in
Dunense, annui reddilus, pro uno modio bladi quod dicti magisler et
fratres habebant quolibet anno ratione domus sue in molendino Dan-
viau, super sexia parle dicti molcudini quem ad Robertum de Gesilli,
armigerem, jure hereditarii ut [dicebat,] pnrtinebat. Ouos vigiuti qua-
tuor solidos idem Philipus promisit se redditare quolibet anno dictis
magistro et fratribus lu quolibet festo sancti liemigii. Et quantum adhoc,
obligavit idem Pliilipus, dictis magistro et fratribus et domui sue pre-
dicte, se et heredes suos et omnia bona sua mobilia et inmobilia pre-
sentia et futura quicumque sint et nbicumque et specialiter et expresse;
dictum molendinum quantum adhocjuridi[lioni curie nostre,] nbicum-
que se transférât sine advocatione alterius [curie] sive fori, suspouendo.
Insuper dictus Philipus recognovit in jure corani nobis quod ipse et he-
redes sui tenentur et délient tenere dictum molendinum iu bono statu
de omnibus constaveritis sine aliqua reclamatione ab ipso seu heredibus
de dictis constaveritis dicti molendini quibuscumque dictis magistro et
fratribus de cetero faciendis. Renuncians in hoc facto omni exceptioni
cuicumque deceptionis, omni exceptioni doli mali et fraudi, omni auxi-
lio jure canonici et civilis, omni usui consuetudini et statuto, omni
exceptioni [sibi] eompetenti vel in posterum competituri ratione rei
(1} Original, B. 393.— Copie du xvir, A. 7, n°27.
230 ARCHIVES DE LA MAISON-DIEU
présente seu facli, et omnibus aliis deceptionibus exceptionibus et alle-
gationibus que [et quas] possint prodesse et dictis magistro et fratribus
obesse et perqaaspossitvenire [contra] prcdicta velaliquidpredictarum.
Et nos, andita conlcssione ipsiiis Pbilipi, ipsum Pbilipum volentem et
consentientem et beredes suos ad solvendos diclos viginli quatuor soli-
dos quolibet anno in diclo feslo, dictis magislro et fratribus ad omnia
prcdicta in scriptuni fînaiitcr condainpnavi. In cujus rei tesliuionium,
nos, [ad petilionem] dicti Pliilipi presenlibus iilteris sigilium nostruni
dignum duxinius apponenduni. Datum anno Domini M". GG". LXX".
quinto, mense martiicirca (inem.
GGGXV.
De tribus sextariis bladi in molendino Vaar(l).
Avril tî75.
Constitutus in jure coram nobis Gastriduno, Johannes Dencises, mi-
les, recognovit se debere magistro et fratribus domus Dei de Gastriduno,
cciitum et quatuor solidos etoclo denariosmonetecurrentisinDunense,
de arrcragiis trium sextarioruni bladi quos habcnt singulis annis in
molendino Vaar, quod est dicti militis, pro anniversariis parcntum
suorum in ecclesia sua quolibet anno faciendis.Ouam summam pecunie
et quod bladum gagiavit idem miles et se redditurum promisit dictis
mauistro cl liatribus, tide in manu nostra preslita corporali, infra fes-
tuni bcali Remigii proxime venturam. Datum anno Domini M°. GG".
septuagesimo ([iiinto, die sabbati post Isti sunt dies.
GGGXVI.
De Villerelo (î).
Juin 1Î75.
Universis présentes litteras inspecturis, Olticialis Dunensis salulcm
in Domino. Noveritis, quod in nostra presentia constituti, Guillermus
dictus Le Frère, de Mallavilla, et Beatrix ejus uxor, quondam uxor de-
t'uncti Gileti de Aloiivilla, recognovcrunt se vendidisse et nomine ven-
dilionis in perpoluum concessisse magistro et fratribus domus Etemo-
sine de Gastriduno, unam peciam terre cum perlinentiis duodecim minas
terre semeuse conlinentem vel circa, eidem Beatrici jure bereditagii
(1) Copie (lu XVII* siècle, A, 7, n" iS.
(2) Copies du XVII' siècle, A. 7,.n°y8; du xviii', A. 8. n" ;|I.
DE CHATi-At'DUN. 231
pcrlinonteni ut asseniil tirmitor coram nobis, sitam inter Espezonvillam
et Villeretum juxta rauros doinus dicte Elemosiiie de Villereto, in l'eodo
seu dominio Pctri de Ghaorccs, militis, tenendani quiète et pacifiée in
perpctuum possidendam a dictis magistro et fratribus eonimque succes-
soribus, vel ab ipsis causain babenlibus pro liiginta libris turonensibus,
de quibus se tenuerunl dicti venditores coram nobis plenarie pro paga-
tis in pecuuia munerata, ronunciantes in hoc facto omni exceplioni non
numérale pecunie, ncc soluté seu recepte. Quitavcrunt eliam dicti ven-
ditores dictis emptoribns, successoribus vel ab ipsis causam habcntibus,
omnejus, dominium, proprietalem et possessionom, que vel quas habe-
bant vel habere poterant seu expcctabant in dicta terra vendita cum
pertincnciis, predicla jus dominium et dictas proprietatem et posscs-
sionem per traditionem presentis instrumenti. Ex nunc penitus trans-
ferendo, promittentes llde in manu nosira corporalilcr preslita, quod
contra istam vendilioneni per se vel per aliuni non venient in l'ulurum
nec in dicta terra vendita cum pertincnciis juris hereditagii,caduci, suc-
cessionis, acquiramcnli, acquisitionis, dotis, dotalicii seu donationis
propter nuplias, aut quolibet alio jure aliquid de cetero reclamabunt,
nec lacient ab aliquibus reclaniari. Immo predictam terram vendilam
cum pertincnciis dictis emptoribns eorumque successoribus vel ab ipsis
causam habentibus ad usus et consuctudiues patrie garantizabunt et
dellendent contra onnies. Pro qua garantizatione in posterum facicnda,
dicti venditores dictis emptoribus obligaverunt se et beredes suos et
omnia bona sua mobilia et inmobilia presentia et futura specialiter et
expresse. Hanc autem venditionem voluerunl, concesseruni, laudave-
runt, approbaverunt, ratam et gi-atam liabueruut Gaufridus de Alonna,
Johannes ejus frater, Gileta soror sua quondam tilius et lîlia defuncti
Gileli de Alonvilla, et Matlieus Ronge-Quartier? et Petronilla uxor sua,
soror dictoruni GaulVidi, Johannis et Gilete, de voluntale et assensu
dicti Mathei mariti sui, spontanea voluntate et incoacta nec vi nec dolo
ad hoc inducla, promittentes fide in manu nostra corporalilcr prestita,
quod contra venditionem islam per se vel per alium non venient in fu-
turum nec in predicla terra vendita juris hereditagii, caduci, successio-
nis, acquiramenti, acquisitionis aut quolibet alio jure, aliquid de cetero
reclamabunt nec dictos emptores supradicfa terra vendita molestabunt.
immo predictam rem vendilam dictis omploribus ad usus et consuetu-
dines patrie garantizabunt et del'fendeut contra omnes. Et quittaverunt
dictis emploribus quicquid juris dominii, proprielatis et possessionis
que et quas habebant vel habere polerant seu expeclabani : predicla jus,
dominium, proprielatem et possessionem in dictos emptores per traditio-
nem presentis instrumenti ex nunc penilus transferendo, renunciantes
in hoc facto omni exceplioni iraudis et doli, omni privilegio, et t'rucis
omni exceptioni, minoris etalis et maxime viginti quinquc annorum et
■232 ARCHIVES DE I.A MAISON-DIEU
omnilms aliis privilegiis indulgenter sil)i competontibus et oiiiiii juris
auxilio tani canonici qiiam civilis per quod possil venire conlra premissa
vol aliquid tle premissis. Et nos, liiis auJitis, ipsos et tlii'tos veiiditorcs
volcntos et coiisencientes ad omiiia supradicla tciioiida lidelilor et lirnii-
tcr ol)sprvanda, in scriptum scnlentialilor ((indompnamus. Dattiin annn
Domini, M°.nG". soptuagpsimo quinto, niensejunii.
GGGXVII.
De Porcheronvilla(l).
Juillet 1276.
Universis présentes litteras inspecturis, Oflicialis Dunensis, saUitein
in Domino. Noveritis, quod in nostra presentia constilutus et injure,
Johannes dictas Gaillart, quondam tllius defuncti Stepliani Caillarl, re-
cognovit se vendidisseet nomine venditiouisconcessisse magistro et fra-
tiibusdomusDei de Gastriduno, très scxtarlatas terre bladi semeuse quas
habebat sitas in terrilorio de Porcheronvilla, in allodiis domini comilis
Blesis, videlicct : très minatas inter terras Johaunis dictas Benne et ter-
ras Gaillelmi dictas Gaenit, et alias très minatas inter terras defancii
Hugonis de Fay et terras Joliannis dictus Benne, tenendas et habendas
quiète et pacitice in perpetaum possidendas a dictis magistro etfratribus
successoribus(|ae vel ab ipsis causam iiabcntibus, pro decem et novem
libiis monete currentis in Dunensi, de quibus idem Jobannes se tenuit
plenarie pro pagato in pecunia uanierata. Reuuncians in lioc facto
oinni exceptioni non numérale pecunie nec soluté seu recepte. fKiit^vit
eliam dictus Johannes dictis emptoribus eorumque successoribus vel ab
ipsis causam habentibus omne jus dominium proprietatem et possessio-
uem que vel quas habebat vel habere potcratseu expectabat in predicta
re vendita. Predictum jus dominium et dictas proprietatem et possessio-
nem in dictos emptores eorumque successores vel ab ipsis causam ha-
bentes per traditionem presentis instrumenti ex nunc penitus transfe-
rendo; et se de dicta re vendita deseszivit et dictos emptores sezivit et
investivit nichil jure erga se relineudo.Promillens, tide in manu nostra
prestita corporali, quod contra vendilionem islam per se vel per aliam
non veniet in faturum nec lu dicta terra vouditajure bereditagii, caduci,
successionis, acquii-amenti, ac(iaisitionis seu [donationis propter nup-
tias] aut quolibetalio jure ali(iuid de celero reclamabit nec faciet ab ali-
quibus reclamari. Immo predictam terram venditam dictis emptoribus
eorumque successoribus vel ab ipsis causam habentibus ad 'usus et con-
(1) Copies du xvii« siècle, A. 7. n» 85: du xviii'', A. 8, ii" 201.
DE CHATE.4UDfi\. 233
suetiidines patrie îïarantizabit et deffondet contra onines et ipsos in
dampnum observahit. Pro qiia garandizalionc in posterum facienda,
idem Joiiannes dictis cniploribus eorumque successoribus vel ab ipsis
causam liabentibiis se et lieredes suos et oinnia Ijona sua moltiiia et in-
moi)iiiaprosentia et lu t lira quccii nique sintet ubicuniqne tilulo pig;nori.s
obligavit et in contraplegium assignavit ad ususetconsuetudinespredic-
los. Hanc autem venditioneni volait et concessit, laudavit, approbavit,
ratam etgratani habnit, Joii?nna relicta dcfunctiStephani dicti Caillart,
mater dicti Jobannis, promittens tidc in manu noslra prestita corporali,
quod contra venditioneni istam par se vel par alium non veniet in futn-
rum nec in dicta terra vendita jure bereditagii, caduci, successionis,
acquiramenti, acqiiisitionis dotis, dotalicii, seu donationis proptar
nuptias, aut quolibet alio jure aliquid reclamabit nec faciet par alium
reclamari. Immoprediclam rem venditam dictis emptoribus ad usus et
consnetudines patrie ^arandizabit et delïeiuiet conira omnes. Renun-
ciantas in hoc fajto, dicti Jobannes et Jolianna, ejus mater, omni excep-
tioni cujuscumque deceptionis, omni auxilio juris canonici et civilis,
omni exceptioni doli, mali et fraudi, omni privilegio crucis assumpte et
assnmende, omni exceptioni sibi conpetenti vel in posterum conpetituri,
ratione rei persone seu facti et omnibus aliis prors.us exceptionibus at
allegalionibus, que sibi possint prodesse et dictis emptoribus obesse et
pci' quas possint venire conira predicta vel aliquod prediclarum. Et nos,
audita confessiona ipsorum, dictos Jobannem et Johannam cjns mater,
volantes et consentientes ad oninia predicta tenenda fideliter et tirmiter
observanda in scripto sentencialiter condampnamus. Datum auno Do-
mini M°. CC°. LXX". VI°, niense julii circa tinem.
CCGXVIIl.
De compositiono inter nos et Abbatem de Tyrono de nundinis Mapdalene (I).
Octobre 127G.
[Univar]sis pr[esenleslitteras insjpecturis, Oflicialis dunensis, salutem
in Domino. Noveritis, quod cum inter religiosos viros [abbalcm et con]
ventuni de ï[yrono ex] una parte et magistrum et Iratres dornus Dei de
Castriduno ex altéra, contentio verteratur corani abbate sancti
Pliaronis Meldensis judice a domino papa dato super eo videlicat quod
dicti abbas et conventus dicebant et prop[onebantl coram predicto ab-
bate contra magistrum et fratrcs predictos, quod cum predicti abbas et
conventus diu fuissent et essent in possessione juris percipiendi et
(1) Original, A. Î8.
234 ARCHIVES DE I.A MAISON-DIEU
habcndi quolibet anno in villa de Oastriduno coustiimas seu redibcnlias
que voniebant seuquepercipi consue[verant] in décima ebdomada cu-
juslibet iuiiii in dicta villa de (l.islridiino ralione min sterii mcrcali dicte
ville sive mindinai'um et i'uiss|^ent 1 in dicta posscssione vel quasi
jnris a tempore cujus memoria non exislebat et ipsi essent adbuc in
dicta possessione. Predicti masister et l'ratres dictam possessionem im-
pediebant et pcrturbabant diclis religiosis quominus ipsi relif,'iosi pos-
sent libère et pacilîcc uti et ad iii(]uielanduni eosdem religiosos super
dictis coustumisvelredibentiis que vcniebant seu qui percipi consueve-
rant in décima ebdomada prcdicta maxime in qua luindinc festi Béate
Marie Magdalene liebant in dicta villa de Gastridiino capiendo dictas
coustumas redibentias dictaruin nundinarum dicti lesti contra jus et
volunlatem dictorum religiosorum (juanquam iidem magislcr et l'rati'cs
nulluin jus babei'cnt dictas coustumas et redibentiaspercipiendi (juando
in dicta décima ebdomada dicte nundine devenirent in eodem festo;
quare petebant predicti religiosi a dictis magistio et IVatribus ut ipsi a
predictis impcdimento et perturbatione cessarent penitus et désistèrent
et quod ipsi permitterenl dictos religiosos de dicta possessione uti de
cetero pacifiée et quiète et quod ipsi caverent de non veniendo contra
quando dicte nundine dicti festi essent de cetero in dicta décima ebdo-
mada ; dictis magislro et (ratribus in contrarium asserenlibus et dicen-
tibus omnia predicta ad se spectare videlicet coustumas et redibentias
dictarum nundinarum in qualibet ebdomada devenirent, et se fuisse et
esse in possessione juris vel quasi se predictis eodem modo et eadom
forma quibus petunt et dicunl dicti religiosi abbas et couventus ; dicen-
tibus etiam dictas coustumas et redibentias dictarum nundinarum ad se
melius pertinere quam religiosis abbati et conventiii predictis. Item
dicebant predicti religiosi quod occasione dictorum impedimenti et per-
turbationis dampna et deperdita sustinu^ranl usque ad valorem cenlum
libras turonensium quas petebant sibi restitui. Tandem procuratores
dictarum partium, videlicet : fratcr Johannes, celerarius de Tyrono, pro-
curalor dictorum abbatis et couventus, et magistcr Lambertus Callidus,
procurator dictorum magisiri et |lratrum, babentes quilibet ipsorum a
parle sua spéciale mandatum conpromittondi super pi'emissis et conpro-
niissum valandi babito ijouoruni virorum coiisilio super premissis, con-
troversiis seu contentionibus conpromiserunt in venerabiles viros Sle-
pbanum dictum Malebrancbc et Johannem Bourroicbc clericniii, tan-
(|uam in arbitres seu aibitratores seu amicabiles conpositores per Iidem
bincjude ab ipsisprociiratoribusnomine suo et nomine partium suarum
in animas suas et animas predictorum abbatis et conventus et predic-
torum magistri et Iratrum in manu nostra prestitam corporalem et sub
pcna centum marcbarum argenti bine jude apposita. Promittcnles dicti
procuratores quilibet nomine partis sue et per fidem suam predictam et
DE CHATEAUDUN. 235
sub pena predictase ac dictas partes lenere (ideliter et firmiter observare
quicquid predicti arbitri super dictis coiitroversiis alte et basse duxorint
ordinanduni seu etiam faciendum pace vel judicio, salvis rationibus dic-
tariim partimiilradendis dictis arbitris infrafeslum Omnium Sanctoriim
proximo venturum. Actum fuit etiam in conpromisso quod predicti
arbitri possint procedere in predicto conpromisso diebus feriatis et non
feriatis et juris ordine nullatenus observato. Actum fuit etiam in dicto
conpromisso quod nisi predicti arbitri possent inunara et pamdem sen-
tenliani concordare, discordia eorumdem traderetur Tybeiio preposito
de Castriduno tertio arbitre seu arbitratore a procuratoribus dictarum
partium electo cujus sententia arbilrium sine dictum cum sentenlia
dicto sive arbitrio alterius predictorum duorum arbitrorum cuni (|U0
concordaverit, valebit et firmitatera perpetuam obtinebit. Prout hoc
voluerunt et concesserunt predicti procuiatores nominc quo supra et
sub fide et pena predictis. Durabit autem potestas duorum arbitrorum
et tertii tantum modo usque ad Nativitatem Domini proxime vcnluram
nisi de consensu partium fuerit prorogata. Datum anno Domini M". CG".
LXX°. sexto, die dominica in festo beati Luce evangeliste.
GCCXIX.
De censu de Marboeto, de furno et vavassoribus (1).
Avril 1277.
Universis presentcslitterasinspecturis, Oflicialis Dunensis, salutem in
Domino. Noveritis, quod in nostra prescntia constitutus et in jure,
Stepbanus dictus Chenart, armiger, i-ecognoYit se vendidisse et permu-
tasse et nomine venditioniset perniutationis concessisse magistroet ira-
tribus domus Dei de Castriduno, omnem redditum quem habebat situm
infra metas parochiarum Sancti Pétri et Sancti Martini de Marboeto in
feodo domini comitis Blesis, videlicet census, furnum, vavasores et
omnes alias redibenlias quecumque sint cum onini jure et dominio dic-
torum censuum vavasorum et aliarura redibentiarum que omnia eidem
Stepiiano jure hereditario spectabant ut asseruit in jure corani nobis,
tenendum quiète etpacilice in perpetuum possidcndum a dictis magistro
et fratribus eorumque successoribus vel ab ipsis causam habentibus pro
viginti novem libris et tresdecim solidis monete currentis in Dunensi de
quibus dictus Stepbanus tcnuit se coram nobis plenarie pro pagato in
pecunia numerata, et pro deceni sextariis per médium bladi et avcne
quoshabebant dictimagister etfratres annui redditus quolibet anno super
(1) Original. B. 4. — Copias du xvii'siocl», A. ', d»34; du xviii", A. 8, n" 1"9,
236 AI'.OHIVF.S DE I,A MAISON-IMEU
terras dicti Stcphani do Primcvilla. Qiiitavit etiam dictiis Stephanus
dictis magistro et Iratribus omne jus, dominium, proprictalem et possos-
sionoin, (]iiom otiiiins ]ial)C'l)at vol liaI)on> potcrat sou expoctnl)at in nm-
nibus supradictis rc])us vondilis et pormulatis. l'rodicla jus, dominium,
propriclatcm et possessioneni, in dictos inagistrum el fratres eorumquc
successorcs vel ab ipsis causam haboiilcs por traditionom prcscnlls ins-
trumenli ex nunc pcnitus transforendo et se desscsivit et dictos magis-
trumcl fratres sosivit et investivit et a nobis sessiri et invesliri l'ecil
nichil jure ci'ga se relinendo. Promittens, fide in manu nostra prestita
corporali,(|nodconlrais(asv(Midilionein, pormulatinnoui otconcessiononi
per se vel per alium non venict in futurum, noc eas do cctero revocabit.
Immo predictas res venditas et permutatas cum omnibus pertinenciis,
ut supradictum est, dictis magistro et fratribus garandizabit et deflendcl
contra omiiesfft ipsas indampnes obsorval)it; pro qua garandizationo in
posterum facicnda, idem Stephanus obligavit dictis magistro et fratri-
bus titulo pignorisse et heredes suos et omnia bona sua mobilia et iu-
moLilia presenlia cl fulura quecumquc sintet til)icumque et in contra-
plegiumadusus et consuctudines patrie assignavit spocialiler etcxpresso.
Renuncians in hoc laclo omni exceptioni non numérale pecunie nec
sohite seu recepte,et omni exceptioni cujuscumquc deceplionis, omni
auxilio juris canonici et civilis omni privilcgio crucis assumpte et assu-
mende omni exceptioni doh, mah et Iraudi, omni usui, consuetudini et
statuto, omni exceptioni sibiconpetenti vel in posterum conpetituri ra-
lione rei personc seu facli et omnijjus aliisprorsus excoptionibus, defon-
sionibus et allegalionibus per quas posset veuire coutia predicta vel
aliquid prcdictarum. Dieti vero magister et fralres in nostra presenlia
consliluti videHcet dictus magister et Johanncs Mauboison, presbiter,
quilibot per se et Johanncs Junior, presbiter, procuralor gencralis dicte
domus prout in sigiUis dicte domus proprio, sigillalim plenius contine-
tur pro se et aliis fratribus dicte domus, dicto Stcphano et hcredibus
suis quitaverunt dictos decem sextarios per médium bladi et avene in
perpetuum quos habeliant annui rodditus super diclas terras de Prince-
villa dicto Stcphano, cum omni jure, domiiiio, pro])rielate etposscssione,
que et (|uashabebanl velhaberopotorautseu expoctabant in dictis decem
sextariis per médium bladi et avene, Prouiiltenles, (ide in manu nostra
prestita corporali, dicli magister et Johannes Mauboison et Johanncs
Junior, nomine suo et nomine procuratoris, quod contra istas quitatio-
ncm et concessioncm per se vel por alios non venient in futurum nec
eas revocabunt. Dictus autem Stephanus voluit el concessil quod si
dominus cornes Blesis noluerit quod dicli magister et fratres predictas
res venditas et permulatas ab ipso, dictis magistro et fratribus ut supra-
dictum est teneanl in manu mortua (juod dicti magister et fratres ad
dicluni reddilum dictorum decem sextariorum per médium bladi el avene
DE CHAÏEAUDLN. 237
pacilicf reveildutur el dictosdeceiu sexlariosper niudium bladi elavene
percipient et habcant quolibet aniio super dictas terras ut antea perci-
piebantet habebantet dictus redditus dictis magistro et fratribus vcn-
ditus a dicto Stepbano et eidem Stephano et heredibus suis quiète et
libère reiuanebil ita tanien quod dictus Stephanus ejusque lieredes,
successores vel ab ipso causam habentes dictis raagistro et fratribus dic-
tam summam pecunic reddent intègre et persolvent. Et tenebunt dicli
magister elfralres omnes ressibi venditaset permutatasa dicloStcpiiano
quousque de dicta summa pecunie plenarie sit et intègre satisfactum. Et
bec omnia vokiit et concessit idem Stepbanus et promisit pcr lldeni
suam et obligavit, quantum ad boc, se et beredes suos, se juriditioni
curie nostrc susponendo. Et nos, audita confessione ipsius Stepbani,
ipsuin Stephanum volenteni et consentientem, ad omnia predicta in
scriptum sentcntiaiiter condanipnamus. Dalum anno Domini M°. OG".
LXX°. Vil", mense aprilis.
CCGXX.
De deciniis de Linenis (1).
Avril 1277. ■
Universis présentes iitteras inspccturis, Officialis archidiaconi Dunen-
sis in Dunensi, et Officialis archidiaconi Vindociuensis, salulem in
Domino. Noverilis, quod cum contentio verteretur inler magistrum cl
fratres Elemosine Gastriduni ex una parte, et Nicliolaum Garniticem de
Pesotoct Jobanneni ejus lilium ex altéra, super eo videlicet quod dicli
ISicliolaus et Johannes dicebant tractum tenere de Lineriis diclorum
magistri et fratrum tam grosse quam niinuteprimiciarumetoblationum
dicte décime et parrocliie de Lineriis ad se jure hereditario pertinere et
quod ipsi fuerant in possessione vel ([uasi percipiendi et liabendi, dic-
tum tractum décime cum omnibus aliis supradictis; diclis magislro et
fratribus in contrarium asserentibus tandem de bonorum virorum cun-
silio in jure constiluti coram nobis Dyonisius dictus Chapel, clericus,
procurator diclorum magislri et fratrum generalis pro ut in litlcris
sigillo suosigillaLis qui sic incipiunt: « Universis présentes iitteras ins-
•• pecluris, magister et fratres domus Dei de Gastriduno, salulem in Do-
« mino. Noveritis quod nos Dyonisium dictum Le Ghapel, clericum, et
« cetera; » et sic terminant : o anno Domini M". CG". LXX° sexto, die
« sabbati post festum Beali Martini yemalis. » Nomine dictorum magis-
tri et fratrum et dicli Nicbolaus et Jobannes ad banc pacis concordiani
(1) Copie du xvn* siècle, Â. 7, d° U*.
238 ARCHIVES DE LA MAISON-DIEU
devcnerunt -videlicet quod predicti Nicholaiis et Johannes quilaverunt
prcdictis inagistro et Iralribiis dicliiin IractLim dicte décime grosse et
niiniite primiciarnin et oiilaliomiin et omnc jus quod haljcbanl vel
iiajjere poteranl seu cxpectabaiit in predicto tractu dicte décime gi'osse
et minute et in omnibus aliis prcdictis, promittentes dicii Nicbolaus et
Joiiannes, lide in manu nostra prestita corporali, quod in omnibus pre-
diclisjurc bereditario seuciualibet alia ralione per se velperaiium nicliil
de cetero reclamabunt. Predictus vero procurator nomine dictoi um ina-
gistri et fratrum pro bono pacis dictis Niciioiao et Johanni quitavit cen-
lum et dccem solidos monete currenlis in patria de undecim libras quas
debebant prcdictis niagistroet iratiibus dicti Nicliolaus et Joiiannes de
fructibus et exilibusdicte décime et alioruin supradictorum sibi venditis
et concessis a dictis magislro et fratribus et ab eisdem Nicbolao et Jo-
hanne longo temporcretroaclo rcceplis(iuas undecim libras gagiaverant
dictis raagistro et fratribus coram bospilalari abbatie Vindocinensis pro
ut bec omnia confessi fucrint in jure coram nobis dicti Nicbolaus et Jo-
hannes. Cenlum autem et deccm solidos residuum de dictis undecim
libris gagiaverunt injure coram nobis et se reddituris promiserunt dicti
Nicliolaus et Johannes dictis magistro et fratribus hiis terminis inferius
annotatis, videUcct qnadraginta solidos inlra fcstum Omnium Sanctorum
proxime venUiram; et quadraginta solidos ad aliud fcstum Omnium
Sanctorum continue insequens anno revolulo, et triginta solidos resi-
duos ad aliud testum Omnium Sanctorum proximoet continue insequens
celero anno revoluto. De qua summa pecunie persolvenda in terminis
supradictis prcdictis magistro et fratribus, Robcrtus Larchier se consti-
tuit pro dictis Nicholao et Johanne principalem debitorcin erga dictos
magistrumet fratres in se totam bonus suscipicns debiti supradicti de
solvendo dictam summam peccunie ad terminos supradictos et ad omnia
premissa facienda. Dicti Nicbolaus et Johannes et Uobertus sub religiouc
sue fidei in jure coram nobis se astrinxcrunt, quantum ad hoc, juridic-
tioni curie nosire ubicumque se transtulerint supponentes et eliam,
quantum ad hoc, se et heredes suos et on:nia bona sua presentia et fu-
tura prcdictis magistro et fratribus specialiter et expresse obligantcs,
omnibus aliis actionibus, qucreliis, et contentionibus quilatis ah
utraquo parte penitusctremissis. Nos autem ipsosNicholaum, Johanncm
et llobertum volenles etconsentientes inscripto, ad omnia predicta sen-
tencialiter condampnanius. In cujus rei teslimonium et munimen, nos
ad petitionem dictoruin procuratoris, Nicholai, Johannis et Robcrti,
sigillum nostrum presentibus litteris dignum duximus apponcndum.
Actum anno Domini M°. CG". LXX°. scptimo, mense aprilis.
DE CHATEALDUN. 233
CCGXXI.
Donation à l'Aumône par Jeanne, veuve de Simon Soef, couturier, de tous ses
biens, en se faisant sœur condonnée ()).
Mai 1277.
Donne par coppie soubz le scel de la court de la Chastellerie de Chas-
teaudim le jeudi après Saint Jacques et Saint Xnstophe lan mil ce. Ix,
dix sept. Saichent tuit que establie en droit pardevant nous Justice de
la court de la Chastellerie de Gliasteaudun, Jelianne femme feu Symon
Soef, couslurier, laquelle cognut et confessa de sa ])onne voulonte sanz
contrainte avoir donne des maintenant a toutjours mes sanz nul rappel
a Dieu et a maistre et frères de lauinosne Dieu de Gliasteaudun elle et
touz ses biens meubles et herilages presens et avenir ou quils soient
trouvez et assura par son serment vivre en lobbeissance des maistre et
frères de la dite maison Dieu dores en avant corne vraie seur donnée
de ladite maison et avec ce jura garder les sermens qui sont acoustumes
à ce ; est que james elle ne se mariera ne ne donra foy ne fiance a
homme par nom de mariage se ce nest avec le congie et liscence du
maistre de la dite maison ou de ses successeurs. De laquelle donaaison
ainsi faicte come dit est, la ditte Jelianne se tinta bien paiee devant nous.
Promettant devant nous la ditte Jehanne par sa foy baillée en notre main
corporelment que james contre ces lettres ne contre la teneur dicellcs
elle ne vendra ne venir ne fera par raison nulle quelle elle soit ou puisse
estre. Ancois les a et aura fermes et estables et agréables a toasjours
mes soubz lobbligation délie ses hoirs et touz ses biens meubles et hcri-
taiges presens et advenir, lesquelx elle souzmisL a la juridiction de la
dite court et de toute autre. En tesmoing de ce nous avons scelle ces
lettres du scel de la dite court. Donne a Chasteaudun lan de grâce mil
ce", lx°. dix sept, le jeudi jour Saint Barnabe apouslre. Geste coppie
faite et scellée jeudi et an dessus diz.
N. de Fraise. Collation faite.
(I) Copie de I2w, A. i8.
240 ARCHIVES DE LA MAlSON-DltU
CGGXXII.
Lie una sextcria terre apud Villam Episcoiii (I).
Juin l.!7T.
Universis présentes litteras iuspccturis, Ollicialis Duiiensis, salulcin
in Domino. Noverilis, quod in noslra presenlia constituli et in jure,
Girardus dictus Gaudincau et Juliana, ejus uxor, recognoverunt se
vendidisse et noniinc vcnditionis conccssisse magistro et fratrijjns
(loniiis Dei de Castriduno, unani sextariani Icrre scnicnse sitani in
territorio de Villa Episcopi, juxta terras dictoruni magistri el fratnini
ex una parte, et terras dieti Rengi Flercau defuncti ex altéra, in censi-
vauiento dittoniin magistri et fratrum tenendam el liabendam quiele
el paciliec in perpeluum possidcndani a dietis eniploribus corumque
successoribus vel ab ipsis causam habenlibus, pro (jualuor librismonete
cnrrentis in Dunensi, de qua snmma dicti venditores coram nobis se
teniierunt pienarie pro pagatis in pecunia numerata. (Juilaverunt ctiam
dicti venditores, dietis emptoribus, omne jus, dominium, proprielalem
et possessionem, (jue et quas habebant vel babere poterant seu cxpeeta-
bant in predicla terra vendita, predictajus, dominium, et dictas pro-
prielalem elpossessionem in dictos emptores per tradilioneni prcsenlis
inslrumcnti ex nnnc pcnitus transfercndo. Et de dicta venditione in
manu noslra decessierunt et diclos emptores sesierunl coram nobis el
invcsiierunt et sessiri a nobis el invesliri l'ecerunl a nobis nicliil jure
erga se retinenles. Promiltentes, fidein maïui noslra prcstila corporali,
lam diclus Girardus quam Juliana uxor ejus, sponlanca volunlale el
inclioacta, nec ad iioc inducla, lide in manu noslra prestita corporali,
quod contra islas vendilioncm et concessioneni per se vol per alium non
vcnient in l'ulurum, nec in predicla terra vendila jure lieredilagii,
caduci, suecessionis, acquiramenli, acquisilionis, elemosine, dolis,
dolalicii, seu donalionis proptcr nuplias, aul (juolibet alio jure, aliquid
de cctcro reclamabunt nec facienl ab aliquibus rcdamarl. Imnio
predielam rem vcudilam dietis enqitorihus eorumtiue successoribus vel
ab ipsis causam liabcntibus ad ususet consuetudines patrie garandiza-
bunt cl deffcndent contra onnies et ipsos in danipnum observabunl.
Pro (]ua garandizalionc in poslerum facienda, dicti venditores diclis
emptoribus se et iieredcs suos el omnia bona sua mobilia el inmnbilia
presenlia el fulura quecumque sint lilulo pignoris obiigavcrunt el in
conlraplegium assignaverunl ad usus et consuetudines prcdiclos specia-
(1) Copies du xvu'' siècle, A. 7, ii"CG; Ju xvju', A. 8, ir lUS.
DE CHATEAUDUN. 2J1
liter et expresse. Renunciantes iu hoc facto, oiuni exceptioni cujus-
cumque deceplionis, omni aiixilio juris canonici et civilis, omni privi-
legio criicis assumpte et assuineiule, omni exceptioni non numérale
pecuiiie nec soluté seu reccplc, omni exceptioni doli, mali et fraudi,
omni exceptioni sibi competenti vel ia postcrumcompetituri latione rei
persone seu facti, omui usui, consuetudini et stalulo, et omnibus aliis
prorsus exceptionibusperquas possint venire contra predicta vel aliquid
predictarum. Et nos, audita conlessione ipsorum, ipsos volontés et con-
sentientes, ad omnia predicta in scripto sententialiter condampnamus.
In cujus rei testimonium, prescntibus liUeris sigillum nostrum dignum
duximus apponenduni. Datum anuo Domini M". CC°. LXX". septimo,
mense junii iu priucipio.
CCCXXIIL
De Porcheronvilla (t).
2 juillet 1277.
Universis présentes lilteras inspecturis, Oflîcialis Dunensis, salulem
in Domino. Noverilis, quod in nostra presenlia conslituti et injuic,
Johannes de Parisia, alutarius, et Jolianna cjus uxor, recognoverunt se
■vendidisse et nomine vendilionis coucessisse magistro et fratribus
domus Dei de Castriduno, quin([ue minatas et dimidium terre somense
residuas de novem minatis terre semeuse quas liajjebant sitas apud
Porcheronvillam seu in territorio ejusdem ville, in allodiis nobilis viri
comilis Blesis, juxta terras Odonis dicti Mansel, et terras Johannis dicti
Benne, partim, et partim juxta terras dictorum magistri et fralruni ; de
quibus iioveni minatis terre semense vendiderant jamdiu est, diclis
magistro et fratribus très minatas et dimidium et pertinebant dicte
Johanne jure hereditario prout bec onuiia confessi fuerinl dicii Johannes
• et Johanna in jure corani nobis, teuendas et habendas quiele el pacilice
in perpetuum possidendas a diclis magistro et fratribus eorumque
successoribus vel ab ipsis causam bahenlibus, pro viginli duabus libris
el dimidiam monete currentis in Dunensi, de quibus dicli venditores
coram nobis se tenuerunt plenaric pro pagalis in pecunia numerala.
Renunciantes, in hoc tacto, omni exceptioni non numérale pecunie nec
soluté vel recopie. Ouilavorunl aulem dicli venditores diclis emploribus
omnc jus, dominium, proprielalem et possossionem, que cl quas
habebantvel habere poîerant seu expeclabant in predicta terra vendita.
Predicta jus, dominium, et dictas proprielalem et possessionem, iu
(I) Copies du xvil« siècle, A. 7, n» 90 ; du sviu-, A. 8, n" 205,
242 ARCHIVES DE LA MAISON-DIEU
dictos cmplorcs pcr tradilioiicm preseiilis iiistriinicnti ex nunc |)eniliis
transfcrendo ot se decL'sieriinl et diclos eiiiptores sesieniiil iiicliil jiife
erga screlineutes. Proniillenles dicti Joliannes et Jolianna ejus lixor,
spontanea voluntate et iiicoacta, nec vi iiec dolo ad hoc indiicta, lide in
manu iioslra prcstila eorporali, (iiiod contra istam venditioncni pcr se
seu per aliiini non venient in l'iituruni nec in dicta terra vendila jure
hercditagii, caduci, successionis, acquiramenti, acquisilionis, dolis,
dotalicii, seu donationis proptcr nuplias, aut quolibet alio jure, aliquid
rcclainabunt nec facient ab ali(|uibus reclainari. Iinmo predictam terrani
venditani dictis cinptoribus eorunique successoribus vel ai) ipsis causani
habentibus ad usas et consuctudines patrie garandizabuntctdclï'endent,
contra onines et ipsos indampnes o])scrva])unt. Pro qua garandizatione
et deftcnsionc in posleruiu iacienda, dicti venditores diclis eniploribus
se et heredes suos et omnia bona sua mobiiia et inmobilia presenlia cl
futura quecu nique sint et ubicumque titulo pignoris obligavcrunt et in
conlraplegium assignaverunt ad usus et consuctudines predictos. Re-
nunciantes in lioc facto, omni exceptioni cujuscuiuque deceptionis,
omni auxilio juris canonici et civilis, onini privilegio cruels assumple et
assuniendc, oinni exceptioni doli, mali et l'raudi, oiuni exceplioni sibi
competenti vel in posterum conipetiluri ralione rei persone seu facti,
omni usul, consuetudini et statuto, et omnibus alils prorsus exceplio-
nibus et allegationibus per quas possinl vcnire contra predicla vel
aliquid predictarum. Et se quantum ad omnia prcdicta, supposuerunt
pcr fidcm suani juridltioiii curie nostre sine advocationc altcrius curie
sivc fori. Et nos, audila confessione ipsorum Johannis et Johanne,
ipsos volentes et consentientes ad omnia prcdicta lencnda fidciiter cl
lirmitcr observanda, in scriptis sentenlialiter condampnanus. In cujus
rei testimonium, presentibus litteris sigilluiunostrum dignum duxiimis
apponendum. Datum anno Doiniui M". CC°. septuagesimo scptimo,
mense julii secundo die.
CGGXXIV.
De Porcheronvilla (1).
Juillet 1281.
Univcrsis présentes litteras inspecturis, Oflicialis archidiaconi Du-
nensis in Dunensi, salutem in Domino. Noverilis, quod in nostra
presentia consliluti et in jure, .lolianiui, rolicla dcluncti Stcpbani Cail-
lart, et Joliannes eorumdem lilius recognoverunt se vendidlsse et
(1) Copies du xVii« siècle, A. 7, iv 8T ; Ju xviii", A, 8, n' 203.
DE CHATEAUDUN. 243
nomiiie voiulitionis concessisse magislro et fratribus eleniosine de Gas-
tiiduno, iiiuimdam peciam terre unuin scxtariuin bladi terre scmense
vel circa coiUiuontem, quam habcbant situm apud Porcheronvillam ,
in allodiis douiiiii comilis Blesis, in doininio in oscliiis juxia Iciram
diclorum magisUi cl fralrumex iina parte, et terrain luagistri Lamijerli
Callidi, presbiteri, et patri dicti Ganerau, exaltera, pro ut se comportai
de iongo post doniuni Stepliani Meslivier tenendam qiiietc et pacitice in
perpetuuni possidcndaiii a diclis eniptoribiis successoribus vcl ab ipsis
causam babentibus, pro octo libris luonete currentis in Dunensi, de
quibus dicti venditores coram nobis se tenuerunt plenarie pro pagalisin
pecunia nunierata. lleniinciantes in lioc facto onini cxceptioni non
numérale pecunie iiec soluté seu reccple. Quilaverunt etiam dicti
venditores dictis emptoribus ompc jus, dominium, proprietatem et
possessionem,in dictos emptores, per traditioncni prcsentis instrumcnti
ex nunc penilus transferendo, et se decesierunt et dictos emptores
sesierunt et inveslierunt nicbil jure erga se retinentes. Proniiltentes,
fide in manu nostra prestita corporali, quod contra islam venditionera
pcr se vel pcr alium non venicnt in futurum nec in predicla terra vendita
jure bercdilagii, caduci, successionis, acquirandi, acquisitionis, dotis,
dolalicii, seu donationis propter nuplias, aut quolibet alio jure, aliquid
de cetero rcciamabunt nec facient ab aliquo reclamari. Immo prediclam
terram venditam diclis emptoribus et dicte domui ad usus et consue-
tudines Dunensis patrie garandizabunt et deflendeut contra omnes et
indampnes observabunt. Pro qua garandizalione in posterum facienda ;
dicti venditores diclis emptoril)us et dicte domui se et beredes suos et oni-
nia bona sua mobilia et inmobilia presunlia et futuraquecumque sint et
inquocumque dominio et ubicumque fuerint inventa lilulo pignoris seu
ypothece obligavcrunl et in conlraplegium assignaverunt ad usus et
et consuetudines predictos specialiter et expresse. Renunciantes in boc
facto omni exceptioni doli, mali et Iraudi, omni exceptioni sibi compe-
tenti vel in posterum compelituri, ratione rei persone seu facti omni
usui, consuetudini et statulo, et omnibus aliis prorsus exceptionibus et
allegalionibus, per quas possinl vcnire contra predicla vel aliquid
predictarum. Et nos, audita confessione ipsorum, ipsos volontés et
conscntienles ad omnia predicla tideliler et flrmiter observanda in
scriptis sententialiter condampnanius. In cujus rei testimonium, nos, ad
pclilionem diclorum vendilorum, prcsenlibus lilteris sigillum nostrum
dignum duximus apponcndum. Datum anno Domini M". GC.octogesimo
primo, mense julii.
244 ARCH1VH8 DE LA MAISON-DIEU
CCCXXV.
De Porcheronvilla (1).
Juillet 1281.
Univorsis proscnlos liUoras iiispocluris, Ollk-ialis Diincnsis, salulcni
in Doiniiio. Novcritis, (juotl in iioslra prescnlia consliUitus el in jure,
Johaïuios (iictiis Caillarl, quondam filius defuncli Stcphani Gaillart, re-
cognovit se dédisse cl in purani et pcrpeluani elciuosinam concessissc
magistro et fratribus elemosnie de Gastiiduno, pro reniedio anime sue
et parcntuni suoruni et pro anuiversario suo quoHijct anno in ccclesia
dicte domus faciendo, post decessum suum, unam peciam terre, unani
minani bladi terre semeuse contincntem vcl circa, (juani liabebat sitani
apud Porcheronvillam in allodiis et doniinio doinini comilis lUesis, in
ocliiis de Porcheronvilla juxta terram de Herbovilla et de Porcheron-
villa, prout se comportât de longo ex una parle, et terram Pétri Glari
ad diem ex altéra, et abotat terre dicti Pétri cl terre magistri et IVatrum,
tenendam quiète et pacillce in perpetuuni possidendam et ad suam vo-
hintatem plenarie facicndam. Promittens, fide in manu nosira prestila,
quod contra istas donationem et concessionem pcr se vel por alium non
venict in luluruni, nec eas de cetero revocaijit. Immo predictam IciTam
diclis magistro et fratribus et dicte domui garandizabit et defl'endet
conlra onmes. Et pro dicta garandizatione in posterum facienda, dictus
Joliannes diclis magistro et l'rahibus et dicte domui se et heredes suos
cl omnia bona sua mobilia et inmobilia presentia et futura quecumque
sint et in quocumque dominio et ubicumque potcrunt inveniri titulo
pignoris seu ypotliece obligavit et in contraplcgium assignavit ad usus
et consueludincs Dunensis patrie; et specialiler et expresse, llesiduum
terre quem ipse habel iu dicto territorio de Porcheronvilla et dominio
dicti comitis cideni jure bercditario pcrlinentem, et diclos magistrum
et fratres et dictam domum de j)redicta terra sessivil et invcstivit per
traditionem presentis instrumenti et se dccessivit nichiljure erga se
retinendo, et omne jus ([uod habebat in dicta terra in dictos magislrum
et fratres et dominiuni, luoprielatem et posscssioncm penitus transfe-
rendo. Renuncians in hoc laclo, omni exceptioni cujuscumque decep-
tionis, omni auxiiio jure canonici et civilis, ; et de duobus rcis et
privilegio crucis assumpte et assumende, omni exceptioni doli, mali et
fraudi, omni exceptioni sibi competenti, vcl in posterum compelituri
ratione rei persone seu facti, omni usui, consuetudini et statuto, et
(I) Copies du xr II' siècle, A. :, n-SG; du xvili% A. 8, n" 202.
DE CHATEAUDtJN. 245
omnibus aliis exceptionibus et alloi;ationibns tani jurisqnam facti per
quas possit voniro contra prcdicta vol aliquid prcdictaruin. Et nos, au-
dita confessionc ipsius Johannis, ipsiim Yolentem et consentientem, ad
omnia prodicta in scripto scntcntialitcr condanipnannis. In cujus roi
meraoriani, presentibuslitteris sigilkim nostriim duximus apponcndum.
Datum die sabbati ante festuni beati Arnulphi, anno Doniini M°. GC°.
octogesimo primo, mense j ulii.
CGCXXVI.
Amortissement par Joduin Béchet à la Maison-Dieu de 12 mines de terre
àVilleret(l).
Juillet 1283.
A touz ccus qui verront ces présentes lettres, Jodoin dit Bechet, es-
cuyer, salut a Notre Seigneur. Sachent tuit que je ay amorti et par reson
damortissementotroie au mestre et ans frères de la meson Dieu de Che-
tcaudun une piesse de terre assize en mon fie, jouste les murs de leur-
meson de Villaret, lequele avet este donee a eus et a leur meson de feu
Johan du Clieteau et de feu Aliz sa famé, les ques feu Johan et feu Aliz
avoient acheté ladicte terre ou temps que ils vivoient de feu Guillaume
dit Le Frère, et de feu Beatrix sa famé, a tenir apourjuir a touz jours
mes du dit mestre et des frères en main morte, sans ce que moy ne mes
héritiers les puyssons perforcer de la mètre hors de leur main. Le quel
amortissement je ay fet et otrayeaus diz mestre et frères, pour le remède
de marne et de mes amis, et pour six livres de la monoie courant ou
pais, les queles les dis mestre et frères mont donne pour le dit amortis-
sement et baillées et men tiegn pour paie en deniers nombres et les en
quit de tout en tout et promet par ma foy que contre lamortissement
desus dit ne vendray ne ne feray venir, ne par moy, ne par autre ainz
le promet atenir agarder et agarantir par ma foy contre tous aus us et
aus coustumes du pais et en oblige moy et mes héritiers et touz mes
Liens meubles et nonmeubles presenz et avenir. En tesmoing de ce, je
done au dit mestre et aus frères ces lettres scellées de mon seau. Ce fu
fet en lan de Nostre Seigneur mil deuz cenz quatre vinz et trois, au
moays de juygnet, le jeudi après la feste de la Magdeleine.
(1) Copie du XTii» siècle, A.*?, n°97.
246 ARCHIVES DE LA MAISON-DIEU
CCGXXVII.
neOrmevilla(l).
Mai 1286.
Universis présentes litterasinspecturis, Officialisarchidiaconi Dunen-
sis in Diinensi, sahitcm in Domino. Novcrint universi, quod in nostra
prescntia conslituli cl injure, Johannes Danielis, dericus, et Jolianna
cjns iixor, recognoverunt defnnctani Mariam La Paieronnesse temporc
quo vivelhil pro remédie anime dcfiincli Tiirardi quondam fîlii sui, pres-
biteri et rectoris quondam ecclesie de ColmenTilla, et etiam pro anni-
versario dicti defuncti anno quolibet in domo Dei de Gastridiino
faciendo, dédisse et contulisse niagistro et fratribus dicte domus et dicte
domui unum sextarium hybcrnagii annui rcdditus super totam terram
dicte defuncle Marie sitam apud Or[meviliam] a dictis magistro et ira-
tribus qui in dicta domo erunt, pro tempore, anno quolibet capiendum.
Recognoverunt quos dirti Johannes et Jolianna ejus uxor se tenere ra-
tione hereditatis dicte Johaune mcdielatem dicte terre et idco se tencri
dictis magistro et fratribus et predicte sue domus, anno quolibet ad
medietatem redditus supradicti. Pro qua medietate dicti rcdditus pro-
prios Johannem et Johannam pro rata sua contingente dicii Johannes
et Johanna ejus uxor gagiaverant coram nobis et se soluturos promisc-
runt dictis magistro et fratribus anno quolibet in fcsto beati Remigii
unam minam hyhernagii. Se, quantum ad hoc, et hcredes ac succes-
sores suos, et omnia hona sua mobilia et inmubilia prescntia et futura,
dictis niagistro et fratribus et domui predicte expresse et specialilcr
obligando, et juridictioni curie nostrc totahter supponendo sine advo-
calione altcrius curie sive [fori]. Et nos, dictorum Jolinnuis et Johanno
uxoris sue, confessionibus audilis, ipsos ad reddendam anno quolibet
dictis magistro et fratribus dictam minam hybernagii in dicto fcslo beati
Remigii in ju[re non hiis terris sententi]aliter condempnavimus. In
cujus rei teslimonium et mcmoriam, nos ad petitionem dictorum Jobau-
niset Jolianne uxoris sue, dictis magistro et fratribus présentes liltcras
sigillo nostro dedimus sigillalas. Datum die vcneris ante Ascentionem
Doinini, anno cjusdem M°. CC". octogesimo sexto, mcnsc maio.
(1) Original, B. 183.
DE CHATEAUDUN. 247
CGCXXVIII.
De duobus arpentis vinee apud Boschetum (1).
Septembre 1287,
Universis présentes litteras inspecturis, Officialis archidiaconi Dunen-
sis in Dunensi, salutem in Domino. Quia scilicet de gratia hominum
infra calumpna rolxir rccipiant voce testium aut teslimonio llt-
tcrarum, nos ex susccpto tenennis oflicio largitionibus tîdclium et elc-
mosinis maxime quibus religiosis tenuitas sublenatur commenda-
tioncm et testimonium seu dcflensionis patrocinio impertiri. Noverit
presens etas et quod in nostra prescntia et injure constituti, Typhe-
rius de Sena, prepositus de Castriduno, et Agathaejus uxor, quondam
filia defuncti Matliei amorc Dei, pietatis intuitu, et pro remedio
animarum suarum donavcrunt, quitaverunt et in perpetuum concesse-
runt Deo et domui Dei de Castriduno et magistro et fratribus dicte
domus, duo arpenta vinee vel circa, sita apud Boschetum, inter Ti-
neam ex una parte, et vineam Stephani Bursarii de Gohero ex
altéra, et unam [peciam] uemoris sitam propc dictas vincas Pliilippi
de Albanis ex una parte, et vineam prioris Sancti Pétri de Castriduno
ex altéra, et unam [peciam] terre continentem très sextarios terre se-
meuse vel circa sitam prope cheminum Blesis inter terras domicellc de
Tyvilla in censiva nobilis domine comilisse Blesis tcnendam [habendam]
et possidendam in perpetuum post decessum dictorum donatorum a dic-
tis magistro et fratribus cum omnijure, dominio, proprietate et posses-
siono, retento dictis donatoribus in rébus predictisquamdinipsi vixeriat
usufructum, ita quod dicti magister et fratres qui pro tempore erunt in
predicla domo Dei Tyherio et Agatha ejus uxor, quamdiu ipsi vixe-
rint, unam niissam de Sancto Spiritu die lune quolibet celebrare quali-
bct ejjdomada tenebuntur et post decessum dictorum Tyherii et Agathe
dicti magister et fratres qui ex tempore erunt in dicta domo ob remedium
animarum dictorum donatorum unam missam pro defuactis in dicta
domo Dei tenebuntur die qualibct in perpetuum celebrare. Que omnia
predicla, videlicet: vineam, nemus et terram dicti donalores in dictos
raagistrum et fratres transtulerunt cum omnijure, dominio, proprietate
et possessioue, quem et quas ipsi haljebant vel habere poterant in rébus
predictis, nichil juris in eis [salvum dictum] usumlructum vita comité
rctinendo. Promittentes dicti donatores, per fidem suam in manu nostra
prestitam corporalem, quod contra predictam donationem rerum pre-
(1) Original, A. IS.
248 ARCHIVES DE I.A MAISON'-DIEU
dictarum porsevcl poraliiimnoii veniciU infiiUinim rlictis rébus
iisimifriictuiii quaiiidiii ijisi vixci'int uliquid de cetera reclamabunt nec
facieiit per aliiim reclaiiiaii. Iinino promiscnint pcr predictain fideni
suam, se res prcdictas omiies et singulas prediclis donatoriis garandizare
et deffendere fideliter et lirmiter in pcrpetiium ab omnibus et ctiam
contia omiies. l'ro f]uil)as garandizatioiie et deflensionc in pcrpetuuni,
ut dictum est, faciendis, dicti donatorcs obligaverunt coramnobis dictis
donatoriis et jui'iditioni [fiirie nostre^ supposuerunt totaliter sine advo-
cationc alterius [curie] sive [fori] se et heredes ac anteccssorcs iuos et
oninia bona sua mobilia et inmobilia presentia et futura. Et nos, dicto-
rum donatorum confessionibus auditis ipsos ad omnia et singula prciiiissa
tenenda flrniiter et inviolabiliter oliscrvanda in hiisscriptis In cujus
rci testimonium et perpctuam niemoriam, nos, ad petitioneni dictorum
donatorum, dictis donatoriis présentes litteras sigillo nostro dedimus
sigillatas. Datum anno Domini M°. CG". octogcsimo sexto, mense scp-
cmbris.
Daudin.
CCCXXIX.
De quadam domo de (lastriduno (i).
1290.
[Omnibus présentes] litteras inspecturis, Officialis arcbidiaconi Du-
nensis in Dunensi salutem in Domino. Noveriiit universi, quod [in nos-
ra presentia] personaliter constitutus nuillcrmus, quondam lilius
defuncti Parvi Magistri, clericus, permutavil et permutatio cum
niagistro et fratribus domas Dei de Castriduno de quadam platea quani
liabebat [sita in] foro Castriduni ante domumlapidcam Sancti Andrée de
Castriduno in qua manerct Micbael dictas domus Dei predicte ex
nna parte, cl domum Malbei Daniel, presbiteri exaltera. Cum quadam
domo in dicio castre sita [juxla] 'domum Pétri de Capella contigua
(iomui in qua manet predictus [Guillcrmus ] domui Matliei Tribiari
ahitarii ex altéra. Quam plateam predictam et omne jus quod babebat
[et babere poteral] dictus clericus Iradidit diclij magistro et fratribus et
in ipsos et domum prcdiclam Iranstulit cum contraditionc presen-
tium litterarum pro scilicet domo dicte domus quani habet dictus
Guillcrmus et quani eidem Iradidcrunt ac pro sex libris monete currcn-
tis in Dunensi quas eidem Guillernio dedcrunt et [ domus] predicle
prout dictus Guillcrmus confessus fuit coram nobis in jure. Quum pla-
(1) OriKinal. B. 47.
DE CHATEAUDUN. 249
team predictam dictus [rTuilIermus magistro et (ra]tribus et eorum
doimii proniisit in perpctuuni garandire et eliani deffcndcre ad usus et
consuetudines Dunensis [patrie, ol)li]gans dictus Guillermus dictis ma-
gistro et fratril)iis et connu doimii super premissis, se, iieredes suos, et
suecessores [suos, et omiiia bona sua mojbilia et iumobilia presentia et
futura supponeiido ea nostre juriditioni et personam suamubicumque
[fuerit spccialiter et exjpresse. Renuncians in hoc facto, dictus Guiller-
mus, exceptioni non numérale pecunie non soluté [seu rccepte; et om-
nibus] exceptiouibus et allcgalionilnis doli, iVaudis, deceplionis ultra
medietatem justi pretii, minoris etatis in integrum, et omnibus aliis
rationibus et allegationibus juris et facti et antecessoribus contra
premissa seu aliqua de premissis tirmiter et (Ideliter adimplenda
dictus Guillermus se astrinxit fide sua in m[anu nostra prestita corpo-
rali].... et confirmationcm nostram super premissis rcceplis a nobis ju-
ramentis a videlicet Typhcrio de Sena preposito Castriduni, curatore
dicti Guillcrmi adulti Raginaldo per juramcnta sua asserentibus
contractum predictum esse ad utilitatem dicti adulti magistro et
fratribus injure coram nobis se facturum et procuraturum dictus adul-
tus cum ad elatem legitimam [pervenerit prem]issa rata etfirma tenebit
et ea conOrmabit. Nos ad petitionem dicti Guillermi et amicorum ejus
predictorum et [ad eorumdem preces] sigillum nostrum presenti])us lit-
teris duximus apponendum. Datum snno Oomini millesimoduccntesimo
nonagesimo [decimo],.... die postPasclia.
CCCXXX.
Reconnaissance envers l'Aumône, par Philippe des Aubaires, de 2 sous de renie
sur une maison devant le pont de Ghemars, à Ghateaudun (1).
Mai 1291.
Sachent tuit que establi en droit par devant nous Joutice de la cour
de la Chatelcrie de Gbeleaudun, Phelippe des Aubaires requenut soi
avoir assis et assoire a laumonne de Gbeleaudun atouz jourz mes desores
en avant, deus sous de rante, chacun an, sur une meson que il a assise
de les le pont de Chemais, joute la meson Oudin Goin de une part, et la
meson feu Robert de Gales de lautre, apaier et arendre aus mestre et
frères de la dite aumonre ou aleur commandement par la mein de ceus
qui tendront la dite meson, la quele rante le dit Phelippe a assise pour sa
ferme de vint sous de rante que feu Renaut de Scint Avi, dou quel il est
héritier en partie, laissa a la dite aumonne pour ifere son enniversaiere.
(1) Original, A. 137. — Copies du xvii'= siècle, A. 7, n» 28.
250 ARCHIVES DE LA MAISON-DIEU
Les quox deussous de ranlole dilPliolippc promit agarantir et adefandrc
au mcstre et ans frères de la dite aumouiie atouz jour/, mes sur la dite
mesoii de toiiz et contre touz, tant comme droit dura et afere touz jours
la dite rante valer. Et quant a ce, le dit Pheiippe obliia aus devant diz
mestres et frères et sousniist a la juridicion de la devant dite court soi et
ses hers et touz ses biens mebles et nonineblcs presens et avenir en quin-
cuncque leu que il soient trovez. Et en tesmoing de ces chouses, nous,
a la requeste dou dit Pheiippe, avons baille aus devant diz mcstre et
frères ces présentes lettres scellées dou sciau de la devant dite court. Ce
fut fct lan de grâce mil deus cents quatre vins et onze, ou mois de mai .
CCGXXXI.
De duobus sestariis bladi super molendinis do Curia Alani (1).
Juin 1291.
Univorsis présentes litteras inspecluris, Oflicialis arcbidiaconi Dunen-
sis in Duncnsi, salutem in Domino. Novoritis, quod in noslra presentia
constituta, Marta dicta de Braciau\, uxor Hueti de Goarville, sane men-
tis et bone memorie existens, pro remedio anime sue dédit coram nobis
et in puram ac perpetuam eleniosinam concessit, sine spe rcvocanda,
magistro et fratribus domus Dei de Castriduno et eoruin domui, duo
sextarios bladi annui redditus capiendos et habendos annuatim a diclis
magistro et fratribus corum succcssoribus vel eorum maudalis pacifiée
in perpetuum super molendinis de Curie Alani super quibus molendinis
dicta Marta habebat redditum ratione diclum bladum et plus ratione
hereditatis sui, ut dicebat etasserebat coram nobis dicta Marta. Promit-
tens, dicta Maria coram nobis, lide sua in manu nostra prestitacorporali,
quod contra donationem et eleniosinam predictam non veniet in futurum
nec premissa revocabit. Immo ipsa voluit prcmissa fidelitcr et firmiter
observanda obliganda; propter hoc, dicta Maria, dictis magistro et fra-
tribus et succcssoribus eorumdem ac eorum domui se et heredes suos
et omnia bonasua prcsentiael fulura et juridilioni cnrie noslre Dunen-
sis supposuit et per fidem. In cujus rei testimoniuni et memorian), sigil-
lum nostrum presentibus lilteris duximus apponenduni. Dalum anno
Domini M", CC°. nonagcsimo primo, mcnse juiiii.
(1) Oliginal, B. 346. — Copies du xvil« eitcle, A. 7, n" 114 ; du xvni% A. 8, n'^ 525.
DE CHATEAUDTJN. 251
CGGXXXII.
Littere Hugonis de Castellione(l).
Avril 1295.
Ego, Hugo de CasteIlionc,Blosis cornes et dominus Avenarum, notuni
facio omnibus tam fuluris quani prescntibus, quod ego, pro amorc Dci
et remédie anime mec, et antecessorum et parentum meorura, univer-
sas res elemosinc Castriduni, ubicumquc sint, lamquam res meas pro-
prias in custodia et dcffensionc mea habeo et omnimodis conservandas
recepi ; insuper oranes elemosinas quas ipsi domui in feodo meo, Deo
volente, quocumque beneficio erogabuntur et quidquid dicta domus in
feodo meo juste processu temporis poterit adquirere, libère et quietc
ipsi domui in pace tenendum in perpetuum concessi et garanlandum
tamquam meam rem propriam manucepi, me et heredes meos quod hic
specialiter obligando. Quod ut in perpetuum stabile nianeat ac firmum,
litteris commendavi et sigilli mei impressione confirmavi. Datum aniio
Domini M" CG° nonagesimo quinto, mense augusti.
CGGXXXIII.
Reconnaissance par Jean d'Ancise de 44 sous 8 deniers de rente (2U
Octobre 1295.
Sachent tuit que cstabli en droit pardevant nous, Joustice de la court
de la chastelerie de Cbetiaudun, monseigneur Johen Denciscs, chevalier,
requenut soy devoir au mestre et aus frères de laumosne de Cbetiau-
dun quarante et quatre sous oict deniers de monnoie courant ou pais,
de rente, cest assavoir : dis sous, par feu Hubert de Seint Avy; vint et
cinq sous, par feu Gillebert de Seint Avy; et sis sous ouict deniers par
feu Jocelin de Seint Avy, et par Philipe sa famé, qui les leur donnèrent,
ou temps quil vivoicnt, en pure et perpétuel aumosne, si comme le dit
chevalier le quenut cstre vroi pardevant nous. Et trois sous et trois se-
tiers de ble que le feu Hue de Bofcry leur Icssa en aumosne, aprendre
chescun an sus le molin au Vaer, laquele rente dessus dite, le dit che-
valier guaia pardevant nous et promist soy a rendre checun an annuel-
ment au dit mestre et frères ou au porteour de ces lettres sans autre
(1) Original, A. 22, n" 1. — Copies du xviii* siècle, A. 8, n- 28. — Vidimus de 1313, A.
16, n» 2.
(2) Original, B. 372.— Copies du SVTI" siècle, A. 7, uoM8 et 53; du xvm', A. 8, a' 188.
252 ARCHIVES DE LA ^fAISO^'-l)IEU DE CHATEAUDUN.
procuracion on la fosto de Tous Soinz, et les couz et les domages que il
poiiiToiiU avoir par défiant de paement chesciin an au tenue de sus dit,
des quel\ le porteur de ces lettres serait crcus par son simple sercment
sans autre preuve amener. Et quant a ce, le dit chevalier en obliga par-
devant nous au dit mestre et frères et soumis! dou tout en tout a la ju-
ridicion de la dite court sans avouer autre court luy et ses liairs et tous
ses biens meubles et non meubles presens et avenir en quelque leu que
il soint trouvez, et en renonça en cest fet par sa (oy a toute exception de
quelque déception, a tout aide de droit de cite de canon, a tout privilège
de [croix] prise et aprendre, et a toutes exceptions tant de droit comme
de fet par les queles il puise venir contre les chouses dessus dictes ne
contre aucunes dicellcs. En tesmoing de la quelle chouse nous avons
ces présentes lettres scellées dou sccl de la dicte court, (^e fut fet le dy-
menche après la seint Rémi en lan de grâce mil CC. quatrevins et quinze.
GCCXXXIV.
De Rupe Forte (1).
Avril 1296.
Universis présentes lifteras inspccturis, Oflicialisarcliidiaconi Duncn-
sis in Dunensi, salutem in Domino. Noverint universi, quod in nostra
presentia et in jure constitutus, Gaufridus de Sancto Avito,burgensis de
Gastriduno, recognovit se debere, proanno Domini M°. GG". nonagesimo
quinto, niagistro et Iratribus domus Dei de Gastriduno viginti octo soli-
des et quatuor denarios monete currentisin Dunensi. Yidelicet : viginti
solidos monete currentis quos habent annui rodditus dicti magisler et
fratres super tcrrani deffancti Gaufridi de Sancto Avito, avi sui, sitam
apud Rupem Fortem, de Icgato dicti def(uncii,et octo solidos et quatuor
denarios pro sexta parte quinquaginta solidorura annui redditus, de
legato dicte domui facto a defuncto Gileberto de Sancto Avito; prout
idem Gaufiidus confessus fuit in jure coram nobis quorum defluncti
Gaufridi et Gileberti dictas Gaufridus recognovit se esse hcredem pro
parte, quam sumniani pecunin dictas Gaufridus gagiavit coram no])is et
se soluturum promisit dicio niagistro et fratribus ad augustum proxime
venturum, se, quantum ad hoc, et omnia bona sua mobilia et.inmo-
bilia presentia et futura expresse et specialiler obligando et juridiction!
curie nostrc totaliter supponendo. In cujus rei testimonium, nos, ad
politionem dicti Gaufridi, dictis niagistro et fratribus présentes litleras
sigillo nostro dedimus sigillatas. Datura die jovis post Jubiiate, anno
Domini M°. GG". nonagesimo sexto.
(1) Copie du xvn* siècle, A. 7, n'h'i.
TABLE ALPHABÉTIQUE
NOMS DE PERSONNES CITÉS DANS CE VOLUME (1).
PREMIÈRE PARTIE. XIP SIÈCLE
Aalardus, pater Hamprici et Benedicii. 5. 5.
Aales, mater Archenbaudi de Espeson villa. 45. 31.
Aales, usor avi Gaufridi Castriduni vicecomitis. 41. 28.
Aales uxor Galterii de Friseia. 39. 27.
Aales, uxor Huberti de Spesumvilla. 21. IG.
Adam, cauonicus, testis. 5. 5.
Adela, Carnotensis comitissa. 2. 2.
Adelioia, filia comitis Theobaldi V. 42.29.— 51. 35.
Adelicia, mater Julduini clerioi. 8. G.
Adelioia (vel Adelina), uxor comitis Theobaldi V. 25. 20. —33. 21. — 3G. 26. -
42.29.-43.29. _ 45. 31.
Adelicia, uxor vicecomitis Gaufridi IV. 49. 33. — 50. 34. — 51. 35.
Agnes, domina de Curia Alani, mater Odonis Burrelli. 31. 23.
Agnes, filia Theobaldi Herloini. 28.22.
Agnes, mater Johannis de Secureio. 17. 13.
Agnes, soror vicecomitis Gaufridi IV. 49. 33. — 51. 35.
Albertua, major, testis. 21. 16, — 23. 19.
Albertus, presbiter cardinalis tituli sancti Laurentii in Lucina. 11.9.
Alexander, papa. 11. 8. — 15. 11.
Andréas, canton 21. IG.
Andréas, tanator, testis. 5. 5.
Angarius. 31. 23.
Anianus, testis. 25. 20.
Ansodus Februarius, forestarius. 41. 28.
Ansoldus de Eonquerolis, testis. 44. 30.
Archambaudus de Comblos, testis. 21. 16.
Archembaudus, filius Huberti de Spesunvilla. 21. IG. — 23. 19. —45. 31.
Ardicius, diaconus cardinalis sancti Theodori. 11. 9.
Arenburgis de Yillalevaudi, uxor Huberti de Caro-llogo. 12. 9. — 17. 13.
Aubertus Potardus, testis. 16. 12.
Ausondus. pater Giraldi de Carnoto. 7. 6.
(1) Le premier chiffre indique le numéro d'ordre des documents; le second, la page où
nom est cité.
254 TABI.K ALPHABÉTIQUE DES NOMS DR PERSONNES.
B
Bartholomeus de Curia Alani, testis, 31. 23.
Bartholnmeus de Jupeel. 29. 22.
Bartholomeus, elemosinarius, testis. 48. 33
Bartholomeus, magister elemosine. 47. 32.
Bartholomeus, sexterarius. 48. 33.
Beatrix, filia Archembaudi de Espesonvilla. 45. 31 .
Benedictus, clericus, testis, 37. 27.
Benedictus, filius Aalardi, testis. 5. 5.
Berardus, filius Frodonis, testis. 5. .5.
Bernaldus, fratrer Eenbandi de Bullo. 33. 24.
Berualdus, sacerdos elemosine, testis. 12. 9.
Bernardus. 31.23.
Bemardus, decanus, testis. 17. 13.
Bertelinus de Botigniaco, testis. 10. 12.
Birardus, frater Willelmi, testis. 7. C.
Borgonius de Chevernaio, testis. 48. 33.
Bricius, levita, testis. 5. 5.
Britellus de Cheudri, testis. 21. 16.
Brito (vel Breton), capellanus comitisse Blesensis. 36, 26. — 43. 30.
Brito de Ballou, testis. 41. 28.
Burcardus, cancellarius, testis. 23. 19.
Burgonius, frater Theobaldi llufi, 38. 27.
Constancia. testis, 12. 9.
Dioiiisia, filia Renbaudi de Bullo. 33. 24
C
D
E
Ebraldus de Pusato, testis. 25. 20.
Ebrardus de Pusiaco. 34. 25. — 46. 32.
Ebrardus, frater (iiraldi de Carnoto, testis. 7. 6.
Erenburgis, uxor Giraldi de Carnoto. 7. 0.
Ermenfridus, notarius comitis Mathei Bellimontis, testis. 6. G.
Ernardus Blesensis, seryiens Aurolianensis ecclesie, testis. 23. 19.
Eustachia, filia Galterii de Fresia. 39. 27.
Fobertus Boche, servions. 32. 24.
Frodo, pater Berardi. 5. 5.
Fulcherius, abbas, testis. 5. 5.
Fulcherius Bel-Oisel, testis. 48. ,33.
Fulcherius, miles, filius Galterii de Fresia. 39.27.
Fulco, camerarius, testis. 25. 20.
Fulgerius, filius Pueline de llupe. 35. 25.
G
Gacius de Remelato. 37. 20.
TABLE ALPHABETIQUE DES NOMS DE PERSONNES. 255
Gacius, serviens Giraldi de Carnoto, testis. 7.6.
Galebrum de Meilei, testis. 41.28.
Galterius. 31. 23.
Galterius, Albaneusis episcopus. 11.9.
Galterius, Dunensis arcliidiaconus, testis. 23. 19.
Galterius de Fresia, miles. 39. 27. —40. 28.
Galtheilus, tilius Milonis comitis Bari. 40. 32.
Garinus Boguerellus, testis. 5. 5.
Garinus, camerarius, testis. 34. 25.
Garinus de Friseia. 44. 30. — 51. 35.
Garinus de Novi, testis. 28. 22.
Garinus de Noviaco. IG. 12. — 2G. 21.
Garinus de Novo Vico, testis. 5. 5. — 27. 21.
Gaudefridus. 31. 23.
Gaufridus, capellanus, testis. 27. 21. —41. 28.-49. 34. — 50. 34.
Gaufridus Catus, testis. 51.35.
Gaufridus, clericus, testis. 7. 6.
Gaufridus Cointet (vel Cointetus), testis, 28. 22. — 29. 22. — 36. 26.
Gaufridus de Bazochiis, testis. 21. 16.
Gaufridus de Bello-Monte, testis. 51. 35.
Gaufridus de Brullone (vel Brullonioi, testis, 44. 30. —45. 31.
Gaufridus de Bullo. 33. 24.
Gaufridus, decanus, testis. 23. 19.
Gaufridus de Crlmisiaoo, testis. 49. 34. — 50. 34.
Gaufridus de Funca, testis. 44. 30.
Gaufridus de Monasteriis, miles. 43. 30. — 47. 32.
Gaufridus de Porcheronvilla, testis. 49. 34. — 50. 35.
Gaufridus de Eupe, testis. 51. 35.
Gaufridus de Tallopie, testis. 34. 25.
Gaufridus, lilius Hugonis IV. vicecomltis Castriduni. 5. 5.
Gaufridus, filius Philipi de Monte Ducet, testis. 37. 27.
Gaufridus, frater r.enbai.di de Bullo. 33. 24.
Gaufridus Gode, testis. 34. 25.
Gaufridus Heli. 36. 25.
Gaufridus Pevrel, testis. 41. 28.
Gaufridus, presbiter, testis. 25. 20.
Gaufridus Radulfi, testis. 43. 30.
Gaufridus Rufus, frater Theobaldi. 38. 27.
Gaufridus, sacerdos, testis. 23. 19.
Gaufridus IV, vicecomes Castriduni. 41. 28. — 46. 31. — 49. 33. — 50. 33 —
51.35.
Gauterius de Friesia(vel Friese), testis. 16. 12. — 17. 13.
Gerricus, serviens elemosinarii, testis. 7. 6.
Gervasius de Lanere, testis. 34. 25.
Gildoinus, magister elemosine. 12. 9.
Gilduinus de Bullevilla. 31. 23.
Gillebertus de Miliaco (vel de Millil, testis. IG. 12. — 28. 22.
Gillemcrus, panetarius, testis. 43. 30.
Gilo, forestarius. 41. 28.
Giraldus de Carnoto, filius Ansaudi. 7. 6.
Giraldus, famulus elemosine, testis. 12. 9.
Girardus, frater Girardi lîegis. 36.25.
Girardus Gcx. 36. 25.
Girardus, testis. 23. 19.
Girardus, serviens Aurelianis ecclesie, testis. 23. 19.
Girrardus, frater Rotberti Poleni, testis. 21. 16.
Gislebortus, coidubanarius, serviens comitis Mathei Bellimontis, testis. 6. 6,
256 TABLE ALPHABÉTIQUE DES NOMS DE PERSONNES.
Gis, subdecanus, testis, 22. 19.
Godefridus, capellanus, testis. 48. 33.
Goherius de Berneliis. 37. 26.
Goherius de Lanereio, testis. 45. 31.
Guibertus Escorfanz, testis. 48. 33.
Guido Briders, testis. 23. 19.
Giiido, diaconus, testis. 12. 9.
Guillclmus de Chcsneio, testis. 4G. 32.
GuillelmuB de Gastina, testis. 44. 30.
Guillelmus de Jlemillon, miles, testis. 41. 28. — 50. 34.
Guillulmus, frater .Juliannis de Secureio. 17. 13.
Guillelmus Goetus, testis. 7. t>.
Guillelmus, magister elemosine. 7. fi.
Guillelmus, presbitor de Campo KotundOj testis. 44. 30.
Guillelmus Kuf us, testis. 37. 27.
Guillermus de Stampis, testis. 43. 30.
Guillermus, lilius Theobaldi Ilerloini. 28. 22.
Guillermus, presbiter caidiualis tituli sancti Pétri ad Vincula. 11. 9.
u
riabel'tus, fillus Teherii de Curia Alani, testis, 31. 23.
Hamericus, filius Aalurdi, testis. 5. 5.
Heliandis, soror Arciiembaudi de Espesouvilla. 45.31.
Helisendis, comitissa Bari. 4G. 32.
Hem-icus, filius comit's Theobaldi V. 25. 20.
Henricus Gastelli, testis. 4o. 30.
Herbertus, abbas Bonevalleusis, testis. 17. 13.
Herbertus, abbas Castriduni, testis. 2G. 21.
Herbertus de Favellis, testis. 29. 22.
Herbertus. marescalus, testis. 25. 20.
Hericus, testis. 25. 20.
Herlois, u.xor lienbaudi de BuUo. 33. 24.
Hermannus, subdiaconus, notarius sancte Komane ecclesie. 11, 9.
llcrveus de Curvavilla, testis. 25. 20.
Herveus de Cyconia, testis. 21. 10.
Herveus de Villavoisum, testis. 45. 31.
Herveus, nepos Theobaldi Rufi. 38. 27.
Herveus lîufus, testis. 51. 25.
Hildeardis, uxor Willelmi de Monasteriis. 43. 30.
Hildeburgis, filia Huberti de Caro lîogo. 12.9.
Hildeburgis, testis. 12. 9.
Hilduinus, cantor saacte Marie Carnotensis. 2. 2.
Hubaldus, Hostiensis episcopus. 11. 9.
Hubertus Bona, testis. 50. 34.
Hubertus, capellanus Gaufridi IV, vicecomitis. 4G. 32. — 49.34.
Hubertus, cerarius de Chamarcio, testis. 48.33. •
Hubertus de Caro Kogo, gêner Odonis de Villalevaudi. 12. 9.
Hubertus de Spesumvilla (vel de Spesonvilla). 21. 15. — 23. 18.
Hugo, Aurelianensis decanus. 21. 15.
Hugo Borrel, testis. 17. 13.
Hugo Cambellanus, testis. 42. 29.
Hugo, camerarius comitis Ludovici, testis. 45.31. — 51. 35.
Hugo, cancellarius Ludovici régis. 10. 7.
Hugo, chamerarius. 26.21.
Hugo IV, vicecomes Castriduni. 5. 5. — 27. 21.
Hugo V, vicecomes Castriduni. 31. 23.
TABLE ALPHABÉTIQUE DES NOMS DE PEESONNES. 257
Ilngo de Bullevilla, testis. 28. 22.
Hugo de Bullo. 33. 24.
Hugo, dccanus, testis. 21. 15.
Hugo de Destrez, testis. 48.33.
Hugo de Espe.sou villa. 45.31.
Hugo de Feritate, testis. 31. 23.
Hugo de Free, testis. 34, 25.
Hugo de .Talanz, testis. 23. 19.
Hugo do Ruiaiiova, testis. 21. 16.
Hugo de Scolis, testis. 5.5.
Hugo de Septem Fontibus. 48. 33.
Hugo de Valeriis, testis. 2C. 21. — 27. 21. — 42. 29.
Hugo, filius Landri Lanier, testis. 28. 22.
Hugo, tilius lialierii de Pcveris. 26. 21.
Hugo Flavus, testis. 5. 5.
Hugo, fi'atcr Arclicnibaudi de Espesonvilla. 45. 31.
Hugo, frater Rembaudi de lîullo. 33. 24.
Hugo Sabelle, testis. 28.22.
Hugo Treihos, forestarius. 41.28.
Hugo, vicarius, testis. 5. 5.
Huldricus, cancellarius comitis Tlieobaldi, testis. 16. 12. — 25. 20.
I
lacinthus, diaconus cardinalis sancte Marie in Costaedium. 11. 9.
Ivo, Carnotensis episcopus. 1.1. — 2.2. — 3.3.
IvonetUB, testis. 42. 29.
Ivonetus de Corbevilla, testis. 51. 35.
Jobertus de Boclieto. 41. 28.
Jocelinus Borrelli, testis. 31. 23.
Jocolinus de Cormeiiaco. 31.23.
Jodoinus de Chine, testis. 21. 16.
Jodoinus de Free, testis. 17. 13.
Jodoinus, filius Pétri de Brucia. 28. 22.
Johanna, comitis Ludovic! lilia. 51. 35.
.Johanna, vicecomitis Gaufridi mater. 41. 28.
Johannes, Carnotensis episcopus. 23. 18.
Johannes de Bordis, testis. 12.9.
Johannes de Friseia. 44. 30.
Johannes de Giem, testis. 49. 34. — 50. 34.
Johannes de Merevilla, testis. 46. 32.
Johannes de Secureio. 17. 12.
Johannes de Veteri Vico, testis. 48. 33.
Johannes Halo, testis. 17. 13.
Johannes, presbiter, testis. 12. 9.
Joscius, Turonensis episcopus. 20. 14.
Juildinus, magister elemosine, 11.8. — 15. 11.
Juldinus, clericus. 8. 6.
K
Katerina., Blesensis f omîtissa. 42. 29. — 51. 35.
il
258 TABLE ALPHABÉTIQUE DES NOMS DE PERSONNES.
Lambertus, cubicularius, testis. G. G.
Lambortus Saccus, testis. IG. 12. — 25. 20. —2G. 21.
Landri Lanier, testis. 28. 22.
LetoUlus, sulidecanus. 21. IG.
Ludovicus, lîlcsensis cornes. 25. 20. — 32. 24. — 33. 25. — 42. 29. — 44. 30. — 45.
31.— 40. 34. — 51.35.
Ludovicus VI, Francorura rex. 14. 11. — 22. 17,
Ludovicus VII, Francorura rex. 7.0. — 10.7. — 13. 10. — 14. 11. — IG. 12. —
22. 17,
M
Manasses, capiccrius. 21. IG.
Manasses, filius Ilugonis de Ruianova, testis. 21. IG.
Margarita, iilia comitis Theobaldi V. 25. 20. — 32. 24. — 42. 29. - 51 . 35.
Margarita, mater vioecomitis Ilugonis, testis. 27. 21.
Margarita, soror Archerabaudi de Espesonvilla. 45. 31.
Margarita, uxor vicecomitis Ilugonis IV. 5. 5.
Maria, soror Archerabaudi de Espesonvilla. 45. 31.
Maria, uxor Ebrardi de Pusiaco, testis, 34. ?,5.
Matheus cornes P.ellimontis. G. 5.
Matheus de Jlellaio, testis, 48. 33.
M.athcus, frater Ronbaudi de Bullo. 33. 24.
Matheus, frater Ilerberti de Favellis, testis. 29. 22.
Matheus Parisiensis, testis. 42. 29.
Matheus Villicus, testis. 49. 34. — 50. 34.
Blatildis, uxor coraitis Jlathci Bollimontis. G. 5.
Maubertus, sacerdos, testis. 5. 5.
Jlaurat de Piiveria, testis. 41. 28.
Mauricius, frater Theobakli Paili, 38. 27.
Mlle cornes Bari. 4G. 31.
N
Nevelo, dominus Fracte-Vallis. 48. 33.
Niohùlaus de Belvaco, notarius, testis. 6. G.
Nicholaus frater Ronbaudi de Bullo. 33. 24.
Nicholaus, marescallus, testis. 2G. 21.
0
Oddo, Diaconus cardinalis Sancti Nicholaî in Carcerc, 11. U.
Odeliua, filia Iluberti de Caro-Rogo. 12. 9.
Odelina, uxor Gaufridi de Monasteriis. 43. 30. — 47, 32,
Odo, testis. 12. 9.
OdoA. 47. 32.
Odo Borrclli vel Borrelus. 14. 11. — 22. 17.
Odo Borrel, testis. 28.22.
Odo Brunel vel Brunelli. 47. 32. — 52. 35.
Odo Burellus, testis. IG. 12.— 31. 23.
Odo Chauvel, testis. 41.28.
Odo de Alona, testis. 34. 25. — 3G. 20.
Odo de Bestisi, testis. 21. 10.
Odo, decanuB, testis, 61, 35.
TABLE ALPHADÉTIQVE DES NOMS DE PERSONNES. 259
OJo de C'ormeriaco. 34. 23.
Odo de Jrontpaacier, testis. 4G. 32.
OdodeTheovilla,testis. 28. 22.
Odo de Villalevaudi. 12. 9.
Odo, filius Theobaldi Ilerloini. 2.S. 22.
Odo, frater elemosine, testis. 12. 0.
Odo frater Eenbaudi de Bullo. 33. 24.
Odo Trivaldus, testis. 5. 5.
Paganus, testis. 23. 10.
Paganus de Froievilla, testis. 17. 13.
Paganus de Monte Diiplici, testis. 27. 21.
Paganus Trosel, testis. 29. 22. — 48. 33.
Petronilla, iilia Baitliolomei scxterarii. 48. 33.
Petrus Abbas. 28. 22.
Petrus de Borrenc miles, testis. G. 6.
Petrus de Brucia. 28. 22.
Petrus de Esspesunvilla (vel de Pesovilla). 14. 10. — 16. 12. — 22. 17. — 4o. 31.
Petrus do Froovilla, testis. 42. 29.
Petrus de Roneerolis, testis. 0. G.
Petrus de Villcrbetone (vcl Villebeton), testis. 29. 22. — 42. 29. — 51. 35.
Petrus Potardus, testis. 4G. 32.
Petrus, procurator elemosine, testis. 17. 13.
Philipus de Jlonte Ducet, testis. 37. 27.
Philipusde Pleseis, testis. 41. 28.
Philipus, filius comitis Theobaldi. 32. 24. — 42. 29. — 51. 35.
Philipus, filius vicecomitis Gaufridi IV. 49. .33. — 51. 35.
Pierre, cardinal légat d'Alcxander III. 24. 19.
Polanus de Blesis, testis. 43, 30.
Puelina de Eupe. 35. 25.
E
Piadulphus de Galardone, testis. 7. 6.
P.adulphus de Yillers, testis. 48. 33.
Radulphus, molendinarius de Bretigni. 52. 35.
Radulphus, presbiter, testis. 34. 25.
lîaginaldus, capellanus comitis Theobaldi V, testis. 25. 20. — 20. 21 .
lîaginaldus, Carnotensis episcopus. 39. 27.
Raginaldus Crispini, testis. 25. 20. — 20. 21. —42. 29. —51. 35.
Raginaldus Daude. 41. 28.
Raginaldus de Fonte. 35. 25.
Raginaldus de Milli, testis. 42. 29. — 51. 35.
Raginaldus de Milliaco, testis. 45. 31.
Raginaldus de Jlonte mii-abili, testis. 51. 35.
Raginaldus de Orrevilla, testis. 43. 30.
Raginaldus de Roboreto, testis. 25. 20. — 26. 21.
Raginaldus de Sohiis, testis. 43. 30.
Raginaldus Gonele. 34. 25.
Raginaldus Pagani (vel Paganus), miles, testis. 41. 28. — 40. 32. — 48. 33.
Raginaldus serviens Aurelianis ccclesie, testis. 23. 19.
Raherius de Peveris. 25. 20.
Raherius de Vetero Vico, testis. IG. 12.
Raibaudus, filius Renbaudido Bullo. 33. 24.
Rainaldus do Choe, testis. 21. IG.
200 TABLE ALPHABÉTIQUE DES NOMS DE PERSONNES.
KaiiiIimiJus do Ciistellariis, testis. 34. 25.
Kcnbaudus de lîullo. 33. 24.
lîicliaidiis Cliarnim, testis. 28. 22,
lîitOiardus CastcUarius, testis. 28. 22.
liicliardus, frater clemosiue, testis. 12. 9.
lîicbai-dus llareuc, testis. 4G. 32.
lîobertus Beneventus, testis. 21. lu.
Eobertus de Bonavalle, piepositus Castiidiini, testis. 51. 35.
liobertus de Carnoto, testis. 30. 20.
lîobertus de Froovilla, testis. 42.20.
liobertus de Mcsio, testis. 25. 20. —42. 29.— 45. 31. — 51. 35.
lîobertus de SIcso, testis. 29. 22. —30. 20.
lîobertus de Sauelo Quiuto (vel Quiutiuo), testis. 5. 5. — 41. 28.
lîobertus de Sancto Valériane, testis. 41. 28.
lîobertus de Vctcri l'outc, testis. 44. 30.
Itobertus II, eiiiscopus t'aruotensis. 7. G.
lîobertus, lilius lîaginaldi Gonele. 34.25.
liobertus, frater Giraldi de Carnoto, testis. 7. G.
lîobertus Motel, testis. 40. 32.
Rol)ertus Moucbel, testis. 41,28.
lîobertus, presbiter de Sancto Valériane, testis. 17. 13.
lîobertus sacerdos elcmosine, testis. 12. 9. — 17, 13.
lîobertus Villicus, testis' 48 33.
lîobin Jlocelj testis. 27.21.
lîofisceliuus de Manberolis, testis. 5. 5.
liotbertus l'uleuus, testis. 21. 10.
lîotrocus cornes Maxiritanie. 33.
S
Salvagius de Villeris, testis. 34. 25.
Sanctio Borelli, testis. 20. 21.
Saturnina, soror jobannis et Gariui de Friseia. 44. 30.
Simon de Mota, testis. 31. 23.
Simon, domiuus Montis Fortis. 19. 14.
Stepbauus, abbas Tyronii. 18. 13.
Stephanus, alibas, fiater Archembaudi de Espesunvilla. 45. 31.
Steplianus, capellanus, testis. 5. 5.
Stepbanus, filius, Gariui Boguerelli, testis. 5. 5.
Stephanus, filius Hugonis do Septem Fontibus, 48. 33.
Stephanus, prior, testis. 5. 5.
Symon de Kupibus, testis. 21. IG.
Tardi (iranier, testis. 28. 22.
Tcherius de Curia Alani, testis. 31. 23.
Tcobaldus de Favcrolis, testis. 21. 10,
Teobaudus, eouix-llarius. 45. 31.
Tcsrieus de (ieru)iniaco, testis. 21. 10.
Theobaldus, testis. 12. 9.-23. 19.
Theobaldus lionel, testis. 5. 5.
Theobaldus Burmaut, testis. 49. 34. — 50. 35.
Theobaldus, eanetllarius comitis Ludovici. 42. 29. — 45. 31. — 51. 35.
Theobaldus, decaiii major communie, testis. 20. 21.
Theolialdus, dccanus, testis, 51. 35.
Theobaldus de llaia. 43. 29.
TABLE ALPHABÉTIQUE DES NOMS DE PERSONNES. 2G1
Theobaldus, filius comitis Ludovic!. 51. 35.
Theobaldus, filius comitis Thibaldi V. 25. 20.
Theobaldus Herloini. 28. 22.
Theobaldus Kufus. 38. 27.
Theobaldus V, cornes Blesensig. 7.6.-9.7.— 16. 12. — 17. 12. — 22. 17. — ^.
9. — 25. 20. — 26. 21. — 28. 22. — 29. 22. — 30. 23.— 32. 2i. — 35.'25. —
38. 27. — 42. 29.
Theobaldus, servicus Aurelianis ecclesie, testis. 23. 19.
Therricus. testis. 23. 19.
Thibault IV, comte de Blois. 24. 20.
Thomas, filius liugouis do Septera Fontibus. 48. 33.
Thomas, f rater Girardi Régis. 36. 26.
Thomas llabel, testis. 48. 33. — 49. 34. — 50. 34.
Toubaldusj presbiter cardiualis tituli sanote Crucis in Hierosolimam, 11.8.
Tronius, servions Giraldi do Carnoto, testis. 7. 6.
Trosel, testis. 17. 13.
Vaslinus de Firmitate, testis, 21. 16.
Vincentius, serviens Aurelianis ecclesie, testis, 23, 19,
w
Willelmus, abbas Tyrouii. 9. 7.
Willelmus de Mansione Milonis, testis. 49.33.
Willelmus de Monastoriis. 43. 30.
Willelmus de Itomillio, testis. 12. 9.
Willelmus juvenis, frater Birardi, testis. 7. 6.
Willermus, Carnotensis episcopus. 16. 12.
Ysabella, filia comitis Theobaldi V. 25. 20. — 32. 24. — 42. 29. — 51. 35.
Ysabella, filia Renbaudi de Bullo. 33. 24.
SECONDE PARTIE. XIIF SIÈCLE
Aalix de Nemore Choucher. 199. 135.
Aaliz de Boieville , vel Alicia de Barevilla, mère de Johannin Caillart. 307. 222.
— 308. 223.
Aaliz de Chantelou. 109. 75.
Aaliz, soror Herberti de Guerchia. 238. 163. —247. 171.
Achonetus de Montgeraguet. 64. 44.
Ada, abbatissa Sanoti Aviti. 81. 66.
Ada, soror Odonis Brunel. 72. 49.
Adam Brunelli, miles. 129. 89.
Adam, clericus, testis. 123. 85. . •
Adam de Bardilleriis , miles. 75.51.-83.57.-111. 77.— 176. 119. —211. 143.
Adam de Binais, testis. 123. 85.
Adam de Burroi, quondam presbiter ecclesie de Moulaien, testis. 167, 112.
Adam de Cloia, miles. 102. 71.
2G2 TABLS ADPHAllETIQUE DES NOMS DE PERSONNI.S. .
Adam de Espcsunvilla, armigcr, nepos fiuillermi. 201. 180.— 202. 1)^1.— 2G3. 182.
— 265. 1S4.
AJam de Oiioiivilla, genev Ade de Bardilleriis, 211. 141.
Adam, filins Ade de lîardilleiiis. 211. 1-14.
Adam llarene. 8:'.. 57.
Adclicia, lllia .liilianuis Muiilinliiaii. 71. 48.
Adelicia, filia lîaginaldi du Fonte. 208. 141.
Adolicia, lilia vicccomitib (ianfridi IV. 85. 5y.
Adclicia, mater Tisionis do Mellaio. 121. 83. — 127. 88.
Adolicia, rclicta Fremillunis, uxof (iiraldi armis^eris. 93. 04.
Adolicia, rclicta lîoberti de Sancto Lcobino. 11)7. 134.— 108. 134.
Adclicia, uxor vicecomitis Gaufridi IV. 85. 5'.>.
Adclina de la Haonniero. 199. 185.
Adelois. 170. 120.
Agallia, lilia CUillermi do Villehermoi. 271. 189.
Agatlia, filia Itcginaldi Lccort. 178. 121.
Agatha, lilia Tliomc do Richeville. 295. 209.
Agatlia, soror tiarnorii do Langcio. 05.41.
Agatlia, user Joliannis de Hubco Monte. 100. 74.
Agatlia, uxor Typlicrii do Sona. 328. 247.
Agnes do Francliaio. 02. 42.
Agnes, lilia (iuinormi do A'illcliormoi. 271. 189.
Agnes, lilia Ilugonis majoris do Logrou. li'2. 71.
Agnes, tilia vicecomitis Gaufridi IV. 85. 59.
Agnes la Pichonessc. 259. 179. — 285. ÎOl. — Î92. 207.
Agnes Quadragaria. 254. 170.
Agnes, rclicta Ticginaldi de Villancio. 157. lUO.
Agnes, soror Galterii de Loivilla. 104. 72.
Agnes Toucliart. 199. 135.
Agnes, uxor Guillclmi IMollart. 281. 190.
Agnes, uxor Joliannis do Tusclia. 309.224.
Agnes, tixor Tlieobaldi de Prati. 109. 113.
Alicia de Barcvilla vcl Aaliz de liuieville, mère de .Toliannin Caillart. .307. 222. -
308. 223.
Alicia, uxor Ade do Ouenvilla, lilia Ade do Bardilleriis. 211. 144.
Alicia, uxor .Toliannis de Castro. 290. 210. — 320. 245.
Alionor, uxor Ilugonis, domini Novi Castri. 118. 80.
Alis, comtesse de Blois. 303. 218.
Amauricns de Trou. 102. 71. — 103. 72.
Amdreas Tropinel. 102. 71.
Amelina de Virgulto, uxor Nivelunis Marcclli, 109. 70.
Amolina Gobe. 129.89.
Amcliua, soror Ilugonis Olivcri. 53. 37.
Amelina, uxor Boi'naldi le Mintier. 174. 110.
Amiotus, de Auroliano. 179. 121. — 287. 202.
Andoisa, lilia Pagani do Foritato. 151. 102.
Andréas do Libovilla. 225.154.
Andréas, iilius lîoberti de lîapaumis. 107. 74.
Andréas, major de Orsonvilhi. 298. 213.
Andréas Scripha^ clemosin.irius. 133. 92.
Angebaldus de Galart. 170. 118.
Ansellus, f rater Acbonoti de Montgoraguct. 04. 44.
Arsmburgis, filia Garini do Joi. 111. 77.
Archambaudus de Espesonvilla, miles. 203. 182. — 265. 184.
Aremburgis, filia Cecilie la Pontolo. 243. 167.
Arenburgis, filia Ilugonis de Bochercllo, testis. 151. 102.
Amulphus Belle Jovente. 288. 203.
TABLE ALPHABÉTIQUE DES NOMS DE PERSONNES. 263
Arnulpluis Marron, i'amulus Elemosine, testis. 123. 85,
Arnulphus Qson, 87. GO.
Ascelina, filia Pétri Rigon. 273. 191,
Ascelina, uxor Ginoti de Planta. 285. 200, — 292. 207.
Ascelina, uxor Gnillenui Turriau, 210. 143.
Ascolinus le Mestivier. 313.228.
Asscolina, uxor Bernaldi do Bullo. 57. 39.
Aubertus, clericus, lilius Gaufridi Gode. 27G. 193.
Aiibcrtus do Escharbot. 2G9. 188.
Aubertus do Sancto Sepulcliro, miles. 107. 75.
Aubertus do Villa Vacua, miles. 2(10. 185.
Auburgis, usor Galtorii do Loivilla. 101.72,
Auchorus de Goheri, carnifcx. 171. 114.
Audoisaj soror Hugonis Oliveri, 53. 37.
B
Ballivus. 173. IIG.
Bartliolomeus, elemosinarius ,testis. 81. 50.
Bartholomeus, tilius Ilugonis de Casonvilla. 110. 76,
Bartliolomeus, f rater Stephani Caillart. 250. 172.
Bartliolomeus Frorale, 170. 119.
Bartliolomeus, magister Elemosine, testis. 73. 49. — 7G. 52. — 79. 54.
Bartliolomeus, procurator Elemosine, testis. 55. 38.
Beatrix do Jlonte Canini. 156. 105.
Beatrix, soror Ilugonis de Cloia. 5G. 39.
Beatrix, uxor Guillormi dicti le Frère. 290. 210. — 316. 230. — 320. 245.
Beatrix, uxor Ilugonis Oliveri. 53. 37.
Beatrix, uxor Ilugonis lîide. 154. 104. —203. 137,
Beatrix, uxor ■Johannis Sevin. 292. 207.
Beatrix, uxor Odonis Poret. 215. 147.
Benedicta. 70.47.
Bencdicta, uxor Johannis dicti Bovis. 248. 171.
Benedictus. 170. 118.
Bernaldus, vel Bernardus, de Bullo. 57. 39. — 72. 49, — 75. 52. — 77. 53. —241.
105. —253. 175.
Bernaldus le Mintier. 174. 116.
Bemardus, clericus. 289. 204.
Bernardus de Confous, gêner llerberti de Guercliia. 238, 163.
Bernardus, lilius Tlieobaldi de Dangeolo. 101. 71.— 104. 73.
Bernardus Letanueur. 287. 202.
Bernardus, presbiter et persona ecclesie de Oratorio Brolii. 161. 108.
Bernardus Torci, de Ponte, 152, 103,
Bigota. 176. 119.
Blaudin, munorius, testis. 123.85.
Boch.agia, uxor Kaberii do Peveria, 75. 51.
Bocbart, de Fractavalle, testis. 123. 85.
Boeraundus, capellanus et cancellarius domini Johannis Belgenciaci. 02,43,
Bonus homo de Charquchu, testis, 151, 102.
Borrellus de Bardilleriis, miles. 299. 215. — .300, 215.
Boutilla. 178, 121.
Brito de Selomes. 176. 119.
Burdinus, filins Johannis Crassi, 68. 40. — 59. 41. — 61. 48.
264 TABLE ALPHABÉTIQIE DES NOMS DE PERSONNES.
c
Cara, uxor Galterii de Ruella. 222. 152.
Cccilia la Pontele. 243. 1G7.
Claricia, mater Gaiif ridi de Frachenis. 92. 64.
Clemcncia, uxor comitis Tlicobaldi VI. 117. 80. — 1.3G. 93. — 143. 97. — 145. 99.
— 14G. 99. — 176. 119. — 101. 129.
Colin de .Jaglon. .304. 219.
Colinus Becliet, armiger. 20G. 210.
Colinus de Valennis, armiger. 189. 128.
Colinus. filins Gaufridi Gode. 27G. 193.
Colinus Jloschet, armiger. 189. 128.
Colinus, nutricius pnerorum domini Fractevallis, testis. 123. 85.
Crispinus, lilius lîugonis Cambellani. 63.43.-73.49.
D
D. Archidiaconus Duneusis. 235. IGO.
l>avid de Ursonvilla. 192. 131.
Dionisia, uxor Roberti Yillici. 87. GO. — 102. 71.
Diocisius, procurator decanatus Castriduni, testis. 94. 65.
Dogna, filia Pagani de Feritate. 151. 102.
Doua, soror Hugonis Oliveri. 53. 37.
Droco Furarius, testis. 59.41.
Durandus, testis. 2G1. 181.
Dyonisius dictus Chapel, vel le Chapel, clericus, procurator Elemosine. 320. 237.
E
Ebrardus, aviis Milonis comitis Rari. 88. 61.
Ebrardus de Brolio, testis. 2G1. 181.
Ebrardus, presbiter de Marboe, 82. 5G.
Elisabeth, tilia Agnetis de Francbaio. 62. 42.
Elisabeth, uxor Eoberti de Bapaumis. 107. 74.
Elysabeth, uxor Garini de Joi. 111. 77.
Emelina, relicta Johannis Custellarii. 268. 186.
Emeniardis la Rate, relicta Mathei le Rat. 255. 177.
Emma, uxor Ursionis de J[ellaio. 121. 82. — 123. 85. — 127. 88. — 130. 89.
Emmelina, tilia Pagani de Feritate. 151. 102.
Enouse, 82. 56.
Erardus, presbiter Sancti Martini de Feritate, testis. 151. 102.
Eremburgis, uxor Guillelmi Blanchecote. 241. 165.
Erenburgis, filia Mathei Roetel. 82. 56.
Erenburgis, uxor Guillermi de Bulainvilla. 183. 125. — 184. 125.
Ermesendis, filia Ludovici Cambellani. 84. 58.
Erraesendis. uxor Hugonis de Mathueriis. 100. 70.
Ern,aldus, abbas Sancti Launopiari Blesensis. 80. 55.
Ernaudua Fauperius. 179. 121. — 287. 202.
Ernaudus, tilius Marie, filia Mathei Roetel. 82. 56.
Erraudus Malaterra. 54, 37. — 66. 45. — 75. 51 .
Esglentina, filia nugonis de Basonvilla. 110. 76.
Estienure de Porcheronvilla. 302. 218.
Eustachia, soror Odonis Brunel, 72.49.
TAUi.E ALPHABliTiQUE DES NOMS DE PERSONiNES. 265
F
Fenis. 62. 43.
Flaeau. 111. 77.
Fragerus Chater. 280. 195.
Fremillon, testis. 59. 41. — 93. 64.
Fulcherius, frater Theobaldi de Guillart. 94, 65. — 95. 66.
Fulcho de Mesmillon, miles. 286. 201.
Fulco de Chantemelle, miles. 176. 117.
Fulcoius Yacca, testis. 151. 103.
G
Galchenis, filius Milonis comitis Bari. 88. 61.
Galtierus, Carnotensis episcopus. 121. 83. — 122. 84. — 127. 37. — 131. 90,
132, 90.
Galterius, cornes Blesensis. 140. 96.
Galterius de Carnoto. 81. 56.
Galterius de Frescoto, canonicus Carnotensis. 156. 105. — 187. 126.
Galterius de Ruella. 222, 152.
Ganerau. 324. 243,
G. Archidiaconus Dunensis, 274, 191.
Garinus Buchete. 158. 106. — 163. 109.
Garinus Chevreau, miles. 176. 118.
Garinus ChuHn. 287. 202.
Garinus de Friesia, testis, 61. 42.
Garinus de Gisili, miles. 154. 104.
Garinus do Joi, miles. 111.77.
Garinus dictus Callart, clericus. 310. 225.
Garinus Morehier, avus Garini Moreliier. 141. 96.
Garinus Morehier, miles. 141. 96.
Garinus, vel Guarinus Quadrig.arius. 181. 123. — 236. 161. — 237. 162.
Garinus, saoerdos de Cloia. 56. 39.
Garnerius, clericus elemosioe, testis. 81. 56,
Garnerius vel Guarnerius de Langeio, miles. 65, 44. — L'G4. 183. 273. 191.
Garnerius de Ruchevilla. 160. 108.
Garnerius, tilius Garnerii de Langeio. 65.44.
Garnier de Meresvillo. escuier, 302. 218.
Gaufridus Berengier. 233. 159.
Gaufridus Biote, 288. 203.
Gaufridus Bouguerel. 171. 114.
Gaufridus Bruneau, miles. 176. 118.
Gaufridus Callart, de Malonvilla, prepo&itus de Feritatc Villeiiolii. 195. 133.
Gaufridus, capellanus vicecomitis Gaufridi IV. 59. 41.
Gaufridus Catus, testis. 94. 65.
Gaufridus Chapeacol, de Libovilla. 219. 151.
Gaufridus Cherat. 176. 119.
Gaufridus Chofîn, earpentarius. 267. 185.
Gaufridus de Alonna. 316. 231.
Gaufridus de AiToto, armiger. 142. 97. — 174. 116. — 223. 153 — 224 153 — '>3''
158, — 253. 175. — 257, 178, — 258. 178.
Gaufridus do Binais. 75, 51.
Gaufridus de Bulainvilla vel Bullenvilia. 72. 49. — l»;j. 124,
Gaufridus de Bulli, Aurelianensis cannnicus. 207. i4n,
(iaiifridus du Capelhi. 179. l'Jl. — 27ii. 19:j. — L's7. 2li2.
Gaufridus de Cliaunoie, miles. 191. 13U.
18
26G TABLE ALPHABÉTIQUE DES NOMS DE PERSONNES.
Gaufridus de Droi, miles. 113. 78. — 114. 78. - 115, 79.
Gaufridus de Estauvilla, pater Stepliani. 17G. 119. — 193. 1.32.
Goufridus de Favellis, armiger. 214. 147. — 216. 148. — 217. 149. — 218. 150.
Gaufridus de Favellis, miles. 26G. 178.
Gaufridus de Frachenis, vel Frechenes, vel Fraichannes , vel Fraucliesnes. 92. C4.
— 148. 100. —176. 119.
Gaufridus de Guebeibaut. 159. 107.
Gaufridus de Jonavilla, miles. 178. 121.
Gaufridus de Lannere vel Laneriaco. 120. 81. — 174. 116. — 214. 147.-216. 148.
— 217.149 — 218.150.
Gaufridus de Machereinvilla, miles. 149. 101.
Gaufridus de Merrevilla, miles. 171. 114.
Gaufridus de Morenvilla, miles. 211. 145,
Gaufridus de Planchevilla. 176. 117.
Gaufridus de Porcheronvilla, presbitor. 208. 141. — 250. 172. — 259. 179.
Gaufridus de Porcheronvilla, testis. 55.38.-67.45.-78. 53.— 81. 56. —94. 65.
Gaufridus de Rengi. 176. 120.
Gaufridus de Rua, miles. 133. 91.
Gaufridus de Rupibus. 79. 55.
Gaufridus de Saucto Amando, miles. 206. 139.
Gaufridus de Sancto Avito. 334. 252.
Gaufridus de Sancto Avito, avus Gaufridi de Sancto Avito. 334. 252.
Gaufridus de Villa in Blado, presbiter. 170. 114.
Gaufridus dictus Lanier, miles. 254. 175.
Gaufridus dictus le Forestier: 269. 188.
Gaufridus dictus Picot. 313. 228.
Gaufridus, Dunensis archidiaconus. 115. 79. — 167. 112. — 170. 114.
Gaufridus, filius Ade de Bardilleriis, 211. 145.
Gaufridus, lilius Bernaldi de Bullo. 57. 39.
Gaufridus, filius Gaufridi de Droi. 113. 78.
Gaufridus, filius Gaufridi Normant.590. 62.
Gaufridus, filius Ilervei Rufi, testis. 83. 57.
Gaufridus, filius Odonis Brunel. 72. 49.
Gaufridus, filius Pétri lîigon. 273,191.
Gaufridus, filius Theobaldi de Guillart. 94. 65. — 95, 66.
Gaufridus, filius vicecomitis Gaufridi IV. 85. 59.
Gaufridus, frater Garnerii de Langeio. 65. 44.
Gaufridus, frater Hugonis de Cloia. 56. 38.
Gaufridus, frater Johannis Montinhiaci. 71, 48.
Gaufridus, frater Odonis Brunel. 72, 49.
Gaufridus Galteri. 226. 154.
Gaufridus, gêner Hugonis de Mathueriis. 100. 70.
G, vel Gaufridus, gerens vices decanatus Dunensis in Pcrtico. 177. 120. — 179. 122.
— 224. 15.3. — 226. 154. — 233. 159.
Gaufridus Gode, miles. 72. 49. — 188, 127. — 189. 128. — 276. 193, — 296. 211.
Gaufridus le Seintier. 253. 175.
Gaufridus Maudoit, testis. 81. 56.
Gaufridus Nardi. 260, 180.
Gaufridus, nepos Hugonis Bigoti de Sainte-Face. 90, 62.
Gaufridus Normant. 90. 62.
Gaufridus Tiher, molendinarius. 138. 94.
Gaufridus IV, vicecomes Castriduni. 54. 38. — 59. 41. — 60. 41. -- 61. 42. — 75.
51.-85.59.
Gaufridus V, vicecomes Castriduni. 87. 60, — 124. 86. — 136. 93. — 143. 97. —
146. 99. —220. 151.
Gaufridus, vicedominus Caniotensis. 126. 87,
Gauterius de Guudonvillu, testis, 53. 37.
TAULE ALPHABÉTIQUE DES NOMS DE PERSONNES. 267
CJautcrhis de Locvilhi, vol Galtorius do Loivilla. loi. 7(1. — 104. 72.
Uauterius, fratcr llugonis de Cloia. 50. 38.
Gauterius Ilericanus, testis. 151. 103.
Uauterius Lovel, testis. 151. 102.
(ieofroy de Saint-Avi, père de Geofroyn. 304. 21',l.
Cfeol'royn de Saint-Avi, tils de Gcofroy. 304. 21'J.
Gervasius, capellaiius Eleraosine, testis. 55. 38.
Gervasius, clericus Elemosine, testis. 81. 50.
Gervasius, dominus Xovi Castri. 08. 40.
Gervasius Estrivart. 107. 75.
Gervasius Guinholine. 77. 53.
Gervasius, pater llugonis domini Novi Castri. 118. 80.
G. decanus. 139. 94.
G. decanus Castriduni. 154. 104. — 255. 177.
Gilebert de Saint-Avi. 304. 220. — 333. 251. — 334. 252.
Gileta, tilia Gileti de Alonvilla, 310. 231.
Giletus de Alonvilla. 310. 230.
Gillota, uxor Guiilormi Lecordior. 221. 152.
Gillotus de Megaudin. 199. 135.
Gilo Ferronus. 109. 70.
Gilo, iilius llugonis de Uasonvilla. 110. 70.
Gilo, presbiter Elemosine, testis. 123. 85.
Gilotus Folebrum. 254. 170.
Ginardus Daraies. 244. 167. — 245. 109. — 240. 109.
Ginotus de Planta. 285. 200. — 292. 207..
Giraldus, armiger. 93. 04.
Giraldus Buchete, 158.100. —103. 109.
Giraldus Catus, vel Cato, miles. 107. 75. — 192. 131.
Giraldus Chakrt. 179. 122.
Giraldus de Carnoto, miles. 214. 147. — 216. 148. — 217. 149. — 218. 150.
Girardus, abbas Bonevallis. 78. 53.
Girardus de Nemore. 199. 135.
Girardus de Peseriz, miles. 211. 145.
Girardus dictus Gaudineau. 322. 240.
Girardus, filius Gaufridi Lanier. 254. 170.
Girardus, filius Hugonis de Mathueriis. 100. 70.
Girardus, filius Marie la Paieronnesse. 327.246.
Girardus Eoetel, nepos Mathei, testis. 82. 50.
Gislebertus Culpele. 181. 123.
Gode. 288. 203.
Godefridus de Danceio, testis. 81. 50.
Godeschallus. 208. 187.
Goherius Coriam. 164. 110.
Goherius de Boiers, miles. 244. 107. — 245. 109.
Goherius, decanus Castriduui. 144. 98. — 155. Ui5. — 157. loO. — 158. loG. — lOo.
108.— 102.109.— 104.110.— 100.111.— 109. 113.— 172. 115.— 174. 110.
— 253.175.
Goherius de Lanere, vel Lennero, vel Lanereio, vel Lanoriaco, testis. 57. 40. — 77.
53. — 100. 70. — 120. 82. — 212. 140.
Goherius de Mamberolis, miles. 119. 81.
Goherius de Pataio. 58. 40. — 59. 41. — 01. 42.
Goherius de Tallepie, miles. 211. 145.
Goherius, filius Hervei Rufi, testis. 83. 57.
Goherius Rufus, miles. 170. 118.
Golenus, vel JoUenus, filius Erraudi Maleterre, 54. 38. — GO. 45.
Gosbertus, maritus Agnetis quondam relicta Kaginaldi de V'illanneio. 157. 100.
G. presbiter Sancti .Jacobi de Bonavallo. 105. 111.
■2Ç,g TABLt: Al.l'ilARKTIQLE DES NOMS DE l'hRSUN ,NES.
Gradulphus, f'iater Kagiiialdi de Konte, tcstis. 82. 50.
Guarinus de Villa Nova, decanus Sancli Andrée. 301. 217.
Guido de Ebleeville, miles. 107. 112.
Guido, filiiis Ilugonis de Basonvilla. 110.70.
Guillelmus Blanchecote. 241. 105.
Guillelmus de BuUevilla, miles. 170. 120.
Guillelmus de Ciaances. 199. 135.
Guillelmus de Fonte, testis. 81. 5G.
Guillelmus vel Guillermus de Molicrvilla, testis. 53. 37. — 50. 39. — 57. 40. —
GO. 45. — 77. 53.
(iuillelraus de Nemore. 199. 135.
Guillelmus de Noviaoo, canonicus Camotensis. 289. 204.
Guillelmus do Orsonvilla. 288. 203.
Guillelmus de Villa Armoi, armiger. 228. 150.
Guillelmus, iilius Archeubaudi de Espesunvilla. 205. 184.
Guillelmus, filius Gaufridi Gode. 270. 193.
Guillelmus Gonas, gêner Herberti de (înercliia. 238. 103.
Guillelmus Mollart ,gener Uerbelini de Abbatia. 281. 190.
Guillelmus Piclion. 176. 117.
Guillelmus Yeveloing. 199. 1.35.
Guillermus AUutieri, vel AUuctarii. 244. 107. — 245. 109.
Guillermus, armiger, tilius Hervei do Mesio. 244. 167. — 245. 109. — 240. 17U.
Guillermus Bodiau. 254. 175.
Guillermus, clericus. 81. 56.
Guillermus Collart. 213. 14().
Guillermus de BulaiuviUa, miles. 183. 124.— 184. 125. — 290. 211.
Guillermus de Chantemelle, armiger. 211. 145.
Guillermus de Choe, frater Elemosine. 80. 00.
Guillermus de Espesonvilla, canonicus Beati ilaitiui Turonensis. 201. 180.
Guillermus de Esspesunvilla, clericus, dictus Quadrigarius. 200-139.
Guillermus de Fonte, armiger 230. 101. — 237. 162.
Guillermus de Garois. 2li2. 137.
Guillermus de Gaudo, magister vel procurator Elemosine. 94. 05. — 95. 65. — 98
08. — 99. 09.
Guillermus de Housson, miles. 159. 107.
Guillermus de Mesmilo, testis. 59. 41.
Guillermus de Mohervilla, iiepos lloberti de Mesio. 89. 01.
Guillermus de Sancto (Juintiuo 189. 128.
Guillermus de Ses. '•.;7li. 193.
Guillermus de Villcbermoi, miles. 271. 189. — 272. 190.
Guillermus dictus Fromagee. 312. 227.
Guillermus dictus Guenif vel (iuenis vel (iuenit. 312. 227. — 313. 228. — 317.232.
Guillermus dictus Le Frère, de Malevilla. 290. 210. — 310. 230.-320. 245.
Guillermus dictus Maie Nutritus, miles. 180. 120.
Guillermus Doblier. 107. 74.
Guillermus Dolloie. 79. 55.
Guillermus, tilius Cecilie la Pontclc. 243. 107.
Guillermus, filius Guillermi de Villehermoi. 271. 189.
Guillermus, filius Ilugonis de .Talani!. 75. 51.
Guillermus, filius Marie de Valennis. 189. 128.
Guillermus, filius Tarvi Magisiri. 329.248.
Guillermus, filius Ilaginaldi de Fonte. 208. 141,
Guillorrau.s, frator Galterii de I.oivilla. I(i4.72.
I liiillcrinus, fritcr (ianicrii do f/.'in^oio. 05.44.
iliiillennus, IVatcr Slepbani Caillart. 250. 172.
(liiillermus llervois. VOÎ. 138.
Guillerjnus llugon. lu:). 72.
TAULE ALi'HAnÉTIQLE DES NOMS DE pr.RSOX.NES. 269
Guillermus Lecordier. •221. 152.
Giiillermus, raagister Elemosine. SO. 56. — 1.33. 91. 234. lùO.
Guillermus Mansel. 244. 167. —24.5. 109.
Guillclraus, maritu-; Hersendis de Tesval. 137. 98.
Guillermus Maurieii. 100. 108.
Guillermus, medicus. 91. 03.
Guillermus Pariseau. 169. 113.
Guillermus Touchefeu. 208. 187.
Guillermus Turiau. 210. 142.
Guillotus, lilius Ade de Bardilleriis. 211. 144.
Gyrardus Coichart. 287.202.
n
Haloysa, mater Hervei de Mesio, armigeris. 244. 108. — 245. 1G9. — 246. 170.
Hamelinus de Fossa Aucherii. 280. 201.
Hamericus, tilius Erenburgis filia Mathei Roetel. 82. 56.
Haoisa, filia Hugonis Cambellani. 63. 43. — 73. 49.
llaoisa, tilia Eichardi Harenc. 83. 67.
Haois la Baillete. 264. 183. — 273. 191.
Ilaoys, mater Agnetis la Pichonesse, 259. 179.
Harenburgis, filia Johannis de Bordis. 151. 102.
Havis, uxor Guillelmi Pichon. 176. 117.
Hebertus Chaon. 199. 135.
Hebertus Heuquemoi. 254. 170.
Helisandis, uxor Milonis comitis Bari. 88.61.
llelisentis, uxor Hugonis de Boloria. 135. 92.
Ilelois, uxor Pétri Martesche. 204, 183.
Ileloisis vel Ilaoisis la Baillete. 273. 191.
Ileloysa, filia Ilerberti de Guerchia. 238. 162.
HeDricus, arc-liidiaconus Caruotensis. 91.63.
Henricus, archidiaconus Dunensis. 55. 88.
Henricus, clericus, filius Ade de Bardilleriis. 211. 144.
Henricus de Arroto, armiger. 189. 128.
Henricus de lîardilleriis, armiger. 300. 216.
Henricus, filius Odonis P.runel. 72. 48.
Henricus, filius lîoberti de Bapaumis. 107, 74.
Henricus Lenfant, armiger. 291.206.
Ilerbelinus de Abbatia. 281. 196.
Ilerbertus Cailler. 1<;9. 113.
Herbertus, clericus .Tohannis Montinhiaci. 71. 48.
Herbertus de Guerchia, miles. 238. 162. —247. 170.
Ilerbertus dictas Galline. 239. 164.
Herbertus dictus Molendinarius. 100. 111.
Herbertus, filius Ilerberti de (TUerchias 238. 247.
Herbertus Fulco. 137.93.
Heremburgis, quondam uxor Andrée de Paroi. 176. 120. ^209. 142.
Herenburgis, filia Herberti de Guerchia. 2li8. 162.
Hermeuiardis la Davode. 185. 125.
Hermeniardis, uxor Nicholai Nafreit, 239. 164.
Hermesendis, uxor Garini Buchete. 158. 163.
Herricus Brunelli. miles. 186. 120.
Hersendis Bursaria. 05. 44.
Hersendis de Tesval. 137. 93.
Hersendis, relicta Martini molendinarii. 248. 171.
Hersendis, soror Garnerii de Langeio. 05. 44.
Hersendis, uxor Symonis Garrel. 101. 70.
270 TAni.E ALPMAnETIQL'K DKS NOMS DF, PHRSOWKS.
Ilorsenrlis, uxnr Thomo Chevalier. 182. 124.
Ucrveus de Bordis. loi. 102.
llerveus de liourvilla. 79. 55.
Ilerveus de Felgcviis, testis. 151. 103.
Heiveus de Mcsio, armiger. 244. 167. — 245. 1G8. — 24G. IGO.
llerveus de Mesio, miles. 244. 167. —245. 168. —246. 169.
llerveus, lilius Gaufridi de Frachenis. 92. 64. — 148. 100.
llerveus, tiliiis Gervasii domini Novi Castri. 68. 46.
llerveus liulTus, testis. 72. 49. — 83. 57.
11., humilis luiuister majoris monasterii. 125. 86.
Jlilarius de Pertes. 160. 108.
llildeardis, uxor Odonis Brunel. 154. 104.
Ilodeburgis, filia llugonis de Mathueriis. 100. 70.
llodeluugis, uxor .Joliannis Boguerel. 142. 97.
llodierna, uxor .Joliannis Crassi. 58. 40. — 59. 41. — 61. 42.
Hubert de Seint Avy. 333. 251.
Ilubertus Caprioli vel Chevrel, miles. 153. 108. — 176. 118.
llubertus de Espesonvilla, miles. 207. 139. — 262. 182. — 263. 182.
Hue de lîofery. 333.251.
Huetus de Goarville. 331. 250.
Hugo, armiger frater Hervei de Mesio. 244. 167. — 245. 168. — 246. 169.
Hugo Bigotus, de Saiute-Face. 90. 62.
Hugo Biselli. 111.77.
Hugo Bonel, testis. 81. 56.
Hugo Cambellanus. 63. 43. — 73. 49.
Ilwgo, camerarius. 75,51.
Hugo Cliambellauus. 176. 119.
Hugo Daudibon. 226. 155.
Hugo de Alneto, testis. 120. 82.
Hugo de Basonvilla. 110. 76.
Hugo de Bechcrello, testis. 151. 102.
Hugo de Boloria, miles. 135. 92.
Hugo de Castellionc, romes Sancti Pauli et BIcsersis. 173. 115. — 191. 129.
332.251.
Hugo de Ceto, miles. 172. 115.
Hugo de Chantemelle, frater Nevelonis. 233. 159.
Hugo de Cloia, armiger. 56.38.— 75. 51. — 103. 72. — 209. 142. — 220. 151.
Hugo de Cormereto, testis. 61. 42.
Hugo de Esspesunvilla, testis. 5G. 39.
Hugo de Fay. 317. 2.32.
Hugo de Feritate, miles. 156. 105.
Hugo de Friseia. clericus. 196. 1.^3.
Hugo de .Talanz. 75. 51.
Hugo de Laneriaoo, miles. 176. 117.
Hugo de Mathueriis, miles. 100. 70. — 150, 101.
Hugo de Mellaio, 126. 87.
Hugo de Montigniaco, miles. 177. 120. — 220. 151.
Hugo de Peseriz, miles. 211. 145.
Hugo de lluchcvilla. 54. .38.
Hugo do Tallepic, miles. 211. 145.
Hugo, dominus Novi Castri. 118. 80.
Hugo, lilius Gervasii domini Novi Castri. 68. 16,
Hugo, lilius Hugouis de Basonvilla. 110. 7r>.
Hugo, lilins Pagani do Feritate. 151. 102.
Hugo (liront, de Cloia. 103. 72.
Hugo dietus Lanit-r, miles. 254. 175.
Hugo Magistcr, do Cliamarcio. 176. 119.
TABLE ALPHABÉTIQUE DES NOMS DE PERSONNES. 271
Hugo, major de Logron. 102. 71.
Hugo, medicus do Chamarcio. 106. 7G.
Hugo Oliveri. 53. 37. — 75. 51. — 176. 119.
Hugo Paganus, miles. 189. 128.
Hugo, pater Amaurici de Trou. 103. 72.
Hugo Quadrigarius. 70. 47. — 75. 52.
Hugo Ride. 154. 104. —203. 137.
Hugo Tuimen. 226. 155.
Hurel de Colle. 199. 135.
Hysabella, user Guillelmi de Orsonvilla. 288. 203.
Innocentius III, papa. 76. 52. — 105. 73.
Isabella, filia Archenbaudi de Espesunvilla. 265. 184.
Isabella, filia Erraudi Malaten-a. 66. 45.
Isabella, filia Johannis îlontinhiaci. 71. 48.
Isabella, filia Ludovici Cambellani. 84. 58.
Isabella vel Ysabella, soror comitis Ludovici. 67. 45. — 74. 50.
Isabella, soror Hugonis de Cloia. 56. 39.
Isabella, uxor Gaufridi Normant. 90. 62.
Isabella, uxor Ludovici Cambellani. 84. 58.
Ivignellus, frater Sancti Aviti et capellanus, testis. 81. 56.
Ivo de Veteri Ponte, mOes, filius Marie domine Curveville. 147. 100.
Jacobus de Grès. 263. 182.
Jacobus, filius Hugonis de Basonvilla. 110. 70.
Jakelina, uxor Gaufridi de Fraehenis. 92. 65. — 148. 100.
Jaquelina, filia Gaufridi Normant. 90. 62.
Jaquelina, relicta Frageri Chatri. 280. 195.
Jehaime, veuve Symon Soef cousturier. 321. 239.
Jeufroy Pichart, chevalier, chatelein de Chateaudun. 307. 221. — 311. 226.
Jobertus de Cloia, miles. 175. 117.
Jocelinus. 199. 135.
Jocelinus de Gueherbaut. 159. 107.
Jocelinus de Sancto Avito. 254. 176. — 333. 251.
Jodoin de Bechet, escuyer. 326.245.
Johana, uxor Giraldi Buchete. 158. 106. — 163. 109.
Johan de Chasteillon, cuens de Blois et sires Davesnes. .303.218.
.Joban du Cheteau. 326. 245.
•lohanna, filia Archenbaudi de Espesunvilla. 265. 184.
.Johanna, filia comitis Ludovici. 67. 45. — 74. 50.
Johanna, filia Gaufridi Normant. 90. 62.
Johanna, filia Udonis Borrelli. 116. 80.
Johanna, filia Kadulphi de Bouferi. 218. 150,
Johanna, filia vicecomitis Gaufridi IV. 85. 59.
Johanna Louvreer, relicta Richardi dou Noyer. 295. 210.
Johanna, mater vicecomitis Gaufridi IV. 85. 59.
Johanna, relicta Stephani Caillart. 317. 233. — 324. 242.
Johanna, uxor Borrelli de Bardilleriis, militis. 300. 216.
Johanna, uxor Garnerii de Langeio. 65. 44.
Johanna, uxor Guillermi de Villehermoi. 271. 189.
Johanna, uxor Johannis Danielis. 327. 246.
Johanna, uxor Johannis de Parisia. 298. 213. — 323. 241.
Johanna, uxor Odonis de Mauvais. 254. 176,
272 TABLE ALPHABÉTIQUE DES NOMS DE PER-ONNES.
Johanna, usor Philippi le Lonbart. 254. 17G.
Johanna, uxor Stephani Caillart. 250. 173.
.Tohanncs Agnensis, miles. 91. 63.
Johannes Aois. 91 03.
Johannes Barbitonsor. 267. 186.
Johannes Boguerel, miles. 142.97.
Joh.mnes Borriane. 185. 126.
Johannes Borroiche, clericus. 176. 120. —318. 2.34.
Johannes Borse. Parisiensis, testis. 123. 85.
Johîinnes Caillart, clcrious. 305. 220. — 307. 221. — 308. 223. — 311. 226. — 317.
232. — 324. 242. — 325. 244.
Johannes Cementarius. 145. 99. — 146. 99.
Johannes, clericus de Capella, testis. 59. 41.
Johannes Crassus. 58. 40. —59.41. —60.41. — 61.42.
Johannes Castellarius. 267. 186. — 268. 186.
Johannes Danielis, clericus. 327. 246.
Johannes de Bordis. 151. 102.
Johannes de Castro. 296. 210.
Johannes de Colle. 199. 135.
Johannes de Colmainvilla. 165. 111.
Johannes de Cristolio, clericus, testis. 261, 181.
Johannes de Fonteneto, elemosinarius, testis. 261. 181.
Johannes de Fossatis. 275. 192.
Johannes de Friesia, testis. Cl. 42. — 108. 75.
.Johannes de Gaudonvilla, miles. 211. 145.
Johannes de Guillonvilla. 176. 118
Johannes de Malo Nido. 176. 118.
Johannes Dencises, miles. 315. 230. — 333. 251.
Johannes de Parisia, alut.arius. 298. 213. —323. 241-
Johannes de Parvo Ponte. 288. 203.
Johannes de Ponte, miles. 273. 191.
Johannes de Rubeo Monte. 106. 73.
Johannes de Tuscha. 309. 224.
Johannes de Ulmo Sicco. 254. 176.
Johannes dictus Bauderon, armiger, testis. 261. 181.
Johannes dictus Benne. 317. 232. — 323. 241.
Johannes dictus Boa, de Villa in Blado. 248. 171.
Johannes dictus Saradin. 229. 157.
Johannes dictus Sevin. 292. 207.
Johannes, dominus Belgenciaci. 62. 43.
Johannes, dominus Montinliiaoi. 71. 4S. — 114. 78.
Johannes, filius Ade de Bardilleriis. 211. 144.
Johannes, tilius Agnetis de Franchaio. 62. 42.
Johannes, tilius Cecilie la Pontelè. 243. 167.
Johannes, tilius Gaufiidi de Arroto. 142. 97.
Johannes, tilius Guillelmi Blanchecote. 241. 165.
Johannes, filius Johannis Custellarii. 268. 187.
Johannes, filius Johannis de Bordis. 151. 102.
Johannes, filius Nicholai carniHcis de Pesoto. 320. 237.
Johannes, filius Odonis .Jcslain. 180. 123.
Johannes, filius Pétri Rigon. 273. 191.
Johannes, filius Rogerii Boitierc. 249. 172.
Johannes, filius Stephani Caillart. 298. 213.
Johannes, frater Galterii do Loivilla. 104. 72.
Johannes, frater Gaufridi de Alonna. 316. 231.
Johannes, frater Ilugonis de Cloia. 56. 38.
.lohannoB Godo, arraiger. 313. 228.
TABLE ALPHABÉTIQUE DES NOMS DE PERSONNES. 27?
Johannes Gossu, de Porcheronvilla. 160. 108.
.Tohannes Junior, preebiter, procurator Eleraosine. 319. 236.
Johannes, major de Guillonvilla, testis. 94. 65.
Johaunes Mauboison, presbiter. 319. 236.
Johannes, miles, filius Hervei de Mesio. 244. 168. — 245. 169. — 246. 170.
Johannes Molendinarius. 176. 119.
Johannes, nepos Odonis Poret. 215. 147.
Johannes Pandorne. 169. 113.
Johannes Poncet. 169. 113.
Johannes, presbiter Sancti Pétri de Feritate. 270. 188.
Johannes, procurator Abbatie Tyronii. 318. 234.
Johannes Putoys. 226. 155.
Johannes Rex. 145. 99. — 146. 99. — 199. 135.
Johannes Vogue»-el. 260. 180.
Johannin vel Johannes Caillart, tilius Johannis Caillart. 307. 221. — 308. 223.
Jolain Sarrazin. 177. 120.
Jollenus, filius Erraudi Malaterra. 66. 45.
Juliana, relicta Gaufridi de Laneriaco. 214. 147.— 216. 148.— 217. 149.- 218.150.
Juliana, relicta Simonis Carrelli. 167. 112.
Juliana, uxor Auberti de Villa Vacua. 266. 185.
Juliana, uxor Girardi dicti Gaudineau. 322. 240.
Juliana, uxor Pétri Kigon. 264. 183.-273. 191.
K
Katarina de Montencon. 149. 101.
Katarina, mater Pétri de Mesio. 246. 170.
Katharina, filia Ade de Bardilleriis. 211. 144.
Katliariua, uxor comitis Ludovici. 67. 45. — 74. 50. — 77. 53. — 89. 61.
Katharina, uxor Garini Morehier. 141. 97.
Lambertus Callidus, procurator Elemosine. 318. 234. — 324. 243.
Lambertus dictus Decanus. 204. 138.
Lambertus dictus le Comte, clericus. 285. 201. —292. 207. — 302, 218.
Landricus Lanierus, testis. 151. 103.
Laurentia, soror Odonis Brunel. 72. 49.
Laurentius de Ulmo Sicco. 176. 118.
Laurentius, persona ecclesie de Castollione. 274. 192.
Laurentius, testis. 120. 82.
L. decanus Aurelianensis. 207. 139.
Letgardis, uxor Goherii de Laneriaco. 212. 146.
Libérais, uxor Roberti de Marois. 228. 156.
Ligardis, relicta Roberti dicti Monachi de Esspesunvilla. 206. 139.
Liiardis, filia Thome de Richevilla. 295. 209.
Luca de Villa Hermoi, testis. 120. 82.
Luco de Villermoy. 276. 193.
Lucia, uxor Gaufridi Lanier, militis. 254. 176.
Lucia, uxor Herrici Brunelli, militis. 186. 126.
Ludovicus Cambellanus. 84. 58.
Ludovicus, comes Blesensis. 53.37. — 56.38. — 57. .39. — 60.41.— 61.42.
63. 43. — 64. 44. — 66. 45. — 67. 45. — 69. 46. — 70. 47. — 72. 48. — 73. 49.
74. 50. — 75. 50. — 77. 53. — 89. 22.
Ludovicus de Saint-Messent, vel Sancti Maxontii. 188, 127. — 189. 127.
Ludovicus, filius Hugonis Cambellani. 63. 43. — 73. 49.
Ludovicus VII, rex Francorum. 112. 77.
274 TABLE ALPIIAUIÎTIQfE DES NOMS DE PERSONNES.
I
Maheius de Marli, testis. 61. 42.
Maqiietiis, frater Achoneti do Montgeraguet. C4. 44.
Maroherenvilla?, miles. 211. 145.
SInrgarita, comitisBa Blesensis, 140. 9.5.
Margarita, tilia Gaiifridi Normant. 90. 62.
Margarita, filia .Johaiinis Montinliiaci. 71. 48.
Margarita, lilia Ursionis de Mellaio. 121. 82. — 123. 84. — 127. 88.
Margarita, soror comitis Ludovici. 07. 45. — 74. 50.
Margarita, uxor comitis Theolialdi VI. 128. 88. — 173. 115.
Margarita, uxor Gervasii domini Novi Castri. 08. 46.
Margarita, uxor Jacobi de Grès. 203. 182. — 265. 184.
Margarita, uxor Guillermi dicti Fromagee. 312. 227.
Margarita, uxor Ludovici Sancti Maxentii. 189. 127.
Margarita, uxor Odonis Borrelli. 116. 88.
Maria de Bolaire, uxor Guillermi do Bolaire, militis. 188. 127.
Maria, comitessa Blesensis, uxor Ilugonis de Castellione. 173. 115.
Maria de Escoublanc, uxor Gaufridi de Arroto. 232. 158.
Maria de Sivry. 176. 118.
Maria, domina Curveville. 147. 100.
Maria, tilia Frageri Chatri. 280. 195.
Maria, lilia Mathei Roetel. 82.50.
Maria, filia Palmerii. 164. 110.
Maria la Gaillarde, 250. 172. —282. 197. —283. 198.
Maria la Paieronnesse. 327.246,
Maria, uxor Davidii de Ursonvilla. 192. 131.
Maria, uxor Hugonis do Bason villa. 110. 70,
Maria, uxor Nicholai de Valennis. 189. 127.
Maria, uxor Tlieobaldi de Cruce. 291.206.
Maria, uxor Theobaldi do Foro. 291. 206.
Maria, vidua Kaginaldi Tesscelini. 66. 45. — 75. 51.
Marta dicta de Braciaux. 331. 250.
Martha, uxor Guillermi Collart. 213. 146.
Martinus Basset, clericus. 291.206.
Martinus de Marboeto. 253. 175. —260. 180.
Martinus de Mogaudin. 199. 135.
Martinus Faber. 81. 56.
Martinus Molendinarius. 248. 171.
Martinus Quadrigarius. 142. 97.
Mathea, uxor Iluborti Caprioli. 153. 103.
Mathous, capellanus Ilenrici arcliidiaconi Dunensis, testis. 55. 38.
Matlieus, Carnotensis episcopus. 262. 181.
Matlieus Daniel, presbiter. 329. 248.
Matheus,de Morees, testis. 123. 85.
Matheus de Ulmo. 176. 117.
Mathous de Villa in Blado, clericus. 282. 197. — 283. 198.
Matheus, filius Frageri Chatri. 280. 195.
Matheus, filius Odonis Joslain. 180. 123.
Matheus, frater Garnerii do Langeio. 65. 44.
Jlatheus, frater Koberti canonici Sancti Andrée. 264. 183.
Matheus, frater Robini de Villa in lîlado. 290. 205.
Matheus Fromi. 124. 85.
Matheus la Meillo, testis. 201. 181.
Matheus lo Rat. 255. 177.
Matheus, pater Agathe Uxoris Typherii de Sena. 328.247.
TABLE ALPHABETIQUE DES NOMS DE PERSONNES. 275
Matheus, presbiter de Marboe. 82. 56.
Jlatheus Koetel. 82. 56.
Matheus Ronge Quartier?. 316. 231.
Matheus Tribiarius, alutarius. 329. 248.
Matheus Villiei. 87. 60.
Mathia, tilia Garnerii de Langeio. 65. 44.
Matildis, filia Hugonis de Mathueriis. 100. 70.
Matildis, filia Mathei Roetel. 82. 56.
Matildis, filia Koberti de Bapaumis. 107. 74.
Matildis la Rousele. 134. 92.
Matildis Lavenniere. 267. 186.
Matildis, eoror Galterii de Loivilla. 104. 72.
jratildis, uxor Gaufridi de Droi. 113. 78. — 114. 78. — 115. 79.
Matildis, uxor Herberti de Guerchia. 238. 162. — 247. 170.
Matildis, uxor Hugonis majoris de Logron. 102. 71.
Matildis, uxor Johannis ]\Iontinhiaci. 71.48.
Matildis, uxor Odonis le Hideus. 264. 183.
Matildis, uxor Roberti dicti Piehon. 2.%. 161. —237. 161.
Matildis, uxor Stephani de Bonavalle. 227. 156.
Matildis, uxor Stephani Jlilet. 282. 197. — 283. 198.
Mauricius, abbas Sancte Marie Magdalene. 78. 53. — 93. 64. — 98. 68. — 99. 68.
Mauricius Facier. 186. 126.
Mauricius de Porcheronvilla. 313. 228.
Mauricius de Turchepot. 109. 75. — 144. 98.
Mauricius de Sancto Valeriano, testis. 73. 49.
M. de Gallandia, archidiaconus Dunensis. 279. 195.
îlichael. 329. 248.
Michael dictus Manggale vel Menjaille. 234. 160. — 287.202.
Michael, filius Johannis Custellarii. 268. 187.
Michael, tilius Stephani, nepos Theobaldi de Prati. 169. 113.
Michael Scugheri. 232. 159.
Michael Sanglier. 244. 168. — 284. 199.
Miles de Espesunvilla, abbas, testis. 56. 39.
Milesendis, uxor Erraudi Malaterra. 54.38. — 66.45.
Mile Coifarius, testis. 94. 65.
Milo, cornes Bari super Secanam. 88. 61.
N
N. de Fraise. 321. 239.
Nevelo de Bossco Ausoudi, miles. 107. 75.
Nevelo de Chantemelle, armiger. 165. 111. ~ 23.3. 159.
Nevelo de la Guirche, miles. 198. 1.34.
Nevelo, filius Herberti de Guerchia. 238. 162.
Nevelo, pater Ursionis de Mellaio. 121. 83. — 127. 88.
N. vel Nicholaus, archidiaconus Dunensis. 179. 121. — 188. 127. 189. 127
196.133. — 287. 202.
Nicholaus, camifex de Pesoto. 320. 237.
Nicholaus de Brueria, testis. 57. 40.
Nicholaus de Frescoto, canonicus Carnotensis. 121.83. — 122.84. — 123.85. —
127.88.— 156. 105.
Nicholaus de Sancto Lazaro, testis. 73. 49.
Nicholaus de Valennis. 189. 127.
Nicholaus, filius Bemaldi de Bullo. 57. .39.
Nicholaus, filius Odonis Nafreit de Libovilla. 225. 154. — 239. 164.
Nicholaus, frater Stephani de Bonavalle. 227. 156*.
Nicholaus Lanier. 78. 54.
27C, TARLE ALPHABÉTIQUE DES NOMS DR PERSONNES.
Nicliolaus Malparont, aniiigcr. 240. 1G4.
Nicliolaus Martesche. 264. 183.-27,3. 191.
Nicliolaus Vindocinensis diaconus. 123. 8ô.
Nivello Marcelli. 109. 75.
0
Odelina. 176. 118.
Odelina, tilia Cecilie le Pontele. 243. 167.
Odelina, tilia Thorae de Riclievilla. 295. 209.
Odelina Lavielle. 254. 17t'>.
Odelina Loiivieer. 295.210.
Odelina, relicta Poolini Deloie.'201. 136.
Odelina, uxor Kadulphi dicti le Chapelier. 277. 194.
Odelina, uxor Roberti Guinefroi. 91. 03.
Odo Beochart, testis. 61. 42.-77.53.
Odo Borelli, miles, Curie Alani dominus. 58. 40. — 59.41. — 60. 41. — 61. 42.
97.67.— 110. 79.— 138. 94.— 176. 119.— 226. 154.— 252. 174.
Odo Borrellus, armiger. 226. 155.
Odo Brunellus, miles. 56. 39. — 72. 48.— 75. 51.— 96. 67.— 154. 104.
Odo Biirrelli, armiger, 240. 105.— 242. 166.
Odo Burrellus, pater armigeris. 242. 166.
Odo de Aroto, armiger, f rater Gaufridi. 224. 153.
Odo de Ccrmereio. 97. 67.
Odo de Cormereto, testis. 61. 42.
Odo de Cormeroi, mil. s 176. 118.
Odo de Laneriaco, miles. 194. 132.
Odo de Mauvais, gêner Gaufridi Lanier railitis. 254. 176.
Odo de Mes. 176. 117.
Odo de Monpancier, testis. 72. 49. — 83. 57.
Odo de Prepositura. 199. 135.
Odo de Primevilla, testis. 94. 65.
Odo de Tievilla 79.55.-123.85.
Odo dictus Mansel. 323.241.
Odo, tilius Bernaldi de Bullo. 57. 89.
Odo, filius Cecilie la Pontele. 243. 167.
Odo, filius Garnerii de Langeio. 65. 44.
Odo, tilius Gaufridi Lanier, niilitis. 254. 176.
Odo, tilius .lohannis de Bordis. 151. 102.
Odo, filius Johannis Montinhiaci. 71. 48.
Odo, tilius Odonis Borrelli. 116. 80.
Odo, frater Garnerii de Langeio. 65. 44.
Odo, frater Hugonis deCloia, 56. 38.
Odo Frellon.72. 49.
Odo Herloin. 176. 118.
Odo Joslain. IHO. 123.
Odo le Hideus. 264. 183.
Odo, magister Elemosine. 290. 205.-301.217.
Odo Nafreit, de Libovilla, pater Nicholai. 225. 154.
Odo Nosardus, testis. 151. 1(12.
Odo, pater Gaufridi de Porcheronvilla. 67. 45.
Odo Petit Vilain. 289. 204.
Odo Poret. 215. 147.
Ogerius, frater Hervei de Bordis. 151. 102.
Ogerius le Guinphe. 134. 92.
Oliverus, tilius Pagani de Feritate. 151.102,
Osmondus de Tievilla. 75. 51,
Oudin Goin. 330. 249.
TABLE ALPHABÉTIQUE DES KOMS DE PERSONNES. 277
Paganus. 170. 119.
Paganus de Feritate. 151. 102.
Paganus de Golleto. 235. 160.
Paganus Trossel vel Trousel, testis. 56. 39.— 72. 49.
Parvus Magister. 329. 248.
Petronilla de Espesonvilla. 263. 182.- 265. 184.
Petronilla, filia Gaufridi Ncrmant. 90. 62.
Petronilla, filia Richardi Harenc. 83. 57.
Petronilla, mater Pliilipe uxoris Richardi Harenc. 8?. 57.
Petronilla, uxor Angebaldi de Galart. 176. 118.
Petronilla, uxor Herbelini de Abbatia. 281. 196.
Petronilla, uxor Mathei Rongequartier. 316. 231.
Petronilla, uxor Roberti de Mesio. 86. 60.
Petrus Biseolus, 62. 43.
Petrus Clariis. 325. 244.
Petrus de Boart, miles. 251. 173.
Petrus de Capella, clericus. 179. 121. — 329. 248.
Petrus de Chaorees, miles. 278. 194. ~ 316. 231.
Petrus de Frigida Terra. 176. 118 — 182. 124.
Petrus de Mesio, miles. 245. 168. — 246. 169. — 284. 199.
Petrus de Toriel. 102. 109.
Petrus de Varenna. 103. 72.
Petrus de Villerbeton. 53. 37. — 56, 39. — 57. 40. - 61. 42. — 03. 43. — 66. 45. —
73. 49. — 77. 53.
Petrus dictus Muriau. 289. 204.
Petrus, filius Archenbaudi de Espesunvilla. 265. 184.
Petrus, filius Pernaldi de BuUo. 57. 39.
Petrus, filius Erraudi Malaterra. 54.38. — 66. 45.
Petrus, filius Herberti de Guerchia. 238. 162. — 247. 170.
Petrus, filius Pagani de Feritate. 151. 102.
Petrus, filius Roberti de Bapaumis. 107, 74.
Petrus Foucaut. 170. 117.
Petrus Herloin. 170. 119.
Petrus Malaterra, frater Pagani de Feritate. 151. 102.
Petrus Martesche dictus Bos. 264. 183. — 273. 191. — 290. 205. — 301. 217.
Petrus, miles, frater Hervei de Mesio. 244. 168.
Petrus Prime. 222. 152.
Petrus Rigau. 264. 183.
Petrus Rigon. 264. 183. — 273. 191.
Petrus Sergant. 226. 155.
Phelippe des Aubaires. 330. 249.
Philipa, filia Richardi Harenc. 83. 57.
Philipa, uxor Richardi Harenc. 83. 57. — 152. 103.
Philipe, femme de .Jocelin de Seint-Avy. 333. 251.
Philippa, uxor Ade de Bardilleriis. 211. 143.
Philipus de Avenis. 167. 112.
Philipus de Frovilla, armiger. 297. 212. — 314. 229.
Philipus, filius Johannis Crassi. 58. 40. — 59.41. — 01. 42.
Philipus, filius Radulphi de Bouferi. 218. 150.
Philipus, filius Roberti de Sancto Leobino. 107. 1.34. — 198. 134.
Philipus, filius Ursionis de Mellaio. 121. 82. — 123. 85. -127. 88.
Philipus, frater comitis Ludovici. 74. 50.
Philipus VI, rex Francorum. 112.77.
Philippus Bigot. 254. 175.
278 TABLE ALPHABÉTIQUE DES NuMS DE PERSONNES.
Philippus de Albanis. 328. 247.
Philippus de Moysiaco, presbiter. 270. 188.
Philippus de Pusians, miles. 121. 82. — 127. 88.
Philippus de Rouillez, miles. 211. 145.
Philippus, filius Agactis de Franchaio. G2. 42.
Philippus Iloudeliin, de Bûrdis. 300. 221.
Philippus .Tubilator, de Aroto. 170. ll'J.
Philippus le Lonbart. 254. 170.
Phylippus lîrochart, de Brocea. 72. 4'J.
Pichonnus do Ancisis. 151. 102.
Pinardus. 170.118.
Poolinus Deloie. 201. 130.
Pucelina de Rupe. 75. 51. — 170. 118.
R
Radulphus de Bouferi, miles. 210. 148. — 217. 140. — 218. 150. — 250. 177.
Radulphus de Riderait, gêner Herberti de Guerchia. 238. 103.
Radulphus dictus la Vielle. 273. 191.
Radulphus dictus le Chapelier. 277. 194.
Radulphus dictus Vetule. 248. 171. — 204. 183. — 282. 197. —283. 198.
Rodulphus, tilius Gaufridi Gode. 270. 193.
Radulphus Gallinarius. 254. 170.
Radulphus le Mintier. 194. 133.— 223. 153. —224. 153.
Radulphus, miles. 202. 137.
Radulphus, molendinarius de Bretinhi. 90. 07.
Radulphus Jlorel, testls. 123. 85.
Radulphus, presbiter, testis. 123. 85.
Raginaldus. 329. 249.
Kaginaldus Biausdrapiaus. 81. 50.
Raginaldus, Carnotensis episcopus. 83. 57. — 110. 70.
Raginaldus Cortesius, testis. 01. 42.
Raginaldus Crispini, testis. 53. 37. — 57. 40. — 01. 42.
Raginaldus de Binais, miles, testis. 123. 85.
Raginaldus de Capella, testis. 151. 102.
Raginaldus de Fonte, 75. 51 . — 82. 50.
Raginaldus de Fonte, miles. 170,118.-208. 141. —219. -150.
Raginaldus de Milli vel Milliaco, testis. 53. 37. —57. 40. — 60.45. —73. 49.
Raginaldus vel Regiualdus de Moresvilla, miles. 211. 145.
Raginaldus de Orrovilla, miles. 191. 130.
Raginaldus de Oyrevilla, miles. 212. 145.
Raginaldus de Sancto Avito, 254. 176.
Raginaldus de Villaneio. 157. 100. — 175. 117.
Raginaldus dictus Chant Tourteau. 273. 191.
Raginaldus, filius Gradulphi, nepos Raginaldi de Fonte, testis. 82. 50.
Raginaldus Lebreton. 275. 192.
Raginaldus Paganus, testis. 57. 40. — 59. 41. — 77. 53.
Raginaldus, presbiter Guillonville, testis. 94. 65.
Raginaldus, presbiter Ororii, testis. 55. 38.
Raginaldus Rouel. 100. 108,
Raginaldus Tescelinus. 00. 45. — 75. 51.
Raginaldus Veillart. 289. 204.
Raherius de Peveris. 75. 51.
Reginaldus Lecort. 178.121.
Renaut de Seint-Avi. 3.30. 249.
Rengus Flereau. 322. 240.
Renulphus Pagamenarius, testis. 81. 56.
TABLE ALPHABÉTIQUE DES NOMS DE PERSONNES. 279
K. gcreus vices deoeanatus Castriduni. 210. 142.
Richardus Ilarenc, miles. 83. 57. — 152. 103.
Kicliardus Harenc, pater Richardi. 152. 103.
Richaudis, relicta Odonis Joslain. 180. 123.
Robert de Gales. 330. 249.
Robertus, canonicus Sancti Andrée de Castroduno. 2G4. 183. ~273. 191.
Robertus de Bapaumis, miles. 107. 74.
Robertus de Bonavalle, testis. 56. 39. —94. 65.
Robertus de Chavernej'O, miles. 123. 85. — 211. 145.
Robertus de Gesili, armiger. 297. 212. — 314. 228.
Robertus de Larmere, miles. 205. 138.
Robertus de Mamlierolis, nepos Roberti de Mesio. 80. 59. — 89. 61.
Robertus de Manberolis, miles. 176. 119.
Robertus de Marois. 228. 156.
Robertus de Mesio, testis. 53. 37. — 56. 39. — 57. 40. — 66. 45. — 77. 53. — 86. 59.
— 89.61.
Robertus de Ruchevilla. 144. 98.
Robertus de Sancto Leobino, armiger. 197. 134.
Robertus de Vetevi PoDte. 147. 100.
Robertus de Villa in Blado, clericus. 301. 217.
Robertus de Ville. 226. 155.
Robertus dictus Monachus, de Esspesunvilla. 206. 139.
Robertus dictus Pichon. 236. 161. — 237.161.
RdbertuSj filius Johannis de Bordis. 151. 102.
Robertus, fi-ater Acboneti de Montgeraguet. 64. 44.
Robertus, frater Stephani de Bonavalle. 227. 156.
Robertus; gêner Hugonis de Mathueriis. 100. 70.
Robertus Guinefroi. 91.63.
Robertus Huelart?. 199. 135.
Robertus Larchier. 320. 238.
Robertus Leginplier. 254. 175.
Robertus Moncel, testis. 55. 38. — 176. 119.
Robertus Morehier, pater Garini Morehier. 141. 96.
Robertus Rastel. 70. 47.
Robertus Ventu, testis. 151. 103.
Robertus Villici. 87. 60. — 102. 71. — 176. 120.
Robinus de Cherel. 155. 105.
Kobinus de Desree. 289. 204.
Robinus de Villa in Blado, clericus. 276. 193. — 290. 205.
Robinus de Villata. 159. 107.
Robinus, filius Ade de Bardilleriis. 211. 144.
Robinus Quatretestes, testis. 123.85.
Rocelinus de Memberolis, miles. 176. 118. —293. 208.
RofEel. 260. 180.
Rogerius Bignon, miles. 211. 145.
Rogerius Boitiere. 249, 172.
Rogerius, officialis archidiaconatus Dunensis. 179. 122,
Rogerius, prior de Chauveliera, testis. 59. 41.
Roscelinus Craton, testis. 72. 49.
Roscelinus de Mamberolis, frater Goherii. 119. 81. — 294. 209.
Roseta, usor Bernardi Letanneur. 287. 202.
Sanctio Lenier. 276. 193.
Savericus. 254. 176.
Seincellus, abbas l'ontisleventii. 79, 54.
280 TABLK ALPHABÉTIQUE DES KOMS DE PERSONNLS.
Sevinus Secibcrt. 81. 56.
Sezilia, lilia Koberti de Bapaumis. 107. 74.
Simo Carrellus. 167.112.
Simo Maugerius. 65. 44.
Simon de Laneriaco, miles. 260. 180.
Stephana, tilia Herberti de Guerohia. 238. 162.
Stephauus Bere. 176. 118.
Steplianus Borduel. 276. 192.
Steplianus Bm-saiius, de Goliero. 328. 247.
Stephaïuis Caillait. 250. 172. — 298. 213. — 317. 232. — 325. 244.
Steplianus, canonicus beati Andrée de Castroduno. 268. 187.
Stephanus de Alneio, miles. 230. 157.
Stephanu.s de Boeclia, testis. 120. 82.
Steplianus de Bonavalle. 227. 155.
Stephanus de Casa. 176. 118.
Steplianus de Corterraont, clericus. 292. 207.
Stephanus de Doeto, canonicus Antisiodori. 292. 207.
Stephanus de Espesunvilla, anniger. 262. 181. — 263. 182.
Stephanus de Estauvilla. 193, 132.
Stephanus de Loiiz. 155. 105.
Stephanus de Mesio. 270. 188.
Stephanus de Ponte, miles. 234. 160. — 235. 160. — 240. 164.
Stephanus de Poicheronvilla. 150. 101. —313.228.
Stephanus de Primevilla. 319. 236.
Stephanus de Proenvilla. 81. 56.
Stephanus de Sancorre. 191. 130.
Steplianus de Villeibalai, testis. 151. 102.
Ste]ihanus, diaconus Perticensis, testis. 94. 65.
Stephanus dictus Chenart, armiger. 319. 235.
Stephanus dictus Culstellius, clericus. 232. 159.
Stephanus dictus Malebranche. 318. 234.
Stephanus, filius Guillermi de Villehermoi. 271. 189.
Stephanus, iilius Marie, filia Mathei Roetel. 82. 50.
Stephanus, filius Poolini Deloie. 201. 13G.
Stephanus, filins Roberti de Bapaumis. 107. 74.
Stephanus Gueuhon, testis. 59. 41. — 66. 45. — 75. 51.
Stephanus Mestivier. 324. 243.
Stephanus Milet, de Villa in Blado. 282. 197. — 283. 198,
Stephanus, nepos Theobaldi de Prati. 169. 113.
Stephanus Poncinus, testis. 151. 103.
Stephanus Rotru. 289. 204.
Stephanus Salvus, serviens, testis. 59. 41.
Suphenis, presbiter et persona ecclesie de Castellione. 274. 192.
Symon Crassus, testis. 61. 42.
Synion de Pratellis. 268. 186.
Symon Garrel, de Bonavalle. 101. 70. — 104. 72. — 2i')0. 185
Tediosa, filia Mathei Roetel. 82. 56.
TeobalduB vel Theobaldus, cauccllarius coiuitis Ludovici. 53. 37. — 56. 39. -
57.40.
Terriens, canccllarius comitisso Katariiic. 89. 02.
Terriens, canccllarius comitis Theobaldi VI. 117.80.
Tcnrricus de Corbichet. 226. 155.
Tticobaldus lieenne. 05. 44.
Theobaldus Bormaut, testis. .09. 41 . — 124. 80.
TABLE ALPHABÉTIQUE DES NOMS DE PEBSONNES. 281
Theobaldus, cancellarius comitis Ludovici. 61. 42. — 66. 45. — 67. 46. — 69. 47. —
70. 48. — 72. 49. - 73. 50. — 74. 50. — 75. 52.
Theobaldus V, cornes Blesensis. 63. 43. — 73. 49. -- 75. 51.
Theobaldus VI. 117.80.
Theobaldus, decanus, tpstis. 66. 45. — 70. 47.
Theobaldus de Cruce. 291. 206.
Theobaldus de Dangeolo. 101. 70. — 104. 72.
Theobaldus de Foro. 179. 121. — 287. 202. — 291. 206.
Theobaldus de Guillart, miles. 94. 65. — 95. 66.
Theobaldus de Leronevilla? 199. 135.
Theobaldus de Mathueriis. 150. 101. — 163. 109. — 250. 172. — 282. 197. ~
283. 198. — 293, 208. — 294. 209.
Theobaldus de Prati. 169. 113.
Theobaldus de Villa in Podio, decanus Dunensis in Pertico. 300.216.
Theobaldus, filius comitis Ludovici. 67. 45. — 74. 50.
Theobaldus, filius Hugonis de Jlathueriis. 100. 70.
Theobaldus, filius Roberti de Bapaumis. 107. 74.
Theobaldus, filius Theobaldi de Dangeolo. 101. 71. — 104. 72.
Theobaldus de Couturier. 289. 204.
Theonaldus Nereit. 288. 203.
Theobaldus, persona ecclesie de Mamberolis. 55. 38.
Theobaldus, presbiter de Villa in Podio, decanus Dunensis in Partico. 270. 188.
Theobaldus Ruffus. 75. 51.
Thomas Chevalier. 182. 124.
Thomas de Insula, presbiter et persona ecclesie de Ligneriis. 272. 190.
Thomas de Richevilla. 295. 209.
Thomas dictus Bos. 290. 205.
Thomas, Dunensis archidiaconus. 94. 65.
Thomas Frenbaut. 176. 119.
Thomas, gerens vices decanatus Bonevallensis. 223. 153.
Thomas Rabel, testis. 81. 66. — 176. 118.
Trechelina, relicta Radulphi le Jlintier. 174. 116.
Tyherius vel Thypherius vel Terherius de Sena , prepositus Castriduni. 318. 235.
— 328.247.-329.249.
u
Ursio de Mellaîo, dominus FractevaEis. 121. 82. — 122. 84. — 123. 85. — 126. 87.
— 127. 88. — Î28. 88. — 130. 89. — 131. 90. — 132. 90. — 183. 124.— 184. 125.
— 192. 131.
Varenna, filia Mathei Roetel. 82. 56.
V. prior Chamarcii. 78. 54.
w
Willelmus de Espesonvilla, clericus. 207. 140.
Willelmus de Fonte, capellanus Elemosine, lestis. 56. 38.
Willelmus de Monhervilla, nepos Roberti de Mesio. 86. 60.
Willelmus, filius Garini de Joi. 111. 77.
Willelmus le Lemier. 228. 156.
X
Xristiana, uxor Johannis de Bordis. 151. 102.
19
282 TABLE AI.PHABÉliylE UES NOMS DE PERSONNES.
Y
Ysabella, comitissa Carnoteusis. KW. 112.
YBabella, tilia Guillelmi Blanohecote. 241. 1G5.
Ysabella, relicta Jncelini de Giieherbaut. 159. Ht7.
Ysabella, soror comitis Ludovici. 67. 45. — 74. 50.
Ysabella, soror adonis. 290.205.
Ysabella, uxor Hugonis Lanier. 254. 17G.
Ysabella, uxor .lohannis dicti Saïadin. 229. 157.
Veabella, uxor Mauricii de Turchepot. 144.98.
Ysabella, uxor Pétri de Toriel. 102. li>9.
Y'sahella, uxor Radulphi de liouferi. 217. 149. — 218. 15»'.
Ysabella, uxor Kaduljihi dicti Yituli. 248. 171.
Ysabellis, uxor Robini de Villata. 159. 107.
Y'sambardus de Sancto Deodato vel Ysarabart de Saint-Die, castellanus Castriduni
et Carnoti. 2S4. 199. — 287. 201. — 302. 218. - 304. 219.
l'IN UK LA TMiLE IiES NOMS f)E l'EHSOXNES.
TAliLE ALlMfAllÉTKjUE
.NOMS DE LIEUX CITÉS DAXS CK \OLUME.
PREMIÈRE PARTIE. XIF SIÈCLE
A
Aureliauis. 10. 7. —21. lO. (irléans (Loiret).
r,
r.arum super Secauaiii. 4ii. iil. Bur-sur-Seiue ( AuLe).
Bello Fago | nemus de). 17. 12. Le bois de Beaufou, comiiinne de Fontaine -liaoul
(Loir-et-Cher).
lîellus Mons. 37. 27. Beaumont-le-Cliartif ou Beaumont-les- Autels (Eure-et-Loir).
Belveer ( nemus de). 28.22.
Bonavallis. 11. 2. — 17. 13. —40. 32. Bonneval (Eure-et-Loir;.
Bord». 12.9. Les Bordes, hameau, commune d'Authenil, canton de Cloyes (Eure-
et-Loir).
Bretigni (molendinus de). 52. 35. l'.retigny, iiameau, commune île Dangeau. canton
de Brou (Eure-et-Loir).
Brucia. 34. 25. La Brosse , château et hameau , commune de Nottonville , canton
d'Orgères (Eure-et-Loir).
(Jampus Rotundus. 44. 30. Champrond-en-Perchet ou Champrond-en-Gastine, arron-
dissement de Xogent-le-lfotrou (Eure-et-Loirl.
Carnotum. 7. C. — 23. l'.i. — 2Ô. 20. — 32. 24. — 39. 28. Chartres (Eure-et-Loir).
Carus Kogus. 12. 9. Corbuchet, château, commune de Saint-Pellerin , canton de
Cloyes (Enre-et-Loir).
Castellum Castriduni. 29. 22. La forteresse de Châteandun , située sur l'emplace-
ment actuel du château de Châteaudun.
Castrum Reginaldi. 33.25. Châteauronaud (Loir-et-Cher),
Charreium. 30.27. Charray, canton de Cloyes (Eure-et-Loir).
Coctus Mons. G. 5.
Cortermont. 45.31. Contermont, ferme, commune de Péroiiville, canton d'Orgcrcs
(Eure-et-Loir).
Curia Alani. 31.23. Comtalain, canton de Cloyes (Eure-et-Loir*.
Curvavilla. 44.30. Courvillc Eure-et-Loir;.
284 TABLE ALPHABÉTIQUE DES NOMS DE LIEUX.
D
Dona Manu. 35.25. Donnemain-Saiut-Mamert , luuton do Châteaudun (Eure-et-
Loir).
E
Estauvilla. 29. 22. Eteauville, liameau, commune de Lutz, canton de Châteaudun.
F
Feritas vel Firmitas Ville Noli. 21.10.-40.28. La Ferté-Villeneuil, canton de
Cloyes (Kure-et-Loir).
J
lerosolima vel Jérusalem. 8. 7. — 35. 26. — 37. 26. — 45. 31 . Jérusalem.
L
Launomarius (Beatus). 36.24. L'abbaye de Saint-Laumer, à Blois (Loir-et-Cher).
Logronum. 52. 35. Logron, canton de Châteaudun (Eure-et-Loir).
Lorabardia. 8. 7. Les Lorabardies, quartier de la ville de Châteaudun, actuellement
compris dans les dépendances de l'Hôtel-Dieu.
M
Mens Fortis. 19. 14. Monifort-l'Amaury (Seine-et-Oise).
Mons Duplex. 27. 21. Mondouhleau (Loir-et-Cher).
Mosteriolum. 37. 26. Mottereau, canton de Brou (Eure-et-Loir).
N
Novus Burgus. 6. 5. Le Bourg-Neuf, ancien faubourg de Châteaudun.
P
Porcheronvilla. 26,21. Porcheronville, hameau, commune d'Ozoir-le-Breuil, canton
de Châteaudun (Eure-et-Loir).
R
Rivus Fontis. 33. 25. La Fontaine , hameau , commune de Saint-Denis-les-Ponts ,
canton de Châteaudun (Eure-et-Loir).
SaD(^ta Crux. 14. 10, — 22. 17. — 23. 18. Sainte-Croix, église cathédrale d'Orléans.
fcanctus Avitus. 47. 32. Saint-Avit , commune de Saint-Denis-les-Ponts , canton de
Châteaudun.
Sanctus Georgius (altare). 4. 4. L'autel de Saint-Georges, dans l'église de la Made-
leine, à Châteaudun.
Sanctus Medardus. 37. 27. Saint-Médard, ancienne paroisse de Châteaudun.
Sanctus Valerianus. 17. 13. L'église Saint -Valérien , à Châteaudun.
Sarmesoles. 43. 29. Sermesoles, hameau maintenant détrui*, commune de Moutiere,
canton do Voves (Eure-et-Loir).
Seno. 15. 11. Sens (Yonne).
Sohiis. 43. 30.
Sparno. 19. 14. Epernon, canton de Maintenon (Eure-et-Loir).
Spesumvilla. 21. 16. Péronville, canton d'Orgères (Eure-et-Loir).
TABLE ALPHABÉTIQUE DES N'OMS DE LIEUX. 285
Tiron (Humen). La Tironne, rivière (Eure-et-Loir).
Tronchetum. 27. 21. Les Tronchais , ou laBezolière, feiTue, commune de Chouè
(Loir-et-Cher).
Turo. 18. 13. — 27.21. Tours (Indre-et-Loire).
Tyro. 18. 13. — 27. 21. Thiron (Eure-et-Loir).
V
Vadus Alneti (abbatia). 27. 21.
Varenna (molendinus do). 31/23. Le moulin de la Varenne , commune de Courta-
lain, canton de Cloyes (Eure-et-Loir).
Vicus Coriariorum. 2. 2. Rue de la Corroierie, à Chartres.
Villagalli; vel Villagualli. 14. 10. — 21. 15. — 22. 17. — 23. 18. Villequoy, ferme,
commune de Péronville, canton d'Orgères (Eure-et-Loir).
Villeretum. 18. 13. — 45. 31. Villeret, ferme, commune de Péronville, conton d'Or-
gères ''Eure-et-Loir).
Villevoison. 38. 27. Villevoison , ferme , commune de Saint-Cloud , canton de Châ-
teaudun (Eure-et-Loir).
Vendocinensis. 41. 28. Vendôme f Loir-et-Cher).
Vovretum vel Vovroi. 33. 24. — .35. 2(5. — 47. 32. Le Vouvray, hameau, commune
de Saint-Denis-les-Ponts, canton de Ch;1teaudun (Eure-et-Loir).
SECONDE PARTIE. XIIP SIÈCLE
Alonna. 296.211. AUonues, canton de Voves (Eure-et-Loir;.
Aurelianis. 67. 46. — 60. 46. — 75. 52. — 112. 78. — 176. 120. Orléans (Loiret).
Autolium. 106.74. Autheuil. canton de Cloyes (Eure-et-Loir).
Auvillier vel Avillier. 299. 215. — 300. 216. Auvilliers, hameau, ^commune d'Ozoir-
le-Breuil, canton de Châteaudun (Eure-et-Loir).
B
Baatarderia juxta Libovillam. 135. 93. Libouville, hameau, commune de Châtillon,
canton de Cloyes (Eure-et-Loir).
Balgenciacum. 62. 43. Beaugency (Loiret).
Beatus Avitus. 81. 56. — 83. 57. Saint-Avit, hameau, commune de Saint-Denis-les-
Ponts, canton de Châteaudun.
Bello Fago (nemus de). 75. 51. — 121.82. — 126. 87. — 133 91. Le bois de Beau-
fou, commune de Fontaine-Raoul (Loir-et-Cher).
Billard (vinea de) apud Sanctum Johannem de Catena. 202. 137. Nom de terroir à
Saint-Jean, commune de Châteaudun.
Binais. 75. 51. Binas, cauton d'Ouzouer-le-JIarché (Loir-et-Cher).
Blachia via. 201. 136. Blanche-Voie, terroir de Saint-.Jean, commune de Châteaudun.
Blandemvilla. 289. 204. Blandainville, canton d'Illiers (Eure-et-Loir).
Blemart (foresta de). 191. 130. Forêt de Blemart , près Châteaurenaud (Indre-et-
Loire ).
280 TABl.L ALPHAHICTIQrE DKS NOMS DE LllitX.
Blesis. C1.42. — 07. 67. Blois (Loir-et-Cher).
llonavallis. 88. Cl. - 182. 124. - 183. 125. — 184. 12.0.— lOO. 129.— 211. 14.'..—
2()l). 18.'i. Kouneval (Eure-et-Loir;.
Bordic. 75. 51. — 244. 107. — 245. 109. — 246. 169. — 284 199. Les Bordes, ha-
meau , commune d'Autheuil, canton de Cloycs ( Eure-et-Loir \ et près Fontaine-
Marie (Loir-et Cher).
Bordetieria apud Aurelianuni. 176. 120.
Borgelattre vel Borjatre vel Boriartre vel Bojastre. 75. 51. — 125. 80. — 176. 119.
— 289.204. Bougeâtre, hameau, commune de Uangeau, canton de Brou (Eure-
et-Loir).
Bretonia Castriduni. 228. 150, liue de hi Brefonnerie, à Châteaudun ; aujourd'hui
di.sparae.
Broisia. 170. 118. — 227. 155. Le Broua.'îe. liameau, commune de Châteaudun.
Bo^;chctllra. 328. 247.
Biillevilhx. 175. 120. Biillainville, canton de Bonneval (Eure-et-Loir).
Burgum comitis apud Castrumdunum. 221. 152.
Burirum novum apud Castrumdunum. 130. 9U. — 280.195,
c
Campus Gasterius. 170. 119.
Campus Mégot apud Cienesvillani. 159. 107. (lénainville, ferme, commune de î'ia-
cey, canton de Bonneval (Eure-et-Loir .
Campus Saucti Martini. 55. 38. Terroir de Porcheron ville, commune d'Ozoir-le-
Breuil, canton de Châteaudun.
Capella Beati Jlartini. 122. 84. — 127. 88. La chapelle de Saint-Martin, jadis située
dans le palais épiscopal à Chartres.
C-irnotum. 75.52. — 110.77. — 122.84. — 127.88. — 108.113.— 1H7. 127.—
212. 140. Chartres (Eure-et-Loir).
Caio Campo (vinea in). 204. 138.
Casa. 170. 119. La Chaise, ancien château, ferme, commune de Thiville. canton de
Châteaudun.
Castellum Castriduni. 93. 04.
Castellio. 3ii<J. 224. Châtillon, canton de Cloyes (Eure-et-Loir).
Castrum Castriduni. 200. 180. — 277. 194.
Castrumduuum, Cheteaudun, Chasteaudun 53. 37. —54. 38. — 55. 38. — 56. 39.—
57. 40. — 63. 43. — 65. 44.-66. 45. — 69. 46. — 70. 48. — 71. 48. — 72 49.—
73. 49. — 74. 50. — 75, 51. — 77. 53. — 78. 54. — 84. 58. — 85. 59. — 87. 60.—
89. 01. — 94. 65. — 95. 66. — 96. 67. — 98. 68 , — 102. 71. — 103. 72. — 1 15. 79.
— lie. 80. — 117. 80. — 130.90.— 133.91.— 134.92.— 140. 95.— 143.98.
— 170. 114. — 173. 115. — 174. 116. — 178. 121. — 179. 121. — 180. 123. —
183. 124. — 184. 125. — 186. 120.— 189. 128.— 194. 133.— 198. 135.— 204. 138.
— 205. 139. — 206. 139. — 212. 146. — 213. 146. — 214. 147. — 216. 148. —
217. 149. — 218. 150.— 219. 151. — 227. 155 — 276. 193.— 283 199.-293. 208.
— 302. 218. — 303. 219. — 304. 219. — 307. 221. — 311. 226. — 318. 234. —
32l.?,S9.
Castrum Reginaldum. 191. 130. Châteaurenaud (Indre-et-Loire).
(îctum. 172- 115. Ct'ton. canton du Tlieil (Orne;.
Chamarciura, Chemars. 78. 54. — 140. 95. — 173. 115. — 330. 249. Chemars. au-
jourd'hui partie du faubourg de Saint-Jean, à Châteaudun.
Chanteles. 170. 119. Chantelays, ferme, commune de Conie, canton de Châteaurlun
Chantemcllo. 171'.. 119. Chautemesle, château, commune de Logron, canton de Châ-
teaudun.
Charreinm. 145.99. Charray, canton de Cloyes (Eure-et-Loir).
Ctioa. 99. 69. Choue, canton de Mondoubleau (Loir-et-Cher).
Choigncs Lenoveles. 176. 118.
Cimiterium Sancti Lazari de C'astroduno. 296. 211.
Clnia. 50. 39. — 102. 71. — 103. 72. Cloyes ( Eure-et-Loir),
TABLE ALPHABÉTIQUE DFS NOMS DE LIEl X. 287
Codroi. 186. 126.
Codroiau. 186. 126.
Columbarium. 176. 118. — 211. 144.
Connant. 133. 91. Counant, canton de Marchenoir (Loir-et-Cher)
Connia vel Conia. 217. 149.— 218. l'A).— 206. 211. La Conie, rivière (Eure-et-Loir
et Loiret).
Conniis (villica de). 176. 120. Conie, canton de Châteaudun.
Corbichetum 176. 119. Corbuchet, chSteau , commune de Saint-Pellerin, canton de
Cloyes (Eure-et-Loir).
C'oudreium. 243. 167. Les Coudreaux , château , commune de Marboué , canton de
Châteaudun.
Crespainvilla vel Cresspaivilla , 109. 76. — 176.118. Crépainville, hameau, commime
de Châteaudun.
Cuneo Asinorum (rupes in) in censiva prioris de Chamarcio. 210. 143.
Cuneun Beati Andrée de Castroduno. 179. 122. — 287. 202. — 291. 206.
Cuneum Sancti Pétri de Castroduno. 241. 165.
Curia Alani, Cortalanum, Cortelanum. 58.40. — 59. 4L —97.67. — 116.79. —
138. 94. - 176. 119. —226. 154. — 242. 166. — 252. 174. Courtalain , canton de
Cloyes (Eure-et-Loir).
Curia Hermundi, Cortermoat, Corthermont, Contermont. 206.139. — 261. 180. —
262. 181. — 263.182. — 265. 184. Contermont, ferme, commune de Péronville,
canton d'Orgères (Eure-et-Loir).
Curvavilla. 108. 75. — 147. 100. Courville, chef-lieu de canton (Eure-et-Loir).
D
Dangeolnm. 176. 120. Dangeau, canton de Brou (Eure-et-Loir).
Donamanu. 75. 51. — 176. 119. Donnemain-Saint-Mamert, canton de Châteaudun.
Dunensis. 278. 194. Pays Dunois.
Duresi. 235. J60. Dheury, hameau, commune de Dounemaiu-Saint-Mamert, canton
de Châteaudun.
E
Ebora, Evora. 176. 120. — 205. 138. Yèvres, canton de Brou (Eure-et-Loir).
Ecclesia Béate Marie Magdalene. 84. 58. — 99. 69. L'église de la Madeleine, à Châ-
teaudun.
Ecclesia Beati Nicholai. 99. 69. — 134. 92. Chapelle de l'Hôtel-Dieu de Châ-
teaudun.
Ecclesia de Castellione. 274. 192. L'église de Châtillon, canton de Cloyes (Eure-
et-Loir).
Esscures. 109. 76. — 179. 122.— 287.202. Val des Cures, terrok, commune de
Châteaudun.
Esteauvilla. 176. 119. — 193. 132. Éteauville, hameau, commune de Lutz, canton
de Châteaudun.
Falperia Castriduni. 232. 159.
Favellis. 176. 119. Favelles, commune d'Épieds (Loiret).
Ferentinum. 76.53, Florence (Italie).
Feularde. 110. 76. La Felarde, ferme, commune de Péronville, canton d'Orgères
(Eure-et-Loir).
Firmitas, Firmitas de Villenoil, Firmitas Villenolii, Feritae. 53. 37. — 63. 4S. —
73. 49. - 75. 51 . — 117. 80. — 154. 104. — 176. 1 19. — 195. 133. — 196. 133. —
203. 137. La Ferté-Villeneuil, canton de Cloyes (Eure-et-Loir)
Fons Marie, Fonteiue Marie, Fontene Marie. 80. 55. — 244. 167. — 245. 169.—
246. 169.-255. 177. — 284. 199. — 307. 222.-308.223.-311.226. FonUine-
Marie (Loir-et Cher).
288 TABLE ALPHABÉTIQUE DES NOMS DE LIEUX.
Fonteneio, Frorrteneio (vinea de). 70. 47. — 75. .52.
Fontes. 110. 80.— 176. 111). — ■>26. 164. —252. 174.
Forest.i. 176. lU".
Forraier (foramen). 99. 69.
Forum Castruiiun. 124.86. — 144. 98.— 192. 1,31. — .329. 248.
Fougerie. 176. 121. Fiigère? ferme, commune de Chûteaudim.
Frachenis. 92. 64. Frechene, château, commune de Villcfrancœur (Loir et-Cher).
Francalinaria, Franquelineria. 92. 64. — 148. 100. — 176. 119. La Franquelière
(Loir-et-Cher).
Frigida Terra. 295. 209. Froideterre, hameau, commune de Thiville, canton de Châ-
teaudun.
Froitval, Freitval, FractavallLs. 70. 47. — 75. 52. — 9.3. 124. — 121. 82. — 123. 84.
— 126. 87. — 127. 88. — 131. 90. — 132. 90. Fréteval ( Loir-et-Cher).
Furumu Buelli apud Carnotum. 212. 146. Le Four-Bocl, à Chartres.
a
Genessvilla. 159. 107. Génainville, ferme, commune de Flacey, canton de Bonnéval
(Eure et-Loir).
Goheri de Dangeolo. 240. 164. Gohory, canton de Brou (Eure-et-Loir).
Gohervilla. 183, 124. — 184. 125. Gourville , hameau , commune de Neuvy-eii-Du-
nois, canton de Bonnéval (Eure-et-Loir).
Golarderia. 115. 79. La GoislarJière, commune et canton de Droué (Loir-et-Cher).
Grauc-hie. 115. 79. Les Granges, commune et canton de Droué (Loir-et-Cher).
Guerarderia in parochia de Couant. 131. 91. Conan, canton de Marchenoir (Loir-et-
Cher).
Guicheri. 106. 74_ Guichery, ferme, commune d'Autheuil, canton de Cloyes (Eure-
et-Loir).
Guillart. 94. 65. — 95. 66. — 139 94. — 176. 120. Guillard, ferme, commune de
Guillonville, canton d'Orgères (Eure et-Loir).
Guillonvilla. 157. 106. — 175. 117. Guillonville, canton d'Orgères (Eure-et-Loir).
H
Haia, Hahia, Haia MalateiTa. 66. 45. — 75. 51. — 170. 119. La Haie-Maleterre,
ferme, commune d'Ecoman (Loir-et-Cher).
Heaumont-Fontaine. 176. 119. — 289. 204, Heaume-Fontaine, hameau, commune de
Blandainville, canton d'IUiers (Eure-et-Loir).
Helieria (terra de). 80. 55.
Herbovilla. 325. 244, Harbouville-la Queue verte, hameau, commune d'Ozoir-le-
Breuil, canton de Châteaudun.
Herichon (porta). 182. 124. La porte HOrisson, à Bonnéval (Eure-et-Loir).
Herlebauderia apud Castridunura. 107. 74.
Ilierosolima, Iherosolima. 07.45. — 09.47. — 71.48. — 75.50. — 77.63. Jérn-
salem.
Huelinam ( vinea ad). 70. 47. — 75. 52.
.lalanz. Jalans. 75. 51. — 105. 73. — 176. 119. —254. 175. Jallans, canton de Châ-
teaudun.
Jumeaus. 211. 144. Les Jumeau.x, hameau, commune de Jallans, canton de Châ-
teaudun.
La Béate Ouri, La Baate Ouri. 233. 159.— 275. 192. La Baste-Oury, terroir, com-
mune de Châteaudun.
TABLE ALPHABÉTIQUE DES \OMS Di LIEUX. 289
Labroise. 176. 118. La Brouaze, hameau, commune de Cliâteaudun.
Lache.se. 176. 118. La Chaise, ancien château, ferme, commune de Thiville, canton
de Châteaudun.
La Gufmardiere (vinea que dicitur). 234. 160.
La Mauratiere. 281. 196. Terroir, commune de Châteaudun.
Lanneriacum, Laueriacum. 176. 117. — 2.30. 157. Lanneray, canton de Châteaudun.
Langeium. 65. 44. Laiigey. canton de Cloyes ;Euve-et-Loir).
La Reenville, Laraivilla. 153. 103. — 176. 118. Larainville, maison à Châteaudun. j
La Ronche juxta Dangeolum. 176. 120.
Lateranum. 105. 73. Saint-Jean de Latran, à Rome.
Le Marches à Poroheronville. 302. 218. Percheronville, hameau, commune d'Ozoir-
le-Breuil, canton de Châteaudun.
Lenda. 115. 79.
LiboviUa. 75. 51. — 169. 113. — 188. 127. — 189. 127. — 215, 147. —219. 151.—
239.164. — 243.167. Libouville, hameau, commune de Châtillon, canton de
Cloyes (Eure-et-Loir).
Liconci. 75. 51. — 176. 117. — 190. 129. Liconci (Loiret).
Lidum. 152. 103. — 222. 152. Le Loir, rivière.
Lineria, Ligneriis. Lineriis. 176.119. — 271.189. — 272.190. - 320.237. Li-
gnières, canton de Morée ( Loir-et Cher).
Logron. 96. 67. — 176. 118. Logron, canton de Châteaudun.
Luz. 176. 118. Lutz, canton de Châteaudun.
Magnum Yicum, infra muros Castriduni. 194. 133. — 223. 153. — 253. 175. —
257. 178. — 258. 179.
Malabrancheria. 121. 82. — 126. 87. Commune de Fontaine-Raoul (Loir-et-Cher).
Mallonvilla. 195.133.
Mamberolis, ilanberolis. 55. 38. — 119. 81. — 176. 118. MembroUes (Loir-et-Cher).
Mane (parochia de). 249. 172.
Marboe, Marboi. 82.56. — 171. 114. — 176. 117. — 187. 127. Marboué, canton de
Châteaudun.
Matueria, Macueria. 283. 199. Massuères, ancien fief, hameau, commune de Dancy,
canton de Bonneval (Eure-et-Loir).
Megaudin. 199. 135. Migaudin, commune d'Yèvres, canton de Brou (Eure et-Loir).
Mofflart. Mouflat. 65.44. — 70.47. — 75. 52. Mouflart, terroir, commune de Châ-
teaudun.
Molaria, Moleria. 101. 70. — 104. 72. — 167. 112. — 171. 114. — 266.185. La
Molière, hameau, commune de Saint-Christophe, canton de Châteaudun.
Molendina Nova. 176. 119. — 187. 127. Le Moulin-Neuf , hameau, commune de
Romilly-sur-Aigre, canton de Cloyes (Eure et-Loir).
Molendinum de Bretinhi, vel Bretigni. 96. 67. — 176. 120. Brétigny, moulin , com-
mune de Dangeau, canton de Brou (Eure-et Loir).
Molendinum de Chavanz apud Feritatem. 53. 37. — 63. 43. — 73. 49. — 75. 51. —
176.119.
Molendinum de Cholet de Lende. 176. 119. Landes, canton d'Herbault (Loir-et-
Cher).
Molendinum de Haton. 176. 119. Moulin Haton , commune de Charray, canton de
Cloyes ( Eure-et-Loir ).
Molendinum de Montemain. 176. 120. Montemain, hameau, commune de Saumeray,
canton de Bonneval (Eure-et-Loir).
Molendinum de Paupere Sacco, vel Povresac, juxta Feritatem. 145. 99. — 146. 99.
— 176. 119.
Molendinum de Pomeen. 129. 89. Poméan , ferme, commune de Brou (Eure-et-
Loir).
Molendinum de Varenna. 97.67. —138, ?^ —176. 118. — 226. 154.-242. 166.—
290 T.ABLE ALPHABÉTIQUE BES .NOMS DE LILUX.
252. 174. La Varenne, moulin, commune de Courtalain. canton de Clo)'eB (Eure-
et-Loir).
Molendinuni Envau vol Danvau apud Feritatem. 154.104. — 20.3. 137. — 297. 212.
— 314. 229. Le Moulin Dauveau, commune de La Ferté-Villeueuil, canton de
Cloyes (Eure-et-Loir).
Molendinum Estorvel de Borseio. 86. 60. Boursay, canton de Droué (Loir-et-Cher).
Molendinum Hervei. 151. 102.
Molendinum Lidi. 176. 119.
Molendinum Mesandum. 125. 86.
Molendinum N(iviim inter Fontes et Curiam Âlani. 116. 80. — 176. 119.— 252. 174.
Le Grand-Moulin, commune de Courtalain, conton de Cloyes (Eure-et-Loir).
Molendinum Vaar, Molin au Vaer. 315. 230. — 333. 251.
Molendinum Villicarii. 176. 119.
Molendinum Villici. 256. 177.
Monborrus. 80. 55. Montbarry, hameau, aujourd'hui détrait, commune de Saint-
Denis-les-Ponts, canton de Châteaudun.
Mons Duplex. 143. 98. Montdoubleau (Loir-et-Cher).
Monsinevilla 176.119.
Monte Canini (terra de), 156. 105.
Mons Rehardi. 176. 120.
Montigniacum , Montinhiacum , Montigeniacum. 71. 48. — 103. 72. — 177. 120. —
^20. 151. Montigny-le-Gannelon, canton de Cloyes (Eure-et-Loir).
Montrionis (vinee de). 286. 201.
Moreheria. 141. 97. Morée, chef-lieu de canton (Loir-et-Cher), ou Moriers, canton
de Bonneval (Eure-et-Loir).
Monainevilla. 176. 118. Merenneville , hameau, commune d'Ozoir-le-Breuil , canton
de Châteaudun.
Mortaigne, 137.93. Mortagne (Orne).
N
Nemus Borrelli. 121. 82. — 126. 87. Bois-Bourreau , terroir, commune de Fontaine-
Raoul (Loir-et-Cher).
Nemus Bordarum 75. 51. — 244. 167. — 245. 169. Le bois des Bordes, Les Bordes,
hameau, commune d'Authenil, canton de Cloyes (Eure-et-Loir).
Nemus de Bello-Visu inter Bordas et Fontem-Marie. 284. 199, Le Bois de Beau-
voir, entre les Bordes et Fontaine- Marie, commune de Douy, canton de Cloyes
(Eure-et Loir).
Nemus Sancti Pétri in parrochia Goheri de Dangeolo, 240. 164, Gohory, canton de
Brou (Eure-et-Loir).
Nemus Villici. 115. 79, Bois-Auvée, hameau, commune de Langey, canton de Cloyes
(Eure-et-Loir).
Nicholai (altare Beati). 95. 66. L'autel dédié à saint Nicolas , dans la chapelle de
l'Hôtel-Dieu de Châteaudun.
Nivovilla. 176. 118. Nivouville, hameau, commune de Châteaudun.
Noeretum. 75. 51. Nozay, hameau, commune de Thiville, canton de Châteaudun.
Novum Castrum. 68. 40. — 118. 81. Châteauneuf, arrondissement de Dreux (Eure-
et-Loir).
Nuefviz. 83. 57. Neuvy-en-Dunois, canton de Bonneval (Eure-et-Loir).
0
Olaivilla. 176. 119. OUainville, commune de Villamblain (Loiret).
Ormevilla. 327. 240 Ormeville, hameau, commune de Baudreville, canton de Jan-
ville (Eure-et-Loir).
Ororium Doain, vel Decani. 176. 120. — 209. 142. Ozoir- le -Doyen (Loir-et-
Cher).
I
TABLE ALPHABÉTIQUE DES NOMS DE LIEUX. 291
Oroiium le Biuill. 150. 101.— 158. lOG.— 1G3. 100. Ozoir-le-Breuil, canton de Cha-
teaudun.
P
Paciacum. 112.78. Passy (Seine).
Panceria apud Castridunum. 87. 60.
Pelliperia Castriduni. 270. 188.
Pertes in parrochia Castellione. 58. 40. — 59. 41. — 60. 41. — 61. 42. — 75. 51. —
243. 167. — 309. 224. Châtillon, canton de Cloyes (Eure-et-Loir).
Peschechat, Pochechat ivinea de). 79 55. — 251. 173.
Pessumvilla, Espezonvilla. 206. 139. — 316.231. Péronville, canton d'Orgèree (Eure-
et-Loir).
Planche vadi Tonnellarioruni. 99.69. Le gué aux Tonneliers, commune de Choue
(Loir et-Cher).
Poiletum in Pertico. 176. 118. Le Poislay-au-Perche , canton de Droué (Loir-et-
Cher)-
Pontes. 197. 134. — 198. 134. — 238. 163. — 247. 170. Ponts , hameau , commune
de Saint Denis-lès-Ponts, canton de Châteaudun.
Porcheronvilla. 55. 38. — 67. 46. — 75. 51. — 110. 76 — 160. 108. — 161.108. —
176. 117. — 208. 141. — 236. 161.— 237. 162.— 259. 179.— 285. 200.— 292. 207.
— 298 213. — 302.218. — 312.227. — 313.228. - 317.232 — 323.241.—
324. 243. — 325. 244. Porcherouville, hameau, commune d'Ozoir le-Breuil, canton
de Châteaudun.
Porta Carnotensis. 201. 136. La porte Chartraine , à Châteaudun, aujourd'cui dé-
truite.
Praheles. 176. 120.
Pratum de Flotel. 86. 60.
Primevilla, Priraavilla. 82. 56. — 176. 117. — 208. 141. — 319. 236. Pruneville,
ancien château, ferme, commune de Marboué, canton de Châteaudun.
Proenvilla (viuea de). 109.76.
Puteum ( vinea ad ). 70. 47.
Pynarderia. 113. 78. La Pinardière? vers Droué (Loir-et-Cher).
Q
Quercus de Tripode. 121. 82.— 126. 87 vers Beaufou, commune de Fontaine-
Raoul (Loir-et-Cher).
E
Rengi. 176. 119. — 240. 164.
Romiliacum super Engrain, Rcimovilla. 176. 120. Romilly-sur-Aigre , canton de
Cloyes (Eure-et-Loir).
Rougenoil. 176. 117.
Kouserein, Rouseren (vinea de). 66.45. — 75. 51.
Roycefort, Rupis Fortis. 304. 220. — 334. 252. Rochefort, hameau, commune de
Jallans, canton de Cnâteaudun.
S
Sanctus Albinus juxta Castrumdunum. 254. 175. Saint- Aubin.
Sanctus Avitus, abbatia. 250. 172. L'abbaye de Saint-Avit , aujourd'hui hameau,
commune de Saint-Denis-lès-Ponts, canton de Châteaudun.
Sanctus Cauraunas Carnotensis. 187. 127. Saint-Chéron-lès-Chartres, canton nord de
Chartres (Eure-et-Loir).
Sanctus Egidius de Colle. 133. 91. — 296. 211. Saint-Gilles , château , commune de
Châteaudun.
Sanctus Eyurtius. 75. 52. Sainte-Euverte , à Orléans (Loiret).
2D2 TABLE ALPHABÉTIQUE DES NOMS DE LIEfX.
Sanctus Johannes de Chatena. 202. 137. Saint-Jean de la Chaîne, faubourg de Châ-
teaudun,
Sanctus Lazarus. 120. 81. Saint-Lazare, ancienne léproserie, aujourd'hui Les Récol-
lets, commune de Saint-Denis-lès-Poiits, canton de Châteaudun.
Sanctus Martinus de Marboeto. 319. 235. Saint-Martin, hameau, commune de Mar-
boiié, canton de ChSteaudun.
Sanctus Medardus. 178. 121. tiaint-Médard, ancienne église de Châteaudun, placée
sous les murs du château.
Sanctus Petrus de Marboeto. 319. 235. L'église Saint-Pierre de Marboué, canton de
Chàtea'idun.
Sanctus Vincentius de Netnore. 68. 46. Saint-Vincent aux Bois, ancienne abbaye,
hameau, commune de Saint-Maixme, canton de Châteauneuf (Eure-et-Loir),
Sarmesoles. 75. 51.
Saullievre. 250. 172. Saulièvre, terroir, commune de La Chapelle-du-Noyer, canton
de Châteaudun.
Selomes. 17G. 119. Selommes, chef-lieu de canton (Loir-et-Cher).
Sivriacum. 149. 101. Civry, canton de Châteaudun.
T
Telloi. 200. 1.^5. Teillay, ferme, commune d'Autheuil , canton de Cloyes (Eure-et-
Loir).
Teneria Castriduni. 185. 126. —288. 203.
Terra Nigra. 176. 118. Terrenoire, ferme, commune de La Chapelle-du-Noyer, can-
ton de Châteaudun.
Terras dulces (viuea ad). 70. 47. — 75. 52.
Toriel, Toriau. 72 49. — 75. 51. — 17G. 118. Thoreau, château et ferme, commune
de Saint-Denis-lès- Ponts, canton de Châteaudun.
Tronclietis (terra de). 75.61. — 99. 69. Les Tronchais, commune de Choue (Loir-
et-Cher).
Tronchetum. 180. 123. Le Tronchet, hameau, commune de Lanneray ou commune
de Marboué, canton de Châteaudun.
Tusca Briderii. 176. 117. Touchebredier, château et ferme, commune de La Chapelle-
du-Noyer, canton de Châteaudun.
u
Ulmo iuxta Brocea. 176. 118. La Brosse, château, commune de Nottonville, canton
d'Orgères (Eure-et-Loir).
Ureella. 62. 42.
Ursonvilla 176. 118. Orsonville , hameau, commune de Donnemain-Saint-Mamert,
canton de Châteaudun.
Valeria super Coniam. 217. 149. — 218. 150. Valliéres, h.^meau, communes de Ci-
vry et de Nottonville, cantons de Châteaudun et d'Orgères (Eure-et-Loir).
Vailis Kyoli. 176. 118.
Vallura Sancti Aniani. 152. 103. — 267. 186. Le Val Saint-Aignan, quartier de la
ville de Châteaudun.
Veves. 64. 44. Veuves, canton d'Herliault (Loir-et-Cher).
Vicenis 191. 131. Vincennes (Seine).
Viens Béate Marie Magdalene. 296.211.
Vicus de Esseures. 79. 55.
Villa Amdree. 176. 119. Villandry? hameau, commune de Villampuy, canton de Châ-
teaudun.
Villa Episcopi, Villevesque, Villevesquez. 62, 43. —75. 51. — 78. 54. — 83. 57.—
TABLE ALPHABÉTIQUE DES NOMS DE LIEUX. 293
100. 70. — 111. 77. —211. U^. — 213. 14(5. — 250. 172. —299. 215. —300. 216.
— 322.240.
Villa Escharbot. 269.188. Écharbault, ferme , commune de Lanneray, canton de
Châteaudun.
Villagalli. 207. 139. Villequoy, ferme, commune de Péronville , canton d'Orgères
(Eure-et-Lùire).
Villa in Blado, Villenblini. Villenblainh. 75. 51.— 176. 117.— 213. 146 — 248. 171.
— 250. 172. — 264. 183. — 273. 191. — 282. 197. — 283. 198. — 290. 205.—
293. 208.-294. 209. — 310.225. Villamblain. canton de Patay (Loiret).
Villa in Podio. 75. 51. Villam]ui\', canton de Châteaudun.
Villa Lupi. 75. 51. — 176. 118. Villeloup , hameau, commune d'Ozoir-le-Rreuil,
canton de Châteaudun.
Villavesson, Villei'oison. 75. 51. — 176. 117. Villevoison, ferme, commune de Saint-
Cloud, canton de Châteaudun.
Villebeton. 176. 119. Villebeton, hameau, commune du Mée, canton de Cloyes (Eure-
et-Loir ).
Villeretum, Villeret, Villaret. 75. 51. —296. 210.-316. 231.-326. 245. Villeray,
ferme, commune de Bazoches-en-Dunois, canton d'Orgères (Eure-et-Loir).
Villetronum. 176. 118. Villetron, ancien fief, hameau, commune de Civry, canton
de Châteaudun.
Villorset. 248. 171. ? vers Villamblain, canton de Patay (Loiret).
Villouseir. 176. 120. Villouzier, ancien fief, hameau, commune de Lutz, canton de
Châteaudun.
Vindocinensis. 136.93. Vendôme (Loir-et-Cher).
Vovretum, Vovroi. 57. 39.— 75.52. — 77.53. — 81.56.— 176. 118. Vouvray,
hameau, commune de Saint- Dcnis-les-Ponts, canton de Châteaudun.
Yeiacum, Ysi. 170. 114. — 176. 120. — 205. 138. Yssay, ancien fief, hameau, cora
mune d'Yèvres, canton de Brou (Eure-et-Loir).
FIN DES TABLES.
rARIS. — IMPRIMERIE F. LEVE, KLE CASSETTE, 17.
3
V
o
•H
T-
^
Vf)
1
<t
C
w
o
o
'
0)
«
CQ
Châteaudun, France - Archives de la
Maison-Jiieu de Châteaudun,
PONTIFICAL IKSTtTUTE
OF MEDIAtVAu STUDIES
59 oueen's pa.rk
Toronto 5. Canada
2461u
ê
I