Skip to main content

Full text of "Archives de la Maison-Dieu de Châteaudun"

See other formats


Sftt.. 


i 

1 1 


■■1.  ^.. 


^ 


Digitized  by  the  Internet  Archive 

in  2011  witin  funding  from 

University  of  Toronto 


littp://www.arcliive.org/details/arcliivesdelamaisOOcli 


ARCHIVES 

DE 

LA   MAISON-DIEU 

Dli  CIIATEAUUUN 


PARIS.    —   ruPKlMERIE   F.   I.EVÉ  ,    liiK    CASSETTE,   17. 


ARCHIVES 


DE 


LA  MAISON-DIEU 

DE  GHATEAUDUN 

TKANSCKITES  ET  PLACÉES  PAR  OEDRE  CHRONOLOGIQUE 

PAR 

AuG.  DE  BELFORT 

MEMBRE     DE     LA    SOCIÉTÉ     DUNOISE 

PRÉCÉDÉES  D'UNE  INTRODUCTION 

l'AU 

M.  Lucien  MERLET 

AUC111VI5TE  d'eui;e-et-loii! 


PARIS 

AU  SIÈGE  DE  LA  SOCIÉTÉ  FRANÇAISE  DE  NUMISMATIQUE 
ET   D'ARCHÉOLOGIE 

4G  ,    KUE  DE  VERNECIL 


GHATEAUDUN 

CHEZ  POUILLIER-VANDECKAINE,  LIBKAIKE 
1881 


r  24610 


AVANT-PROPOS 


Les  archives  de  la  ]\Iai.son-Dieu  de  Châteandim  se  composent 
de  quelques  commencements  de  cartulaires  et  d'un  grand  nombre 
de  pièces  détachées.  Quelques-unes  de  ces  pièces  sont  originales, 
mais  le  plus  grand  nombre  sont  des  copies  qui  sont  elles-mêmes 
la  reproduction  de  copies  plus  anciennes. 

Malgré  les  invasions,  les  guerres  locales  et  les  tourmentes  popu- 
laires, les  archives  de  la  ]\Iaison-Dieu  ont  été  conservées  jiresque 
intactes.  A  la  révolution  elles  furent  reléguées  dans  un  grenier,  où 
elles  restèrent  oubliées  jusqTi'en  18fiO. 

Au  moment  de  la  réédification  d'une  partie  de  l'hôpital, 
on  fit  disparaître  de  vieilles  constructions,  et  c'est  là  qu'elles 
furent  découvertes. 

M,  Brossier-Géray  s'empressa  de  recueillir  tous  ces  par- 
chemins, les  mit  en  sûreté  et  commença  à  en  faire  la  lecture. 
Ce  travail  était  ingrat,  à  cavise  du  mauvais  état  des  pièces  à 
déchiffrer,  mais  il  lui  parut  si  intéressant  qu'il  fit  facilement 
comprendre  aux  membres  de  la  commission  administrative 
des  hospices  réunis  de  Châteaudun  l'importance  delà  découverte 
qui  venait  d'être  faite. 

Les  administrateurs  des  hospices,  hommes  intelligents  et 
dévoués  à  leur  ville,  n'hésitèrent  pas  à  charger  M.  Lucien  Merlet, 
le  savant  archiviste  du  département  d'Eure-et-Loir,  de  rédiger 
l'inventaire  du  trésor  que  le  hasard  remettait  entre  leurs  mains. 

M,  Merlet  se  mit  à  l'œuvre,  et  en  1867  il  publia  V Inventaire 

.C5  2 


Vj  AVA\T-PBOPOS. 

sommaire  des  archives  hospitalières  antérieures  à  i~90.  Uospices  de 
Châteaudun.  1  vol.  m-4°. 

Vers  1867,  la  Société  Dunoise.  récemment  fondée,  entreprit  de 
rechercher  les  anciens  documents  concernant  le  pays  Dunoispour 
refaire  Ihistoire  locale  appuyée  sur  des  pièces  authentiques. 
Il  fut  décidé  qu'on  publierait  d'abord  des  cartulaires.  dans 
lesquels  seuls  on  pourrait  trouver  des  renseignements  utiles  et 
peu  connus.  M.  Emile  Mabille  se  chargea  de  rédiger  le  cartidaire 
de  !Marmoutiers  pour  le  Danois.  Plein  de  zèle,  et  ne  me  doutant 
pas  des  difficidtés  d'un  pareil  travail,  je  me  chargeai  du  cartulaire 
de  la  Maison-Dieu  de  Châteaudun. 

Je  me  mis  de  suite  à  l'œuvre,  mais  je  fus  bien  vite  forcé  de 
reconnaître  mon  impuissance.  Xon  seulement  je  ne  pouvais  lire 
les  écritures  anciennes  lorsqu'elles  étaient  bien  conservées,  mais 
le  plus  grand  nombre  des  pièces  étaient  presque  effacées  par  l'hu- 
midité ou  lacérées,  et  il  allait  les  reconstituer  en  partie.  A  force 
de  persistance,  je  parvins  à  lire  et  à  copier  quelques  chartes,  les 
plus  faciles  à  lire  naturellement,  puis  les  pièces  devenant  de  plus 
en  plus  difficiles  à  déchiffrer;  je  perdis  patience  et  j'abandonnai 
mon  travail  en  1869. 

L'année  suivante  la  guerre  éclatait.  La  ville  de  Châteaudim. 
attaquée  par  tout  un  corps  d'armée,  se  défendait  d'tme  manière 
héroïque.  L'ennemi  criblait  ses  maisons  et  ses  monuments  des 
projectiles  de  son  artillerie  et.  au  mépris  de  conventions  sacrées, 
c'était  siutout  t?ur  l'hôpital  placé  sous  l'égide  du  drapeau  des 
ambulances,  qu'il  dirigeait  ses  attaques. 

Les  archives  qui  avaient  échapjx^  atix  guerres  des  Anglais, 
aux  guerres  de  religion  et  aux  désastres  de  la  révolution,  furent 
sauvées  presque  miraculeusement.  Un  obus  éclatant  dans  le  local 
où  elles  sont  conservées  pouvait  tout  détruire  et.  de  ces  d  ocuments 
si  intéressants  pour  le  pays,  il  ne  serait  resté  que  l'inventaire 
dressé  par  ^L  Merlet  ;  c" est-à-dire  le  simple  titre  des  pièces,  et  tous 
les  détails  qu'elles  renferment  auraient  été  perdus. 

Cette  pensée  vint  ranimer  mon  courage  :  je  me  remis  à  l'œuvre 


.AVAXT-PaoPOS.  TÏj 

et  je  publie  aujourd'hui  une  partie  de  mon  travail  comprenant 
les  documents  qui  se  rapportent  aux  xif  et  xiii*  siècles. 

Le  titre  de  cartulaire  me  paraissant  trop  ambitieux  pour  mon 
travail,  je  l'ai  simplement  intitulé  :  Archives  de  la  Maison-Dieu 
de  Châteaudun. 

J'ai  placé  les  pièces  dans  leur  ordre  chronologique,  vrai  ou 
supposé,  et  je  me  suis  appliqué  à  reproduire  exactement  le  texte 
tel  qu'il  est  sur  les  originaux,  sans  rectifier  ni  l'orthographe  ni 
les  dates.  Pour  faciliter  la  lecture  j'ai  pensé  pouvoir  me  permettre 
de  changer  les  i  enj  et  les  v  en  u. 

Quelques  passages  paraîtront  inintelligibles,  mais  il  ne  faut 
pas  oublier  que  les  pièces  ont  été  copiées  plusieurs  fois  et  que 
des  fautes  ont  certainement  dû  se  glisser  dans  ces  copies.  En 
rectifiant  ces  fautes,  je  m'exposais  à  altérer  le  texte,  et  je  me  suis 
interdit  toute  rectification  de  ce  genre,  laissant  à  chacun  son 
interprétation. 

Un  renvoi  indique  pour  chaque  pièce  la  séi'ie  et  le  numéro  de 
son  classement,  tant  dans  l'inventaire  de  M.  Merlet  que  dans  le 
local  où  les  archives  sont  conservées. 

Un  certain  nombre  de  pièces  ayant  été  découvertes  après 
l'impression  de  l'inventaire  de  M.  Merlet,  je  les  ai  classées  à  la 
série  A.,  en  leur  donnant  les  numéros  qui  suivent  ceux  déjà 
inventoriés,  c'est-à-dire  en  commençant  au  n°  67. 

L'ordre  chronologique  étant  adopté,  j'ai  divisé  mon  travail 
en  parties  correspondantes  chacune  à  un  siècle,  et  j 'ai  fait  pour 
chaque  partie.deux  tables,  comprenant  l'une  les  noms  des  per- 
sonnages cités  et  l'autre  indiquant  les  localités  désignées  dans 
les  documents. 

Le  travail  que  je  livre  aujourd'hui  est  une  œuvre  de  patience, 
^lalgré  tous  mes  soins,  il  contient  encore  de  nombreuses  fautes, 
mais  tel  qu'il  est,  et  à  défaut  d'autre  mérite,  il  aura  au  moins  celui 
de  préserver  de  la  destruction  une  foule  de  documents  intéres- 
sants pour  l'histoire  et  les  familles  du  vieux  comté  de  Dunois. 

Une  publication  aussi  aride  demandait  une  introduction  qui 


Viij  AVANT-l'ROl'OS. 

retrafiât  rapidement  l'histoire  de  riiôtel-Dieii  de  Châteaudnn. 
(^ue  pouvais-je  dire  après  le  remarquable  travail  que  M.  Lucien 
Merlet,  le  savant  archiviste  d'Eure-et-Loir,  avait  placé  au  com- 
mencement de  son  inventaire  de  1867  ?  J'ai  pensé  que  je  ne 
saurais  faire  mieux  que  de  le  reproduire  en  supprimant  quelques 
citations  sans  intérêt,  puisque  les  pièces  se  trouvent  reproduites 
en  entier  dans  mon  travail.  M.  Merlet  consulté  a  consenti  à  ma 
demande  avec  une  courtoisie  parfaite,  et  je  reproduis  ici  son  in- 
troduction à  l'inventaire  de  1867,  qui  sera  certainement  pour  le 
lecteur  la  partie  la  jjIus  intéressante  de  mon  livre. 

M]\L  d'Arbois  de  Jubainville  et  Froehner  ont  eu  l'extrême 
obligeance  de  relire  mes  épreuves  et  de  me  signaler  de  nombreuses 
erreurs.  M.  Brossier-Géray,  toujours  plein  de  zèle  et  d'abnéga- 
tion, a  eu  la  patience  de  vérifier  mes  copies  sur  les  originaux.  Je 
les  prie  tous  trois  de  recevoir  ici  l'expression  de  mes  bien  sincères 
remerciements  et  de  ma  reconnaissance. 

Je  ne  saurais  terminer  cet  avant-propos  sans  remercier  égale- 
ment messieurs  les  membres  de  la  commission  administrative 
des  hospices  de  Châteaudun,  qui  ont  bien  voulu  mettre  à  ma 
disposition  et  me  permettre  de  reproduire  toutes  les  pièces  qui 
m'ont  été  nécessaires. 

"Auguste  de  Belfokt. 

Pnrif,  janvier  1881. 


INTRODUCTION 


Les  origines  de  l'hôpital  de  Châteaudun,  comme  celles  de  la 
plupart  des  établissements  religieux  qui  remontent  à  une  haute 
antiquité,  sont  enveloppées  de  jirofondes  ténèbres.  On  ignore  par 
qui  et  à  quelle  époque  il  fut  fondé.  Dut-il  sa  création  à  de  pieux 
ecclésiastiques  qui  se  rassemblèrent  pour  venir  au  secours  des 
pauvres  et  des  pèlerins,  ou  fut-il  établi  parla  munificence  des 
comtes  de  Blois,  alors  seigneurs  de  Châteaudun  ?  Ce  sont  là  deux 
hypothèses,  successivement  admises  ou  rejetées  par  les  parties 
intéressées, 

A  en  croire  les  comtes  de  Dunois  du  xviii'  siècle,  ce  sont  leurs 
auteurs,  les  comtes  deBlois  du  xrii'  siècle,  qui  fondèrent  l'Hôtel- 
Dieu,  et  nous  trouvons  un  Mémoire  écrit  vers  1G28  par  Jacques 
Despoy,  maître  de  l'Hôtel-Dieu,  qui  atïirme  que  l'hôpital  fut 
fondé  en  1160  enwon  par  le  comte  Thibaut  V,  sénéchal  de 
France.  Nous  verrons  plus  loin  quel  intérêt  poussait  les  comtes 
de  Dunois  à  soutenir  ce  système  ;  pour  le  moment  noTis  ne 
voulons  que  le  discuter,  et,  dès  l'abord,  nous  devons  déclarer 
qu'il  est  impossible  de  le  soutenir.  Nous  avons  en  effet  une  lettre 
d'Yves,  évêque  de  Chartres,  écrite  vers  l'année  1101,  dans 
laquelle  il  désigne  nommément  l'hôpital  de  Châteaudun.  Oninia 
que  plocotrophio  quod >^itum.  est  in  Castroduno prope  erdestam  Beate- 
Marie-Magdalene  a  fideUhus  rollata  simt,  vel  in  futurvm,  Deo 
douante,  conferenda  sunt,  in  tuitionemsancte  Carnotensis  ecclesie  et 
noatram paterne  suscipimv-'i. 

La  fondation  par  les  comtes  de  Blois  écartée,  et  nous  venons 
de  voir  qu'elle  n'était  pas  soutenable,  au  moins  dans  les  termes 
où  la  proposaient  les  comtes  de  Dunois,  reste  l'hypothèse  de  la 
fondation  pas  de  pieux  ecclésiastiques.  Nous  nous  rallions  com- 


X  IVTRODTCTIOy. 

plètement  à  ce  système,  que  nous  avons  trouvé  très  ingénieuse- 
ment développé  dans  un  Mémoire  placé  par  l'abbé  Alexandre 
Courgibet,  frère  condonné  de  l'Hôtel-Dieu,  au  commencement 
d'un  cartulaire  de  rho])ital  de  Châteaudun  qu'il  composa  en 
1738.  «  Un  canon  d'un  concile  tenu  à  Rome  en  1059  sous  le  pape 
Nicolas  II,  dit  l'abbé  Courgibet,  était  con(}u  ainsi  :  «  Ceux  qui 
«  ont  conservé  la  continence  mangeront  et  dormiront  ensemble 
«.  près  des  églises  pour  lesquelles  ils  sont  ordonnés  et  mettront 
<(.  en  commun  tout  ce  qui  leur  vient  de  l'église,  s'étudiant  à  pra- 
((  tiquer  la  vie  commune  et  apostolique.  »  Les  prescriptions  de 
ce  canon  furent  encore  recommandées  par  le  pape  Alexandre  II 
dans  un  autre  concile  tenu  à  Rome  en  1063.  Enfin,  vers  l'année 
1091,  sous  le  pape  Urbain  II,  suivant  l'abbé  Fleury  {Hist.  Eccl. 
t.  XIII,  p.  493),  plusieurs  laïcs,  en  Allemagne,  ayant  embrassé 
la  vie  commime  et  s'étant  donnés,  eux  et  leurs  biens,  au  service 
des  communautés  régulières  de  clercs  et  de  moines  pour}-  ^•iv^e 
sous  leur  conduite,  quelques  envieux  blâmèrent  cette  manière  de 
vi\Te  ;  mais  le  pape  Urbain,  l'ayant  appris,  écrivit  en  ces  termes 
aux  supérieurs  de  ces  bons  laïcs  :  <(  Xous  approuvons  cette 
((.  manière  de  vie  que  nous  avons  vue  de  nos  propres  yeux,  la 
K  jugeant  louable  et  digne  d'être  perpétuée  comme  une  image 
'(  de  la  primitive  Eglise,  et  nous  la  confirmons  par  ces  présentes, 
f(  de  notre  autorité  apostolique.  » 

«  Ainsi  des  Alliages  entiers  embrassèrent  cette  dévotion,  les 
gardons  et  les  filles,  les  hommes  et  les  femmes  mariées.  C'est  de 
là  que  prirent  naissance  dans  le  royaume  plusieurs  communautés 
régulières,  qui,  par  le  môme  principe  de  piété,  s'établirent  pour 
faire  du  bien  à  l'Etat  et  à  l'Eglise  :  les  uns  étaient  poiir  travailler 
à  la  conversion  des  infidèles  ;  les  autres  pour  donner  l'hospitalité 
aux  pèlerins  et  aux  pauvres  malades  dans  le  temps  des  croisades  ; 
ici  il  y  en  avait  qui  n'étaient  établis  que  pour  chanter  les  louanges 
du  Seigneur,  dans  une  perpétuelle  abnégation  et  un  renonce- 
ment gt'néral  à  toutes  les  choses  du  monde  ;  là  enfin  d'autres  se 
fondaient  pour  vivre  en  commun  et  s'adonnera  tous  les  exercices 
de  charité  envers  les  pauvres  malades. 

«  C'est  ainsi  en  effet  que  l'on  doit  croire  que  s'est  établie  en 
ces  temps  la  communauté  des  maître  et  frères  condonnés  de 
l'Hôtel-Dieu  de  Châteaudun  :  ce  fut  d'abord  plusieurs  prêtres 
qm  s'unirent  ensemble,  en  sedonnantmutiiellement  leurs  biens, 
leurs  personnes  et  leurs  cœurs,  pour  vivre  en  commun  en  im 


INTRODUCTION'.  xj 

même  lieu  et  sous  l'obéissance  d'un  maître  et  d'un  supérieur.  » 

S'il  y  eut  des  discussions  sur  la  question  de  la  fondation  de 
r Hôtel-Dieu,  on  ne  fut  pas  non  plus  toujours  d'accord  sur  l'em- 
placement qu'il  occupa  primitivement. 

Suivant  le  mémoire  de  Jacques  Despoy  que  nous  avons  déjà 
cité,  l'Hôtel- Dieu  n'aurait  pas,  dans  le  principe,  été  placé  où  il 
est  actuellement  ;  il  aurait  été  fondé  à  la  porte  Chartraine,  et 
pour  retirer  les  pauvres  passants  seulement,  «  ainsi  qu'il  appert, 
dit  Despoy,  par  les  ruines  des  vieilles  masures  qui  sont  encore 
ésdits  lieux,  qui  sont  appartenant  audit  hospice.  > 

C'est,  je  crois,  encore  là  une  erreur.  Nous  avons  vu  en  effet, 
par  la  lettre  d'Yves  de  Chartres,  que,  dès  la  fin  du  xf  siècle, 
l'Hôtel-Dieu  était  situé  près  de  l'église  de  la  Madeleine,  et,  dans 
sa  lettre,  Yves  se  sert  du  mot ptocoù-ophium,  qui  doit  s'entendre 
d'un  établissement  destiné  au. soulagement  de  toutes  sortes  de 
pauvres  indistinctement,  et  non  de  celui  de  xenodochium,  qui 
s'appliquait  aux  maisons  où  l'on  ne  recevait  que  des  pauvres 
passants. 

Pour  nous,  voici  donc  ce  qui  nous  paraît  la  vérité  :  l'Hôtel- 
Dieu  de  Châteaudun  fut  fondé  vers  la  fin  du  xi"  siècle,  à  l'en- 
droit précisément  où  il  existe  encore  aujourd'hui  (1),  par  une 
réunion  de  pieux  ecclésiastiques  qui  se  rassemblèrent  pour  vivre 
en  commun  et  donner  asile  et  secours,  tant  aux  pauvres 
pèlerins  qui  allaient  à  la  Terre- Sainte,  qu'à  tous  autx'es  pauvres 
infirmes  de  leur  ville  ou  des  environs. 

La  communauté  naissante  dut,  dès  le  principe,  se  poser  une 
règle  :  nous  ne  connaissons  pas  ces  statuts  primitifs,  mais  nous 
avons  conservé  ceux  qui  furent  établis  vers   le  xiii"  siècle  ;  ils 


(1)  Nous  aurions  été  certainement  moins  afflrmatif  sans  la  lettre  d'Yves  de  Char- 
tres, qui  porte  expressément /^ro/je  ecrlcswm  Bi-dtœ- M arKP-Magdalfnœ .[Y o\x  ch.  n°  1  ) 
Nous  trouvons ,  en  efEet ,  dans  le  recueil  de  l'abbé  Courgibet  la  copie  d'une  charte 
fort  curieuse  ,  que  nous  n'avons  pas  rencontrée  ailleurs  il  est  vrai ,  mais  qui  par  son 
texte  nous  paraît  parfaitement  authentique.  L'abbé  Courgibet  fait  remonter  cette 
pièce  à  l'année  1140  environ.  Cette  date  nous  paraît  un  peu  trop  ambitieuse;  mais 
cette  pièce  n'est  certainement  pas  postérieure  à  IIGO.  C'est  un  donfait  àl'Aumônepar 
Julduin,  que  nous  voyons  maître  de  l'Hûtel-Dieu  dans  une  bulle  d'Alexandre  III,  de 
l'année  1162.  Ce  .Julduin,  en  se  faisant  frère  condonné,  abandonne  à  l'Hôtel  Dieu, 
heberyivnentum  suum  cum  omnihw  pertiiieiitiis  suis  iitum  anie  conventum  maioris 
ecctesie  in  Lombardia,  ad  hospilandos  adeunlcs  in  Jerusolem,  et  i/uando  non  erun 
ad  sasletitundoi  /laujurex  et  egi'nns.  (Ch.  8.)  En  admettant,  ce  qui  est  positif  d'après 
les  termes  de  la  lettre  de  saint  Yves,  que  l'Hôtel-Dieu  fût  déjà  établi  devant  l'église 
de  la  Madeleine ,  le  don  de  .Julduin  dut  puissamment  contribuer  à  l'accroissement 
de  ses  bâtiments. 


Xij  INTRODUCTION. 

n'étaient  sans  doute  que  la  consécration  des  statuts  adoptés  an- 
térieurement. Chaque  frère,  lors  de  sa  réception,  jurait  de  les 
observer  fidèlement. 

Xous  croyons  devoir  les  publier;  ils  sont  comme  la  charte  de 
commune  de  cette  pieuse  association  : 

EgojuroDeo  et  heato  Nicholao  prœstare  ohedientiam  magistro 
hujus  dormis  in  omnibus  licitis  et  honestis. 

Egojuro  prcrstnre  honorem  fratribus,  sccretn  capituU  ohservare  et 
rommodnm  dicter  doimis  proposse  procvrare  et  dnmnum  evitare. 

Egojuro  arcipere  haculwn  sancti  Xicholai  (  1  )  infra  très  annoft 
post  receptionem  meam. 

Egojuro  quod,  dum  ero  preshiter,  dicam  orationem  Inclina,  in 
celebrntione  majoris  missœ. 

Egojuro  dicere  quolibet  die  unnm  antiphonam  de  beata  Maria. 
Egojuro  quod  interero  horis  et  divinis  servitiis  quœ  fieri  soient  in 
ecclesia  hujus  domus. 

Ego  juro  quod  nidlo  modo  relinquam  prœdictum  servitium  nisi 
licentia  Magistri. 

Ego  juro  dicere  quotidie  post  prandium  et  post  cœnam  De  pro- 
fundis  et  Fidtlium. 

Ego  juro  quod  nuUum.  eligam  in  magisti'um  nisiprius  sit /rater 
hujus  domus. 

La  communauté  des  maître  et  frères  ecclésiastiques  s'étant 
augmentée  beaucoup  en  peu  de  temps,  plusieurs  laïcs  même  vou- 
lurent y  entrer,  et  l'on  se  vit  obligé  alors  de  faire  de  nouvelles 
constitutions.  Les  voici,  telles  qu'elles  furent  adoptées  au  xv' 
siècle  (2)  : 

Nullus  débet  recipi  in  fratrem  nisi  hibeat  œtatem  viginti  anno- 
rum,  nisi  de  gratia  speciali. 

Item  recipiendus  donare  débet  dictœ  domui  omnia  hona  sua 
prœsentia.  etfiitura. 

Item  recipiendus  solvere  débet  dictœ  domui  unam  cuppam  vel 
decem.  libras  turonenses. 

Item  recipiendus  débet  afierre  addictam  domum  leetum  munitum 

(1)  Saint  Nicolas  était  le  patron  de  la  chapelle  do  l'IIûtel-Dieu.  Cette  formalité, 
de  prendre  le  bâton  de  saint  Nicolas  était  une  marque  de  l'obligation  à  laquelle  se 
soumettaient  les  Frères  d'aller  quêter  dans  les  diverses  paroisses  pour  les  besoins  de 
l'Hôpital. 

(2)  Nous  n'avons  plus  l'original  de  ces  statuts  ;  mais  une  des  copies  que  noua  pos- 
sédons porte  la  mention  que  l'original  était  signé  par  N.  de  Villcxis  et  .1.  Le  Gai- 
gneur.  (1r,  Jean  Le  Gaigneur  était  maître  de  l'Hûtel-Dieu  dès  l'année  1455. 


INTRODLCTIOX.  Xllj 

duabus  coojyerturis  ctununi  sciphum  aryenteuin  et  unaiu  cuchlear 
argenteum. 

Item,  durante  teinpore  qiio  frater  de  tiovo  receptus  est  clencus, 
non  presbiter,  Matjister  tenetuv  illi  tradere.  quolibet  anno,  sumniam 
viyinti  solidoruvi  turonensium  pro  calceatura  et  summam  quadra- 
yinta  solidotnim  pro  vestimentis,  et  cuilihet  presbitero  deserviendo 
et  continuam'niansionem  faciendo  in  dicta  domo  centum  solidos 
turoneim''^  pro  vestimentis  prœdictorum.  demptis  benejiciatis  qui 
nulla  debent  habere  vestinienta. 

Item  tenentur  fratres  presbiteri  ordinatim  ministrare  sacramenta 
ccclesiastica  pauperibus  diciœ  domus  et  prœdictorum  pauperum 
exequias  facere. 

Item  nullus  de  fratribus  se  poterit  a  dicta  domo  abseatare  et 
alibi  mansioncm  facere  absque  licentia  Mayistri. 

Item  si  aliquis  frater  habeat  beneficium  et  se  absentaverit  a  dicta 
domo  et  servitio  per  mensem,  Mayister  poterit  privare  eum  a  suo 
beneficio  etnichil percipiet  de  dicta  domo. 

Item  si  quis  deh'querit  de  fratribus  aut  aliquod  malum  faciet, 
mayister  poterit  illum  ponere  in  carcerem  ad  hoc  in  dicta  domo 
desiynatum  aut  aliter  punire  secundum  delictum. 

Item  quod  conjuyes  qui  se  ibidem  offerunt,  non  debent  recipi  ut 
ibidem  commorentur.  sed  alibi  cdtra  septa  prœdictce  domus  (3). 

L'observation  exacte  de  la  règle  acquit  à  la  communauté  une 
si  grande  réputation  que  plusieiu's  laïcs,  de  tout  sexe  et  de  toutes 
conditions,  touchés  des  grands  biens  qu'elle  accomplissait,  se 
tirent  un  plaisir  et  un  honneur,  à  l'envi  les  uns  des  autres,  de  s'y 
associer  jiour  y  pratiquer  eux-mêmes  toutes  les  œuvres  de  charité 
qu'on  y  exerçait  continuellement.  Atin  de  contribuer  à  l'accrois- 
sement de  la  maison  d'une  manière  spéciale  et  particulière,  les 
ims  s'y  donnèrent  avec  tous  leurs  biens  présents  et  à  venir,  les 
autres  se  contentèrent  de  léguer  à  l'Hôtel-Dieu  des  fonds  ou  des 
rentes  :  tels  ont  été  les  bienfaiteurs  dont  nous  retrouvons  les 
chartes  de  donation  dans  les  cartulaires  ou  dans  le  chartrier  de 
l'hôpital. 

Les  papes  Alexandre  111  et  Innocent  111  accordèrent  à  lacom- 
munaucé  des  privilèges  qui  furent  encore  augmentés  dans  la  suite 
par  Urbain  VIII  et  Innocent  Xll. 

Plusieurs  évoques  de  Chartres  approuvèrent  et  contirmèi'ent 

i,i)  Voir  E,  48  et  A  8,  n"  0. 


xiv  INTRODUCTION. 

la  société  des  maître  et  frères  dès  son  commencement.  Ils  ne 
furent  pas  seuls  à  accoi'der  une  atifection  toute  spéciale  à  l'Hôtel- 
Dieu  de  Châteaudun  ;  une  pieuse  tradition  conservée  dans  cette 
maison  veut  que  Thomas  Becket,  archevêque  de  Cantorbéry,  y 
ait  cherché  un  asile  conti'e  la  persécution  de  Henri  IL  Avant  la 
Révolution,  on  exposait,  tous  les  ans,  sur  l'autel  de  la  salle  des 
malades,  à  la  vénération  des  iidèles,  la  mître,  les  gants  et  la  bourse 
de  ce  saint  martyr,  qu'il  avait,'  disait-on,  donnés  à  l'Hôtel-Dieu 
pendant  son  séjour,  comme  un  gage  authentique  de  sa  recon- 
naissance (1). 

Les  rois  de  France  ne  se  montrèrent  pas  moins  empressés  que 
les  papes  et  les  évêques  à  témoigner  à  l'Hôtel-Dieu  toute  leur 
bienveillance.  Louis  le  Jeune  écrivait  à  tous  les  officiers  de  son 
royaume,  tant  ecclésiastiques  que  laïcs,  d'avoir  autant  de  con- 
sidération pour  les  maître  et  frères  de  cette  maison  que  pour 
lui-même,  et  de  défendre  leurs  biens  avec  autant  de  soin  que 
les  siens  propres,  se  déclarant  d'ailleurs  leur  confrère  et  bienfai- 
teur. L'année  précédente,  il  avait  donné  à  l'hospice  40  sous  de 
rente  sur  les  étaux  des  boulangers  à  Orléans,  donation  qui  fut 
plus  tard  confirmée  par  Philippe-Auguste. 

A  l'exemple  des  rois,  les  comtes  de  Blois  et  les  vicomtes  de 
Châteaudun  donnèrent  de  nombreuses  preuves  de  leur  affection 
pour  l'Hôtel-Dieu.  Nous  signalerons,  parmi  les  donations  des 
\dcomtes  de  Châteaudun,  le  droit  de  foire  pendant  un  jour,  ù  la 
fête  de  la  Madeleine,  avec  toute  la  justice  moyenne  et  basse 
em  ce  jour,  octroyé  en  fé^Tier  1201  par  Geoffroy  IV,  et  la  fon- 
dation de  la  foire  de  Saint-Nicolas  par  Geoffi'oy  Y  en  juillet 
1229. 

L'Hôtel-Dieu  de  Châteaudun  avait  continuellement  des  rela- 
tions forcées  avec  les  communautés  religieuses  de  la  ville  et  en 
particulier  avec  l'abbaye  de  la  Madeleine,  dont  les  possessions 
ioignaient  les  bâtiments  de  l'hôpital.  Avant  de  parler  de  ces 
relations  trop  souvent  litigieuses  avec  ses  puissants  voisins,  les 
Bénédictins  de  la  Madeleine,  sans  nous  arrêter  à  ses  rapports 
de  bonne  confraternité  avec  l'église  de  Saint- Valérien,  paroisse 
sur  laquelle  il  avait  été  fondé,  nous  examinerons  rajîidement 

(1)  Nous  n'indiquons  ce  souvenir  que  comme  pieuse  tradition  ;  car  nous  doutons 
fort,  quant  à  nous,  que  jamais  Thomas  Becket  se  soit  réfugié  à  l'Hôtel-Dieu  de 
ChStcaudun  ;  nous  croyons  plutôt  que  les  reliques  de  ce  prêtre  furent  données  à  l'iio  • 
pital  par  Jean  de  Salisbury,  évêque  de  Chartres,  compagnon  fidèle  du  saint  martyr. 


INTROUUCTION.  XV 

comment  l' Hôtel-Dieu  fut  mêlé  parfois  aux  affaires  du  chapitre 
de  Saint- André. 

Au  mois  de  septembre  1 228,  les  chanoines  de  Saint-André, 
sur  la  requête  des  maître  et  frères  de  l'Hôtel-Dieu,  leur  avaient 
accordé  une  prébende  dans  leur  église,  à  la  condition  que  le 
maître  dudit  Hôtel-Dieu  observerait  fidèlement  les  statuts  du 
chapitre  et  que  lui  ou  un  frère  par  lui  délégué  acquitterait  sa 
semaine  comme  les  autres  chanoines. 

La  concession  de  cette  prébende  donna  Ueu  à  de  nombi'eux 
procès.  Le  chapitre  de  Saint- André  avait  de  même  octroyé  des 
prébendes  aux  abbés  de  la  Madeleine  et  de  Bonneval  et  au  2:)rieur 
de  Saint  Denis  de  Nogent-le-Rotrou.  Dans  la  suite  des  temps,  les 
abbés  et  le  prieur  cessèrent  d'assister  à  Saint-André  pour  vaquer 
imiquement  à  leur  propre  église,  et  passèrent  des  transactions 
avec  le  chapitre  pour  le  paiement  de  ce  qui  leur  était  dû. 

Les  comtes  de  Dimois  jugèrent  à  propos  de  décharger  demême 
le  maître  de  l'Hôtel-Dieu  de  l'assistance  continuelle  à  l'office  de 
Saint-André.  Alors  intervint,  en  1614,  une  transaction,  aux 
termes  de  laquelle  le  chapiti'e  déchargea  le  maître  de  l'assistance 
au  chœur  pour  l'attacher  entièrement  à  l'Hôtel-Dieu,  et  il  lui 
donna  la  somme  de  93  livres,  au  heu  de  120  livres  ou  environ 
qu'il  touchait  avant  cette  transaction,  tant  pour  distributions 
manuelles  que  pour  célébrations  de  messes  en  sa  semaine. 

Là-dessus,  protestation  du  maître  de  l'Hôtel-Dieu,  et  requête 
au  Parlement,  afin  qu'il  soit  ordonné  qu'il  touchera,  comme  les 
autres  chanoines  de  Saint- André,  quatre  muids  un  setier  de 
fi'oment,  autant  d'avoine,  80  livres  en  argent,  et  qu'il  jouira 
d'un  ai-pent  de  pré  et  d'une  maison.  Contredits  du  chapitre 
alléguant  que  jamais  le  maître  de  l'Hôtel-Dieu  n'a  été  considéré 
comme  chanoine,  tellement  qu'il  est  dit  dans  l'acte  de  fondation 
stallum  habehit  in  choro,  sed  voceni  in  capitulo  non  habehit.  Enfin, 
au  mo's  d'octobre  1657,  nouvelle  transaction  par  laquelle,  au  lieu 
de  93  hvres,  le  chapitre  accorde  la  somme  entière  de  120  Uvres 
que  le  maître  touchait  précédemment. 

Ce  procès  avait  duré  un  demi-siècle,  mais  ce  n'est  rien  compa- 
rativement à  ceux  que  l'Hôtel-Dieu  eut  à  soutenir  contre  l'ab- 
baye de  la  Madeleme. 

Un  manuscrit  d'Alexandre  Souchay,  avocat-fiscal  du  comté 
de  Dunois  au  xvii"  siècle,  prétend  que,  dans  le  principe,  l'Hôtel- 
Dieu  fut  administré  par  les  religieux  de  la  Madeleine.  C'est  là 


XVJ  INTRODUCTION. 

assurément  une  assertion  toute  gratuite  et  que  toutes  les  pré- 
somptions tendent  à  iulirmer  :  cependant  il  est  impossible  de  ne 
pas  croire  que  les  moines  de  la  Madeleine  aient  eu  quelque  part 
à  l'établissement  de  cette  maison,  ne  fût-ce  qu'en  abandonnant 
tout  ou  partie  du  terrain  sur  lequel  elle  fut  bâtie.  Quoi  qu'il  eu 
soit,  les  premiers  actes  authentiques  qui  nous  parlent  des  rela- 
tions de  l'Hôtel- Dieu  et  de  l'Abbaye  nous  les  font  voir  aussi  ami- 
cales que  possible. 

Ainsi,  en  1131,  l'abbé  de  la  Madeleine,  Archambaud,  ayant 
dressé  im  règlement  général  pour  les  moines  de  son  abbaye,  fit 
interv'eiiii'  l'Hôtel-Dieu  de  Chùteaudun,  avec  lequel,  dit-il,  il 
avait  commencé  par  faire  ime  transaction.  (Ch.  4.  ) 

Mais  la  concorde  ne  devait  pas  durer  longtemps  entre  les  deux 
('tablissements;  ils  avaient  trop  d'intérêts  semblaljles  pour  que 
la  bonne  harmonie  pût  subsister;  dès  1180,  la  lettre  adressée 
par  Thibaut  A'  à  Pierre,  cardinal  du  titre  de  Saint-ChrysogOne, 
légat  du  pape  Alexandre  III,  constate  un  commencement  de 
discorde. 

Les  principales  difficultés  venaient  du  (h'oit  de  dîme  que  les 
abbés  de  la  Madeleine  prétendaient  sur  les  vignes  de  l'IIôtel-Dieu 
et  des  censives  que  les  deux  établissements  réclamaient  chacun 
de  lem"  côté. 

La  création  de  la  foire  de  la  Madeleine,  en  1201,  au])rotitde 
l'Hôtel-Dieu.  amena  de  nouvelles  diflicultés.L'abbayene  pouvait 
voir  sans  déplaisir  les  maitre  et  frèi'es  jouir  de  ce  privilège  d'une 
foire  franche,  qui  se  tenait  sur  leur  domaine  et  qui,chaque  année, 
prenait  luie  telle  extension  que  bientôt  les  marchands  forains 
envahirent  la  place  devant  l'abbaye  et  jusqu'au  cimetière  de  la 
Madeleine. 

Outre  les  étaux  du  iour  de  la  foire  de  la  Madeleine,  il  y  en 
avait  d'autres  permanents,  placés  dans  l'église  môme  de  l'abbaye 
et  qui  servaient  à  vendre  de  la  cu'e.  L'Hôtel-Dieu  pi'étendait 
avoir  seul  le  droit  de  les  louer.  De  là  encore  de  nombreuses  con- 
testations. 

Une  grave  question  aussi  était  celle  des  droits  curiaux.  Na- 
turellement, les  religieux  de  la  Madeleine  prétendaient  que,  sous 
ce  rapport,  l'Hôtel-Dieu  leur  était  assujetti.  Vers  l'année  IKJOj 
Guillaume,  abbé  de  Tiron,  à  la  prière  du  comte  Thibaut,  avait 
cédé  à  l'Aumône  une  terre  pour  y  établu*  son  cimetière,en  la  cen- 
si\XMk'  l'abbaye  île  la  ^Madeleine,  l-es  religieux  réclamaient,  outre 


INTRODUCTION.  SVij 

le  cens,  un  droit  par  chaque  sépulture.  Cette  contestation  fut  iv- 
gléepar  une  transaction  du  mois  de  juillet  1212,  par  laquelle  il 
fut  convenu,  en  même  temps  que  les  personnes  commensales  de 
l'Hôtel-Dieu  ne  pourraient  contracter  mariage  ailleurs  que  dans 
l'église  de  la  Madeleuie,  et  que  les  domestiques  à  gages  de  l'Hô- 
tel-Dieu  seraient  tenus  de  faii'e  leurs  pâques  à  la  Madeleine. 

Par  suite  de  cette  prétention  sur  les  droits  curiaux,  les  reli- 
gieux s'arrogeaient  le  droit  de  régler  tout  ce  qui  concernait  l'é- 
glise de  l'Hôtel-Dieu.  C'est  ainsi  que  les  maître  et  frères  furent 
forcés  de  prendre  l'engagement  de  ne  pas  construire  plus  de  trois 
autels  dans  leur  église.  C'est  encore  en  vertu  de  cette  préémi- 
nence curiale  que  les  religieux  de  la  Madeleine  ne  voulurent  ja- 
mais permettre  que  l'Hôtel-Dieu  eût  des  cloches  dans  son  éghse. 
Dans  toutes  les  grandes  occasions,  jusqu'à  la  Révolution,  les 
maître  et  frères  furent  obligés  de  se  servir  des  cloches  de  la 
Madeleine. 

L'Hôtel-Dieu  possédait  deux  annexes,  les  chapelles  de  Saint- 
Biaise  et  de  Sainte- Cécile. 

L'abbé  Bordas  dit  que  <(  les  frères  de  l'Hôtel-Dieu  de  Chàteau- 
«  dun  formèrent  de  moindres  hospices  pour  les  malades  dans 
K  des  lieux  où  leurs  bienfaiteurs  jugeaient  leur  présence  conve- 
a  nable.  On  trouve  dans  leurs  titres  qu'ils  exerçaient  l'hospita- 
((  lité  envers  les  malades  à  Beaufou  sur  le  chemha  de  Vendôme, 
c<  à  Fontaine- Marie,  à  Péronville  et  à  Dangeau.  »  Nous  ne 
croyons  pas  à  l'existence  de  ces  succursales  de  l'Hôtel-Dieu  et 
nous  n'en  avons  trouvé  nulle  trace  ;  mais  les  frères  possédaient, 
dans  chacime  des  paroisses  de  La  Chapelle- Vicomtesse  et  de 
Fontaine-Raoul,  une  chapelle  dont  l'un  d'eux  était  pourvu  et 
dans  les  dépendances  de  laquelle  il  pouvait  recevoir  les  pauvres 
malades  de  la  paroisse. 

La  véritable  fondation  de  la  chapelle  de  Sainte-Cécile,  dans  la 
paroisse  de  Fontaiiie-Raoul,  date  de  1224.  A  cette  époque,  Geof- 
froy de  la  Rue,  chevalier,  eu  se  fiiisant  frère  condonné,  octroya  à 
l'Hôtel-Dieu  divers  dons  et  entre  autres  lui  abandonna  100  livres 
pour  acheter  le  bois  de  Beaufou,  à  la  condition  qu'il  serait  insti- 
tué un  chapelain  perpétuel  chargé  de  faire  l'anniversaire  dudit 
donateur.  Les  maîtres  et  frères  se  conformèrent  au  désir  de 
Geoffroy  de  la  Rue  et  instituèrent  l'un  d'eux  chapelain.  (Ch.  133.) 

Mais  si  l'établissement  de  la  chapelle  ne  date  que  de  1224, 
longtemps  auparavant  l'Hôtel-Dieu  avait,  dans  la  paroisse  de 


Xviij  mTRODL'CTION. 

Fontaine-Raoul,  d'importantes  possessions  ijui  constituèrent  le 
revenu  delà  chapelle  de  Sainte-Cécile.  Ainsi,  dès  116i),  on  ren- 
contre un  accord  entre  l'Aumône  et  Jean  de  Secourray  pour  les 
terres  de  Beaufou,  accord  contirmé  par  le  comte  Thibaut  A'.  Par 
cet  acte,  il  est  convenu  que  les  frères  condonnés  pourront  établir 
des  hôtes  dans  leur  terre  de  Beaufou,  en  lem*  donnant  à  chacun 
un  quart  d'arpent  pour  leur  logis  et  autant  de  terre  labourable 
qu'ils  le  jugeront  convenable.  Les  terres  de  l'Aumône  qui  n'au- 
ront pas  été  données  à  des  hôtes  seront  mesurées  ;  Jean  de  Se- 
courray en  livrei'a  la  même  quantité,  et  toutes  ces  terres  seront 
cultivées  par  les  soins  des  frères,  mais  Jean  percevra  le  tiers  des 
revenus,  à  la  condition  toutefois  de  fournir  le  tiers  des  bestiaux 
et  des  semences.  Le  terrage,  la  dîme,  le  cens  sur  les  hôtes,  la  taille 
et  tous  les  autres  revenus  seront  partagés  également  entre  le  sei- 
gneur et  les  fi'ères,  à  l'exception  cependant  des  menues  dîmes 
qui  appai'tiendront  exclusivement  à  l'Aumône. 

Cet  acte  nous  prouve  que,  dès  les  ])remières  années  de  .•^a  fon- 
dation, la  Maison-Dieu  de  Châteaudun  possédait  des  héritages  à 
Beaufou  ;  mais  la  donation  la  plus  importante  qui  lui  fut  faite  de 
ce  côté  est  celle  d'Ursion  de  Meslay,  seigneur  de  Fréteval,  au 
mois  de  mars  1222.  Ce  seigneur,  par  un  acte  passé  à  Chartres, 
dans  la  chapelle  de  Saint-I\Iartin,  abandonna  à  l'aumôue  en  toute 
propriété,  avec  tout  droit  de  justice,  trois  cents  ai'pents  de  bois, 
sis  entre  la  grande  route  qui  va  de  Beaufou  à  Fréteval  d'une  part 
et  le  bois  Bourreau  d'autre  part,  s'étendant  en  long  depuis  la 
])laine  de  Beaufou  vers  Malebranche  et  le  chêne  du  Trépied,  aussi 
loin  qu'il  sera  nécessaire  pour  que  la  quantité  de  trois  cents  ar- 
pents soit  complètement  atteinte.  Ursion  donne  aux  frères  con- 
donnés tout  droit  et  usage  dans  ledit  bois,  réservant  cependant 
pour  les  moines  de  l'Aumône  de  Cîteaux  le  jiacage  de  cent  qua- 
rante bestiaux  et  ])om' lui-même,  la  chasse  de  la  grosse  bête,  cerf, 
chevreuil  et  sanglier  :  mais  à  la  condition  que  si  un  cerf  ou  une 
biche,  un  chevreuil  ou  une  chevrette  est  pris  dans  les  limites  du 
bois  des  hospitaliers,  ledit  giliier  leur  appartiendra  ;  que  si  c'est 
xm  sanglier  ou  une  laie,  quatre  jambons  seront  remis  aux  frères 
condonnés. 

La  donation  du  seigneur  de  Fréteval  était  des  plus  impor- 
tantes ;  aussi  fut-elle  entourée  de  toutes  les  garanties  possibles,  et 
nous  trouvons  dans  le  chartrier  de  l'Hôpital  une  assez  grande 
quantité  d'actes  qui  s'y  raj>portent. 


INTRODUCTION.  XIX 


Le  premier  en  date  est  la  confirmation  faite,  au  château  de  Fré- 
teval,  par  Emma,  femme  d'Ursion  de  Meslay,  au  mois  de  mars 
1222  (Ch.  123.)  En  même  temps  Ursion  envoyait  par  un  de 
ses  familiers,  Nicolas  de  Frécot,chanoine  de  Chartres, une  requête 
à  l'évêque  Gautier  pour  le  prier  de  ratifier  sa  donation  (Ch.  122), 
ratification  que  celui-ci  accorda,  au  mois  de  juillet  de  la  même 
année  (Ch.  127),  en  donnant  au  maître  de  l'Hôtel-Dieu  l'investi- 
ture desdits  trois  cents  arpents  de  bois.  Au  mois  de  mai  précé- 
dent, Hugues  et  Geofl^roy  de  Meslay,  wlames  de  Chartres,  avaient 
déjà  confirmé,  en  présence  de  l'évêque  Gautier,  la  donation  de 
leur  frère  Ursion  (Ch.  126). 

Marguerite,  comtesse  de  Blois,  avait  confirmé  également  cette 
donation  en  1222  (Ch.  128).  Cette  confirmation  ne  parut  pas 
suffisante  à  Ursion  de  Meslay;  il  voulait  surtout  avoir  l'assenti- 
ment de  Gautier  d'Avesnes,  mari  de  IMarguerite  :  nous  ne  savons 
si  le  comte  finit  par  se  rendre  aux  prières  du  seigneur  de  Fréteval, 
mais  du  moins  il  ne  le  fit  pas  immédiatement;  car,  en  1224,  nous 
vo3'ons  deux  requêtes  qu' Ursion  lui  adresse  successivement  pour 
lui  demander  de  ratifier  son  présent  (Ch.  131  et  132). 

A  partir  de  1224,  l'un  des  fi'ères  de  l'Hôtel-Dieu  fut  pourvu  de 
la  chapelle  de  Sainte-Cécile,  et  perçut  le  revenu  des  métairies  de 
ladite  chapelle.  Cet  état  de  choses  dura  jusqu'en  lôGô.  A  cette 
époque,  une  grande  révolution  s'était  accomplie  depuis  quelques 
années  dans  l'Hôtel-Dieu  :  aux  maître  et  fi-ères  avaient  été  subs- 
titués comme  administrateurs  des  commissaires  laïcs  ;  ceux-ci 
prétendaient  avoir  le  droit  de  disposer  des  revenus  des  chapelles 
de  Sainte-Cécile  et  de  Saint-Biaise  aussi  bien  que  des  autres  pro- 
priétés de  l'Hôtel-Dieu.  Pour  éviter  cette  dépossession,  les  frères 
firent  entre  eux,  le  29  septembre  1565,  im  accord,  aux  termes 
duquel,     «    quiconque  d'entre  eux   sera  pourvu  d'icelles  cha- 
K  pelles  les  fondera  en  titre  seulement,  et  povu-  son  titre  et  celé- 
es: bration  da  service  divin  prendra  et  recevra  tant  seulement, 
«  sçavoir  est  ledit  chapellain  de  Sainte-Cécile  les  dixmes  tant 
«  grosses  que  menues  avec  le  dedans  de  ladite  chapelle,  et  ledit 
«  chapellain  de  Saint-Biaise,  au  pareil,  recevra  les  dixmes  tant 
«  grosses  que  menues,  avec  le  dedans  d'icelle  chapelle  tant  seu- 
«  lement.  Le  surplus  des  bois,  rentes,  revenus,  terres,  posses- 
«.<  siens,  bois,  étangs  et  autres  di'oits  y  appartenant  re\'iendront 
«  à  la  mause  pour  vivre  on  commun,  qui  sera  reçu  par  lesdits 
«.  maître  et  frères.  » 


XX  IMHODUCTION. 

La  chapelle  de  Saint-Biaise  était  située,  comme  nous  l'avons 
dit,  dans  la  paroisse  de  La  CliapelIeA'icomtesse.  Nous  n'avons 
pas  sur  sa  fondation  un  acte  aussi  précis  que  la  charte  de  Geof- 
froy de  la  Rue  pour  la  chapelle  de  Sainte- C  écile  ;  mais  nous 
croyons  pouvoir  affirmer  qu'elle  fut  établie  vers  la  même  époque, 
et  nous  pouvons  voir  la  ]ireniière  trace  de  sa  fondation  dans  une 
charte  de  Kobert  du  Mée,  du  mois  de  novembre  120d,  par  hujuelle 
en  se  faisant  frère  condonné  il  abandonne  tout  ce  qu'il  possé- 
dait sur  le  mouUn  Estornel  à  Boursay  et  confirme  le  don  du 
pré  de  Flocel  fait  par  le  père  de  Guillaume  de  Choue.  Le  titre  le 
plus  ancien  où  nous  rencontrons  la  chapelle  de  Saiut-Blaise  nom- 
mément désignée  est  une  donation  qui  lui  est  faite,  au  mois  de 
mars  1362,  par  Guillemette,  veuve  de  Joly  de  Soizé,  pour  son 
anniversaire  et  celui  de  sou  mari.  Au  mois  de  décembre  1370, 
ime  transaction  intervint  entre  le  chapelain  de  Saint-Biaise  et  le 
prieur  de  La  Chapelle-Yicomtesse,  pour  le  règlement  des  dîmes, 
redevances,  cens  et  rentes  a]5partenant  réciproquement  aux  deux 
parties  contractantes. 

Etudions  maintenant  l'administration  intérieure  de  l'Hôtel- 
Dieu  de  Cluiteauduu. 

Un  premier  l'ait  qu'il  importe  d'établir,  c'est  la  nature  de  la 
fondation  des  maître  et  frères  condonnés  qui  furent  les  }iremiers 
administrateurs  de  l'Hôtel-Dieu.  Or,  cette  fondation,  suivant 
nous,  ime  dans  son  prmcipe,  était  double  dans  son  objet.  Le  but 
de  l'établissement  était  non-seulement  de  donner  un  asile  à  la 
pauvreté  souôrante,  mais  encore  de  créer  un  chapitre  ou  commu- 
nauté d'ecclésiastiques.  Nous  lisons  dans  un  mémoù'e  rédigé 
en  1778  par'M.Gérard,  curéde  Samt-Yalérien,  les  lignes  suivantes 
qui  nous  semblent  résumer  l'esprit  des  maître  et  frères  condonnés 
des  premiei's  siècles  de  l'établissement  :  «  La  dotation  de  tous 
«  les  biens  en  faveur  de  cette  communauté  ne  pouvoit  avoir  pour 
'(  objet  que  les  membres  de  la  communauté  et  le  récipiendaire 
c(  luy-mesmequi  avoit  le  courage  d'en  faire  le  généreux  sacrifice. 
«  C'étoit  là  la  premièi'e  intention  des  frères  (jui  s'initioient  dans 
«  cette  milice  toute  religieuse  et  qui  quoyque  animés  d'une  fer- 
ce  vente  charité  pour  le  malheureux,  n'avoient  pas  cependant  le 
'i  goût  de  la  pauvreté  pratique  jusqu'au  pomt  de  se  faire  pauvres 
m  pour  soulager  les  autres.  Leur  dessein  seulement  étoit  de  l'éu- 
«  nir  un  grand  nombre  de  possessions,  afin  qu'en  AÎvant    en 
«  communauté  ils  pussent,  de  leui's  éi)argncs,  soulager  la  misère 


INTRODUCTION.  XXJ 

((  (le  ceux  que  la  fatigue  et  les  longs  voyages  de  piété  présen- 
te toient  à  leur  compassion.  Ne  les  supposons  donc  pas  plus  cha- 
((  l'itables  qu'ils  ne  l'étoient  et  que  ne  le  disent  leurs  actes  de 
(C  donations.  C'est  à  eux-mesmes  qu'ils  se  donnoient  leurs  biens; 
(C  de  là  le  nom  de  frères  condonnés.  » 

Les  preuves  abondent  pour  établir  ce  caractère  de  chapitre 
que  nous  pensons  devoir  attribuer  à  la  communauté  des  frères 
condonnés.  Ce  sont  d'abord  les  anciens  statuts.  La  bulle  d'A- 
lexandre III,  de  1162,  traite  les  frères  absolument  comme  des 
chanoines;  le  pape  leur  permet  de  célébrer  dans  leur  église,  tous 
les  offices  divins,  même  dans  le  temps  d'mi  interdit  général. 
N'est-il  pas  évident,  d'après  les  termes  de  la  transaction  de  1212 
avec  l'abbaye  de  la  Madeleine,  que  l'intention  des  frères  condon- 
nés fut  d'attacher  à  l'église  de  Saint-Nicolas  tous  les  droits  d'une 
éghse  majeure  principale,  et  non  de  la  réduire  au  simple  état 
d'une  chapelle  dépendante  et  accessoire  d'un  hôpital  ?  ce  Aussi,  » 
dit  un  autre  Mémoire  de  l'année  1773,  «  voit-on  que  cette  église 
((  n'a  jamais  subsisté  un  moment  sans  titres  de  bénéfices,  et  sans 
(C  ministres  érigés,  créés  et  donnés  pour  un  office  canonial  et 
'(  pour  le  service  de  l'hôpital.  Dès  les  premiers  tems  de  sa  nais- 
se sance,  elle  est  devenue  collégiale,  curiale  et  hospitalière,  et 
a  c'est  sur  le  fondement  de  ces  qualités  qu'elle  doit  des  secours 
K  spu'ituels  et  temporels  aux  pèlerins,  aux  pauvres,  aux  malades 
<(  et  aux  sœurs  de  la  Charité,  ayant  une  résidence  fixe  ou  passa- 
(f.  gère  dans  l'Hôtel-Dieu.  » 

Nous  avons  voulu,  avant  de  commencer  l'historique  des  divers 
chanç^ements  sm*venus  dans  la  nouvelle  administration  de  l'Hô- 
tel-Dieu,  bien  préciser  ce  caractère  de  la  fondation  des  frères  con- 
donnés, afin  qu'on  pût  comprendre  sur  quoi  étaient  fondées  les 
résistances  qu'ils  opposèrent  pendant  deux  siècles  à  la  réforma- 
tion de  l'Hôpital,  et  jusqu'à  quel  point  ils  avaient  des  motifs  sé- 
rieux de  s'opposer  à  cette  réformation. 

La  pièce  la  plus  ancienne  où  nous  voyions  mentionné  le  nom 
de  frères  condonnés  est  la  charte  de  Juilduin,  de  l'année  1160 
environ.  Généralement  le  titre  le  plus  communément  adopté 
avant  le  xiii°  siècle  est  celui  de  procuratores  Elemosinc  ou 
elemosinnrii.  Le  maître  s'appelait  tantôt  prieur,  tantôt  pro- 
cureur, ministre  ou  maître.  Antérieurement  au  xiii°  siècle,  les 
donations  se  faisaient  ordinairement  domui  Elemosinc  ou  Deo 
et  paupcrihiis  infirmis  Elemosine ;  mais  àpai-tir  de  1220  sui'tout, 


Xîij  INTRODUCTION. 

presque  tous  les  dons  sont  faits  aux  maître  et  frères  condonnés. 

Dans  le  principe,  le  nombre  des  frères  condonnés  paraît  avoir 
été  de  huit  prêtres  et  deux  novices,  auxquels  étaient  adjointes 
quelques  sœurs  religieuses  qui  étaient  voilées  et  donnaient.comme 
les  maître  et  frères,  tous  leurs  biens  audit  hospice.  Vers  la  fin  du 
xv°  siècle,  les  sœurs  furent  supprimées,  comme  aussi  deux  frères 
et  un  novice,  jiour  décharger  l 'Hôtel-Dieu  d'un  tel  nombre  de 
personnes  qu'on  jugeait  inutiles,  et  ou  les  remplaça  par  un  gar- 
dien et  sa  femme. 

De  l'aveu  de  leurs  adversaires  les  plus  ardents,  les  maître  et 
frères  gouvernèrent  pendant  longtemps  l'Hôtel-Dieu  avec  ordre 
et  beaucoup  de  charité  ;  mais,  leur  piété  étant  venue  à  diminuer, 
ils  tombèrent  dans  le  dérèglement,  abandonnèrent  l'intérêt  tles 
pauvres  et  firent  tourner  à  leur  profit  et  à  leur  bien-être  les  reve- 
nus dudit  Hôtel-Dieu.  Nous  n'avons  pas  de  renseignements  pré- 
cis sur  cette  période  de  l'administration  de  l'Hôpital,  mais  un 
mémoire  présenté  en  1558  par  les  échevins  de  Chûteaudun  aux 
juges  commis  par  le  roi  pour  la  ré  formation  des  hôpitaux  nous 
fait  connaître  quelques-uns  des  griefs  reprochés  aux  admmisti'a- 
teurs  ecclésiastiques  de  l'Hôtel-Dieu. 

Les  échevins  disent  qu'ils  ont  «  fait  faire  inventaire  des  lits, 
«  dont  s'est  trouvé  peu  et  du  Imge  pareillement  pour  les  jxauvres 
«  et  qu'ils  se  sont  entremis  dans  l'administration  du  revenu 
«  temporel,  lequel  revenu  qui  peut  valoir  par  chacun  an  deux 
«  mil  livres  estoit  consommé  et  mangé  au  moyen  du  grand 
((  nombre  de  gens  d'église  et  autres  serviteurs  supernuméraires 
((  estans  audit  Hostel-Dieu,  parce  qu'il  y  a  dix  ou  douze  prestres 
a  qui  se  dient  frères  et  avoir  lait  profession,  et  sept  ou  huit  ser- 
«  viteurs  ;  lesquels  prestres  qui  se  dient  frères  et  avoir  fait  pro- 
(c  fession,  combien  qu'ils  n'en  ajent  fait  aucune,  et  y  entrent  et 
«  sortent  par  le  congé  simple  du  maistre,  veulent  avoir  à  chacun 
«  repas  touttes  sortes  de  viandes,  li-omage  et  fruits  à  l'issue  de 
((  chacun  des  repas,  et  pain  et  vin  sans  nombre  ne  mesure,  et 
((  trois  fois  la  semaine  chapons  et  autres  vollatilles  rousties,au 
<(  grand  intérest  de  laditte  maison  et  diminution  du  vivre  des 
((  pauvres.  »  H  est  vi'ai  que,  un  siècle  plus  tard,  les  maîtres  et 
frères  protestaient  contre  ces  accusations,  en  alléguant  que  c'était 
un  simple  dire  de  leurs  adversaires  sans  aucune  preuve  à  l'ap- 
pui ;  mais  ils  oubliaient  que,  quelques  jours  après  leur  requête, 
les  échevins,  accompagnés  de  six  notables,  faisaient  une  descente 


INTRODUCTION.  XXÎÏj 

àTHôtel-Dieu  et  constataient  qu'il  y  existait,  entretenus  aux 
frais  de  la  maison  :  a  M"  Anceaume  Touchard,  raaisti'e  ;  M*^  Flo- 
«  rent  Jahan,  Jean  Drouet,  Jean  Moreau,  Mathurin  Pézières, 
«  Jacques    Couronneau,  Jean  Lambert,   François  Vacher  et 
«  Pierre  Guérin,  tous  prestres,  Jeau  Guérin  et  Anceaume  Ti'é- 
«  boil,  novices,  tous  eux  disans  frères  condonnez  audit  Hostel- 
«  Dieu  ;  M"  ^lathurin  Beslon,  prestre,  servant  de  des^jencier  ; 
«  M"  Gilles  Blanvillain,  aussy  prestre,  préposé  pour  recevoir  les 
«  grains  appartenans  audit  Hostel-Dieu  et  mestre  au  moulliu  ; 
<ï  Benoist  Joj-eux  et  sa  femme,  gardians  de  la  salle  des  pauvres  ; 
«  la  veufve  Geoffroy  Fresneau,  servante  ;  un  nommé  Tlievot, 
<(  charretier,  conduisant  le  harnois  et  les  quatre  chevaux  dudit 
«  Hostel-Dieu;  un  nommé   Philbert,  pallefrenier  du  cheval  et 
«  mulet  dudit  maistx'e  de  la  Liaison-Dieu  ;  un  nommé  Guillaume 
«  Brichon,  boullanger  ordinaire  de  ladite  maison  ;  un  petit  gar- 
ce çonqui  sert  àla  table.  De  plus,  au  lieu  de  Fontaine- Marie,  une 
«  nommée  Besnarde  Panthonnière,  veufve  Mai'in  Jaulnet,  ser- 
«  vante  ;  lui   moutonnier  nommé  Jean  ;  un  porcher  nommé 
«  Louis  Mothereau  ;  une  nommée  Jeanne  Luzette,  vachère.  » 
Nous  avons  rencontré  d'ailleurs,  dans  le  chartrier  de  l'Hôpi- 
tal, un  autre  témoignage  qui  ne  peut  être  suspect.  C'est  une  re- 
quête présentée  au  Parlement  en  1566  par  Jacques  Courouneau 
maître  de  l'Hôtel-Dieu,  pour  obtenir  une  augmentation  du  reve- 
nu attriijué  aux  frères  condonnés.   Par  cette  requête,  Jacques 
Couronneau  remontre  qu'il  n'a  été  alloué  à  chacun  desdits  frères 
que  «  quatre-\'ingtz  hvres  tournois,  qui  seroict  à  chascun  des  diz 
«  frères  quatre  solz  sept  deniers  obole  pour  le  plus  par  chascun 
«  jour  del'an  seullemeut,  laquelle  somme  ne  se  pourroict  aujour- 
«  d'huy  estendre  à  faire  grande  despence  comme  de  avoir  pain, 
«  vin  et  viande  à  discrétion;  car  s'il  falloit  aujourd'huy  avoir  une 
«  chopine  de  vin  à  chascun  repas  et  ung  pain  cuyt  pesant  douze 
<(  onces,  ne  suthroient  les  diz  quatre  solz  sept  deniers  obole  pour 
«  avoir  du  pain  à  chascun  desdiz  frères  sans  avoir  autre  pitance 
«  Ce  nonobstant,  ledict  suppliant.ayant  volonté  de  gouverner  et 
«  entretenir  les  diz  frères  en  leur  communité  accoustumée  y  em- 
«  ploie  aultant  et  plus  que  la  dicte  somme  ne  se  monte,  mesmes 
«  les  fournit  de  pain,  vin  et  viande  à  chacim  repas  de  disner  et 
«  soupper  ;  et  non  contans  de  ce,  veullent  avoir  desjeuner,  gous 
((  ter  et  à  toutes  heures  pain  et  vin  à  discrétion,  veullent,en  l'ab- 
«  sence  dudit  suppliant,  contraindre  les  serviteurs  et  dômes- 


XXIV  INTRODITTION. 


«.  tiques  par  menasses  leur  bailler  ce  qu'ils  demandent  de  pain  et 
f(  devin,  et  ne  veullent  aucunement  obéyr  audict  maistre,  ne 
«  vont  et  n'assistent  au  d'nin  service  sy  l)on  leur  semble...  i^ 

Au  reste,  ce  n'était  pas  seulement  dans  l'Hôpital  de  Château- 
dun   ([uc  le  relâchement  s'était  introduit.  Tout  le  monde  sait 
qu'au  commencement  du  xv"  siècle,  le  désordre  était  général 
parmi  les  ecclésiastiques  :  sans  ce  désordre  la  réfoi'me  de  Luther 
et  de  Calvin  n'aurait  jamais  eu  sa  raison  d'être.  Le  roi  Henri  II 
résolut  d'apporter  un  remède  à  ce  dérèglement  en  ce  qui  concer- 
nait les  hôpitaux  de  son  royaume.  Au  mois  de  janvier  L545,  il 
rendit  à   Saint-Germain-en-Laye  un  édit  célèbre,  dont  nous  si- 
gnalerons les  deux  dispositions  principales.  Par  la  première,  il 
enlevait  l'administration  du  temporel  aux  ecclésiastiques  pour 
l'attribuer  aux  maires  et  échevins  des  villes  où  les  établissements 
charitables  étaient  situés.  Par  la  seconde  il  réglait  le  sort  des  an- 
ciens administrateurs.  «  Et  à  ceux  qui  se  prétendent  titulaires 
((  des  hôpitaux  et  lieux  pitoj'ables,  »  disait  l'édit  (et  c'est  bien 
là,  comme  nous  l'avons  dit,  le  cas  des  frères  condonnés  de  Châ- 
teaudun),  «  voulons  que  s'il  appert  promptement  à  nos  officiers 
«  de  leurs  titi-es  suftisans  pour  y  avoir  bénéfices  établis  confor- 
«  mément  à  la  constitution  canonique  ordonnée  par  le  concile 
((  de  Vienne,  ils  ayent  à  leur  taxer  le  revenu  selon  la  charge  du 
«  service  divin  qu'ils  seront  tenus  faire  aux  hôpitaux,  et  que  le 
«  résidu  soit  entièrement  baillé  à  l'entretenement  d'iceux.  » 
Les  prescriptions  de  cet  édit  lurent  scrupuleusement  obser- 
vées à  Châteaudun.  Les  échevins  se  chai'gèrent  de  l'administra- 
tion  du  revenvi  et  prirent  les  mesures  suivantes  pour  faire  dispa- 
raître les  abus  qu'ils  avaient  signalés. 

(c  Pour  le  premier  article  de  la  réformation  du  nombre  effréné 
a  des  servitenrs,maistres  !Mathurin  IJeslon  et  Gilles  Blanvillain, 
((  prestres,  que  ledit  maistre  a  dit  n'estre  frères  condonnés  audit 
'i  Hôtel-Dieu,  mais  serviteurs  aux  gages  de  ladite  Maison- 
ce  Dieu,  il  ne  leur  sera  baillé  vivres  ne  habitation  en  ladite  mai- 
ce  son. 

«  Au  regard  du  bouUanger,  a  esté  advisé  qu'il  sera  mis  hors 
<(  comme  non  nécessaire,  tant  parce  qu'il  est  expédient  les 
«  \'ivres  des  maistre  et  frères  leur  esti-e  fournis  à  argent,  que 
((  aussy  pour  les  gages  et  vivres  qu'il  faudroit  audict  bouUan- 
((  ger,  le  bois  qu'il  consommeroit  sous  (nnbre  de  la  cuisson  du 
((  pain  et  les  larcins  qui  s'y  pourroient  faire,  tant  dudit  boullan- 


INTnODVCTIOX.  XXV 

<(  gerque  des  maistre  et  frères,  qui  en  pourroient  transporter 
k'.  ailleurs  et  le  disti'ibuer  à  leurs  parens  et  amis. 

«  Le  charretier,  attendu  que  aujourd'huy  il  n'a  autre  charge 
i(  que  de  mener  bois,  du  fumier  aux  vignes,  et  a  dix-huit  livres 
X  de  gages,  a  esté  advisé  qu'il  sera  osté,  les  chevaux  vendus  et 
u  les  harnois  et  charrettes,pour  le  profit  dudit  Hôtel-Dieu,  atten- 
'i:  du  aussy  la  dépense  que  fait  ledit  charretier,  ses  quatre  che- 
<(  vaux,  charrettes  et  harnois,  qui  se  peut  monter  à  200  livres 
«  par  an. 

«  Le  pallefrenier  n'aura  aucuns  gages,  ne  sera  nourry  lui  ne 
ti  les  chevaux  dudit  maistre  aux  dépens  de  la  maison. 

«  Le  gardien  et  gardienne  demeureront  ou  seront  ostez,  et 
((  pourveu  d'autres  ;  lequel  gardien  sera  tenu  garder  les  bois 
H  taillés  de  la  maison. 

((  La  chambrière  sera  ostée  des  gages  et  ne  sera  plus  à  la 
«  charge  de  ladite  Maison-Dieu. 

((  Les  serviteurs  de  Fontaine- ^larie  seront  ostez,  le  bestial 
((  vendu  et  mesna"-e  estant  audit  lieu,  et  ledit  lieu  baillé  à  ferme 
((.  le  tout  au  plus  offrant  et  dernier  enchérisseur,  à  la  charge  de 
«  par  le  preneur  entretenir  le  tout  en  bon  estât  et  de  garder 
c(  les  bois  qui  seront  près  ledit  lieu  appelez  les  bois  de  l'Au- 
((  mosne. 

«  Le  maistre  dudit  Hôtel-Dieu  aura,  outre  sa  chanoinerie  de 
(C  Saint- André  de  Châteaudun  dépendant  de  ladite  Maison-Dieu 
((  qui  peut  revenir  à  80  livi'es  par  an  ou  environ,  sa  cure  de  Neu- 
(C  vy-en-Dunois,  sa  chanoinerie  du  ohasteau  dudit  Châteaudun 
'(  et  autres  bénéfices  qu'il  peut  avoir,  la  somme  de  80  livres  ^lar 
<(.  an,  à  la  charge  d'assister  au  service  de  ladite  église,  faire  estât 
'(  de  maistre,  fixire  faire  et  dire  tout  le  di\'in  service  fondé  en 
'(  icelle  église  et  de  faire  administrer  les  saints  sacremens  de 
«  confession  et  autres  sacremens  qu'il  con^dendra  administrer 
«  aux  pauvres,  en  la  manière  accoustumée  et  mieux  si  faire  se 
«  peut  ;  autrement  et  à  deffault  de  luy  sera  interdit  et  auxdits 
(ï  frères  defaillans  arrestée  et  déniée  la  pension  :  et  sera  mis  un 
«  tronc  fermant  à  clef  en  l'église,  laquelle  demeurera  entre  les 
«  mains  des  échevins,  oii  sera  mis  en  escript  ces  mots  :  Cy  est  le 
«  tr07ic  des  aumosnes  des  pauvres. 

«  Et  au  regard  desditz  Jahan,  Drouet,  Moreau,  Pézière,  Cou- 
K  ronneau,  Lambert,  Vacher  et  Guérin,  tous  prêtres,  Jean  Gué- 
i(  rin  et  Anceaume  ïriboeil,  novices,  tous  eux  disans  frères  con- 


XXVJ  INTHODCCTIOX. 

«  donnez  audit  Hostel-Dieu,  demeureront  par  provision  axidit 
f(  Hostel-Dieu,  seront  logez  aux  maisons  et  cliambres  dudit 
(C  Hostel-Dieu,  ainsj  qu'il  sera  advisé  par  ledit  maistre  et  nous  ; 
«  et  outre  leur  logis  sera  baillé  à  chacun,  pour  leur  vivre,  la 
a  somme  de  GO  livres  tournois  par  chacun  an,  qui  leur  sera 
«.  payée  par  mois. 

«  Aussy  a  esté  advisé  que  pour  l'entretcnement  du  service  de 
«  ladite  église,  il  suftiroit  bien  du  maistre,  quatre  prestres  et  un 
•i  petit  clerc  (attendu  le  peu  de  service  qui  est  d'une  messe  et 
«  autre  petit  ser\-ice)  ;  et  audit  clerc  suffiroit  bien  de  30  livres 
«  par  an,  et  est  bon  que  le  nombre  soit  diminué,  au  pris  que  le 
((  dessusdits  eux  disans  frères  condonnez  mourront.  » 

Naturellement  les  frères  protestèrent  contre  ce  projet  de  ré- 
formation,  qui  reçut  l'approbation  du  grand-amnûnier  de  France. 
Vainement  ils  s'adressèrent  au  bailliao-e  de  Blois  et  au  Parle- 
ment  ;  ils  furent  repoussés  de  toutes  parts. 

Cependant  ils  ne  perdirent  pas  courage  et  réussirent  à  faire 
maintenir  leur  nombre  de  huit  prêtres  et  deux  novices.  En  1573 
ils  obtinrent,  sinon  de  percevoir  les  revenus,  au  moins  d'en  exa- 
miner l'emploi.  C'était  un  grand  pas  de  fait  pour  eux  et  ils  espé- 
raient reconquérir  leurs  vieilles  prérogatives,  lorsque  les  éche^^ns 
résolurent  de  frapper  im  dernier  coup  en  enlevant  même  l'admi- 
nistration intériem-e  aux  frères  condonnés  et  en  élisant  des  com- 
missaires laïcs,  comme  l'édit  de  1.54.5  leur  en  donnait  le  droit. 

Mais  alors  surgit  une  nouvelle  j^rétention.  La  réunion  des  no- 
tables de  la  ville  de  Châteaudun  se  tenait  à  l'Hôtel-de-Ville  le 
18  novembre  1579,  «  pour  faire  ellection  et  nomination  d'un  no- 
ce table  bovu'geois  ou  marchand  de  ladicte  ville  pour  régir  et  gou- 
«  verner  et  administrer  le  revenu  de  ladicte  Maison-Dieu  à  la 
«  charge  d'en  rendre  compte,  »  quand  Jacques  ïalvats,  procu- 
reur de  la  duchesse  de  LonguevUle,  «  a  remonstré  que  madicte 
ti  dame  et  ses  prédécesseurs,  contes  de  Dimois,  ont  fondé  ledict 
((  Hostel-Dieu  et  donné  la  plus  grand  jiartie  des  biens  qui  y 
«  sont  ;  par  le  moyen  de  quoy  à  elle  seulle  et  non  au  roy  appar- 
«  tient  le  pouvou*  de  maistre  et  administrateur  audict  Hostel- 
(c  Dieu,  ce  qu'elle  auroit  toujours  faict  par  le  passé  et  encore  à 
f(  présent  y  auroit  pourveu  de  la  personne  de  ^V  François  le 
((  Vachier  ;  que  lesédictz  du  roy  pour  les  establissemens  de  com- 
«  missaires  es  Hostelz-Dieu  ne  se  peuvent  ny  doibvent  entendre 
«  dudict  Hostel-Dieu  et  aultres  hospitaulx  estans  es  terres  et 


INTRODUCTION.  XXvij 

(C  seigneuries  de  madicte  dame,  comme  Sadicte  Majesté  a  déclaré 
<  pai"  plusieurs  foixsparlectres  patentes  entérinées  et  vérifiées  es 
«  cours  de  Parlement,  mesmes  par  celles  qu'elle  a  puys  naguères 
«  obtenues,  lesquelles  sont  entre  les  mains  de  Messieurs  les  gens 
«  du  roi,  adressantes  à  raondict  sieur  le  baill}-  de  Blois  :  à  ce 
«  moyen  empesche  qu'aucun  commissaire  soit  mis  au  manie- 
ce  ment  et  administration  dudict  Hostel  Dieu,  sinon  ledict  Va- 
((  chier  qui  y  a  été  commis  par  madicte  dame.  » 

La  réclamation  de  la  duchesse  de  Longue  ville  venait  trop  à 
propos  au  secours  des  prétentions  des  frères  condonnés  pour  que 
ceux-ci  ne  fissent  pas  cause  commune  avec  elle.  Aussi,  renon- 
çant pour  un  moment  au  droit  d'élire  leur  maître,  ils  accep- 
tèrent François  Yacbier  et  l'appuyèrent  de  tout  leur  crédit.  De 
leur  côté,  les  écheràis  ne  se  tinrent  pas  pour  battus  :  dans  une 
nouvelle  assemblée,  tenue  huit  jours  après  la  première, ils  élurent 
pour  commissaires  Jean  Dugué,  prieur  du  Saint- Sépulcre,  Jean 
Le  Jay,  éhi  en  l'Election,  et  Jacques  Marné,  marchand,  et  pour 
receveur  Jacques  Yigier,  bourgeois;  puis  ils  députèrent  vers 
Madame  de  Longueville  pour  la  prier  de  vouloir  bien  renoncer  à 
ses  prétentions.  Ce  ne  fut  pas  chose  facile  que  d'obtenir  son  dé- 
sistement ;  les  négociations  durèrent  plusieurs  mois;  2^uis  enfin  il 
fut  convenu  que  la  duchesse  renoncerait  pour  le  maître  de  l'Hô- 
tel-Dieu  à  l'administration  du  temporel  de  ladite  maison,  mais 
se  réserverait  le  droit  de  nomination  ou  tout  au  moins  de  confir- 
mation des  commissaires  et  du  receveur  laïcs. 

Les  frères  condonnés  crièrent  à  la  trahison,  mais  force  leur  fut 
bien  d'obéir.  L'année  suivante,  1581,  François  Yachier  étant 
mort  de  la  peste,  et  Marie  de  Bourbon  ayant  nommé  pour  lui 
succéder  dans  la  maîtrise  son  aumônier  Laurent  Grasset,  les 
frères  s'empressèrent  de  nommer  François  de  Saint-Mesmin  : 
mais  ce  fut  encore  là  une  tentative  avortée  ;  après  quelques  mois 
de  résistance,  ils  furent  obligés  de  se  soumettre,  et,  malgré  leurs 
protestations,  l'établissement  des  commissaires  laïcs  fut  définitif 
à  partir  de  cette  année  1579. 

Comme  consécration  du  nouvel  ordre  de  choses,  il  fallait  un 
règlement  dressé  par  l'autorité  judiciaire  :  aussi  trouvons-nous 
dès  l'année  1580  une  sentence  du  bailli  de  Dunois  portant  qu'à 
l'avenir  «  le  nombre  des  maître,  six  frères  et  un  novice,  demeu- 
«  rera  et  ne  sera  augmenté,  lesquels  demeureront  tous  ensem- 
«  blement  dedans  l'enclos  de  l'Hostel-Dieu,  et  vivront,  comme 


XSVllj  INTRODUCTION. 

«  ils  ont  par  cj'^-devant  fait,  en  commun,  et  auront  pour  la  des- 
((  pence  de  leur  table,  comme  gages  de  serviteurs,  pour  tant,  la 
«  somme  de  230  écus  par  an  et  4  muids  de  blé.  »  Les  frères  accep- 
tèrent ce  règlement  ;  ils  ne  discutèrent  pas  sur  le  plus  ou  moins 
d'argent  qu'on  leur  accordait  ;  ce  qu'ils  voulaient  c'était  rentrer 
dans  l'administration  absolue  de  l' Hôtel-Dieu. 

En  1594,  ils  obtinrent  une  sentence  du  Ixiilli  de  Dunois  qm 
leur  donnait  le  droit  d'assister,  si  bon  leur  semblait,  à  tous  les 
baux  passés  par  les  commissaires  laïcs.  Ceux-ci  appelèrent  de 
cette  sentence,  et  en  159(5  Charles  Hue  de  Courson,  seigneur  de 
Villepot,  commissaire  pour  la  réformation  des  hôpitaux  des  bail- 
liages d'Orléans,  Berrj,  Blois  et  Gien,  fit  im  règlement  célèbre, 
par  lequel  il  reconnut  au  maître  de  l'Hûtel-Dieu  le  droit  d'as- 
sister au  bureau  et  d'y  avoir  voix  délibéi'ative. 

C'était  là  un  grand  point  de  gagné  pour  les  frères,  car,  ayant 
conservé  le  droit  de  nommer  leur  maître,  ils  étaient  sûrs  d'avoir 
un  représentant  dévoué  au  sein  du  bureau  d'administration  ; 
aussi,  pendant  près  d'un  siècle,  les  difficultés  parurent  apaisées. 
En  1670,  un  prêtre,  vénérable  d'ailleurs  par  ses  vertus,  mais 
d'un  esprit  brouillon  et  opiniâtre,  tenant  aux  meilleures  familles 
de  Châteaudun,  fut  reçu  parmi  les  frères  condonnés,  et  bientôt 
il  eut  rallumé  l'incendie  qui  n'avait  cessé  de  couver  entre 
les  commissaires  laïcs  et  les  prêtres  desservants  de  l' Hôtel- 
Dieu. 

Les  fi'ères  commencèrent  par  reprocher  aux  administrateurs 
la  mauvaise  gestion  des  revenus,  et,  en  167fi,  intentèrent  un 
procès  à  Pierre  Marchand,  seigneur  de  Champbuisson,  et  à 
Lomer  Contant,  bo;u-geois,  tous  deux  administrateurs  de 
l'Hôtel- Dieu,  qu'ils  accusaient  d'avoir  dilapidé  les  deniers  de  la 
maison.  Ce  procès  fut  abandonné  faute  de  preuves,  mais  les 
commissaires  laïcs,  voyant  la  guerre  déclarée,  prirent  à  leur  tour 
l'offensive,- et,  revenant  aux  termes  de  l'édit  de  1545,  contestè- 
rent de  nouveau  au  maître  de  l'Hôtel-Dieu  le  droit  d'assister 
aux  délibérations  du  bureau.  En  1679,  une  transaction  inter- 
vint, aux  termes  de  la([uelle  le  maître  put  ^irendre  }>art  aux 
délibérations,  mais  sans  avoir  le  droit  de  s'appeler  administra- 
teur. C'était  mi  échec  pour  les  frères  condonnés.  Les  commis- 
saires qui  avaient  le  plus  contribué  à  leur  retirer  une  partie  des 
prérogatives  que  leur  avait  concédés  le  règlement  de  1596, 
GiUes  Greslain,  Jacques  Roger  et  Charles  Marchais,  furent  con- 


INTBODUCTIOX.  xxix 

tinués,  contre  les  usages  ordinairement  observés,  dans  l'admi- 
nistration de  l'Hûtel-Dieu  après  leurs  trois  années  expirées.  Les 
frères  virent  dans  ce  fiiit  une  mauvaise  volonté  évidente  de  la 
part  de  la  chambre  de  ville  ;  ils  commencèrent  par  déposer  une 
protestation  contre  cette  nouvelle  nomination;  puis,  voyant 
qu'ils  ne  pouvaient  rien  obtenir  par  la  persuasion,  ils  eurent 
recours  à  la  violence. 

Une  nouvelle  délibération,  prise  d'ailleurs  par  les  commis- 
saires, en  l'absence  du  maître  de  l' Hôtel-Dieu,  était  venue 
mettre  le  comble  à  leur  irritation  :  il  s'agissait  de  l'établissement 
d'un  portier  et  de  la  fermeture  pendant  la  nuit  des  portes  qui 
closent  l'Hôtel-Dieu  (1).  C'était  assurément  là  une  excellente 
mesure  ;  mais  on  ne  peut  nier  qu'elle  n'eût  été  prise  un  peu  pour 
vexer  les  frères  condonnés,  et  elle  était  certainement  de  nature 
à  envenimer  terriblement  le  débat  ;  c'est  ce  qui  arriva.  Nous 
transcrivons  le  procès-verbal. 

«  Ce  jourd'hui,  3  février  1690,  nous  Gilles  [Greslain,  prestre, 
prévost  de  la  Sainte-Chapelle  de  Châteaudun,  et  Jacques  Roger, 
médecin  de  Son  Altesse  Mademoiselle  de  Montpensier,  commis- 
saires administrateurs  de  l'Hôtel-Dieu  de  Châteaudun,  avec 
maistre  Charles  Marchais  l'aisné,  ancien  pi-ocureur  du  bailliage 
de  Dunois,  nous  sommes  transportez  dans  l'enclos  dudit 
Hôtel-Dieu  pour  de  là  entrer  au  bureau  dudit  Hôtel-Dieu  pour 
délibérer  des  affaires  d'iceluy.  Auquel  enclos  aurions  fait  ren- 
contre de  maistre  Oudard  de  Requin,  l'un  des  prestres  et  frèi'es 
dudit  Hôtel-Dieu,  lequel,  nous  ayant  abordé  avec  un  visage 
d'un  homme  en  colère,  nous  auroit  demandé  si  nous  alhons  au 
bui'eau;  auquel  aurions  répondu  qu'ouy  et  s'il  y  avoit  quel- 
qu'affaire;  nous  auroit  répliqué  ledit  sieur  de  Requin  en  haus- 
sant sa  voix  et  dit  en  ces  termes  :  ce  C'est  que  j'ay  droit  d'y  estre 
avec  vous  comme  tous  les  autres,  »  voulant  parler  des  autres 
frères  dudit  Hôtel-Dieu,  «  et  je  veux  estre  partout  où  vous 
serez.  »  A  quoy  il  luy  auroit  esté  répondu  par  moy  Greslain  : 
((  Vous  n'avez  point  le  droit  d'assister  aux  délibérations  que  nous 
faisons  ;  vous  sçavez  bien  qu'il  y  a  longtemps  que  le  roy  vous  a 
esté  l'administration.  «  Sur  quoi  ledit  sieUr  de  Requin,  entrant 
en  colère  ou  plutôt  en  furie,  nous  aUroit  dit  :  «  Le  Roy  est-il 

(1)  Aux  tfrmps  do  cette  délibération ,  iiriso  le  2  septembre  IfiSO  ,  les  portes  d  ti 
cloître  de  l'Hôtel-Dieu  devaient  être  fermées  tous  les  soirs,  depuis  le  l"'  octobre  jus- 
fiu'uu  V'  avril,  à  neuf  heures,  et  depuis  le  1"  avril  jusqu'au  l^'  octobre  à  dix  heures. 


XXX  INTRODUCTION-. 


Dieu  ?  »  En  mesme  temps  portant  le  poing  au  \asage  de  moy 
Greslain,  m'auroit  dit  que  c'estoit  un  grand  malheur  de  ce  que 
j'estois  à  l'Hôtel-Dieu,  que  j'estois  bien  heureux  de  porter  le 
caractère  de  prestre,  que  sans  cela  je  ne  sortirois  pas,  ne  s'expli- 
quant  pas  davantage;  mais  continuant  sa  fiu'ie  en  présence  de 
plusieurs  personnes  qui  nous  attendoient  à  la  porte  du  bureau 
pour  les  affaires  dudit  Hôtel-Dieu,  m'auroit  dit  à  moy  Greslain 
que  j'estois  un  méchant  prestre,  un  brouillon,  un  menteur,  me 
passant  plusieurs  fois,  avec  violence,  la  main  devant  le  visage  et 
relevant  les  bords  de  mon  chai^eau.  Ce  qui  nous  obligea  de  le 
laisser  et  d'entrer  audit  bureau,  oii  nous  ayant  suivy  et  conti- 
nuant sa  furie,  m'aurait  impropéré  à  moy  Greslain  les  mesmes 
injures  de  brouillon,  de  menteur  et  de  méchant  prestre,  me  por- 
tant la  main  au  \isage  et  relevant  souvent  les  bords  de  mon 
chapeau  de  sa  main  avec  violence,  adjoutant  que  nous  estions  des 
voleurs,  que  nous  n'estions,  nous  administrateurs,  que  de  mé- 
chants procureurs,  voulant  dire  que  luy  et  ses  confrères  estoient 
les  maistres  de  l'administration  dudit  Hôtel-Dieu  et  que  nous 
estions  seulement  leurs  procureurs,  et  en  mesme  temps  nous 
présentant  un  mémoire  des  messes  de  fondation  qu'il  avoit  célé- 
brées dans  l'église  dudit  Hôtel-Dieu  et  nous  demandant  d'ar- 
rester  ledit  mémoire  et  lui  délivrer  une  ordonnance  pour  estre 
payé  desdites  messes  par  le  receveur  dudit  Hôtel-Dieu.  A  quoy 
luy  ayant  répondu  que  nous  ne  pouvions  travailler  h  aucune 
affaire  ny  examiner  son  mémoire  pendant  qu'il  nous  troubleroit 
par  ses  furies  et  injures,  mais  qu'il  pi'ist  la  peine  de  se  retirer  et 
qu'il  laissast  sondit  mémoire  et  que  nous  l'examinerions,  sa  furie 
augmenta  davantage  :  il  nous  dist  qu  il  ne  nous  confieroit  pas 
son  mémoire,  qu'il  le  confieroit  ^îlutôt  à  des  voleurs  de  grands 
chemins  qu'à  nous,  qu'il  ne  se  retireroit  point,  que  ce  n'estoit 
point  à  nous  à  le  metti'e  hors  du  bureau,  mais  qu'il  nous  en 
chasseroit  plutôt  et  que  nous  eussions  à  en  sortir  et  que  nous 
n'y  re%'inssions  jamais,  et  que  si  nous  y  revenions  il  nous  en 
mettroit  dehors  par  la  peau  du  cou.  Tous  lesquels  troubles  et 
violences  nous  empeschans  de  vaquer  à  aucunes  affaires  nous 
auroient  obligez  de  sortir  de  nostre  bureau  en  ])rosiestant  au 
sieur  de  Requin  que  nous  en  dresserions  procez-verbal  et  en  por- 
terions nos  plaintes  où  il  appartiendroit.  Après  quoy,  nous 
estant  acheminés  pour  nous  retirer,  ledit  sieur  de  Kequin  nous 
aurait  suivys  hors  de  l'enclos  dudit  Hôtel'Dieu,  nous  disant  que 


INTRODUCTION.  XXXJ 

nous  estions  de  bons  compagnons  et  nous  ti'aitant  de  voleurs  en 
nous  faisant  plusieui's  gestes  de  menaces  de  ses  mains. 

«  Et  nous  estant  retirés,  il  nous  auroit  esté  rapporté  par  Louis 
Breteau,  domestique  dudit  Hôtel-Dieu,  que  maistre  Louis  Du- 
pont, prestre,  maistre  dudit  Hôtel-Dieu,  auroit  paru  près  des 
salles  des  malades  et  lui  auroit  demandé  où  nous  estions,  qu'il 
luy  auroit  répondu  luy  Breteau  que  nous  nous  estions  retirez, 
qu'il  y  avoit  eu  bien  du  bruit  ;  que  ledit  sieur  Dupont  lui  auroit 
répliqué  :  «  J'ay  bien  ouy  tout  ce  bruit  »  :  à  quoy  luy  Breteau  au- 
roit réparty  :  «  Monsieur,  que  ne  sortiez-vous  donc  pour  empes- 
cher  tout  ce  bruit  ?  «  Ledit  sieur  Dupont  lui  auroit  répondu  en 
ces  termes  :  a  J'aurois  grondé  aussi  si  j'y  avois  esté  ;  »  ce  qui  fait 
paroistre  qu'il  y  avoit  intelligence  entre  lesdits  sieurs  Dupont 
et  de  Requin,  et  qu'ils  sont  de  concert  pour  nous  troubler  dans 
l'administration  dudit  Hôtel-Dieu.  )> 

Si  le  sieur  Dujjont  désapprouva,  comme  nous  n'en  doutons 
pas,  les  violences  d'Oudard  de  Requin,  nous  sommes  bien  d'ail- 
leurs de  l'avis  de  Gilles  Greslain,  et  nous  croyons  qu'U  était  par- 
faitement d'accord  avec  son  frère  condonné  pour  protester  contre 
l'administration  des  commissaires  laïcs  :  la  suite  de  sa  conduite 
le  prouve  suffisamment. 

Les  commissaires  cédèrent  devant  les  menaces  de  de  Requin 
et  n'osèrent  de  quelque  temps  reparaître  à  l'Hôtel-Dieu  ;  ils 
transportèrent,  de  leur  autorité  privée,  le  siège  des  délibérations 
à  l'Hôtel-de- Ville.  Louis  Dupont  feignit  d'ignorer  cette  décision, 
de  laquelle  au  reste  on  ne  l'avait  point  avisé,  les  commissaires 
affectant  de  ne  point  vouloir  le  considérer  comme  administra- 
teur. Une  nouvelle  assemblée  des  administrateurs  ayant  donc 
été  convoquée  pour  le  17  mars,  tandis  que  les  commissaires  sié- 
geaient à  l'Hôtel-de- Ville,  le  maître  se  rendit  seul  au  bureau  de 
l'Hôtel-Dieu,  et  là  reçut  par  l'entremise  de  Bougeâtre,  buissier, 
une  sommation  faite  aux  administrateurs  par  Jacques  de  Fon- 
taine-Marie, l'im  des  frères,  pour  être  payé  d'une  certaine 
somme  à  lui  due.  La  sommation  reçue,  il  rendit  une  ordonnance 
qu'il  signa  seul,  disant  que,  s'étant  transporté  ledit  jour  pour  as- 
sister au  bureau  de  l'Hôtel-Dieu  et  y  traiter  des  affaires  tem- 
porelles d'icelui,  et  n'a}'ant  trouvé  aucun  des  autres  commis- 
saires, n  ordonnançait  ladite  dépense. 

Comme  on  le  voit,  la  position  n'avait  jamais  été  aussi  tendue. 
L'évcque  de  Chartres,  Paul  Godet  des  Marais,  fut  officieusement 


XXxij  INTRODUCTION. 

informé  de  ces  troubles  survenus  dans  l'administration  de 
riiôtel-Dieu  ;  il  s'empressa  de  se  rendre  lui-même  à  Château- 
dun,  et,  le  20  octobre  1690,  il  fit  un  règlement  qui  accordait  aux 
frères  condonnés  ime  nouvelle  concession.  Par  un  article  spé- 
cial, il  était  statué  que  le  maître  avait  toujom-s  le  droit  d'assister 
aux  délibérations  du  Bureau,  et  en  outre  qu'en  l'absence  dudit 
maître  le  plus  ancien  des  frères  selon  l'ordre  de  réception  pour- 
rait le  remplacer,  sans  qu'il  pût  d'ailleurs  précéder  les  commis- 
saii'es  ni  avoir  voix  délibérative. 

A  partir  de  cette  époque,  il  faut  bien  le  dire,  la  nature  des  dif- 
ficultés entre  les  frères  et  les  commissaires  cbaugea  de  forme. 
Les  frères  renoncèrent  définitivement  à  l'offensive,  et,  sans  ten- 
ter davantage  de  reconquérir  les  prérogatives  qu'ils  avaient 
perdues,  ils  se  contentèrent  de  défendre  énergiquement  celles 
qu'ils  possédaient  encore  et  qu'on  s'ettbrçait  successivement  de 
leur  enlever. 

C'est  ainsi  qu'en  1715  les  commissaii'es  voulurent  les  dépouil- 
ler du  droit  de  choisir  les  frères  condonnés  et  les  no\dces  (1).  Ils 
avaient  trouvé  en  1(J90  un  appui  si  efficace  dans  la  personne  de 
l'évêque  de  Cbarti'es  que  c'est  à  lui  qu'ils  s'adressèi'ent  comme 
médiateur  en  cette  occasion.  «  ]\Ionseigneur,  lui  écrivaient-ils  le 
«  10  mai  1717,  la  persécution  que  nous  souffrons  depuis  plus 
((  d'im  an  de  la  part  des  admiuisti'ateurs  de  l'Hôtel-Dieu  de 
«  cette  ville  de  Cliâteaudun  dont  nous  sommes  les  prestres  nous 
«  avoit  obligés,  pour  mettre  fin  au  procez  qu'ils  nous  ont  intenté 
«  à  la  cour  de  Parlement,  d'obtenir  de  la  Chancellerie,  pour  faire 
((  voir  notre  droit,  un  compulsoire  des  titres  de  l'Hôtel-Dieu, 
a.  parmi  lesquels  sont  les  nôtres.  Les  administrateurs,  après 
«  nous  avoir  refusé  l'entrée  du  Bureau,  ont  fait  ouvrir  violem- 
(C  ment  par  im  serrurier  l'armoire  de  nos  titres,  que  nous  avons 
c(  tout  lieu  de  croire  qu'ils  ont  soustraits,  nous  ayant  dit  plu- 
c(  sieurs  fois  que  nous  ne  les  aurions  jamais.  » 

Cette  fois  encore,  l'évêque  intervint  et  sa  médiation  pacifique 
rétabht  pour  quelque  temps  la  paix,  en  obtenant  des  commis- 
saires qu'ils  renon(;assent  à  leurs  prétentions.  C'est  encoi'c  à  la 
même  intervention  officieuse  que  les  frères  eurent  recours  avec 

(1)  Les  maîtres  et  frères  étaient  toujours  restés  eu  possession  do  la  prérogative 
d'élire  leurs  confrères  ;  ce  droit  leur  avait  déjà  été  contesté  par  les  commissaires 
en  1G22,  et,  à  cette  époque,  était  intervenue  une  transaction,  aux  termes  de  laquelle 
ils  s'engagèrent  seulement  à  ne  point  faire  d'élection  sans  le  consentement  du  pro- 
cureur libcal  et  des  commissaires. 


INTRODUCTION.  XXxiij 

succès,  en  1752,  lorsque  les  administrateurs,  l'abbé  Maugars  à 
leur  tête  (1),  voulurent,  sous  prétexte  d'économie,  réduire  le 
nombre  des  frères  condonnés  au  seul  maître  et  à  deux  frères. 
Enfin  c'est  encore  l'évêque  de  Chartres  qui  obtint,  en  1775,  pour 
les  prêtres  desservant  l'Hôtel-Dieu,  une  augmentation  de  traite- 
ment, devenue  nécessaire  par  suite  de  l'accroissement  du 
prix  de  toutes  les  denrées. 

Dans  le  principe,  aux  prêtres  administratem-s  de  la  Maison- 
Dieu  étaient  adjointes  des  sœurs  voilées  qui,  comme  les  sœurs 
des  Saints-lieux-forts  à  Chartres,  étaient  chargées  du  soin  des 
malades.  Avec  le  temps,  la  piété  se  ralentit  ;  il  devint  difficile 
de  rencontrer  des  femmes  de  bonne  volonté  qui  consentissent  à 
se  dévouer  à  cette  œuvre  de  charité.  Des  abus  s'introduisù-ent, 
des  désordres  graves  eurent  lieu  à  l'Hôpital,  et  l'on  convint  de 
remplacer  les  sœurs  volontaires  par  un  gardien  et  sa  femme. 
Ces  sortes  d'infirmiers  existaient,  comme  nous  l'avons  vu,  lors 
du  procès-verbal  dressé  par  les  éehevins  en  1548  ;  la  nécessité 
leur  fit  trouver  grâce  devant  la  réforme  faite  à  cette  époque  des 
officiers  et  serviteurs  de  l'Hôtel-Dieu  ;  mais  on  sentait  leur  in- 
suffisance. Aussi  lorsque  le  bienheureux  Vincent  de  Paul  eut 
établi  son  institut  admirable  des  sœurs  de  la  Charité,  l'Hôtel- 
Dieu  de  Châteaudun  fut  une  des  premières  maisons  qui  appela 
à  elle  ces  femmes  si  pleines  d'abnégation  et  de  dévouement. 
Trois  sœurs  furent  installées  en  1654  :  Jeanne  Lepeintre,  de 
Paris  ;  Greneviève  Vigneron,  de  Gonesse,  et  Charlotte  Moreau, 
de  Chaumont-en-Bassigny.  Nous  avons  encore  une  copie  de  l'ac- 
cord passé  à  Saint-Lazare-lès-Paris,  le  16  juillet  1654,  devant 
M"  Paisant,  notaire  au  Châtelet  de  Paris,  entre  vénérable  et  dis- 
crète personne  messire  Vincent  de  Paul,  supérieur  général  de 
la  congrégation  de  la  Mission,  et  maître  Brice  Le  Jay,  avocat  au 
Parlement,   procureur  des   administrateurs    et    du  maître    de 
l'Hôtel-Dieu  de  Châteaudun.  Nous  reproduisons  les  principaux 
passages  de  cet  accord  : 

«  Les  dites  filles  seront  toujours  en  la  dépendance  du  supérieur 
«  général  des  prêtres  de  la  congrégation  de  la  Mission,  lequel 

(1)  L'abbé  Alexandre  Maugars  ,  chanoine  de  Saint- André  de  Châteaudun ,  est  le 
plus  célèbre  des  administrateurs  de  l'IIûtel-Dieu.  Ce  fut  lui  qui  fut  chargé  de  la  dé- 
fense des  intérêts  de  l'Hûtel-Dieu  dans  le  procès  de  la  succession  Boisseleau,  et  la 
réussite  qu'il  obtint  lui  assura  une  telle  popularité ,  que,  pendant  plus  de  vingt  ans, 
il  fut  continué  dans  l'administration  de  l'hôpital. 


XXXIV  INTHODUCTION. 


«  pourra,  par  soy-même  ou  par  tel  autre  des  prêtres  de  ladite 
«  congTégation  qu'il  députera,  les  visiter  de  fois  à  autre,  et  leur 
«  donner  les  avis  qu'il  jugera  convenable  pour  l'observance  de 
tt  leur  règle,  afin  que  par  ce  moyen  elles  puissent  mieux  s'ac- 
«  quitter  de  leurs  devoirs,  tant  envers  Dieu  qu'envers  MM.  les 
((  commissaires  et  administrateurs  du  temporel  dudit  Hôpital, 
«  ensemble  les  maître  et  frères  d'iceluy,  comme  aussi  envers 
«  les  pauvres  malades. 

«.  Et  pour  ce  qui  est  du  temporel,  en  ce  qui  regarde  le  service 
«  des  pauvres  malades  et  gouvernement  dudit  Hôpital,  lesdites 
«  filles  seront  entièrement  sous  l'autorité  et  en  la  dépendance 
a.  desdits  sieurs  commissaires,  qui  ordonneront  pour  cela  ce  qui 
«  leur  jïlaira,  et  elles  leur  obéiront  entièrement,  en  sorte  qu'elles 
«  seront  tenues  d'interrompre  promptement  l'ordre  de  leur 
«  exei'cice  spirituel,  môme  le  quitter,  quand  la  nécessité  et  le 
ce  service  des  pauvi*es  le  requerront  ;  à  quo}'  même  elles  sont 
«  déjà  obligées  par  leur  règle,  cela  étant  leur  première  et  prin- 
«  eipale  obligation. 

«  Lesdites  tilles  auront  seules,  sans  qu'on  puisse  leur  associer 
«  aucime  femme  ny  fille,  la  charge  des  pauvres,  afin  que,  par 
«  l'union  et  rapport  qui  est  entre  elles,  ils  en  soient  mieux 
«  ser\'is. 

<(  Seront  nourries  et  entretenues  de  toutes  sortes  d'habits, 
«  sans  qu'on  leur  puisse  changer  d'étotte  ny  couleur  ny  forme 
«  d'aucun,  aux  dépens  dudit  Hôpital,  et  traitées  de  médica- 
((  ments  et  vivres  si  elles  tombent  malades.  Seront  tenues 
«  comme  filles  de  la  maison  et  non  mercenaires. 

((  Xe  rendront  compte  de  leur  service  et  gouvernement  qu'aux 
«  dits  sieurs  commissaù-es,  qui  les  maintiendront,  considérant 
((  que  si  elles  ne  sont  authorisées  d'eux  tant  envers  les  ofiliciers  et 
((  serviteurs  de  la  maison  que  vers  les  pauvres,  elles  ne  pourront 
«  faire  le  bien  que  Dieu  veut  qu'elles  fassent. 

((  La  sœur  servante,  à  qui  lesdits  sieurs  commissaires  adres- 
((  seront  leur  mandement  pour  admettre  les  pauvres  audit  Hôtel- 
«.  Dieu,  auquel  nul  ne  sera  admis  ny  congédié  que  par  exprès 
((  commandement  desdits  sieurs  commissaires,  fera  registre  des 
<c  pauvres  qui  y  entreront,  des  noms,  surnom,  âge  et  vocation 
«  et  états,  des  pais  de  leur  naissance.  Serontleurs  habits  et  argent 
«  inventoriés,  et  au  sortir  après  la  guérison  tout  leur  sera  rendu  ; 
«  s'ils  meurent,  demeureront  au  profit  dudit  hôpital. 


INTRODUCTION,  XiXV 

«  Elle  aura  soin  que  lesdits  pauvres  soient  visités  une  fois  le 
«  jour  par  le  médecin,  apothicaire  et  chirurgien,  lesquels,  s'ils  ne 
«  font  leur  devoii*  envers  lesdits  pauvres,  elle  en  avertu*a  lesdits 
c(  sieurs  commissaires. 

((  Elle  fera  en  sorte  que  personnne  n'entre  et  sorte  dudit 
((  hôpital  sans  sa  connoissance,  et  pour  cet  effet  y  aura  un  portier 
((.  qui  l'avertira. 

«  Et  afin  que  le  service  des  pauvres  en  soit  mieux  fait  et 
«  lesdits  sieurs  commissaires  mieux  obéis,  elle  aura  soin  de 
(.(  distribuer  tidellement  les  charges  à  chaque  sœur,  et  les  changer 
'(  quand  elle  jugera  devant  Dieu  qu'il  est  expédient,  et  tiendra 
li  la  main  à  ce  qu'elles  s'acquittent  bien  de  leurs  charges. 

«  Ledit  supérieur-général  de  la  dite  congrégation  de  la 
ce  ]\Iission  pourra,  quand  il  jugera  expédient,  retirer  lesdites 
(.(  tilles  en  renvoyant  d'autres  à  leurs  places  aux  dépens  de  leur 
i(  communauté  ;  comme  pareillement  lesdits  sieurs  commissaires 
((  jsourront  en  renvoyer  pour  en  avoir  d'autres  aux  dé2Dens  dudit 
«  hôpital,  avis  de  ce  préalablement  donné  audit  supérieur- 
((  général,  afin  qu'il  ait  le  temps  jiour  en  renvoyer  d'autres  eu 
«  leurs  places.  » 

Ces  statuts  furent  toujours  fidèlement  exécutés.  En  1750, 
cependant,  les  sœurs  de  l'iiopital  de  Châteaudun  demandèrent 
que,  confoi'mément  à  ce  qui  se  faisait  dans  tous  les  hôpitaux  par 
elles  desservis,  on  leur  donnât  l'argent  nécessaire  pour  acheter 
leurs  vêtements,  au  Keu  de  les  leur  fournil*  en  nature.  Les  corn- 
missau-es  s'opposèrent  à  cette  prétention,  et  en  référèrent  au 
supérieur-général  qui  leur  donna  raison,  comme  le  prouve  le 
passage  d'une  lettre  écrite  par  le  procureur  de  l'Hôtel-Dieu  à 
l'abbé  Maugai's  :  «  Ces  messieurs  sont  charmez  des  explications 
(.(  que  vous  avez  eues  avec  le  supérieur  des  filles  de  la  Charité, 
K  Notre  conduite  est  fondée  sur  le  traité  fait  en  1654  avec 
c(  M.  Vincent  de  Paulle,  leur  premier  supérieur-général,  ('es 
«  messieurs  ne  veulent  pas  s'astreindre  à  donner  à  ces  filles 
t(  aucunes  sommes  de  deniers  pour  leurs  habits  et  linges  ;  ils  sui- 
((  vront  l'ancien  usage  qui  est  de  leur  donner  tous  les  vêtements 
«  et  linges  lorsqu'elles  en  auront  besoin.  Il  ne  s'agit  pas  de  nous 
«  citer  les  nouveaux  établissements  ;  le  nôtre  est  ancien  et  fait 
«  avec  un  saint  dont  elles  doivent  respecter  la  mémoire.  » 

Le  seul  changement  qui  survint  fut  dans  le  nombre  des  sœurs. 
Comme  nous  l'avons  vu,  trois  seulement  furent  installées  en 


XXX  VJ  INXnODUCTION. 

1654  ;  mais,  le  nombre  des  malades  augmentant  chaque  année,  il 
fallut  aussi  augmenter  le  nombre  des  infirmières. 

L'état  le  plus  ancien  que  nous  connaissions  des  entrées  et 
sorties  de  l'Hôtel-Dieu  de  Châteaudmi  est  de  1580,  mais  nous 
n'en  avons  un  à  peu  près  complet  qu'en  1581.  De  cet  état  il 
résulte  que  le  nombre  des  entrées  fut  de  21  hommes  et  de 
20  femmes.  En  1590,  on  reçut  122  hommes  et  25  femmes.  Enfin, 
en  1693,  commence  la  série  régulière  des  registres  d'entrées  et 
sorties  jusqu'en  1790.  Or,  en  1693,  année  qui  paraît  exception- 
nelle, on  admit  186  hommes  et  103  femmes  ;  mais,  ce  n'est  pas 
là  la  moyenne  à  cette  époque.  De  1693  à  1720  par  exemple, 
on  peut  prendi'e  pour  moyenne  l'entrée  de  120  hommes  et  de 
100  femmes,  puis  ce  nombre  s'élève  progressivement,  et,  dans 
les  dernières  années  qui  précédèrent  la  Révolution,  il  arrive 
à  environ  230  hommes  et  140  femmes  (1). 

Le  nombre  des  sœurs  avait  été  augmenté  ;  il  était  de  six  au 
moment  de  la  Révolution.  Mais,  outre  la  progression  dans  le 
nombre  des  malades,  la  reconstruction  et  l'agTaudissement  con- 
sidérable de  l'Hôtel-Dieu  en  175!)  étaient  venus  rendre  le  service 
plus  difficile  ;  aussi  les  soeurs  ne  suôisaient-elles  pas  toujours  à 
la  besogne,  et  dans  les  moments  d'épidémie  était-on  forcé  de 
refuser  beaucoup  de  malades.  La  place  manquait  d'ailleurs, 
comme  le  témoigne  cette  lettre  écrite  en  1785  par  M.  de  Chevilly, 
intendant  d'Orléans,  à  M.  Lebeuf,  subdélégué  de  Châteaudun. 
f(  Il  résulte  du  rapport  dressé  par  ^I.  Colombier,  inspecteur- 
ii  général  des  hôpitaux,  de  la  visite  qu'il  a  faite  de  l'Hôtel-Dieu 
((  de  Châteaudun,  que  cet  hôpital  rebâti  à  neuf  depuis  peu  d'an- 
n  nées  n'offre  aucunedes  commodités  qu'on  aurait  pu  y  pratiquer  ; 
M.  qu'il  n'a  que  deux  salles  au  premier  étage,  l'une  pour  les 
((  hommes,  l'autre  pour  les  femmes,  contenant  environ  32  lits  ; 
a  quela  distribution  est  faite  de  manière  que,  dans  les  moments  de 
(.(  surchage,  on  a  beaucoup  de  peine  à  trouver  au  rez-dechaussée 
c(  une  petite  pièce  pour  six  à  sept  lits,  quoique  les  bâtiments 
«  soient  considérables.  L'inspecteur- général  adjoute  que  le 
li  service  de  l'Hôtel-Dieu  en  tout  genre  est  défectueux,  qu'il 
((  n'y  a  point  de  règle  pour  les  quantités  d'aliments,  point  de 
i.(  pharmacie  et  point  d'inventaire.  11  est  indispensable  de  rétablir 


(1)  La  grande  différence  que  l'on  remarque  entre  les  chiffres  des  entrées  d'hommes 
et  de  celles  des  femmes  provient  des  soldats  admis  dans  les  salles  de  l'Hôtel-Dieu. 


INTRODUCTION.  XXXvij 

«  l'ordi'e  dans  cette  maison.  »  A  cette  peinture  de  l'Hôtel-Dieu 
en  1785  qu'on  oppose  l'état  actuel  de  l'hôpital  en  1867  !  Ce  n'est 
pas  à  nous  qu'il  appartient,  en  cet  endroit,  de  faire  ce  rappro- 
chement  (1). 

Xous  nous  sommes  peu  occupé  jusqu'ici  des  relations  des 
comtes  de  Dunois  avec  l'Hôtel-Dieu,  nous  devons  y  l'evenir. 
Nous  avons  vu  qu'en  1579  les  frères  condonnés  avaient  fait  cause 
commune  avec  la  duchesse  de  Longueville  dans  ses  prétentions 
contre  les  commissaires  ;  la  bonne  harmonie  ne  fut  pas  de  lono-ue 
durée.  En  effet,  dès  1581,  nous  avons  constaté  l'élection  par  les 
frères  de  François  de  Samt-Mesmin  contre  le  protégé  de  la 
duchesse  ;  les  frères  condonnés,  comme  les  comtes  de  Dunois, 
aspirant  au  titre  et  aux  prérogatives  de  fondateurs  de  l'Hôtel- 
Dieu,  ne  pouvaient  pas  ne  pas  avoir  des  prétentions  rivales.  En 
1622,  ce  fut  le  comte  de  Danois  ou  le  procureur-fiscal,  en  son 
nom,  qui  contesta  aux  frères,  encore  plus  vivement  que  les  com- 
missaires, le  droit  de  nommer  aux  places  vacantes  de  frères  et  de 
novices.  Beaucoup  plus  tard  encore,  lorsque  les  commissaires 
vivaient  en  très  bonne  intelligence  avec  les  desservants  de 
l'Hôtel-Dieu,  le  comte  de  Dunois  songeait  toujours  à  faire 
disparaître  ses  seuls  véritables  antagonistes  ;  c'est  ce  quetémoigne 
la  lettre  suivante  écrite  de  Paris  en  178  7  à  l'intendant  d'Orléans. 
K  Les  administrateurs  témoignent  de  l'éloignement  pour  la 
t(  suppression  des  presti-es  desservants  de  l'Hôtel-Dieu,  dont 
;(  l'inutilité  j^aroist  néanmoins  évidente.  La  seule  question  qu  i 
K  paroisse  mériter  d'estre  approfondie  est  celle  de  savoir  si  ces 
'(  prestres  ont  véritablement  des  droits  aux  biens  de  l'hôpital. 
«  Comme  le  procureur-fiscal  prétend  d  offre  de  montrer  le  contraire 
(.(  vousjugerezsilrement  convenable  de  l'engagera  vous  admi- 
'(  nistrer  les  preuves  qu'il  peut  avoir  à  cet  égard.  » 

Mais,  sans  descendre  si  loin,  nous  trouvons  au  xvii"  siècle  un 
procès,  qui  ne  dura  pas  loin  de  trente  ans  (1673-1701),  et  où 
apparaît  nettement  la  rivalité  existante  entre  les  comtes  et  les 
frères,  au  sujet  de  ce  titre  de  fondateurs  de  l'Hôtel-Dieu.  Ici 
encore,  comme  dans  la  plupart  de  leurs  querelles  avec  les  com- 
missaires, ce  n'est  qu'après  provocation  que  les  frères  usent  de 
représailles.  En  effet,  le  21  août  1671,   Le  Porquier,  intendant 


(1)  Ces  lignes  étaient  écrites  en  1867,  alors  que  M.  Merlet  faisait  l'inventaire  som- 
maire des  archives  de  l'IIôtel-Dieu. 


XîTViij  INTRODUCTION. 

d'Anne-Gene\'iève  de  Bourbon,duchesse  de  Longueville,  écrivait 
aux  échevins  de  Châteaudun  la  lettre  suivante  à  propos  du 
collège  qu'ils  avaient  l'intention  d'établir  dans  leur  ville.  «  Ayant 
«  contëré  avec  M.  Amault,  il  a  trouvé  qu'une  communeauté 
a.  seroit  plus  advantageuse  pour  rétablir  le  collège  de  Châteaudun 
«  que  d'}-  mettre  un  principal  en  luy  conférant  la  tbrésorerie  de 
î  Saint- André,  et  que  cette  communeauté  feroit  du  bien,  non 
a  seulement  pour  la  jeunesse,  mais  encore  pour  toutes  sortes  de 
(ï  personnes,  en  présidant,  catéchisant,  confessant,  visitant  les 
«  malades.  11  reste  donc  à  trouver  les  moiens  de  faire  subsister 
«  cette  communeauté,  qui  sont  assez  faciles.  On  propose  de  leur 
c(  bailler  les  300  livres  par  an  que  la  ville  veut  bien  prendre  sur 
«  les  deniers  d'octroy,  de  donner  à  M.  le  curé  de  Saint-Lubin  la 
a  tbrésorerie  de  Saint- André,  en  résignant  la  cure  à  l'un  des 
a  presbtres  de  cette  commimeauté,  en  supprimant  par  mortquatre 
((  chapelains  de  l'Hôtel- Dieu,  dont  les  revenus  seroient  baillés  à 
«  cette  communeauté,  et  en  faisant  donner  par  chacun  écolier  six 
'.(  francs  tous  les  ans.  » 

Les  frères  ne  pouvaient  acquiescer  à  cet  arrangement,  qui 
était  la  destruction  à  peu  près  complète  de  leur  chapitre.  Oudard 
de  Requin,  qui  venait  d'être  admis  au  nombre  des  frères  con- 
donnés,  conseilla  de  s'adresser  aux  docteurs  de  la  Faculté  de 
Paris,  juges  naturels  de  ce  différend.  Une  consultation  fut  rédi- 
gée et  envoyée  aux  docteurs,  qui  répondirent  sans  hésiter  que 
les  frères  devaient,  par  conscience,  s'opposer  à  l'usurpation  pro- 
jetée contre  eux.  Devant  une  pareille  décision,  la  duchesse  de 
Longueville  dut  elle-même  céder,  et  l'idée  du  .grand  Arnault 
d'étabUr  une  communauté  pour  la  direction  du  collège  fut  défi- 
nitivement abandonnée. 

Mais  Oudard  de  Requin  ne  pardonnait  pas  facilement  ;  il  per- 
suada à  ses  confrères  qu'il  fallait  une  fois  pour  toutes  en  finir 
avec  les  prétentions  du  comte  de  Dunois  au  titre  de  fondateur- 
Une  occasion  favorable  se  présentait  ;  depuis  quelques  années,  la 
duchesse  de  Longueville,  se  basant  sur  un  édit  du  roi  qui  décla- 
rait les  seigneurs  hauts  justiciers  exempts  de  la  contribution  à 
la  nourriture  des  enfants-trouvés  dans  les  hôpitaux  dont  ils 
étaient  fondateurs,  se  refusait  à  payer  une  somme  de  7  à 
800  livres  que  l'hôpital  lui  réclamait  chaque  année  pour  l'entre- 
tien des  enfants-trouvés.  Les  frères  condonnés  mirent  les  com- 
missaires dans  leurs  intérêts,  et  en  1673  entamèrent  im  long 


INTRODUCTION.  XXXIX 

procès  contre  le  comte  de  Dunois.  Un  seul  point  était  important 
dans  cette  affaire,  c'était  le  droit  qu'avait  oui  ou  non  le  comte  à 
se  qualifier  de  fondateur;  aussi  c'est  là-dessus  seulement  que 
roula  le  débat. 

Nous  avons  déjà,  quant  à  nous,  expliqué  assez  longuement 
notre  opinion  à  cet  égard  pour  n'avoir  pas  besoin  d'entrer  dans 
les  détails  de  ce  procès.  De  longs  factums  furent  produits  à  cette 
occasion  ;  l'un  d'eux,  œuvre  des  frères,  forme  un  volume  de 
450  pages  in-folio.  C'est  un  ouvrage  plein  d'érudition  où  se 
trouve  non  seulement  le  résumé  d'une  partie  des  chartes  de 
r Hôtel-Dieu,  mais  encore  des  exemples  tirés  d'vme  foule 
de  chapitres  et  monastères.  La  passion  s'y  mêle  souvent  à 
la  vérité,  comme  par  exemple  lorsque  l'auteur  attribue  à  Louis 
le  Débonnaire  la  charte  de  1162  de  Louis  le  Jeune  ;  mais,  à 
part  ces  erreurs,  c'est  un  monument  précieux  pour  l'histoù'e  de 
l'Hôpital  de  Châteaudun.  Ce  fut  la  première  pièce  du  procès, 
mais  ce  ne  fut  pas  la  dernière  ;  car  ce  n'est  qu'en  1701  que  le 
comte  de  Dunois,  de  guerre  lasse,  consentit  à  payer  la  somme 
qu'on  réclamait  de  lui,  en  réservant  d'ailleurs  tous  ses  droits  au 
titre  de  fondateur.  Ainsi  la  question  qu'Oudard  de  Requin  avait 
voulu  faire  trancher  resta  de  nouveau  pendante,  et  la  Révolution 
de  1789  vint  détruire  le  comté  de  Dunois  sans  que  ses  pro- 
priétaires se  fussent  vus  dépossédés  de  ce  titre  tant  ambi- 
tionné. 

Nous  sommes  nous-même  arrivé  au  bout  de  notre  tâche  :  nous 
n'avons  voulu  qu'indiquer  sommairement  les  points  les  plus 
saillants  de  l'histoire  de  l'Hôtel-Dieu  de  Châteaudun,  espérant 
que  d'autres  viendraient  après  nous  qui  les  reprendraient  plus 
en  détaU. 

Comme  on  le  verra  en  parcourant  l'inventaire  que  nous  avons 
dressé,  les  archives  de  l'Hôpital  de  Châteaudun,  malgré  les 
pertes  qu'elles  ont  subies,  peuvent  être  facilement  considérées 
comme  des  plus  riches  de  France  et  offrent  au  travailleur  toutes 
les  facilités  désirables.  Plusieurs  inventaires  en  avaient  été  dressés 
avant  la  Révolution  ;  en  1808,  on  en  rédigea  un  nouveau.  Mal- 
heureusement les  ])ièces  les  plus  importantes  par  leur  ancien- 
neté, les  cartulaires  entre  autres,  ne  furent  pas  catalogués  alors, 
pas  plus  qu'ils  ne  l'avaient  été  auparavant.  Le  travail  avait  été 
fait  pour  obéir  aux  instructions  ministérielles  et  constater  les 
titres  de  propriété,  mais  nullement  dans  im  but  d'ordre  et  de 


xl  INTRODUCTION. 

conservation  historique.  Le  rédacteur  de  l'inventaire  déclare 
qu'il  n'existe  aucuns  titres  de  fondation,  et  que  les  chartes  des 
rois,  des  papes,  des  seigneurs  ont  été  perdues  lors  du  déplace- 
ment des  papiers  de  riIoj)ital  pendant  la  Révolution. 

On  a  peine  à  s'expliquer  le  motif  qui  fit  ainsi  négliger  les 
pièces  les  plus  jjrécieuses  et  qui  porta  l'auteur  de  l'inventaire  à 
déclarer  qu'elles  étaient  perdues,  car  elles  existaient  bien  réelle-* 
ment,  et  il  les  aurait  eues  focilement  entre  les  mains  s'il  avait 
voulu  s'en  donner  la  peine.  On  les  avait  reléguées  avec  beaucoup 
d'autres  dans  le  grenier  de  l'hôpital,  et  comme  elles  étaient  là 
abandonnées,  elles  servaient  parfois  aux  plus  vils  usages. 

Le  bonheur  voulut  qu'un  liomrae,  plein  d'amour  pour  l'his- 
toire de  son  pays,  conçût  l'idée  de  fouiller  dans  les  Archives  de 
l'Hôtel-Dieu.  11  fit  ce  qu'on  n'avait  pas  voulu  faire  en  1 808  ;  il 
ne  se  contenta  pas  des  titres  qui  lui  tombaient  sous  les  mains ,  il 
chercha  de  tous  côtés,  et  un  beau  jour  il  arriva  dans  ce  grenier 
où  des  caisses  et  des  armoires  entières  étaient  pleines  de  papiers 
et  de  parchemins.  Alors,  comme  il  rencontrait,  avec  des  titres 
des  XIV''  et  xiif  siècles,  des  pièces  de  procédure  des  xvi'  et 
xvii"  qui  ne  faisaient  que  l'embarrasser,  il  fit  un  tri,  mit  de  côté 
toutes  les  chartes  primordiales,  et  sauva  entre  autr  es  les  car- 
tulaires,  dont  malheureusement  plusieurs  feuillets  avaient  déjà 
été  détachés. 

L'attention  de  l'administi'ation  hospitalière  fut  nécessaire- 
ment éveillée  par  les  découvertes  de  M.  Brossier-Géray  :  des 
hommes  intelligents  et  aimant  véritablement  leur  pays  se  trou- 
vaient alors  à  la  tête  de  la  direction  de  l'hôpital  (1)  ;  ils  résolu- 
rent de  faire  pour  les  Archives  ce  qu'ils  venaient  de  terminer 
avec  succès  pour  les  bâtiments  mêmes  de  l'hôpital,  c'est-à-dire 
de  procéder  à  une  restauration  complète.  Après  diverses  dé- 
marches auprès  d'autres  personnes,  on  me  fit  l'honneur  de 
s'adresser  à  moi. 

Les  archives  anciennes,  classées  et  numérotées  d'après  les 
cotes  de  l'Inventaire,  sont  maintenant  installées  dans  lé  bâti- 
ment de  l'Administration,  dans  une  salle  s])éciale,  au  second 
étage,  où  elles  sont  rangées  dans  des  boîtes  en  bois  qu'on  a  fait  fa- 
briquer pour  cet  usage.  Dans  le  cabmet  attenant  à  la  salle  même 

(1)  MM.  Lemay  ,  maire  de  Châteaudun,  président;  Sence  ,  juge  de  paix;  Biard, 
ancien  notaire  ;  Géray,  proiiriétaire  ;  Auguste  Lecesne,  imprimeur  ;  Bayé  du  Perret, 
président  du  tribunal  civil. 


INTRODUCTION.  xlj 

des  délibérations  sont  placées  toutes  les  archives  modernes, 
celles  qui  peuvent  être  consultées  journellement.  La  conserva- 
tion et  le  serx-ice  sont  ainsi  parfaitement  assurés,  et,  grâce 
à  l'estampillage  des  pièces,  on  n'a  plus  à  craindre  d'en  voir  dé- 
tournées. Un  incendie  seul  serait  à  redouter  ;  mais  encore,  à 
défaut  des  documents  originaux,  il  resterait  au  moins  l'inven- 
taire, qui  pourrait  au  besoin  ser\4r  de  titres  de  pi'opriété,  et  qui 
en  tout  cas  serait  toujours  un  monument  historique. 

L'Hôpital  de  Châteaudun  est  un  des  premiers  de  France  dont 
l'inventaire  ait  été  li\Té  au  public  ;  puisse  l'exemple  donné  par 
les  administrateurs  de  cet  établissement  rencontrer  de  nom- 
breux imitateurs.  En  parcourant  cet  inventaire,  en  lisant  cette 
notice,  les  administrateurs  des  maisons  hospitalières  devront  du 
moins  être  convaincus  que  l'impression  des  inventaù'es,  loin  de, 
fournir  des  armes  pour  les  dépouiller  des  titres  qu'ils  possèdent 
est  la  meilleure  garantie  de  la  conservation  de  leurs  Archives. 

Lucien  Meelet. 

Chartres,  le  14  octobre  1867. 


ARCHIVES 


DE 


LA  MAISON-DIEU 

DE    CIIATEAUDUN 


PREMIERE     PARTIE 

XII'  SIÈCLE 

I. 

Littere  privilegii  Ivonis  Carnolensis  ministri  (I). 
IIOI? 

Cumea,  que  xenodochiis,  ptocotrophis  (2)  vel  aliis  religiosis  domibus, 
devotio  fidelium  pro  redemptione  animarum  suarum  dare  consuevit  ad 
sustentationetn  eoriim  qui  ibi  commorantur,  nonjam  in  humanis  rébus 
computanda  sunt,  quia  Del  sunt,  oportet  redores  ecclesiarum  ut  ea, 
tanquam  divina  patrimonia,  in  deffensionem  Ecclesic  suscipiant,  et 
exerlo  gladio  spiritus  peryasores  corum  et  distractores  eorum,  tanquam 
Dei  contemptores,  canonicaseverilate  ferire  non  différant.  Quod  ego, 
Ivo,  ecclesie  Carnolensis  minister  (3),  pio  affectu  considerans,  oninia 
que  ptocotrophio,  quod  situm  est  in  Gastroduno,  prope  ecclesiam  Béate 
Marie  Magdalene,  a  lldelibus  colla  ta  sunt,  vel  in  futurum,  Deo  douante, 
conferenda  sunt,  in  tuilioncm  sancte  Carnotensis  Ecclesie  et  nostram 
paterne  suscipimus,  et  pervasores  eorum  atque  distractores ante  tribunal 
seterni  judicis  terribiliter  condemnandos  esse  denuntiamus,  et  in  bac 
temporali  ecclesia,  sine  cujus  communione  ad  illam  eternam  perveniri 
non  potest,  eos  a  corporc  et  sanguine  Doniini  et  ejusdem  ecclesie  com- 
munione sequestramus,  donec  resipuerint,  et  Christi  patrimonium 
reformare  humili  satisfactione  studuerint.  Gonservantibus  et  idem  Christi 

(1)  Copie  du  xvni=  siècle   A.  8,   d»  237.  —  Lettres  de  saint  Yves  (fionis,  episcopi  Carno- 
lensis epislolœ)  214,  édition  de  1!)84;  282,  édition  de  1C47. 

(2)  Xenodoc/iium,  asile  pour  les  pauvres  voyageurs.  —  Plocolrophium,  asile  pour  tons 
les  antres  pauvres. 

(3j  Saint  Yves,  ivi-\\K  de  Chartres  (1000-11 15).  GallU  Christiana,  VIII,  1125-1131. 


\ 


2  ARCHIVES   DE    LA   MAISON-DIEU 

patrimoiiiuin  aiuplificantihiis  bcncdictio  et  pax  a  Domino  Jesu  Cliristo 
qui,  cum  dives  cssct,  pro  nobis  pauper  cl  infirmus  facliis  est,  ut  nos 
ditaret  sua  paupertate  et  sanarct  sua  infirmitate.  Vale. 


II. 

Lilterc  Ivonis  Carnotensis  episcopi  Adèle  comitisse  (1). 

H06? 

Ivo,  liumilis  ccclcsic  Carnotensis  minisler,  Adèle,  cxcellcnti  comi- 
tisse (2),  patieniie  et  pacis  abundare  visceribus. 

Pro  summa  cbarilate,  qua  diligo  principatum  veslruni,  jam  scmel  et 
secundo  nionui  celsitudincm  voslram  ut,  quod,  dictante  ira,  suaderent 
Tobis  servientes  vestri,  non  slatim  reciperitis,  sed  redilum  vestrum  ad 
nos  ad  audiendam  et  cognosccndam  veritatem  rcrum  gcstarum  expec- 
tarctis,  quia  parati  crant  et  adbuc  sunt  omnes  canonici  Béate  Marie  ad 
exequcndum  pcr  manum  nostram  et  quod  ratio  dictaverit  et  quod  justitia 
excgerit.  Cum  itaque  ad  omncm  justitiam  exequendam  erga  vos  et  erga 
veslros  proniptos  se  exhibèrent,  precepto  vestro,  sicut  dicunt,  vestri 
servientes  annonam  ecclesie  apud  Castrumdunum  et  apud  Bonara- 
vailem  violenter  acceperunt  et  vinum  domini  Hilduiui  cantoris  in 
Yico  Coriariorum  saisierunt,  plurima  etiam  indigna  clericis  et  homi- 
nibus  corum  intuleruiit.  Postulant  itaque  clerici  summa  instantia  ut  in 
civitate  et  pcr  totum  cpiscopatum  divinum  ofBcium  interdicam,  donec 
sua  recipiant,  que  injuste  et  prepropere  sibi  esse  ablata  reclamant.  Et 
quia  justitie  déesse  non  possum,  postulavi  ab  eisinducias,  quas  vix  impe- 
travi,  donec  ad  vos  nunc  tertio  mitterem  et  ad  corrigendum  quod  perperam 
factum  est,  exceUentiam  vestram  commonefacerem.  Moneo  itaque  et 
consulo,  ut  clericis  sua  restitui  faciatis,  ne  tam  preclara  ecclesia  in  tam 
sanctis  diebusdivino  privctur  oflicio,  et  de  vobis  a  transeuntibus,  qualem 
non  deceret,  publicetur  opinio.  In  recuperabili  enini  re  non  est  tam 
prcccps  danda  sententia  nec  malivoloruui  inordinate  salianda  sevitia. 
Monui  itaque  et  ilcrura  moneo,  suadenle  charitate  qua  precordialiter  vos 
diligo,  ut  quod  corrigendum  est  corrigatis,  et  (juicquid  duriter  facere 
intendilis,  usque  ad  legitimam  discussionem  dilïeratis;  ne  digesta  ira 
penilcat  vos  id  fecisse  quod  faciendum  non  fuisse,  ratione  docente, 
vidcbitis.  Quod  si  admonilionibus  et  pctitiouibus  mcis  totiens  repetitis 
acquiescere  non  vullis  et  justam  satislactionem  respuitis,  ne  miremini 


(1)  Copie  du  xrin'  siècle  A.  8,  n»  239.  —  Lettres  de  saint  Yves,  n»  150,  édition  de  1584, 
et  121,  édition  de  1C47. 

(2)  Adèle,  comtesse   de    Chartres,    fîlla    de  Guillaume   1",    roi   d'Angleterre,   femme 
d'Etiepuc  11,  comte  Je  Blois  et  de  Chartres. 


DE    CHATEAtJDUN.  3 

si  doleo  cum  dolentibus  et  lugeo  cum  lugentibus,  quipcroiimiaparatus 
eram  et  gaudiis  vestris  congaudere  etdoloribus  condolcre.  Valete. 

III. 

Privilegium  Tironensis  abbatis  (1). 
1113? 

Ivo,  Dei  gratia  humilis  ecclesie  Garnotensis  minister...  Cum  ea,  que 
religiosis  locis  fidelium  dcvotio  pro  redeniptionc  animaruni  siiarum  dare 
consuevit  ad  sustentatioucm  eoruin  qui  ibi  commorantiir  non  jam  in 
humanis  rébus  computanda  sunt,  quia  Dei  sunt,  oportet  rectores  ecclesia- 
rum  ut  ea,  tanquam  divina  patrimonia,  in  defensionem  ecclesie  suscipi- 
ant  et  exerto  gladio  spiritu  pcrvasores  eorum  et  distractores,  tanquam 
Dei  conteniptorcs,  canonica  severitale  fcrire  non  différant.  Quod  ego, 
Ivo,  Garnotensis  ecclesie  humilis  minister,  pio  affectu  considerans, 
presentis  scripture  monumento  notumfacio  omnibus  orthodoxis  ecclesie 
iiliis  tam  presentibus  quam  futuris,  quod  Rotrocus,  nobilis  et  strenuus 
Mauritanie  cornes  (2),  humilitatis  nostre  presentiam  adierit,  postulans 
ut  consecrarcmus  cujusdam  cenobii  cemeterium  quod  situm  est  super 
fluvium  qui  Tiron  vocatur,  ad  usum  quorumdam  religiosorummonacho- 
rum  qui  in  eodem  loco  eremiticam  vitam  ducere  elegeranl  et  monaste- 
rium  ibi  pro  lociet  temporis  opportunitate  construxerant.  Nos  itaque, 
tanti  viri  pic  pelitioni  assensum  prebentcs,  pretaxatum  locum  in  usum 
cemeterii  ea  duntaxat  conditione  consecravimus,  ut  nuUaibi  de  cctero 
secularis  potestas  aliquas  seculares  consuetudines  accipiat ,  nuUas  exac- 
liones  extorqueat  ;  cui  condition!  pretaxatus  comes  bénigne  asscntiens, 
rem  cumulatius  quam  peteretur  exhibuit,  predicte  libertati  addens  ut, 
quid(iuid  de  fcudo  ejus  eidem  loco  concederetur,  eadem  innnunitate 
potiretur.  Nos  igitur  ad  conservandam  tranquillitatem  servorum  Dei 
predictum  locum  cum  appendiciis  ejus  ad  petilionem  predicli  comitis 
intuilionem  sancte  Garnotensis  ecclesie  etnostram  paterne  suscipimus, 
et  pervasores  eorum  atque  distractores  ante  tribunal  eterni  judicis  terri- 
biliter  condemuandos  esse  dcnunciamus,  et  in  hac  temporali  ecclesia, 
sine  cujus  comniunione  ad  illam  etcrnam  pcrveniri  non  potest,  eos  a 
corpore  et  sanguine  Ghristi  etcjusdem  ecclesie  communione  sequestra- 
mus,  donec  resipuerint  et  Ghristi  patrimonium  reformare  humili  satis- 
factione  studuerint.  Gonservantibusautem  et  idem  Ghristi  patrimonium 
amplilîcanlibus  benedictio  et  pax  a  domino  lesu  Ghristo,  qui  cum  dives 

(U  Copie  du  xvm=  siècle,  A.  8,  n»238.  —  Lettres  de  saint  Yves,  n°  283,  édition  de  ICi* 
et  229,  édition  de  1584. 
(2)  Rotrou  II,  comte  du  Perche  (U00-IU4'). 


ARCHIVES   DE    LA    MAISOX-DIEU 


esscl,  pro  nobis  paupcr  et  inlirmus  faclus  est,  ul  nos  ditarcl  sua  paupcr 
late  et  sanaret  sua  inlirmitate.  Vale. 


iV. 

Règlement  des  moines  de  la  Madeleine  au  sujet  de  ceux  des  leurs  qui  se  seront 
rendus  coupables  de  quelques  fautes  et  qui  se  seront  réfugiés  dans  la  maison 
de  l'Aumône  (1). 

1131? 

Quandoaliquis,  instinctudiabolico  sucTinculoprofessionis  abrupto,  ad 
carnales  illocobras,  quibus  rcnuiiliasse  vidcbatur,  tamquain  caiiis  ad 
vomitumrursusredierit,  et  extra  ecclesiam  seu  fratruni  congregationem 
manere  Tohierit,g;ravem  sive  criminalem  culpam  convincilur  incurrisse  ; 
sivero  ex  bisprolïigis  quisquamasuis  pravitalibiis  converti,  et  adgregem 
suum,  undcper  iiijiiriam  aberraverat,  reverti  volucrit,  non  slatim  post- 
quam  vcniam  apud  nos  fuerit  assecutus  intra  conventum  nostrum  ad- 
niillitur;scd  inEleemoslna,  que  antc  abbatiamnostram  exislit,  cnm  fra- 
tribus  cjusdem  domus  precipitur  babitare.  Maglsler  vero,  et  fratros 
dicte  Eleeniosine  ipsura  fugitivum  tenentur  recipere  et  eidena  'victui 
necessaria  ministrare,  prout  in  quadara  ordinatione  inter  nos  et  ipsos 
fada,  plenius  continetur.  Deniquc,  patientia  ipsius  aut  humililate 
considerata,  a  nobis  recipilur  in  hune  nioduni  : 

Processione  nostra  redeunte  a  dicta  Eleemosina,  ipse  fugitivus  per  très 
dominicas  juxla  quanlitatem  delicti  extra  ecclesiam  nostram  juxta  por- 
tam  ecclcsie,  humi  toto  corpore  prostratus,  decubat,  tamquam  ab  om- 
nibus veniam  petens.  In  tertia  vero  et  ultima  processione,  facto  signo 
ab  Abbate  vel  cjus  vicario,  a  prostratione  surget  ;  et  recedens  ab  ecclesia 
per  osliumquod  est  juxta  altareSancti  Gcorgii,  intrat  in(irmariam,conti- 
nuum  tenens  silenliuni.  Die  vero  crastina,  mandatur  in  capitulum,  ubi, 
prostratus  in  terra,  demisso  vultu,  ab  omnibus  veniam  expetit,  cul- 
pam suam  bumiliter  recognoscens.  Dcmum  ab  abbate  vel  cjus  vicario 
ipse  rcus  acriter  reprehensus,  vestibus  exui  precipitur,  et  lamdiu  a  tôt 
fratribus  verberatur  prout  justum  esse  videbitur  presidenti.  Absolu- 
tione  dcnique  ab  Abbate  recepta,  suis  vestibus  reinduitur;  tune  ci,  humi 
prostrato,  quantum  silcntiisou  abstinenliajustum  fuerit,  secundum  quod 
plus  aut  minus  deliquerit,  injungitur,  et  ullimura  locum  in  ordine 
suo  habere  precipitur.  In  capitule  quotidie,  douce  ei  remittatur,  ad 
corrcctionem  suscipiondam  se  représentât,  et  quaiido  convcntus  ingrc- 
ditur  choruni  ad  diviimm  oflicium  eelcbraiidum,  extra  ostium  ejusdeni 
chori  aliquoties  se  proslcrnit,  etc. 

(1)  Copie  du  xviii*  Biècle,  A.  8,  n»236. 


DE    CHATEAUDUN'. 


Do  pane,  vino  et  uno  ferculo  piscium  in  pelliciagio  (1). 

115'u 

Notnm  sit  tam  presentilnis  qiiani  futuris  ycI  posteris  qiiatiniis  ego 
Hugo  ("2),  Gastridiini  vicccomes,  utilitatciii  anime  mec  considerans  et  in 
cterna  bealitudine  non  niodicani  renuinerationem,  in  pelliciagio  mco  in 
perpetuumcouslituo,  qiiod  ad  procurationempaiiperum  Elcmosine  Gas- 
tridiini in  Die  Veneris  Adorati  snfticiat,  in  pane  scilicct,  in  ■vino  et  nno 
fercnlo  piscium,  volente  et  annucnte  Margarila,  uxore  nioa,  et  Gaufrido 
tilio  meo,  et  filiabus  meis.  Huic  dono  présentes  adfuerunt  testes  :  domi- 
nns  Fiilcherius,  abbas  ;  Stcpbanus,  prior  ;  Maubcrtus,  sacerdos  ;  Adam, 
canonicus  ;  Stephanus,  capellauus;  Bricius,  levita  ;  Rospcelinus  de 
Manberolis  ;  Robertus  de  Sancto-Quinto  ;  Hugo ,  vicarius  ;  Berardus, 
tilius  Frodonis  ;  Hugo  de  Scolis  ;  Garinus  Boguerellus  et  Stephanus,  filius 
ejus  ;  Garinus  de  Novo-Vico;  Tbeobaldus  Bonel;  Odo  Trivaldus  ;  Hugo 
Flavus;  Andréas,  tanator;  Hamericus  iilius  Aalardi  et  Benedictus,  frater 
ejus.  Fuit  enim  hoc  factura  anno  incarnationis  Domini  existente  M".  G". 

L",  nn». 


De  viginti  solidis  in  redditu  de  Novo  Borgo  (3).l 
1159. 

In  Domine  sanctc  et  individue  Trinitalis,  ego  Matheus,  cornes  Bclli- 
monlis,  notum  facio  omnibus  tam  futuris  quam  presentibus,  quod 
Malildis  comitissa,  uxor  mea,  VI  kal.  julii  migravit  a  scculo.  Igitur  pro 
remedio  anime  ipsius  et  mee  et  pro  romcdiis  animarum  predecessorum 
meorum  ego  et  lilii  mei,  domui  sancti  hospitalis  Gaslriduni  damus 
XX  solidos  aniiuatim  possidendos,  in  festo  Omnium  Sanctorum,  in 
redditu  nostro  de  Novo  Burgo,  quicumque  noster  ministerialis  sit.  Ut 
hoc  aulem  donum  (irmum  et  in-violabile  in  perpctuum  maneat,  sigilli 
mei  auctoritate  (irmatum  est  et  roboratum.  Âuctuni  est  autcm  hoc 
donum  Coctomonte  in  domo  mea,  quisbusdam  de  mililibus  meis  astan- 

(1)  Copies  du  xiW  eiècle,  A.  3,  n»  129,  et  A.  G,  n°  18  ;  du  XIV,  A.  7,  n"  157  ;  du  xviii', 
A.  8,  n°  127.  —  Traduction  du  xvili"  siècle,  A.  9. 

(2)  Hugues  IV,  vicomte  de  Châteaudun,  fils  de  GeofTroy  et  d'IIelvise. 

(3)  Copies  du  xin'  siècle,  A.  3,  u"  U,  et  A.  i,  n"3(;;  du  xvnii",  A.  8,  n°  13. 


6  ARCHIVES   DE   I.A    MAISON-DIEU 

libiis  Cl  laudanlibus,  \idclicct  :  Pctro  de  Borrcnc  et  Potro  de  Ronce- 
rolcs  ;  et  de  servicntibiis  qnoque  meis,  scilicet  :  Lamberto,  ciibicu- 
lario,  et  Gislebcrto,  cordiibanario,  et  Nicholao  de  Belvaco,  noiario  meo, 
ciijiis  manu  liée  earta^scripta  est;  Ermcnfrido,  coquo,  anno  incarnati 
Verbi  M"  G°.  L"  YIIIP* 


VIL 

De  plateis  Giraldi  de  Carnoto  (i). 

1160. 

Utile  est  ad  memoriam  revocare,  qiiod  incommodum  est  per  negligcn- 
tiam  scnesscere.  Ego  igilur  Theobaldus  (2),  cornes  Blcsensis  et  Francie 
sencsscalus,  ad  notiliam  tam  fiituronim  qnam  prcsentiiim  scripto  nian- 
darc  curavi,  quod  Giraldiis  de  Carnoto,  lilius  Ansoudi,  Ercnburgi,  uxore 
sua,  laiidaute  et  concedente,  platcas  suascum  maceriis  plateis  adjunctis 
quas  apiid  Castriduniim  babebat,  Giiillolmo,  tune  niagistro  Eiemosine 
Gastriduni,  pro  triginta  libris  dunensium  in  presentia  mea  vendidit. 
Ut  autem  hec  venditio  infirmis  Eiemosine  semper  rata  et  tirma  tencatur, 
litteris  commcndari  et  sigilli  mei  impressione  et  nominis  mei  caractère 
subtus  signari  precepi.   Testes  inde  liabentur  :  Guillelmus   Goetus  ; 
Willelmus  juvenis,  frater  Birardi  :  Radulpbus  de  Gelardone.  Testes  con- 
cessionis  Erenburgis  uxoris  Giraldi  :  Gaufridus,  clericus;  Ebrardus, 
Robcrtus,  fratres  Girardi  niariti  dicte  Erenburgis;  Tronio,  Gacio,  ser- 
vientes  Giraldi  ;  Gerricus  scrviens  elemosinarii.  Actum  est  hoc  Carnoti 
anno  ab  incarnatione  Domini,  M°  G°,  LX°,  Ludovico  (3)  rege  Francorum  ; 
Roberto  (4)  Carnotis  episcopo. 


VIII. 

De  hebergamento  ante  conventum  majoris  ecclesie  in  Lombardia  (5), 

1160? 

Ego  Juldinus,  clericus,  notunificrivolo  tam  posterisquam  presentibus 
quod  ego,  Adelicia  mea  niatre  concedente ,  me  in  fratrem  condonatum 
Gastriduni  obtuli,  et  ad  ingrcssionem  mcam  in  conventum  fratrum  con- 
donatorum,  hebcrgamcntum  meum  cuni'omnibus  pertinenciis  suis  situm 

(1)  Copies  du  xiii'  sitcle,  A.  3,  n»  IH  ;  du  vin',  A.  8,  n"  IIC. 

(2)  Thibaut  V,  comle  de  Blois  et  si'miclml  de  Krance  (1 162-1 191). 

(3)  Louis  VII,  roi  de  France  (1137-1  ISni. 

(4)  Robert  II,  éviquo  de  Chartres  ;llâ5-llGl). 

(5)  Copie  du  XTiii'  siècle,  A.  8,  203. 


DE    CHATEAUDt'N.  7 

ante  convcntum  niajoris  ecclesie  in  Lombardia  ad  hospitandos  adeuntes 
in  Jerusaknii,  ot  qiiando  non  eriint,  ad  sustcntandos  pauperes  et  egenos. 
Prior  vcro  et  fratres  meani  attendentes  benevolam  inclinationem,  me  in 
numéro  suornm  de  assensu  omnium  admiserunt.  Actum  Castriduni 
anno  salutis  circiter  1140  (1). 


IX. 

De  cimiterio  (2). 

1160  V 

Frater  Willeimus,  Tyronii  abbas  (3),  totusque  conventus,  omnibus  in- 
firmisde  Elemosiua  Castriduni,  salutem  in  Domino.  Terram  quam,  pe- 
tionecomitis  Theobaldi  (4),  ad  vestram  sepulturam  a  nobis  quesitis,  pro 
Dei  amore  et  mcmorati  principis  intercessione,  vobis  concedimus,  tali 
pacte  ut  censum  quod  pro  ca  debebamus  de  cetero  persolvatis  et  non 
nisi  vestrorum  corpora  defunctorum  sepeliatis  ibidem.  Vale. 


X. 

De  quadraginta  solidis  apud  Aurelianum  (5). 

H61. 

Ego  LudoYicus(6),  Dci  gratia  Francorum  rex.notumfacimus  univcr- 
sis  presentibus  et  futuris  pro  remissione  peccatorum  nostrorum  et  pro 
antecessorum  nostrorum  animabus  nos  dédisse  paupcrijjus  Xrisli  et 
Hospitali  de  Castroduni  quadraginta  solidos  anniialim  babendos  in  cras- 
tino  Pasclie  Aurcliani  in  slallis  bolengariorum  de  primis  rcdditis  num- 
mls.  Quod  ut  ratuin  sit  in  posterum  et  ne  valeat  oblivione  deleri,  scrip- 
turehujustestimonio  etsigilli  nostri  impressioneconfirmari  preccpimus. 
Actum  publiée  Aurellanis,  anno  incarnati  Verbi  M°  G"  LXI°.  Data  per 
manum  Hugonis  cancellarii. 

[Sceau  du  roi.) 

(1)  Cette  date  paraît  être  une  erreur  du  copiste.  Avec  M.  Merlot,  nous  plaçons  cette 
charte  vers  1160. 

(2)  Copies  du  xni'  siècle,  A.  G,  n»  2S;  du  xvii',  A.  17,  n°  2  ;  du  xvin",  A.  8,  n»  17. 

(.3)  Guillaume,  abbé  de  Thiron,  est  mentionné  comme  étant  h  la  tête  de  l'abbaye  en  1119 
et  comme  ayant  obtenu  en  11 17  une  bulle  du  pape  Eugène  III.  Etienne,  son  successeur,  n'est 
cité  qu'eu  llGl  {Gatlia  CUrisliana,  t.  VIII  13C3-12(;i.) 

(4)  Thibaut  V,  comte  de  Blois  (1152-1191). 

(5)  Charte  originale,  A.  SI.  —  Copies  du  xni°  siècle,  A.  3,  n°  1G4  ;  duiTiiiî,  B.  792,  n'  2; 
du  xTin%  A.  8,  n»  11. 

(6)  Louis  VII,  dit  le  Jeune  (1137-tl80), 


8  AfiCHIVES  DE    LA    MAISON -DIEU 

XI. 

Privilogium  Romanum  (1). 
8  décembre  1162. 

Alexandcr  (2)  episcopus  servus  servorum  Dei,  dileclis  filiis  luildino, 
magistro  hospitalis  in  Castrodiino  positi,  ejusque  fratribus  fam  presen- 
tibus  qiiam  futuris  communiter  viventibus,  salutem.  Effecluin  justa 
postiilantibus  indulgere  et  vigor  equitatis  et  ordo  exigit  rationis,  pre- 
sertim  quando  petentium  voluntatem  et  pietas  adjuvat  et  Veritas  non 
relinquit.  Quocirca,  dilecti  in  Domino  filii,  vestris  justis  postulationibus 
clenienter  annuimus  et  profatuni  hospitalc  in  quo  divino  mancipati  estis 
obsequio  cum  omnibus  pertinenciis  sub  beati  Pétri  et  noslra  protectione 
suscipimus,  et  presentis  scripti  privilegio  communimus,  statuentcs  ut 
quascumque  possessiones,  quecumque  bona  idem  hospitale  in  presen- 
tiaruni  juste  et  canonice  possidet  aut  in  futurum,  concessione  pontifi- 
cum,  largitione  regum  vel  principum,  oblatione  fideliûm  seu  aliis  justis 
modis,  prestante  Domino,  pôterit  adipisci.firma  vobis  Testrisque  succes- 
soribus  ei  illibata  permaneant.  Sane  cum  commune  interdictum  terre 
fuerit,  liceat  vobis,  exclusis  excommunicatis  et  interdictis,  clausis  ja- 
nuis,  non  pulsatis  tintinnabulis,  suppressa  voce,  divina  officia  celebrare. 
Decernimus  ergo  ut  nulli  omnino  honiinum  liceat  prefatum  hospitale 
lemere  perturbare,  autejus  possessiones  auferro,  amovere,  seu  quibus- 
libct  molestiis  fatigare,  sed  omnia  intègre  conserventur,  eorum  pro 
quorum  gubernatione  et  sustenlatione  concessa  sunt,  usibusomnimodis 
profutura,  salva  sedis  apostolice  autboritate  et  diocesani  episcopi  cano- 
nica  justitia.  Si  qua  igitur  in  futurum  ecclesiastica  secularisve  persona, 
banc  nostre  conslitutionispaginam  sciens,  contra  eam  temere  venire  ten- 
taverit,  secundo  tcrtiove  commonita,  nisi  reatum  suum  congrua  satis- 
factione  correxerit,  potestatis  honorisque  sui  dignitate  careat  rearaque 
se  diviuD  judicio  existere  de  perpetrata  iniquitate  cognoscat,  et  a  sacra- 
tissimo  corpore  ac  sanguine  Dei  et  domini  nostri  Icsu  Xristi  aliéna  fiât, 
alque  in  extremo  examine  districte  ultioni  subjaceat;  cunctis  autem 
eidem  loco  sua  jura  servantibus  sit  pax  domini  nostri  lesu  Xristi,  quati- 
nus  hic  fructum  bone  actionis  pcrcipiant  et  apud  districtum  judicem 
premia  etcrnc  pacis  inveniant.  Amen. 

f  Ego  Alcxander   catholice  ccclesie  episcopus.  f  Ego  Toubaldus 

(Il  Copies  du  xm=  siècle,  A.  3,  n°  81  ;   du  xvii',  A.  10,  n»  I,  et  B,  79Î,  n»  3,  du  iviii» 
A.  8,  n'I. 
(î)  Alexandre  111(1159-1181). 


DE   CHATEAUDUN.  9 

presbiter  cardinalis  tituli  Sancte  Crucis  in  Hierosolimam.  f  Ego 
Hubaldus,  Hostiensis  episcopus.  f  Ego  lacintus,  diaconus  cardinalis 
Sancte  Marie  in  Cosmediuni.  f  Ego  Oddo,  diaconus  cardinalis  Sancti 
Nicholai  in  Carcere.  f  Ego  Ardicio,  diaconus  cardinalis  Sancti  Theo- 
dori.  f  Ego  Gallierus,  Albanensis  episcopus.  f  Ego  Albertus ,  pres- 
biter cardinalis  tituli  Sancti  Laurentii  in  Lucina.  f  Ego  Guillcrmus, 
tituli  Sancti  Pétri  ad  Vincula  presbiter  cardinalis.  Datum  Turonis  per 
manuin  Hermanni  sancte  romane  ecclesie  subdiaconi  et  notarii , 
VI°  idus  decembris,  indictione  XI,  incarnationis  dominice  M"  C°  LXII°; 
pontificatus  domini  Alexandri  pape  III  anno  III. 


XII. 

De  nemore  Bordarum  (1). 
1162. 

Utile  est  ad  memoriani  litteris  revocare  quod  incommoduni  est  et  pei 
negligentiam  senesscere  polest.  Notum  sit  igitur  tani  futuris  quam  pre- 
sentibus,  quatinusHubertusdeCaro  RogoetÂremburgis,  uxorsua,  dede- 
runt  quicquid  Odode  Villalevaudi  dédit  in  maritagio  supradicto  Huberto 
cum  filia  sua  Aremburge  juxta  Bordas,  scilicet  :  nemus,  terrani  et  censi- 
vam  ad  quinque  solidos  de  censu  annuatim  persolvendos  in  nativitate 
sancte  Marie,  si  requisiti  fuerint,  si  non  in  crastino  ad  Carum  Rogum 
mittentur  ei.  Dederunt,  inquara,  pauperibus  Elcmosine  Castriduni,  Gil- 
doino  ejusdem  donius  existente  magistro.  Propter  boc  autem  Gildoinus 
et  fratres  Elemosine  dederunt  Huberto  VI  libras  dunensis  nionete  et 
uxori  sue  Arenburgi  et  filiabus  eorum,  Hildeburgi  et  Odeline,  X  solidos 
de  concessionc.  Si  vero  Hubertus  vel  hères  suus  longe  a  Castroduno 
Xleugas  steterit  vel  infra,  fratres  submoniti  infra  quindecim  dies  ad  bos- 
picium  suum  censummittent.  Hujus  rei  testes  sunt  :  Bernaldus,  Rober- 
tus,  saccrdotcs  Elemosine;  Odo,  Richardus,  fratres  Elemosine;  Willel- 
mus  de  Romillio.  Testes  concessionis  Areniburgis  et  filiarum  suaruni 
fuerunt  :  lohannes,  presbiter;  lohannes  de  Bordis;  Giraldus,  famulus 
elemosinarii ;  Guido,  diaconus;  Odo,  Gaufridus,  Tbeobaldus,  Cons- 
tancia,  Hildeburgis.  Hoc  factura  est  M"  G°  LX°  II-"  anno  ab  incar- 
natione  Domini. 

(1)  Copies  (lu   XIII»  siècle,  A.  3,    n»  137  ;    du  IIV,  A.    7  ,  n°    117  j    du    ivill",  A.  8. 
n°  133. 


10  .  ARCHIVES    DE   LA    MAISON-DIEU 

XIII. 

Litfere  Ludovici,  régi?,  de  garantizando  domumistam  (1), 
1162? 

Ludovicus  ("3),  Dei  gratia  rcx  Francorum,  omni])us  archiepiscopi?, 
episcopis  ncc  non  quibuscumque  sanctc  ecclesie  prelatis,  oninibusque 
comitibus,  castellanis,  mililibus,  prcposilis  in  sua  terra  constitutis,  sa- 
lutem  et  dileclionem  in  Domino.  Quicquid  pelilur  magnificum  effectu 
dignum  est,  si  petitio  fugiat  inhoneslum.  Quare  pcto  atque  prccipio 
quatinus  nuncios  sancte  Elemosinarie  Donius  Castriduni  presentium 
litterarumlatores,  aniore  Dei  et  niei  in  ccclesiis  vestris  bénigne  et  hono- 
rifice  suscipiatis,  et  eoset  oorunires  tanquainnie  et  nieascustodiatis.  Si 
quis  inpedierit,  visis  his  litteris,  liberatis  de  cetero  autera  archiepisco- 
pis,  episcopis  nostris  mando  atque  prccipio  quatinus  nunciis  predictc 
Elemosineque  me  confratrem  iiabet  etbcnefactorcm,  ad  qucrendum  per 
episcopatus  suos  ad  opus  pauperum,  litteras  suas  tribuant. 

XIV. 

Invadiacio  Pétri  de  Pesovilla  Capitulo  apud  Villamgalli  (3). 
1164. 

In  nomine  sancte  et  individue  Trinitatis,  ego  Teobaldus,  Dei  gratia 
cornes  Blesensis  (4),  et  regius  dapifer,  notum  fiori  volo  tani  instantibus 
quam  futuris,  quod  Petrus  de  Pesovilla  invadiavit  capitulo  Sancte  Gru- 
cis  pro  XL  libris,  quicquid  habebat  in  villa  que  dicitur  Villagualli,  tam 
in  liominibus  quam  in  terris  cultis  sivc  non  cultis,  tam  in  aijuis  quani 
in  pascuis,  cum  omnibus  reddilibus  ad  villam  pertinentibus;  excepta 
portiuncula  terre  quam  ipse  locaverat  cuidam  colono  pcr  quinquen- 
nium.  Pcracto  vcro  quinquennio  rcdibit  ad  ecclesiam,  si  tamen  intérim 
in  possessione  fuerit  vadimonii.  Terminus  vadimonii  erit  a  futuropàscha 
usque  ad  duos  annos.  Pcracto  autcm  tcrmino  istoa  soUempnilatc  pascali 
usque  ad  pcntbecoslen,  licebit  Petro  vcl  beredi  ejus  redimere.  Quod  si 

(1)  Copies  du  xni*  siècle,  A.  3,  n"  170;  Ju  xvni'  siècle,  B.  792,  n"  14,  et  A.  8,  n»  1,'i. 

(2)  Louis  VII  (1137-1180). 

(3)  Cette  charte  n'existe  pas  i  Cbâteaudun;  nous  l'avons  tirée  des  nrcli.    dépnrtcmcn taies 
du  L/)iret,  ano'enne  cote  B.  1 . 

(4)  Thibaut  V,  oomto  de  Blois  (1152-1 191). 


DE    CHATEAUDUN.  II 

infra  terminnm  non  redemerit,  usque  ad  sequens  pasca  vel  penthecostcn 
deiiiccps  non  poterit  redlmere  iisqiie  ad  annum.  Polcrit  autemrediniero 
singulis  annis  et  non  aliter.  Odo  Boerclli  a  cujus  foodo  prcdictus  Petrus 
se  dicebat  liabere  possessionem,  voluit  et  laudavit.  Juraverunt  însuper 
jpse  et  filius  ejusprimogenitus  et  nxor,  filii  ctalii  heredessui,omnein  ca- 
lumpniam  sive  questionem  super  vadinionio  movendani  se  paciûcaturos, 
Quod  si  a  predicta  pactione  aliquo  modo  resilire  voluerit,  Odo  prcnomi- 
natus  et  ipse  Petrus  dederunt  me  obsidem  et  responsalem  super  posses- 
sionem suani,  si  infra  uindecim  dies  Petrus  ab  ecclesia  submonitus 
emendare  noluerit.  Ita  quod,  salvo  jure  hominii  utriusque,  de  rébus  eo- 
rum  capiam  ita  quidem  quod  quicquid  dampni  ecclesie  inde  illatum 
fuerit,  restaurabor,  donec  idem  Petrus  ad  plénum  ecclesie  satisfecerit. 
Scienduni  autem  quod  Petrus  et  beredes  sui  usumfructum  prenominate 
terre  erogaverunt  ecclesie  Sancte  Grucis  in  elemosinam,  quandiu  vadi- 
monium  durabit.  Actum  in  prescncia  nostra,  anno  incarnati  Verbi  M. 
G.  LX.  IIII.,  régnante  Ludovico,  Ludo-vici  filio  (1),  regni  sui  anno 
XX.  VP. 


XV. 

Privilegium  Romanum  (2). 

21  janvier  1164. 

Alexander  (3)  episcopus  servus  servorum  Dei,  dilectis  filiis  luldino  ma- 
gistro  et  fratribus  Domus  Hospitalis  de  Gastroduni  salutem  et  apostoli- 
cam  benedictionem.  Justis  petentiura  desideriis  dignum  est  nos  facilem 
prebereconscnsum,  etvota,  quearationis  tramite  non  discordant,  effectu 
sunt  persequenda  complenda.  Ea  propter,  dilecti  in  Domino  fdii,  vestris 
justis  petitionibusgrato  concurrentes  assensu,  auctoritate  apostolica  du- 
ximus  statuendum  ut  de  nutrimentis  animalium  vestrorum  Tel  de  nova- 
libus  vestris  décimas  a  vobis  nemo  présumât  exigere.  Decernimus  ergo 
ut  nulli  omnino  hominum  liceat  hanc  paginam  nostre  concessionis 
infringere  vel  ei  aliquatenus  contraire.  Si  quis  id  attemptare  presump- 
serit,  indignationem  omnipotentis  Dei  et  beatorum  Pétri  et  Pauli  apos- 
tolorum  ejus  se  noverit  incursurum.  Datum  Senonis  XII  kalendas 
f  ebruarii. 


(1)  Louis  VU  (1137-1180). 

(2)  Copies  du  xni»  siècle,  A.  3,  n»  11  ;   du   xvir,  A.  10,  n»  2,  et  B.  792,    iv  4  ;  'lu  xviii'i 
A.  8,  n»8. 

(3)  Alexandre  ni  (1159-1181!. 


12  ARCHIVES   DE  LA    MAISON-DIEU 

XVI. 

De  terris  apud  Cortermont  (t). 

11C6. 

Existontium  proscnliiim  et  futnroriim  posteritali  e^o  Thcohaldns  (î), 
cornes  Blosensis,  Francic  senesscalus,  notum  facio  quod  intirmis  Doiiius 
Dei  de  Castridimo  terram  illam,  quam  Petrus  de  Esspcsunvilla  michi 
dederat,  pro  amore  Dei  et  anime  patris  mei  felicis  et  bone  memorie 
jure  perpétue  iiabendam  ad  serviliuin  ipsoriim  in  elemosinam  concessi 
et  dedi.  Et  ne  lioc  possit  oljlivione  deleri  et  a  posteris  intirniari,  et  ut 
scmper  ratum  habeatur,  lilteris  commendo  et  sigilli  mei  impressione  et 
nominis  mei  caractère  subtus  signo.  Testes  inde  babcntur  :  Ralieriiis 
de  Vetero  Yico;  Odo  Burellus;  Gauterius  de  Friesia;  Âubertus  Polar- 
diis;  Garinus  de  Noviaco  ;  Gillebeilus  de  Milliaco  ;  (3)  Bertelinus  de 
Botigniaco  ;  Lamberlus  Saccus.  Aclum  apud  Caslrumduni,  anno  incar- 
nat! Verbi  M"  G°  LX".  VI",  Ludovico  (4)  Fraucorum  rcge,  et  ^Vill- 
ernio  (5),  Garnotensis  ccclesie  elccto.  Datum  per  manura  Iluldrici  can- 
cellarii. 

XVII. 

Cyrographum  de  Bello  Fago  (6). 

1169. 

Ego  Thcobaldns  (7),  Blescnsis  cornes  et  Francie  senesscalus,  notum 
ficri  volo  omnibus  tam  futuris  quam  prcscntibus,  (juod  procuratores  Ele- 
mosinarie  Domus  Gaslriduni  et  Jobanncs  de  Secureio  communitatem 
simul  fecerunt  de  tota  terra  sua,  quam  babeut  apud  Bellum  Fagum, 
tali  conditione  et  pacto  quod  EIcmosinarii  collocabuiil  iiosspitcs  in  terra 
sua  propria  et  unicuiquc  hospili  tradent  quartam  partem  agripeni  (sic)  ad 
se  hosspilandum,ct  de  terra  ad  excôlendum  quantum  placueritElemosi- 
nariiset  Johanni.  Rcsiduumvcro  terre Elcmosinariorum  quodbosspilibus 

(1)  Copies  du  xni=  siéle,  A. 3,  n=  109:  du  siv«,  A.  7,  n>  70;  du  xvin',  A.  8,  n»II2. 

(2)  Thibaut  V(I152-1191). 

(3)  Gillebertus  de  Milliaco  figure  comme  témoin  eu  1198  dans  le  cartulaire   Je  Marmou- 
tiers  pour  le  Ounois,  charte  404. 

(4)  Louis  VII  (I13--1180). 

(5)  Guillaume  1"'  Je  Champnr;ne,  ditaux  Blanches-Mains,  évoque  de  Chartres  (1104-1176), 
fils  de  Thibaut  le  Grand,  comte  de  Champni;ne,  nommé  archevr-que  de  Ueims  en  1170. 

(6)  Copies  du  xiii*  siècle,  A.  3,  d«  119;  du  xvill',  A.  8,  n"  It'J, 

(7)  Thibaut  V  (1 1.S2-119I). 


DE    CHATEAUDUN.  13 

non  tradelur  recte  mensurabilurettantiimdem  accipientEiemosinariide 
terra  Johannis  ad  excolendum.  De  terra  siquidem  illa  quam  excolucrint 
Elcruosinarii,  habebit  Johannes  tcrtiam  partem  et  mitlct  tertiam  par- 
tent bovum  et  seniinum.  De  omni  autem  commodo  quod  provcniet 
de  terra  Johannis  quam  excoluerint  hosspites,  videlicet  :  de  terragio  et 
décima,  decensu  hosspitum  et  de  oblitis  et  de  tallia  et  aliis  omnibus  red- 
ditibus,quiprovenient  ex  liosspitibus.habeljuntElcmosinarii  medietateni 
et  Johannes  reliquam  niedielalcm  habebit,  exceptis  minulis  decimis  que 
omnes  erunt  Eiemosinariorum.  Constiluetur  autem  in  villa  serviens  ad 
Yoluntateni  Eiemosinariorum  et  Joliannis,  qui  fidelitatem  faciet  utrius- 
que  et  légitime  reddet  Elomosinariis  suam  partem  et  Johanni  suam 
paitem  de  bis  qui  ad  hosspites  perlinuerint.  Si  autem  forte  emerserunt 
querele,  quas  per  se  non  possit  serviens  emendare,  ad  villam  convenient 
Elemosinarii  et  Johannes,  et  ibiquerelas  terminabunt.  De  forisfactis  et 
emendalioniijus  et  justiciis,  Joliannes  mcdiam  partem  habebit  et  Elemo- 
sinarii aliam.  Actum  est  hoc  in  presentia  mea  Gastriduni  anno  ab  incar- 
natione  Domini  M".  G°.  LX°.  IX°.  volenteet  concedente  Agnete  matre 
dicti  Johannis,  etGuillelmo  fratrc  cjus.  Testes  autem  hujus  rei  sunthii  : 
Herbertus  abbas  Boncvallensis;  Petrus,Elemosine  tune  procurator;  Ro- 
bertus,  sacerdos  Eiemosine  ;  Roberlus,  presbiter  de  sancto  Valeriano  ; 
Hugo  Borrel  de  cujus  feodo  illa  terra  erat;  Gauterius  de  Friese  ;  Au- 
bertus  Polart;Jodoinus  de  Free;  Johannes  Halo;  Paganus  de  Froievilla; 
Bernardus  decanus  ;  Trosel. 


XVIII. 

De  osca  terre  de  Villereto  (2). 

1169? 

Notum  sit  omnibus  tam  presentibus  quam  futuris  quod  ego  Stepha- 
nus  (3),  Tyroni  abbas,  totusque  conventus  noster  concessimus  Eiemosine 
Gastriduni  ad  censura  habere  pro  tribus  solidis  videHcet  solvendis  sin- 
gulis  annis  inperpetuum  unam  osscam  terre,  que  est  ad  Yilleretum  sub- 
tus  puteum,  in  eadcm  libertate  et  eodem  ritu  quo  eam  tenebamus.  Isli 
vero  solidi  Gastriduni  reddentur  in  domo  nostra  in  festo  sancti  Vale- 
riani. 

(1)  Herbert,  abbé  de  Bonneval.  Cet  abbé  a  probablement  succédé  à  Arnauld  en  t  I.S4  :  car 
sa  participation  à  cette  charte  détruit  ce  qui  est  dit  de  Hugues  dans  l'histoire  de  l'abbaye  de 
Bonneval  de  M.  V.  Bigot,  p.  "3  et  suivantes.  Dans  les  pièces  citées  à  l'appui  de  la  vie  de 
Hugues,  l'abbé  de  Bonneval  n'est  indiqué  que  par  la  lettre  H.  initiale  de  son  nom,  sauf  dans  la 
dernière  charte  de  1179,  oii  le  nom  de  Huijonc  est  écrit  en  entier.  Sans  préciser  la  durée  des 
fonctions  abbatiales  de  Herbert,  cette  charte  prouve  qu'il  était  abbé  de  Bonneval  en  11G9. 

(2)  Copies  du  xiii^  siècle,  A.  3,  n°  62;  duxviu*,  A.  8,  n°  73. 

(3i  Etienne,  abbé  de  Thiron  (1164-..  ..)j  sou  successeur  n'est  mentionne  qu'en  1173  (Gal- 
lia  Chrisliano,  I.  VJlI,  1104). 


14  ARCHIVES   DE    LA    MAISON-DIEU 

XIX. 

De  duobus  sextariis  castanearum  in  prepositura  de  Sparnone  (1). 

1170? 

Notum  sit  omnibus  lani  prescnlibus  quam  fuluris.quod  ego  Simon, do- 
minusMontisForlis  (2),  Eleniosiiiaric  Doniui  de  Gastroduni  duo  sexlaiios 
castanearum  singulis  annis  ad  fcstum  Omnium  Sanctorum  percipien- 
dos  in  prepositura  de  Sparnone  in  perpetuuni  concedo.  Quod  ut  ratum 
permaneat  sigilii  mei  atteslationc  feci  corroborari. 

XX. 

Liltere  de  commendatione  Turoncnsis  archiepiscopi  (3). 

1172? 

Joscius(4),DeigratiaTuronensis  humilisminister/venerabilibusfratri- 
bus  episcopis,  abbatibus,  archidiaconis,  archipresbiteris,  prioribus,  pres- 
byteris,  omnibusque  niinistris  ecclesie  Dei,per  Turonisprovinciam  cons- 
titutis,  salutem.  Bcalus  qui  intelligit  super  egenum  et  paupercm  (5), 
et  beali  miséricordes  qu,oniahi  ipsi  consequentur  misericonliam  (6).  Ut 
ergo  cternam  beatitudinem  mcreamini  et  gratiam  Dei  inveniatis  in  tem- 
pore  oportuno,  latores  presenlium  ministros  Hosspilalis  Donius  Dei 
Gastriduni  karitati  vestre  diiigenler  commendamus,  observantes  quali- 
nus  eos  in  ecclesiis  vestris  bénigne  recipiatis.  Novimus  enini  in  illa  domo 
pcr  boruni  minisleria  pietalis  et  misericordie  iervere  sludium  in 
susscipiendis  pauperibus,  in  fovendis  egenis,  in  assidua  egrotancium 
cura  et  in  multitudine  magna  decunbentium.  Populum  quoque  vobis  a 
Domino  commissum  benignissime  quesumus  moneatis  ut  predictedomui 
Dei  de  facultatibus  sibi  a  Deo  prestitis  aliquid  suadcant  largiri  ad  refi- 
cicndos  pauperes,  ad  inlîrmos  recreandos,  quatinus  omnium  remissio 
paccatorum  et  retributio  bcatitudinis  sempiterne  eis  conccdatur  ab  co 
qui  in  paupere  susscipilur,  domino  Jesu  Xristo.  Amen. 

(1)  Copies  (lu  ime  siècle,  A.  8,  no  153,  ot  A.  6,  n»  31  ;  du  siv«,  A.  7,  n"  IC. 

(ï)  Simon  de  Montfort,  vicomte  de  Chartres. 

(8)  Copies  du  xiii<  siècle,  A.  3,  n»  123  ;  du  xvii*,  A.  17,  n°  3  ;  du  xviu",  A.  8,  n°  li. 

(4)  Joscius  (1151-1174),  Gallm  christiana,  I.  XIV. 

{h)  Psaumes  de  David,  ps.  SL. 

(6J  Evangile  selon  saint  Mathieu. 


DE   CHATEAUDUN.  15 


xxr. 


Littero  Hugonis  episcopi  de  compromissioQe  internos  et  Hubertumde  Espesoa- 
■villa,  super  hominibus  de  Villagalli  (1). 

1173. 

Ego  Hugo,  Aurelianensis  ecclesie  decanus,  totumque  ejusdera  ecclesie 
capitiiliim,  notum  facinius  omnibus  tam  presentibus  quani  futuris, 
quod  cuni  iuter  nos  et  Ilubertura  de  Spesuravilla  contentio  diu  versa- 
retur  super  hominibus  de  Villagalli,  quos  in  curia  sua  justiciare  extra 
predictam  villam  ad  niansiones  suas  de  jure  sibi  contingente  diceret;  et 
medietatem  aque  et  piscature,  quantum  territorium  de  Villagalli  exten- 
dilur,  sui  juris  esse  assereret;  nobis  in  contrarium  proponentibus; 
consilio  bonorum  -virorum  inter  nos  et  Ipsum  sic  compositum  est. 
Recognovit  igitur  medietatem  supradicte  piscationis  et  aque  nostri  juris 
fuisse  et  esse  debere,  et  ea  cum  sua  medietate  communicari  yoluit.  Si 
■vero  quoniam  aqua  communis  esse  dinoscitur,  aliquod  nobis  emolu- 
mentum  inde  comparatum  fuerit,  de  utriusque  partis  conseusu,  nobis  et 
ipsi  equaliter  dividetur.  Scrvientem  nostre  partis  custodem  ponemus. 
Hubcrtus  vero  et  heredes  sui'siniiliter  suum  ponent.  Quorum  uterque, 
tam  nobis  quam  ipsi  Huberlo  et  heredi  ejus  fidelitatem  exhibebit, 
tantum  pro  consuetudinibus  silji  proprie  pertinentibus.  Arundinetura 
quoque  quod  hospites  cjusdem  ville  ad  usus  suos  dinoscuntur  habuisse, 
libère  possidebunt  ;  ita  taraen  quod  ipsum  nec  vendere  nec  dare  poterunt 
alicui.  Si  quid  autem  residuum  forte  supererit,  commune  erit.  Goncessit 
etiam  Hubertus  quod  memoralos  hospites  extra  Villamgalli  in  jus  de 
cctero  minime  traherct,  sed  infra  villum  congruis  temporibus  et  com- 
petenti  die  eos  placitaret.  Quia  vero,  ne  predictus  Hubertus  et  ejus 
heredes  in  nostrum  jus  manus  extcnderent,  precavere  nos  oportuit; 
consueludioes  in  eadeuï  villa  sibi  proprie  pertinentes,  ne  contentio  in 
posterum  oriretur,  subscripsimus.  Oblatas  igitur  pro  singulis  masuris 
habet  in  Natale  Domini  :  duos  panes,  duas  gallinas,  duos  denarios, 
duas  minas  ordei  ad  magnam  mensuram,  que  valet  très  minas  justas, 
ordei  vidclicet  melioris  illius  territorii  ;  quod  si  forte  dcfecerit,  com- 
petentis  ordei.  Si  autem  de  panibus  forte  contentio  emerserit,  juxta 
consuctudinem  terre  Sancte  Crucis  reddetur.  Corveias  habebit  pro 
singulis  masuris  :  unam  scilicct  minara  frumcnti  ad  seminandum, 
frumenti  scilicet  melioris  illius  territorii;  quod  si  forte  defecerlt, 
competentis  frumenti.  Ad  omnem  autem  facionem  frumenti,  hospites 

(I)  Aroli.  dép.  du  Loiret,  ancienne  cote  B'.  Bien  que  ce  document  n'existe  pas  à  Château- 
duD,  nous  avons  cru  utile  de  le  reproduire  ici. 


16  ARCHIVES   DE    LA    MAISON-DIEU 

corveias  laborabunt;  ita  tamen  quod  ordinalim   ab  omnibus  corveias 
accipiet  in  masuris  eorum  et  in  terra  non  arata,  exceptis  arpcntis 
ipsorimi  et   tempore  conipetcnti.   Veruniptamen  in  accipiendis  cor- 
veis  contra    rationeni  ipsoruni    nemineui    niolestabit.   Singulc    car- 
ruce  corveiarum  pro  procuralione  unum  dcnarium  habebunt.  Tem- 
pore  autumpni  garbas   corvc-iariini   pro   voluntate    Huberti  ad  Yil- 
lamgalli  sive  ad  Spcsumvillani  homincs  défèrent.  Ubi  vcro  trite  et 
paralc  fuerint,   hospitcs  de  Yillagalli  usque  Aurelianis,  ad  Castrum- 
dununi,  aiit   ad  Firmitatem-Vilie-Noli   portabunt.    Singulc  quadrige 
singulos  dcnarios  pro  procuralione  habebunt.  In  pasclia    in  duabus 
masuris  scx  denarios  pro  agno.  Tempore  rogalionum  de  singulis  ma- 
suris singulos  panes.  In  decimis  minutis  nichil  reclamamus.  Gustos 
autem  corveiarum  lideni  omnibus  faciet,  quod  ultra  totam  summam 
corveiarum  frumcnti  plusquam  sextarium  hominibus  scienler  ad  defc- 
rendum  non  tradet.  Prêter  lias  consuetudincs  nuUas  alias  habet  pro- 
prias in  villa  Hubertus  vel  hères  ejus,  nec  habebunt.  Veruniptamen  si 
quis  hospitum  de  consuetudinibus  istis  injuriam  Huberlo  vel  heredi 
suo  forte  contulerit,   lîubertus  vel  hères  ejus  ad  dieni  rationabilem 
submonebit  eum,  et  infra  Yillanigalli  eumjusticiabit.  Tota  autem  alla 
justicia  ad  ecclesiam   Sancte  Grucis   spectat.  Décime  annonarum  et 
campipartcs  illius  terre  communes  erunt  et  cum  mina  equaliter  divi- 
dentur;  et  farragines  similiter  dividentur.  Nos  vero  et  Hubertus  gran- 
giam  racionabilem  de  culmo  vel  arundineto  rectam  faciemus.  Si  vero 
post  submonitionem  nostram  Hubertus  sumptus  in  grangia  sibi  contin- 
gentes ponere  noluerit,  nos  et  grangiam  faciemus  et  larraginem  totam 
propriam  habebimus.  Hubertus  vero,   si  nos  defeceremus,   similiter 
grangiam  cum  farragine  habebit.  Gomposilioncm  autem  et  consuetu- 
dincs predictas  Hubertus  juravit  et  liercdem  liujus  terre  possessorem 
Arcliambaudum  jurare   fecit.    Uxor   ejus    Aales   idipsum   concessit. 
IIujus  pactionis  testes  sunt,  ex  parte  nostra  :  Hugo  de  Ruianova, 
Manasscs  lilius  ejus,    Archambaudus    de  Gomblos,   Albertus  Major, 
Odo  de  Bestisi,  Herveus  de  Cyconia,  Rotbcrtus  Polenus  et  frater  ejus 
Girrardus,   Synion    de    Rupibus,    Teohaldus   de  Faverolis;   ex  parte 
vero  Huberti  :  Yaslinus  de  Firmitate,  Gauffridus  de  Basochiis,   Rai- 
naldus  de  Ghoc,  Jodoinus  de  Gliine,  Britcllus  de  Gheudri,  Tesricus  de 
Geminiaco,  Rotberlus  Beneventus.  Actum  publiée  in  capitulo  Sancte 
Grucis,  anno  M.G.LXX.III.,  astantibus  in  ecclesia  nostra  majoribus 
personis:  Hugonc  decano,  Andréa  canlore,  Lctoido  subdecano,  Manasse 
capicerio. 


DE   CHATEAl'DUN".  17 

XXII. 

De  dono  Pétri  Espesum'ille  (1). 
1173  (2). 

In  nomine  sancte  et  individue  Trinitatis.  Ego,  Theobaldus  Dei  gralia 
conies  Blcscnsis  et  regius  dapifcr,  notiim  fieri  volo  tam  instantibus  quam 
futuris  quod  Pelrus  de  Pesanvilla  invadiavit  capitulo  Sancte  Grucis  pro 
XL  libris  quicquid  habebat  in  villa  que  dicitur  Villa-Gualli,  tara  in  ho- 
minibus  quam  in  terris  cultis  sive  non  cultis,  tam  in  aquis  quam  in 
pascuis,  cum  omnibus  redditibus  ad  villam  pertinentibus,  excepta  por- 
tiuncula  terre  quam  ipse  locaverat  cnidam  colono  per  quinquennium. 
Peracto  vero  quinquennio,  redibit  ad  ecclesiam  ;  si  tamen  intérim  in 
possessione  fuerit  vadimonium.  Terminus  vadimonii  erit  a  futuro  Pascba 
usque  ad  duos  annos.  Peracto  autom  tempore  isto,  a  sollempnitate  Pas- 
chali  usque  ad  Penthccostem  licebit  Petro  vel  heredi  ejus  redimere. 
Quod  si  infra  terminum  non  redemerit  usque  ad  sequens  Pascha  vel 
Penthecosten,  deinceps  non  poterit  redimere  usque  ad  annum.  Poterit 
autem  redimere  singulis  annis,  et  non  aliter.  Odo  Borrelli,  a  cujus  feodo 
predictus  Petrus  se  dicebat  habere  possessionem,  voluit  et  laudavit. 
Juraverunt  insuper  ipse  et  filius  ejus  primogcnitus,  et  uxor  filii,  et  alii 
heredes  sui,  omnem  calumpniam  sive  questioncm  super  vadimonio 
movendam  se  pacificaturos.  Quid  si  a  predicta  pactione  aliquo  modo 
resilire  voluerit,  Odoprenominatusetipse  Petrus  dederunt  me  obsidem, 
et  responsalem  super  possessionem  suam,  si  infra  XV  dies  Petrus  ab 
Ecclesia  submonitus  cmendere  voluerit;  ita  quod,  salvo  jure  bominis 
utriusque,  de  rébus  eorum  capiam  ;  ita  quidem  quod,  quicquid  dampni 
ecclesie  inde  illatum  fierit,  rcstaurabo,  douce  idem  Petrus  ad  plénum 
ecclesie  satisfecerit.  Sciendum  autem  quod  Petrus  et  beredes  sui  usu- 
fructum  prenominate  terre  erogaverunt  ecclesie  Sancte  Grucis  in  hele- 
mosinam,  quamdiu  vadimoniuni  durabit.  Actum  in  presentia  nostra 
annoincarnati  Verbi  M.  G.  LXIII  régnante  Ludovico  Ludovici  filio  rcgni 
sui  anno  XXVI. 

(1)  Cette  charte  intéressante  pour  le  pays  Junnis  n'existe  pas  à  Cliâteaiulun.   Elle  est  Orée 
du  recueil  manuscrit  de  Baluze,  arm.III,  p. 2,  u"  i,  pièce  n°  "8,  à  la  Bibliutlièque  nationale. 

(2)  Cette  charte  est  de   UUS.  Lorsque  je  me  suis    aperçu  de  l'erreur,    il   était  trop   tard 
pour  pouvoir  la  remettre  k  son  ordre  de  date. 


18'  ARCHIVES  DE   LA    MAISON-DIET; 


XXIII. 


Johannis,  Carnotensis  episcopi,  super  compositione  inler  capitulum  etllubertum 
de  EspesunviUa;  et  de  hoc  quoil  débet  habere  dictusHubcrtus  in  villa  et  ho- 
rainibus  de  Villagalli  et  in  aqua(l). 

Gyrographum. 

117G. 

In  nomine  Domini  et  Salvatoris  nostri,  ego  lohannes  Carnotensis 
ecclesie  minister  humilis,  omnibus  in  perpetuum.  Universis  tara  futuris 
quam  presentibiis  notiiin  lieri  volumus,  quod  cum  inter  canonicos 
Sancte  Grucis  Aurelianeiisis  et  Hubcrtum  de  Spesunvilla  contcntio  diu 
vcrsaretur  super  horaiuibus  Villagalli,  quos  idem  Hubertus  in  curia 
sua  justiciare  extra  predictam  villam  ad  mansiones  suas  de  jure  sibi 
contingente  se  diceret,  et  medietatem  aque  et  piscature  quantum  terri- 
toriuui  de  Villagalli  extenditursui  juris  esse  assereret;  canonicis  in  con- 
trarium  proponentibus  ;  consilio  bonorum  virorum,  in  presentia  nostra, 
Deo  -volcnte,  sic  inter  eo3  compositum  est.  Recognovit  enim  predictus 
Hubertus  medietatem  supradicte  piscationis  et  aque  juris  canonicorum 
fuisse  et  esse  debere  et  tam  predictam  aquara  quam  piscaturam  cum 
sua  medietate  communicari  voluit.  Si  vero,  quoniam  aqua  communis 
esse  dinoscitur,  aliquid  canonicis  et  Huberto  emolumentum  inde  compa- 
ratum  fucrit,  de  utriusque  partis  consensu  ipsis  equaliter  dividetur. 
Servientem  sue  partis  cuslodem  canonici  ponent  ;  Hubertus  vero  et 
hères  suus  similiter  suum.  Quorum  uterque  canonicis  quam  ipsi  Hu- 
berto et  hercdi  ejus  fidelitatem  exhibebit,  tantum  pro  consuetudinibus 
sibi  proprie  pertincntibus.  Harnndinetum  quoque,  quod  hospites  ejus- 
dem  ville  ad  usus  suos  dinoscuntur  habuissc,  libère  possidcbunt;  ita 
tamcn  quod  ipsum  nec  vendcre  nec  darc  poterunt  alicui.  Hoc  quoque 
quod  de  co  residuum  forte  supcrcrit,  commune  erit.  Id  etiam  consensu 
utriusque  partis  superadditum  est,  quod  finito  termino  venditionis 
piscature  aque,  pars  partem  conveniet  et  infra  quindecim  dies  pro  con- 
ventione  ad  locum  certum  et  diem  ministralis  capituli  et  Huberti,  vel 
aliquis  loco  ejus,  in  eadem  Villagalli  convcnientcs,  emptoribus  piscature 
hinc  inde  adductis  tam  ab  emptoribus  quam  a  venditoribus  fide  data 
quod  in  dampnum  partis  alterutrius  nichil  sit  promissum  vcl  datum; 
piscatura  cmptori  plus  offcrenti,  salvo  utriusque  partis  commodo  conce- 
detur.  Hanc  autem  compositionem  sub  periculo  fidei  sue  et  juramenti 

(I  )  Charte  originale  tirée  des  archives  du  Loiret,  ancienne  cotoB',  fonds  da  Sainte-Croix. 
-  Coi)ifi  du  XIII'  siècle  presque  illisible,  A.  3,  n  82. 


i 


DE   CHATEAUDUN.  19 

quod  tam  se  ipsum  quam  filiiim  suuni  Archembaudum  in  presentia 
Aurelianensis  capituli  prestitisse  nobis  confessus  est,  tam  se  quam  lilium 
suum  fideliter  observaturum  promisit;  et  omisso  sigillo  comitis  Tbeo- 
baldi,  quod  canonicos  carte  sue  imposituros  ex  promisse  asserebat, 
nostro  id  et  capiluli  Aurelianensis  sigillo  confirmari  postulavit.  Con- 
cessit  etiam  Hubcrtus  quod  memoratos  hospites  extra  Villamgalli  in  jus 
de  cetero  minime  traheret,  sed  infra  villam  congruis  temporibus  et 
competenti  die  eos  placitaret.  Quia  vero  ne  predictus  Hubertus  vel  ejus 
heredes  in  jus  ecclesie  manus  extenderent  precavere  nos  oportuit, 
consuctudines  in  eadem  villa  sibi  proprie  pertinentes  subscripsimus  (1). 
Hec  autem  omnia  tam  se  quam  lîlium  suum  fideliter  observafuros 
jurasse,  et  uxorem  suam  concessisse  in  presentia  nostra  confessus  est, 
et  sub  fidei  sue  et  juramenti  canonieis  prestiti  pcriculo  fideliter  obser- 
vaturos  promisit  nobis.  Quod  ut  ratum  permaneret,  scripto  commeuda- 
vimus  et  sigillo  nostro  roboravimus.  Ex  parte  canonicorum  testes 
afîuerunt  canonici  et  clerici  Aurelianensis  ecclesie  :  Vincentius  et 
Raginaldus  et  Ernaldus  blesensis(?)  ;  servientes quoque  ejusdem  ecclesie  : 
Albcrtus  major,  Tbeobaldus  et  Girardus.  Ex  parte  Huberti  :  Gaufridus 
sacerdos,  Hugo  de  Jalanz,  Paganus,  Guido  Briders,  Therricus.  Actum 
publiée  Carnoti,  astantibus  in  presentia  nostra  :  Gaufrido  decano,  Gis 
subdecano,  Burcardo  cancellario,  Galterio  Dunensi  archidiacono.  Anne 
mearnati  Verbi  AI°  G".  LXX™  VI'",  episcopatus  nostri  primo. 


XXIV. 

Lettre  de  Thibault,  comte  de  Blois,  à  Pierre,  cardinal,  légat  d'Alexandre  III  (2). 

H80. 

Lan  1180,  Thiéhaut,  comte  de  Blois  et  de  Clermont,  écrit  une  lettre 
à  Pierre,  cardinal,  légat  du  pape  Alexandre  III,  pour  lui  recomman- 
der V Hôtel-Dieu  de  Châteaudun,  à  qui  V abbé  de  la  Magdeleine  faisait 
de  la  peine.  Cette  lettre  étant  considérable  eticnmonument  illustre  de 
la  piété  de  ce  comte,  qui  a  été  surnommé  le  Bon,  je  crois  la  devoir 
traduire  extraite  du  tome  IV  de  Duchesne. 

Je  vous  prie  de  faire  attention  que  la  maison  des  pauvres  de  Ghas- 
teaudun  est  très  sainte,  et  que  la  charité  y  règne,  car  on  y  reçoit  et 
nourrit  avec  toute  sorte  de  dévotion  les  estropiés  et  les  pauvres  de  quel- 
que lieu  qu'ils  viennent.  Celle  maison  a  été  establie  et  tout  y  a  été  réglé 

(1)  Lo  texte  qui  suit,  entre  les  mots  Oblatas  igitur  et  farragine  habebil,  est  la  reproduction 
de  la  charte  p.  XXI. 

(î)  Traduction  du  sviii' siècle,  A.  11. 


20  ARCHIVES   DE    LA   MAISOX-DIEU 

par  mon  père,  le  comte  Tliibault  (1\  et  par  les  evesques  de  Chartres, 
tant  ceux  qui  ont  vécu  de  mon  temps  que  ceux  qui  m'ont  précédé,  se- 
lon qu'ils  l'ont  jugé  pour  le  [mieux  et  le  plus  utile;  mais  l'abbé  de 
Chastoaudun  entreprend  de  renverser  ces  reglcmens  et  d'y  cstablir  je 
ne  sçai  quelles  nouvelles  coutumes,  ce  qu'il  n"a  pas  le  droit  de  faire. 
Peut-on  aimer  Dieu  et  faire  quelque  chose  qui  puisse  préjudicieràune 
si  sainte  maison!  Au  contraire  on  doit  en  augmenter  le  bien  de  toutes 
ses  forces  avec  toute  la  dévotion  el  le  soin  possibles.  Cela  estant,  je  vous 
prie  instamment  de  veiller  sur  l'avantage  des  pauvres  do  Jésus-Christ  et 
d'ordonner  que  cette  maison  demeure  dans  le  même  estât,  où  elle  a  été 
jusqu'icy. 


XXV. 

De  centum  solidis  in  prepositura  Caslriduni  (2). 
M  83. 

Ego  Theobaldus  (3),  Blesensis  comes,  Francie  sencsscalus,  notum 
facio  universis,  quod  pro  remedio  anime  mee  et  animarum  patris  et 
matris  mee,  Adelicia  comitissa  uxore  mca,  fdiis  quoque  et  Jîliabus  mcis, 
Theobaido  et  Ludovico  atque  Hcnrico,  Margarita  et  Ysabella  laudan- 
tibus  et  concedenlibus,  Elemosine  Çastriduni  centum  solidos  annui  red- 
dilus  dcdi  in  porpetuum  in  prepositura  Çastriduni  reddendos  ad  Natale 
Doniini.  Quod  ut  ralum  maneat  scmper  et  tirmum,  littcris  commendavi 
et  sigilli  mei  impressione  conlirmavi.  Testes  inde  fuerunt  :  Ebraldus 
de  Pusato;  Raginaldus  de  Roboreto;  Robertus  de  Mesio;  Lanibertus 
Saccus;  Raginaldus,  capellanus  meus;  Gaufridus,  presbiter;  Anianus; 
Hericus  ;  Herbertus,  niaresscalus  ;  Fulco,  camerarius  ;  Herveus  de 
Gurva  Villa;  Raginaldus  Crispini.  Auclum  Carnoti,  anno  Incamalionis 
Dominice  M°.  C°.  LXXXIII".  Datum  per  manum  Huldrici  cancellarii. 

(1)  Le  comte  Thibault,  surnommé  le  Saint  ou  le  Grand.  Il  mourut  en  1154,  et  il  était 
le  Mecenas  de  son  temps.  Celle  tiole  se  trouve  en  marge  de  la  plus  tieille  co/ji'e  A.  8,  détenue 
illisible. 

A  la  suite  «le  la  copie  que  nous  donnons,  et  qui  est  attribuée  à  l'abbé  Courgibet,  celui-ci 
dit  :  «  J'ay  vu  ce  livre  d'un  bout  i  l'autre.  Je  n'y  ai  point  lu  cette  fondation  et  cette  qua- 
lification de  Thibault.  >•  Nous  avons  également  parcouru  le  recueil  de  Duchesne  sans  plus 
de  succès. 

(2)  Copies  du  XIII' siècle,  A.3,  n°l62,  et  A.  5,  n»2I;  du  xiV,  A.  7,  n°  2  ;  du  xvii*, 
A.  12,  n-4;  du  xvni%  A.  S,  n-ISÎ. 

(3)  Thibaut  V,  comte  de  IJiois  (115'MI9I|. 


DE    CHATEAU  DUiV.  21 

XXVI. 

De  tota  décima  de  PorcberonYilla(l). 
1186. 

Ego  Theobaldus  (5),  cornes  Blesensis,  Francie  senesscalus,  omnibus 
tam  futuris  quani  presentibus  notum  facio,  quod  Raberius  de  Pevcris  et 
Hugo  ejus  lilius,  in  presentla  niea,  apud  Castridunum,  totani  decimam 
de  Porcheronvilla,  excepta  propria  caruca  sua,  et  unlversam  niinutam 
decimam,  excepta  domo  propria,  laudanle  et  concedente  Hugonc  de 
Valeriis,  adcujus  feoduni  predicta  villa  pertinct,  Elemosine  Castriduni 
libère  et  quiète  possidendam  in  perpetuum  concesserunt.  Quod  ut  ratum 
semper  maneat  et  firmura,  litteris  commendo  et  sigilli  mei  impressione 
firmo.  Hujus  rei  testes  sunt  :  Herbertus,  abbas  Castriduni;  Raginaldus 
capellanus;  Lambertus  Saccus;  Raginaldus  de  Roboreto;  Garinus  de 
Noviaco;Tbeobaldus  Decani,  major  communie;  Nicbolaus  marescallus; 
Sanctio  Borelli;  Raginaldus  Grispini;  Hugo,  chamcrarius.  Actum 
Castriduni,  anno  incarnat!  Verbi  M"  G"  octogesimo  sexto,  vacante  can- 
cellaria. 


xxvn. 

De  hospitibus  de  Troncheto(3). 

H88. 

Noverit  ut  presens  postera  etas,  quod  ego,  Hugo  (4),  Castriduni 
vicecomes,]  quitto  terram  de  Troncbclis ,  pauperibus  Elemosine  de 
Gastroduni  cum  tribus  hosspitibus  tantuni  de  charreio,  de  biennio,  de 
exercitu,  deequitationc,de  tallia,  decorveio;  et  hoc  donavi  in  perpetuum 
possidenda.  Propter  hoc  quod,  cum  ego  homines  nieos  ducam  in  exer- 
citum  vel  equitationem,  predicti  homines  pauperura  venient  ad  custo- 
diendumMontem  Duplicem.  Abbatc  de  Tirone  ;  Abbate  de  Vado  Alneti; 
Pagano  de  Monte  Duplici;  Margarita,  matre  vicecomitis;  Hugone  de 
Valeriis;  Garino  de  Novo  Vico;  Robin  Mocel;  Gaufrido,  capellano, 
qui  fecitlitteras,.testibus.  Datum  anno  gratie  M"  G"  LXXX'.VHP. 

(1)  Copies  d'i  xiil-  siècle,  A.  3,  n»  155;  du  xiv,  A.  7,  n°  79  ;  du  WUV,  A.  8,  n"  148. 

(2)  Tliibaut  V,  comte  de  Blois  (1153-1191). 

(3)  Copies  du  xiii»  siècle,  A.  3,  u"  25,  et  A.  C,  n°  10  ;  du  svill%  A.  8,  n°  53. 

(4)  Hugues  IV,  vicomte  de  Chàteaudun,  fils  do  Geofifroy  et  d'Holvise.et  frère  de  Pagunus. 


22  ARCHIVES   DE   LA    MAISON-DIEU 

XXVIII. 

De  nemore  de  Belveer(l). 

1189. 

EgoTheobaldus(2),  Blesensis  cornes  et  Francie  sencsscalus.tam  futiiris 
quam  prescnlibus  notum  facio,  qiiod  Theobaldus  Herloini,  laudantibus 
et  concedentibus  filiis  suis  Odone  et  Guillcrmo  et  filia  sua  Agnete,  ven- 
didit  Petro  Abbati  LX  et  X  libras  nemus  suum  de  Belvecr;  quam  vendi- 
tioncm  laudavit  et  concessit  Petrus  de  Brucia,  de  cujus  feodo  nemus  erat, 
et  Jodoinus  Pétri  filius.Hoc  autem  nemus  idem  Petrus  Abbati  pro  amorc 
Dei  et  pro  remedio  anime  suc  dédit  in  perpeluum  Eleniosine  Gastriduni. 
Quod  ut  ratum  habeatur  ne  inter  posteros  ulla  possit  turbari  calumpnia, 
littcris  commendo  et  sigilli  niei  impressione  conllrmo.  Testes  :  OdoBor- 
rel;  Gaufridus  Cointet;  Hugo  de  Bullevilia;  Garinus  de  Novi;  Landri 
Lanier;  Hugo,  filiusejus;  Hugo  Sabellc  ;  Gillebertus  de  Milli  ;  Richar- 
dus  Cbarrum;  Richardus  Custellarius  ;  Odo  de  Tbeovilla  ;  Tardi  Gra- 
nier.  Actum  Gastriduni  anno  incarnati  Verbi,  M"  C  LXXX"  IX". 

XXIX. 

De  domo  in  Castello  Gastriduni  (3). 

1189. 

Ego  Tbeobaldus  (4),  Blesensis  cornes  et  Francie  senesscalus,  tam  fu- 
turis  quam  presentibus,  notum  facio,  quodBarlholomeus  de  Jupeel,  do- 
mum  quam  habebat  in  Castello  Gastriduni,  liberam  et  absolulam  a 
banncia  furni  et  molendini,  Elemosinc  dédit  in  perpetuuni.  Quam 
domum  predictus  B.  tenebat  de  me,  reddendo  michi  annuatim  quatuor 
nummos  de  censu,  quos  ego,  pro  anime  patris  mei  et  malris  mee,  con- 
cessi  Elemosine.  Etiam  Elemosina  XIII  libras  de  sua  carilate  Bartho- 
lomeo  dédit,  insuper  censum  quem  babebal  apud  Eslauvile.  IIujus  rei 
lestes  sunl  :  Gaufridus  Cointet;  Robertus  de  Meso;  Petrus  de  Viler- 
betone;  Paganus  Trosel;  Herberlus  de  Favellis  et  Malhcus  frater  ejus. 
Actum  est  hoc  ab  incarnatione  Domini  anno  M°  G"  LXXX°  nono. 


(1)  Copies  du  xvv  siècle,  A.  3,  n»  171  ;  du  xvili',  A.  8,  n»  169. 

(3)  Thibaut  V,  comte  do  Blois  (1152-1191). 

(3)  Original  15,  n°  48.  —  Copies  du  xin*  siècle,  A.  3,  n»  20  ;  du  xvii!-,  A.  8    u-  .'li. 

(•Il  Thibaut  V,  comte  de  Blois  (1152-1191). 


DE    CHATEAUDUN.  iSO 

XXX. 

De  salvo  conductu  fraternitatis  istius  Domus  (1). 

1189? 

Theobaldus  (2),  Blesensis  cornes,  Francic  senesscalus,  omnibus  fra- 
tribus  Elemosine  Castriduni  ad  quosque  littere  isle  pervenerint,  salu- 
teni.  Yolo  vobis  notura  fieri  qiiod  omnes  illi  qui  ad  fraternitatcm 
Elemosine  Castriduni  venire  voluerint  etvigilem  sancti  Pétri  ad  Vincula, 
et  ipso  die  festi  et  crastino  die  festi,  in  conductu  meo  sunt. 

XXXI. 

De  duobus  modiis  annone  in  molendino  de  Varenna  (3). 
1189? 

Notum  sil  omnibus  lani  futuris  quam  presentibus,  quod,  vir  illustris 
et  Deum  diligens,  Odo  de  Cormcriaco ,  pauperibus  infirmis  elcmo- 
sinarie  domus  Castriduni  dat  in  clemosinam  in  perpetuum  duos  modios 
annone  in  molendino  de  Varenna,  in  octabis  natalis  Domini  persol- 
vendos,  quicumque  predictum  molendinum  tenuerit;  tali  quidem 
pacto,  quod  omnibus  diebus  vite  sue,  ob  remedium  anime  sue  et 
parentum  suorum,  capellani  ecclesie  sancti  Nicliolai  missam  de  Spiritu 
Sancto  cum  boris  omnibus,  et  unam  in  morte  pro  lidelibus  celebra- 
bunt.  Hoc  totum  concessit  et  Toluit  Agnes,  domina  de  Guria  Alani, 
de  cujus  feodo  res  esse  dinoscitur,  et  Odo  Burrclli,  filius  ejus.  Hoc 
etiam  concessit  Jocelinus  de  Gormeriaco.  Quod  totum  Hugo  (4),  vice- 
cornes  Castriduni,  slgilli  sui  munimine  et  nominis  sui  caractère  confîr- 
mavit.  His  astantibus  et  presentibus  ;  Jocelino  Borrelli  de  Curia  Alani, 
Hugone  de  Feritatc,  Bartbolomeo  de  Curia  Alani,  Simone  de  Mota, 
Teberio  de  Curia  Alani  et  Haberto,  fdio  suo.  Hoc  factum  est  tempore 
Angarii,  tempore  Bernardo,  tempore  Galterio,  tempore  Gaudefrido, 
tempore  Gilduino  do  BuUevilla. 

(1)  Copies  du  xiii'  siècle,  A.  3,  n°51;  du  XTiii-,  A.  8,  n"  "2. 

(2)  Thibaut  V,  comte  de  Blois  (1152-U91;. 

(3)  Copies  du  sm'  siècle.  A.  3  n"  I3'J.  —  A.  G  u°  38,  du  xvn=  siècle.  A.  7.  n°   13C,  du 
xviii»  siècle.  A.  8.  n°  135. 

(4)  Hugues  V,  «comte  de  Chiiteaudun  (1175-1189). 


24  ARCHIVES   DE    LA    MAISON'-DIEU 

XXXII. 

De  burgense  apud  Carnotum  (1). 

1190. 

E,q:o  Theobaldus  (2\  cornes  Blcsensis,  Francie  scnesscaliis,  omnibus 
iiotum  fatio  qiiod,  amorc  Dei  et  pro  remédie  anime  mee  et  parentum 
nieorum,  Adelicia  uxore  mea  concedente,  et  filiis  meis  Ludovico,  Phi- 
lipo,  et  filiabus  meis,  Margarita,  Ysabclla,  dedi  Elemosine  Castriduni 
in  perpetuum,  ad  servicium  paupcrum  unum  servientem  apud  Carno- 
tum liberum  et  quietum  a  tallia  et  oiiini  consuetudine  ;  et  quoliens  ille 
morietur  vel  voluntale  Elemosine  quoquomodo  niutabitur,  Elemosina 
a  me  vel  a  domino  Carnotcnsi  requiret  et  habcbil.  Ilaque  in  présent!  do 
cis  Foberlum  Boche  in  ea  libcrtale  qua  predixi.  Quod  ut  ratum  maneat 
et  firmum  litteris  commendo  et  sigilli  mei  impressione  conlirmo.  Actum 
Canioti  anno  incaraati  Verbi  M°  G"  nonagesimo. 

XXXIII. 
De  molendinis  de  Vovreto  (3). 

1190. 

Ego  Adelina  (4),  Blesensis  comitissa,  omnibus  notum  facio,  quod 
Renbaudus  de  Bullo  ,  amore  Dei  et  pro  remedio  anime  sue,  lau- 
danlibus  et  concedentibus  fratribus  suis,  Bernaido,  Odone,  llugone, 
Gaufrido,  Matheo,  Nicbolao,  et  uxore  sua  Herlois,  et  lUio  suo  Raibaudo, 
et  filiabus  suis  Ysabella,  Dionisia,  dédit  inlirmis  Elemosine  Castriduni  in 
molendinis  de  Vovreto,  unde  due  parles  sunt  Infirmorum  et  tertia  est 
Renbaudi,  duas  parles  sanguinis  et  latronis  et  omnimodo  juslicie,  et 
terliam  parlem  sibi  cl  hercdibus  suis  rclinuil  ;  aqua  aulem  tam  inferior 
quam  superior  et  omnis  pisscalura  est  Renbaudi.  Infirmi  vero  boccas  et 
braccas  tantunmiodo  nec  alla  in  capluram  pisscium  ingénia  in  portis 
tendent,  cl  duas  parles  pisscium  ibi  caplorum  percipient,  et  Renbaudus 
terliam.  Chalanum  etiam  ad  negolia  sua  de  die  inlirmi  ba])ebunt,  et 
Renbaudus  vel  ejus  mandatum  de  nocte  habebit  clavem.  Et  sicnt  Ren- 
baudus terliam  parlem  capiet  in  molendinis,  ila  et  terliam  parteni  miltcl 


(1)  Copies  (lu  XTii*  siècle,  A3,  n«  121,  et  A.  5,  n°  13;  du  xviii',  A.  8,  a»  121 

(2)  Thibaut  V,  comte  de  Blois  (IlSî-UIJl). 

(3)  Copies  du  xiii*  siècle,  A.  3,  n»  31  ;  du  xviii',  A.  8,  u^  59. 
(1)  Alix,  femme  de  TliiKiut  V,  comte  de  Liluis. 


DB    CHATEAUDUN.  25 

in  omnibus  expensis.  Molendinarii  cum  communi  assensu  Renbaudi  et 
infirmorum  ibi  liabebunturlidc  vcl  sacramentoquod  meliusiis  placuerit, 
obligati.  Homines  vero  ejusdem  territorii  ibi  molere  non  cogentur. 
Super  rivum  au  tara  qui  Rivus  Fontis  appellatur,  ubi  antecessores  Ren- 
baudi molendinum  liabuerunt,  Renbaudus  vel  ipsius  hercs  molendinum 
absque  infirmorum  reclamatione,  si  sibi  placuerit,  reedificare  poterit. 
Quod  quia  in  presentia  niea  factum  fuit,  garandire  manucapio,  et  Ludo- 
vicus  lîlius  meus  similiter.  Et  ut  hoc  similiter  ratum  maneat  et  flrmum, 
Utteris  commendo  et  sigilli  mci  imprcssione  confirmo.  Dalum  apud 
Gastrum  Reginaldi  anuo  iucarnati  Verbi  M"  G"  nonagesimo. 


XXXIV. 

De  décima  de  Brucia  (1). 

H90? 

Notum  sit  omnibus  tam  futuris  quam  presentibus,  quod  Reginaldus 
Gonele  quamdam  decimam  de  Rrucia  pro  sainte  anime  suc  et  heredum 
suorum  doraui  Elemosine  Gastriduni  ad  sustentationem  pauperum  in 
elemosinam  dédit.  Hanc  vero  elemosinam  Robertus  filius  ejus  concessit 
in  presentia  Ebrardi  de  Pusiaco,  de  cujus  feodo  predicta  décima  erat,  et 
ipse  Ebrardus  istani  donationem  sigilli  auctoritate  confirmavit.  Hujlis 
vero  rei  testes  sunt  :  Maria,  uxor  Ebrardi  ;  Hugo  de  Free  ;  Radulphus, 
presbiter;  Gaufridus  de  Tallepie;  Salvagius  de  Villeris  ;  Riinbaudus  de 
Gastellariis ;  Odo  de  Alona;  Garinus  Gamerarius;  Gaufridus  Gode; 
Gervasiusde  Lanere. 


XXXV. 

De  uao  modio  ybernagii  in  décima  de  Donamanu  (2). 

1190? 

Ego  Theobaldus  (3),  Blesensis  comes  et  Francie  senesscallus,  notum 
fieri  volouniversis,  quod  domina  Puelina  de  Rupe,  recepta  in  fraternitate 
pauperum  Elemosine  Gastriduni,  dédit  in  perpetuum,  prediclis  paupe- 
ribus,  modium  ybernagii  in  sua  décima  de  Dona  Manu  et  decimam  vini 
quam  habebat  in  vinea  Raginaldi  de  Fonte,  Fulgerio  tilio  suo  conce- 
dente.  Quod  ut  semper  tirmum  teneatur  et  a  memoria  per  temporis 

(11  Copies  du  xiii-  siècle,  A.  3,  n-  40,  et  A.  5,  W  32  j  Jii  xviri',  A.  8.  n'«  70  et  289. 

(2)  Copie  du  xiii*  siècle,  A.  5,  n»  2C. 

(3)  Thibaut  V,  comte  do  Blois  (1162-1191). 


26  ARCHIVES  DE   LA    MAISON-DIEU 

successioncm  non  décidât,  memoriali  scripto  commendari  volui  et  sigilli 
mei  impressionc  confirmaYi.  Preterca  Fulgerius  donavit  quarterium 
prati  quem  habcbat  apud  Vovroi,  ipsa  die  quam  arripuit  iter  lerosolimis, 
predicte  Elemosine. 


XXXVI. 

De  terra  Girardi  Régis  apud  Castridunum  (1). 

1191. 

Ego  Adelicia  (2),  Blescnsis  comitissa,  omnibus  notum  facio  quod  Girar- 
dus  Rex  terram  suam,  quam  ex  hcreditale  uxoris  sue  in  censiva  bcati 
Launomari  apud  Castridunum  possidcbat,  fratribus  de  Elemosina 
Caslriduni  vendidit  xxx  libris ,  uxore  sua  et  fratribus  ejus  Girardo, 
Thoma,  Ycndilionem  islam  laudantibus  et  concedentibus.  Gaufridus 
autem  Heli,  amorcDei  et  pro  remedio  anime  sue  et  uxoris  sue,  ad  em- 
tionem  illara  agendam  illas  xxx  libras  dédit,  tali  tamen  interposita  con- 
ditione  quod  idem  Gaufridus  et  uxoripsius terram  illam,  quoad  vixcrint, 
pro  iibito  suo  possidebunt,  proTcntum  terre  illius  quiète  percepturi  ; 
post  decessum  vero  Gaafridi  et  ejus  uxoris,  terra  illa  ad  Elemosinam  im- 
munis redibit.  Ego  autem  venditionem  istam  ab  omni  inquietatione 
defendendammanucepi.  Quod  ut  ratummaneat  et  firmum  litteris  com- 
mendavi  et  sigilli  mei  impressione  roboravi.  Testes  sunt  :  Kobertus 
deCarnoto;  Roberius  de  Mesio;  Gaufridus  Gointetus;  Odo  de  Alona; 
Breton,  capellanus  meus.  Actum  Gastriduni  anno  incarnati  Verbi  M°  G° 
nonagesimo  1°. 


XXXYII. 

De  duodecim  denariis  in  censu  de  Mosteriolo  et  de  sex  denariis  in  censu  beati 
Medardi  juxla  Bellum  Montem  (3). 

1191. 

Ego  Gacius  de  Remelato,  confîdens  in  misericordia  Dei  et  orationibus 
paupcrum,  pro  anime  mce  et  antecessorum  meorum  remedio,  dum  am- 
bularem  lerosolimam,  dedi  pauperibus  Elemosine  xii  denarios  in  mec 
censu  de  Mosterolio,  in  crastino  die  festi  Johannis  Baptiste  reddendos. 
Ego  similiter  Golierius  de  Bcrneliis  dedi  cisdcm  pauperibus  vi  denarios 

(1)  Original  B,  n-97. 

(2)  Adelicia,  femme  de  Thibaut  V  et  mère  do  Lonia. 

(3)  Copies  du  xui'  siiole,  A.  3,  n°  3G,  et  A.  G,  n'  19;  du  xvill"  A,  8,  n'>  Cl  et  2C4. 


DE   CHATEAUDUN.  27 

in  meo  censu  de  Sancto  Medardo  juxta  Bellum  Montem  ad  festum  sancti 
Johannis  Baptiste  reddendos.  Hujus  rei  sunt  testes  :  Philipus  de  Monte 
Ducet  et  Gautridus  filius  cjus;  Guillelmus  Rufus  et  Benedictus  clericus. 
Et  ut  hoc  ratum  fiât  sigillo  Gacii  de  Remelato  confirmatur.  Actum 
Castriduni  anno  ab  incarnationeDominiM°G''XG°primo. 


XXXVIII. 

De  XIII  sextariis  ybernagii  et  de  uno  modio  avene  in  décima  de  Villevoison(l). 

1191? 

Ego  T.  (2)  Blesensis  cornes  etFrancie  senesscalus,  notum  facio  universis, 
quod  Theobaldus  Rufus  dédit  inlirmis  Elemosine  Castriduni,  pro  anima- 
bus  parentum  suorutn  et  pro  redemplione  anime  sue,  tresdecim  sextarios 
hybernagii  et  modium  avene  in  perpetuum  et  annuatim  persolvendos  in 
sua  décima  de  Vilievoison,  fratribus  suis  laudantibus  et  concedentibus 
Gaufrido  Rufo,  Mauricio  Burgonio,  Herveo  suo  nepote.  Quod  ut  semper 
ratum  maneat  litteris  commendavi  et  sigilli  mei  impressione  conûrmari 
volui. 


XXXIX. 

De  uno  modio  vini  in  décima  de  Gharreio  (3). 

décembre  1193. 

R.  Dei  gratiâ  Carnotensis  episcopus  (4),  omnibus  ad  quos  littere  iste 
pervenerint,  in  Domino  salutem.  Noverit  universitas  vestra  quod  Gal- 
terius,  miles  de  Fresia,  pro  remedio  anime  sne  et  parentum  suorum , 
unum  modium  vini  in  décima  deCharreio,  siiigulisannispercipiendum, 
Elemosine  de  Gastroduni  in  perpetuum  legavit.  Aales  vero  de  Fresia, 
Fulcherius  miles,  filius  ejus,  et  Eustachia  memorate  Aales  filia,  in  pre- 
senlia  nostra  constituti,  donationem  istam  pacilîcc  concesserunt.  Nos 
vero  more  debito  indcmpnitati  tani  prefate  domus  quam  elemosine  de- 
functi  invigilare  volentes,ad  preces  et  petitionem  predictorum  et  prefate 
domus  fratrum,  ne  super  hoc  in  posterum  injuste  possent  vexari,  pre- 
sentem  paginam  in  testimonium  fecimus  annolari  et  sigilli  nostri  auc- 


(1)  Copies  du  xiil- siècle,  A.  3,  n°  38;  du  xvill'  siècle,  A.  8,  u°  Gj. 
|-2)  Thibaut  V,  comte  de  Blois  (llâ2-1191i. 
(3)  Copies  du  xm*  siècle,  A   3,  n'  169;  du  stiii',  A.  8,  n"  150. 

(i)  Renaud  (de  Mouçon),  iils  de  Renaud  II,  comte  de  Bar,  et  d'Agnès,  fille  do  Thibaut  lo 
Grand,  comte  de  Champagne  (1183-1217). 


28  ARCHIVES    DE    LA    MAlSON-DIEf 

toritatc  roborari.  Actum  Garnoli  in  prcsenlia  mullorum  aiiiio  gralic 
M°  G"  nonagesinio  tertio,  mcnsc  dccenibri. 

XL. 

De  uno  modio  vini  ex  dono  Galterii  de  Friseia(l). 

1193? 

Notum  sil  omnibus  tamfiituris  quani  prcsentibus,  quod  ego,  Galterius 
de  Friscia,  Eleniosinc  Castriduni  unum  modium  vini  singulis  annis  in 
decimatione  Ferilatis,  pro  Dei  amore  et  pro  redemplione  mee  anime, 
et  impressione  sigilli  mei  confirmo. 

XLl. 

De  nemore  mortuo  in  nemore  Vendocinensi  (2), 

H94. 

Ego  Gaufridus  (3)  vicecomes  Castriduni,  nolum  fieri,  volo  tam  futuris 
quam  presentibus,  quod  pro  amore  Dei,  libère  et  bénigne  conccssi  pau- 
pcribus  de  Elemosina  Castriduni  donum  illud  quod  cisdem  donaverat 
dominus  Jobcrtus  de  Bocbeto,  videlicet  mortuum  nemus  de  nemore 
Vindocinensi  singulis  diebus  unam quadrigam quam  uno  equocxtrabent 
de  nemore.  Hoc  donum  etiam  concesserunt  domina  Aales,  uxor  avi  mei 
et  domina  Jobanna,  mater  mea,  et  bec  elemosina  earuni  in  perpetuum 
durabit.  Hanc  etiam  elemosinam  concesserunt  forestarii  predicli  ncmo- 
ris  qui  in  mortuo  nemore  feodum  babent,  scilicet  :  Hugo  Treibos, 
Raginaldus  Daude,  Ansodus  Februarius,  Gilo.  De  concessione  foresta- 
riorum  testes  sunt  :  Pbilipus  de  Plesseis  ,  Galebrum  de  Meilei,  Gaufri- 
dus Pcvrel,  et  de  mea  cencessione  testes  sunt  :  milites  mei,  Brilo  de 
Ballon,  Raginaldus  Pagani,  Guiilelmusde  Memillon,  Robertus  de  Sancto 
Quintino,  Robertus  de  Sancto  Valeriano,  Gaufridus,  capcUanus  meus, 
Odo  Chauvcl,  Robertus  Moucbcl,  Maurat  de  Rivcria  et  filius  ejus,  et 
alii  mulli.  Auctum  anno  gratie  M°  C°  LXXXX"  HIP  apud  Castrum- 
duni. 

(I)  Copie  du  XIII*  siècle,  A.  C,  n°  2'. 

(J)  Copies  du  XII'  sit'ob,  A.  3.  n.  48,  et  A.  5.  U'  30  ;  du  xviii',  A.  S,  n»  GJ. 

(:l)  Geoffroy  IV,  vioojite  do  CUâteaudun  {I191-12li). 


DE    CHATEAUDtJN.  29 

XLII. 

De  viginti  libris  in  bannis  de  Castriduno  (1). 
27  janvier  1196. 

Ego  Ludovicus (2) cornes  Blesensis et Clarimontis  omnibus  notum  facio, 
tara  presentibus  quam  futuris,  quod  ego,  pro  amore  Dti  etpro  remédie 
anime  mee  et  anime  patris  mei,  comitis  Tlieobaidi,  felicis  memorie ,  et 
anime  karissime  matris  mee  Adelicie,  laudante  et  concedente  Katerina, 
uxore  mea,  etPhilipo.fratre  meo,  et  sororibus  meis  Margarita,  Ysabella, 
Adelicia,  dedi  Elemosine  Castriduni  in  perpetuam  elemosinam  xx  libras 
andegavensum  ad  sustentationem  infirmorum  et  precipue  ad  nutrimen- 
tum  infantium  in  ibi  projectorum  Laurcntium,  quas  in  bannis  meis  de 
Castriduno  annualim  capiendas  assignavi,  -videlicet  in  banno  meo  de 
Natali  decem  libras  et  alias  decera  libras  in  banno  meo  de  Pentecoste. 
Quod  ut  ratum  sit  et  firmum  litterarum  memorie  commendavi  et 
sigilli  mei  munimine  confirmavi.  Testibushis  :  Roberto  de  Mesio  ;  Petro 
de  Villebeton  ;  Hugone  de  Valeriis  ;  Roberto  de  Froovilla  ;  Petro  de 
Froovilla;  Raginaldo  Grispini,  maresscalo  meo;  Raginaldo  de  Milli  ; 
Hugone  Cambellano  ;  Ivoneto  ;  Malheo  Parisiensi.  Actum  Gastrumduni 
anno  gratie  M»  ccntesimo  XG"  VI"  Datum  per  manura  Tlieobaidi  can- 
cellarii  mei,  vicesima  septima  januarii. 

XLIII. 

De  una  asineta  terre  apud  Sarmesoles  (3.) 

1196. 

Ego  Adelicia  (i)  Blesensis  comitissa  omnibus  tam  futuris  quam  presen- 
tibus notum  facio,  quod  Tlieobaldus  de  Haia,  amore  Dei  et  pro  remedio 
anime  sue  et  parentum  suorum,  unara  asinetam  terre  quam  apud  Sar- 
mesoles habcbat  et  ipsura  cultorem  qui  eam  terram  tenet,  cuni  red- 
ditu  ejusdem  terre  qui  talis  est  :  quinque  solidi  et  sex  denarii  singulis 
annis  in  festo  sancti  Remigii  reddendi,  et  duo  sextarii  avcne  ad  rasum  et 
quatuor  boisselli  annone  ejusdem  terre  pro  panibus  oblitarum,  et  due 
galline  et  duo  denarii  singulis  annis  in  nativitate  Domini  reddendos,  et 

(I)  Copies  du  xm»  siècle,  A.  3,  n»  39;  du  xiv»,  A.  T,  n»  1  ;  du  xvni',  A.8,  n°  Cl. 
(ï)  I,ou.s,  comte  do  Hlois,  fils  de  ThibautV  et  d'Alix  (1 1Î>1-1515). 
(•1)  Original  B,  n»  315.  —  Copie  du  xiii«  siècle,  A.  4,  H"  6. 
(4)  Adelicia,  femme  de  Thibaut  V  et  mère  de  Louis. 


80  ARCHIVES   DE   LA   MAISON-DIEU 

totam  campi  partcm  sepedicte  terre,  excepto  arpento  mansionis  qui  pro 
oblitis  liber  rcmanet  et  immunis,  Eiemosine  Castriduni  dédit  et  in  per- 
petuum  libère  el  quiète  possidendam  concessit.  Ego  Tcro,  ad  preces  et 
pctitionem  Gaufridi  et  Willelmi  de  Monasteriis  et  Odeline  et  Hildeardis 
eorunidcm  uxorum,  de  quorum  feodo  predicta  terra  est ,  banc  donatio- 
nem,  quam  ipsi  laudavcrunt  et  concesscrunt,  Eiemosine  Castriduni  in 
perpctuum  firmitcr  et  inviolabilitcr  tenendam  manucepi.  Quod  ut 
semper  ratum  maneat  et  firmum,  litteris  commendavi,  et  sigilli  nieiim- 
presione  feci  muniri.  Testes  sunt  :  Gaufridus  Gradulfi ,  Raginaldus  de 
Orrevilla,  Raginaldus  de  Sohiis,  Polanus  de  Blesis,  Gillemerus  Paneta- 
rius,  Henricus  Gastelli,  Guillermus  de  Stampis.  Actum  Sohiis  anno  in- 
carnati  Verbi  M°  G°  nonagesimo  sexto.  Datum  per  manum  Britonis, 
capcllani  mei. 


XLIV. 

De  decem  solidis  in  thelonio  de  Curvavilla  (1). 

1198. 

Ego  Johannes  deFriseiaet  Garinus,  frater  meus,  omnibus  tam  futuris 
quam  prcscntibus  notum  facimus,  quod,  laudante  et  concedente  Satur- 
nina  sorore  nostra,  pro  remedio  animarum  nostrarum  et  antecessorum 
nostrorum,  pauperibus  Eiemosine  Castriduni  decem  solidos  andegayen- 
sis  inonete  dodimus,  et  in  thelonio  nostro  apud  Gurvamvillam  singulis 
annis  capiendos  assignavimus  in  festo  sancli  Remigii.  Hauc  autem  ele- 
mosinam  per  manum  illius  qui  predictura  thelonium  nostrum  recipiet 
apud  CurvamyiUam  statuimus  reddendam.  Quod  ut  ratum  sit  et  firmum, 
litteris  commcndavinius,  et  ego  Johannes  sigilli  inei  impressione  confir- 
raavi.  Testes  sunt  :  comes  Ludovicus;  Robertus  de  Veteri  Ponte  ;  Gau- 
fridus de  BruUone  ;  Ansoldus  de  Ronquerolis  ;  Guillelmus,  presbiter  de 
Canipo  RoUindo;  Gaufridus  de  Fonça;  Guillelmus  de  Gaslina.  Actum 
Gampo  Rotundo,  anno  incarnali  Yerbi  M°  C°  nonagcsimo  VIII". 

(1)  Original  B,  348  n"  2.  —  Copies  du  xni=  siècle,  A.  3,  n"  166,  et  A.  6,  n»  4  ;  du  xit«,  A.  7 
n°12;  du  XTiii«,  A.  8,  n°  109.  —  Yidimus  de  11S8,  B.  348,  n°  3. 

(2)  Louis,  comte  de  Blois,  fils  de  Thibaut  V,  (U'Jl-1215). 


DE   CHATEAUDUN.  31 

XLV. 

De  clausura-da  Corthermont  et  de  parte  aque  de  Villereto  (1). 

1198. 

Sancti  Spiritus  adsit  gratia  : 

Ego  Ludovicus  (2)  Biescnsis  cornes  et  Glarimontis,  notuni  facio  omni- 
bus tam  futuris  quain  presentibus,  contentionem  que  diu  fuerit  inler 
Elemosinam  Gastriduni  et  Archembauduni  de  Espesonvilla  de  clausura 
cujusdani  domus  Elemosine  que  dicitur  Corlermont,  in  presentia  mea  et 
Adelicie  matris  mee  ante  recessuni  ipsius  militis  ad  lerosolimam,  fuisse 
pacificatam,  ita  quod  miles  predictam  contentionem  Elemosine  sine 
reclamatione  aliqua  penitus  quitavit.  Insuper  ipse  pro  amore  Dei  aque 
particulam  que  sua  erat  propria  aquis  Elemosine  apud  ViUeretum  inter- 
posita,  domui  Elemosine  erogavit.  Pro  tali  autem  beneficio,  Eleraosina 
diem  anniversarium  militis  et  tam  patris  quam  matris  ejusdem ,  tam 
fralrum  quam  sororum,  annuatim  in  perpetuum  celebrabit.  Preterea 
miles  de  caritate  Domus  Elemosine  decem  libras  recepit.  Goncedenti- 
bus,  Aales  matre  militis  et  fra tribus  ejus  Petro,  Hugone  et  Stephano 
abbate  et  sororibus  militis,  Maria^  Heliandi,  Margarila,  et  Béatrice, 
militis  tilia.  Quod  ut  ratum  maneat  et  firmum  litterarum  mearum 
munimine  et  sigilli  mei  impressione  confirmàvi.  Testes  :  Gaufridus  de 
Brullonio;  Golierius  de  Lanereio;  Robertus  de  Mesio;  Herveus  de 
Villavoisum,  Raginaldus  de  Miliaco  ;  Hugo  Gamerarius.  Actum  Gastri- 
duni anno  incarnationis  dominice  M"  G"  nonagesimo  VHP.  Datum  per 
manum  Teobaudi  cancellarii  mei. 

XL  VI. 

De  viginti  solidis  in  tensamento  Bonevallis  (3). 

12  octobre  1199. 

Ego  Gaufridus  (4),  vicecomes  Gastriduni,  notum  facio  omnibus  tam 
futuris  quam  presentibus,  quod  Milo  (5),  comes  Bari  super  Secanam,pro 

(1)  Original  B,  n»  533.  —  Copies  du  xui»  siècle,  A.  3,  n»  100;  du  xiv%  A.  7,  n»  71  ;  du 
xviii",  A.  8,  nt«  103  et  290. 

(2)  Louis,  comte  de  Blois,  6l3  de  Thibaut  V,  (1191-1215). 

(3)  Copies  du  iiu*  siècle,  A.  5,  a»  25  ;  du  xiv,  A.  7,  n"  30  ;  du  xvm',  A.  8,  n-  288.  — 
Yidimus  de  1373,  A.  39. 

(»)  GeoeFroy  IV,  vicomte  de  Châteaudun  (1194-1215). 

(S)  Miles  111,  comte  de  Bar  de  la  maison  du  Puiset  et  vicomte  de  Chartres. 


32  ARCHIVES   DE   LA    MAISON'-DIEU 

remedio  anime  sue  et  avi  sui  Ebrardi  et  patris  et  malris  suc,  et  omnium 
antecessorum  suorum,  laudantc  et  concedcnte  Helisendi,  uxore  sua,  et 
Galtlicrlo,  filio  suo,  dédit  in  pcrpctuum  et  concessil  Domui  Elemosinarie 
Gaslriduni  xx  solides  andegavcnsium  de  redditu,  quos  in  xl  solidis  len- 
samcnti  sui  de  BonaTalle  per  manum  prepositi  advenarum  singulls  annis, 
in  festo  sancti  Pétri  ad  Vincula,  apud  Bonanivallem  rccipicndos.assigna- 
vit.  Ego  vcro  de  cujus  feodo  prcdictum  est  tensamentum,  ad  preces 
ejus,  prescriptam  elemosinam  garandire  manuccpi,  et  sigilli  mci  muni- 
mine  confirmavi.  Testes  :  Raginaldus  Paganus;  Odo  de  Montpancier  ; 
Richardus  Harenc;  Johannes  de  Merevilla;  Guillelmus  de  Clicsncio  ; 
Pelrus;Potardus  ;  Robertus  Motel.  Actum  apud  Castrumdunum  auno 
gratie  M°  G"  nonagesimo  nono.  Datum  per  manum  Huberli,  capeliani 
mai,  XII  die  mensis  octobris. 


XLVII. 

De  quinque  arpentis  pratorum  apud  Vovretum  (1). 

1199. 

Ego  Bartholomeus,  Elemosine  Gastriduni  minister  humilis,  totiusque 
domus  ejusdem,  tam  sanorumquamin  Icctis  jacentium,  convcntus,  no- 
tum  facimus  omnibus,  tam  futuris  quam  presentibus,  Gaufridum  miiitcm 
de  Monastcriis  et  Odolinam,  ejus  uxorem,  intuitu  Dei  et  pro  animarum 
suarum  redemptione  quinque  arpenta  pratorum  sua  emptione  compa- 
rataapud  Yovretum,  prata  scilicet  qua  fuerunt  abbalisse  Sancti  Avili, 
Odonis  Brunel,  Odonis  .\....,  domui  noslre  in  elemosinam  contulisse  : 
ita  quod  nos  in  domo  nostra  unum  de  capellanis  nostris  conslitueraus, 
quisingulisdiebusmissam.commendationem,  vigiliasetvesperasdefunc- 
torum  proprie  pro  animabus  dictorum  G.  et  0.  et  antecessorum  suo- 
rum et  omnium  lîdelium  deffunclorum  cotidie  inperpetuum  celebrabit. 
Hoc  autem  concessimus  dictis  G.  et  0.  in  virtute  fidelitalis  qua  domui 
nostrctenemurastricti  perpetuoconscrTandum,asserciUcs:  ut,quoscum- 
que  aniodo  in  nostra  fratcrnilatc  recipicmus,  idem  sub  eadem  lidolitate 
concèdent.  Insuper  diem  anniversariumutriusquein  die  obitussui  cele- 
brabimus  ;  et  in  anniversario  dicti  G.  infirmi  xl  solidos  pro  pilancia  de 
redditu  pratorum  habebunt.  Quod  ut  ratum  maneat  in  futurum,  presen- 
tem  pagiiiam  indc  conscribi  et  sigilli  nostri  fccimus  impressionc  muniri. 
Actum  apud   Caslridunum  anno  incaruationis  Domini  M°  centesimo 


(1)  Copies  du  XIII' Biècle,  A.  4,  w  V;  du  iviu',  A.  8,  n-ÎSl. 


DE  CHATbAULtLN.  33 

XLVin. 

De  sexteragio  Castriduni  (1). 
1199. 

Ego  Nevelo  dominus  Fracte  Vallis,  notum  facio  omnibus  tani  futuris 
quam  presentibus,  coiitroversiam  que  crat  intcr  Hugonem  de  Septem 
Fontibus  et  Elcmosinarios  de  Gastroduui  de  benelîcio  quod  Petrouilla 
filia  defuncti  Bartliolomei  Sexterarii,  pro  remedio  anime  sue,  contule- 
rat  Elemosine  in  sexteragio  suo  de  Castroduni,  tali  modo  pacillcatam 
fuisse,  quod  concedentibus  Stepbano  et  Thoma  filiis  prcdicti  Hugonis, 
Elemosina  très  sextarios  annone  et  très  boissellos  de  sexteragio  habebit 
in  perpetuum  in  ipso  sexteragio  singulis  annis  in  festo  Sancli  Remigii 
capiendos.  Testes  hujus  rei  sunt  :  Bartliolomeus  elemosinarius  ;  Gode- 
fridus  capellanus  ;  de  Veteri  Vico  Jolianncs  ;  Matheus  de  Mellaio  ;  Ra- 
ginaldus  Paganus  ;  Hugo  de  Destrez  ;  Fulclierius  Bel-Oisel  ;  Borgonius 
de  Chevernaio  ;  Radulpbus  de  Villers  ;  Robertus  villicus  ,  Paganus 
Trosel  ;  Hubertus  cerarius  de  Gliamarcio  ;  Tliomas  Rabel  ;  Guibcrtus 
Escorlanz.  Quod  ut  ratum  maneat  in  poslerum,  ego  de  cujus  feodo  pre- 
diclum  estsexteragium.ad  preces  dicti  Hugonis  et  tîliorum  ejus  Stepha- 
ni  et  Tbome,  lilteris  conunendavi  et  sigilli  mei  impressione  conlirmavi. 
Actum  Castriduno  anno  gratle  M"  G°nonagesimo  nono. 


XLIX. 

De  nundinis  ia  Nativitate  Béate  Marie  Magdalene  (2). 
février  1200. 

Ego  Gaufridus  (3),  vicecomes  Castriduni,  notum  facio  omnibus  tam 
futuris  quam  presentibus,  quod  pro  amore  Dei  et  remedio  anime  mee  et 
animarum  patris  et  matris  mee  et  antecessorum  meorum  ,  laudantibus 
et  concedentibus  Adelicia  uxore  mea,  Pbilippo  filio  meo  et  Agnete 
sorore  mea,  dona^i  Donuii  ElemosinarieGaslriduni  nundinas  unius  diei 
apud  Castridunura  ;  et  dictas  nundinas  dicte  Domui,  cum  salvo  conductu 
omnium  euntium  ad  nundinas  et  redeuntium,  singulis  annis  in  perpe- 
tuum in  die  festi  Béate  Marie  Magdalene  possidendas,  assignavi,  haben- 

fl'i  Copies  du  XIII' siècle,  A.  3,  n»  131,  et  A.  G,  u°  3S  ;  du  STin»,  A.  8.  n<"  123  et  2«T. 
(î)  Copies  du  sur  siècle,  A.  3,  n"  152,  et  A.  i>,  a'  3i  ;    du  xvii",  A.  ï-i,  ii°  1  j   du  xviir, 
A.  8,  11- 23. 

(3)  Geoffroy  IV,  vicomte  de  Châteaudun  (1194-1215). 

3 


34  ARCHIVES   DE   LA    MAISON-DIEU 

(las  ft  Icnendas  ad  laies  ronsuctudincs  ad  qiiales,  Ego  et  Ludovicus  (1), 
Blosis  cornes,  domiiius  meus,  liabeinus  cl  lenemus  apud  Caslridunum 
nundinas  in  Nalivitatc  Béate  Mario  in  seplembri,  ita  ut  Elcmosinarii 
luindinas  in  propria  manu  sine  vendilione  inde  fada,  et  sine  allerius 
omnino  parlicipalione  scmper  lencant.  Si  eninialiqiia  causa  conlingeret 
quod  Elcmosinarii  aliquem  secum  consliluerint  participera  nundinarum, 
donuin  meum  rcdirel  in  irrilum,  et  nundinc  ullerius  non  durarent. 
Preterca  omnimodani  jusliliain  meam  pcr  illum  diem  Elemosinc  con- 
cessi,  excepta  latronisjustilia,  qui  si  forte  capielur  in  nundinis,  tradetur 
Elemosinariis,  et  Elcmosinarii  tradent  illum  pcr  manum  suam  villico 
inco  vel  ejus  servientibus.  Quod  ut  ratum  sempcr  maneat  ac  firmum, 
liltcris  comniendavi  et  sigillo  nico  confirmavi.  Testes  sunt  :  Gaufridus 
capellanus,  Willelmus  de  Mansione  Milonis,  Matheus  Villicus,  Johannes 
deGicm,  Gaufridus  de  Crimisiaco,  Tliomas  Rabel,Thoobaldus  Bormaut, 
Gaufridus  de  Porcheronvilla.  Actum  apud  Caslridunum,  anno  gratie 
M"  GG°.  Datumper  mauum  Huberti  capcllani  mei,  mense  lebruarii. 


L. 

De  nundinis  Béate  Marie  Magdalene  (2). 
février  1200. 

Ego  Adelicia  (3),  vicecomilissa  Castriduni,  nolnm  facio  omnibus  tam 
futuris  quam  presentibus,  qnod  dominus  meus, Gaufridus  (4),  ■vicecomes 
Castriduni,  intuitu  pietatis  et  pro  remcdio  anime  sue  et  patris  et  matris 
sue  et  antccessoruni  suorum  donavit  Donnii  Elemosinarie  Castriduni 
nundinas  unius  dici  infesto  Béate  Marie  Magdalene  apud  Caslridunum, 
singulis  annis  in  perpetuum,  ad  cas  consuetudines  ad  quas  dominus 
cornes  Blesis,  et  idem  Dominus  meus,  vicecomes  Castriduni,  tenent 
nundinas  apud  Caslridunum  in  festo  Beale  Marie  in  seplembri.  Quod 
donum.  Ego,  ob  spem  retributionis  eterne  et  pro  remcdio  anime  mee  et 
parcntum  et  antecessorum  meorum,  diligenter  approbavi,  volui  et  con- 
cessi,  liltcris  comniendavi  et  sigilli  mei  munimine  conlirmavi.  Testes 
sunt  :  Gaufridus  capellanus,  Guillelmus  de  Mcsmilon,  Huberlus  Bona, 
Matheus  Villicus,  Johannes  de  Giem,  Gaufridus  de  Cremisiaco,  Thomas 

(1)  Lonis,  comte  de  Bljis,  fils  de  Thibaut  V  et  d'Adeline,  époux  da  Katerine  (1191-1215.) 

(2)  Charte  originale,  A.  26.  —  Copies  du  xui«  siècle,  A.  3,  n"  133;  du  xvil»,  A.  2t,  n<>2  ; 
du  xvni-,  A.  8.  n°21. 

(3)  Adelicia,  vicsmtesse  de  Cbâteaudun,  femme  du  vicomte  Geoffroy  V,  mire  de  Pbilippe 
et  d'Agnès. 

(»)  Charte  originnle,  A.  20.   —  Copies  du  zni* siècle,  A.  5,  n°22  ;  du  xvii',  A.  24,  n"  3; 
du  xvul',  A.  8,  n°  25. 


DE    CHATRVCDl  N.  35 

Rabel,  Theobaldus  Bormaut,  Gaufridus  de  Porcheronvilla.  Aclum  apud 
Castridunum  anno  gralie  niillcsimo  ducentesimo,  mense  fcbruarii. 


LI, 

De  nundinis  in  festo  Béate  Marie  Magdalene(3). 
mars  1200. 

Ego  Ludovicus  (4),  Blesensis  et  Clarimontis  cornes,  omnibus  tam  fu- 
turis,  quam  prcsentibus  nolum  facio,  quod  Gaufridus  (5),  vicecomes 
Castriduni,  pro  amore  Dei  et  anime  sue  remedio,  laudantibus  et  conce- 
dentibus  Adelicia  uxore  sua,  Philippe  filio  suo  et  Agnete  sorore  sua, 
donavit  Eiemosine  Castriduni  nundinas  unius  diei  apud  Castridunum 
in  die  festi  Béate  Marie  Magdalene  in  perpetuum  habendas  et  tenendas, 
ad  taies  consuetudines  ad  quales  Ego  et  ipse  vicecomes  habemus  cl 
tenemus  apud  Castridunum  nundinas  in  Nativilale  Bcatissime  Yirginis 
Marie  in  septembri,  cum  salvo  cunductu  omnium  euntium  ad  nundinas 
et  redeuntium.  Quod  donum,  quia  per  se,  sine  assensu  meo,  facere  non 
poterat,  rogavit  me  ut  donum  illud  ex  parte  mea  concedcrem  et  sigillo 
meo  confirmarem.  Ego  autem,  ad  preces  ejus,  laudantibus  et  conce 
dentibus  Katherina  uxore  mea,  Theobaldo  filio  meo,  Johanna  Olia  mea, 
Phiiippo  fratre  meo  sororibusquc  meis  Margarita  et  Ysabella  et  Adelicia, 
donum  illud  volui  libère  concessi  et  dedi.  Et  ut  in  perpetuum  stabile 
maneat  ac  firmum,  litleris  commendavi  et  sigilli  mei  munimine  confir- 
mavi.  Testes  sunt  :  Raginaldus  de  Monte  Mirabili,  Gaufridus  de  Bello 
Monte,  Garinus  de  Friesia,  Petrus  de  Villebeton,  Herveus  Rufïus,  Ro- 
bertus  de  Mesio,  Gaufridus  de  Rupe,  Raginaldus  Grispini  marescallus 
meus,  Odo  decanus,  Raginaldus  de  Milli,  Ivonetus  de  Corbcvilla,  Theo- 
baldus decanus,  Hugo  camcrarius,  Gaulridus  Catus,  Roberlus  de  Bona- 
valle  tune  prepositus  Castriduni.  Actum  apud  Castiidunum  anno  incar- 
nationis  Domini  M°  CC.  Datum  per  manum  Theobaldi  cancellarii  mei, 
mense  martio. 


LU. 

De  una  emina  bladi  in  molendino  de  Bretigni  (1). 
juillet  1200. 

Ego,  Odo  Brunelli,   dominus  de  Logrono,  notum  facio  tam  futuris 
quam  presentibus,  quod  Radulphus,  molendinarius   de  Bretigni  pro 

(1)  Louis,  fils  de  ThibautV  etd'Adelino  (1191-1205). 

(2)  Geoflroy  IV,  vicomte  de  Châteaudun  ^irJ'i-1215). 

(S)  Copies  du  xin>  siècle,  A. G,  n"  37  ;  du  xviii-,  A.  8,  n^  2C!). 


36  ARCHIVES  DE  LA    MAISON-DIEU 

amore  Dei,  et  pro  salute  anime  sue,  et  animariim  parentuni  et  ante- 
cessorum  suorum,  dédit  cl  in  puram  et  perpetuam  elemosinani  assigna- 
Tit  DeoetPauperibusElemosineCastriduni,  iinani  eminam Lladi rcdditus 
annui  capiendam  ineo  modio  redditus  bladi,  quem  ipse  habet  in  molen- 
dinodeBrefigni,  in  festo  SanctiRemigii,  de  redditu  ejusdemmolendini. 
Ego  autcmad  cujus  feodum  dictus  pertinet  rcdditus  et  ipsum  prefatum 
molendinum,  id  Ipsum  ad  petitionem  et  preces  ejusdeniRaduiplii  predicli 
Tolui,  concessi  et  Domui  Eiemosine  garandire  manucepi.  Et  ut  hoc  in 
perpetuum  stablle  sit  ac  firmum  litteris  commendavi,  et  sigilli  mei 
munimine  roboravi.  Actum  Castriduni,  anno  gralie  M°.  CG°.  mense 
julii. 


DE    CHÀTEACDUN.  S7 


SECONDE  PARTIE 

XIIP  SIÈCLE 

LUI. 

De  uno  sextario  annui  redditus  in  molendino  de  Chavanz  apud  Firmitatem  (1). 

1201. 

Ego  Ludovicus  (2)  Blcsensis  et  Clarimontis  cornes,  notum  facio  omni- 
bus tam  futuris  quam  presentibus,  quod  Hugo  OUveri,  deFirmitate.lau- 
dantibus  et  concedentibus  Béatrice  uxore  sua  et  sororibus  suis  Audoisa, 
Donaet  Amelina,  pro  amore  Dei  et  remedio  anime  sue,  et  antecessorum 
suorum,  contulit  in  perpetuam  eleniosinam  Dec  et  Elemosinarie  Do- 
mui  Castriduni  unum  sextarium  annui  redditus  in  molendino  de  Cha- 
vanz apud  Firmitatem,  singulis  annis  in  festo  Beati  Remigii  capien- 
dum.  Ego  autem  ad  preces  ipsius  Hugonis,  dictum  donum  ipsi  Elemo- 
sine  garantandum  manucepi.  Quod  ut  in  pcrpetuum  stabile  maneat  ac 
firmum  litteris  commendavi  et  sigillo  meo  confu'maYi.  Testes  sunt  : 
Pelrus  de  Villerbeton;  Robcrtus  de  Mesio  ;  Gauterius  de  Gaudonyilla; 
Guillelmus  de  Mohervilla  ;  Raginaldus  Crispini,  marescallus  meus  ; 
Raginaldus  de  Milli.  Actum  Castriduni  anno  gratie  millésime  ducente- 
simo  primo.  Datum  per  manum  Teobaldi  concellariimei. 

LIV. 

De  bospitibus  in  foro  (3). 

1201. 

Sicut  tempus  nunquam  est  stabile,  sed  fluens  defluit;  ita  quoque, 
cum  ipso  tempore,  temporales  fluunt  et  defluunt  actiones.  Ne  labatur 
ergo  simul  cum  tempore,  quod  modo  geritur,  eternari  débet  et  voce 
testium  et  testimonio  litterarum.  Innotescat  ergo  vitam  agentibus  et 
sciant  posteri  quod  E.  Maleterrc,  homines  sui  burgi  quod  est  in  foro, 

(1)  Original,  B.  390.  —  Copias  du  xui^  siècle,  A.  3,  n"  20,  et  A.  6,  n°  27  ;  du  xym't 
A.  8,  no  49. 

(2)  Louis,  Hh  de  ThibautV  (II91-120Ô). 

(3)  Copie  da  xm'  siècle,  A.  6,  n'3t. 


38  ARCHIVES   DE   LA    MAISON-DIEU 

et  heredes  siios  reddit  immunes  ab  omni  collecta  et  ab  onini  coactione, 
salvo  censu  suo;  pro  festagio,  tribus  solidis  redditis  pro  qualibet  domo 
annuatim.  Ut  vero  ratum  sit  quod  modo  gerilur,  his  lilteris  assensum 
tribuunt  Milesciidis,  uxor  sua  et  Petrus  et  Golenus,  filii  sui,  et  Hugo 
de  Ruchevilla.  Ne  vero  aliqua  possit  exoriri  calumpnia,  bas  litleras 
salvo  jure  suo  confirmât  in  sigillo  suo,  G.  vicecomes  Castriduni  (1) 
Actum  Castriduni,  anno  ab  incarnationc  Domini  M".  GG°.  1°. 


LV, 

De  contentione  ialer  nos  et  pers^natn  ecclesie  de  Mamberolis  (2}, 

1201. 

Ego  Henricus,  archidiaconusDuncnsis,  notumfacio  omnibus  tam  fu- 
turis  quain  presentibus,  contentionem  que  erat  inter  Elemosinarios  Ele- 
mosine  Castriduni  et  Teobaldura,  personam  Ecclesie  de  Mamberolis,  de 
décima  cujusdam  campi  terre,  qui  est  ad  Porcheronvillam,  et  vocatur 
Campus  Sancli  Martini,  ita  in  presentia  mca  terminalam  luisse  :  quod 
singulis  annis  Elemosina  mcdiam  partem,  et  personna  Ecclesie  de 
Mamberolis  alteram  mediam  partem  babebit  illius  décime.  Quod  in 
presentia  mea  factum,  et  in  perpetuum  stabile  maneatac  firmum,  lit- 
teris  commendavi  et  sigilli  mei  impressione  confirmavi.  Testes  sunt  : 
Barlholomeus,  Elemosine  procurator  ;  magister  Mallieus,  capellanus 
meus;  Raginaldus,  prcsbyter  Ororii;  Willclmus  de  Fonte  et  Gervasius, 
Elemosine  capellani  ;  Gaufridus  de  Porcheronvilla;  Robcrtus  Moncel. 
Actum  apud  Gastridunum,  anno  gratie  millesimo  ducentesimo 
primo. 

LVr. 
De  decin  a  furni  de  Cloia  (3). 

i:oi. 

Ego  Ludovicus,  Blesensis  et  Clarimontis  cornes,  notum  facio  omnibus 
lam  futuris  quam  presentibus,  quod  Hugo  de  Cloia,  pro  amore  Dei  et 
remedio  anime  sue  et  parcnlum  et  antecessorum  suorum,  laudantibus 
et  concedenlibus  fralribus  suis,  Gaufrido,  Odone,  Jobanne,  Gauterio,  et 

(1)  Geoffroy  IV,  vicomto  de  Cliâteau  lun  (1194-12IM. 

(2)  Copies  ilci  XIII*  sied,-,  A.  G,  n"  4:  rlii  xvii',  A.  7,  n»  78;  du  xviii',  A.  8,  n»  197. 

(3)  Original,  A.  08,  —  Copies  du  XIII' sii  le,   A.  3,  u-138;    du    ivii',  A.  7,   n»ISS:    du 
xviii',  A.  8,  d034 


DE    CIIaTEAVDVN.  !39 

sororibus  suis,  Isabella  et  Béatrice,  contulit  in  perpetuam  okmosinam 
Deo  et  Elemosinc  Gastriduni,  decimani  omiiimodi  redditiis  furni  sui  de 
Gloia.Et  similiter  decimara  pressorii  sui  de  eadem  \illa,lali  eliam  condi- 
tione  quod  servicns  ipsius  Hugonis,  quicumque  sit,  qui  redditus  suos 
defurnoet  pressorio  recipiet;  et  ctiam  servicns  heredis  Hugonis  erga 
Elemosinam  fide  tenebitur,  quod  ipse  lideliter  dictara  decimam  ips^i 
Elemosine  singulis  annis  persolvet.  Hocdonum  concessit  Odo  Brunel- 
lus,  de  feodo  cujus  Hugo  predicta  tenebat.  Ego  autem,  ad  prcces  et  pc- 
litiones  utrius(iue  partis,  liane  elemosinam  garandire  manucepi.  Quod 
ut  in  perpetuum  slabile  maneat  ac  firmum,  lilteris  commendavi  et 
sigilli  niei  muniminc  confirmavi.  Testes  sunt  :  Pctrus  de  ViUerbetone  ; 
Robertus  de  Mesio;  Guillermus  de  Moherviila  ;  Garinus,  sacerdos  de 
Cloia;  magister  Hugo  de  Cloia;  Hugo  de  Esspesunvilla;  Abbas  miles  de 
Esspesunvilla  ;  Paganus  Trousel;  Robertus  de  Bonavalle.  Actum  Gas- 
triduni anno  gratie  millesimo  ducentesimo  primo.  Datum  per  manum 
Theobaldi  cancellarii  mei. 


Lvn. 

De  molcndinis  de  Vcvroi  (1). 

septembre   1201. 

Ego  Ludovicus  (2),  Bleseusis  et  Glarimontiscomes,  notum  facio  omni- 
bus tam  futuris  quam  presentibus,  quod  Bernaldus  de  BuUo  laudantibus 
et  concedenlibus  Asscelinauxore  sua  ctfiliis  suis  Petro  et  Odone,  Gau- 
frido,  Nicholao,  qnitavit  et  in  perpetuum  concessit  Elemosine  de  Castro- 
dunoquid<iuid  habebat  inmolendinis  de  Vovreto  excepta  sua  terlia  parte 
justicie  pro  quatuor  modiis  annui redditus  de  taliannona  qualeni  ipsi  lu- 
crabuntur  molendiui  et  molendinarius  quotiescumque  mutabitur  erga 
Bernaldum  fide  vel  sacramento  tenebitur  quod  moulura  illa  in  red- 
ditione  redditus  Bernaldi  non  pejorabilur.  Singulis  mensibus  Bernaldus 
de  redditu  suo  quatuor  sextarios  recipiet.  Si  quid  de  redditu  illo  Bernal- 
dus in  uno  mense  non  habebit,  in  sequentimense  ipsi  perficietur.  Quid- 
quid  contingat  de  molendinis  Elemosina  dictum  redditum  Bcrnaldo  vel 
ejus  heredibus  persolvet.  Elemosinarii  emendare  poterunt  molendinos 
sicuteis  placuerit,  sine  contradiclione  dicli  Bernaldi.  Sanguinis  et  latro- 
nis  et  omnimodo  justitie  molendinorum,  sunt  due  partes  Elemosine  et 
tertia  pars  Bernaldi.  Ita  tamen  quod  Bernaldus  de  criminibus  predictis 
aliquem  hominera  vel  aliquam  non  potest  accusare,  scd  si  forte  latro 
capiatur  in  molendinis  per  manum  tratris  vel  famuli  Elemosine  trndetur 

fl)  Copie  du  XIII' siècle,  A.  3,  n»  57. 

(2)  Louis,  tiU  ii  Thibiiut  V,  comte  de  Blois.  (I  U;-12)i). 


40  ABCHIVKS    DE    LA    MAISOX-DIEL' 

Elemosinariis  et  Bernaldo.  Elemosinarii  boccas  etbracastantumniodo  in 
capturam  pisscium  in  porlis  tendent  et  omnes  pissces  ibi  captos  habe- 
bunt.  Chalaniini  qucrcnt  Elemosinarii  et  affigent  illum  pallo  sub  cal- 
ciata  jiixia  niolondinos  et  lirmabitiir  illice,  de  nocle,  duabiis  clavibus. 
Unde  Elemosinarii  unam  liabebunt;  reiiquam  vero  habebit  unus  de 
hominibus  dicti  Bcrnakli,  in  villa,  pro  Bernaldo.  Infirmi  Elemosine  de 
die  habebunt  clialannm  ad  negolia  sna,  et  eliam  de  nocte,  si  opus  fue- 
rit.  Si  autcm  opns  non  fuerit,  duabus  clavibus  dicto  modo  de  nocfe  fir- 
mabitur.  Oui  clavem  siiam  perdiderit,  eam  qucret.  Testes  :  Goherius  de 
Lanere;  Petrus  de  Villerbeton  ;  Robertus  de  Mesio;  Guillermus  de 
Mobervilla;  >\icl)olaiisde  Briieria;  Raginaldiis  Pagani  ;  RaginaldusCriss- 
pini,  maresscalus  meus;  Raginaldus  de  Milliaco.  Quod  ut  in  perpetuum 
stabile  maneat  et  firnnim,  lilteris  commendavi  et  sigilli  mei  munimine 
confirma\i.  Actum  Castrlduni,  anno  gralie  M".  CG°.  primo.  Datum  per 
manum  Theobaldi  cancellarii,  mense  seplembris. 


LVIII. 

De  terris  apud  Pertes  (1). 

décembre    1201. 

Ego,  Odo  Borelli,  Curie  Alani  dominus,  notum  facio  omnibus  tam 
futuris  quam  presentibus,  quod  Jobannes  Grassus,  laudantibus  et  con- 
cedenlibus  Hodierna  uxore  sua  et  Pbilipo  filio  suo,  et  Burdino  et  soro- 
ribus  suis,  vendidit  Sancte  Domui  Elemosinarie  Caslridnni,  quicquid 
ipse  apud  Pertes  possidebat,  terram  scilicet  et  cjusdem  terre  feodum. 
Pro  illo  autem  feodo  terre  prefate  dédit  micbi  prefatus  Jobannes  in  ess- 
cambium  aliud  feodum  quod  ipse  tenebat  de  me  cum  terra  predicta, 
quod  ipsum  Goherium  de  Pataio  tenebat  de  eodem  Jobanne.  Preterea 
idem  Jolianncs  de  prefate  terre  precio  donavit  micbi  viginti  libras  dunen- 
ses  pro  venditionis  illius  concessione.  Unde  Ego,  ad  ejusdem  Jobannis  et 
Hodierne  uxoris  sue,  petitionem  et  preces,  sepedictam  venditionem 
volui,  approbavi  et  concessi  prefate  Domui  Elemosinarie  libère,  quiète 
et  pacillce  in  perpetuo  possidendam,  et  eam  eidem  Domui  garandire 
manucepi.  Quod  ut  in  perpetuum  stabile  sit  ac  firmuni,  letteris  com- 
mendavi et  sigilli  mei  presenti  munimine  confirmavi.  Actum  anno  in- 
carnalionis  Dominicc  M".  GG".  primo. 

(I)  Oripinftl,  B.,  n'54I,  n°t.  — Copies  'lu  xiirsi'ole,  A.  3,  n'  140,  A,  G,  n°15;  duxvii', 
A.  7,  n- 101  ;  du  xvni",  A.  8,  n«  136. 


DE   CHaTEAIDLN.  41 

LIX. 

De  terris  apud  Pertes  (1) 

décembre    1201. 

Ego  Gaufndus(2),  vicecomes  Castriduni,  notum  facio  omnibus  tam 
futiiris  quam  presentibus,  qnod  Johannes  Grassus,  laudanlibus  et  con- 
cedentibus  Hodierna  uxore  sua  et  Pliilipo  fllio  suo  et  Burdino  et  soro- 
ribiis  suis,  Domui  Elemosinarie  Castriduni  vendidit  intègre  quidquid 
apud  Pertes  possideljat,  terrain  -videlicet  et  feoduni.  Hanc  venditionem 
concessit  Odo  Borellus  de  Cortalano,  de  cujus  feoduni  terra  erat.  Pro 
qua  concessione,  Johannes  Crassus  dédit  eidem  Borello  yiginti  libras 
dunensis  monete  et  aliud  feodum  pro  esscambio,  qnod  movebat  de  eo- 
dem  feodo  quod  tenet  Golierius  de  Palaio.  Ego  auteni  de  cujus  feodo 
sunt  omnia  predicta,  hanc  Tenditionem,  ad  preces  et  petitiones  utrius- 
que  partis,  volui  et  concessi  et  garanlizandani  manucepi.  Quod  ut  in 
perpetuum  stabile  nianeat  ac  firmum,  Utleris  commendavi  et  sigilll 
raei  impressione  confirmavi.  Testes  sunt  :  Baginaldus  Paganus,  tune 
senesscalus  meus;  Guillermus  de  Mesmilo;  Droco  Furrarius;  Bogerius 
prior  de  Ghauveliera;  Stcphanus  salvus  serviens;  Theobaldus  Bormaut; 
Stephanus  Gueuhon;  Fremillon;  Johannes  clericus  de  Capella.  Actum 
apud  Ghauveleriam,  anno  gratie  M°.  GC°-  primo.  Datum  par  manum 
Gaufridi  capellani  mei,  mense  decembris. 


LX. 

De  terris  apud  Pertes  (3), 

décembre  1201? 

L.  Blesensis  et  Clarimontis  cornes  (4),  domino  suo  G.  vicecomes  Cas- 
triduni (5),  homo  suus,  salutem  et  dileclionem.  Notum  facio  vobis,  do- 
mino meo,  quod  ego  venditionem  terrarum  de  Pertes,  quam  Johannes 
Grassus  vendidit  Elemosine  Castriduni  cum  précédente  Borrelli  conces- 
sione, ipsi  Elemosine  concedo.  Valete. 

(1)  Copies  du  xnv  siècle,  A.  3,  n°  IGO,  et  A.  5,  n»  10  ;  da  svn«,  A.  7,  n«  100  ;  du  mil', 
A.  8,  n»151. 
(J)  Geoffroy  IV,  vicomte  de  Cliâteaudun  (119i-1215). 

(3)  Copies  du  XIII.  siècle,  A.  3,  n°  45,  et  A.  G,  n^SOj  du  xvii»,  A.  7,  n''102. 

(4)  Louis,  fil»  de  Thibaut  V,  comte  de  Bl..is  (1191-1205). 

(5)  Geoffroy  IV,  vicomte  de  Châteauilun  (1194-1215). 


42  ARCHIVi;s    DK    LA    MAlf^ON-DIEU 

LXI. 

De  terris  apud  Pertes  (1). 

décembre  1201. 

Ego  Ludovicus  (2),  Blesensis  cornes  et  Clarimontis,  notum  facio  omni- 
bus tam  fiiluris  quam  presentibiis,  quod  Johannes  Grassus,  laudantibus 
et  concedentibus  Hodierna  uxore  sua  et  Philippo  filio  suo  et  Burdino 
et  sororibussuis,vendidLt  intègre  Elcmosine  Gastriduni,  quicquid  apud 
Pertes  possidebat,  tcrram  videlicet  et  feodum.  Hanc  vendilionem  con- 
cessit  BorrcUus  de  cujiis  feodo  lerra  erat.  Pro  qua  concessione  Johannes 
dictus  Grassus,  dédit  predicto  Borrello  viginti  libras  dunensis  inonete 
et  feodum  aliudpro  escahmbio,  quod  movebat  de  eodem  feodo  quod  te- 
netGoherius  de  Pataio.  Hoc  etiam  coucesslt  Gaulridus  ^3),  vicecomes 
Gastriduni,  de  quo  supradictum  feodum  tenebat  Borrellus.  Ego  autem 
adpreceset  pelitiones  utriusque  partis,  hanc  vendilionem  fumiterte- 
nendam  manucepi.  Quod  ut  in  perpetuum  stabile  nianeat  ac  finnura, 
litleris  conimendavi  cl  sigilli  mei  impressione  confirmavi.  Testes sunt  : 
Maheius  de  MarH;  Joliannes  et  Garinus  et  Friesia  ;  Odo  de  Cormereto; 
Hugo  de  Cormereto  ;  Petrus  de  Villerbeton  ;  Odo  Becchart;  Raginaldus 
Crispini,  maresscalus  meus;  Raginaldus  Cortesius;  Symon  Grassus. 
Actum  Blesis,  anno  gralie  M".  CG°.  primo.  Datum  per  manum  Theo- 
baldi  mei  cancellarii,  mense  decembris. 


LXII. 

De  duobus  solidis  et  sex  denariis  de  oMiiis,  et  tribus  panibus  et  tribus  gallinis 

apud  Ursellas  (4). 

1202. 

In  nomiue  Sancte  et  individue  Trinitatis.  Sciant  uni versi  tam  pré- 
sentes quam  futuri  quod  Agnes  de  Franchaio,  assensu  et  conces- 
sione lilioruiu  suorum.  Philippi  et  Johannis,  et  lilie  sue  Elisabeth,  Do- 
mui  Elcmosinarie  Gastriduni  apud  Ursellas  duos  solidos  et  sex  denarios 
parisienses  de  oblitis  et  1res  panes  et  très  gallinas  in  craslino  Natalis 
Domini  annuatim  rcddendos  in  perpetuum  dédit  etconcessit.  Dédit  ei 

(1)  Cli.irte  originale,  B.ill,  n-î.  — Copies  du  xiil«  siècle,  A.  3,  n-lCI,   et   A.  S,  n- 20  : 
du  XVII',  A   7,  11°  9!). 
Cl)  Loui<,  fiU  lU  Thibaut  V,  comte  de  Blois  (I10I-I2O5). 

(3)  GeoflroylV,  vicomte  de  Chàtsaudun  (llUi-12li). 

(4)  Original,  B.  C7a. 


DE  CHATEAIDIN.  4S 

etiam  sex  minas  bladi  quas  cadem  Doraus  Agneti  in  domo  de  Villa 
Episcopi  annuatim  debebat;  et  uniim  arpcntum  prati  apud  Balgencia- 
cum,  quod  est  Fenis.  Hanc  itaque  clcmosinam  Petrus  Biseolus  ad  cujus 
feodum  hec  predicta  pertinent,  voluit  et  concessit.  Ego  siquidera  Jo- 
hannes,  Balgenciaci  dominus,  pro  Dei  amore  et  redemptione  anime 
mee,  ad  precem  et  petitionem  Pétri  Biseoli  qui  supradicta  de  feodo  meo 
ligio  tcncbat,  elemosinas  istas  -volui,  concessi  et  garantire  manucepi. 
Quod  ut  ratum  et  firmum  permaneret  in  perpetuum  presentem  cartu- 
lam  sigilli  mci  impressione  confirmavi.  Actum  apud  Balgenciacum, 
anno  gratic  millesimo  ducentesimo  secundo.  Datum  per  manum  Boe- 
niondi  capellani  et  cancellarii  mei. 


LXIII. 

De  uno  modio  bladi  redditus  in  molendino  de  Chavanz  (1). 

1202. 

Ego  Petrus  de  Villerbeton,  notum  facio  tam  futuris  quam  presentibus, 
quod  Hugo  Cambelianus,  pro  amore  Del  et  remédie  anime  sue  etante- 
cessorum  suorum,  et  anime  boni  domini  sui,  comitis  Theobaldi  (2), 
laudantibus  et  concedentibus  fiUis  suis,  Ludovico  et  Crispino,  et  lîlia 
sua  Haoisa,  dédit  in  pcrpetuam  elemosinam  Deo  et  Elemosine  Caslri- 
duni  unum  modium  ybermgii  redditus  annui,  in  quinque  modiis  red- 
ditus quos  habet  in  molendino  de  Ghavanz,  apud  Firmilatem  de  Ville- 
noil  et  tenet  de  fcodo  meo,  annuatim  capiendum.  Ita  quod  a  festo  Beati 
Johannis  Baptiste,  singulis  mensibus,  partem  Hugonis  de  redditumo- 
lendini,  continue  recipiet  Elemosina,  donec  totum  dictum  habuerit 
modium.  Ego  autem  de  cujus  feodo  Hugo  totum  dictum  tenebat  reddi- 
tum,  banc  elemosinam  approbavi,  \olui  et  concessi.  Hoc  etiam,  ad  pre- 
ccs  meas  cum  petitione  Elemosine  et  Hugonis,  dominus  cornes  Ludo- 
\icus  (3)  concessit.  Quod  ut  in  perpetuum  stabile  sit  et  firmum,  litteris 
commendavi,  et  sigillo  meo  confirmavi.  Actum  Gastriduni,  anno  gratis 
M".  GC°.  secundo. 

(1)  Original,  B.  391.  —  Copies  du  xni«  siècle,  A.  (i,  n'>SG;  du  xvin",  A.  8,  n-SCC. 

(2)  Thibaut  V,  comte  de  Blois  (1152-1101). 

(3)  Louis,  comte  de  Blois  (1191-1205). 


44  ARCHIVES   DE    LA   MAISON-DIEU 

LXIV. 

De  quinque  solidis  de  Veves  (I). 

1202. 

EgoLiidoviciis  cornes  Blesensis  et  Clarimontis,  omnibus  notum  facio, 
quod  Achonelus  de  Montgeraguet  et  fratres  ipsius  Robertus,  Maque- 
tus  et  Ansellus,  in  perpetuam  elemosinam  dederunt,  pro  remédie  ani- 
marum  suarum  et  antecessorum  suorum,  Eiemosine  Castriduni,  quin- 
que solidos  andegavenses  assignâtes  in  censu  suo  de  Veves  reddendos 
in  decollalione  Sancli  Joliannis  Baptiste,  Blesis.  Quod  utratumsitac 
firmum,  litteris  commendavi  et  sigilli  mei  munimine  contirmavi.  Auc- 
tum  anno  gratie  M°.  CG".  IP. 


LXV. 

De  octo  dennriis  census  et  très  solidis  de  festagio  in  domibus 
apud  Castridunum  (2j. 

1202. 

Ego  Garnerius  de  Langeio,  notum  facio  omnibus  iam  futuris  quam 
presentibus,  quod  Ego,  pro  amore  Dei  et  remedio  anime  mee  et  paren- 
tum  et  antecessorum  meorum,  laudantibus  et  concedentibus  Johanna 
uxore  mea,  et  filiis  meis  Garncrio  et  Odone,  et  filia  mea  Matbia,  et  fra- 
tribus  meis  Matbeo,  Gaufrido,  Odone  et  Guillermo,  et  sororibus  meis 
Agatha  et  Hersendi,  dedi  et  concessi  Deo  et  Eiemosine  Castriduni  in 
perpetuam  elemosinam,  octo  denarios  census  et  très  solidos  de  festagio, 
sitos  in  quibusdam  domibus  apud  Castridunum  prope  ecclesiam 
Beati  Pétri  annuatim  eidcm  Domui  Eiemosine  ad  feslum  Beati  Remigii 
reddendos.  Unde  domus  Simonis  Maugerii  débet  sex  denarios  census  et 
duos  solidos  de  festagio,  et  domus  Hersendis  Bursarie  duos  denarios 
census  et  duodecim  denarios  de  festagio.  Insuper  pro  duodecim  dena- 
rios l'edditus  quos  Eiemosine  debebam  apud  Langeium,  eidem  Domui 
octo  denarios  census  quos  Tbeobaldus  Bcenne  micbi  debebat  pro  vinea 
quadam  que  est  ad  Mofflart  quam  babuil  a  domina  matre  mea,  annua- 
tim ad  festum  Sancti  Remigii  reddendos,  in  esscambium  assignavi. 
Quod  ut  in  perpctuum  stabilc  sit  et  firmum,  litteris  commendavi,  et 
sigillé  mee  confirmavi.  Aclum  Castriduni  anno  gratie  M°.  CC°.  se- 
cundo. 

(1)  Copies  (îu  XIII» siècle,  A.  3.  D°  4G  ;  du  sviii',  A.  8,  n°  C7. 

(2)  Copies  du  xiii» siècle,  A.  4,  n»  8;  du  xvii",  A.  7,  n   36;  du  xvin«,  A.  8,  n«  18t. 


DE  CHATEAUDUIV.  45 

LXVI. 

De  uno  sextario  annone  et  XII  denariis  census  super  grangiam  de  Haia  (l). 

mai  1202. 

Ego  Ludovicus  (2j,  Blesensis  et  Clarimontis  cornes,  notum  facio  omni- 
bus tara  futuris  quam  presentibus,  quod  Erraudus  Malaterra,  pro  amore 
Dei  et  remedio  anime  sue,  et  parentum  et  antecessorum  suorum,  lau- 
dantibus  et  concedentibus,  Milesendi  uxore  sua,  et  filiis  suis  Petro  et 
Jolleno,  et  Isabella  filia  sua,  dédit  Elemosine  Castriduni  in  perpctuara 
elemosinam  unum  sextarium  annone  annui  redditus,  singulis  annis  in 
festo  Sanrti  Remigii  in  grangiasua  de  Haia  percipiendum,  et  duodecim 
denarios  census,  de  quibus  :  Stcphanus  Gueubon  débet  sex  denarios 
pro  -vinea  sua  de  Rouserein,  et  Maria,  uxor  del'uncti  Raginaldi  Tesce- 
lini,  sex  denarios  de  vinea  sua  de  Rouserein,  ibidem  in  festo  Sancti  Re- 
migii ipsi  Elemosine  annuatim  persolvendos.  Ego  autem  de  quo  Errau- 
dus predicta  tenebat,  ad  preces  ipsius,  dictum  donuni  volui,  concessi, 
et  ipsi  Elemosine  garantandum  manucepi.  Quod  ut  stabile  maneat  ac 
firmum  semper,  litteris  commendavi  et  sigilli  mei  munimine  confir- 
mavi.  Testes  sunt  :  Pelrus  de  Villerbeton  ;  Robertus  de  Mesio  ;  Guiller- 
mus  de  Mobervilla;  Raginaldus  deMilli;  Theobaldus  decanus.  Aclum 
Castriduni,  anno  gratie  millesimo  CG".  secundo.  Datum  permanum 
Theobaldi  cancellarii  mei,  mense  martii. 

LXVII. 

De  Porcheronvilla  (3). 
mai  1202. 

Ego  Ludovicus  (4),  Blesensis  et  Clarimontis  cornes,  notum  facio  omni- 
bus tam  futuris  quam  presentibus,  quod  Ego,  Iherosolimam  proticiscens, 
amore  Dei  et  pro  anime  mec  et  parentum  et  antecessorum  mcorum  re- 
medio, laudantibuset  concedentibus  Katharina  uxore  mea,  Tbeobaldo 
fdio  meo,  lobanna  filia  mea,  et  sororibus  meis  Margarita,  Ysabella, 
quitavi  Gaufrido  de  Porcheronvilla  clerico,  ad  tcmpus  vite  sue,  unum 
sextarium  redditus  annone,   queni  capiebam  in  terra  Odônis  patris  sui 

(1)  Original,  B.,  n°  109.  —  Copies  du  xni»  siècle,  A.  4,  n"»  t  et  3,  A.  5,  n°  23. 

(2)  Louis,  fils  de  Thibaut  V,  comte  de  Blois  (1191-120J). 

(3)  Coine  du  xvit*  siècle.  A,  7,  n°  7G. 

(4)  Louis,  fils  de  Thibaut  V,  comte  de  Blois  (1191-1205). 


46  ARCHIVIiS   DE   LA    MAIjON-DlEU 

apud  Porcheronvillara.  Ipsum  etiamGaufridiim  et  res  ipsius  in  cuslodia 
et  defensione  mea  susccpi.  Quod  ut  stabile  sit  et  firmum,  lilteris  com- 
mendavi  et  sigillo  meo  confirmavi.  Aclum  Anrelianis,  anno  gratie 
millesimo  CG°.  secundo.  Datuni  per  manum  Theobaldi  cancellarii  mei, 
mense  mail. 


LXVIII. 

De  conûrmatione  quinque  solidonim  redditus  Novi-Castri(l). 

mai  1202. 

Ego  Gervasius,  Novicastri  dominus,  omnibus  tara  futuris  quam  pre- 
sentibus  notum  f'acio,  quod  Ego,  pro  araoïe  Dei  et  remedio  anime  mee, 
et  parentum,  et  antecessorum  meorum,  laudantibus  et  conccdentibus 
Margarila  uxore  mea  et  filiis  meis,  Hugone  et  Herveio,  dedi  et  in  per- 
petuam  elemosinam  concessi  Domui  Elemosinarie  Castriduni,  deccm 
solidos  carnotenses  annui  redditus,  et  eos  in  pedagio  meo  de  Novocas- 
tro.per  manum  illius  qui  dictum  pedagium  recipiet,  quicumque  sit  ille, 
in  die  festi  Sancti  Remigii,  remota  omui  dilatione,  singulis  aunis  red- 
dendos  assignavi.  Ut  in  pcrpctuum  ratum  permaneat  et  inconcusum, 
litteris  commendayi  et  sigillo  meo  confirmavi.  Aclum  apud  Abbatiam 
Beati  Vincencii  de  Nemore.  Datum  anno  gratie  M'.  GG°.  secundo,  mense 
maii. 


LXIX. 

De  una  summa  oloi  et  de  iino  millenario  harencorum  (2). 

mai  1202. 

Ego  Ludovicus  (3),  Blescnsis  et  Clarimontis  cornes,  notum  facio  omni- 
bus tam  futuris  quam  presenlibus,  quod  Ego,  Ihcrosolimam  proficiscens, 
pro  amorc  Dei  et  anime  mee  et  parentum  et  antecessorum  meorum  re- 
medio, contuli  in  elemosinam  Elemosine  Castriiluni,  unum  millena- 
rium  harencorum  et  unam  summam  olci,  quamdiu  in  hac  percgrina- 
tione  morabor,  in  prepositura  Castriduni  annualim  in  prima  soplimana 
quadragesime  persolvendum.  Quod  ut  stabile  sit  et  firmum,  litteris 
commendavi  et  sigillo  meo  confirmavi.  Actum  Aurelianis,  anno  gratie 

(1)  Copies  du  xili'sièolo,  A.  3,  n°  171  ;  du  XVII*,   A.  7,    n»10;   du   xvili',   A   8.   n»«  liC 
et  173. 

(2)  Copies  du  xill"  siècla,  A.  3,  n»  15,  ot  A.  5,  n°  !0.  —  Vi  limus  de  13ùG,  A.  15.  —  Copie» 
du  XVII* siècle,  A.  7,  n«C  ;  du  .i:viii*,  A. 8,  n"  -il. 

(3)  Louis,  fils  de  Tbiljaut  V,  comte  de  Blois  (I191-I20i). 


DE    CHATEALDUN.  47 

M*.  GC.  secundo.  Datum  per  manum  Theobaldi  cancellarii  mei,  mense 


mail. 


LXX. 

De  contentione  inter  nos  et  Abbatiam  Béate  Marie  Magdalene  de  decimis 

vinearum  (I). 

mai  1202. 

Ego  Ludovicus  (2),  Plescnsis  cornes  et  Clarimontis,  notiim  facio 
omnibus  tam  futuris  quam  presentibus,  quod  contentio  erat  inter  Abba- 
tiam Béate  Marie  Magdalene  Castriduni  et  Elemosinam  Castriduni,  de 
decimis  vinearum  quas  Eiemosina  debebat  Abbatie;  de  dominio  terre 
canonicorum  quod  omnino  vetabant,  ne  nundiue  Elemosine  ibi  rési- 
dèrent; de  quibusdam  censivis  quas  utraque  domus  ad  inviceni  tenebat 
ab  altéra;  de  tinlinnabulis  Abbatie;  de  cimiteiio  Abbatie;  de  canonico 
quem  canonici  poscebant  recipi  in  Eiemosina  tempore  salisfactionis 
sue.  De  décima  vinearum,  factum  est  ita,  quod  Eiemosina  annuatim 
pro  décima  reddet  Abbalie  scxaginta  et  decera  solidos  dunenses  infra 
très  ebdomadas  post  Natale  Domini  proximo  sequentes  reddendos,  et 
décima  remanet  Elemosine  in  perpetuuro  quitta,  quicumque  de  cetero 
loca  vinearum  possidcat.  Et  sunt  bec  loca  vinearum  :  in  Froitval  tria 
arpenta;  ad  Moflart  tria  arpenta;  ad  Huelinam  duo  arpenta  et  dimi- 
dium;  ad  Puteum  duo  arpenta  et  dimidium;  ad  Terras  Dulces,  quatuor 
arpenta;  juxta  vineam  Hugonis  Quadrigarii,  très  quarteria;  vinea  de 
Fonteneio,  unum  arpentum.  Si  contingat  quod  Eiemosina  processu 
temporis  alias  vineas  babeat  in  décima  canonicorum,  decimam  ab  eis 
habebat  Abbatia.  Denarios  quos  Abbatia  debebat  Elemosine,  pro  bac 
pace  quitavit  Eiemosina  Abbatie.  Abbatia  debebat  Elemosine  pro  pratis 
defuncti  Theobaldi  Decani  duodecim  denarios  census;  et  pro  parle 
vinee  que  Benedicta  nuncupatur,  viginti  denarios  census.  Eiemosina 
autem  debebat  Abbatie  pro  plateis  defuncti  Roberti  Rastel,  duos  solidos 
census.  Hos  census  utraque  domus,  altcri  mutuo  in  perpctuum  quit- 
tavit,  ita  tamen,  quod  si  Eiemosina  aliquid  adquiret  in  censiva  Abbatie, 
licite  et  libère  sine  coutradictione  Abbatie  licebit  ei  possidere,  et  simi- 
litcr  vice  mutua  tantumdem  censive  juxta  summam  census,  in  censiva 
Elemosine  poterit  Abbatia  adquirere  et  tenere.  Tempore  nundinarum 
Elemosine,  nuUi  licebit  in  proprio  canonicorum  sine  eorum  asseusu 
stallos  poncre,  ubique  autem  nundinantes  stallos  habeant.  Eiemosina 
nichilominus  suarum  ubique  sequctur  et  colliget  consuetudincm  nun- 

(1)  Copies  du  XIII'  siècle,  A.  4,  11°  î,  A.  5,  n°  24  ;  du  ivine,  A.  8,  n»  303. 

(2)  Louis,  fils  de  Thibaut  V,  comte  de  Blois  (1191-1205). 


48  ARCHIVES   DE  LA    MAISON-DIEU 

dinarum.  De  tintinnabulis  et  de  cimiterio  Abbaiie  que  Elemosina  ad 
petitionem  suam  requiret  sibi  a  canonicis  ad  usus  suos  accommodari, 
et  de  canonico  qiicm  Abbalia  requiret  ad  preces  suas  in  Elemosina 
recipi  tompore  prostrationis  sue,  sicut  fuit  retroacto  tcmpore,  non 
mutatum  renianct.  Quod  ut  in  pcrpetuum  stabile  nianeat  ac  lirmuni, 
litteris  commendavi  et  sigillo  meo  confirmavi.  Actum  Caslriduni,  anno 
gratie  M".  GG°.  secundo.  Datum  pcr  manum  Teobaldi  cancellarii  mei, 
mense  maio. 


LXXI. 

Do  decem  solidis  apud  Montinhiacum  (1). 
mai  1202. 

Ego  Johannes  (2)  Monlinhiaci  dominus,  notuni  facio  omnibus  tam 
futuris  quam  presentibus,  quod  Ego,  Iherosolimam  proficissccns,  pro 
amore  Dei  et  salute  anime  mee  et  antecessorum  meorum,  laudantibus 
etconcedentibus  Matildi  uxore  mea,  et  Odonefiliomeo,  et  filiabus  nieis, 
Isabella,  Margarita  et  Adelicia,  et  Gaufrido  fralre  meo,  dedi  et  in  pcrpe- 
tuum concessi  pauperibus  Elemosine  Caslriduni  decem  solidos  annui 
redditus,  et  eos,  in  festagio  meo  de  Montinhiacoin  festo  Sancli  Dionisii 
annuatim  persolvendos  assignavi.  Ita  tamen  quod  dictuni  festagium, 
modo  quocumque  rcmanere  contigerit,in  censibus  mcis  de  Monlinhiaco 
qui  michi  in  festo  Sancli  Avili  apud  Motinhiacum  persolvuntur,  dic- 
tuni redditum  capiendum  inslitui.  Quod  in  perpeluum  stabile  sil  ac 
firmum,  blteris  commendavi  et  sigillo  meo  conlirmavi.  Actum  apud 
Motinhiacum,  anno  gratie  M°.  GG°.  secundo.  Datum  per  manum  Her- 
bert!, clerici  mei,  mense  maii. 

LXXII. 

De  quatuor  sestariis  bladi  de  Toriel  (3). 
mai  1202. 

Ego  Ludovicus  (4)Blcsen£is  cornes  et  Clarimontis,  notum  facio  omni- 
bus tam  futuris  quam  presentibus,  quod  Odo  Brunel  pro  amore  Dei  et 
remedio  anime  sue,  laudantibus  cl  concedenlibus  (iliis  suis  Henrico  et 

(1)  Original,  A.  40.  —  Copies  da  siii*  siècle,  A.  3,  n'»  41  et  101  ;  A.  6,  n°  13;  du  XTiu» 
A.  8,  n"  GG. 

(2)  Jean  I",  dit  lo  Roux,  fils  d'Eudes  et  petit-fils  de  Rohier  II,  seigneur  de  Montigny, 
(Voyez  Cart.  de  Marmoutier  pour  le  Punois,  par  E.  Jlabille,  p.  42  de  l'introductiou).  1198- 
1212.) 

(3)  Original,  B  ,  n»  C2i.  —  Copies  du  xiii'sièole,  A.  4,  n»  4  ;  du  ivu',  A.  7,  n°l&9. 

(4)  Louis,  fils  de  Thibaut  V,  comlo  do  Blois(liai-120i). 


DE    CHATEAUDUN-  49 

Oaufrido,  et  fratre  suo  Gaufrulo,  et  sororibus  suis  Eustiicliia,  Âda  et 
Laurentia,  dédit  et  in  perpetuum  concessit  Elemosine  de  Gastriduno, 
quatuor  sextarios  et  unnm  eniiuam  ybcrnagii  anmii  icdditus  in  terra 
sua  de  Toriei  ad  festuniSancli  Remigii,  reniola  omni  dilatione,  capien- 
dos.  Hoc  concessit  Bernaldus  de  Bullo  de  cujus  feodo  Odo  tenet  terrara 
predictani.  Hoc  etiam  concesserunt  Pliylippus  Brochart  de  Brocea  et 
Gaufridus  Gode,  ad  quorum  feodinn  spcctat  terra  predicta.  Elemosina 
autem  concessit  Odoni  domum  suam  que  fuit  Odonis  Frellon,  post  de- 
cessum  ipsius  Odonis  et  iieredibus  suis  perpetuo  possidendani.  Testes 
sunt  :  Herveus  Ruffiis;  Odo  de  Monpancier;  Gaufridus  de  Bullonvilla; 
Roscelinus  Graton  ;  Paganus  Trossel.  Ego  autem,  ad  peliliones  utrius- 
que  partis,  rem  predictam  utrique  parti  garantandam  manucepi.  Quod 
ut  in  perpetuum  stabile  maneat  ac  ru-mum,litteris  commendavi  etsigillo 
mco  conlirmavi.  Aclum  apud  Castridunum  anno  gratie  miilesimo  ducen- 
tesinio  secundo.  Dalum  per  manum  Teobaldi  cancellarii  mei,  mense 
niaii. 


Lxxni. 

De  modio  bladi  redditus  in  molendiuo  de  Chavanz  (1). 
Mai  1202. 

Ego  Ludovicus  (2),  Blesis  et  Giarimontis  cornes,  notum  facio  omnibus 
tam  futuris  quam  presentibus,  quod  Hugo  Cambellanus,  pro  amore  Dei 
et  remedio  anime  sue,  et  anime  comitis  Theobaldi  patris  mei,  et  pro 
animabus  antecessorum  suorum,  laudantibus  et  concedentibus  filiis 
suis,  Ludovico  et  Grispiuo  et  Haoisa  tilia  sua,  dédit  et  in  perpetuum 
concessit,  Deo  et  Pauperibus  Elemosine  GastriJuni,  unum  modiuni 
hybernagii  annui  redditus,  capiendum  in  parte  sua  redditus  molendini 
de  Ghavanz,  apud  Firmitatem  de  Villenoil.  Et  Elemosina  incipiet  reci- 
pere  dictum  redditum  a  festo  Beati  Joliannis  Baptiste,  et  totam  parteni 
redditus  Hugonis  sicut  singulis  mensibus  ex  tune  reddetur,  liabebit, 
donec  dictum  modium  penitus  habuerit.  PIoc  concessit  Petrus  de  Vil- 
lerbeton  de  cujus  feodo,  ipse  H.  dictum  tenebat  redditum.  Ego  autem, 
ad  petitiones  utriusque  partis,  hanc  elemosinam  garantandam  manu- 
cepi. Testes  sunt  :  Nicholaus  de  Sancto  Lazaro;  Mauricius  de  Sancto 
Valeriano;  Bertholomeus  magister  Elemosine  ;  Petrus  de  Villerbelone  ; 
Raginaldusde  Milli.  Et  ut  hoc  in  perpetuum  stabile  maneat  ac  firmum, 
litleris  commendavi  et  sigillo  meo  confirma-vi.  Actum  Gastriduni,  anno 

(1)  Original,  B.  391,  n»  2.— Copie  du  xjn=  sicclo,  A.  5,  u"  28.— Vidimus  do  14IC,B.3al, 

D>3. 

(2)  LouiB,  fils  de  Thibaut  V,  comte  do  Bloîs  (1I9I-1205). 


50  ARCHIVES   DE   LA    MAISON-DIEU 

gratie  M°.  GC°.  secundo.  Datum  per  manum  Thcobaldi  cancellarii  mei, 
mense  |maii. 

LXXIV. 

Littere  Ludovici  comitis  de  rébus  nostris  conservandis  (1). 
Mai  1202. 

Ego  Ludovicus(2),  Blesis  et  Glarimontis  cornes,  noliini  facio  omnibus 
tani  futuris  quam  presentibus,  quod  ego,  pro  amore  Dei  et  remedio 
anime  mee,  et  antecessorum  mcorum  et  parentum,  laudantibus  et  con- 
cedentil)us  Katarina  uxorc  niea,  Theobaldo  lilio  meo,  lohanna  filia 
mea,  Philipo  fratre  meo  et  sororibus  meis  Margarita,  Isabelia,  univer- 
sas  res  Elemosine  Castriduni,  ubicumque  sint,  tanquam  meas  res  pro- 
prias, in  custodia  et  defensione  mea  babeo  et  omnimodls  conservandas 
recepi.  Insiiper,  onines  eleniosinas  que  ipsi  Domui,  in  feodo  meo,  Deo 
volente,  quocumquc  beneficio  erogabuntur  et  quidquid  dicta  Domus  in 
feodo  meo,  justo  proccssu  temporis,  poterit  adquirere,  libère  et  quiète 
ipsi  Domui  in  pace  tencndum  in  perpetuum  concessi  et  garanlizandum 
tanquam  mcam  rem  propriam  manucepi.  Quod  ut  in  perpetuum  stabile 
sit  'et  lirmum,  litteris  commendavi  et  sigilli  mei  impressions  confir- 
niavi.  Actum  Castriduni,  anno  gralie  M°.  CG°.  secundo.  Datum  per 
manum  Tbeobaldi  cancellarii  mei,  mense  maii. 


LXXV. 

Littere  Ludovici  Blesis  comitis  de  omnibus  nostris  observandis  (3). 

Mai  1202. 

Ego  Ludovicus  (4),  Blesis  et  Glarimontis  cornes,  notura  facio  omni- 
bus tam  futuris  qiiampresentibus,  quod  ego,  lerosolimam  proficiscens, 
pro  amore  Dei  et  anime  mee  et  parentum  et  antecessorum  mcorum  reme- 
dio, Elemosinam  Gastriduni,  in  custodia  et  defensione  mea,  êtres  ejus 
universas  susscepi,  et  ei  nniversas  elemosinas,  et  a  me  et  ex  assensu 
meo,  et  ab  antecessoribus  meis  vel  ipsorum  voluntate  collatas,  garan- 
tandas manucepi,  et  contirmavi,  videlicet  :  terramde  Cortermonf,  quam 

(1)  Copies  du  xiii»  siiclc,  A.  3,  u°  175,  et  A.  5,  n«9.  —  V'iJimus  do  1373,  A.  IC,  n»  I.  — 
Copie  du  xviii'  siùcle,  A.  8.  n"  27. 

(2)  Louis,  tils  de  Thibaut  V,  cmito  de  Blois  (1191-120»). 

(3)  Originiil,  A.  U.—  Copies  au  xill» siècle,  A.  3,  n»  1C9,  et  A.  S,  n"  12;  de  li22,  A.  13, 
n°l  ;  du  xviii' siècle.  A.  8.  n"  loi  et  305. 

(■»)  Louis,  tils  de  Thibnut  V,  comte  de  Blois  (in)l-1205). 


DE   CHATEAUDUN,  Ôl 

conies  Tlieoljaldiis  paler  meus  ipsi  Doiiuii  dcJitet  illain  tni-rani  iueaclL'iii 
parte,  quam  Hugo  de  lalanz  dédit  Doniui  quitaui  Elemosine,  Guil- 
lermo,  lilio  suo,  eoncedente.  Terram  de  Villereti  ;  Terrani  de  Pertes; 
Terrain  de  Villa  Episcopi;  Terrain  de  Villenblini  ;  Terrani  de  lalanz; 
Terrani  Bordaruni  ;  Terrani  Liboville,  cuni  villa;  Terrani  de  Tronchetis; 
Terram  de  Bello  Fago,  cum  villa  ;  Terram  de  Borgelattre  ;  campum  terre 
queni  defunctus  Osniondas  de  Tievilla  dédit  juxta  Noeretum;  centum 
solidos  animi  redditus  quos  cornes  Theobaldus,  pater  meus,  dédit  in 
anno  novo  reddendos,  de  prepositur  Castriduni;  viginti  libras  redditus 
quos  ego  ipsi  Domui  dedi;  decem  libras  reddendas  in  banno  meo  de 
Nataliannuatini,  et  alias  decem  libras  in  lianno  de  Penteco,>t.'^n,  apud 
Castrumdununi  ;  iiemus  Bordaruni  ;  decimam  de  Porcberonvilla  quam 
Raherius  de  Peveris  et  Bochagia,  uxor  sua,  dederunt;  in  décima  de 
Villavesson,  tredccim  sextarios  ybcrnagii  et  unum  modium  avcne  red- 
ditus annui  in  fosto  sancti  Remigii,  quos  Tiieobaldus  Ruffus  dédit; 
unum  modium  ybernagii  in  décima  de  Donamanu  et  decimam  vinee 
Raginaldi  de  Fonte  que  est  juxta  lierberiagium  que  Pucelina  de  Rupe 
dédit  :  asm'lam  terre  apud  Sarniesoles  et  bosspitam  terre  cum  tali  red- 
ditu;  quinque  solidos  et  VI  deiiarios  parisiensium  annuatini  ad  festuni 
sancti  Remigii,  et  duos  sextarios  avene  ad  rasum,  et  quatuor  boisellos 
annone  ejusdem  terre  pro  panibus  obîitorum,  et  duas  gallinas  et  duos 
denarios  pariter  in  Nalali,  et  canipi  partem  totius  terre,  excepto  arpcnto 

mansionis,   que  immunis  remanet  pro  oblitis  et picturina  census 

parlsiensis  in  festo  sancti  Carrauni;  unum  sextarium  redditus  yberna- 
gii in  décima  de  Liconci;  décimas  de  Villa  Episcopi  et  de  Villa  in  Podio, 
et  de  Villa  Lupi;  unum  sextarium  redditus  quem  Adam  de  Badilleriis, 
indecimasua  de  Villa  Episcopi,  dédit;  decimam  de  Binais  quam  pater 
Gaufridi  de  Binais  dédit  ;  decimam  furni  et  pressorii  Hugonis  de  Cloia, 
quam  ipse  Hugo  deJit  ;  unum  sextarium  redditus  in  niolendino  de  Clia- 
vanz,  apud  Feritatem,  quem  Hugo  Olivcri  dédit;  ad  Sancti  Remigii 
unum  modium  redditus  quem  Hugo  Cameraiius  dédit  in  dicto  niolen- 
dino de  Cliavanz,  ad  festum  sancti  loliannis  Baptiste  sicut  redditus  ve- 
niet  per  menses  recipiendum  ;  unum  sextarium  redditus  quem  Erau- 
dus  Malaterra  dédit  in  terram  suam  de  Hahia  ad  Sancti  Remigii,  et 
XII  denarios  census  in  vineis  Stepbani  Guehon  et  Marie,  que  fuit  uxor 
Raginaldi  Tesscelini  in  clauso  deRouseren,  uterque  débet  videlicet  :  qua- 
tuor sextarios  unam  eteminam  annone  de  reddilu  ad  Toriellum  in  terra 
Odonis  Brunel,  quos  ipse  0.  dédit  ad  Sancti  Remigii  ;  nundinas  elemo- 
sine quas  ego  et  G.  Castriduni  viceconies,  dedimus  in  festo  Magdalene 
cum  salvo  conduclu  euntium  ad  nundinas  et  redeuntium  ad  taies  con- 
sucludincs  ad  quales  ego  et  ille  tenemus  nundinas  Castriduni  in  Nati- 
vitatc  béate  Marie  ;  sex  libras  redditus  quas  Elemosina  capit  in  reddili- 
bus  comitis  de  Bello  Monte  ad  Casiridunum    quas  ipse  dédit,  et  tcnel 


52  ARCHIVES    DE    LA    MAISON-DIEU 

de  vicccomite  Castridiini;  Inirgeiisciii  apud  Carnotum  semper  Eleino- 
sine  servientem,  ab  exaclione  et  tallia  et  omnibus  consuetudinibiisqui- 
tum  et  liberum,  Domuni  Elemosine  apud  Carnotum;  inolendinos  de 
Yovreto,  qui  sunt  loti  iniuuiiios  Elemosine,  ila  quod  Elemcsina  proinde 
reddit  annuatim  quatuor  modios  redditus  Bernaldo  de  Bulou,  piscatura 
boccarumct  bracarum  in  porlis  luolendiuorum  tola  est  propria  Elemo- 
sine ;  aquam  Villereti;paccm  iuter  Abbaliam  et  Elemosinam  Castriduni 
de  décima  vinearum  quani  Elemosina  debebat  Abbatie,  pro  qua  rcddet 
ei  de  celero  annuatim  sexaginta  et  decem  solides  dunensium,  et  décima 
quicumquc  loca  vinearuni  possidcat  in  pcrpetuum,  cril  Elemosine,  et 
sunt  loca  vinearum  bec  :  in  Freitval  tria  arpenta  ;  ad  Moullat,  tria  ar- 
penta; ad  Huelinam,  duo  arpenta  et  dimidiura  ;  ad  Terras  Dulccs,  qua- 
tuor arpenta;  juxta  vincas  Hugonis  Quadrigarii,  1res  (jualeria;  vinea 
de  Fronteniû  unum  arpentum;  utraque  domus  licite  sine  conditione 
alterius  sub  censivis  alteriùs  ad  invicem  juxta  summam  census  utrius- 
que  poterit  adquirere  et  tenere  quod  adquisierit,  salvo  jure  census. 
Sciendum  est  autem  quod  décima  de  Binais,  de  qua  supra  locuti  fuimus, 
est  minuta  décima.  Preterea  res  universas  ipsi  Donuii  in  pei^petunni 
tenendas  concessi,  quas,  Dec  volente,  processu  temporis  in  feodo  meo 
juste  poterit  adquirere.  Oi'od  ut  in  perpetunm  staltile  maneatac  firmum 
littcris  conunendavi,  et  sigilli  mei  impvessioneconlirmavi.  Actum  Aure- 
liani,  apud  Sanctum  Evurtium,  anno  gratie  millésime  CG°.  secundo. 
Datum  per  manum  Theobaldi  cancellarii  mei,  mense  maii. 


Lxxvr. 

Privilegium  Romanum  (1). 
10  juillet  1203  (2). 

Innocentius(3),episcopusservusservoruraDei,dilectisfiliisB.(4)priori 
et  fralribus  bospilalis  infirmorum  Castriduni  salutem  etapostolicam  be- 
nedictioncm.  Soletanniiere  Sedes  Apostolica  piisvotis  et  bonestis  peten- 
tiuni  precibus  favorem  benevolam  impertiri  :  ea  propter,  dilecti  in  Do- 
mino filii,  vestris  juslis  postulationibus  gralo  concurrentes  assensu, 
personas  vestras  et  bospitale  inlirmorum  Castriduni  cum  omnibus  bonis 
que  in  presenliarum  rationabiliter  possidet,  aut  in  luturum  justismodis 
postulante  Domino,  poterit  adipisci,  sub  Bcati  Pétri  et  nostra  protcctionc 
siiscipimus,  et  presentis  scripti  patrocinio  comnninivimus.  Libertatcs 

(!)  Copies  du  xvii"  siicle,  A.  10,  n»  3,  et  A.  17,  n»4:  du  xviii',  A.  8,  n'iSS. 

(2)  Dans  un  manuscrit  du  sic'cle  ilernier  qui  est  i  In  bibliothique  de  Chàteaudun,  l'abbi 
Courgibet  assigne  à  cette  bulle  la  date  do  1210.  L'an  C  du  pontiiicat  d'Innocent  m  ne 
laisse  aucun  doute,    c'est   bien    l'année    du    8   janvier  1203  au  "  janvier  1204.  j 

(3)  lunoccntlll,  pape  (1108-1218). 

(4)  Bartliélemy,  maître  de  l'.Vumône  (1199-1204). 


DE   CHATEAUDUN.  ô3 

quoque  et  inimunitatcs  anliquas  et  rationabilcs  consuetudines  vobis  c 
hospitali  memorato  concessas,  et  actenus  observatas,  ratas  habemus  et 
eas  perpctuis  tcinponlius  illibatns  pcnnancre  sancimus.  Nulli  crgo  om- 
nino  bominum  liccat  banc  paginam  nostre  proleclionis  et  coiiccssionis 
infring-cre,  vclei  ausu  tcmerario  contraire.  Si  quisautem  hoc  attenlare 
presumpserit,  indignationem  oninipotentis  Dei  et  beatoriini  Pelri  et 
Pauli  apostolorum  ejus,  se  noverit  inciirsuram.  Datuni  Ferentini,  sexto 
idus  julii,  Pontilicatus  nostri  anno  se\lo. 

LXXVir. 

De  duobus  sextariis  grani  apud  Vovretum  ^1). 

1203. 

f  Ego  Katerina  (•2),  Blesis  clClarimonlis  comitcssa,  noliun  facio  omni- 
bus tam  futuris  quani  prcsenlibus,  qiiod  Gervasius  Guinhcline,  pra 
amore  Dei  et  remedio  anime  sue,  et  parentum  et  antecessorum  suorum, 
dédit  Do  mu  i  Eleinosine  Castriduiii,  duos  sextarios  aunont'de  rcdditu 
annuatim  capiendos  in  parte  redditus  sui  qucm  ipse  Gervasius  capit  in 
molendinis  de  Yovrcto.  Hoc  donum  voluit  et  concessit  Bernardus  de 
Bullou,  de  quo  dictus  Gervasius  dictum  tencbat  rcdditum.  Ego  vcro, 
ad  petitionem  tam  rBernardil  quam  Gervasiipj'o  domino  meo  Ludovico 
Hier[osolimeprofecto,  hoc  donum  ipse  [concessi  et]  garantandum  manu- 
cepi.  Quod  ut  in  perpetuuni  stabile  sit  ac  firmum,  lilteris  commendavi 
et  sigillo  meo  conlirmavi.  Testes  fuerunt  :  Goberius  de  Lenncreio,  Petrus 
de  Villerbeton,  Robertus  de  Mesio,  Guillehiius  de  Moherviila,  Odo  Bec- 
chart,  Raginaldus  Paganus.  Actuni  Gastriduni  anno  gralie  millesimo 
duccntesimo  tertio. 

LXXVin. 
De  decimis  apud  Villam  Episccpi  (3). 
1204. 
G.  Bonevallis  (4),  M.  Béate  Marie  Magdalenc  Gastridunensis  (5}  ab- 

(1)  Original,  A.  75.  (Cotte  pièce,  retrouvée  après  la  réJaction  de  l'inventaire  des  archives 
par  L.  Mertet,  ne  figure  pas  dans  cet  inventaire.  La  même  remari^ue  s'applique  à  toutes  les 
pièces  de  la  série  A,  depuis  le  n°  CC.) 

(2)  Catlierine.  femme  du  comte  Louis. 

(3)  Copies  du  iiii",  A.  3,  n«  126  ;  du  xiv,  A.  C,  n"  Ï5:  du  xvii',  A.  7,  n»  77  ;  du  xvtli» 
A.  8,  n.  10. 

(4)  Girard,  abbé  de  Saint-Florentin  de  Bonneval,  figure  dans  des  chartes  de  1202  à  1212. 
Gall.  christ.,  t.  VIII. 

(5)  Mauritius,  abbé  de  Sainte-Marie-Madeleine  de  Chateaadun  (1202-1212).   Gall.  christ.. 

t.  vm. 


51  ARCHIVES    DE    LA    MAISON-UlEf 

billes,  L't  Y.  piior  Chamarcii  universis  présentes  lilloras  iiispcLluiis  sa- 
lutcm  al)  00  qui  salvatspcrantes  in  se.Univcrsilali  vcslre  -volunuis  igno- 
Icscal,  qiiod  cum  intcr  Oaufridum  de  Porcheroiivilla,  clericuni,  et  Ni- 
cliolauin  Lauier,  laicum,  super  quibusdaia  deciuiis  apud  Villam  Epis- 
copi  in  Dunouse  Arcliidiaconatu  constitutis  coram  nobis,  a  domino 
Papa  (1^  super  boc  judicibus  dclcgalis,  conteulio  verlerelur,  cum  etiam 
juxta  loruiani  mandati  apostolici,  partibus  couvocatis  et  auditis,  bine 
indc  propositis  diu  iniereos  litigatunifuisset  :  tandem  diclus  Nicholaus, 
ad  eos  revcrsus,  seicns  décimas  illas  a  se  in  anime  sue  pericuium  deti- 
neri  ;  iialnto  sano  et  saluljri  prudentum  virorum  consilio,  in  pretatis 
decimis  se  nicbil  omnino  juris  babere  recognoscens,  décimas  illas  in 
manu  nostra  dimisit  penilus  et  quitavit.  Nos  vero,  ordine  judiciario  pro- 
cedentes,  prefalum  Gaufridum,  clericum,  sicut  juslum  erat,  dictls  deci- 
mis investi\imus,  qui,  volens  ut  deinceps  in  periicluum  talium  percep- 
tionem  l'ructuum  gauderet  mater  ecclesia,  dictas  décimas  in  manus  nos- 
tras  resignans,  bonaanluii  intemptione  eldevotionc  nos  rogavit,  ut  dictas 
décimas  sancteDomuiElemosine  Gastriduni  ad  suslentationem  pauperum 
inlirmoruni  ibidem  jaceutium  conferrcmus.  Nos  aulera  deliberalione 
babita  dicli  Gaufridi,  clerici,  devotionem  et  sancte  dicte  Domus  kari- 
talem  multifariam  altcndentcs,  auctoritatc  apostolica  qua  lungabamur 
in  bac  parte,  dictam  Domuui  dictis  decimis  inveslivimus  et  easdem 
dicte  Domui  et  ejusdem  habitatoribus  concessimus,  libère  et  quiele  in 
perpetuum  possidendas.  Ouod  factum  ut  in  perpeluum  stabilc  firmum- 
<iue  pcrseverct  et  nuUius  perversilate  inIVingiquoquomodo  valeat,  aut 
mutari,  présentera  paginam  conscribi  feciraus,  et  sigillorum  nostroruni 
muniminc  roborari.  Actum  Gastriduni,  anno  Incarnationis  Dominice, 
uiillesimo  duccntesimo  quarto. 


LXXIX. 

De  pace  inter  nos  et  Abbatem  Pontis  Levis  composita(2). 
1204? 

S.,Pontileviensium(3)  fratrum  nonsatis  dignus  minister,  et  corum 
fralrum  conventus,  omnibus  litteras  istas  legentibus  et  audientibus,  sa- 
lutem.  Noverit  universitas  (piod  B.  (4)  magister  Eicmosine  de  Gastro- 
duno  et  ejusdem  domus  capitulum  fecerunt  nobiscum  hanc  commuta- 


(1)  Innocent  III,  pape  (1I08-I2IG). 

(2)  Copies  du  xin«  siècle,  A.  3,  n°  42,  et  A.  fi,  no  11. 

(3)  Soincellus,  ahhi  «la  Pontlcvoy  (1  l!)3-12nS).  Gall.  christ.,  t.  VIII. 

(4)  Bartholomeus,  maître  de  l'AumOno  (1199-1204),  d'aprùs  les  chartes;    Guillaume,  son 
successeur,  est  cité  en  1205. 


DE    CIIATEAUDUX. 


55 


tioncm.  .\os  siquidem  XX  denarii  censuales  quos  iiobis  debebant  pro 
tensura  de  Rupe  Forti  fuit  que  Guillermi  Dolloie  et  XII  denarii  pro  vinea 
de  Peschecbat  dimisimus  et  quitavimus  eis  in  perpetuum.  Ipsi  autem, 
dederunt  nobis  siniiliter  in  perpetuum  II  solidos  censuales  cum  onini 
justilia  et  consuetudine  quos  habebant  in  vineis  que  fuerunt  Gaufridi 
de  Rupibus  in  vico  de  Esscures,  et  VIII  denariuni,  quos  babeliant  in 
quadani  terra  Hervei  de  Bourvilla,  de  elemosina  Odonis  de  Tievilla.  To- 
tum  hune  censum  prenominatum  seniper  contra  omnes  calumpnias 
tueri  et  garantire  nobis  tencbuntur.  Quod  si  nonpotuerint,  aliuni  equi- 
valentem  nobis  assignabunt.  Ut  autem  hoc  ratum  maneat  et  firmum, 
sigilli  nostri  munimine  conlirmavimus. 


LXXX. 

De  pace  inter  nos  et  Abbalia  Sancti  Launomari  (i). 

28  avril  1205. 

E.  Del  gratia  Sancti  Launomari  Blesensis  Abbas  (2)  totiusque  ejusdem 
loci  conventus,  omnibus  ad  quos  présentes  littere  pervenerint,  salutem 
in  Domino.  Universitati  vestre  notum  lîeri  volumus,  quod  pro  quatuor 
solidis  quos  Domus  Elemosinarie  Castriduni  debebat  nobis  pro  quadam 
terra  sua  de  Helieria,  et  pro  contenlione  quorumdara  fossatorum  que  in 
terra  nostra  de  Monl)orri  eos  injuste  fecisse  asserebamus.  Guillermus 
tune  jamdicte  Domus  Elemosine  minister,  totiusque  ejusdem  domus 
conventus  excambiaverunt  nobis  unum  arpentum  de  pratis  suis  quem 
apud  Fonteni  Marie  libère  et  quiète  possidejjant,  et  nobis  quiète  et  pa- 
cilice  perpetuo  possidendum  concesscrunt  Nos  vero,  prenominatos 
quatuor  solidos  census  et  prefalani  fossatorum  contentionem,  predicte 
Domui  Elemosinarie  quittavimus  et  perpetuo  possidenda  concessimus. 
Quod  ut  ratum  et  inconcussum  permaneat,  litteris  comracndavimus  et 
sigillorum  nostrorum  testimonio  conlirmavimus.  Actum  anno  gratie 
M".  GG°.  quinto,  quarto  die  kal.  mail. 

(1)  Copies  du  xiu»  siècle,  A.  3,  u»  37,  et  A.  G,  n"  33;  du  xviiie,  A.  8,  u»  62. 

(2)  Ernalde  ou  Ernault,  abbé  de  Saint-Laumer  (1198-1205).  Gall.  christ.,  t.  VIII. 


56  AECHIVES   DE  LA    MAISON-DIEU 

LXXXI. 

De  qiiodam  prato  apud  Vovretum  (I). 

1206? 

Ego  Ada  divina  dignatione  Beali  Avili  (2)  humilis  minister,  toliisquc 
nostre  ecclesie  conventus,  notuiii  facimus  presentem  paginam  inspcctu- 
ris,  quod  lil)ore  et  quiète  vondidiinns  Elemosinariis  Casliiduni,  procio 
Tiginti  et  uniiis  libris  Andcgavcnsis  monetc,  prala  que  apud  Vovretum 
de  dono  Guillermi  clerici  habebamus,  et  manucepimus  garendarc,  con- 
codentc  predicto  Guillermo  et  plcgio  garandationis.  Plcgiis  cliani  : 
Stepliano  de  Procnvilla,  Sevino  Secibert,  Ruginaldo  Biausdrapiaus, 
Martino  Fabro,  Galtcrio  de  Carnoto.  Testibus  bis  :  Bartholoineo  clemo- 
sinario,Guillelmo  de  Fonte,  Godefrido  deDanccio,  IvignellofralreSancti 
Avili  cl  capcllano,  Renulplio  Pagamenario,  Gervasio  et  Garncrio  cleri- 
cis  Elcmosine,  ïbomas  Rabel,  Hugone  Boncl,  Gauliido  Maudolt,  Gau- 
frido  de  Percheron  vil  la.  Ouod  ul  ralum  habealur,  sigilli  noslri  muni- 
mine  fecimus  roborari. 

LXXXII. 

Ec  dimidio  modio  ybernagii  et  dimidio  modio  avene  apud  Primamvillain  (3). 

1206? 

Notum  sit  tani  fuluris  quam  presentibus,  quod  ego  MalUcus  Roelel, 
receptus  in  fraternitatcni  paupcrumCastriduni  Eleniosine  et  coliabilalio- 
nem  habens  cum  illls,  dedi  eis  in  perpetuum,  dimidium  niodium  yber- 
nagii  et  dimidium  modium  avene  in  terra  mca  de  Primevilla,  quam 
erani  lenens.  Cum  inde  recessi,  quem  videlicel  modium  reddent,  qui- 
cumcfue  tenebunl  tcrram  predictam.  Hoc  volucrunl  et  conccsserunt 
quinque  filie  mee,  Maria,  Erenburgis,  Varcnna,  Malildis,  Tediosa  ; 
Enouse(5ic)  et  filii  Marie,  Ernaudus,  Slepbanus;  Hamericus  filius  Eren- 
burgis. Testes  suut  bii  :  Ebrardus  presl)yler  de  Marboe,  Mallieus  pres- 
byler  de  Marboe,  GiraldusRoetel  nepos  meus,  Raginaldus  de  Fonte,  Gra- 
dulphus  frater  cjus,  Raginaldus  filius  Gradulplii  ctalii  plurimi.  Si  quis 
hoc  douum  auffcrre  volucrit,  auatbema  sit.  Amen. 

(1)  Copies  du  XIII.  siècle.  A.  3,  n»  110.  et  A.  C,  n<'20:  du  xriii'.  A.  8,  n»113. 

(2)  Ada,  abbesso  de  Saint-Avit  (1200).  Gall.  christ.,  t.  VIII. 

(3)  Copies  du  siii'siècla,  A.  3.  ii»  61,  et  A.  6,  n«  7  :  du  xviii',  A.  8,  n"»  78  et  ICI. 


DE   CHATE-^UDUX.  57 

LXXXIII. 

Do  quadam  terra  apuil  Villam  Episcopi  (I). 

Mars  1206  (i-.  st.). 

Ego  Ragiaaldus  (2),  Dei  gralia  Garnotensis  episcopus,  notum  facio 
universis  tara  futuris  quam  prcsenlibus,  quod  Philipa  quondam  u'sor 
Richardi  Harenc,  militis,  in  extrcinc  egritudinis  lecto  posila,  recte  apud 
se  deliberans  et  de  tribus  filiabus  suis,  Philipa,  Haoisa  et  Pctronilla  ad 
cultumet  Deiservicium  faciendum  inordinem  sanctimonialium  conse- 
crandis  proinde,  et  attente  sollicita,  nolens  cas  nudas  et  vacuas  ad  prc- 
fatuni  ordinera  transmigrare,  habite  consilio  cura  Richardo  domino  suo 
et  Pctronilla  matrc  sua,  predictis  liliabus  suis  contulit  in  elemosinara 
terram  quaradam  cura  rébus  omnibus  ad  cam  pertinentibus,  quam  pre- 
fatus  dominus  suus  et  ipsa  possidebant  apud  Yillevesque  ad  eanidem 
Philipam  jurepatrimonii  pertinentes  :  ita  precipiens  gagiariis  suisab  ea 
constitutis,  videlicet  :  Richardo  domino  suo  et  Guillermo  presbytero 
ecclesiede  Nuefviz  et  Ade  Harenc,  ut  terra  prefata,  cuilihetabhalie,  ubi 
dicte  filie  sue  habitum  monialium  rccepercnt,  cum  eisdcm  liliabus  suis 
in  elcmosinam  conferetur,  si  a])balia  illa  terram  recipere  ■voluissct.  Si 
autem  hoc  non  vellet,  venderetur  terra,  et  pecunia  inde  habita  preno- 
\a.ie  abbatie  cum  filiabus,  in  elemosinam  donaretur.  Dicti  autem  gagia- 
rii,  prefate  Philipe  jam  defuncte  mandatum  adimplere  cupientes  quod 
aliter  non  potuerunt  facere,  terram  sepedictam  cum  rébus  ad  eamdcm 
spectantibus  vcndiderunt  fratribus  domus  elemosinaric  Castridunen- 
sis,  pro  sexaginta  et  quinque  libris  dunensium,  et  preterea  uno  annuali 
pro  anima  defuncte  Philipe  a  fratribus  domus  eleniosinarie  supradicte 
celebrando,  et  denarios  predictos  abbatie  Sancti  Aviti  Castridunensis 
cum  tribus  prediclis  puellis,  in  elemosinam  contulcrunt.  Richardus  au- 
tem dictus,  data  lide,  firmavit,  quod  ipse  quamdiu  Tixerit  bona  lide, 
dictam  venditionem  Domui  Eleniosinarie  predicte  garantabit,  et  quod 
eam  ab  omnibus  heredibus  suis  prout  singuli  ad  plcnam  et  pcrfectam 
etatem  exercuerint,  dicte  Fratribus  Elemosine  quitari  faciet  et  concedi. 
Id  ipsura  data  fide  firmaverunt  :  Adam  Harenc,  Odo  de  Montpancier, 
Herveus  Rufus  et  Goherius  et  Gaufridus  primoginiti  filii  ipsius  Hcrvei 
Ruffi.  Hanc  ctiam  venditionem  voluit  et  approbavit,  et  Domui  Elenio- 
sinarie prefate  concessit  Adam  de  Rardilleriis,  de  cujus  feodo  terra  illa 

(I)  Copies  ia  xui'  siJ-ole,  A.  3,  n"  125;  du  xvii»,  A.  7,  n"  C2  ;  du  xriii',  A.  8,  n°  124. 

(ï)  Renaud  (de  Mouçon),  fils  de  Keflaud  II,  comte  de  Bar,  et  d'Agnes,  lille  de  Thibaut  la 
Grandi,  comte  de  Cliampagne.  Il  occupa  l'iSvècUé  il  Chartres  de  1183  à  121"  et  mourut  le  G 
des  ides  do  décembre  1217. 


5s  ARCHIVES    DE   LA    MAISON-DIEU 

crat,  qui  et  terre  ipsius  feoduin  ipsi  Elemosine  quitavil  et  in  perpeluam 
eleinosinani  concessit  et  (ledit,  et  dicUmi  venditionem,  dala  fide,  ipsi 
Doiuui  Eleniosinarie  garantiremanucepit.  E.uo  aiiteni,  ad  prcces  utrius- 
que  partis,  pactionem  et  rem  onineni  supradictam  ipsi  Domui  Elemosi- 
nariegarantire  mamicepi.  Qiiod  ut  slal)ile  scmper  sit  ac  firmum,  litle- 
ris  comuiendavi  et  sigilii  mei  iuipressione  corilinuavi.  Actuin  anno 
gralic  II",  ce  VI°.,  mense  nuirlio. 


LXXXIV. 

Db  stallis  ecclesie  Béate  Marie  Magdalene  Castriduni  (I). 

1209. 

Novcrint  universi  tam  présentes  qnam  futuri,  quod  Ludovicus  Cani- 
bellanus,  pro  amore  Dei  et  reniedlo  anime  suc,  et  patris  et  matris  sue, 
etantecessorum  suorum,  laudantibus  et  concedentiijus  Isabella  uxore 
sua,  Oliabus  suisErniesendi  et  Isabella,  dédit  et  in  perpetuam  conces- 
sit  eleuiosinani,  Deo  et  Pauperibusdomus  eleniosinarie  Castriduni,  duas 
stallos  ad  ceram,  quos  habebat  ad  Castruindunum,  quorum  aller  silus 
est  infra  ecclcsiam  Béate  Marie  Magdalene  de  Castroduno,  alter  vero  in 
Ibro  Castriduni.  Insuper  ipse  pie  recordalionis  atîectu,  in  ccclesia  ejus- 
deni  Domus  Eleniosinarie,  in  ea  parte  ecclesie,  ubi,  antcquani  sépulture 
tradantur,  defunctorum  corpora  requiesscunt,  altare  quoddamdesuo 
proprio  fundavit  et  construxit,  ubi  pro  anima  ipsius  et  patris,  et  matris 
sue,  et  antecessorum  suorum,  et  pro  animabus  omnium  tidelium  de- 
functorum a  domus  ejusdem  sacerdotibus  et  ministris  divina  celebren- 
tur  ofticia.  Fratres  autem  domus,  pie  et  salubri  ejus  intentioni  grato 
concurrentes  affetu,  missarum,  orationuiii  et  beneficiorum  omnium, 
que  in  eadeni  doiiio  tani  a  pauperibus  in  lectis  jacentibusquam  a  sacer- 
dotibus, fratribus,  confratribus  et  ministris  cotidie  fiunt,  et  fient  in 
perpetuuni  ipsum  participcm  et  fralrem  unanimiter  concesserunt  vel 
constituerunt,  erga  memoratum  Ludovicum  promissione  tali  sese  fideli- 
ter  astringentes,  et  super  hoc  ipsum  investientes,  quod  ejusdem  domus 
capellani  ob  ipsius  anime  et  animarum  patris  et  matris  sue  et  ante- 
cessorum suorum  rcmcmorationem  et  reiiiediuni  singulis  scptimanis, 
seniel  in  die  lune,  semel  in  die  mercurii  et  seinel  in  sexta  feria,  ad 
altare  predictum  divina  oflicia  pro  defunctis  fidelibus  de  cctcro  cele- 
brabunt.  Si  autem,  fratres  Elemosine,  quod  absit,  promissionem  istam 
modo  debito  non  adinplercnt,  et  requisiti  ab  heredibus  vel  amicis  Lu- 
dovici  predicti,  emendare  forte  non  vcUent,  heredes  vel  amici  prefati 
dictum  sessirent  reddilum  donec  fratres  elemosine  predietam,  prout 

(1)  copies  du  xiii'  siècle,  A.  3,  n»  02;  du  xvin",  A.  8,  n»"9. 


DE    CHATEAVDl  X. 


59 


tencnliir  facerc,  nxcqucrentLU-  itoniin  promissionem.  Quod  ut  stabile 
scniper  sil  et  lirmuin,  taiu  ipsi  Ludovico  quam  tVatriljus  Elemosine 
placuit,  prosens  l'actiiin  litteris  coimminibus  tradi,  et  lUteras  cyrogra- 
phi  caractère  presignatas  sigillo  Domus  Eleniosiiio  subsignari.  Actuin 
anno  gratie  M"CG''.  noiio. 

LXXXV. 

De  viginti  solidis  in  banno  quadragesime  (t). 

Octobre  1209. 

Ego  Gaufridus  (2),  vicecomcs  Castriduni,  notum  facio  omnibus  tam 
(uturis  quam  presentibus,  quod  lohanna  bone  memorie  mater  mea,  in 
extrême  egritudinis  sue  lecto  posita,  ob  ipsius  honestum  etsalubre 
desiderium  a  me  complendum,  ore  proprio  sub  lidei  nomine  me  deos- 
culans,  affectudevotissimo  me  rogavit,  ut  ego,  pro  amore  Dei  et  salute 
anime  sue,  pauperibus  infirmis  sancte  Domus  Elemosinarie  de  Gastri- 
duno  viginli  solidos  reJditus  annui  comferrem,  in  usus  pauperum  in- 
firmorum  in  lectis  jacentium  expendendos.  Ego  autem,  ipsius  pie  peti- 
tioni  satisfacerevolens,  eidem  sancte  domui  yiginti  solidos  redditus  annui 
dono,  et  eos  in  banno  meo  de  privicarnio  quod  ego  habeo  ad  Gastri- 
dunum  capiendos,et  pcr  manum  illius  qui  redditum  banni  ejusdem  re- 
cipiet,  rcmota  dilatione  et  omni  inpediraento,  sive  illud  bannum  in 
manu  mea  tenebo,  sive  alius  quislibet  quocumque  modo  in  manu  sua 
teneat,  annualim  reddendosassigno  laudantibus  hoc  donuni  et  conce- 
dentibus  Adelicia  uxore  mea  et  Gaufrido  filio  meo  et  filiabus  meis  Isa- 
bella,  Adehcia,  lohanna  et  Agnetc.  Quod  ut  in  perpetuum  stabile  sitac 
firmum,  lltteiis  commcndo  et  sigilli  mei  imprcssione  conlirmo.  Aclum 
Castriduni,  anno  gralie  millcsimo  ducenlesimonono,  mense  octobris. 

(Sceau  de  Geoffrotj.) 

LXXXVI. 

llobertus  de  Mesio,  miles,  dédit  quicquid  habebat  in  molendino  Estorvelde 

Borseio  (3). 

Novembre  1209. 

Ego,  Robertus  de  Mesio,  notum  facio  omnibus  tam  fnturis  quam 
presentibus,  quod  ego,  pro  amoie  Dei  et  remedio  anime  mee,  et  ani- 

(1)  Original,  A.  70.  —  Copies  du  xvW  siècle,  A.  7,  n»  9  j  du  xvili",  A.  8,  n»  172. 

(2)  Geoffroy  IV,  vicomte  do  Châteandun  (1 19i-r215). 

(3)  Copies  du  xiii=  siècle,  A.  C,  n»  i%  ;  du  xvin»,  A.  8,  n°  275. 


GO  ARCHIVES    DE   LA    MAISON-DIEU 

maruni  parentiim  et  anlecessorum  raeorum,  laudanti])us  et  conccdeii- 
tibus  Petronillauxore  moa,  et  iippotibusmeis  Willclmo  de  Monhervilla 
etIlol)crlo  de  Mainberolis,  doiiavi  et  in  perpctiiam  elcinosinam  concessi 
Deo  et  pauperibus  sancte  Donuis  Elemosinarie  Gastridiini,  quicquid  ego 
habebam  in  molendino  Estorvel  de  Borseio,  eidem  sancte  doniui,  quiète 
et  pacilice,  perpetuopossidendiim.  Donavi  pretereaeidenidomui quatuor 
denarios  censuales,  (jucs  in  pralodeFlotel,  sepedicte  domui  a  Guillermo 
de  Choc,  fi-atre  ejusdem  domus,  in  elemosinani  collato,  annis  singulis 
capicbam.  Universitas  autcm  domus  tani  fratrnni  quani  paiipcrum  in- 
limiorum,  me  in  fratrcni  suc  domus,  et  omnium  bcnelicionini  que  in 
eadem  fiunt  et  fient  de  cetero,  parlicipem  susccpit  unanimiter  et  sociuni, 
et  post  obitum  etiam  nieum,  die  obitus  mei,  celebrabit  anniversarium. 
Ouod  totum  ut  in  perpctuum  stal)ilo  sit  ac  firmum,  liltcriscommcndavi 
et  sigilli  mei  présent!  munimincconlîrmavi.  Actum  anno  gralie  M".  CG°. 
nono,  mensenovembri. 


LXXXVII. 

De  duodecim  denariis  census  super  domum  Arnulphi  Osoa  apud 

CastriJunum  (I). 

Décembre  1209. 

Ego  GaufriJus  f'J^  Gastriduni  viceconips,  notuni  facio  omnibus  tam 
futuris  quam  presentibus,  quod  Ro])ertus  Villici,  pro  amorc  Dei  etpro 
anime  sue  et  anime  Mathei  Villici  fratris  sui  defuncli,  et  animarum  pa- 
rentum  etantecessorum  suorum  remedio,  donavit,  laudante  et  conce- 
dente  Dionisia  uxore  sua,  et  in  pcrpeluam  conccssit  clcmosinam,  Deo  et 
paupcril)us  sancte  Domus  Elemosinarie  Gastriduni,  duodecim  denarios 
census,  quos  annuatim  capiebat,  silos  in  domo  Arnulphi  Oson,  que  est 
apud  Gasliidunum,  in  Panccria;  et  omncm  burdcsagium  ejusdem  cen- 
sivc  dicte  domui  elemosinarie,  libère,  quielc  et  pacilice,  pcrpctuo  possi- 
denda.  Ego  autem,  de  cujus  feodo  prefatus  Robertus  rem  tolam  predic- 
tam  tcnebat,  ad  ejusdem  Roberti  petitionem  et  preces  prcdictam  dona- 
tionem,  salvojurc  nieo,  rolui  approbavi  et  concessi,  et  sepedicte  domui 
elemosinarie  garantiremanuccpi.  Utaulcm  hoc  in  perpeluum  slabile  sit 
ac  llrmum,  lilteris  commendavi  et  sigilli  nici  imprcssione  confirniavi. 
Actum  Gastriduni,  anno  incarnationis  Dominicc  M".  CQ".  nono,  niense 
dccembris. 


(1)  Original,  B.  88.  —  Copies  du  xiil*  siècle,  A.  3,  n»21;  du  XVii',  A.  15,  n»2;  duxvili», 
A.  8,  n»  60. 

(2)  Geoffroy  V,  vicomte  de  Cbâteaudun  (119i-1215). 


DE  CHATEAULUX.  Q | 

LXXXVIII. 

De  viginti  soHJis  in  tensamento  Bonevallis  ^1). 
Juin  1210. 

Ego  Milo  (2),  cornes  Barri  super  Secanam,  notum  facio  omnilius  lani 
presentibus  quam  fiituris,  quod  Ego,  pro  remcdio  Ebrardi  (3)  avi  inei, 
et  anime  niee,  et  patris  et  matris  mce,  et  oiuiiiuiu  antecessorum  lueo- 
riim,  lande  et  assensu  Helixandis  uxorls  mee,  et  Galcheri  (ilii  mei,  dedi 
et  in  pcrpelunni  conccssi  doniui  elemosinarie  Caslriduni  viginti  solides 
dunenses,  quos  nunnnos  in  avena  mea  de  Bonavallc,  per  njannni  pre- 
positi  mei  singulis  annis,  die  fcsto  Sancti  Martini  liicmalis  apud  Bonam- 
valleni  capiendosassignavi.  Elemosinaautem  dicta  niichi  concessit  diem 
anniversarii  mei  et  Ebrardi  avi  mei  in  perpetuumcelebrare.  Ut  autem 
istud  donuni  nieum  (irmum  et  ratum  scmper  in  posterum  permanei'et, 
présentes  feci  litteras  sigilli  mei  nuinimine  roborari.  Actum  est  hoc, 
anno  Domini  M".  CC.  X".,  mense  junio. 

[Sceau  de  Miles.) 

LXXXIX. 

De  quibusdam  doraibus  apud  Gastridunum  (4). 
7  août  1210. 

Ego  Katarina  (5)  Blesis  et  Clarimontis  comitissa,  notum  facio  omni- 
bus tam  futuris  quam  presentibus,  quod  Robertus  de  Mesio,  fidelis 
meus,  abrcnuncians  seculo,  zelo  Dei  ducUis,  se  pauperibus  inlîrmis 
sancte  donius  elemosinarie  Castriduni  in  fratrem  rcddidit  et  concessit. 
Et  secum  eisdem  pauperibus  herbergagium  domorum  suarum  de  Gas- 
triduno  eidem  domui  elemosine  contiguum,  laudanlibus  et  conceden- 
tibus  Guillermo  de  Mohervilla,  nepote  suo,  et  llobcrlo  de  Manberolis, 
nepote  Guiliermi,  in  perpetuam  elemosinam  assignavit  et  dédit.  Et 
me  sicut  dominam  suam,  rogavit  humililcr  quatinus  pro  amore  Dei 
herbergagium  illud,  quod  est  de  feodo  meo,  eidem  sancte  domui  ad 

(1)  Original  A.  87.—  Copies  du  xin«  siècle,  A.  5,  u»  15;  du  xvii',  A.  7,  n»  31  ;  du  xviii, 
A. 8.  u°  in. 

(2)  Miles  m,  comte  de  Bar-sur-Seine  et  vicomte  do  Chartres. 

(3)  Ebrard  ou  KvrardlV,  seigneur  du  Puiset,  mentiouui  dans  une  charte  de    1179   (cart. 
de  Notre-Dame  de  Chartres,  1. 1,  p.  202:  cart.  de  Saint-Père  de  Chartres,  t,  II,  p.  412.) 

(4)  Original  A.  7G.  —  Copies  du  xiii«  siècle,  A.  3,  n»  IIG;  du  xtiii",  A.  8,  n^^  117  e  294. 

(5)  Catherine,  femme  de  Louis,  comte  de  Blois,   mort  en  1-205   devant    Andrinople.   Elle 
avait  apporté  par  son  mariage  la  comte  do  Clermont  à  son  mari. 


62  ARCHIVES  DE   LA    MAISON-DIEU 

iisus  pauperum  concederem  possidere.  Ego  autem.pielatis  inliiitu  cl 
pro  salute  anime  comitis  Liidovici  karissimi  doniini  mei  memorie  feli- 
cis,  ctmee,  ad  pctitionein  ipsius  Roberti  jam  dicti,  domim  illud  ab  ipso 
sana  consideratione  factiim  domul  jam  dicte,  super  domii)us  pretaxatis, 
que  de  meo  sunt  feodo,  approbavi,  volui  et  concessi,  et  gaiantizandum 
et  tenendiim  firmiler  manucepi.  Quod  utstabiie  sit  et  firmum,  litteris 
commcndavi,  et  sigilli  mei  munimine  conlirmavi.  Datiim  per  manum 
Terrici  canceilarii  mei,  anno  incarnati  Verbi,  M°.  GC°.  decimo,VlI"  die 
mensis  augusti. 


De  vendilione  census  (I). 
Mai  1?11. 

Ego  Gaufridus  Normant,  notum  facio  omnibus  tam  futuris  quani 
presentibus,  quod  Gaufridus  quondam  nepos  Hugonis  Bigoti  de  Sainte 
Face,  vendidit  fratribus  domus  elemosine  Castriduni  censumomncra  et 
quicquid  ipse  tenebat  de  meo  feodo,  quod  ex  caduco  prcdicli  Hugonis 
avunculi  suijam  defuncti,  ad  ipsuni  devenerat,  eisdem  fratribus  ele- 
mosine babere  quiète  et  pacilice  perpetuo  possidendum,  salva  tamen  et 
excepta  ab  bac  venditione  quinta  parte  census  ejusdem  predicti,  quam 
eadem  domus  elemosine  ex  donalione  et  legato  prefali  Hugonis,  quon- 
dam fratris  ejusdem  elemosine  et  ex  supradicti  Gaufridi  et  mea  conces- 
sione  jam  tenebat,  eideni  domui  quiète  et  pacifice  perpetuo  possidenda, 
quicquid  in  futurum  de  predicta  venditione  conlinget.  Ego  autem,  ad 
petitionem  et  preces  ejusdem  Gaufridi,  venditioneui  istam  volui  con- 
cessi, et  tam  eamdem  venditionem  quam  donum  predictum  a  prefate 
Hugone  domui  elemosine  collatum,  eidem  domui  elemosine  garanlire, 
sicut  domiuus,  manucepi.  Preterea,  Ego,  pro  amore  Dei  et  pro  salute 
anime  mee,  etparenlum,  et  antecessorum  meorum,  laudantibus  et  con- 
cedentibus  Isabella  uxore  mea,  et  filio  meo  Gaufrido,  etfdiabus  mcis 
Petronilla,  lobanna,  Margarita  et  laquelina,  feodum  mcum  integraliler 
de  que  sepedictus  Gaufridus  erat  homo  meus,  et  omnes  ejusdem  feodi 
redibitiones  et  proventus  ad  me  pertinentes,  sepedicte  domui  elemo- 
sine donavi  et  inperpetuam  elemosinam  pacilice  possidere  statui  et  con- 
cessi, et  sine  redibitione  aliqua  pro  eodem  feodo  alicui,  aliquo  tempore 
cxibenda,  eidem  domui  garantire  manucepi.  Ut  autem  totum  hoc  in 
perpetuum  stabile  sit  ac  firmum,  litteris  commcndavi  et  sigilli  mei  pre- 
senti  munimine  conlirmavi.  Actum  anno  incarnalionis  Dominice, 
W.  CG°.  XI°.,  mensc  maii. 

(1)  Copies  du  x:n' siècle,  A.  6,   n-S;  Un  wr.z-,  AS,  n-!59. 


!H   CIIATEAtTIlN.  6'i 

xcr. 

Compromissio  (I). 
l"  juillet  1211. 

Henricus,  Carnotensis  archidiaconus,  omnibus  Xristi  fidelibus  pré- 
sentes litteras  inspecturis,  in  auctore  salutis,  salutem.  Noverint  univers! 
presentis  pagine  noticiam  habituri,  quod  cum  coram  nobis,  judice  ordi- 
nario,  litigaretur  inter  lobannem  Aois  ex  una  parte,  et  Guillermum 
Medicuni  ex  altéra,  super  eo  quod  dictiis  lohannes,  a  memorato  Guil- 
lermo  VII  libras  Carnotensis  moneteexigebat,  quas  et  debebant  defuncti 
Robertus  Guinefroi  et  Odelina  uxor  ejus,  ea  videlicet  ratione  quod  idem 
Guillerraus,  corum  pueros  et  hereditatem  tanquam  puerorum  tulor 
manutebat.  Cum  idem  Guillermus  inliciaretur  penitus,  defunctos  Ro- 
bertu m  Guinefroi  et  Odelinam  ejus  uxorem,  eidcm  iliud  debere  debi- 
tuni.  Tamdcm  in  Nos  et  lobannem  Agnensemmilitem,  compromiserunt 
corporaliter,  huic  fide  preslita,  quod  ipsi  gratum  et  ratum  haberent 
quicquid  super  causa  que  inter  ipsos  vertebatur,  faceremus.  Nos  vero, 
recepto  a  lohanne  Aois  super  illo  debito  sacramento,  injunximus  me- 
morato Guilli,'rmo,  ut  ipse,  singulis  annis  in  festo  Omnium  Sanctorum. 
in  solutionem  dicti  debiti,  tresmistilii  minas  solveretsepedicto  lohanne, 
vel  ejus  mandato,  quicquid  de  illo  contigeret  donec  eidem  supradicto 
debito  fuerit  satisfactus.  Hoc  autera  idem  Guillermus  fideliter  facere, 
fide  prestita,  creantavit,  tali  siquidem  facta  conditione,  quod  si  uxor 
ejusdem  Guillermi,  memoratum  R.  Guinefroi  et  Odeline  filia,  sine  he- 
rede  decederit,  ipse  a  solutione  trium  mistilii  minarum  remanebit  ab- 
solutus,  sed  eas  qui  prefatorum  R,  et  0.  hereditabunt  possidebunt, 
eidem  lohanni  vel  ejus  mandato  usque  ad  consummationeni  dicti  de- 
biti solverc  tenebuntur.  Quod  utmemoritcr  et  firmiter  habeatur,  pre- 
sens  scriptum,  ad  petitionem  partium,  nolari  fecinuis  et  sigilli  nostri 
munimine  roborari.  Datum  anno  Uomini.  M".  GC-XI".  mense  julio, 
die  veneris  posl  festum  apostolorum  Pelri  et  Pauli. 

(I)  Copie  du  xnr  siècle,  A.  3,  n°115. 


Qi  a:>ciii\es  de  l\  maiso.\-diel- 


XGII. 

De  duobus  sextariis  frunienti  super  terram  de  Francalineria,  et  uno  sextario 
super  lerram  de  Frachenis  (1). 

Octobre  1211. 

Ego  Gaufridus  de  Frachenis  miles,  notum  facio  omnibus  tara  futuris 
quam  presentibus,  quod  Ego,  Glaricia  maire  mea  et  Jakelina  uxore 
mea,  Hervco  lilio  mco  primogcnilo,  laudantibiis,  conccdenlibus  et  ap- 
probantibiis,  pro  anime  mee  anlecessorumque  meorum  remedio,  in 
puram  et  perpetuani  elcmosinam  dedi  et  irrevocabililer  concessi  Deo  et 
Pauperibus  doraus  elemosinc  de  Castriduno,  Magistro  et  Fratribiis  in 
eadem  domo  nianentibus,  duo  scxtaria  frumenti  annui  reddilus,  \idc- 
licet  :  quoddam  sextarium  super  terram  meam  de  Francalineria, 
et  aliud  sextarium  super  totam  terram  meam  de  Frachenis,  singuUs  an- 
nuis  reddenda  pcr  manus  eorniudem  qui  dictas  terras  de  cetero  possi- 
debunt.  Ouod  ut  ratum  el  thmum  in  perpetuum  permaneat,  prefatis 
Magistro  et  Fratribus,  présentes  dedi  li lieras  sigillimei  munimine  roLo- 
ratas.  Âctum  anno  Domini  M°.  GC".  undecimo,  mense  octobris. 


XCIIl. 

De  platea  Fremillon  in  castello  Caslriduni  (2). 
Janvier  1-212  (t).  si.). 

Universis  présentes  litteras  inspecturis,  Mauricius  Béate  Marie  Magda- 
lene  Gastriduni,  diclus  abbas  totuuiquc  ejusdem  loci  capitulum,  salulem 
in  Domino.  Noveril  universitas  vestra  quod  Nos,  medietatem  platée  cu- 
jusdani,  quam,  in  Gastello  Gastriduni  sitam,  nos  ex  dono  et  elcmosina 
defuncti  Fremillon,  cum  Adelicia  relicta  ipsius  Fremillon  liercbamus 
communem,  eidem  Adelicie  elGiraldo  armigero  marito  ejus  Tendidi- 
mus  pro  quinquaginla  solidos  dunenses,  et  conccssimus  cisdcm  eoruni- 
que  successoribus  universis,  absque  rcclaniatione  nostra,  platcam  eam- 
deni  quicte  et  pacilice  perpetuo  possidondam.  Quod  ut  stabile  sitac 
firmum,  présentes  litteras  super  hoc  annotari  fecimus  et  sigilli  nostri 
capituli  caractère  roborari.  Actum  anno  gratie  M°.  GG".  duodccimo, 
mense  j  an  uarii. 

(1)  Copie  du  xiV  siècle,  A.  7,  n»  151  el  152.—  ViJimus  du  10  juin  1431,  B.  -ill.—  Copie 
du  xvms  A.8,  n''223. 

(2)  Copie  du  sin'sièola,  A. 3,  n°135. 


DE    CHATEAIDUN.  65 

XGIV. 

De  decimis  de  Guillarl(l). 
Mai  1212. 

Universis  présentes  litteras  inspecturis,   tam  fiituris  quam  presenti- 
bus,  Thomas,  Dunensis  archidiaconus,  cum  dileclione  salutera  univer- 
sitati  vestre.  Per  présentes  litteras  innolescat.quodTheobaldus  do  Guil- 
lart,  miles,  in  nostra  [presentia]  constitutus,  pro  amore  Dei  et  remcdio 
anime  sue  et  anime  Gaufridi  fdii  sui  jam  defuncli,  et  Fulchcrii  fratris 
sui,  et  parentum  et  antecessorura  siionim,  dédit  et  in  perpetuam  assi- 
gnavit  elemosinam  Dco  et  Pauperibus  intîrmis  sancte  domus  Elemosine 
Castriduni,  décimas  terrarum  suaruni  omnium  ad  territorium  de  Guil- 
lart  pertinentium,  et  super  eodem  dono,  Guillermum  de  Gaudo  dicte 
domus  elemosine  procuratorem,  in  nostra  presentia  investivit.  Domus 
autem  ejusdem  (ratres  très  sextarios  bladi  quos  eadem  domus  in  terra 
predicta  de  Guillart  de  dono  Fulcherii,  fratris  predicti  Tbeobaldi,  de 
reddituannuocapiebat,  pro  donodictarum  decimarum  libère  percipiendo 
tam  dicto  Tbeobaldo  quam  ipsius  heredibus  dictam  terram  de  Guillart 
de  cetero  possessuris,  in  perpeluum  quitavcrunt.  Testes  sunt  hii  :  Ste- 
phanus,  decanus  Perlicensis;  Dionisius,  procurator  decanatus  Castri- 
duni; Milo  Coifarius;  Gaufridus  Catus;  Robertusde  Bona  Valle;  Ragi- 
naldus,  presbyter  Guillonville;  lohannes,  majordeGuillonvilla;  Odo  de 
Primevilla;  Gaufridus  de  Porcheronvilla  et  alii  plures.  Ut  autem  hoc  in 
nostra  factum  presentia  in  perpetuum  stabile  duret  ac  tirmum,  nos  ad 
sepedicti  Tbeobaldi  de  Guillart  petitionem  et  preces,  présentes  ex  Inde 
litteras  annotari  fecimus  et  sigilli  nostri  caractère  roborari.  Actum  Cas- 
triduni publiée,  in  claustro  abbatie  Béate  Marie  Magdalene.  anno  Verbi 
incarnati  M".  GG°.  duodecimo,  mense  maii. 


XCV. 

De  décima  de  Guillart  (2). 

Mai  1212. 

Universis  présentes  litteras  inspecturis,  Guillelmus  de  Gaudo,  domus 
elemosinarie  Castriduni  minister  humilis,  totusque  ejusdem  domus 
conventus,  salutem  et  orationum  munus.   Noverit  universitas  vestra 

(1)  Copies  du  xiii'siècle,  A.  3,  n"  33  ;  du  xriii'',  A.  8,  n"  00. 

(2)  Copio  du  XIII'  siècle,  A.  4,  n"  C. 


06  AR'.nivi;s  de  la  maisox-diiîi 

(jiiod  TlieobaUiiis,  miles  de  Guillart,  pro  amore  Dei  cl  rcmcdio  anime 
sue  et  Fiilchorii  fralris  sui  et  (jaufridi  filii  sui  et  parontum  et  ante- 
ccssorum  siioruni,  dédit  et  in  pcrpetuam  assignavit  elemosinaiu  Deo 
et  Pauperibus  inlirmis  donius  noslre  decimani  omnium  fructuum  to- 
tius  terre  sue  de  Guillart  et  super  eodem  dono  domum  nostram  ad 
altare  Beati  Nicholai,  patronis  nostri,  ipsum  donuin  in  persona  propria 
ipsc  offerens,  invcslivit.  Nos  aulem  piani  et  saluLrein  cjusdem  Theo- 
baldi  volunlatem  circa profectum  ipsius anime  attendentes,  ipsum  Theo- 
baldum  in  collegium  et  fraternitatem  donius  noslre  suscipientes,  eum- 
dem  participera  et  fratrem  bonorum  omnium  domus  nostre  tam 
temporalium  quam  spiritualiuni  consliluimus,  tantam  portionem 
bencllciorum  omnium  que  in  eadeni  domo  facta  fuerunt  ab  ejusdem 
domus  initio,  et  liunt  colidie  et  fient  do  cetcro,  ipsius  anime  et  Gau- 
fridi  sui  lilii  et  parentum  suorura  quantam  nol)is  ipsis  expocimus, 
plenarie  conccdenles.  Insuper  eidem  Tbeobaldo  de  conmiuni  fratrum 
nostrorum  assensu  conccssimus  «luod,  quandocun(iue  eidem  placuerit, 
ad  donunn  nostram  sicut  frater  ejusdem  domus  accédât,  et  sesc  eidem 
domui  ad  scrviendum  paupercs  reddens,  tam  cohabitationem  quam 
parlicipationem  bonorum  donius,  reniota  omni  occasione,  percipiat. 
Preterea  post  perceptioncm  fructuum  presentis  anni  de  décima  terre 
prefate  ipsius  Tlieobaldi  de  Guillart,  quam  decimam  domus  nostre  per 
raanum  suam  integraliter  colliget  et  asportabil  ubique  voluerit  sepe- 
dicto  ïbeobaldo  eanidem  decimani  tradidinius  ad  modiationem  dinii- 
dii  modii  ybernagii  pro  eadeni  décima,  (juanidiu  ipsam  decimani  eidem 
tenere  et  nostro  nomine  coUigere  placuerit,  domui  nostre  annuis  sin- 
gulis  persolvendani.  Preterea  très  sextariosbladi  quos  donius  nostra  in 
predicta  terra  ïheobaldi,  de  dono  Fulcheriitratris  sui,  annuatim  dered- 
ditu  capicbat  tam  Tbeobaldo  quam  heredibus  suis  et  omnibus  eamdem 
terram  de  cetcro  possessuris  in  perpctuum  quitavit.  Preterea  quando 
oidem  Tbeobaldo  in  fratrem  domus  nostre  collegium  venire  et  babitare 
placuerit,  arpentum  ununi  de  vineis  nostris  in  competenti  loco  situm 
eidem  Tbeobaldo  trademus  pro)>riis  sumptibus  suis  excolendum,  unde 
vinum  indoliis  donius  nostre  repositum  ad  usus  suos  percipiat,  in  ex- 
pensani  vini  in  eadem  domo  nostra  exinde  facicndam.  Ut  autem  hoc 
stabile  sit  ac  lîrmum,  litteris  presentibus  commendavimus  et  presentis 
sigilli  donius  nostre  munimine  conlirmavimus.  Actum  Gastriduni  anno 
gratie  M°.  CG".  duodecimo,  mense  niaii. 


DE  CHATEAUDUN.  <.< 

XCVI. 

De  una  emina  bladi  reddilus  in  molendino  de  Bretinhi  (t). 
Juillet  1212. 

Ego  Odo  Brunelli,  dominus  de  Logron,  notuni  facio  omnibus  tam  fu- 
tiuis  qiiani  presentibus,  quod  Radulpbiis  molendinariiis  de  Bretinbipro 
amore  Dei  et  pro  sainte  aiilnic  sue  et  animariim  parentuiu  et  anteces- 
sorum  suorum  dédit  in  puram  et  perpetuam  elemosinam  assignavit  L)eo 
et  paupei-ibus  inlirmis  donius  Elemosinarie  Castriduni  unam  emiiiam 
bladi  redditus  annui  capiendam  in  iino  modio  redditus  bladi qucm  ipse 
babet  in  molendino  de  Bretinlii  in  festo  sancti  Remigii  de  reddituejus- 
dem  molendini.  Ego  autem,  ad  cujus  feodum  dictus  pertinent  redditus  et 
ipsum  molendinuni  prefatum,  idipsum  ad  petitionem  et  preces  ejusdem 
Radulphi  predicti,  volui,  concessi  et  dicte  domui  Elcmosine  garantire 
niauucepi.  Et  ut  hoc  in  perpetuum  stabile  sit  ac  fîrmum  litterisconi- 
mendavi  et  sigilli  mei  muniniine  roboravi.  Actuni  Castriduni  anno  gra- 
tie  M".  GG°.  duodecimo,  mense  julii. 

XCVII. 

De  duobus  modiis  annone  in  molendino  de  Varenna  (2). 
Juillet  1212. 

Ego,  Odo  Burelli,  Curie  Alani  dominus,  facio  nolum  omnibus  tam  fu- 
turis  quam  presentibus,  quod  ego,  pro  amore  Dei  et  remedio  anime 
mce  et  parentum  et  antecessorum  meorum,  duos  modios  annone  red- 
ditus annui,  quos  Odo  de  Corniereio  pauperibus  inlirmis  donnis  Elemo- 
sinarie Castriduni  in  perpetuam  contulit  elemosinam,  in  molendino 
de  Varenua,  qui  de  meo  est  feodo,  annualini  in  octabis  Natalis  Domini, 
quicumque  prefatum  molendinuni  tenuerit,  quiète,  libère  et  pacilice  in 
perpetuopossidere concessi;  et eamdeni  elemosinam  prefalis  pauperibus 
garantire  manucepi.  Quod  ut  in  perpetuum  stabilesit  ac  lirmum,  litteris 
meis  commendavi  et  sigilli  mei  presenti  muniniine  conlirniavi.  Actum 
Blcsis,  anno  incarnationis  Dominicc  M".  CG°.  duodecimo,  mense  julii. 

(1)  Original  B.  3G5.  —  Copies  du  xiiii^  siècle,  A.  6,  ii«  37  ;  du  xviii',  A.  8,  n»  2C9. 

(2)  Copies  du  xiii-  sièola,'  A.  3,  n°  141,  et  A.  C,  n'  10;  du  xvil%  A.  7,  n»»  137  et  li3;  du 
xvill',  X,  8,  n'»  137  et  224. 


68  ARCHIVES   DE   LA    MAISON-DIEU 

XCYIII. 

De  composilione  platearum  inter  Abbatiam  et  Elemosinam  sitarum  (1). 

Juillet  1212. 

Univcrsis  présentes  littcras  inspecluris,  tara  futuris  quam  presenti- 
bus,  Mauricius,  Béate  Marie  Magdalene  nastriduni  dictus  abbas,  tolius- 
que  ejusdem  loci  convenliis  in  Domino  salntem.  jS'overit  universilas 
veslra  contenlionem  quam  inter  nos  ex  una  parle,  et  Guillermum  de 
Gaudo,  procuratorem  domiis  clemosine  Castriduni,  cjusdcmque  domiis 
fratres  ex  parte  altéra  vertebatur,  super  cimeterio  et  piateis,  que  sunt 
inler  abbatiam  nostrara  et  domura  Elemosine,  in  quibus  fratres  do- 
mus  Elemosine  in  die  nundinarum  quas  habentapud  Castrumdunum  in. 
festo  béate  Marie  Magdalcne  stalla  poiiebaut  ad  opus  nundinarum,  no- 
bis  id  ipsum  sine  nostre  voluntatis  assensu  posse  lieri  contradicenli- 
bus,  ita  pacilicatam  fuisse  :  Quod  fraties  domus  Elemosine,  soivendo 
nobis  annuatim  quinque  solidos  dunensium  in  assumptione  béate  Marie 
cum  bono  assensu  nosiro  ad  omnimodosususprediclarum  nundinarum 
suarum  habebunt  usum  dictorum  cimiterii  et  platearum  omnium  que 
sunt  extra  portas  nostrarum  ecclesie  et  abbatie.  Ita  tamen,  quod  in  pia- 
teis que  sunt  inter  abbatiam  nostram  et  domum  Elemosine,  non  licebit 
quadrigus  in  die  earumdem  nundinarum  sedere,  salva  etiam  yïa.  qua- 
dam  per  quam  populus  ad  nostram  gradiatur  ecclesiam  cadem  die.  Pre- 
terea  licebit  fratribus  elemosine  uti  censivis  suis  quas  tenent  de  abba- 
tia  noslra  sicut  voluerint,  reddendo  ccnsus  suos  abbatie,  et  vice  mutua 
licebit  nobis  uti  censivis  nostris  quas  tenemus  de  elemosina,  sicut  vo- 
luerimus,  reddendo  census  suos  domui  elemosine.  Ut  autcm  hoc  sta- 
bile  sitetlirmum,  présentes  litteras  annotari  fecimus  et  sigillicapituli 
nostri  munimine  roborari.  Actum  publiée  in  capitule  nosiro,  anno 
gratie  millesimo  ducentesimo  duodecimo,  mense  julii. 

XGIX. 

De  pace  inter  Nos  et  Abbatiam  Béate  Marie  Magdalene  Castriduni  (2). 

Juillet  1212. 

Universis  tara  futuris  quam  prescnlibus  présentes  littcras  inspecluris, 
Mauricius  Béate  Marie  Magadelene  Castriduni  dictus  abbas  toliusque 

(1)  Copies  du  xiii'  siècle,  A.  3,  n°  12i  ;  du  xvin*,  A.  8,  n°  1"3. 

(2)  Copie  du  xiii'  sii'c'.e,  A.  3,  n°  S8:  du  xviil»,  A.  8,  n"  18. 


DE   CHATEAUDLN. 


69 


loci  ejusdem  conventus  salutem  in  eo  in  quo  vera  salus.  Noverit  uni- 
vesitas  vestra  causas  quasdam  que  inter  nos,  ex  una  parte,  et  Guillor- 
mum  de  Gaudo  procuratorem  doinus  Elcmosinarie  Caslriduni,  et  ejus- 
dem domus  iratres,  ex  parte  altéra,  vertcbantur,  de  commun!  as- 
sensu  utriusque  partis  sicut  pcr  singula  capitula  subscribuntur  pro  bono 
pacis  tenninatas fuisse.  De  stallis  cerariorum  est  ita  :  quod  illis quatuor 
cerariis,  qui  tenent  stalla  cerarie  de  censiva  nostra  in  nostra  ecclesia 
Bcate  Marie  Magdalene  de  Castroduno,  vel  ipsorum  mandalo  licebit 
vendere  autem  vel  intra  ecclesiam  Beati  Nicholai  seu  infra  proprissum 
domus  elemosine,  in  vigilia  et  in  die  festivitatis  Beati  Nicliolai  singu- 
lis  annis,  nullo  autem  alio  die  licebit  eis  sine  assensu  abbatis  aut  prioris 
nostri  ibidem  vendere.  De  altaribus  est  ita  :  quod  nunquam  consli- 
tuentur  plusquam  tria  altaria  in  ecclesia  Domus  Elemosine.  De  matri- 
moniis  est  ita  :  quod  de  familia  Domus  Elemosine  in  eadem  domo  ele- 
mosine tradentur  connubio.  Sponsalia  erunt  canonicorum  nostrorura 
de  nostra  ecclesia  Béate  Marie.  De  servientibus  Elemosine  est  ita  :  quod 
servientes  Domus  Elemosine,  merccnarii,  in  passca  tantummodo  ve- 
nient  ad  nostram  ecclesiam  Béate  Marie  ad  confessionem  suam  et  per- 
ceptionem  cucaristie;  hoc  autem,  nullo  alio  die  aut  tempore  tenebuntur 
facere.  De  omnibus aliis  rébus  ad  jusparochiale  pertinentibusnichil  am- 
plius  ab  eisdem  servientibus  poterimus  exigere,  non  aliquid  aliud  dein- 
ceps  erga  scpedictam  Domum  Elemosine  seu  in  quoscumque  in  eadem 
domo  raaneutes,  pro  jure  parochiali  poterimus  amplius  de  cetero  recla- 
mare.  De  Trunchetis  est  ita  :  quod  propria  terra  Domus  Elemosine  que 
sita  est  ultra  noam  que  protenditur  a  foramine  Forraier,  usque  ad  Plan- 
chas vadiTonnellarioruma  medio  filo  ejusdem  noe  versus  Choam,  et  om- 
nes  minute  décime  de  omnibus  manenlibus  et  mansuris  in  eadem  parte 
terre  ejusdem,  exceptis  minutis  decimis  de  propriis  animalibus  Domus 
Elemosine  cedunt  in  parochiam  Choe.  Décima  vero  messium  ejusdem 
terre  remanet  quita  Domui  Elemosine  dando  pro  eadem  décima  canoni- 
cis  Choe  singulis  annis  très  minas  ybernagii  et  très  minas  avene,  de 
bladis  ejusdem  terre  sine  pejoratione  aJiqua  ad  mensuram  cum  qua 
mensuralur  décima  Choe.  Et  apud  earademterram  requirent  et  habebunt 
redditum  canonici  Choe.  De  tota  terra  autem  alla,  minutas  décimas  et 
décimas  messium  ejusdem  terre  et  omne  jus  parochiale  tam  nos  quam 
canonici  Choe  quitamus  et  in  perpetuum  concedimus  sepedicle  Domui 
Elemosine.  Ut  autem  presens  factum  noslrum  in  perpetuum  stabilitate 
gaudeat  inconcussa,  présentes  litteras  super  hoc  annotari  fecimus  et  si- 
gilli  capituli  nostri  caractère  roborari.  Actum  publiée  in  capitule  nos- 
tro,  anno  incarnationis  Dominice,  M".  CG°.  duodecimo,  mensejulii. 


70  ARCHIVES   DE   LA    MAISON-DIEU 

c. 

De  decimis  quod  Goherius  de  Laneriaco  donavit  apiid  Villam  Episcopi  (l,', 

Janvier  1213  (r.  st.). 

Ego  Goherius  de  Lcnnere,  notiiin  facio  omnibus  lain  futuris  quam 
presentibus,  quod  Hugo  de  Matiuicriis,  miles,  laudantilius  et  contoden- 
tibus,  uxore  sua  Ermesendi,  et  filiis  suis,  Theobaldo  et  Girardo,  et  lilia- 
bus  suis,  Hodeburgi  et  ejus  maiito  Rolterto,  Matildi  et  ejus  marito 
Gaufrido,  omnes  décimas  quas  habebat  apud  Villevesquez,  Tendidit 
magistro  et  fratribus  Donuis  Elemosinarie  ('astriduni,  pro  triglnta  libris 
dunensium,  eidein  Domui  Elemosine,  libère,  quiète  et  pacilice,  perpé- 
tue possidendas,  ab  omni  servicio  et  obnoxietate  omuimoda  libéras  pe- 
nitus  et  immunes,  manucapiens  et  fide  data  confirmans  venditionem 
dicte  Domui  Elemosine  garantire  indempnem.  Ego  autem,  de  que  dictus 
Hugo  prefatas  tenebat  décimas,  ad  petitionem  et  preces  sepedicti  Hugo- 
nis,  hominis  raei,  dictani  venditionem  volui,  approbavi  et  concessi,  et 
sepedicte  Domui  Elemosine  garantire  manuccpi.  Quod  in  perpetuum 
stabile  duret  ac  firmum,  litteris  prescntibus  commendavi  et  sigilli  mci 
munimine  confirmavi.  Actuni  anno  Domini  M°.  GG°.  decimo  tertio, 
mense  januarii. 

CI. 

De  terra  apud  Molariam  (2). 

Février  l'^13  w.  st.). 

Ego  Theobaldus  de  Dangeolo,  notum  facio  omnibus  tara  futuris  quam 
presentibus,  quod  Symon  Garrel  de  Bonavalle  et  Hersendis  uxor  ejus, 
pro  amore  Dei  et  remcdio  animarum  suarum  et  parentum  et  anteces- 
sorum  suorum,  in  puram  et  perpetuam  clemosinam  contulcrunt  Dco  et 
pauperibus  inlîrmis  sancte  Domus  Elemosinarie  Castriduni,  quicquid 
ipsi  emptione  sua  comparaverant  apud  Molariam  a  Gauterio  de  Loe- 
villa,  terram  scilicel  et  nemus,  quicquid  videlicet  apud  Molariam  dictus 
Gauterius  integraliter  possidebat.  Ego  aulem  ad  cujus  feodum  dictum  . 
tenementum  omne  pertinebat,  ad  petitionem  et  preces  supradicti  Gau- 

(1)  Copies  du  un' siècle,  A.  c,  n»  U  ;  du  xvn',  A.  7,   n»C7;    du  xviil»,  A.  8,  n- 193   et 
B.  680,  n'I. 

(2)  Original  B,  048,  n-l.  —  Copies  du  xin' siècle,  A.  3,  n»  130,  et  A.  G,  n'SO;  du  xvii", 
A.  7,  n-  liO. 


DE    CHAÏEALUUN.  71 

terii  de  Loevilla,  hominis  mei,  landantibus  et  concedentibus  filiis  meis 
Bernardo  et  Theobaldo,  id  ipsum  volui,  conccssi  et  dicte  Doniui  Elenio- 
sinarie  garautire  mamicepi.  Ita  taiiicn  qiiod  dicta  Domus  Elemosinaria 
pro  tenemento  predicto  michi  et  licrcdilnis  meis,  singulis  annis,  duos 
solidos  dunenses  censuales  tantummodo,  reniota  omni  alia  consuetu- 
dine  et  redibilionc  omnimoda,  in  lesto  Sancti  Reniigii  persolvet.  Quod 
util!  perpctuum  stabile  duret  ac  liniium,  liltoiis  meis  commendavi  et 
sigilli  mei  presentisraunimine  confîrmavi.  Actam  annogratie  niillesimo 
ducentesimo  tertio  dccimo,  mense  februarii. 


CIL 

De  ccnsivis  apud  Cloiam  (t)_ 

Juin  1213. 

Ego  Amauncus  uo  Trou,  notum  facio  omnibus  tam  fuluris  quam 
prcsentibus,  quod  Hugo  major  de  Logron  pro  amore  Dei  et  anime  sue 
et  animarum  patris  sui  et  matris  sue  et  antecessorum  suorum  remedio 
dédit  et  in  purani,  liberam  et  perpetuam  conccssit  elemosinam  Deo  et 
pauperibus  inlirmis  sancte  Domus  Elemosine  Castriduni,  duos  dcnarios 
censuales  silos  in  domo  Amdree  Tropinel  que  est  apud  Cloiam  in  quin- 
quello  ejusdcm  ville  sita,  cuni  proventibus  omnibus  cjusdcm  census,  et 
burdesagio  ad  eamdem  censivani  pertinente,  sicul  eadem  ccnsiva  do- 
mus illius  ab  onere  et  communitate  alterius  censive  domus  ejusdera  di- 
visa est,  annuatim  apud  Casirumdunum  in  festo  beatiNicbolai,  eidem 
Domui  Elemosine  persolvendos.  Hoc  donum  voluerunt  et  concesserunt 
Matildis  uxor  dicti  Hugonis  majoris  et  Agnes  eorum  lilia.  Id  ipsum  vo- 
luerunt et  concesserunt  Robertus  Villici  et  Dionisia  uxor  sua,  de  quo- 
rum feodo  dictus  Hugo  dictam  tenebat  censivam.  Hoc  ipsum  voluit  et 
concessit  Adam  de  Cloia,  miles,  ad  cuj  us  feodum  dicta  perlinebat  cen- 
siva.  Egoautem,  adcujus  feodum  dicta  iterum  perlinebat  censiva,  ad 
petitionem  et  preces  dictorum  Ade  de  Cloia,  bominis  mei,  et  Roberli 
Villici  et  ipsius  prefali  Hugonis  majoris,  id  ipsum  volui  et  conccssi  et 
garantire  manucepi.  Et  ut  hoc  in  perpetuum  stabile  duret  acfirmum, 
Utteris  commendavi  et  sigilli  mei  munimine  confirmavi.  Actum  anno 
gratie  M°.  CC".  HI".  decimo,  mense  junii. 

(11  Copies  du  xiti»  siècle,  A.  3,  n°  i;!6.  et  A.  C,  n°  2!  ;  du  xvm",  A.  8,  n"»  132  et  265. 


'^  /RClinES    DE    LA    MAlSO.Nblhf 

cm. 

De  censibus  apud  Cloiam  (1). 

Décembre  1213. 

Ego  Amauricus  de  Trou,  noUini  facio  omnibus  tara  futuris  quam  pre- 
sentibus,  quod  ego,  pro  amore  Dei  et  remedio  anime  mee  et  anima- 
rum  palris  mei  et  matris  mee  et  antecessorum  meoruui,  pro  duobus 
solidis  rcdditus  annui  quos  bone  memorie  Hugo  patcr  meus,  qnondam 
dederat  in  perpetuam  clemosinam  pauperibus  infirmis  sancte  Domus 
Elemosinarie  Gaslriduni  et  cos  assignaverat  in  censibus  suis  de  Cloia 
annis  singiilis  capiendos,  ego,  donuni  patris  mei  cupiens  ampliare, 
dicte  Domui  Elemosinarie  duos  solidos  et  unum  denarium  census  de 
eisdem  censibus  de  Cloia,  in  esscambium  perpetuum  assignavi;  dequi- 
bus  Hugo  Girout  de  Cloia  tredecim  denarios  dunensiam  de  censu  quos 
michi  dobebat  de  terra  qiiadam  sita  inter  Cloiam  et  Monligniacum,  et 
Guillermus  Hugou  quatuor  denarios  de  terra  que  est  in  varanna  inter 
Cloiam  et  Monligniacum,  et  magister  Hugo  de  Cloia  quatuor  denarios  de 
terra  que  est  in  eodem  loco;  Pelrus  de  Varenna  quatuor  denarios  de 
terra  que  est  in  eodem  loco  eidem  prefate  domui  elemosine  rcddent  an- 
nuatim  in  natuli  Beati  Nicbolai.  Ne  autem  hoc  donum  patris  mei  et 
meum  postoro  malicia  inmutari  valcat,  aut  infirmari,  présentes  litteras 
nieas  super  hoc  annolari  l'eci  et  sigilli  mei  presenli  muni  mine  roborari. 
Actum  apud  Cloiam,  anno  gratie  millesimo  duceutesimo  tertio  decimo, 
mense  decembris. 


CIV. 

De  Molaria  (2). 
Décembre  1213. 

Ego  Theobaldus  de  Dangeolo,  omnibus  ad  quos  littere  iste  pervene- 
rint,  salutem.  Noverit  universitas  vestra  quod  Galterius  de  Loivilla 
vendidit  Simoni  Garrcl  et  uxori  ejus  quadraginta  libras  quicquid  possi- 
debatapudMolariam,  scilicct  terram  et  nemus,  concedente  uxore  sua 
Auburgi,  et  fratribus  suis  Guillermo  et  lohanne,  et  sororibus  suis,  Ma- 
tildi  et  Agnete  ;  ita  quod  predicta  Auburgis  uxor  predicti  Gallerii  quit- 
tavit  omnino  spontanca  voluntale  quicquid  in  bac  venditione  per  dota- 
liciumrcclamarepotuisset;ctego,  ad  cujusfeodumhoc  pertinebat,  adpc- 

(1)  Copie»  du  xiii*  siècle,  A.  3,  n"  108,  et  A.  6,  n'  24  ;  dn  xvill»,  A.  8,  n»  tll. 

(2)  Copies  du  ww  siècle,  A.  3,  n»  158,  et  A.  6,  n"  31  ;  du  xvii',  A.  7,  n»  1 18. 


DE  chateaudlx.  73 

titionem  ulrorunique,  scilicet  predicti  Galterii  et  predicti  Simonis 
Garrel  ;  hoc  cideni  Simoni  et  hercdibus  suis  raanucepi  in  perpetuum  ga- 
rantizure,  tali  modo  quod  idem  Simon  et  uxor  ejus,  et  heredes  eorum, 
miclii  et  heredibus  meis  duos  solidos  de  censu  in  festo  sancli  Remigii 
persolvent  annuatim.  Preterea  concessi  quod  idem  Simon  et  uxor  ejus 
hoc  quod  emptuni  est  ab  eis  in  elemosina  quovis  aliunde  donare  possint, 
et  ego  vel  heredes  mei  in  hac  venditione  nidiil  amplius  prêter  hos  duos 
soUdos  prenominatos  reclamare  poterimus.  Quod  ut  ratum  et  stabile 
permaneat,  ex  concessu  filiorum  mcoruni  Bernaldi  et  Tlieobaldi  sigilli 
mei  munimine  roboravi.  Auclum  anno  ab  incarnatione  Doniiui  M°.  GG". 
tertio  decimo  mense  decembris. 


GV. 

Privilegium  Romanum  (1). 

10  juin  1213. 

Innocentius  episcopus  (2),  servus  servorum  Dei,  dilectis  filiis  magis- 
Iro  et  fratribus  domus  t)ei  de  Gastroduno  salutem  et  apostolicam  bene- 
dictionem.  Gum  a  nobis  petitur  quod  justum  est  et  honeslum,  tam  vigor 
equitatis  quam  ordo  exigit  rationis,  ut  id  per  sollicitudincm  officii  nos- 
tri  ad  debitum  perducatur  effectum.  Ea  propter,  dilecti  in  Domino  filii, 
vestris  justis  postulationibus  grato  concurrentes  assensu,  reddilus  et 
possessiones  de  Jalans  et  alia  bona  vestra,  sicut  ea  omnia  juste  et  paci- 
fiée possidelis,  vobis  et  per  vos  prefate  vestre  domui  auctoritate  apos- 
tolica  confirmamus  et  presentis  scripti  patrocinio  communimus.  Nulli 
ergo  omnino  hominum  liceat  hanc  paginam  nostre  confirmationis  in- 
fringere,  vel  ei  ausu  temerario  contraire.  Si  quis  autem,  lioc  attentare 
presumpserit,  indignationem  omnipotentis  Dei  et  beatorum  Pétri  et 
Pauli  apostolorum  ejus  se  noverit  incursurum.  Datum  Laterani  quarto 
idus  junii,  pontificatus  nostri  anno  sexto  decimo. 


CVI. 

De  una  modiata  terre  apud  Guicheri  juxta  Autolium  et  de  quadam  domo,  vel  de 
terra  sancli  Jacobi  de  Brueriis  (3). 

Juillet  1214. 
Ego  lohannes  de  Rubco  Monte,  notum  facio  omnibus  tam  futuris 

(1)  Copies  du  xiii'  siècle,  A.  3,  n»  40;  du  xvii«,  A.  10,  n°  i  j  du  iviil%  A.  8,  n°  9. 
(î)  Innocent  111,  pape  (1198-1216). 

(3)  Original  B,  m.—  Copies  du  xni",  A.  3,  n-SÎ;  du  xvni%  A.  17,  no  1,  et  A.  8,  n°16- 
(Le  cartulaire  A   3  porte  comme  titre  :  de  terra  Sancli  Jacobi  de  Brueriis. 


74  ARCHIVES   DE    LA    MAISOX-DIEU 

quam  presenlibus,  qiiod  pro  anioie  Dei  et  remcdio  anime  mec  et  ani- 
marum  palris  et  matiis  mee  et  antecessoruin  meorum,  laudante  et  coii- 
cedente  Agatha  uxore  inea,  donavi  et  in  purain  et  perpetuam  elemosi- 
nam  assignavi  et  concessi  Deo  et  paupeiiijus  infirmis  sancte  Domus 
Elemosinarlc  Castriduni  domiini  quaindain  aJ  paupcres  ibidem  hospitan- 
dosetunam  modiatain  terre  in  parochia  Aiilolii  apiid  Giiiciieri  silas, 
ab  omui  oiiere  et  obnoxietate  omnimoda  libéras  et  immuncs,  dicte  Do- 
niui  Elemosinarie  quiète,  bbere  et  pacifiée  in  perpetuo  possidendas. 
Quod  donum  meuni  ut  in  perpetuum  stabile  durot  ac  Mrmum,  litteris 
presentibus  commendavi  et  sigilli  nici  presenti  muiiimine  confirmavi. 
Actum  anno  incarnationis  Dominice  millesimo  ducenlesimo  quarto  de- 
cimo,  mense  julii. 

{Sigillum  lohannis  de  Rubco  Monte.) 


Gvn. 

De  duodecim  denariis  census  super  domurn  Guillermi  Doblior  (1). 

Décembre  1214. 

Ego  Robertus  de  Bapaumis,  miles,  nolum  facio  omnibus  tam  futuris 
quam  presentibus,  quod  ego  pro  amore  Dei  et  remedio  anime  mee,  et 
animarum  patris  mei  et  matris  mee  et  aniecessorum  meorum,  laudan- 
tibus  et  concedentibus  Eiisabnlli,  uxore  mea,  et  filiis  meis  Slepbano, 
Henrico,  Andréa,  Petro  et  Tboobaldo,  cl  tilial)us  meis  Matildi  et  Sezilia, 
donaviet  inpuram  etperpetuamelemosinamassignavi  et  concessi  Deo  et 
pauperibns  inlirmis  sancte  Domus  Elemosinarie  Castriduni,  duodecim 
denarios  census,  cum  omni  burdesagio  et  o])noxietale  ad  eamdem  cen- 
sivam  pertinentibus,  quos  Guillermus  Doblier  de  Castroduuo  michi  de- 
bebat  partim  pro  quadani  parte  domus  sue  petrine  que  est  apud  Cas- 
trumdunum  in  Herlebauderia  et  partim  pro  platcis  quibusdam  ejusdem 
Guillermi  dicte  domui  sue  adhercntibus  el  vicinis.  Pro  beneficio  autem 
isto  dicte  domus  fratres  dies  anniversarios  obitus  patris  mei  et  matris 
mee,  sese  in  eadem  domo  celcbraturos  annuatim  in  perpetuam  fide- 
litcr  proniiscrunt.  Ego  vero  donum  mcum  prediclum  eidcm  domui 
elemosine  liberum,  indempne  et  pacificum  garantira  manucepi,  et  fide 
prestita,  conlirmavi,  tali  etiam  modo  quod  si  forte  Domus  Elemosine  seu 
liosspites  in  eadem  ccnsiva  Elemosine  manentcs  per  vexationem  seu 
molestationem  alicujus  cujuscumque  pro  dcfectu  garaudizalionis  mec 
pcnam  gravantem  aut  dampnum  incurrerent,  ego  dicte  Domui  Elemo- 

(I)  Original  B,  68,  —  Copie  du  xiii«  siècle,  A.  3,  u-  113,  et  A.  6,    n°  i4  ;  du    xvll»,    A.  T, 
n»  35  ;  du  xviu',  A.  8,  n»»  1 15,  180  et  273. 


DE    CHATEAUDUiV.  75 

sine  plcgios  cledi  Aiibertum  de  Sancto  Sepulchro,  Giraldum  Gali  ol 
Nevelonem  de  Bossco  Ausoudi,  milites,  et  preterea  Gaufridum  Cati  et 
Gervasium  Estrivart,  dampnum  ipsiiis  Elemosine  et  hosspitum  iii  iiiteg- 
rum  restaurandi.  Qiiod  ut  in  perpetuum  stabile  sit  et  tirmum,  litteris 
prescntibus  comniendavi  et  sigilli  mei  raunimine  confirniavi.  Actum 
anno  incarnationis  Doniini,  M".  GG".  quarto  decimo,  mense  decem- 
bris. 


CVIIl. 

De  decem  solidis  reddilus  in  theloneo  de  Curvavilla  (1). 

Août  1215. 

Ego  Guarinus  de  Friseia  notum  facio  omnibus  tam  futuris  quam 
presentibus,  quod  ego,  pro  amore  Dei  et  remedio  anime  mee  et  pa- 
rentum  et  antecessorum  meorum,  decem  solides  reddilus  annui,  quos 
lobannes,  lïater  meus,  et  ego  pauperibus  sancte  Domus  Elemosinarie 
Gastriduni  jampridem  dedimus,  et  in  theloneo  nostro  de  Gurvavilla  in 
eadem  villa  in  feslo  sancti  Remigii  per  manum  illius  qui  dictum  thclo- 
neum  recipiet  annuatim  capiendos  assignavimus,  eidem  domui  elemo- 
sine in  termino  nominato  sine  dilatione  aliqua  reddendos  statui.  Et  ut 
idem  reddilus  eidem  domui  reddatur  in  perpetuum  illibatus,  donum 
istud  fralris  mei  et  meunî  litteris  presentibus  commendavi  ac  sigilli  mei 
presentis  munimine  confirmavi.  Actum  anno  gratie  millesimo  GG". 
quinto  decimo,  mense  augusti. 

CIX. 

De  censibus  apiid  Proenvilla,  apud  Crespainvilla  et  in  Escures  {"). 

Octobre  1215. 

Ego  Nivelo  Marcelli  notum  facio  omnibus  tam  futuris  quam  presen- 
tibus, quod  Mauricius  de  Turchepot  pro  amore  Dei  et  remedio  anime 
sue  et  patris  et  raalris  sue  et  antecessorum  suorura  dédit  et  in  pu- 
ram  et  perpetuam  elemosinam  assignavit  Deo  et  pauperibus  infirmis 
sancte  Domus  Elemosinarie  Gastriduni  duos  solidos  et  octo  denarios 
census,  de  quibus  débet  Aaliz  de  Ghantelou  octo  denarios  silos  in  terra 

(l)  Original  B,  318,  n"  I.  —  Copies  du  xiii- sièclo,  A.  3,  n- 107  et  A.  6,  n^SÎ;  du  xvii", 
A.  7,  n°  13;    du  ivm»,  A.  8,  n°  1(J8. 

(i)  Copies  du  xiii»  siècle.  A.  3,  n"  103,  et  A.  C,  n»  1  ;  du  xvn'  siècle,  A.  7.  n"  47,  du 
XTiii»  siècle.  A.  8.  n°  lOi. 


76  ARCIU\ES    DE     LA    MAlSO.N-DIEf 

que  esl  iii  terra  juxtavineis  de  Proenvilla,  cl  Hugo,  niedicus  de  Cha- 
marcio,  duodecim  denarios  silos  in  terra  que  est  apudCrespainvillam,  et 
Gilo  Ferronus  duodecim  denarios  pro  arpenlo  vinee  que  est  in  Esscu- 
res,  annualira  in  nalivitate  Béate  Marie  dicte  doniui  pei-petuo  persol- 
vendos.Ego  vero,  de  cujus  feodo  dictus  Mauricius  censura  tenebat  pre- 
dictum,  Araelina  de  Virgulto,  uxore  mea,  ex  cujus  parte  ego  illud  ip- 
sum  tenebam  feodum,  id  ipsum  volente  et  concedente,  ad  pctilionem  et 
preces  sepedicti  Mauricii,  horainis  mci,  supradictum  donum  approbavi, 
volui  et  concessi,  et  dicte  Domui  Elemosine  garantire  manucepi.  Et  ut 
hoc  in  perpetuuni  stabile  duret  ac  firmuni,  litteris  prcsentibus  com- 
mendavi  et  sigilli  mei  muniniine  confirniavi.  Actum  anno  incarnatio- 
nis  Dominice  M".  CG".  quinto  decimo,  mense  oclobris. 


ex. 

De  dccimis  de  Porcheronvilla  (I). 

Juin  1216. 

Raginaldus  ^2)  Dei  gratia  Carnotensis  episcopus,  universis  ad  quos 
présentes  littere  pervenerint  tara  prescntibus  quam  futuris,in  Domino 
salutem.  Cum  sancta  Domus  Eleniosinaria  Castridunensis  cnpiosa  pau- 
perum  infirmorum  ad  eam  undique  conlluentiumcolidianamultitudine, 
et  erga  eosdem  pauperes  infirmos  sollicita  et  vigili  diligentia  carilalis 
omnimode  disnocatur  et  pielalis  visccribus  habundare  :  inde  est  quod 
nos,  elemosinas  eisdem  paupcribus  ad  ipsorum  sustemptationem  in  ea- 
dem  domo  perpeluo  faciendam  a  bone  memorie  fidelibus  universis  tara 
viventiims  quam  defunctis,  tara  predecessorum  noslrorum  quam  nostro 
tempore  coUatas  ad  eorumdem  usus  pauperum  conservare  tcnemur, 
quietas  et  indempnes.  Nos  igitur,  décimas  quas  Hugo  de  Basonviila, 
miles,  et  Maria  uxor  ejus,  de  tenementis  suis  lotalibus  etterriloriis  tam 
de  Porcheronvilla  quam  de  villa  que  dicitur,  Feularde  tam  de  bladis 
quam  de  rébus  omnibus  aliis  in  manu  nostra  specialiter  resignaverunt, 
laudantibus  id  ipsum  et  concedentibus  filiis  suis  Hugonc,  Gilone,  Gui- 
done,  lacobo  et  Bartholomeo  et  filia  sua  Esglentina,  quas  easdem  déci- 
mas nos  ad  predictorum  Hugonis  et  Marie  petitionem  paupcribus 
dicte  Domus  Elemosinaric  dedimus  et  conccssimus  perpetao  possidcn- 
das.  Intupîr  et  omnes  alias  décimas  quas  eadem  domus  inpresenti 
possidet  vel  in  futurum  annucnte  Domino  adoplura  est,  nec  non  et  alios 
redditus  quos  eadem  Domus  Elemosinaria  nunc  possidet  vel  in  futurum, 
Deo  volente,  juste   et  canonicc  poterit  adipisci,  eidem  sancle  domui 

(1)  Copies  du  xiil*  siècle,  A.  3,  n«  102  ;  du  XTii',  A.  17,  n"  5  ;  du  ivni',  A.  8,  n'  10. 

(2)  Renaul  (de  Mouçon),  évêque  de  Chartres  (1183-121T|. 


DE    CHATEAUDUN.  il 

confirniamus.  Quodut  inperpetuumstabile  sit  ac  firmum,  id  ipsum  prc- 
sentibus  commendatum  litteris,  sigillinostri  presentis  niunimine  duxi- 
mus  confirmandum.  Actum  Carnoti,  anno  Domini  M".  CG°.  sexto  de- 
ciiiio,  mensejunii. 

CXI. 

De  quatuor  sextariis  ybernagii  opud  Villam  Episcopi  (1). 
Juillet  1216. 

Ego,  Hugo  Biselli,  notum  facio  omnibus  tara  futuris  quam  presenti- 
bus,  quod  Garinus  de  Joi,  miles,  pro  amore  Dei  et  remedio  anime  sue, 
et  parentum,  et  antecessorum  suorum,  laudantibus  et  concedentibus 
Elysabeth  uxore  sua,  et  Willelmo  filio  suo,  et  filiabus  suis  Aramburgi 
et  Sezilia,  donavit  et  in  puram  et  perpetuam  elemosinamconcessit  Deo 
et  pauperibusinfirmis  Domus  Elemosinarie  Gastriduni  quatuor  sextarios 
ybernagii  redditus  annui,  quos  ipse  habebat,  silos  in  terris  et  hospitibus 
quibusdam  de  Villevesque;  in  terris  videlicet  et  hospiciisdomini  Ade  de 
Bardilleriis,  mililis,  très  sextarios;  in  terris  et  hospiciis  defiincti  Flaeau 
unam  eminam  ;  et  in  terris  et  hospicio  ipsius  prefate  domus  elemosine 
imam  eminam,  dicte  Domui  Elemosine  annuatim  in  festo  saneti  Remi- 
gii  quiète,  libère  et  pacilice  perpetuo  capiendos.  Ego  auteni  banc  ele- 
mosinam  dicte  Domui  Elemosinarie  factam  ad  petitionem  et  preces 
dicliGarini  de  Joi,  hominis  raei.  qui  prcfatum  redditum  de  meo  tenebat 
feodo,  Yolui  approbavi  et  concessi,  et  dicte  Domui  Elemosinarie  garan- 
tire  manucepi.  Quod  ut  in  perpetuum  stabile  sit  ac  firmum,  litteris  id 
ipsum  commendavi  presentibus,  ac  sigilli  mei  impressione  confirmavi. 
Actum  anno  incarnationis  Domini  M°.  CG°.  sexto  decimo,  mense 
julii. 

GXII. 

De  quadraginta  solidis  in  stallis  bolengariorum  apud  Aurelianum  (2). 
Mars  1217  (y.  st.). 

Philipus  (3)  Dei  gratia  Fi'ancorum  rex.  Noverint  universi  présentes 
pariter  et  futuri,  quod  nos  elemosinam  illam  quam  karissimus  progc- 
nilor  nosler  bone  memorie  Ludovicus  (4)  pro  remissionc  peccatorum 

(r,  Copies  dn  iiu'  siècle,  A.  6,  n»  21  ;    du  xvii",  A.  7,  n°  63  ;  da  xvm",  A.  8,  n°  190. 

(2)  Copies  du  xiii»  siècle,  A.  3,  n"  1G5;  du  xnii",  A.  8,  n°  H. 

(3)  Philippe-Auguste  (U80-i;23'. 

(4)  LonisYlI  (1137-1180;. 


78  ARCHIVES   DE    LA    MAISON-DIEU 

suorum  et  antecessorum  suorum  animabus  fccU,  sicutex  ipsius  liltcris 
nobis  constitit,  paiiperibiis  Xrisli  et  liosspitali  de  Gastroduni  de  qiuulra- 
ginta  solidis  anuualiin  habendis  in  crastino  Passchc  apud  Âureliaiimn 
in  stallis  bolengariorum  de  primo  redditis  nuinmis,  ralara  habemus  et 
cam  volumus  observari,  cl  sicut  prcdiclnni  est  reddi.  Qiiod  ut  perpe- 
tnum  robur  oblineat  présentes  litlcras  sigillo  nostro  lecimus  sigil- 
lari.  Actuni  Paciaci,  anno  Domini  M".  GG°.  septimo  decimo,  niense 
niarcii. 


CXIII. 

De  décima  apud  Pyvarderiam  et  de  pluribus  aliis  (1). 

1217. 

Ego  Gaiifridus  de  Droi,  miles,  notnm  facio  omnibus  tani  futuris 
«juam  prcsenlibus,  (juod  ego  pro  aniore  Dei  et  remedio  anime  et  paren- 
tum  et  antecessorum  meorum,  dedi  ac  in  puram  et  pcrpetuam  elemosi- 
nam  concessi  Deo  et  paiiperibus  infirmis  saiicte  Domus  Elemosinarie 
Castriduni  omnem  niiuiilani  decimam  quam  liabclKim  apud  Pvvarde- 
riam,  apud  Granchias,  apud  Gouberderiam,  apud  Boscum  Villici,  et 
preteroa  duas  partes  minute  décime  quas  babebam  apurt  Lnndam,  dicte 
Domui  Elemosinarie  quiète,  libère  et  pacilice  pcrpctuo  possidendas. 
Hocdonum  voluit  et  concessit  uxor  mcaMalildisetGaufridus  filius  meus 
primogenitus.  Ut  autem  hoc  ipsum  donum  nieum  pauperibus  dictis  in 
perpetuum  stabiie  duret  ac  firmuni,  ego  prescntibus  id  ipsum  litteris 
conmiendavi,  et  sigilii  mci  prcsenli  munimine  conlirmavi.  Actum  anno 
incarnationis  domini  nostri  Jesu  Xristi,  M°.  CG".  septimo  decimo. 

CXIV. 

De  décima  apud  Pivarderiam  et  de  pluribus  aliis  (2). 

1217. 

Ego  Iobannes(3),  dominus  Montigniaci,  notum  facio  omnibus  lain 
futuris  quam  prescntibus,  quod  Gaufridus  de  Droi,  fraler  meus,  pro 
amore  Dei  et  remedio  anime  sue,  et  parentum  et  antecessorum  nbstro- 
rum,  laudante  et  concedente  uxore  sua  Malildi,  dédit  et  in  puram  ac 
perpetuamelemosinam  concessit  Deoet  pauperibus  infirmis sancte  Domus 

(1)  Copies  (lu  XIII'  sifrcle,  A.  3,  n»  53;  du  xvill-,  A.  8,  n«  51. 

(2)  Copie  du  xili*  siècle,  A.  C,  n»  12. 

(si  Jean  !"■,  dit  lo  Houx,  seigneur  de  Montipny-lo-Gaunelon  (118S-1ÎI91. 


DE    CHATEAUDDN.  79 

Elemosinarie  Gastriduni  totales  minutas  décimas  suas  de  Pyvaideria,  de 
Golarderia,  de  Grangiis,  de  Bosco  Yillici,  et  preterea  duas  partes  minute 
décime,  quas  liabebat  apud  Landani,  eidem  Domui  Elemosinarie  quiète 
et  pacilice  perpétue  possidendas.  Ego  autem,  ad  cujus  feodum  pertinent 
décime  prenotate,  ad  petitionem  ac  preces  dicli  Gaufridi,fratrismei, 
donum  istud  volui,  approbavi  et  concessi,  et  dicte  Domui  Elemosinarie 
garantire  manucepi.  Et  ut  id  ipsum  stabile  duret  ac  fîrmum,  litteris  pre- 
sentibus  commendavi  et  sigilli  mei  presenti  munimine  confirmaTi.  Ac- 
tum  anno  gratie  M°.  CG".  septimo  dccimo. 


CXV. 

De  décima  apud  Pivarderiam  (1). 

1217. 

Universis  présentes  litteras  tam  fufuris  quam  presenlibus  inspectu- 
ris  Gaufridus,  Dunensis  Archidiaconus,  in  Domino  salutem.  Noverit 
universitas  vestra,  quod  Gaufridus  de  Droi,  miles,  laudante  etconce- 
dente  uxore  sua  Matildi,  dcdit  et  in  puram  ac  perpetuam  elemosinam 
concessit  Deo  et  pauperibus  inlirmis  sancte  Domus  Elemosinarie  Gas- 
triduni, pro  amore  Dei  et  sainte  aninie  et  parentum  et  antecessorum 
suorum,  omnem  rainutam  decimam  quam  habebat  apud  Pivarderiam, 
apud  Urangias,  apud  Golarderiam.apudNemusVillici,  et  preterea  medie- 
tatem  minute  décime  quam  habebal  apud  Lendam,  dicte  domui  elemo- 
sine  quiète  et  pacitice  perpétue  possidendas.  Nos  autem,  id  ipsum  in 
nostra  factura  presentia  ad  petitionem  ac  preces  prefaii  Gaufridi  de 
Droi  [concessimus].  Ut  diclum  ipsius  donum  dictis  pauperibus  in  per- 
petuum  stabile  duret  ac  tîrmum,  litteris  presentibus  commendalum 
sigilli  nostri  munimine  duximusconlirmanduni.  Actum  Gastriduni  anno 
gratie  M".  GG".  septimo  decimo. 


GXVI. 

De  dimidio  modio  ybernagii  in  molendino  novo  do  Curia  Alani  (2). 
Mars  1218  (v.  st.). 

Ego,  Odo  Borrelli,  dominas  Cortelani,  notum  facio  omnibus  tam  fu- 
turis  quam  presentibus,  quod  amore  Dei  et  anime  mes  rcmedio,  et  an- 

(I)  Copies  du  xm«  siècle,  A  3,  n»  121  ;  du  stiii',  A.  8,  n°  120. 

<2)  Original  B,  344.  —  Copies  du  xni«  siècle,  A.  3,n°  143,  et  A.  6,  n'  17  ;  du  xvii',  A.  7, 
n°  138;  du  xviii»,  A.  8,  n°  139. 


80  ARCHIVES   DE   LA    MAISOiV-DltU 

tecessorum  meorum,  laudante  et  concedcnte  Margarita,  uxore  mea,  cl 
Odone,  filio  meo,  et  lohanna,  filia  mea,  dedi  et  concessi  pauperibus 
domiis  olemosinarieCastriduni,  inpuram  atque  perpetuam  elemosinani, 
dimidium  modium  ybernagii  in  Molendino  Novo  intcr  Cortelanum  et 
Fontes,  capiendum  in  eodera  molendino  per  manum  illius  qui  dictum 
molendinum  lenebit,  et  rcddendum  in  fcsto  sancti  Remigii  annuatim. 
Ut  autem  hoc  donum  ratum  mancret  ac  lirmum,  ad  majorera  confir- 
mationem,  sigilli  mei  munimine  roboravi.  Aclum  Castriduni  anno  Do- 
mini  M°.  CG°.  VHP.  X".,  mense  martii. 


CXVII. 

De  uno  milliario  alleclium  et  summa  olei  (i). 
Avril  1218. 

EgoTheobaldus(2),  Blesensis  etClarimontis  comes,  omnibus  notuui  fa- 
cio,  quod  ego,  pro  remedio  anime  mee  et  animarura  bone  memoric 
antecessorum  meorum,  laudante  et  concedente  Clemencia,  uxore  mea, 
dedi  in  perpetuam  elemosinain  et  concessi  donuii  Dei  de  Castroduno, 
adsustentationem  pauperum,  unum  milliarium  alleclium  et  unam  sum- 
mam  olei,  capiendos  singulis  annis  in  prima  ebdomada  quadragesime 
in  prepositura  Castriduni.  Quod  ut  ratum  sit  et  firmum,  présentes  lit- 
teras  feci  conscribi  et  sigilli  mei  munimine  confirmavi.  Aclum  apud 
FirmitatemVillenolii,  annogratie  M°.  GC°.  oclavodecimo,  mense aprilis 
per  manum  Terrici,  cancellarii  mei. 

CXVIII. 

De  decem  solidis  in  pedagio  de  Novo  Castro  (3). 

Octobre  1218. 

Ego  Hugo,  Novi  Gastri  dominus,  omnibus  tara  futuris  quam  presen- 
tibus  notum  facio,  quod  ego,  pro  amorc  Dei  et  remedio  anime  mee  et 
antecessorum  meorum,  laudante  et  concedente  Âlienor  uxore  mea  cum 
heredibus  meis,  donum  quoddam  quod  Gervasius,  pater  meus,  [Domui] 
EIcmosinarie  Gastriduni  dodit  et  in  perpetuam  concessit  eleniosinam, 
proutin  litteris  suis  continetur,  benigniter  concedens,  confirmavi,  vide- 
licet  :  X  solidosGarnotensiumreddendos  annuatim  et  in  pedagio  de  Novo 

(1)  Copies  du  xm'  siècle,  A.  3,  n»  35,  cl  A.  5,  n»  U  ;  du  xvn»,  A.  7,  n*  7. 

(2)  Thibaut  VI,  comte  do  Blois,  fils  de  Louis  et  de  Catherine  de  Clermont. 

(3)  Originnl  B,  277.  —  Copies  du  xvi'  siècle,  A.  5,  n»  17  ;  du  xvil',  A.  7,  a-  M. 


DE  CHATEAIDIX.  SI 

Castro  per  manum  illius  qui  dictum  pedagium  recipict,  quicuiuqiie  sit 
ille,  in  die  lesli  Sancti  Reiuigii,  remota  omni  dilatione,  a  fratibus  vol 
ministris  jamdicte  domus  elemosinarie  singulis  annis  percipiendos. 
Quod  ut  latum  permaneat  et  inconcussum  persistât,  lilteris  meis  com- 
mendanssigllli  mei  karactere  roborando,  presens  scriptuin  confirniavi. 
Acturu  apud  Castrum  Novum  ;  datum  anno  Domini  M".  CG°,  X°.  VIII". , 
mense  octobri. 


CXIX. 

De  décima  de  Mamberolis  (1). 

1218. 

Ego,  Goherius  de  Mamberolis,  miles,  notum  facio  omnibus  tam  fii- 
turis  quam  presentibus,  quod  Roscelinus  de  Mamberolis,  bone  memorie, 
frater  meus,  in  sui  constitutione  testamenti,  pro  amore  Dei  et  sainte 
anime  sue,  et  parentum,  et  antecessorum  nostrorum,  dédit  etinpu- 
rani  ac  perpetuam  elemosinam  concessit  Deo  et  Pauperibus  infirmis 
sancte  domus  elemosinarie  Gastriduni,  quatuor  sextarios  bladi,  reddi- 
tus  annui,  et  eos  in  redditu  décime  sue  de  Mamberolis  annuatim  infeslo 
Sancti  Remigii,  per  manum  illius  qui  decimam  eamdem  tenuerit,  sine 
dilatione  capiendos  apud  Mamberolis,  assignavit.  Hoc  autem  karissimi 
fratris  mei  donum  approbavi,  volui  et  concessi.  Et  ut  in  perpetuum 
dicte  domui  stabile  duret  ac  firmum,  litteris  presentibus  commen- 
davi,  ac  sigilli  mei  munimine  conlirmavi.  Actura  anno  Domini  M°.  GG°. 
octavo  decimo. 


CXX. 

De  tribus  solidis  in  censu  de  Castriduno  ("2). 
1220? 

Ego,  Gaufridus  de  Lannere,  universis  notum  facio,  quod  mater  uxo- 
ris  mee  dédit  in  elemosinam  très  solidos  Infirmis  Pauperibus  elcniosine 
domus  de  Castroduno,  et  duos  solidos  Leprosis  de  Sancto  Lazaro,  in  censu 
suoquem  habet  in  hoc  Castro.  Ita  tamen,  quod  si  in  die  Sancti  Aviti  dc- 
narii  isti  non  reddentur,  ille  quisquis  fuerit  qui  censum  reddere  debue- 
rit  secundo  die  post  festum  Sancti  Aviti  predictam  elemosinam  cuni 
eraendatione  legis  sue  reddere  compelletur.   Quod  totum  volui  et  pro- 

(1)  Copies  du  iiii» siècle,  A.  C,  n"  9;  da  iviil*  siècle,  A.  8,  n»  2C3. 

(2)  Copies  du  xiii*  siècle,  A.  6,  n*  6  ;  da  XVIU',  A.  8,  n*  2C0. 


82  ARCHIVES   DE   LA    MAISON-DIEU 

baviet  ut  ratum  pcrmanerct  ob  rcmediiim  anime  mee  ctparcntum  meo- 
rum,  mci  sigilli  munimine  confirmavi.  Istis  prcsentibus  :  Goherio  de 
Lannere,  fratrc  meo;  Hugone  de  Alneto;  Luca  de  Villa  Hermoi;  Sté- 
phane de  Boccha  ;  niagistro  Laurencio. 


cxxr. 

De  trecentis  nemoris  arpentis  de  Bellafago  ex  dono  Ursionis 
domiiii  Fraclevallis  (1). 

Mars  1221. 

In  nomine  Patris  et  Filii  et  Spirilus  Sancti.  Ego  Ursio  de  Mellaio,  do- 
rainiis  Fraclevallis,  omnibus  notum  facio,  quod  ego,  de  voluntate  et  as- 
scnsu  karissime  uxoris  mee,  Emrae,  et  filii  mei  Philipi,  et  filie  mec  Mar- 
garite,  pro  remedio  anime  mee  et  uxoris  mee  et  parentum,  et  antcces- 
sorum  meorum,  donavi  et  concessi  in  perpetuam  clemosinam  Dec  et 
pauperibus  domus  clcmosinarie  Castriduni,  trecenta  nemoris  arpenta 
cum  fundo  terre,  sita  inter  magnam  viam  que  tendit  a  Bellafago  versus 
Fractcvallem  ex  uno  latere,  et  nemus  quod  dicitur  Nemus  Borrelli  ex 
altero  latere,  et  in  longum  sicut  protendit  se  a  piano  Bellefagi,  versus 
Malabrancheriani  et  Quercum  de  Tripode,  quantum  opus  fueril  doncc 
supradictos  trecentorum  arpentorum  numcrus  pcrficiatur,  ab  cisdem 
tanquam  sua  propria  libère,  quiète  et  pacifiée  in  perpeluum  possidenda, 
et  pleno  jure  habcnda,  usquc  ad  eo  quod  si  quis  in  mundo  aliquod  jus 
vel  usagium  in  illo  nemore  habet  vel  habere  se  dicat,  tcneor  illud  libe- 
rare  meis  propriis  sumptibus,  et  expensis,  excepto  berbagio  monacho- 
rum  elemosine  Gystercierisis  ad  septem  viginti  animalia.  Donavi  etiam 
et  quitavi  dictis  pauperibus  omne  jus  quod  in  eodem  nemore  babebam, 
et  omnimodam  justiciam  ,  hoc  excepto  quod  miclii  retinui,  cervum,  ca- 
preoluni,  et  porcum  silvcslrcm,  per  me,  vel  per  meos  venatores,  quo- 
tienscumque  volucro  capiendos,  ita  lamen  quod  in  dicto  nemore  infra 
mêlas  circa  illud  nemus  positas  non  polcro  baiam  lacère,  ncc  quicquid 
aliud  facere  in  dicli  nemoris  delrimentum.  De  venalione  autera  ibidem 
capta  sic  erit  :  quod  si  cervus  vel  cerva,  capreus  vel  caprca,  infra  mêlas 
nemoris  capiatur,  corium  crit  pauperum  predictorum  ;  et  si  porcus  vel 
porca  ibidem  capiatur,  quatuor  janboni  erunl  pauperum  prefatorum.Si 
autem  frater  vel  ccrlus  nunciusdictorum  pauperum  ad  bestiam  capien- 
dam  prescns  fueril,  stalim  dicta  pars  pauperum  eidem  tradetur.  Sin  au- 
tem per  meum  fidelem  nunlium  usque  ad  domum  Bellefagi  miltetur  et 
tradetur  procuratori  domus.  PrctereaPhilippus  de  Pusians,  miles,  eluxor 

(I)  Original,  D.  700.—  C -pics  J:i  xiii'  ficelé,  E.  5,  n"  7  :  de  1C08,  B.  708;  copies  B.  "'07, 
n"  1  et  3. 


DE   CHATEAUDUN.  85 

et  heredes  ejus,  quicquid  in  dicto  nemore  habebant  vel  habere  se  dice- 
bant,  ad  preces  meas,  Deo  et  paupcribus  predictis  dederunt  et  pcnitus 
quitaverunt,  data  fide,  proruiltentes  quod  nicbil  in  eodcm  nemore  de 
cotero  rcclaniabunt.  De  nemore  autem  mensurando  et  mctendo,  ex  as- 
scnsu  el  voluntate  mea  et  fratrum  prcdicte  domus,  erit  super  dilcclum 
meum  Nicholaum  de  Frescot,  canonicum  Carnotensem,  tali  modo  quod 
quicquid  idem  Nicbolaus  super  hoc  fecerit,  gratum  et  ratuni  habcbinuis 
ex  utraque  parte.  Ne  autem  instiganle  diabolo  per  me,  quod  absit,  vel 
per  aliquem  heredum  aut  successorum  meorum,  pauperes  et  fratres 
dicte  domus  super  hoc  posscnt  in  postcrum  in  aliquo  molestari.  De  bis 
omnibus  tideliter  et  firmiler  observandis,  lidem  presliti  corporalem  in 
manu  reverendi  patrls  et  domini  mei,  Gallerii,  Dei  gratia  Garnotensis 
episcopi,  promittens  sub  pena  quinquaginta  marcarum  auri  puri  ad 
pondus  trecense,  quod  nullo  unquam  tempore  contra  istud  donum  ve- 
nireni,  et  quicquid  ab  ipso  episcopo  feodaliler  tenebam  eidem  in  contra- 
plegium  dedi,  rogans  ipsum  et  requirens,  ut  tanquam  et  episcopus  raa- 
nucaperet  se  bona  fide  contra  omnes  donum  istud  dictis  paupcribus 
garantizandum,  et  ut  se  suosque  successores  erga  dictos  pauperes  supra 
feodum  quod  ab  ipso  teneo,  plegios  constilueret  per  me,  et  beredibus, 
et  successoribus  meis,  quos  ad  hoc  donum  firmiter  observandum,  et 
bona  fide  proposse  suo  defendendum  voie  esse  in  perpetuum  sub  dicta 
pena  obligatos.  Statuons  insuper  ne  aliquis  super  hoc  legitans  coram 
aliquo  judice,  nisi  prius  solutis  dampnis  et  expensis,  et  pena  supradicta 
aliquatenus  audiatur,  quodlibenter  michi  concessit.  Ita  tanien,  quod  si 
ego,  Ycl  aliquis  heredum  aut  successorum  meorum,  contra  istud  jdonum 
meum  venire,  aut  dictos  pauperes  vel  fratres  dicte  domus  in  aliquo  mo- 
leslare  presumpserit,  sine  fidei  transgressione  possit  iste  episcopus  vel 
successor  ejus,  feodum  quod  ab  ipso  modo  teneo,  sesire  et  in  manu  sua 
tenereusque  ad  plenam  dampnorum  satisfactionem,  et  expeusaram,  et 
solulionem  pêne  supradicte.  Promis!  etiam  data  fide  quod  ab  omnibus 
quos  possem  bona  fide  laudari  faccrem  donum  istud,  et  concedi.  Et  om- 
nem  securitatcm  de  plegiis  et  de  litteris  super  hoc  dono  firmiter  obser- 
vando  eisdem  faciam  meliorem  quam  potero  et  ubi  viderint  expedire.  Et 
si  in  scripto  isto,  vel  in  litteris  istis,  fratribus  predictis  aliquid  videbitur 
emendendum  quod  cedat  ad  commodum  dicte  domus,  ad  voluntatemdi- 
lecti  mei  Nicholai  prcnominati  illud  sine  difficultate  qualibet  emendabo. 
Rogavi  etiam  episcopura  ut  dictis  paupcribus  et  fratribus  dicte  domus 
super  hoc  darct  litleras  suas  patentes  iu  quibus  contineretur  se  manu- 
capere  modo  supradicto  quod  supradicta  omnia  bona  fide  faceret  obser- 
vari,  et  eadem  confirmaret.  Magister  vero  et  fratres  dicte  domus  hbera- 
liter  michi  concesserunt  se  anniversarium  karissimi  patrls  mei,  Nevelo- 
nis  de  cetero  singulis  annis  cclebraturos.  Post  deccssum  vero  karissimc 
matris  mee  Adelicie,  et  meum,  et  predicte  uxoris  mee,  Emme,  annuatim 


84  ARCIin'ES   DE    LA    MAISON-DIEU 

anniversarin  noslra  celebrabunt,  et  super  hoc  dabunt  michi  suas  paten- 
tes littcras  sigillo  suo  signalas.  Ut  autem  hec  omnia  supradicta  rata  nia- 
neantet  firma,  sigilli  mai  munimine  confirniavi.  Actum  anno  Domini 
M".  GC".  vicesimo  primo,  mensc  martii. 


CXXII. 

De  trccentis  nemoris  arpentis  ex  dono  Ursionis  domini  Fractevallisfl). 

Mars  1221. 

[Reveren]  dissimo  patri  suoac  domino  Galferio,  Dei  gratia  Carnotcnsi 
episcopo  (2).  Ursio  de  Mellaio,  dominus  Fractevallis,  ejusdcm  miles,  sa- 
lutcra  et  dilectionem.  Quia  quedamcontincntur  in  litterismeisquas  vo- 
Lis  transmitto  per  dilectum  meum  Nicholaum  de  Frescot,  canonicuiii 
Carnotenscm,  in  quibus  appendet  ad  caudam  [vel]  corrigia,  sigillum 
meum  viridi  cera  impressum,  non  fuerunt  forsitan  corara  vobis  dicta 
quum  apud  Garnotum,  in  domo  vestra,  in  capella  beali  Martini,  donavi 
Dec  et  pauperibus  elemosine  Gastriduni  in  perpetuam  elemosinam  tre- 
ccnta  nemoris  arpenta  et  ea  in  manu  vestra  resignavi,  et  de  ipsis  Ma- 
gistrum  dicte  domus,  noinine  pauperum  sesivistis.  Rogo  vos  et  requiro, 
tanquam  episcopum  et  dominum  meum  legium,  quatinus  omnia  que  in 
dictis  litteris  continentur,  dignemini  confirmare,  et  constituatis  vos  et 
successores  veslros  cpiscopos  pro  me  et  lieredibus  et  successoribus  meis 
supra  feodum  quod  a  vobis  modo  teneo  plagios  et  responsales  de  damp- 
nis  et  expensis  eisdem  pauperibus  ad  plénum  resarciendis  et  de  solutionc 
pêne  que  in  predictis  liticris  meis  continelur.  Si  ego,velaliquis  herodum 
aut  successorum  meorum,  contra  istud  donum  meum  venire,  vel  dictos 
pauperes  vel  fratres  in  aliquo  modo  super  hoc  presumpserit  molestarc, 
et  de  omnibus  aliisque  in  predictis  litteris  continentur  a  me  et  heredibus 
et  successoribus  meis  lideliter  et  firmiter  observandis  et  super  hoc  detis 
vcstras  patentes  litteras  pauperibus  et  fratribus  dicte  donms  sub  sigilli 
vestri  munimine  roboratas,  ne  vero  in  posterum  possildubitari  quod  ad 
pctitionem  et  preces  meas  hoc  feceritis,  litteras  islas  patentes,  in  testi- 
monio  vobis  transmitto  eodem  sigillo  proculdubio  quo  fuerunt  alie  quas 
per  dictum  Nicholaum  vobis  transmitto  super  hoc  eodem  negocio  sigil- 
latas.  Datum  anno  Domini  M".  GG°.  XX°.  primo,  mense  martii. 

(I)  Original,  B.  709.  —  Copies  du  xiii"  siècle.  A,  3,  n°  HC,  et  A.  5,  n»  2:  du  xrW,  A.  7, 
n  tfiO;  du  xv:ii',  A.  8,  n«  142,  et  B.  711,  n»  1., 
(J)  Gauthier,  évêquo  do  Chartres  (1118-1234). 


DE    CHATEAUDUN.  85 


CXXIII. 

Uxor  Ursionis  domir.i  Fract(!vallis  concessit  donum  de  trecentis  nemoris 

arpentis  (1). 

Mars  1221. 

Universis  Xristi  fidelibus  présentes  li  Itéras  inspecturis,  Nicholaus, 
Vindoclnensis  Decanus,  in  Domino  salutem.  Noverint  universi  quod  no- 
bilis  mulier  Emma,  uxor  nobilis  viri  Ursionis  de  Mellaio,  doniini  Frac- 
tevallis,  in  presentia  nostra  qui  vocate  fueramus  ad  hoc  specialiter  au- 
diendum,  laudavit  et  concessit  donuni  quod  dictus  maritus  suus  fecerat 
Deo  et  pauperibus  elemosine  Caslridunensis  de  trecentis  arpentis  ab  eis- 
dem  pauperibus  et  fratribus  in  pei'petuam  elemosinam  perpetuo  possi- 
dendis.  Et  si  quid  juris  ratione  dotis  vel  quolibet  alio  modo  in  eodem  ne- 
more  habebat,  illud  penitus  quitavit  lidem  prestans  corporalem  in  manu 
nostra  quod  in  eodem  nemore  nichil  prorsus  de  cetero  reclamabit.  Phi- 
lippus  et  Margarita  dictorum  Ursionis  et  Emme  tilii,  eodem  die,  corani 
nobis  laudaverunt  idipsum  et  concesserunt(2).  Incujusreitestimonium 
et  firmitatem,  Nos,  tune  tcmporis  vice  fungentes  archidiaconi  et  decani, 
nostras  patentes  litteras  pauperibus  et  fratribus  dicte  domus  dedimus 
sigilli  nostri  munimine  roboratas.  Actum  in  castello  Fractevallis,  auno 
Domini  M".  GG".  yicesimo  primo,  mense  martii. 


CXXIV. 

De  duobus  slallis  ad  panem  vendendum,  in  foro  Gastriduni  (a). 

1221. 

Ego  Gaufridus  (4),  vicccomes  Gastriduni,  omnibus  notum  facio  quod 
Matheus  Fromi,  burgensis  Gastriduni,  vendidit,  pretio  quadraginta  li- 
brarum  duuensis  monete,  magistro  et  fratribus  domus  elemosinarie  Gas- 
triduni, adusus  pauperum  ejusdem  domus  duo  stalla  ad  panem  vendcn- 

(1)  Original,  B.  710,  n»  1.  —  Copies  du  xui'  siècle,  A.  6,  n"  36  :  dn  irin»,  A.  8,  n"  2CS. 

(21  Pans  le  copie  A.  G,  n<»  3ô,  après  le  mot  concesserunt,  se  trouve  intercalé  :  «  Testes  sunt  : 
N.  deFrecot;  Radulphus  presbyter:  Robertus  Je  Cliavernay  :  Raginaldus  de  Binais,  miles; 
Adam  clerious  :  Adam  do  Binais  ;  Bochart  de  Fractevalle  :  Joliannes  Borse  Parisiensis  ;  Odo 
de  Tiivilla;  Radulphus  ilorel;  Matheus  de  Morees;  Arnulphus  Marron,  famulus  elemosine, 
et  Gilo  presbyter  elemosine;  Blaudin  munerius;  Robinus  quatretestes ;  Colinus  nutricins  puc- 
rorum  domini  Fractevallis.  ■> 

(3)  Original,  A.  67.  — Copies  du  xin« siècle,  A.5,  n'35;  du  xviii",  A. 8,  n»  ICO. 

(4)  GeofiFroy  V. 


86  ARCHIVES   DE   LA    MAISON-DIEU 

diim  sita  in  foro  Gastriduni,  in  censiva  Tlicobaldi  Bormant,  ab  ipsis  sub 
annuo  censu  viginli  et  oclo  denariorum  pro  omni  servitio,  de  assensu  et 
voluntate  ejusdem  Thoobaldi,  in  perpetuum  qniete  et  pacilice  possi- 
di'iida,  dicto  Tb.  vol  ejus  liiTcdibiis  annualim  in  festo  sancti  Yaleriani 
solvendorum.  Quia  vcro  idem  Tbeol)aldas  dictum  censuni  cum  aliosuo 
feodo  a  mo  tenebat,  ad  procès  cl  pelitioncs  ipsius,  factum  isUui  appro- 
bavi  et  conccssi.  In  cujns  roi  tcslimoniiim  présentes  littoras  prefalis  fra- 
tribus  dicte  donnis  dedi  et  conccssi  sigilli  moi  munimineroboratas.  Anno 
Domini  M".  CC".  XX".  primo. 


cxxv. 

De  hominibus  de  Borjatre  pro  moulura  (l). 
Mai  1222. 

Fratres  capitularii  majorismonasterii,  et  frater  H.  Dei  gratia  eorum 
Inimilis  ministcr,  omnil)ns  presenteni  paginam  inspecturis  perpetuam  in 
Domino  salutem.  Universitati  vestre  notum  fieri  volumns  quod  cum  in- 
ter  nos  ex  una  [parte,  et  fratres  domus  elemosinarie  ex  altéra,  coram 
abbate  et  priore  Sancte  Gonovofe,  et  decano  Sancti  Marcolll   Parisiensis, 
auctoritateapostolicafuisset  diucius  litigatum  super  eo  ■videlicet  :  quod 
nos  dicebanius  quod  omnos  bomincs  manentos  in  terra  que  appellatur 
elemosinaria  sita  in  foodo  de  Borjatre,  debebant  molere  ad  raolendinum 
nostrum  de  Mesandum,  nec  alibi  molere  poterant,  de  jure  et  consuetu- 
dine  prescripti  et  approbata  ;  ipsis  vero  in  contrarium  alleganlibus.  Tan- 
dem de  prudentium  virorum  consilio,  pax  fuit  conlirmata  in  bunc  mo- 
dum,  quod  omnes  homines  manSlonem  babentes  in  terra  predicta,  mo- 
lent  ad  molendinum  prefatum  tali  modo  quod  ab  eis  major  moulura  non 
exigetnr,  nec  capietur  quamab  aliis  ibidem  molentibus.  Si  vero,  aliquis 
fratrum  dicte  domus  in  eadeni  terra  manserit  qui  religionis  babitum  ha- 
beat,  et  de  proprio  ejusdem  domus  vivat,  poterit  molere  ubicumque  vo- 
luerif.  Hanc  autem  compositioncm  volumns  et  approbamus  ;  et  ut  in 
posterum  firmius  leneatur,  eani  in  presonti  scoduio  fecimus  annolari, 
et  sigillorum  nostrorum  impressionibus  consignari.  Actum  anno  Do- 
mini M°.  GG°.  XX°.  secundo,  mcnsc  maii. 

(1)  Copies  du  xiii*  sièole,  A.  3,  n"lC8,  et  A.  6,  n-lO;  du  xriii',  A.  8,  n»154. 


DE    CHATEAlDUiV. 


CXXVI. 


nugo  de  Mellaio  et  Gaufridus  vicedominus  Carnotensis  concesserunt  donum 
de  trecentis  nemoris  arpenlis  (1). 

Mai  12-22. 

Notum  sit  omnibus  présentes  inspecturis  litterio,  quod  nos,  duo  fra- 
tres  Hugo  de  Mellaio  et  Gaufridus  vicedominus  Carnotensis,  donalionem 
illara  et  elemosinam  quam  karissimus  frater  noster,  et  dominus,  Ursio 
de  Mellaio,  dominas  Fractevallis,  fecit  Deo  et  paupcribus  domus  elemo- 
sineCastriduni  de  trecentis  nemorum  arpentis  cum  fundo  terre,  sitis  iii 
foresta  sua  inter  magnam  viam  que  tendit  a  Bellofago  versus  Fractamval- 
lem  ex  uno  latcre,  et  nemus  quod  dicitur  Nemus  Borrelli  ex  altero  la- 
tere,  et  in  longum  sicut  protendit  se  a  piano  Bellifagi  versus  Malam- 
brancheriam  et  quercum  de  Tripode,  ratam  et  gratam  habemus  volumus 
etiam  concedimus  bona  fide.  Et  si  quid  juris  in  eodeni  nemore  habeba- 
mus,  illud  amore  Dei  ei  ad  preces  dicti  domini,  et  fratris  nostri  U.  peni- 
tus  quitamus,  et  ab  heredibus  nostris  bénigne  et  sine  dilîcultate  qualibci 
quittari  faciemus,  quotienscumque  fuerimus  requisiti.  Hanc  autem  elc 
mosinam  et  quitationem  in  presentia  domini  Carnotensis  episcopi  quo- 
tiens  fratres  domus  dicte,  vel  corum  certus  nuncius  super  boc  nos  simi- 
litervelseparatim  requisierit,  confitebimur  nos  fecisse  hoc  voluisse  et 
concessisse  bona  fide,  et  ne  in  poster um  quitatio  ista  a  nobis  ipsis  fada 
nullatenus  possit  disturbari  per  nos  ipsos,  vel  per  aliquem  heredum  nos- 
trorum.  In  testimonium  hujus  rei  présentes  dedimus  litteras  sigillorum 
nostrorum  impressione  roboratas.  Actum  anno  Domini  M".  GG°.  XX". 
secundum,  mense  maii. 


GXXVII. 

Galterins  Carnotensis  episcopus  confirmavit  donum  de  trecentis 
nemoris  arpentis  (2). 

Juillet  1222. 

Galterius  (3),  divina  permissione  Carnotensis  episcopus,  universis  pré- 
sentes litteras  inspecturis,  in  Domino  salutem  in  salulis  auctore.  Ad 

(1)  Original,  B.  110. —  Copies  du  xm'siècla,  A.  3,  n°148,  et  A.  5,  nC:   dix  xvir,  j* ,  7, 
n-  Ifiî:  du  xviii',  A.8,  n»  144,  cX  B.  "11.  n°  6. 

(2)  Original,  A.  8G.  — Copies  du  xiu'siècle,  A. 3,  n"  151,  et  A.. S,  n"  8;   du   xvn',  A.  7, 
n-lCâ:  du  XTiii«,  A.8,  n°  147. 

(3)  Gautier,  évêque  de  Chartres  (I217-1Î34}. 


><8  ARCHIVES  DE    LA   MAISON-DIEU 

universorum  noliliam  volumus  pervenire,  quod  dilecto  et  fideli  nostro 
Ursione  de  Mellaio,  domino  Fraclevallis,  corani  nobis  personaliter  cons- 
litiilo,  ipsius  litteras  inspexiimis  et  Icgimus  sigillo  sub  forma  que  sequi- 

tur  sigillatas  :  ia  nomine  Patiis  et  Filii  et  SpiriUis  Sancti.  Amen(l) 

Cum  igitur  memoratus  Ursiojamdiu  Garnoti  in  capella  nostra  in  honore 
bcati  Martini  fabricata,  mullis  et  niagnis  astantibus  juris  ad  hoc  audicn- 
diim  convocalis,  Dcoct  pauperibus  supradicte  domus  elemosinarie  Cas- 
triduni  donum  istud  et  clcmosinam  fecisset  ut  supradictum  est.  lUud  in 
manu  nostra  resignans  et  nos  ipso  présente,  rogante  et  volonté,  magis- 
trum  prefate  domus  in  eodcm  investissemus,  post  niodum  attendentes 
bonam  dicti  Ursionis  vohintatem  erga  dictos  pauperes  perscverantem, 
ad  multipliées  et  devolas  ipsius  preces  et  fréquentera  instanliam  quod  ab 
ipso  pie  lirmum  est  et  ratum  habuimus  ot  gratuni  approbantes  id  ipsum 
et  confirmantes.  Insuper  nos  et  episcopos  successores  nostros  erga  pre- 
fatos  pauperes  et  fratrcs  dicte  domus  pro  dicto  Ursione  et  heredibus  et 
successoribus  suis  sub  forma  in  litteris  suprascriptis  expressa  fideijusso- 
rcs  constituimus  promiltentos  ctiam  et  manucapienles  que  omnia  supra- 
dicta,  bona  lide  sicut  superius  continentur  observabimus,  et  faciemus 
(Irmitcr  ab  omnibus  in  perpetuum  obscrvari.  Si  quis  vero,  contra  factura 
istud  aliquid  attcnfare  presiinipserit,  si  secundo  tertiove  cummonitns 
ilhid  volucrit  emendarc,  ex  aucloritalc  Patris  et  Filii  et  Spiritus  Sancli 
et  nostro  ministerio,  donec  resipuerit,  excoramunicatus  sit  et  a  limini- 
biis  sancti  Dci  ecclosie  et  xristianorum  consortio  scquestratur.  Ad  om- 
nium autem  supradictorum  majus  robur  et  testimonium,  présentes  fe- 
cimus  litteras  sigilli  noslri  munimine  consignari.  Dalum  anno  Domini 
M".  GC".  vicesimo  secundo,  mensc  juIio. 


GXXVIII. 

Xl.irgarita  comiiissa  Blesis  concessil  donum  de  trecentis  nemoris  arpentis  (2). 

1222. 

Ego,  Margarila(3),  Blesensis  comitissa,  omnibus notum  facio  me  [ra- 
tum] etgratum  babcre  donum  quod  dilectus  consanguineus  meus  Ursio 
de  Mellaio,  dominas  Fraclevallis,  Deo  et  pauperibus  elemosine  Caslri- 
duncnsi  fecit  de  trecentis  nemorum  arpentis  in  foresta  sua  apud  Fracta- 
vallem  sitis.  In  cujus  rei  testimonium  présentes  litteras  dedi  sigilli  niei 
nmiiimineroboratas.  Actuni  anno  Domini  M°.  GG".  XX".  secundo. 


(1)  Voyei  charte  n"  121. 

(2)  Original,  IS.  710,  ii"2.  —  Copies  du  xill' siiclc,  A.  S,  n"  S  :  du  xvii',  B.711,n*S. 

(3)  .Marguerite,  comtesse  de  Blois,  femme  de  Thibaut  VI. 


DE   CHATEAUDLN.  89 

CXXIX. 

De  uno  sextario  ybernagii  in  molendino  de  Pomeea  fl). 
Janvier  1223. 

Ego,  Adam  Brunelli,  miles,  omnibus  notum  facio  quod  amore  Dei,  et 
anime  mee  remédie,  et  antecessorum  meorum,  dedi  et  concessi  Dec  et 
pauperibus  elemosine  Castriduni  in  puram  et  perpetuam  elemosinam 
unum  sextarium  hibernagii  capiendum  singulis  annis  in  molendino  nico 
de  Pomeen,  in  teste  sancti  Reniigii.  Ut  antem  hoc  donum  meum  ratura 
maneat  et  inconcussum,  eisdeni  pauperibus  nieas  dedi  litteras  sigilli  moi 
munimine  roboratas.  Preterea  sciendum  est  quod  habent  in  eodem  mo- 
lendino aliud  sextarium  ybernagii  redditus  de  dono  Ameline  Gobe  et 
sororis  sue.  Actum  anno  Domini  M".  CG°.  vicesimo  tertio,  mense  ja- 
nuarii. 

CXXX. 

Privilegium  Ursionis,  domini  Fraclevallis  (2). 
1223. 

In  nomine  Patris,  et  Filii,  et  Spiritus  Sancti,  Amen.  Ego  Ursio  de 
Mcllaio,  dominus  Fractevallis,  omnibus  notum  facio,  me  divine  pietatis 
intuitu,  et  pro  sainte  anime  mee,  animarum  antecessorum  meorum,  et 
karissime  uxoris  mee.Rmme,  nupcr  defuucte,  dédisse  et  concecisse  Deo 
et  pauperibus  domus  elemosinarie  Castriduni  et  fratribus  in  eadcm  domo 
servientibus,  ut  in  tota  mea  terra  tam  in  feodis  quam  censivis  meis  om- 
nibus ubicumque  sint,  et  alodiis,  possint  adquirere,  quolibet  juslo  litulo 
quotienscumque  voluerint  et  potuerint  et  adquisita  pacificc  perpetu» 
possidere.Tali  tamen  modo  quod  de  omnibus  que  in  meis  propriis  censi- 
vis adquisierint,  reddent  miclii  et  lieredibus  meis  censum  duplicem  tan- 
tum  modo  singulis  annis  eodem  termine  que  simplex  census  antea  red- 
debatur,  salvis  vendis  meis,  si  res  a  fratribus  empte  ab  eisdem  vcndan- 
turpropter  ipsius  demus  utilitatem  evidentem.  Si  vere  terras,  aquas, 
prata,  nemora,  virgulta,  vincas  vel  hujusmedi  tenementa  in  meis  feodis 
adquisierint,  pro  uno  quoque  arpente  reddent  michi  aut  certo  famulo 
mee  et  meis  similiter  heredibus  post  me,  duedecim  denarios  censuales 

(1)  Copies  du  xiil' sii-cle,  A.  3,  n»  104,  et  A.  6,  n«  30;  du  xvin',  A.  8,  n«  105. 

(2)  Copies  du  xin^siéolc,  A.  3,  n-  HT,   et  A.  6,  n"  I.  —  Vidiiuus  d'août   1333,  A.  41.   — 
Copies  du  xvii»  siècle,  A.  7,  n"  ICI  ;  du  xvnr,  A.  8,  U'  143,  et  B.  Tll,  n°  2. 


90  ARCHIVES   DE   LA    MAISON-DIEU 

singulis  annis  apiid  Gastridunum,  in  Burgo  mco  novo  ante  furmini,  in 
festo  nalivilalis  béate  Marie  in  septcmljri  pcrsolvendos.  Si  vera  furiia, 
niolendina,  décimas,  terragia,  census,  oblitas,  tensamenla  et  liujusniodi 
reddilus  cosdeni  adquirere  contigerit,  si  pcr  venditioncm  ad(iuisierint, 
ego,  vcl  heredes  mei,  habebinius  pretii  quintam  partem.  Si  per  dona- 
tioiieni,  aul  pcr  mutationem  vel  alii]iiocuniquc  modo  pcr  très  Tiros  legi- 
timos  de  communi  consensu  electos  eslimabiiiitur  res  ad(iuisitc  et  de 
siinima  estimationis  inde  fade  per  illos  très,  Tel  per  duos  ex  ipsis,  si  ter- 
lius  non  consenserit,  ego  et  licredes  mei  liabebimus  simiiiter  quintam 
partem.  Ne  vero  processu  tcmporis  hec  mea  liberalis  elemosina  obli- 
vioni  possit  tradi,  aut,  quodabsit,  seu  per  heredes  mecs  vel  succcssores 
meos  aliquatenus  immutari,  présentes  lilteras  dicte  domui  dedi  sigilli 
mei  munimine  roboratas.  Actum  anno  Doniini  M".  GÇ".  XX"  tertio, 
mcnse  primo  post  morteni  karissime  Emme  uxoris  mee. 


GXXXI. 

De  Ursione,  Domino  Fractevallis  (1). 

1224. 

Reverendo  domino  suo,  GaItcrio{2),...  quam  vestro  usas  consilio  fa- 
cere  distulislis.  Çum  igitur  secundumconsuetudinem  terre  vestre  quili- 
bet  possit  dare  elemosinam  feodi  sui  quintam  partem  si  velit,  et  donum 
istud  non  sit  vicesima  pars  feodi  quod  a  vobis  teneo,  tamquam  dominum 
meum  ligium  vos  requiro,  quatinus  illud  ratuni  et  gratuni  habealis  et 
per  vestras  patentes  litteras  confirraetis.  Auctum  anno  Domini  M°.  GC". 
XX°.  quarto. 

GXXXII. 

Do  Ursione,  Domiao  Fractevallis  (3). 

1224. 

Karissimo  domino  suo  Galterio  (4),  illuslri  Blesis  comili  et  domino  de 
Avennis,  Ursio  de  Mellaio,  dominus  Fraclevallis  salutem  et  paratum  ob- 

(1)  Copies  du  xiu"  siècle,  A.  3,  n»  149,  ot  A.  h,  n°  3  ;  du  xvii',  A.  7,  no  1C3;  du  XVIU*, 
A.  8,n»  H:,,  et  B.  711,  n-4. 

(2)  Voyoi  la  noto  1  ci-après.  Cotto  reqnéto  est,  sauf  la  fin,  idcntiquj  comme  tûxto  à  celle 
qui  suit. 

(3)  Copies  dii  xin' siècle,  A.  3,  n°  lâO,  et  A.  5,  n»  4  ;  du  xvu»,  A.  7,  n'  105;  du  xvui, 
A.  8,  n"  nr.,  et  B.  -ll,n"3. 

(4)  Giiuihior  d'Avesiios,  l'poux  do  In  comtesse  Marguerite,  qui  succéda  à  son  nevea  Thi- 
lault  VI  en  121  S. 


DE    CHATEAÛDUN.  91 

sequiiim.  Diu  est  quod  orc  proprio  et  per  lilteras  tanquara  dominuni 
meum  ligiiim  requisivi  qualinus  donum  quod  feci  donmi  eleniosinarie 
Castridiini  trcccnlis  neiuorum  arpcntis  in  mea  foresta  Fractevallis  sitis, 
ratum  habctis  etgratum  et  illudainoro  inei  garantizanduni  manucapere, 
et  tanqnam  dominus  meusligius  dignareniinicontirmare.  Quod  hue  us- 
que  -visum  est  plus  alieno  quaiii  vestro  usus  consilio,  facere  distulistis. 
Adhuc  vcro  per  istas  patentes  litteras  vos  requiro  tanquam  dominuni 
meuni  ligium  quatinus  divine  pietatis  intuitu  et  ad  precium  mearum  ins- 
tantiam  hoc  donum  meum  ratum  habeatis  et  gratum  et  illud  conlirmare 
vehtis,  et  manucapere  garantizanduni,  vestras  patentes  litteras  fratribus 
dicte  donius  in  testimonium  super  hoc  conl'erentes.  Actum  aiino  Douiini 
M°.  ce.  XX' quarto. 


cxxxni. 

D8  dono  CaufriJis  de  Rua  (I). 

1224, 

UniversisXristi  fidelibus  presentem  paginam  inspecturis,  Guillernius, 
domus  elemosine  Castriduni  ministcr,  cum  universitate  ejusdem  domus 
totius  capiluli  in  Domino  salutem  et  orationeni  munus.  Noverint  uni- 
vers!, quod  nos,  amore  Del  et  pietatis  intuitu,  assensu  et  voluntate  to- 
tius noitri  capituli,  recepinius  iufratrem  Gaufridum  de  Rua,  niiliteni, 
nostrum  karissimuni,  eideni  concedentes  tara  spiritualiuni  quam  tempo- 
raliuni  tide  oscillantes  participationem.  Denique  vero,  dictus  Gaufridus, 
Deum  habens  pro  oculis,  indigentiam  nostrorum  pauperum  considerans 
et  agnoscens,  ob  redemptionem  anime  sue  et  antecessoruni  suoruni  con- 
tulit  eisdcm  pauperibus,  in  perpetuani  elemosinam,  centuni  libras  ad 
nemus  de  Bellofago  adquirenduni.  Contulit  etiam  diclis  pauperibus 
quamdam  vineani  sitam  in  colle  Sancti  Egidii  apud  Castrumdunum  in 
censiva  monalium  Sancti  Aviti.  Dédit  insuper  prefatis  pauperibus,  tri- 
ginta  solidos  censuales  sitos  apud  Guerarderiani  in  parochia  de  Gonnant 
inomni  teneniento  et  to'a  terra  cideni  tenemento  pertinenti.  Prcterea 
sciendum  est  quod  de  diclis  denariis  in  die  anniversarii  prefeti  GaufridL 
erogabuntur  in  pictantiam  dictorum  pauperum  Domus  nostre  viginti 
solidi,  et  alii  decem  solidi  dabuntur  presbiteris  et  clericis  qui  intererunt 
ad  cjus  anniversariuni  celebrandum.  Nos  auteni,  dicti  G.  piani  atten- 
dentes  volunlatem,  ad  instantiani  et  preces  ipsius,  eidem  statuimus 
unum  de  fratribus  nostris  capellanum  perpetuum  qui  in  domo  nostra 
elemosina  Castriduni,  et  non  alibi,  continuam  faciens  mansionem,  di- 

(1)  Copies  du  XTii'sièoIo,  A.  3,  n"  aC;  du  xviii',  A.8,  n°  "il  et  B.  712. 


92  ARCHH'ES   DE   LA   MAISON-DIEU 

vina  tenebitur  celebrare  ;  eidem  capellano  concedentes  prcfatam  capel- 
lam  ab  codeni  Gaiifrido  nobis  collatam ,  ad  vestem  illius  capcllani  ex 
ipsiiis  provcntibiis  perquirendani.  Ita  tanien,  quod  ipse  capellanus 
dictam  capcllam  propriis  sumplibus  excolet  et  in  bono  statu  conservabit. 
In  hoc  aulem  officio,  primus  est  instilutus  capellanus,  Andréas  Scripba, 
frater  noster;  quo  mortuo,  cum  consilio  amicorum  sepedicti  Gaufridi, 
alius  substltuetur  ex  nostro  capitulo  capellanus.  Ut  autem  hoc  ratum 
maneat  et  inconcussum,  présentes  litteras  super  hoc  confectas,  sigilli 
nostri  munimine  fecimus roboraii.  Actum anno incarnationis  Dominice, 
millesimo  ducentesimo  vicesimo  quarto. 


CXXXIV. 

De  dono  Matildis  La  Rousele  (1). 

Octobre  1225. 

Universis  présentes  litteras  inspecturis,  Officialis  archidiaconi  Du- 
ncnsis,  galutem  in  Domino.  Noverint  universi,  quod  Matildis  la  Rousele 
in  mea  presentia  pro  anime  sue  et  antecessorum  suorum  remcdio  dédit 
et  irrevocabiliter  concessit  Deo  et  pauperibus  domus  Elemosinc  de  Cas- 
troduno,  in  purani  et  pcrpetuam  clcmosinam  medietatenicujusdam  pla- 
tée infra  muros  Castriduni \ico  in  ccnsiva  Beati  Andrée  silam,  me- 

dietatem  videlicet  propinquiorem  domui  Ogeri  le  Guinphe,  pro  anni- 
vcrsario  suo  in  ccclesia  Beati  Nicholai  annualim  celebrando,  volens  et 
concedens  quod  si  forte  contingeret  quod  heredes  sui  sive  successores  soi 
donum  illud  in  irritum  revocarent,  quarta  pars  hercditatis  ubicuin- 
que  sita,  ad  prediclam  domum  Elemosine  [pertineretj.  Datum  anno 
Domini  M°.  CG°.  XX".  quinto,  mense  octobris. 


CXXXV. 

De  une  sextario  redditus  super  Baatarderiam  juxta  Libovillam  (2). 
Février  1226. 

Ego,  Hugo  deBoIoria,  miles,  notum  facio  omnibus  tam  futuris  quani 
prcsenlibus,  quod  ego,  pro  remcdio  anime  mec  et  antecessorum  meo- 
ram,  laudanfe  et  concedentc  uxore  mea  Helisente,  dedi  et  in  puram  ac 
pcrpetuam  clcmosinam  assignavi  Deo  et  pauperibus  infirmis  sanclc  do- 


(1)  Copie  <lu  iiii'  siècle,  A,  6,  n»  51. 

(2)  Copies  (lu  xm'  siècle,  A.  3,  n»  132  ;  du  xvui*,  A.  8,  n"  130  et  267. 


DE    CHATEAUDIW.  93 

mus  Elcmosine  Castriduni,  unum  sextarium  redditus  annui  super  ter- 
rain totam  nieam  de  Baatarderia,  annis  singulis  apud  Baatardcriam  in 
festo  sancti  Remigii  libère  et  pacifiée  inperpetuuni  capiendum.  Quod  ut 
in  perpetuuni  stabile  duret  ac  tirnium,  ego  lilteris  id  ipsum  presentibus 
comniendayi  ac  sigilli  mei  presentis  munimine  roboravi.  Actum  anno 
gratie  M°.  GG°.  vicesimo  sexto,  mense  februarli. 


GXXXVI. 

De  sesaginta  solidis  de  furestagio  vicecomilis  (1}. 

1226. 

Ego  Gaufridus  (2),  vicecoraes  Castriduni,  omnibus  tara  futuris  quaiu 
presentibus,  notuni  facio  quod  pro  remedio  anime  mee  et  antecessorum 
meorum,  laudantc  et  concedente  Clemencia,  quondani  comitissa  Ble- 
sensi,  uxore  mea,  in  puram  et  perpetuam  elemosinam  Deo  et  pauperibus 
Elemosine  Castriduni  sexaginta  solidos  annui  redditus  dedi  et  concessi, 
et  capiendos  assignavi  in  forcstagio  meo  proprio  festivitale  sancti  Amdreo 
apostoii  singulis  annis.  Quod  ut  ratum  et  stabile  permaneret,  litteras 
nieas  présentes  dedi  sigilli  mei  munimine  roboratas.  Actum  apud  Vin- 
docinensi  anno  gratie  M".  GG°.  XX°.  VI". 

GXXXVII. 

De  dono  Hersendis  de  Tesval  (3). 

Mars  1227. 

Universis  présentes  litteras  inspecturis,  Hersendis  de  Tesval,  saluteni 
in  Domino.  Noverit  universitas  vestra,  quod  ego,  pro  sainte  anime  mee 
et  Guillermi  mariti  mei,  et  heredum  meorum,  dedi  et  concessi,  domui 
Dei  pauperum  de  Gastroduno,  sex  solidos  et  unum  denarium  in  puram 
elemosinam  annuos  in  quadam  domo  que  fuit  Herberti  Fulconis  ad  fes- 
tum  sancti  Remigii  in  dicta  domo  capiendos.  In  cujus  rei  teslimonium, 
prefate  domui  presentem  dedi  carlam  sigilli  mei  munimine  roboratam. 
Actum  anno  gratie  M".  GG".  XX".  septimo,  mense  martii,  apud  Mor- 
taigne. 

(1)  Original,  A.  18.  —  Copia  du  xiii'sièole,  A.  ."5,  n-îl.  —  Vidimua  de  13C9,  A.83.— Co- 
pies du  xvn* siècle,  A.  î.n'S;  du  xviii»,  A. 8,  n""'52  et  171. 

(2)  Geoffroy  V. 

(3)  Copies  du  xiii'siiole,  A.  3,  n»  67  ;  dn  xvin',  A.  8,  n"  83. 


94  ARCHIVES   DE    LA   MAISO.N-DIEU 

CXXXVIII. 

De  dono  Odonis  Borrelli  miliiis  de  Curia  Alani  (1). 
Novembre  1227. 

Ego  Odo  Burrclli,  miles,  de  Curia  Alani,  notum  facio  omnibus  ad 
quos  présentes  littcre  pcrvenerint,  quod  ego  pono  in  vadio  in  manu 
magistri  et  fratrum  domus  Dci  de  Castroduno,  molendinum  de  Va- 
renna  in  que  dicti  magistcr  et  fratres  dicte  domus  percipiunt  duos  nio- 
diùs  ybernagii  in  clemosina.  Tali  pacto  quod  ipsi  percipient  omnes  pro- 
ventus  molcndini  excepta  parte  Gaufridi  Tilier  niolendinarii,  tam  pro 
capitali  suo  profite  ad  dictum  molendinum  rcsarciendum  quam  pro  dc- 
feclu  redditus  elemosine  quem  in  race  lempore  sustinuerint,  quoadus- 
que  quidquid  de  suo  miserint  et  de  dcfectu  duorum  transactoiuin  anno- 
rum  in  meo  tcmporc  scilicet  quatuor  modios  annone  rehabuerint.  In 
cujus  rei  memoriam  et  testimonium,  presens  scriptum  sigilli  mci  muni- 
mine  volui  confirmare.  Anno  actum  Domini  M".  CC.  XX°.  septimo, 
mensc  noverabris. 

CXXXIX. 

De  prebenda  ecclesie  Beati  Amdree  Caslriduni  (?). 

Septembre  1228. 

G.  decanus  et  capitulum  ecclesie  Beati  Amdree  de  Castroduno,  uni- 
versis  tam  futuris  quam  presentibus  présentes litteras  inspccluiis,  salu- 
tem  in  Domino.  Ad  universorum  notitiam  volumuspervenire  quod  nos, 
pic  ethoneste  petitioni  magistri  et  fratrum  domus  clemosinaric  Castri- 
duni  grato  concurrentis  assensii  capituli  nostri,  prefate  domui  et  fratri- 
bus  ejusdem  domus  unam  concessimus  in  nostra  ecclesia  prebendam 
in  perpetuum  possidendam.  Et  illam  percipient  in  dccimam  de  Guillart 
doncc  nostre  ecclesie  prébende,  ad  certura  munerum  redigantur.  Quo 
munero  (îrmato  et  conlirmato,  dicti  fratres  cum  ecclesie  canonicis  fruc- 
tus  communitcr  percipient  prebendales.  Et  tune  dicta  décima  deveniet 
in  communi  ila  quod  quicumijuc  a  modo  dicte  domus  erit  magistcr,  ec- 
clesie nostre  deserviet  loco  suo  juxta  numerum  sacerdolum  nostrorum, 
primo  tamen  ab  eo  prestito  sacramento  quod  servicium  et  statuia  ecclc- 

(1)  Copies  au  xm',  A.  3,  n»  112;  il'i  xvii«,  A.  7,  n»139:  du  xviii',  A.  8,  n»  138. 

(2)  Copie  du  xiu«  eiicle,  A.  3,  n"  118.— Vidimus  du  xrn»,  A.  42.—  Copie  du  xviiiS  A.  8, 
n«12. 


DE  CHATEAUDUN.  9» 

sic  fidelitcr  observabit;  et  in  nostra  ecclesia  per  se  vel  pei*  alium  presbi- 
tcrum  fratrem  dicte  domus  in  sua  deserviat  septiaiana,  tanquam  cano- 
nicus  percipiet  porlionem,  extra  vero  siiam  septimanam  in  eisdeni  dis- 
tributionibus  nichii  percipiet,  nisi  in  eadem  ecclesia  deserviat  per  se 
ipsuni.  Stallum  habebit  in  cboro,  sed  vocem  in  capitulo  non  habebit. 
Volumus  et  concediuiusquod,  quidquid  dicta  domus  elemosinaria  in  cen- 
sivis  nostris  poterit  adipissci,  iiabeat  et  pacitice  possideat  in  futurum, 
salvo  tamen  censu  nostro,  illis  quiquc  ad  censum  nostrum  dignoscuntur 
pertenire.  Quod  ut  ratum  et  stabile  permaneat,  présentes  litteras  sigilli 
capiluii  nostri  munimine  fecimus  roborari.  Anne  Doniini  M°.  CC".  XX". 
oclavo,  mense  septeiubris. 


CXL. 

Margarita  comilissa  Blesensis  donavit  quinquaginta  et  du:is  libras  in  tribus 
bannis  Castriduni  (l). 

1228. 

Ego,  Margarita  (2),  comitissa  Blesensis,  omnibus  présentes  litteras  ins- 
pecturis  salutem.  Noverit  universitas  vestra,  quod  ego,  pro  rcnie- 
dio  anime  mce  et  parentum  nieorum  conccssi  et  irrevocabiliter  donavi 
Domui  Elemosinaric  Castridimi,  quinquaginta  et  duas  libras  duncnsis 
monete  annui  redditus  in  perpetuum  pcrcipiendas  in  tribus  bannis 
meis  Castridunensibus.  Scilicet  :  in  banno  Passée  decem  libras,  in 
banno  Pentecoste  decem  libras,  in  banno  Natalis  Domini  duodecim  li- 
bras, et  in  tensamento  et  redditus  que  habeo  super  burgum  Cbamarcii 
viginti  libras  in  festo  Omnium  Sanctorum.  De  quibus  viginli  solidi  una- 
quaquc  septimana  in  pitanciis  pauperum  ejusdem  domus  expendentur; 
scilicet  :  die  Lune,  die  Mercurii,  die  Veneris,  die  sabbati.  Si  autem, 
quoquo  casu  concrugente,  non  possit  prefatus  redditus  in  locis  presi- 
gnatis  velplene  velomnino  invcniri,  volo  et  précise  precipioquod  inrcsi- 
duis  redditibus  meis,  omnino  perficiatur,  Castriduni;  ita  quod  memorati 
redditus  prefati  pauperes  singulis  annis  in  nullo  palientur  defeclum. 
Volens  item  indempnitati  ipsorum  et  paci  prebemus  providere,  precipio 
quod  si  prefati  redditus  requirentibus  non  reddentur,  ballivus  vel  qui- 
libetaliusper  cujuslioc  contigerit  defectum,  vel  ipse  dominus,  si  requisi- 
tum  redditum  non  fuerit,  quinquaginta  solidos  pro  pena  solvet  per  ma- 

(11  Original,  A.  19.  —  Cojiies  du  siii'  sit-cle,  A.  3,  n°  li-i,  et  A.  5,  n»  1 1  :  du  xvii'",  A.  7, 
n»  4  ;  du  xvin',  A.  8,  ii"  'G. 

(2)  A  la  mort  du  comte  Louis,  ses  deux  tantes  Isabelle  et  Marguerite,  filles  du  comte  Thi- 
baut V  le  Bou,  so  partagèrent  sa  succession.  Isabelle,  veuve  do  SulpicellI  d'Amboije,  devint 
comtesse  de  Chartres.  Marguerite,  femme  de  Gautier  d'Avesnes,  prit  possession  di;  comté  de 
Blois,  dont  le  Dunois  faisait  partie.  (Voyez  L.  Mcriet,  Inventaire  des  archives  hospitalière» 
de  Cbâtenndun,  introduction,  p.  s.) 


9G  ARCHIVES   DE    LA   MAISON-DILU 

num  procuratoris  domus  supradicte  pauperibus  solvendos.  Hanc  aulcm 
donationcm  meam  nisi  forsitan  inspiralionedivina  in  majorera  cisquilnis 
donavi  lULlitatem  mulaneio  habeo  et  ab  hominibus  haberi  volo  per  ul- 
tinia  voluntate  de  prefato  quoque  reddilu  ex  integro  qiianluiucumque 
de  jure  poteri  ad  opus  dictorum  pauperum  me  desessivi  et  de  cetcro  tem- 
pore  dicte  domus  consli  tuo  et  confiteor  ipsam  me  possidere  (  1  ) .  Volo  eliam, 
quod  si  liltcre  alique  de  donatione  rcdditu  prefate  domui  nomine  meo 
singulariter  date  anle  islas  invente  fuerint  ex  hac  die  nulle  sint  cl  in  ir- 
ritum  revocenlur,  quod  si  forte,  maritus  meus,  vir  nobilis,  Gallerius, 
romesBlesensis,  hanc  donationcm  meam conlinnarevoluerit,  volo  nichilo- 
minus  et  précise  precipio  ut  quicumque  cl  quantumcumque  de  jure  po- 
terit,  hec  donalio  perpetuam  obtincatlirmitatem.  Volo  etiam  et  précise 
precipio  ut  quicumque  procurator  exstilerit  supradicte  domus  in  initio 
sue  procuratorie  et  alii  ofticiales  et  minislri  dicte  domus,  fratres  etiam  et 
sororcs  juramento  se  astringant  quod  predictos  redditus  in  alios  usus 
quani  in  pitanciis  pauperum  non  convertent,  et  aliquatenus  nisi  jurarc 
voluerint  prefati  redditus  per  manus  illorum  non  expendentur  sed  per 
manum  alicujus  lidelisviri,ad  hoc  idem  per  episcopum  Carnotensem  qui- 
cumque pro  tempore  fuerint  dcputati.  Concessit  autem  libère  michi  cl 
piclafis  intuitu  capilulum  dicte  domus,  quod  post  obitum  meum  singulis 
aunis  meum  facient  anniversarium  et  expresse  nomen  meum  in  vita 
mea  in  mémento  pro  vivis,  et  post  obitum  in  mémento  fidelibus.  Diebus 
eliam  singulis  quibus  pauperes  pitanciara  de  rcdditu  prenolato  perci- 
pient,  dicet  unusquisque  pauperum,  tam  in  vita  mea  quam  post  mor- 
tem,  quinquies  Ave  Maria  et  quinquies  Pater  nos'er.  Quod  ut  ratum  et 
lirmum  nianeat  inperpetuum,  présentes  litteras  sigilli  mei  munimiue 
confirmavi.  Actum  anno  incarnationis  Domini  M".  CC.  XX°.  octavo. 


CXLI. 

De  quinque  solidis  reddilus  in  censibus  de  Moreheria  (2). 
février  1229. 

Garinus  Morehier,  miles,  universis  présentes  litteras  inspecturis,  sa- 
lulcm  in  vero  salutari.  Novcrinl  univers!  quod  cum  Garinus  Morehier 
avus  meus  et  Robertus  Morehier  pater  meus,  pro  salute  et  remédie  ani- 
marum  suarum,  dédissent  ad  vilain  suam  pauperibus  domus  Elcmosi- 
narie  de  Gastriduno  quinque  solidos  annui  redditus,  ego,  bonis  eorum 

(1)  Une  erreur  a  du  être  commise  dans  la  première  copia  et  reproduite  dans  les  suivantes. 
Nous  reproduieont  celte  phrase  telle  qu'elle  est,  bien  qu'elle  nous  paraisse  inintelligible. 

(2)  Original,  15.  173.  —  Copie  du  siii«  siècle,  A.  3,  n°  105.  —  Vidimus  de  UBC,    A.  85.  — 
Coj.ies  du  xvn«  siècle,  A.  7,  n»  33  ;  du  iviii»,  A.  8,  n  •  106  et  178. 


DE    CHATEAUDUN.  97 

succedens  tanquani  hercs,  factam  istud  considerans  esse  pium  et  favora- 
bilem,sequivolensliorum  vestigiaet  doctrinam  dicte,  domuiElemosinarie 
quinque  solidos  annui  redditus  non  solummodo  ad  vitani  meam  sed  in 
perpetuuni  contuli  et  concessi,  in  censibus  nieis  de  Moreheria  annuatim 
percipiendos  et  die  dominica  proxima  post  fcstuin  Omnium  Sanctorum 
dicte  domui  persolvendos.  Hanc  autem  donationem  et  elemosinam  no- 
bilis  domina  Katherina,  uxor  mea,  et  heredes  nici,  laudaverunt  et  etiam 
spontanei  concesserunt.  Qiiod  ut  ratum  et  stabile  permaneat  in  fiitu- 
rum,  présentes  litteras  donura  meura  et  elemosinam  confirmantes  si- 
glUi  mei  munimine  roboravi.  Actum  anno  Domini  M".  GG".  XX°.  nono, 
mense  fcbruario. 


GXLII. 

De  duobus  denariis  super  domum  Martini  Quadrigarii  in  valle  Sancti  Aniani  (1) 

Mars  1229. 

Ego  Jobannes  Boguerel,  miles,  omnibus  présentes  litteras  inspecturis, 
notum  facio  quod  Gaufridus  de  Arroto,  in  presentia  constitutus,  prece 
et  Toluntale  mea,  et  assensu  et  voluntate  uxoris  sue,  Johanne,  fllio  suo 
primogenito,  etaiiis  filiis  suis  fide  média  concedentibus,  dédit  in  puram 
elemosinam  et  concessit  Martino  Ouadrigario  et  heredibus  suis  duos  de- 
narios  quos  dictas  Gaufridus  habebat  de  censu  in  domo  dicti  Martini.  Ita, 
quod  dictus  Martinus  dicto  Gaufrido  quatuordecim  solidos  dunensium  et 
sex  denarios  jam  solutos,  et  ego  Jobannes  Boguerel,  miles,  et  Hodebur- 
gis,  uxor  mea,  de  cujus  feodo  denarii  movent,  ettilii  mei,  et  voluntate 
dicti  G.  hanc  elemosinam  sepedicto  Martino  manucepimus  garantizan- 
dam.  Et  ut  ratum  et  stabile  permaneat,  ad  petitiones  sepedicti  Gaufridi 
de  Arroto,  litteras  dedi  sepedicto  Martino  sigilli  mei  munimine  robo- 
ratas.  Datum  anno  Domini  M°.  CG°.  XX".  IX".,  mense  martio. 

CXLIII. 

De  nundinis  in  festo  Beati  Nicholai  (2). 

Juillet  1229. 

Ego  Gaufridus,  vicecomes  Gastriduni  (3),  notum  facio  tam  presenti- 
bus  quam  futuris,  quod  laudante  et  concedente  Gleuiencia,  uxore  mea, 

(1)  Copie  du  xni^  siècle,  A.  3,  n'  112. 

(2)  Original,  A.  27.  —  Copies  du  xiii»  sièob,  A.  3,  w  157,  et  A.  5,  n°  33;  du  xvni*,  A.  8, 
n-26. 

(3)  GeofiFroy  V. 


98  AHCHIVES  DE    LA    MAISON -DIEU 

quondam  comitissa  Blesensis,  donavipro  remedio  animaram  nostrarum 
et  anteccssorum  nostrorum  doniui  clcmosinarie  Castriduni,  nundinas 
unius  diei  apud  Gastrumdunum,  cum  salvo  conductu  mercatorum  cun- 
tium  ad  nundinas  et  redeuntiuni,  jus  capiendum  et  faciendum  singulis 
annis  in  perpetuura  in  die  festi  beali  Nicholai  hyemalis.  Assignavi  eliam 
dictas  nundinas  habendas  ad  easdein  consuetudines  ad  quas  elemosina- 
rii  dicte  domus  possident  nundinas  ex  donatione  patris  mei  felicis  me- 
morie  in  festo  bcate  Marie  Magdalcne  salvis  omnibus  justiciis  meis,  ex- 
cepta justicia  consuetudinum  nundinaruin  :  ila  ut  eleniosinarii  prefati 
nundinas  in  propria  manu  sine  venditione  inde  facte  et  sine  allerius 
omni  participalione  semper  teneant.  Si  enim  aliquomodo  contingeret 
quod  dicti  elemosinarii  aliquem  secum  constituèrent  nundinarum,  do- 
num  meum  rediret  in  irrulum  et  nundine  ulterius  non  durareiit.  Quod 
*  ut  ratum  et  stabile  permaneat,  présentes  litteras  sigilii  mci  muniminc 
roboravi.  Datum  apud  Montera  Duplicem,  anno  Domini  M°.  GG°.  XX°. 
nono,  mensejulii. 


GXLIV. 

De  domibus  in  foro  Castriduni  sitis  (1). 

Juillet  1229. 

Gohcrius  decanus  Castriduni,  universis  présentes  litteras  inspecturis, 
salutem  in  Domino.  Novcrit  universitas  vestra,  quod  Mauricius  de  Tur- 
chepot,  in  nostra  presentiaconstitutus,  quidquid  juris  habebat  in  dua- 
bus  domibus  sitis  in  foro  Castriduni,  scilicet  censum  et  festagium  et  ea 
que  ad  censum  pertinent,  vendidit  magistro  et  fratribus  domus  elcmo- 
sine  de  Castroduno  pro  undecim  libris  dunensium  jara  solutis.  Hanc 
autem  venditioncm  Yoluerunt  et  spontanée  concesserunt,  Ysabella,  uxor 
dicti  Mauricii,  et  Robertus  de  Ruchevilla,  frater  dicte  Ysabelle,  de  cujus 
feodo  esse  dinosscitur  censiva  nominata.  Predicti  vero  Mauricius  et  Ysa- 
bella, uxor  cjus,  in  manu  nostra  lidem  corporalem  dederunt,  quod  in 
dicta  censiva  nichil  de  cetero  reclamabunt,  non  dictos  magistrum  et  fra- 
tres  super  hoc  molestabunt  aut  facient  moleslari,  sed  omne  jus  suum 
quod  in  dictis  domibus  percipere  consueverunt,  sepedictis  magistro  et 
fratribus  quitantes  pcnitus,  eisdem  concesserunt  in  perpetuum  pacifiée 
possidendum.  Nos  vero,  ad  petitionem  ac  preces  predictorum  Mauricii, 
Ysabelle  et  Roberti,  in  cujus  rei  testimonium  et  munimen,  predictis 
magistro  et  fratribus  présentes  litteras  conccssimus  sigilii  nostri  muni- 
mine  confirmatas.  Àctumanno  Domini  M°.  GG°.  XXIX.,  mense  julio. 

(i;  Copitsdu  xin*  siècle,  A.  3,  no»68et  74:  du  svii',  A.  12,  n»3;duxvm»,  A.  8,  n»84. 


DE    CHATEAIDUN.  99 

CXLV. 

De  reddilu  in  parvo  molendino  de  Paupere  Sacco  juxta  Cherreium  (1). 

Mars  1230. 

Ego  Glemencia(2),  quondam  Blesensis  comitissa,  notiini  facio  omnibus 
tara  futuris  quam  presentibus,  quod  ego,  pro  amore  Dei  et  remcdio 
animée  mee  et  anime  palris  mei  et  parentum  et  aniecessorum  nieo- 
rum,  sexdecim  sextarios  bladi  et  unam  niinam  redditus  annui  quos  ego 
habebam,  sitos  in  parvo  molendino  de  Paupere  Sacco  juxta  Cherreium, 
a  Johanne  Régis  et  Johanne  Gemcntario  emptione  mea  propria  jamdiu- 
cius  comparalos,  et  quidquid  in  eodem  molendino  expectabam,  haben- 
dum  pauperibus  infirmis  sancte  domus  elemosinaric  Castriduni  contuli  in 
elemosinam,  eisdem  pauperibus  quiète,  libère  et  pacifice  possidendos. 
Quod  ut  in  pcrpetuum  stabile  sit  et  firmum,  magistro  et  fratribus  dicte 
domus  présentes  dedi  litteras  sigillimei  presentis  munimine  confirmatas, 
Aclumanno  Domini  M".  GG°.  XXX°.,  mense  martio. 

• 

GXLVI. 

De  redditu  in  molendino  de  Paupere  Sacco  juxta  Cherreium  (3). 
Mars  1230. 

Ego  Gaufridus  vicecomes  Castriduni,  notum  facio  omnibus  tam  futu- 
ris quam  presentibus,  quod  Clemencia  quondam  Blesensis  comitissa, uxor 
mea,  pro  amorc  Dei  et  rcmedio  anime  sue,  et  anime  patris  sui,  et  pa- 
rentum, et  antecessorum  suorum,  sexdecim  sextarios  et  unam  minam 
bladi  redditus  annui  quos  ipsa  habebat  sitos  in  molendino  de  Paupere 
Sacco,  juxta  Cherreium,  a  Johanne  Régis  et  Johanne  Cemenlario  emp- 
tione sua  propria  comparâtes  et  quidquid  in  eodem  molendino  dicta  Cle- 
mencia expeclabat  habendum,  pauperibus  infirmis  sancte  domus  ele- 
mosinarie  Castriduni  contulit  in  elemosinam, eisdem  pauperibus  quiète, 
libère^  at  pacifice  perpetuo  possidendos.  Ego  vero  hanc  donationem  et 
elemosinam  ab  ipsa  Clemencia  uxore  mea  factam,  laudavi,  volui  et  con- 
cessi.  Quod  ut  in  perpetuum  stabile  sit  et  firmum,  ad  piam  et  honestam 
petitionem  dicte  Glemencie,  uxoris  mee,  pro  salute  anime  mee,  et  anime 

(1)  Original,  B.  275,  n»  1.  —  Copies  du  xui»  siècle,  A.  3,  n»  122,  et  A.  S,  n-  16  :   du  xtiii 
A.  8,  n*  122. 


(2)  Clémence,  femme  de  Geoffroy  V,  vicomte  de  Châteaudun. 

(3)  Original,  B.  275,  u''2.  —  Copie  du  xiu«  siècle,  A.  5,  n"  15. 


100  ARCHIVES    DE   I.A    MAISON-DIEU 

patris  mei,  et  parentum,  et  antecessorum  mcorum,  id  ipsiim  presenli- 
bus  littcris  commondavi  et  sigilli  mei  munimine  confirmavi.  Âcliim  anno 
gralie  M".  GC  XXX".,  mense  martio. 


GXLVII. 

De  quinque  solidis  quos  Maria  dédit  apud  Curvam  Villam  (1). 

Avril  1230, 

Ego  Maria,  liumilis  domina  Curveviile,  notum  facio  universispresen- 
tcm  paginam  inspecturis,  quod  ego,  de  assensu  et  volunlate  nobilis  viri 
Ivonis  de  Veleri  Ponte,  militis,  lilii  mei,  pro  anime  mee  cl  dicti  Ivonis, 
et  Roberti  de  Veteri  Ponte  quondam  mariti  mei,  remedio  et  aliorum 
antecessorum  meorum  similiter,  dedi  in  puram  elemosinam  et  perpe- 
tuam  domuiDei  elemosinc  de  Castroduno,  quinque  solidos  Carnotensium 
in  prepositura  Curveville  sitos,  elemosinali  jure  annis  singulis  in  festo 
sancti  Remigii  percipiendos  :  tali  tamen  condilione,  quod  meum  et  lilii 
mei  Ivonis  de  Veteri  Ponte,  militis,  anniversarium  et  antecessorum  nos- 
trorumsimililer,  in  dicta  domo  colebrabitur  annualim.  Ul  aulem  talis 
elemosina  nequeat  de  cetero  mutilari,  ego  et  Ivo  de  Veteri  Ponte,  miles, 
filiusmeus,  presensscriptamsigillorum  nostrorum  munimibus  dignum 
duximus  roborare.  Actum  anno  gratie  M".  CG".  XXX°.,  mense  aprilis. 

GXLMII. 

Gaufridus  de  Frechenes  dédit  unum  sextarium  frumenti  super  terram  suam 
de  Franquelinaria  (2). 

Août  1230. 

Ego,  Gaufridus  de  Frechenes,  miîes,  notum  facio  universis  présentes 
litteras  inspecturis,  quod  ego,  pro  salute  anime  mee  et  antecessorum 
meorum,  de  consensu  et  voluntate  uxoris  mee  Jaqueline,  et  Hervei,  fi- 
lii  mei  primogeniti,  et  omnium  heredum  meorum,  contuli  et  clemosi- 
navi  domui  elemosinarie  Castriduni,  unum  sextarium  frumenti  ad  men- 
suram  Vindocinensem  super  terra  mea  de  Franquelinaria  singulis  an- 
nis, fratribus  vel  nuntiis  dicte  elcmosine  persolvendum  in  Icsto  sancli 
Remigii,  per  manum  cujuslibet  possidentis  dictam  terram.  In  cujus  rei 
teslimonium  et  munimcn  présentes  litteras  sigilli  mei  munimine  robo- 
ravi.  Dalum  anno  Doniini  M".  CC".  tricesimo,  mense  augusto. 

(1)  Copies  du  xni*  siècle,  A.  3,  n"  1C7  ;  du  xvii»,  A.  7,  n=  14  :  du  IVIII',  A.  8,  n»  110. 

(2)  Copies  du  xm*  siècle,  A.  6,  n'  53  ;  du  xvu',  A.  7,  n»  153:  du  xviii*,  A.  8,  n*  229. 


DE  CHATE.4UDUN.  101 

CXLIX. 

Gaufridus  de  Machereinvilla  débet  quinque  solidos  super  terram  de  Sivriaco  (1). 

Septembre  1230. 

Ego,  Gaufridus  de  Machereinvilla,  miles,  notum  facio  universis  pré- 
sentes litteras  inspecturis,  quod  ego  et  uxor  mea  et  successores  nostri, 
Icnemur  reddere  magistro  et  fratribus  domus  elemosinarie  de  Castri- 
duno,  in  festo  Nativitatis  Béate  Yirginis  apud  Castridunum,  quinque 
solidos  annui  redditus  in  terra  mea  de  Sivriaco  percipiendos.  Quos  quin- 
que solidos  supradictos,  domina  mea,  Katerina  de  Montencon,  pro  re- 
medio  anime  sue  et  parentum  suorum  et  pro  anniversario  suc  in  pre- 
dicta  domo  elemosine  annuatim  perpetuo  celebrando,  predicte  domui 
et  in  puram  et  perpetuam  elemosinam  contullt  et  concessit.  Quod  ut 
firmum  et  stabile  sit  in  perpetuum,  ad  instanciam  et  preces  magistri 
et  fratrum  dicte  domus,  présentes  eisdem  contuli  litteras  sigilli  mei 
munimine  roboratas.  Actum  anno  Domini  M°.  GG°.  XXX".,  mense  sep- 
tembri. 

CL. 

De  décima  de  Ororio  Le  Bruil  (2). 
Décembre  1230. 

Ego,  Theobaldus  de  Mathueriis,  notum  facio  omnibus  tam  futuris 
quam  presentibus,  quod  Stephanus  de  Porcheronvilla,  consanguineus 
meus,  pro  amore  Dei  et  remedio  anime  sue  et  patris  sui  et  matris  sue 
et  antecessorum  suorum,  jampridem  dédit  in  perpetuam  elemosinam 
et  concessit  Ueo  et  pauperibus  infirmis  sancte  domus  elemosine  Castri- 
duni,  totam  decimam  totius  terre  sue  de  Ororio  Le  Bruill,  ad  meum  feo- 
dum  pertinentem.  Ego  autem,  de  cujus  feodo  dictus  Stephanus,  dictam 
enet  terram,  ad  ejusdem  Stephani,  hominis  mei,  petitionem  et  preces, 
dictam  elemosinam  volui,  ac  dicte  domui  elemosine  perpetuo  possiden- 
dam  libère  et  quiète  concessi.  Dicte  autem  domus  magister  et  fratres,  ad 
preces  meas,  michi  caritative  ac  liberaliter  concesserunt,  fideliter  pro- 
miltentes  quod  ipsi  in  eadem  domo  elemosine  diem  obitus  patris  mei 
Hugonis  de  Mathueriis  anniversarium  et  diem  obitus  mei  post  deces- 

(1)  Copies  du  XIII'  siècle,  A. 6,  n°  40;  du  xvui%  A.  8,  n°  271. 

(2)  Copies  du  xiii*  siècle,  A.  3,  n"  43,  et  A.  6.  n°  43  ;  de  1622,  A.  13,  n°  3  :  du  xvui»  siècle, 
A.  8,  n'  6S. 


102  ARCHIVES   DE   LA    MAISON-DIEU 

sum  mcum  animalim  pcrpetuo  celehrabuiit.  Qiiod  ut  in  pcrpetmim  sta- 
bile  sit  ac  lirmum,  ego  id  ipsum  littcris  prcsenliliiis  conimendavi  ac 
sigilli  mei  presentis  niuniminc  roboravi.  Acluin  aniio  Domiiii  M".  CC*. 
XXX°.,  mense  deccmbri. 


CLI. 

De  pratis  juxta  molendinos  Ilervei  (1). 
1230? 

Notum  fiori  volumus  tam  fiituris  qiiam  prescnlibus,  qiiod  Hcrveiisdc 
Bordis  ciiiu  tertia  parte  pratorum  que  habehat  apud  molendinum  Her- 
vci,  concedcnte  fratre  suo  Ogcrio  qui  pro  iiac  concessione  XLsolidos  ha- 
Ijuit,  elemosine  Castriduni  se  ipsiim  fiatreiu  dédit.  Alteram  autem  ter- 
tiam  partem  a  Pielionno  de  Ancisis,  predicta  eiemosina  C.  solidis  émit. 
Ad  ultimum  vero  Johannes  de  Bordis,  de  cujus  feodo  sunt  prata  pre- 
dicta, reliquani  terliam  partem  pratorum  quam  ipse  tenebat,  eidem  ele- 
mosine pro  Xlllibrisvendidit,  et  quieta  et  feodaliler  omnia  predicta  illa 
elemosine  concessil,  bac  conditione,  quod  nec  ipse  nec  ipsius  beredes 
aliquid  in  predictis  pratis  reclamabunt  amplius,  etnullum  servilium  pro 
ipsis  exigent,  nisi  tamen  très  solidos  quos  pro  servitio  equi  elemosiiia  in 
Nativitate  sancte  Marie  in  ipsa  domo  elemosine,  et  non  alibi,  predicto 
Johanni,  vel  heredibus  suis  requirentibus,  singulis  annis  donabit.  Hoc 
concessil  Xrisliana,  uxor  Jobannis,  et  Odo,  et  Robertus,  et  Jobanncs, 
ipsorum  lilii,  et  Harenburgis,  eorumdem  lllia.  Presentibus  et  in  testi- 
monium  adductis  et  convocatis  :  Gauterio  Lovel,  Raginaido  de  Capello, 
Hugone  de  Becherello,  et  Arenburgi,  ipsius  filia.  Actum  et  confirmalum 
Feritati,  in  presentia  Pagani  de  Feritate,  de  cujus  feodum  illud  tenet 
Johannes  de  Bordis,  qui  hoc  voluit  et  concessil;  presentibus  et  conce- 
dentibus  Hugone,  Petro,  Olivero,  filiis  suis,  Andoisa,  Dogna  et  Emme- 
lina,  liliabus  ejusdem,  et  pro  concessione  XXX  solidos  habuit.  Hoc  quo- 
que  concessit  :  PeIrusMala  Terra,  frater  predicti  Pagani.  Si  Johannes, 
vel  heredes  sui  servitium  quod  ipse  débet  Pagane,  vel  heredibus  suis, 
pro  feodo  non  reddiderint,  Paganus  vel  heredes  sui,  tantummodo  très 
solidos  quos  elemosina  reddit  Johanni  vel  heredibus  suis  reddet,  quous- 
que  Johannes  vel  heredes  sui  pro  servitio  Pagane  vel  heredibus  suis  non 
satisfecerint  et  postquam  Johannes  vel  heredes  sui  satisfecerint  de  servi- 
tio elemosine  très  solidos  quos  débet,  reddet  Johanni  vel  heredibus  suis. 
Hujus  rei  testes  sunt  :  Bonus  Homo  de  Cbarquehu;  Erardus,  presbyter 
Sancli  Martini  de  Firmitate;  Stcphanus  de  Yillerbalai;  Odo  Nosardus; 


(1|  Copie»  du  xni«  siècle,  A.  3,  n» 64  ;  du  xTin',  A.  8,  n»  81. 


DE    CHATEADDUN.  103 

LandricusLamcrus;  StephanusPoncinus;  Gauterius  Hcricaniis;   Fiil- 
coius  Vacca;  Herveus  de  Felgeriis;  Robertus  Ventu. 


CLII. 

RicharduR  Harenc  dédit  duodecim  denarios  et  unum  fascem  vini  pro  vinea 
in  Valle  Sancti  Aniani  (1). 

Janvier  1231. 

Ego,  Richardus  Harenc,  miles,  notum  facio  omnibus  tara  presentibus 
quam  futuris,  quod  pater  meus,  Richardus  Harenc,  bone  raemorie,  pro 
amore  Dei  et  remedio  anime  sue,  et  pro  anima  matris  mee  Philipe,  cum 
assensu  et  voluntate  mea,  dédit  et  in  perpetuam  eleraosinam  concessit 
Deo  et  pauperibus  infirniis  doraus  elemosinarie  Castriduni,  duodecim 
denarios  censuales  et  unum  fasscem  vini  quos  dicta  domus  elemosinaria 
debebat  eidem  pro  vinea  que  quondam  Bernardi  Torci  de  Ponte  in  Valle 
Sancti  Aniani  sita,  cum  plateis  eidem  vinee  adherentibus  annuatim  et 
quatuor  denarios  pro  quadam  vinea  de  Botain,  et  preterea  très  solidos  et 
quinque  denarios  censuales  pro  pratisejusdcm  elemosinejuxta  Lidumsi- 
tis.  Pro  hoc  autem  henelicio,  dicta  domus  elemosina  dies  obitus  patris 
mei  et  matris  mee  anniversarios  et  niei  ipsius  post  obiîum  meuni  diem 
anniversarium  in  perpetuum  promisit  celebrare.  Ut  autem  donum  pre- 
dictum  dictis  pauperibus  stabile  sit  scmper  et  firmum,  ego  litteris  id 
ipsum  presentibus  tradidi,  ac  sigilli  mei  presenti  munimine  roboravi. 
Actum  anno  Domini  M°.  GG°.  XXX".  primo,  mense  januarii. 


CLHI. 

De  uno  sextario  ybernagii  apud  La  Reenvillara  (2). 
Mars  1231. 

Universis  présentes  litteras  inspecturis,  Hubertus  Caprioli,  miles,  sa- 
lutem  in  Domino.  Noverit  universitas  vestra,  quod  ego,  de  assensu  et 
voluntate  Mathee,  uxoris  mee,  et  heredum  meorum,  dedi  et  concessi  in 
elemosinam  perpetuam  elemosinarie  Reati  Nicholai  de  Gastroduno , 
unumse\tarium  frumenti  annui  redditus  in  maritagio  dicte  Mathee, 
uxoris  mee,  apud  la  Recnville  ad  festum  sancti  Remigii  annuatim  per- 
solvendum  pro  anniversario  meo  et  Mathee,  uxoris  mee,  et  patris  et 
matris  dicte  Mathee  in  dicta  elemosinaria  annuatim  memoriter  cele- 

(1)  Copies  du  iill*  siècle,  A.  3,  n"  106,  et  A.  6,  n°4I  :  du  xviil%  A.  8,  n°' 107  et  272. 
(î)  Copiei  du  iiii»  siècle,  A.  3,  n°  9,  et  A.  6,  n"  8  ;  du  XTiii',  A.  8,  n»»  38  et  202. 


104  ARCHIVES   DE   LA    MAISON-DIEU 

brando.  Et  ut  hec  donatio  lîrma  sit  et  stabilis,  ego,  H.  Caprioli,  dicte 
elemosinarie  présentes  dedi  lilteras  sigilli  mei  raunimine  roboratas.  Ac- 
tum  anno  Domini  M°.  GG°.  XXX°.  1°.,  mense  martii. 


CLIV. 

De  uno  modio  ybernagii  redditus  in  molendino  de  Eavau 

apud  Feritatem  Villenolii  (I). 

Septembre  1231. 

Universis  présentes  lilteras  inspecturis,  G.  Decanus  Castriduni,  salu- 
tera  in  Domino.  Noveritis  qnod  nobilis  mulier  Hildeardis,  uxor  Odonis 
Brunel,  niililis,  corani  nobis  constilula,  contulit  in  purani  et  perpetuam 
elemosinam  consanguinee  Beatric-i ,  uxori  Hugonis  Ride,  et  ejusdeni 
Beatricis  beredibus,  unum  nioiliiim  bibernagii,  annui  redditus  in  mo- 
lendino Envau  apud  Feritatem  Villenolii,  in  craslino  Nativitatis  Domini 
scilicet  dimidiuni  niodium,  et  in  prima  dominica  quadragesime  aliiim 
dimidium  modium,  annis  singulis  capiendum.  Voluit  etiam  ut  quicum- 
que  dictum  molendinum  tcnebit,  nisi  prefalum  modium  in  terminis 
persolverit  prenotatis  ad  penam  quinque  solidorum  teneatur  dictis  Bea- 
trici  et  ejus  beredibus  singulis  septimanis  solvendorum  doneceisdem  de 
dicto  motlio  sit  plenius  satislactum.  Voluit  etiam  ut  quicumque  dictum 
tencat  molendinum,  ad  dictum  niodium,  sicut  superius  expressum  est, 
reddendum,  Ode  corporali  prestita  teneatur.  Addidit  etiam  ut  si  dictum 
molendinum  contingerit  reedilicari  vel  reparari,  vel  in  eodem  molen- 
dino aliqua  costamenta  poni ,  quod  dicta  Beatrix  vel  heredes  ejus  in 
dictis  reedificalione,  reparatione  et  aliis  molendini  coslamentis  qiiibus- 
libet  nichil  mittere  teneantur,  nichilominus  percipientes  modium  supra- 
dictum.  Prelerea  contulit  dictis  Beatrici  et  beredibus  ejus,  in  puram  et 
perpetuam  elemosinam  sexdecim  denarios  censuales,  quos  super  eiim- 
dem  molendinum  babebat  annuatim,  in  festo  sancli  Rcmigii  persolven- 
dos.  Hanc  siquidem  elemosinam  voluit,  concessit  et  approbavit,  Gari 
nus  de  Gisili,  miles,  consangiiineus  et  ères  dicte  Hildeardis,  de  cujus 
feodo  movebant  omnia  supradicta,  et  lidei  corporis  interpositione  firma 
vit.  Quod  ut  ratum  et  slabile  permaneret,  ad  petitionem  dicte  Hildear- 
dis, présentes  lilteras  dedi  sigilli  mei  nuinimine  roboratas.  Daluni  anno 
Domini  millesimo  GG".  tricesimo  primo,  mense  septembris. 

(I)  Original,  B.  3u:,  n"  1. —Copie  du  xvii' siècle,  A.  7,  n"  24. 


DE    CHATEAUDUN.  106 

GLV. 

De  deffuntina  sentencia  (1). 
1232. 

In  nomine  Patris,  et  Filii,  et  Spirilus  Sancti,  amen.  Cum  Stephanus 
de  Loriz  peteret  injure  coram  Golicrio,  Castridani  decano,  centiun  so- 
lides parisienses  et  quadraginta  solides  turonenses  a  niagistro  et  IVatri- 
bus  domus  elemosinarie  Gastriduni,  ea  ratione  quia  dictam  pecuniam 
accommodaverat  Robino  le  Cherel  defuncto ,  cujus  del'uncti  bona  habe- 
bant  dicti  magisler  et  Iratres  ut  dicebat.  Dicti  niagister  et  j'ratres  di- 
ctum  Stephanum  accommodasse  dictam  peccuniam  dicto  Robino  nega- 
verunt.  Jure  igitur  coram  diclo  decano  super  hoc  légitime  contestato 
juralodecalumpnia,  testibus  productis  coram  dicto  decano,  et  diligenter 
evaminatis  contestalionibas  publicalis,  dicta  causa  ad  terminandum  ad 
nos  remissa  de  consensu  partium  supradictarum.  Nos,  auctis  judicii 
diligenter  inspectis  et  plenius  intellectis,  dictum  magistrum  et  fratres 
ab  impetitione  dicti  Stephani  per  diliuitivam  sententiam  absolvimus. 
Actum  annoDomini  millesimo  ducentesimo  tricesimo  secundo,  die  lune 
post  festum  beati  Barnabe!  Apostoli. 

CLVI. 

Littere  Galterii  de  Frescoto  de  viginti  solidis  redditus  (2). 

Mai  1233. 

Ego,  Gallerius  de  Frescoto,  canonicus  Garnotensis,  omnibus  tam  pre- 
sentibus  ijuani  futuris  présentes  litteras  inspecturis,  notum  facio  quod 
nobilis  domina  Beatrix  de  Monte  Ganini,  karissima  matertera  mea,  bono 
zelo  et  proborum  viroruni  consilio  ducta,  de  consensu  et  voluntate  ka- 
vissimi  avunculi  mei,  Nicholai  de  Frescoto,  canonici  Garnotensis,  fratris 
ejusdem  Beatricis,  donavit,  contulit  et  concessit  domui  Dei  de  Castri- 
duno  pro  anniversario  bone  memorie  defuncti  Hugonis  de  Feritate,  mi- 
lilis,  quondam  mariti  siii,  decem  solidos,  et  pro  suo  et  suorum  anteces- 
sorum  anniversario,  singulis  annis  in  dicta  domo  Dei  celebrando,  alios 
dccem  solidos  dunensium,  annui  el  perpetui  redditus  reddendos  annuatim 
inl'ra  festum  beati  Remigii,  quos  etiam  assignavit  in  terra  sua  de  Monte 
Ganini  ad  meum  feodum  pertinente.  Et  banc  donationem  et  concessio- 

(1)  Copies  du  xiii"sièole,  A.  3,  u"«  19  et  îi  ;  du  xviii%  A.  8,  n"  48. 

(2)  Copies  duxiu'sièole,  A.  3,  n"  172,  ot  A.  6,  n''2;  duxviii»,  A.  8,  W  157. 


106  ARCHIVES   DE   LA    MAISON-DIEf 

neni,  ego  jam  dictus,  Galtcrius,  de  cujus  fcodo  movet  dicta  terra  in  qua 
dicta  pccunia  assignatur,  ■volui,  laudavi  et  approbavi;  et  ne  possit  per 
me  metipsum  vei  aliqueni  succcssorum  meoruiu  istud  irritari  vel  retrac- 
tari,  ad  petitionem  dicte  Domine  Bcatricis  prenominate,  domui  Dei  de 
Gastriduno,  lias  patentes  litteras  sigillo  nieo  sigillatas,  donavi,  in  hujus 
rei  testimonium  et  munimcn.  Datum  anno  M".  GC°.  XX°.  tertio,  mense 
maio. 


CLVII. 

De  uno  sextario  ybernagii  super  terram  de  Guillonvilla  (t). 

Juin  1234. 

Goherius,  Gastriduni  decanus,  universis  présentes  litteras  inspccturis, 
salutem  in  Domino.  Noverint  universi  quod  Agnes,  relicta  Reginaldi  de 
Villanneio,  corani  nobis  in  jure  constituta,  unum  sextarium  ybernagii 
rcdditusannuiquenidefiinctusRaginaldus.qiiondammaritussuus,  cadem 
Agnete  volente  et  concedente,  pro  remedio  anime  sue  contulil  in  elcrao- 
sinam  Dec  et  pauperibus  eleniosinarie  Gastriduni,  situm  super  lolalem 
terram  suam  de  Guillonvilla  annuatim  in  festo  sancti  Remigii,  fide  mé- 
dia promisit  sese  de  celero  in  prefalo  termino  dicte  domui  rcdditurum, 
Gosborlo,  niarlto  dicte  Agnetis,  présente  coram  nobis  et  id  ipse  volente 
et  concedente.  Quod  ut  ratum  et  lirmum  permaneat,  nos,  ad  petitionem 
dicte  Agnetis,  diclis  pauperibus  présentes  litteras  dedimus  sigilli  nostri 
muniniine  roboratas.  Acium  anno  Domini  millesimo  ducentesimo  trice- 
simo  quarto,  mense  junii. 

GLVIII. 

De  venditione  terrarum  et  hebergagio  apud  Ororium  Le  Druil  (2), 
Juillet  1234. 

Goherius,  decanus  Gastriduni,  universis  présentes  litteras  inspccturis, 
salutem  in  Domino.  Noverint  universi  Iquod  Jobana,  uxor  Giraldi  Bu- 
chete,  et  Hermesendis,  uxor  Garini  Buchete,  tilii  dicti  Giraldi  Buchete, 
in  nostra  presentia  constitute,  venditioncm  terrarum  et  hebergagii  sito- 
rum  apud  Ororium  Lebruil  quam  dicti  Giraldus  et  Garinus  fecerunt  ma- 
gistro  et  fratribus  elemosinarie  Gastriduni,  quitaverunt  et  concesserunl 
dictis  magistro  et  fratribus  quiète  et  pacifiée  perpetuo  possidendum .  Insu- 


(1)  Copies  du  xiii*  siècle,  A.  3,  n°  S  :  du  xviii,  A.  8,  n"  34. 

{i)  Copies  da  zni«  siècle,  A.  3,  n*  13i  :  du  ZTiir,  A.  8,  n°  131. 


DE  CHATEAUDVN.  107 

pcr  doclalkium  quod  ipsc  habcLanl  iii  rébus  ipsis  prcdiclis  ex  dictorum 
suorum  donatione  maritorum,  scpedictis  magistro  et  IValribus,  volun- 
tate  spontanea,  quitaverunt  pcnitiis  et  concesserunt,  fide  corporali  pres- 
tila,  confirmantes  quod  ipse  in  rébus  predictis  non  occasione  doctalicii, 
non  alio  modo,  non  por  se  aut  pcr  alium  aliquid  de  cetero  reclamabunt 
nec  facient  reclamari.  Quod  ut  ratuni  et  firmum  permaneat,  nos,  ad 
petitionem  diclarum  Johanne  et  Hermesendls,  diclis  magistro  et  fratri- 
bus  présentes  litteras  dcdimus  siglUi  munimine  roboratas.  Datum  anno 
Domini  M°.  CG°.  tricesimo  quarto,  mense  julii. 


CLIX. 

De  campo  terre  qui  vocatur  Campus  Megot  (2). 

Juillet  123i. 

Ego,  Guillermus  de  Housson,  miles,  notum  facio  omnibus  tam  pre- 
sentibus  quara  futuris,  quod  Robinus  de  Villata  et  uxor  ejus,  Ysabeilis, 
pro  amore  Dei  et  rcmedio  animarum  suarum,  et  parenlum,  et  anteces- 
sorum  suorum,  laudantibus  et  concedentibus  Gaufrido  de  Guehcrbaut 
et  Ysabella,  relicta  Jocelini  de  Gueherbaut,  campuni  terre  qui  vocaUis 
Campus  Megot  situm  apud  Genossvillam,  contulerunl  Deo  et  pauperibus 
infirmis  domus  elemosine  Castriduni  in  perpetuani  elemosinam,  qui- 
tum  et  liberum  ab  omni  redibenlia,  dicte  domui  pacilîcc  perpetuum 
possidendum.  Pro  isto  tamen  bénéficie,  dicli  Robinus  et  ejus  uxor,  Ysa- 
beilis, de  karitate  domus  elemosine  sex  libras  et  quinque  soiidos  turo- 
nensium  perceperunt.  Ad  quorum  instantiam  et  preces,videlicet  :  supra- 
dicti  Robini  de  Villata  et  ejus  uxoris,  Ysabeilis,  et  Gaufridi  de  Gueher- 
bault  et  Ysabelle,  relicte  Jocelini  de  Gueherbault,  dictum  donum  dicte 
domui,  tanquam  dominus  feodi,  teneor  garantire.  Quod  ut  ratum  sit  et 
firmum,  ego,  dictus  Guilliermus  de  Housson,  miles,  id  ipsum  volui  et 
concessi,  et  ad  petitionem  omnium  supradictorum,  dictis  pauperibus 
dicte  domus,  présentes  litteras  dedi  sigilli  mei  munimine  roboratas. 
Anno  Domini  auctum  M".  GG".  XXX".  1111°.,  mense  julii. 

1)  Copies  du  im»  siècle,  A.  3,  n'50;  duxvin»,  A.  8,  n°  71. 


108  ARCHIVES    DE   LA    MAISON-DIEU 

CLX. 

De  minutis  decimis  de  Porcheronvilla  (1). 

il  novembre  1234. 

Universis  présentes  lilteras  inspecturis,  Goherius,  decanus  Castri- 
duni,  salutem  in  Domino.  Noveritis  quod  oonstituli  coram  nobis  Johan- 
nes  Gossu  de  Porclicronvilla,  Raginaldus  Rouel,  Guillermus  Mauricii, 
Hilarius  de  Perles  et  Garneriiis  de  Ruchevilla,  recognoverunt  se  debere 
doinui  elemosine  Gaslriduni,  duas  partes  decimarum  porcorum,  vilii- 
loruni,  pullorum  et  aliarum  decimarum  omnium  minutarum  de  Por- 
cheronvilla et  easdem  décimas  dicte  domui  rcddere  gagiaverunt,  et 
dicta  domus  dictos  homines  super  dictis  duabus  partibus  tenetur  con- 
servare  indempnes.  In  cujus  rci  testimonium,  nos,  ad  dictorum  peti- 
tionein  hominum,  présentes  litteras  dicte  domui  dedimus  sigillalas. 
Datum  anno  Doniini  M°.  GC".  tricesimo  quarto,  mense  novcmbris,  sexla 
décima  die  ejusdem  mensis. 

axi. 

De  minutis  decimis  de  Oratorio  Brolii  (2). 
22  novembre  1234. 

Cum  Bernardus  presbyter  et  persona  ecclesie  de  Oratorio  Brolii  dice- 
ret  et  proponeret  coram  nobis  in  jure  contra  magistrum  et  fratres  do- 
mus elemosinarie  de  Castroduno  omnes  minutas  décimas  ejusdem  ville 
que  vocatur  Porcheronvilla  ad  e':clesiam  suam  pertinere,  pro  eo  quod 
dicta  villa  sita  est  infra  fines  parochie,  dictus  magister  a  contrarie  pro 
se  et  pro  fratribus  dicte  domus  rcspondit  quod  ipsi  fucrant  ab  antiquo 
et  adhuc  erant  in  possessione  rccipicndi  duas  partes  omnium  minutarum 
decimarum  in  predicta  villa  de  Porcheronvilla.  Quod  recognovit  verum 
esse  prcdictus  presbyter,  sed  dicebat  quod  parocliiani  dicte  ville  anlca 
nunquam  solverant  decimam  purcellorum,  vituloruni  et  pullorum,  et 
ideo  dicebat  quod  dicti  magister  et  fratres  inhujus  modi  décima  que  de 
novo  petebatur  a  prcdictis  parochianis  et  que  nunquam  antea  soluta  fuc- 
rat,  nichil  recipere  debebant,  sed  ipsc  solus  eam  lotam  liabere  debebat. 
Nos  autem,  audita  confessione  dicti  presbyteri,  diflinitive  diximus  quod 
dicti  magister  et  fratres  percipere  debebant  in  predicta  villa  de  Porche- 

(1)  Copiet  du  iili« siècle,  A.  3,  n"  1S6:  du  ivii«,  A.  7,  n"  88:  duxvui»,  A.  8,  n"'149. 

(2)  Copie»  du  xiii"  siècle,  A.  3,  n°n3;  du  xvil',  A.  7,n°80;  du  iviir,  A.  8,  u»  158. 


DE   CHATEAUDDN.  109 

ronvilla  duas  parles  minutarum  decimarum  tam  anliquarum  quam 
de  novo  corani  nobis  pelitarum.  Cui  sentenlie,  dictas  presbyter,  sine 
contradictione  [qualibet  acquievit,  et  volait  quod  nos,  super  hoc  dictis 
magistro  et  fratribas  nostras  lilteras  traderemus.  Actum  anno  Domini 
M°.  GG°.  XXX°.  quarto,  die  mercurii  in  vigilia  sancti  Clementis. 


CLXII. 

De  quadam  vinea  quam  emimus  do  Petro  de  Toriel  et  Isabella  uxore  sua  (I). 

Décembre  1234. 

Universis  tam  presentibus  quam  faturis  présentes  litteras  inspecturis, 
Goherius,  Gastriduni  decanas,  salutem  in  Domino.  Noverint  universi 
quod  Ysabella,  uxor  Pétri  de  Toriel,  in  nostra  presenlia  constitata,  do- 
talicium  quod  ipsa  habebat  ex  donatione  dicti  Pétri,  mariti  sui,  in  vinea 
quadam  sita  in  censiva  domus  elemosinarie  Gastriduni,  quam  idem  Pe- 
trus,  ex  assensu  dicte  Ysabelle,  magistro  et  fratribus  dicte  elemosinarie 
vendiderat,  volente  et  concedente  eodem  Petro,  predictis  magistro  et 
fratribus ,  libéra  et  spontanea  voluntate ,  quitavit ,  fide  corporali  in 
manu  nostra  prestita ,  confirmans,  quod  ipsa  de  cetero  in  prefata 
vinea  nicliil  unquam  prefati  occasione  dotalicii  rcclamabit.  Ad  cujus 
Ysabelle  petitionem,  nos,  in  hujus  rei  testimonium  et  munimen,  se- 
pedictis  magistro  et  fratribus  litteras  nostras  dedimus  sigilli  nostri  mu- 
nimine  roboratas.  Datum  anno  Domini  M°.  GG".  XXX°.  quarto,  mense 
decemhris. 

CLXIII. 

De  novem  sexteriatis  terre  apud  Ororium  Le  Bruil  (2). 

1234. 

Ego,  Theobaldus  de  Mathueriis  notum  facio  omnibus  tara  presentibus 
quam  futuris,  quod  Garinus  Bûchette  et  Giralduspaterejus  terras  quas- 
dam  quas  habebant  sitasapud  Ororium  Le  Bruil,  de  feodo'meo,  videlicet 
novem  sexteriatas  et  amplius,  ut  ipsi  asserebant,  laudantibus  et  conceden- 
tibus  uxoribus  suis,  Johanna  et  Hermesendi,  vendiderunt  magistro  et 
fratribus  domus  elemosinarie  de  Gasiriduno  pro  quinquaginta  libris  du- 
nensium  eisdem  a  prefatis  magistro  et  fratribus  jam  persolutis,  libéras 
et  quittas  ab  omni  servicio  et  onere  et  redibitione  omni  moda,  [a  dictis] 

(1)  Original,  B.  110.  —  Copies  du  xiii'siècls,  A.3,  nMU;  du  xrin',  Â. 8,  n°  1 14. 

(2)  Original,  B.  SU. 


110  ARCHIVES    DE    LA    MAISON-DIEU 

niagistro  et  fratribiisperpetuo  possidendas.  Hanc  si  quideni  venditio- 
nem  dictis  niagislro  et  fratribus  garantandam  Gariiuis  et  Gir[aldus]  et 
eoriim  uxores  lidc  preslita  fiiniaveriuit.  Ego  vero  de  ciijus  fcodo  dicli 
Giraldus  et  Garinus  terras  tenebaut  prefatas,  ad  petitionem  et  preces  ip- 
sorum  Giraldi  et  Garini  dictam  venditionem  volui,  approbavi  et  con- 
cessi,  et  dictis  magistro  et  fratribus  seciilare  jus,  tanquam  doniinus,  pre- 
fata  libertate  garanlire  et  eosdem  iudempnes  super  hoc  conservare  (ide 
média  manucepi.  lia  etiani  quod  si  pro  defcctu  garanditationis  mee 
dicti  magister  et  fratres  danipnuni  aliquod  incurrerent  vcl  etiam  de 
terris  predictis  porlionem  aliquam  deperderent  ego  dam[pnum]  eorum 
eisdem  teneor  iu  integrum  rcsorlirc  et  secundum  valorem  terre  quam 
deperderent  tauium  terre  de  mea  terra  propria  de  eadem  villa  in 
equivalenti  loco  restitnere  et  assigiiare  quiele,  libère  et  pacilice  per- 
petuo  possidendum.  Quod  ut  in  pcrpctuum  sit  stabiie  seniper  et  lir- 
mum,  ego  diclis  magistro  et  fratribus  super  hoc  présentes  litteras  dedi 
sigilli  mei  muuimine  roboratas.  Actum  anno  Domini  M".  GG".  XXX°. 
quarto. 


GLXIV. 

De  quadam  vinea  in  censiva  nostra  sita  (1). 

1234. 

Universis  présentes  litteras  inspecturis,  Goherius  Castriduni  decanus, 
salutem  in  Domino.  Noverint  universi  quod  Maria  filia  Palmerii,  in  nos- 
tra presentia  constituta,  dotalicium  quod  ipsa  habebat  ex  donatione  Go- 
herii  Coriam,  quondam  mariti  sui,  in  vinea  quadam  sita  in  censiva  do- 
mus  elemosinarie  Castriduni,  quam  idem  Goherius  vendideral  magistro 
et  fratribus  dicte  domus,  eisdem  libéra  et  spontanea  volunlate  quitavit 
in  perpetuum,  fide  data  in  manu  nostra,  confirmans  quod  ipsa  in  pre- 
fala  vinea  nichil  unquam  de  cetero  reclamabit.  In  cujus  rei  festimonium 
et  rauninien,  nos,  ad  petitionem  dicte  Marie,  dictis  magistro  et  fratri- 
bus, présentes  litteras  dedimus  sigilli  nosiri  munimine  roboratas.  Dalum 
anno  Domini  M°.  CC".  XXX".  quarto. 

(1)  Copies  du  xiii*  siècle,  A.  3,  n°  1G3;  du  iviii»,  A.  8,  n»  1&3. 


DE   CHATEALDCN.  111 

GLXV. 

De  XX  solidos  quos  Nevelo  de  Chantemelle  dédit  fratribus  super  terrain  suam  (Ij. 

1234. 

G.  presbyter  sancti  Jacobi  de  Bonavalle,  gerens  vices  decanatus  Du- 
nensis  de  PerLico,  omnibus  présentes  littcras  inspecturls,  salutem  in 
Domino.  Noverlnt  universi  quod  Nevelo  de  Chantemelle,  corani  nobisin 
jure  constilulus,  die  jovis  proxima  ante  Ascensionem  Domini,  gagiavil 
magistro  et  fratribus  elemosine  Castriduni  viginti  solidos  annui  reddi- 
tus,  quos  defunctus  Johannes  de  Golmainvilla  dédit  in  elemosinam  ele- 
mosine Castriduni,  sitos  super  terram  suam  quam  dictus  Nevelo  possi- 
det,  reddendos  in  festo  sancti  Remigii  dictis  fratribus  vel  eorum 
mandato.  Dalum  anno  Domini  millesimo  ducentesimo  tricesimo 
quarto. 

GLXVI. 

De  dono  Herbert!  dicti  Molendinarii  (2). 
Mai  1235. 

Goherius  Castriduni  decanus,  universis  présentes  litteras  inspecturls, 
salutem  in  Domino.  Noverint  universi  quod  Herbertus,  dictus  Molendi- 
narius,  in  nostra  presentia  constilulus,  obligavil  se  magistro  et  fratribus 
domus  elemosinarie  Castriduni,  tali  modo  quod  concessit  et  voluit,  quod 
quocumque  vel  ubicumque  ipsum  conlingeret  decedere,  quod  omnia  sua 
bona  mobilia  quecumque  haberet,  ad  diclam  domum  elemosine  deve- 
nirent  :  fide  data  promittcns  quod  in  hodium  vel  delrimentuni  dicte  do- 
mus bona  sua,  dummodo  vixerit,  nuUatenus  annihiiabit,  nec  de  dictis 
mobilibus  aliud  in  prejudicium  domus  facere  poterit  leslamenlum.  In 
cujus  rei  lestimonium  et  munimen,  ad  petitionera  dicti  Herbert!,  dictis 
magistro  et  fratribus  dedimus  présentes  litteras  sigilli  nostri  muni- 
mine  roboratas.  Datum  anno  Domini  M".  CC.  XXX".  quarto,  mense 
maii. 

(1)  Original,  A.  73. —  Copies  du  xni" siècle,  A.  3,  n°8;  du  xvni*,  A.  8  r.'  37. 

(2)  Copies  du  xiii»  siècle,  A.  3,  n°  12  :  du  xviii»,  A.  8.  d°41. 


112  ARCHIVES   DE    LA    MAISON-DjKu 

GLXVII. 

De  Moleria  (t). 

Mai  1235. 

Gaufridus,  archidiaconus  Daneasis,  universis  présentes  lilteras  ins- 
pecturis,  salutem  in  Domino.  Noveritis  quod  magistcr  et  fratres  domus 
elemosine  de  Castroduno,  domum  suam  de  Moleria  ciim  perlinentiis 
ejusdcm  domus,  excepto  nemore,  tradidorunt  Julianc,  relicte  Simonis 
Garrelli,  et  concesserunt  eidem  Juliane  dictam  domum  cum  proventibus 
terrarum  ad  eamdcm  domuni  pcrtincntium,  vita  comité,  possidendam. 
Dicta  vero  domus,  post  dicte  oliilum  Juliane,  cuni  omnibus  mobilibus 
que  tune  in  eadem  domo  inventa  fuerint  et  eliam  tam  in  besliis  quani  in 
fructibus  terrarum  ad  eamdem  domum  pertinentium  quocumque  tem- 
pore  dictam  Julianam  obirc  conligerit  ad  dictam  domuni  elemosine 
quieta  et  libéra  revertelur.  Mobiiia  vero  dicte  domus  de  Moleria  videlicet 
in  bestiis  qui  tempore  obitus  Juliane  erunt  in  eadem  domo  et  dictis  ma- 
gistro  et  fratribus  donuis  elemosine  ibidem  debent  remanere  et  ad  mi- 
nus deccm  librarum  prctium  in  bestiis  ibidem  inventumnon  fucrit,  tide 
tenetur  Guido  de  Eble  n'ille,  miles,  maritus  dicte  Juliane.  Plegii  sunt 
ctiam  et  per  fidem,  Adam  de  Burroi,  quondam  presbyter  ccclesie  de 
Moulaien,  et  Pbilipus  de  Avenis,  frater  dicte  Juliane.  Et  si  aliquera  ex 
dictis  plcgiis  obire  conligerit,  sepedicta  Juliana  loco  defuncti  plegium 
alium  substituât  competentem.  In  cujus  rei  testimonium  et  munimen, 
nos,  ad  preces  partium,  litteras  super  présentes  annolari  fecimus  et  si- 
gilli  nostri  presenti  munimine  roborari.  Actum  anno  Domini  M".  GG". 
XXX°.  quinte,  mense  maio. 

GLXVIII. 

be  quadraginta  solidis  in  tonneleio  de  Carnoto  (2). 

Mai  12,55, 

Ego  Ysabella,  comitissa  Garnotensis,  ^universis  présentes  Uttcras 
inspecturis  notum  facio,  quod  ego,  amore  Dci  et  rcmedio  anime  mee 
anteccssorum  et  successorum  mcorum,  dcdi  et  in  puram  et  perpetuam 
clemosinam  habere  concessi,  inflrmis  elemosine  Gastriduni  quadraginta 
solidos  carnotensis  monete  pro  pitancia  in  die  annivcrsarii  mei  in  dicta 

(1)  Copies  du  iiii«  siècle,  A.  3,  u"S9;  duxvm',  A.8,  n»"7. 

(2)  Copiei  du  xvu'eièole,  A.  7,  n»  16;  du  xriii',  A.8,  n"  174. 


DE    CHATEAUDl'N.  113 

domo  quolibet  anno  celcbrati,  in  tonleio  meo  de  Garnoto  in  festo  Om- 
nium Sanctorum,  per  manum  recipientis  proventus  dicti  tonlcii  singu- 
lis  annis  percipiendos.  Et  volo  quod  administratores  dicli  loci  unum 
paupcrcm  de  extra  domum  in  die  anniversarii  mei  secum  pascant.  Volo 
eliam  et  prccipio  quod  si  ille  qui  proventus  dicti  tonleii  recipiet  in  dicto 
termino  dictis  infirmis  vel  eorumdem  certo  mandato  ab  ipsis  commode 
requisitus  dictos  nummos  non  redderet,  singulis  dicbus  post  clapsum 
terminum  usque  ad  octo  dies  très  solidos  pro  pena  eisdemreddere  tene- 
retur,  Quod  ut  ratum  et  firmum  permaneat,  présentes  littcras  sigilli  mei 
munimine  roboravi.  Actum  anno  Domini  M".  GG".  XXX°.  quinto,  mense 
maii. 


GLXIX.  .; 

De  terris  de  Libovilla  (1). 

Juin  1235. 

Universis  présentes  littcras  inspecturis,  Goherius,  Gastriduni  deca- 
nus,  salutem  in  Domino.  Noverint  univers!  quod  Tlieobaldus  de  Prati, 
et  Agnes  ejus  uxor,  in  nostra  presentia  constituti,  vendiderunt  nnam 
peciam  terre  apud  Libovillam  sitam,  très  minas  seminis  continentem, 
magistro  et  fratribus  domus  elemosinarie  Gastriduni,  pro  quatuor  li- 
bris  dunensium  jam  solutis,  et  promiserunt  fide  média,  quod  dictos  ma- 
gistrum  et  fratres  indampnes  super  hoc  observarent.  Obligaverunt  in- 
super se  Johannes  Poncet,  Herbertus  Gallier,  Johannes  Pandorne, 
Guillermus  Pariseau,  pro  predictis,  erga  dictos  magistrum  et  fratres 
pro  dicta  yenditione,  promittentes  fide  média,  quod  si  magister  et 
fratres  aliqua  dampna  per  calumpniam  alicujus  super  hoc  paterentur, 
ea  dampna  eisdera  tenerentur  resarcire.  Istam  insuper  venditionem 
concesserunt  Stephanus,  nepos  dicli  Theobaldi  ;  Michael,  filius  ejus,  sub 
fidei  sui  religione,  promittentes  quod  contra  venditionem  predictam  non 
irent  nec  sepedictos  magistrum  et  fratres  vel  eorum  successores  aliqua- 
tenus  de  cetero  molestarent  nec  procurarent  molestari.  In  cujus  rei 
testimonium  et  munimen,  ad  petitionem  dictorum,  présentes  litteras 
dictis  magistro  et  fratribus  dedimus  sigilli  nostri  munimine  roboratas. 
Datum  anno  Domini  M*.  GG°.  XXX".  quinto,  mense  junio. 

(t)  Copies  du  XYII*  BÏècle,  A.  7,  n'  125;  du  xvni",  A.  8,  n"  218. 


114  ARCHIVES   DE    LA   MAISON-DIEO 

GLXX. 

De  uno  sextario  bladi  apud  Vsiacum(l). 

Août  1235. 

G.  archidiaconus  Duneiisis,  omnibus  présentes  liiteras  inspecturis, 
salutem  in  Domino.  Notum  sit  omnibus  tam  presentibus  quam  futuris, 
quod  Gaufridus  de  Villa  in  Blado,  presbyter,  pro  amore  Dei,  et  remedio 
anime  sue,  et  anime  patris  sui,  et  parentum,  et  antecessorum  suorum, 
unum  sextarium  bladi  redditus  annui,  in  terra  sua  de  Ysiaco,  paupe- 
ribus  inlirmis  sancte  domus  elemosinarie  Gastriduni  contulit  in  elemo- 
sinam,  ab  eisdem  pauperibus  quiète,  libère  et  pacifiée  perpetuo  possi- 
dendum.  Quod  ut  in  perpeluum  stabile  sit  ac  firmum,  ad  petitionem 
dicti  G.  presbiteri,  presentibus  nieis  litteris  commendayi  et  sigilli  mei 
presenli  munimine  roboravi.  Auctum  apud  Gastrumdunum,  anuo  Do- 
mini  M".  GG°.  XXX°.  quinto,  mense  augusti. 

GLXXI. 

De  duodecim  denarils  census  apud  Moleriam  (2). 

Août  1235. 

Ego  Gaufridus  de  Merrevilla,  miles,  notum  facio  tam  futuris  quam 
presentibus,  quod  contcmptio  erat  inter  magistrum  et  fratres  domus 
elemosinarie  Gastriduni,  ex  uua  parte,  et  Gaufridum  Bouguerel,  ex 
altéra,  de  duodecim  denariis  census  quos  dicti  magister  et  fratres  recla- 
mabant  babere  super  quamdam  domum  cum  qiiamdam  platcam  apud 
Marboi  jure  ccnsuaii.  Tandem  consilio  bonorum  virorum,  pro  pacc 
utriusque  partis  et  remedio  anime  mee,  contuli  inlirmis  pauperibus 
ejusdcm  domus  duodecim  denarios  censuales  in  escambium  pro 
duodecim  denariis  supradictis  eisdem  pauperibus  in  festo  sancti 
Remigii  super  quamdam  masuram  Aucbcri  de  Goberi,  carnilicis,  quietc, 
libère  et  pacifiée  in  perpetuum  apud  Moleriam  annuatim  capiendos, 
quicumque  de  celero  dictani  masuram  possideat;  nec  non  et  venditiones 
et  gantos  quando  eamdem  masuram  vendi  continget.  Et  insuper  ego, 
G.  miles,  ad  cujus  feodum  dictus  census  pertinet,  istam  donationem  ad 

(1)  Copies  du  xiii<'siùolo,  A,  3,  u"'  17  et  111  ;  du  xvii»,  A.  7,  n°  103  ;  du  xvm«,  A.  8, 
n-'CS  et  140. 

(2)  Original,  B.  62.  —  Copies  du  xiii*  siècle,  A.  3,  n°  55,  et  A.  6,  a'ià;  du  XTIU*,  A.  8 
n»274. 


DE   CHATEAUDUN.  115 


usus  et  consuetudines  dunensis  patrie,  tanquam  dominus,  manucepi 
garantizandam.  Quod  ut  in  perpetiium  stabile  sit  et  firmiim,  presentibus 
nieis  litteris  coiiiiucndavi  et  sigilli  mei  presenti  muiiimine  roboravi. 
Datum  anno  Doniini  M.GG.XXX.  quinto,  niense  augusti. 


GLXXII. 

De  uno  sextario  bladi  apud  Cetum  (1). 

Décembre  1235. 

Universis  présentes  litteras  inspecturis,  Goherius,  Gastriduni  decanus, 
salutem  in  Domino.  Noverint  universi  quod  [Hugo]  de  Geto,  miles,  in 
nostra  presentia  constitutus,  donavit  in  perpetuam  elemosinara  paupe- 
ribus  domus  elemosine  Gastriduni,  unum  sextarium  bladi  pro  anniver- 
sario  suo  faciendo,  percipicndum  singulis  annis  in  manerio  suo  apud 
Getum,  ila  quod  ille  qui  dictum  manerium  possidebit,  dictum  sexta- 
rium, dictis  pauperibus  in  festo  sancti  Remigii  reddere  teneatur.  In 
ciijus  rei  testimonium,  présentes  litteras  ad  petitionem  dicti  Hugonis, 
dictis  pauperibus  dedimus  sigilli  nostri  munimine  roboralas.  Datum 
anno  Domiui  M.GG.XXX.  quinto,  mense  decembri. 


GLXXIII. 

De  quinquaginta  et  duabus  libris  redditus  in  bannis  Gastriduni  (2). 
Décembre  1235. 

^  Ego,  Hugo  de  Gastellione,  Sancti  Pauli  et  Blesensis  cornes,  et  ego,  Ma- 
ria, Sancti  Pauli  et  Blesensis  comitissa,  uxor  sua,  omnibus  présentes  lit- 
teras inspecturis,  salutem  in  Domino.  Noveritis  quod  Margarita,  bone 
memorie,  nobilis  mulier,  karissima  domina  nostra,  Blesensis  quondam 
comitissa,  cujus  ego  Maria  fui  fdia,  in  puram  et  perpetuam  elemosinam 
dédit  domui  elemosinarie  Gastriduni,  quinquaginta  duas  libras  monete 
dunensis  annui  redditus  in  perpetuum  percipiendas  in  tribus  bannis 
quos  habebat  apud  Gastrumdunum.  Scilicet  :  in  banno  Passée,  decem 
libras  ;  in  banno  Pentecostis,  decem  libras  ;  in  banno  Natalis  Domini, 
duodecim  libras;  et  in  tensaraento  et  in  redditu  quem  habebat  super 
burgum  Ghamarcii,  viginli  libras  in  festo  Omnium  Sanctorum.  Volens 
siquidem  dicta  Margarita,  indempnitati  pauperuui  dicte  domus  et  paci 

(1)  Copies  du  xiii=  siècle,  A.  3,  n°53:  du  XVLU«,  A. 8,  n»  Ti. 

(2)  Original,  A.  69.  —  Copies  du  xiu' siècle,  A.  3,  u°  Si,  et  A,  5,  a"  10  ;   du  xyii",  A.  7, 
n»5;  du  ivm«,  A.  8,  n°  Ib. 


116  ARCHIVES   DE   LA    MAISON-DIEU 

plenius  providere,  prccepit  quod  si  prefati  rcdditus  requirenlibus  statiilis 
terminis  non  roddantur,  Ballivus,  vel  quilibet  aliuspro  cujus  lioc  con- 
ligerit  defectuni,  ut  ipse  dominus  si  requisitus  reddi  non  fuerit,  quin- 
quaginta  solidos  pro  penasolvat,  permanum  procuratoris  dicte  domus, 
pauperibus  cjusdeni  loci  dividendes.  Hanc  aulem  donalionem  conce- 
dinius,  Yolumus,  approbamus  et  sigillorum  nostrorum  tcstimonio  con- 
firmavimus.  Datura  anno  Domini  millesinio  ducentesimo  tricesimo 
quinto,  mense  decembris. 

{Scel  d'Hugues  ;  scel  et  contre  scel  de  Marie  ;  scel  et  contre  scel  de  la 

maison-Dieio.) 


CLXXIV. 

De  venditione  platée  apud  Castridunum  (1). 

Janvier  1236. 

Omnibus  présentes  litteras  inspecturis,  Golierius  decanus  Castriduni, 
salutem  in  Domino.  Nov[crint  universi]  quod  Bernaldus  le  Mintier  et 
Amelina  uxor  ejus  et  Trechelina  relicta  defuneti  Radulphi,  in  nostra 
presenlia  constituti  ,  vendiderunt  magistro  et  fratribus  elemosine 
Castriduni...  cujusdam  platée  in  tribus  censivis;  scilicet  :  Béate  Marie 
Magdalene  [conventus,  Gaufridi  de  Lajneriaco  niilitis,  et  Gaufridi  de 

Aroto  armigeri,  infra  muros  Castriduni  [pro  pretio sojlidis  dunen- 

sibus  jam  solutis,  et  quarlam  parlem  in  purani  et  pcrpetuam  elemo- 
sinam  [dedcrunl]  magistro  et  fratribus  libère,  pacilice  et  quietc,  in 
perpetuum  possidendam.  Fide  prestita  [in  manu  nostra]  quod  in  dicta 
platea  per  se,  sive  pcr  alium  nicbil  de  cetero  reclamabunt.  [Immo  contra 
omnes]  ad  usum  et  consuetudines  dunensis  patrie  garantizabunt. 
Renunciantes  dicte  mulieres  omnijuri  dotis  aut  quicquid  juris  dota- 
licii  in  dicta  platea  habcbant  vel  habere  poterant  sepedictis  magistro  et 

fratribus fide  média  quitaverunt  et  in  perpetuum  concesserunt.  In 

cujus  rei  testimonium  et  munimen,  ad  petitioncm  utriusque  partis, 
prefatis  magistro  et  fratribus  nostras  dedimus  litteras  sigilli  nostri 
munimine  [roboratas].  Datura  anno  Domini  millesimo  ducentesimo 
tricesimo  sexto,  mense  januarii. 

(1)  Original,  B.  31.  (Cette  pièce  e>t  lacérée  et  en  très-mauvais  état.) 


DE    CHATEACDUN.  117 


GLXXV. 

De  uno  sestario  ybernagii  super  terram  de  Guillon'villa  (I). 
Septembre  1236. 

Officialis  archidiaconi  Dunensis,  omnibus  présentes  litteras  inspec- 
turis,  salutem  in  Domino.  Noverint  universi  quod  Jobertus  de  Gloia, 
miles,  in  jure  coram  nobis  constitutus,  gagiavit  magistro  et  fratribus 
domus  Dei  de  Castroduno  unum  sextarium  ybernagii  infra  noctes 
eisdem  magistro  et  Iratribus  persolvendum.  Quem  dictum  sextarium 
defunctus  Reginaldus  de  Villanneio  contulerit  in  elemosinam  pauperibus 
elemosine  Castriduni,  prout  confessus  fuit  dictus  Jobertus,  annuatim 
capiendum  in  festo  sancti  Remigii  super  totalem  terram  suam  de  Guil- 
lonvilla,  quam  terram  dictus  Jobertus  modo  tenei  tanquam  lieres. 
Datum  anno  Domini  M".  CC.  XXX°.  sexto,  die  veneris  proxima  post 
festum  Beati  Matbei. 


CLXXVI. 

De  redditibus  bladum,  anno  Domini  m».cc'',xxx''.  sexto  (2). 
1236. 

De  Lanneriaco  ii  sextarios  bladi  de  Matheo  de  Ulmo. 

De  Rougenoil  i  modium  pro  Fulcone  de  Ghantemelle,  milite. 

De  Primayilla  super  Marboi  v  sextarios  tam  ybernagii  quam  avene, 
pro  Gaufrido  de  PlanchcTilla. 

De  Villevoison  vi  sextarios  ybernagii  et  vi  sextarios  avene,  pro  Goherio 
Rufo,  milite. 

De  Porcheronvilla  i  sextarium  ybernagii  pro  relicta  defuneti  Pétri 
Foucaut. 

De  eadem  villa,  pro  defuncta  Havis  quandam  uxore  Guillelmi  Pichon 
II  sextarios  ybernagii. 

De  Villa-in-Blado,  pro  nostra  terra  i  modium  ybernagii  et  vi  sextarios 
ordei  et  vi  sextarios  avene. 

De  Hugone  de  Laneriaco,  milite,  v  minas  ybernagii. 

De  Tusca  Briderii,  i  sextarium  pro  defuncto  Odone  de  Mes. 

De  Liconci,  pro  nostra  décima  xvi  sextarios  ybernagii  et  xvi  sextarios 
avene. 

(1)  Copiei  du  xui»  siècle,  A.  3,  n»»  16  et  30  ;  du  xvni%  A.  8,  D'"ib  et  58. 

(2)  Copie  du  xui*  siècle,  A.  3,  n'  68  qviater. 


118  ARCHn-ES   DE   LA    MAISON-DIEU 

De  décima  de  Luz  i  sextarium. 

De  Terra  Nigra,  i  sextarium  pro  defunclo  Odone  Herloin. 

De  Lachese,  ii  sextarios  jijernagii  pro  Stepliano  de  Casa. 

De  Clioignes  Lcnovelcs,  x  sextarios  ybernagii  et  vu  avene  pro  nostra 
décima  de  terra  defuncti  Pinardi. 

De  Yalle  Ryoli,  ii  sextarios  ybernagii. 

Iterum  de  PorclieronyiHa,  pro  defucta  Odelina  ii  sextarios. 

De  décima  de  Vovroi,  ii  sextarios  ybernagii  de  dono  Pétri  de  Frigida 
Terra,  militis. 

De  Manberolis,  iiii  sextarios  ybernagii  pro  defuncto  Rosscelino,  militei 

Iterum  de  Villevoison,  pro  sororibus  Goherii  lluli  vi  sextarios  avene 
et  vu  sextarios  ybernagii. 

De  Morrainevilla,  vin  sextarios  ybernagii  et  i  minam  pisorum. 

De  Villa  Lupi,  i  sextarium  quem  Stephanus  Bere  dédit  super  terram 
siiani. 

De  Laraivilla,  i  sextarium  frumenli  pro  defuncto  Huberto  Chevrel. 

De  Ursonvilla,  i  modiura  ybernagii  pro  defuncto  Pucelina  de  Rupe. 

De  Logron,  ii  sextarios  ybernagii  et  ii  sextarios  avene. 

De  Ulmo,  juxta  La  Broce,  v  sextarios  ybernagii  et  v  avene. 

De   Gresspaivilla,  pro    nostra    décima,  m    sextarios   ybernagii  et 
III  avene. 

Iterum  de  Morainevilla,  ii  sextarios  ybernagii  et  viii  sextarios  avene. 

De  Columbario,  i  minam  ybernagii  pro  defuncto  Jobanne  de  Guil- 
lonvilla. 

De  Villetrono,  de  terra  Johannis  de  Malo  Nido,  i  sextarium  ybernagii, 
pro  defuncta  Maria  de  Sivry. 

De  |Labroise,  pro  nostra  décima,  v  minas  yl)ernagii  et  m  avene  de 
dono  Tbonie  Babel. 

Iterum  de  Primavilla,  pro  Raginaldo  de  Fonte,  milite,  v  minas  yber- 
nagii et  V  avene. 

De  décima  Nivovilie,  pro  Garino  Gbcvreau,  milite,  ii  sextarios  yber- 
nagii. 

De  Toriau  ix  minas  ybernagii  pro  Gaufrido  Bruneau,  milite. 

De  Poileto  in  Pertico,  v  minas  ybernagii  pro  Benedicto  dicte.     .     , 
defunctus  Angebaldus  de  Galart  cl  Pctronille  ejus  uxoris. 

De  Sexteragio  Castriduni,  m  sextarios  ybernagii  et  m  bosellos. 

De  décima  de  Ghantemelle,  vi  sextarios  et  plenam  minam  ybernagii 
et  totidem  de  avena. 

De  Laurencio  de  Ulmo-Sicco,  m  sextarios  ybernagii  et  m  sextarios 
avene,  pro  nostra  décima. 

De  molendino  Varenne,  ii  modios  ybernagii,  pro  defuncto  Odone  de 
Gormeroi,  milite. 


DE   CHATEAUDU^.  119 

De  Molendino-Novo  inter  Fontes  et  Guriam  Alani,  dimidium  modium 
bladi,  pro  Odone  Borclli,  milite. 

De  molendiuo  de  Ghavan,  juxta  Feritatem,  xm  sextarios  ybernagii  de 
dono  Hugonis  Chanbellani  et  Hiigonis  Oliveri. 

De  villa  Amdree,  v  minas  ybernagii  et  totidem  de  avena. 

Iterum  de  Prima- Villa,  v  sextarios  ybernagii  et  totidem  de  avena. 

De  Petro  Herloin,  i  sextariuni  ybernagii  super  terram  suam  de 
Jalanz. 

De  molendino  Villicarii,  vin  sextarios  ybernagii  et  vi  s.  una  vice  plus, 
una  vice  minus  pro  Décima. 

De  Haton  molendino,  unum  modium  ybernagii  de  dono  Roberti  de 
Manberolis,  milite. 

De  Corbicheto,  iir  sextarios  ybernagii  et  m  de  avena. 

De  molendino  Lidi,  i  sextarium  ybernagii  de  dono  Hugonis,  magistri 
de  Chamarcio. 

De  Ghanceles  vel  de  Esteauvilla,  ii  sextarios  ybernagii. 

De  Casa,  ii  sextarios  ybernagii. 

De  Foresta,  i  sextarium  ybernagii  pro  Tboma  Frenbaut. 

De  Pelro  de  Frigida- Terra,  i  sextarium  pro  defuncto  Bartholomeo 
frerale. 

De  Villebeton,  nii  sextarios  bladi  de  avene. 

De  Olaivilla,  i  sextarium  ybernagii  super  decimam  quam  emerunt  de 
Adam  de  Bardilleriis,  milite,  de  dono  ipsius. 

De  Faveliis,  i  sextarium  ybernagii  de  dono  Roberti  Moncel. 

De  molendino  de  Povresac,  xvii  sextarios  ybernagii  juxta  Feritatem 
de  dono  Clemencie  comitisse  Gastriduni. 

De  Lineriis,  decimam. 

De  Esteauvilla,  ii  sextarios  ybernagii  de  dono  defuncti  Gaufridi  de 
Esteauvilla. 

De  Haia  Mala-Terra,  r  sextarium  ybernagii. 

De  terra  de  La  Franquelineria,  i  sextarium  ybernagii  ad  minam  Vin- 
docinenscm  de  dono  Gaufridi  de  Franchesnes. 

De  molendino  de  Cholet  de  Lende,  ii  sextarios  ybernagii  ad  minam 
Blesensem,  Paganus  dédit. 

De  Selomes,  i  minam  Vindocinensem,  Brito  de  Selomes  dédit. 

De  Gampo  Gasterio  (?)  unam  minam,  Gaufridus  Gherat  dédit. 

De  Villenblainh,  decimam  de  terra  Johannis  Molendinarii. 

De  Monsinevilla,  decimam  terre  defuncte  Bigote. 

De  Donamanu,  i  modium  ybernagii. 

De  Boriartre,  i  modium  pro  nostra  terra. 

De  Heaumont  Fontaine,  terram  nostram. 

De  Rengi,  i  sextarium  ybernagii. 

De  Philippe  Jubilatore  de  Arroto,  unum  sextarium  ybernagii. 


120  ARCHIVES    DE  LA    MAISON-DIEU 

De  Gaufrido  de  Fraichannes,  ii  sextarios  ybernagii  pro  terra  sua. 

De  Villica  de  Gonniis,  unam  niinani  ybernagii. 

De  molcndino  de  Briligni,  i  minam. 

De  Fougeriis,  m  sexlarios  ybernagii. 

De  molcndino  de  Monteaiain,  unam  minam. 

De  Villousicr,  ii  sextarios  ybernagii  de  dono  Roberti  Villici. 

De  Ysi,  juxla  Eboram,  i  sextarium  de  dono  defuneti  Gaufridi  de  Rengi 
quondam  prcsbyteri  de  Villa  in  Blado. 

De  Bordetieria  apud  Aurelianum,  unam  minam  super  domum  et 
teneuram  ab  Adelois. 

De  Guillart,  ii  modios  tam  ybernagii  quam  avene,  et  decimam  de 
arpentis. 

De  Praheles  (?)  unam  minam  frumenti  super  terram  Jobannis 
Borroicbe. 

De  La  Ronche  juxta  Dangeolum,  unam  minam  ybernagii. 

De  Monte  Rehardi,  ii  sextarios  ybernagii. 

De  BuUevilla,  iiii  sextarios  tam  ybernagii  quam  avene  de  Guillelmo  de 
Bullevilla,  milite. 

De  Ororio  Doain,  unum  sextarium  ybernagii  de  dono  defuncle 
Heremburgis  uxoris  quondam  defuneti  Andrée  de  Paroi  super  terram. 

De  Romilliaco  super  Engrain  i  sextarium  ybernagii. 


GLXXVII. 

De  domo  de  Montigniaco  (1). 

1236. 

G.  gerens  vices  decanatus  Dunensis  in  Perticho,  omnibus  présentes 
litteras  inspecturis,  salutem  in  Domino.  Noveritis  quod  Jolain  Sarrazin, 
coram  nobis  conslitutus ,  quitavit  procuratori  domus  elemosinarie 
Castriduni,  quamdam  domum  apud  Montigniacum,  in  censiva  Hugonis 
de  Montigniaco,  militis  (2),  sitam.  Quam  dictam  domum  defunctus 
Galterius  Laisie  de  Montigniaco,  conlulit  in  puram  elemosinam  paupe- 
ribus  domus  elemosinarie  supradicte,  ita  quod  dictus  Jolain  haberet 
costamenta,  ralionabilia,  apparentia  et  prebenda,  que  in  supradicta 
domo  misit.  Datum  anno  Domini  M°.  GC".  XXX".  sexto,  die  jovis  ante 
synodum. 

(1)  Copie»  du  ziii* siècle,  A. 3,  n»U6:  du  iviii',  A.  S,  n»14l. 

(2)  Huguesin  de  Montigny,  fils  de  Jean,  comte  do  Vendôme,  et  de  Matilde.  Il  était  sei- 
gneur de  Montigny  en  1227  :  il  l'était  encore  en  1237.  (Voyez  Cart.  de  Marmoutier  pour  le 
Dunois,  par  E.  Mabille,  p.  44  de  l'introduction.) 


DE    CHATEAUDUN.  121 

CLXXVIII. 

De  quadam  domo  cum  quadam  rupella  subtur  lurri  Castriduni  silis  (1). 

Janvier  1237. 

Universis  présentes  litteras  inspccturis,  Officialis  archidiaconi 
Dunensis,  salutem  in  Domino.  Noveritis,  quod  Reginaldus  Lecort, 
coram  nobis  constilutus,  dédit  et  in  purani  et  perpetuam  elemosinara 
concessit,  magisiro  et  frattibus  domus  elemosine  Castriduni  medie- 
tatem  cujusdam  domus  cum  niedietate  cujusdam  rupelle  ad  eamdam 
domum  pertinente,  in  parochia  sancli  Mcdardi,  anle  domum  Boutillc, 
in  censiva  relicte  defuncti  Gaufridi  de  Jonavilla,  militis,  sitarura.  Et 
Agatha,  lilia  dicLi  Raginaldi,  alias  duas  partes  dictarum  domus  et  rupelle 
apud  Gastrumdunum  sitarum  simililer  dédit  supradictis  magistro  et 
fralribus  in  puram  elemosinam,  fide  prestita  in  manu  nostra  corporali 
a  sepedictis  Raginaldo  et  Agatha  quod  in  dictis  domo  et  rupella  nichil  de 
celero  reclamarent.  Pro  dicta  vero  elemosina  quam  fecit  dicta  Agatha 
dictis  magistro  et  fratribus,  dederunt  supradicti  magister  et  fratres 
eidem  Agathe  de  elemosina  dicte  domus  elemosinarie  usque  ad  quatuor 
libras  dunensiumde  non  reclamando  aliquid  in  domo  et  rupella  snperius 
nominatis.  In  cujus  rei  testimonium  et  munimen,  ad  petitionem  dicto- 
rum  Raginaldi  et  Agathe,  dictis  magistro  et  fratribus,  présentes  dedi- 
mus  litteras  sigiUi  nostri  munimine  roboratas.  Datum  anno  Domini 
M".  GG°.  XXX^.VII",  mense  januarii. 

GLXXIX, 

De  pace  inter  nos  et  Petrum  de  Capella,  clericum  (2). 

Janvier  1237. 

Omnibus  Ghristl  fîdelibus  présentes  litteras  inspecturis,  N.  archidia- 
conus  Dunensis,  salutem  in  Domino.  Noverint  universi,  quod  cum 
contentio  esset  inter  Petrum  de  Capella,  clericum,  exuna  parte,  et  Gau- 
fridum  de  Capella,  Ernaudum  Fauperium  et  Amiotum  de  Aurelianis, 
burgenses  de  Gastroduno,  executores  testamenti  defuncti  Theobaldi  de 
Fore,  ex  altéra,  super  eo  videlicet,  quod  idem  Petrus  petebat  a  dictis 
executoribus  medietatem  cujusdam  domus  in  qua  manebat,  tempore 

(1)  Copies  du  xui«  siècle,  Â.  3,  n°  77  ;  du  xvm»,  A.  8,  n»  89. 

(2)  Copie»  du  iiii*  siècle,  A,  3,  n"  60;  dv  xvill',  A.  8,  u«  254. 


122  ARCHIVES   DE   LA    MAISON-DIEU 

quo  decessit  dictus  dcfunctus,  silam  juxta  doraum  Giraldi  Clialart,  et 
medietatem  cujusdam  ruppis  sitain  in  cuneo  sancti  Andrée,  et  unum 
arpentum  vinee  sitam  in  Vico  qui  dicitur  de  Escures,  et  viginti  quatuor 
modios  vini  quos  idemTlieobaldus  predicloPetro  debcbat  pro  duodecim 
annis  jam  transactis,  videlicet  pro  quolibet  anno  duos  modios.  Et  hec 
omnia  peteret  ex  donatione  dicli  defuncti  sibi  facta  ab  eodem.  Peteret 
etiam  idem  clericus  a  predictis  executoribus  quadraginta  et  quinque 
libras  ex  una  parte,  et  quadraginta  libras  ex  altéra.  Ex  causa  mutui. 
Tandem  dicti  Petrus  et  executores,  coram  nobis  constiluti  in  ■vires 
venerabiles  Rogerium,  officialem  nostrum  Dunensem,  et  Gaufridura, 
gerentem  vices  decani  Dunensis  in  Perlico,  fide  prestita  corporali  in 
manu  noslra,  compromiserunt  tali  modo,  quod  quidquid  dicti  arbitri 
super  omnibus  petitis  et  contentionibus  dicerent  vol  ordinarent,  ipsi 
tîrmiter  fideliterque  observarent.  Dicti  siquidem  arbitri  deliberatione 
habita  et  prudentium  viroruni  consilio  habite,  suuni  in  hune  modum 
coram  nobis  arbitrium  protulerunt.  Videlicet,  quod  idem  Petrus, 
quamdiu  vixerit,  medietatem  domus  et  rupis  petitarum  et  arpentum 
vinee,  quod  fuit  dicti  Theobaldi,  quod  etiam  situm  est  iu  predlcto  Vico 
de  Escures,  tenebit  el  pacitice  possidebit.  Prenominati  siquidem  Petrus 
et  executores  voluerunt  et  concesserunt  coram  nobis  et  in  hoc  specia- 
liter  concenserunt  quod  medietas  domus,  medietas  rupis  et  totum  inte- 
grum  arpentum  vinee  predictum,  post  decessum  ipsius  Pétri  ad  elemo- 
sinam  de  Castroduno  et  fratres  ibidem  commorantes  tanquam  sua, 
predicti  Theobaldi  et  ejus  Pétri  animabus  et  eorum  anniversariis 
annuatim  temporibus  oportunis  a  predictis  fratribus  celebrandis  deve- 
nirent.  Insuper,  dicti  executores,  per  dictum  dictorum  arbitrorum 
tenebuntur  solvere  triginta  libras  ad  faciendam  aliquam  emptionem 
quam  idem  Petrus,  quamdiu  vixerit,  sicut  res  predictas  tenebit  et 
pacifiée  possidebit;  Post  decessum  vero  dicti  Pétri,  predicta  emptio  ad 
predictam  elemosinam  et  fratres  pacifiée  tamquam  sua  revertetur  cum 
aliis  rébus  superius  notatis.  Tenentur  etiam  dicti  executores,  per  fidem 
suam,  sic  ad  presens  habent  iliam  pecuniam  vel  quuni  primo  illam 
habere  potcrunt,  apud  aliquem]bonum  virum  dcponerc  de  commun! 
assensu  partium  et  nostro  electum,  vel  apud  duos  bonos  viros  qui 
dictam  emptionem  facient,  quorum  idem  Petrus  unum  eligit  et  alterum 
executores  memorati,  et  nos  poncmus  tertium  si  illi  duo  ad  emptionem 
faciendam  non  poterint  concordare,  qui  dictam  pecuniam  pênes  se 
conservabunt  quousque  competentem  emplionem  circa  Gastrumdunum 
cum  consilio  nostro  potcrunt  invenire.  Et  de  his  omnibus  supradiclis 
faciendis,  observandis  et  complendis,  prout  superius  in  singulis  articulis 
conlinetur,  dictus  Petrus  subposuit  se  juridictioni  nostre,  renuncians 
omni  exceptioni  et  privilégie  coherenti  rci  vel  persone.  In  cujus  rei 
testimonium  et  munimen  ad    pelitionem  partium  predictarum    pre- 


DE  CHATEAUDUN.  123 

sentes  litteras  sigilli  nostri  munimine  duximus  roboraii.  Actum  anno 
gralie  M°.CG°.XXX''.  septimo,  mense  januario. 

CLXXX. 

Do  terra  et  domibus  de  Tnincheto  (1). 

Janvier  1237. 

Universis  présentes  litteras  inspecturis  ,  officialis  archidiaconi 
Dunensis,  saliitem  in  Domino.  Noveritis,  quod  Richaudis,  relicta 
defuncti  Odonis  Joslain,  Matheus  et  Joliannes  dicti  Richaudis  filii,  in 
nostra  presentia  constituti,  vendiderunt  magistro  et  fratribus  domiis 
elemosinarie  Castriduni,  totam  terram  suam  et  domos  de  Trunchelo, 
precio  septeni  librarum  dunensiuni  sibijam  solutarum  :  in  manu  nostra, 
fide  corporali  prestita,  promittentes  quod  in  dicta  terra  et  domibus  per 
se,  sive  per  alium  nichii  de  cetero  reclamabunt,  immo  contra  omnes  ad 
usus  et  consuetudines  dunensis  patrie  dictam  terram  et  domos  dictis 
magistro  et  fratribus  pro  posse  suo  garantizabuiit.  Dicta  vero  Richaudis, 
quidquid  in  dicta  terra  et  domibus  ratione  dotis,  sive  dotalicii,  vel  alio 
quoquo  modo  habebat  vel  habere  poterat,  dicîis  magistro  et  fratribus 
spontanée  fide  média  quitavit  penitus  et  dimisil.  In  cujus  rei  testimo- 
nium  et  munimen,  ad  petitionem  dictorum  Richaudis,  Mathei  et 
Johannes,  ejusdem  filiorum,  dictis  magistro  et  fratribus,  présentes 
dedimus  litteras  sigilli  nostri  munimine  roboratas.  Datum  anno  Domini 
millesimo  ducentesimo  tricesimo  septimo,  mense  januarii,  apud  Gas- 
trumdunum. 

CLXXXr. 

De  dimidio  arpento  vinee  in  censiva  monachorura  Sancti  Martini  de  Camarcio  {t). 

Février  1237. 

Universis  présentes  litteras  inspecturis,  'officialis  archidiaconi 
Dunensis,  salutera  in  Domino.  Noveritis,  quod  Garinus  Quadrigarius, 
in  nostra  presentia  constitutus,  dédit  et  in  puram  et  perpeluam  clcmo- 
sinam  concessit  magistro  et  fratribus  domus  elemosinarie  Castriduni, 
dimidium  arpentum  vinee  que  fuit  quondam  Gisleberti  Gulpele  et  ejns 
uxoris,  in  censiva  monialium  Sancti  Martini  de  Gamarcio  situm  ;  ila 
tamen  quod  dictus  Garinus  dictum  dimidium  arpentum  vinee,  quamdiu 

(1)  Copies  du  xmesiècle,  A.  3,  n°  7  ;  du  xvin<^,  A.  8,  n°  36. 

(2)  Copies  du  xin«  siècle,  A.  3,  n°  11  ;  du  xvm»,  A.  8,  d°  40. 


124  ARCHIVES   DE   LA   MAISON-DIEU 

vixerit,  pacifiée  possidebit,  ad  dictos  magistrum  et  fratres  post  ipsius 
decessum  libère,  quiète  et  pacifiée  redditurum.  In  cujus  rei  testimo- 
niura  et  munimen,  ad  petitionem  dicti  Garini,  supradictis  magislro  et 
fratribus  présentes  dedimus  litteras  sigilli  nostri  munimine  roboratas. 
Datum  anno  Domini  M°.GG°.  tricesimo  septimo,  mense  februaiii. 


GLXXXII. 

De  tribus  chameris,  jiixta  portam  Herichon,  apud  Bonamvallem  (1). 
1"  mars  1237. 

Universis  présentes  litteras  inspecturis,  officialis  archidiaconi  Du- 
nensis,  saluteni  in  Domino.  Noveriiit  universi,  quod  magister  Thomas 
Chevalier  et  Hersendis,  uxor  ejus,  in  noslra  presentia  constituti,  dede- 
runt  et  in  perpetuam  elemosinam  concesserunt  magistro  et  fratribus 
donius  eleniosinarie  Castriduni,  1res  chameras,  in  censiva  Pétri  de 
Frigida  Terra,  juxta  portam  Herichon,  extra  mures,  super  fossata,  apud 
Bonamvallem  silas.  lia  tamen,  quod  dicti  Thomas  et  Hersendis,  dictas 
très  chameras  quamdiu  vixerint  pacifiée  possidebunt,  post  utriusque 
decessum  duorum  supradictorum  ad  sepedictos  magistrum  et  fratres 
quiète,  libère  et  pacifiée  reddituras.  In  cujus  rei  testiinonium  et  muni- 
men, ad  petitionem  supradictorum  Thome  et  Hersendis,  magistro  et 
fratribus  superius  nominatis,  présentes  dedimus  litteras  sigilli  nostri 
munimine  roboratas.  Actum  anno  Domini  M.°.  CG°.  XXX°.  VII°.  prima 
die  martii,  apud  Bonam  Vallem. 

GLXXXIII. 

De  quatuor  sextariis  tam  bladi  quam  avene  apud  Gohcrvillam  (2). 

1"  mais  1237. 

Ego,  Guillermus  de  Bulainvilla,  miles,  notura  facio  omnibus  lam 
futuris  quam  presentibus,  quod  ego,  et  heredes  mei  lenemur  reddere 
in  perpetuum  magistro  et  fratribus  domus  elemosinarie  Gastriduni, 
quatuor  sextaria  reddilus  annui  lam  yberiiagii  quam  avenc,  in  crastino 
saneti  Remigii,  ad  minam  Gastriduni,  annuatim  apud  Castrumdunum 
pro  quadam  terra  septem  minas  seminis  capicnte,  apud  Gohervillam,  in 
feodo  nobilis  viri  Ursionis,  Fractevallis  domini,  sita.  Quam  terram  de- 
functus  Gaufridus,  pater  meus,  contulerat  in  elemosinam  dictis  magistro 

(1)  Copies  du  xiii'  siècle,  A.  3,  n«  17  :  du  xvui',  A.  8,  n»  ^6. 

(2)  Coj>ies  du  xui*  liéole,  A.  3,  n°  2,  et  A.  6,  u°  42  ;  du  zvui',  A.  8,  n*31. 


DE   CHATEAUDUN.  125 

el  fratribus.  Et  dicli  niagisler  et  fratres  supradiclaiii  tcrram  niichi  et 
mais  heredibus  in  perpetuum  quitavcniiit.  In  ciijus  rei  teslinionium  et 
munimen,  supradictis  magistro  et  fratribus,  présentes  dedi  litteras 
sigilli  mei  muniminc  roboratas,  Erenburge,  iixore  nica,  rogante, 
volente  et  concedente.  Actiim  anno  Domini  niillesinio  ducentesimo 
tricesimo  septimo,  prima  die  martis  apud  Bonam  Vallem. 

CLXXXIV. 

De  terra  apud  Goherviilam  (1). 
Mars  1237. 

Universis  présentes  litteras  inspecturis,  officialis  archidiaconi  Du- 
nensis,  salutem  in  Domino.  Noverint  universi,  quod  contemptio  verte- 
retnr  inter  magistrum  et  fratres  domus  elemosinarie  Castridani  ex 
una  parte,  et  Guillermum  de  BuUainvilla,  militem,  et  Erenburgem, 
ejus  uxorem,  ex  altéra,  supra  quodam  terra,  septem  minas  seminis 
capiente,  apud  Goherviilam,  in  feodo  nobilis  viri  Ursionis,  Fractevallis 
Domini,  sita.  Tandem  de  bonorum  -virorum  consilio,  ita  pacificatam  fuit 
inter  dictas  partes,  quod  dicli  magister  et  fratres  dictis  Guilleimo  et 
Erenburgi,  ejus  uxori,  et  eorum  heredibus,  supradictam  tcrram  in 
perpetuum  quitaverunt.  Ita  tamen,  quod  supradicti  Guillermus  et  Eren- 
burgis,  ejus  uxor,  et  eorum  heredes,  sepedictis  magistro  et  fratribus 
quatuor  sextaria  redditus  annui,  tam  ybcrnagii  quam  civene,  ad  minam 
Gastriduni,  in  crastino  sancti  Remigii  apud  Gaslrumdunum  pro  dicta 
terra  reddere  tenebuntur  annualim.  De  ista  conventione  firmitcr  et 
inyiolabiliter  observanda,  dicta  Erenburgis  in  manu  nosira  suam  fidem 
prestitit  corporalem.  In  cujus  rei  testimonium  et  munimen,  ad  peti- 
tionem  supradictorum  Guillermi  et  Erenburgis,  uxoris  ejus,  magistro 
et  fratribus  supcrius  nominatis,  présentes  dedimus  litteras  sigilli 
nosiri  raunimine  roboratas.  Actum  anno  Domini  millésime  ducentesimo 
tricesimo  septimo,  prima  die  lune  martii,  apud  Bonamvallem. 

CLXXXV. 

De  duodecim  denariis  super  quadam  dorao  in  Teneria  Gastriduni  (2). 

Avril  1237. 

Universis  présentes  litteras  inspecturis,  officialis  archidiaconi  Du- 
nensis,  salutem  in  Domino.  Noveritis  quod  Hermeniardis  la  Davode, 

(t)  Copie»  du  xin*  siècle,  A.  3,  n*  1  ;  du  xvin*,  A.  8,  n" 30. 
(2)  Copies  du  xjn*  siècle,  A.  3,  d°  127  ;  du  xvui',  A.  8,  ii°  125. 


126  ARCHIVES   RE   LA    MAISON-DIEU 

coram  nobis  constituta,  dédit  et  in  perpetuam  elemosinam  conccssit, 
pauperibus  infirmis  sancle  doinus  elcmosine  Castriduni ,  duodocim 
denarios  annui  redditus  super  donium  suam  in  Tcneria  Castriduni, 
juxta  domum  defuncti  lobannis  Borriane,  in  censiva  prions  Sancti 
Sepulchri  Castriduni  sitam,  dictis  pauperibus  annuatim  in  crastino 
Natalis  Doniini  capiendos  et  reddendos,  ab  eodeni  qui  diclam  doniuin 
de  cetero  possidebit.  In  cujus  rei  teslimonium  et  munimen,  ad  pcti- 
tionem  dicte  Hermeniardis,  dictis  pauperibus  présentes  dedimus  litteras 
sigilli  nostri  munimine  roboralas.  Datuni  anno  Domini  M^.CC'.XXX". 
septimo,  meiise  aprilis. 


CLXXXVI. 

De  quatuordecim  denariis  census  de  Codroio  (1). 
Avril  1-237. 

Ego,  Guillermus  dictas  Maie  Nutritus,  miles,  notum  facio  omnibus 
lam  futuris  quam  presentibus ,  quod  ego  yendidi  et  etiara  concessi 
quituordecim  denarios  censuales  apud  Codroi  et  Codroiau,  in  feodo 
Lucie,  quondam  uxoris  Herrici  Brunelli,  militis,  sitos,  pauperibus 
infirmis  sancte  domus  elemosine  Castriduni,  pro  quinquaginta  solidis 
dunensibus  jam  solutis  dictis  pauperibus;  videlicet  :  ad  festum  aposto- 
lorum  Pétri  et  Pauli  octo  denarios,  et  ad  festum  sancti  Hylarii  annuatim 
sex  denarios  apud  Castrumdunum,  in  dictorum  pauperum  mansione 
reddendos.  Promisi  etiam,  fîde  data,  quod  ab  omnibus  quos  possem 
bona  fide  facerem  venditionem  istam  concedi  infra  festum  sancti 
Jobannis  Baptiste  proxime  venturum,  et  de  ista  venditione  firmiter 
tenenda,  constituit  se  plegium  Mauricius  Facier.  Et  de  omnibus  firmiter 
tenendis,  présentes  litteras  dictis  pauperibus  dedi,  sigilli  mei  munimine 
roboratas.  Datum  anno  Domini  M".  CG°.  XXX'\  septimo,  mense  aprilis. 


CLXXXVII, 

De  prato  de  Joi  (2). 
Juin  1237. 

Univcrsis  présentes  litteras  inspecturis,  Magisler  Galterius  de  Frcss- 
coto,  canonicus  Carnotensis,  salutem  in  Domino.  Novcrilis  quod  ego, 

(1)  Copies  du  xiil"  siècle,  A. 3,  n»  IH,  et  A.  6,  n°23;  duxvu*,  A.  7,  n"  39;  duxyiii*,  A.  8, 
n'-llS. 

(2)  Copies  du  xui*  siècle,  A.  3,  n°  128  ;  du  xriu',  A.  8,  n«  126. 


DE   CHATEAUDUN.  121 

quoddam  pratum  nieum,  quod  habebam,  situm  juxta  Marboi,  magistro 
et  fratribus  elemosine  Gastriduni  concessi,  quamdiu  Tixero  possiden- 
dum;  ita  quod  post  obitum  meum,  predictum  pratum  ad  successores 
meos  sine  contradictione  revertelur.  Predicli  vero  magister  et  fratres 
quoddam  pratum,  quod  habebant,  situm  juxta  Molendina  Nova,  et 
quamdam  vineam,  quam  apud  Garnotum  habebant,  ut  dicebant,  silam 
apud  Sanctum  Gauraunum  Garnotensem,  que  tenuit  bone  memorie 
Gaufridus,  quondam  Dunensis  archidiaconus,  michi  possidendam, 
quamdiu  Tixero,  concesserunt.  Ita  tamen  quod  post  obitum  meum,  apud 
dictes  fratres  pacifiée  revertentur.  Datum  anuo  Domini  M°.  GG°.  XXX". 
septimo,  mensejunio. 


CLXXXVIII. 

De  terra  apud  Libovillam  (1). 

Juillet  1237. 

Universis  présentes  litteras  inspecturis,  Nicholaus,  archidiaconus 
Dunensis,  salutem  in  Domino.  Noverint  universi  quod  Maria  de  Bolaire 
domina,  quondam  uxor  Guillermi  de  Bolaire,  militis,  in  mea  prescntia 
constituta,  recognovit  se  in  puram  et  perpetuam  elemosinam  dédisse, 
dum  esset  vidua,  Ludovico  de  Saint  Messent  servienti  suo  bene  merito, 
totam  terram  suam  tam  cultam  quam  incultam,  circa  novem  modios 
seminis  capientem,  ad  ipsam  Mariam  jure  hereditario  pertinentem, 
quam  juxta  Libovillam  habebat,  et  de  Gaufrido  Gode,  milite,  in  feodo 
cum  pluribus  aUis  tenebat.  Actum  anno  Domini  millesimo  ducentesimo 
tricesimo  septimo,  mense  julio. 

CLXXXIX. 

De  novem  modiis  seminis  terre  apud  Libovillam  [i). 

Juillet  1237. 

Dniversis  présentes  litteras  inspecturis,  Nicholaus,  archidiaconus 
Dunensis,  salutem  in  Domino.  Noverint  universi,  quod  in  prescntia 
nostra  constituti,  Ludovicus  Sancti  Maxentii  et  Margarita,  uxor  sua, 
totam  terram  suam  tam  cultam  quam  incultam,  circa  novem  modios 
seminis  capientem,  quam  juxta  Libovillam  habebant,  et  de  Nicholao 
de  Yalennis  et  de  Maria,  uxore  sua,  tenebant,  sub  annuo  censu  quinque 

(1)  Copies  du  xni*  siècle,  A.  BjH^S;  du  xvn',  A.  7,  n»126:  du  xviii*,  A.  8.  n''32. 

(2)  Copies  du  xni* siècle,  A.  4,  n*  7  ;  duxvu»,  A.  7,  n°127;  duxTnr,  A.  8,  n'îl». 


128  ARCHIVES    DE   LA    MAISON-DIEU 

solidorum  dunensiuni,  vendidcrunt  magislro  et  fralribus,  Dco  et  pau- 
peribus  in  domo  Dei  de  Caslridiino  servientibus,  pretio  cenlum  lil)ra- 
rum  liironensiuni  sibi  coram  nobis  solutanim.  Promiserunt  eliani  dicti 
Ludovicus  et  Margarita,  uxor  ejus,  quod  de  predicta  terra,  vcl  de 
pretio  ejus,  ■vel  de  aliqoo  occasione  dicte  venditionis,  dictos  magistrum 
et  fratres  et  paiipercs  dicte  domus,  per  se,  vol  per  alios,  miUatemis  de 
celero  molestabunt  nec  pcrmillcnt  molcstari.  Immo  dictam  terram, 
diclis  magistro  et  fratribus  et  pauperibus  dicte  donuis  ad  usus  et  con- 
sueludines  Dunensis  patrie  garanlizabunt.  Reniinciantes  quantum  ad 
hoc,  omni  legis  et  canonis  auxilio  et  exccptioni  non  numerate  pccunie; 
et  ad  hoc  omnia  predicta  fidcliter  et  lirmiter  observanda,  dicti  Ludo- 
vicus et  Margarita  erga  dicte  domus  magistrum  et  fratres  et  paupcres, 
fide  corporali  in  manu  nostra  prcstila  voluntate  spontanca,  se  astrinxe- 
runt.  Dicta  vero  Margarita,  uxor  ejusdem  Ludovici,  quidquid  juris 
ratione  dotis,  sive  dotalicii,  vel  alio  quoquomodo  habebat  vel  habere 
poterat  in  dicta  terra,  quitavit  et  dictam  venditionem  conccssit  per 
dicte  fidei  sacramcntum  et  ad  augmcnlum  munitionis  et  securilatis. 
De  dicta  venditionc  et  de  omnibus  predictis  arliculis  inviolabiliter  obser- 
vandis,  dederunt  dicti  Ludovicus  et  Margarita  ejus  uxor,  plcgios,  vide- 
licct  :  Guillcrmum  de  Sancii  Ouinliui;  Hugonem  Paganum,  militcm; 
Henricum  de  Arroto,CoruiumMosiliet,Golinum  de  Valennis, armigcros, 
per  fidem  corporls  astrictos  erga  dictos  magistrum  et  fratres  et  pau- 
peres  dicte  domus  Dci.  Preterca  Nicholaus  de  Valennis  a  quo  dicti 
Ludovicus  et  Margarita  tencbant  dictam  terram  subannuo  ccnsu  supcrius 
nominato,  et  Maria,  uxor  dicti  Nicbolai,  de  cujus  hercditate  movcbant 
dicta  terra  et  census,  et  Guillermus,  dicte  Marie  primogenitus,  banc 
venditionem  volueiunt,  laudaverunt  et  concesserunt,  et  dictos  qainque 
solidos  ccnsuales,  quos  in  dicta  terra  capiebant,  pro  amore  Dei  et 
remédie  animarum  suarum  et  antecessorum  suorum,  dictis  magislro  et 
fratribus  dicte  domus  Dei  et  pauperibus  in  puram  et  perpetuam  elemo- 
sinam  conlulcrunt,  et  vendas  de  dicta  venditione  sibi  débitas  eisdem 
quitaverunt  fiduciantcs  predicti  Nicholaus,  Maria  et  Guillermus,  in 
manu  nostra,  quod  in  dicta  terra  vel  in  censu  supradiclo  nichil  amodo 
reclamabunt.  Item  Gaufridus  Gode,  miles,  in  nostra  prescntia  consti- 
tutus,  ad  cujus  feodum  pertincbant  tam  terra  quam  census  supradicti 
venditionem  dicte  terre,  et  donationem  dicti  census,  voluit,  laudavit  et 
conccssit.  Ita  tamen  quod  dicti  magister  et  fratres  dicte  domus  Dei, 
eidem  Gaufrido  et  ejusdem  heredibus,  pro  dicta  terra  quinque  solidos 
dunenses  censuales  apud  Castrumdunum  in  Nativitate  Béate  Marie 
reddere  tenebuntur  annuatim,  et  dictum  censum,  dicti  magister  et 
fratres  quando  debcbunt  secundum  usus  et  consuetudines  Dunensis 
patrie,  dicto  Gaufrido,  et  ejus  beredibus  duplicabunt.  Nec  ab  eis,  occa- 
sione dicte  terre,  aliquod  aliud  servilium,  sive  reddibitionem  poterit 


DE  CHATEAUDUN.  129 

dictus  Gaiifridus  exigere,  sed  et  dictam  terram  perniittet  cis  ad  predic- 
lum  servitium,  sive  reddibentiani  tcnerc  pacifice  et  in  perpctuum  possi- 
dere,  et  de  dicta  terra  poterunt  dicli  magister  et  fratres  facere  suam 
simpliciter  et  de  piano  Yohintatem.  In  cujus  rei  testimonium  et  muni- 
men,  ad  petitioneni  dictorum  Ludovici  et  Margarite  uxoris  sue,  et 
Nicholai  de  Valennis,  et  Marie,  uxoris  sue,  et  Guillermi,ejusdeni  Marie 
filii,  et  etiam  Gaufridi  Gode,  militis,  dictis  magistro  et  fratribus  pré- 
sentes dedimus  littcras  sigilli  nostri  munimine  roboratas.  Aclum  anno 
Domiui  M^GCjXXX"  septimo,  mense  julio. 


CXC. 

De  décima  de  Liconci  (1 

Septembre  1237. 

Universis  présentes  litteras  inspecturis,  officialis  archidiaconi  Du- 
nensis,  saluteni  in  Domino.  Noveritis  quod  prior  de  Limoiron,  in  nostra 
presentia  constitutus,  recognovit  se  niciiil  juris  liabere,  nec  tractu,  nec 
alia  ratione,  in  tcrtia  parte  cujusdara  décime,  qnam  decimam  magister 
et  fratres  Donuis  Elemosinarie  Gastriduni  et  dictas  prior  habent  apud 
Liconci.  Datuni  anno  Domini  millesinio  ducentesimo  tricesimo  septimo, 
mense  septembris,  apud  Bonam  Vallem. 

CXGI. 

|De  pace  inter  comitem  Blesensis  et  vicecomitem  Gastriduni  (2), 
Septembre  1237. 

Ego,  Hugo  de  Gastellione,  cornes  Sancti  Pauli  et  Blesis  (3),  omnibus 
présentes  litteras  inspecturis,  notum  facio,  quod  cum  contentio  essct 
inter  me  ex  una  parte,  et  nobilem  virum  Vicecomitem  Gastriduni  ex 
altéra,  super  eo  quod  ego  dicebam  penam  mille  marcarum  esse  com- 
missam  pro  eo  quod  domus  que  combusle  fuerunt,  non  fuerant  reedi- 
licate  ab  ipso  vicecomite  vel  a  mandato  ejus  prout  convenerat  inter 
nos  ;  et  super  eo  quod  dicebam  quod  ipse  vicecomes  exactiones  in- 
dcbitas  et  injurias  irrogabat  et  irrogaverat  hominibus  de  dotalicio 
Clemenlie,  ejusdem  vicecomitis  uxoris,  uxoris  quondam  Th.  comitis 

(1)  Copies  du  xiii'BiècIe,  A.  3,  n»»  18  et  32;  du  xvili=  siècle,  A.  8,  wil. 

(2)  Copie  du  xiii»  siècle,  A.3,  n°  11. 

(31  Les  chartes  indiquent  le  plus  souvent  la  forme  Btesia  au  lieu  de  Blesentia;    nous  avons 
cru  devoir  respecter  le  texte. 


loÛ  ARCHIVES   DE   LA    MAISON-DIEU 

Blcsis  contra   iiislnimenla  cl  libertalcs  jpioriim  lioniinuin  :  tanidem 
inedianlibus  bonis  viiis  comproiuiisimus  lide  corporali  proslila  jude  cl 
bine  in  Gatib-idum  de  Cbannoie  et  Uaginalduni  de  Orrovilla,  niiUlcs,  et 
Doniinnin  Stciibaniun  de  Sancorre,  lerciuni;  ita  ijnod  si  duo  preniissi 
arbilri  milites  intei'  se  discordarent,  illud  (juod  dictas  Stepiianus  cuni 
altero  eoruin  super  preniibsis  ordinaret,  a  partibus  sub  pena  mille  mar- 
caruni  invioiabililer  observareliir,  ([iie  pena  débet  solvi  a  parle  que  ab 
ari)ilrio  l'csilierit  aller!  parti  volenti  arbitriuiu  observare.  Diclus  vero 
Sl('[)iianus,  de  consensu  meo  et  ipsius  vicecomilis  et  voluutale  dictoruni 
arbitroriiin  niilituin,  ita  in  prioiisarbitrando  ordiiiavit  quod  vicecoiiies 
ad  petitioncin  i|)sins  Stej)liani  et  pro  aniore  meo  predictis  iiominibus  et 
boniinil>us  suis  reniisit   onmeni  raiicureni  et  omnes  occasiones  quas 
adversus  prediclos  homines  usrpie  ad  présentera  diem  liabuit.  Promisil 
ctiam  diclus  vicccomes  ad  jielilionem  ipsius  Slcphaiii  et  pro  amore  meo, 
quod  si  quos  de  preniissis  burgensibus  traxeral  in  omni  aucloritale 
apostolica,  quod  ipsos  in  bona  pace  dimittebat  cl  quod  ipsos  quilabat  a 
predictis  clamoribus,  et  quod  mandaret  judicibus  quod  ipsos  ab  excom- 
inunioationibus  quibus  pro  ipso  cxcommunicati  crant,  absolvercut.  De 
debilis  vero  et  cxactionibus  indebitis  de  quibus  bomines  de  dotalicio 
conquerebantur  per  dictum  Stephanum,  de  voluntate  raea  et  viceco- 
milis ita  luit  ordinalum,  quod  predicti  duo  arbitri  milites  inquirerent 
bona  lîde  de  predictis  debilis  et  exaclionibus  indebitis,  cl  si  inveniant 
per  Icgitimam   requisilioneni  faclani,  quod  diclus  vicccomes  debeat 
aliquid  predictis  hominibus  vel  ralionc  mutai  quod  eidem  fecerint,  vcl 
ralione  indebite  cxtorsionis  quam  eis  fccorit,  ad  lerminos  quos  predicti 
milites  statuent,  predictis  lioniiuii)as  reddel.  Et  si  predicti  duo  arbitri 
inveniant  quod  ipse  a  predictis  liouiiuibus  aliquid  habuerit,  vel  ralione 
douatiouis  quam  eis  fecerint,  vel  ralione  legis  patrie,  ipse  quitus  et  in 
pace  remancbit.  lusupor  diclus  Sleplumus  arbitrando  de  voluntate  raea 
et  dicti  vicecomilis  ordinabit  quod  foresta  de  Blemart  remanebit  michi 
aducendum  cl  explelendum  sicul  dominium  meum,  salvis  redditibus  et 
homagiis  et  mansionariis  (juc  ipse  vicccomes  in  dicta  foresta  habet 
ralione  caslellarie  Gastri  llaginaldi,  cl  salvis  defensis  ejusdcm  forcsle 
prout  in  cartis  ab  anlecessoribus  super  confeclis  continetur.  Insuper  de 
voluutale  nica  et  dicti  vicecomilis  dictas  Stepiianus  arbilrando  ordi- 
iiavit  quod  ipse  vicccomes    in   dicta   foresta  liabcbit  vigiuli  quinque 
carrucalas  terre  propinquiores  et  adjacentes  Castro  Raginaldi.  Ordinavit 
etiam  diclus  Stepiianus  de  voluntate  mea  et  dicti  vicecomilis  quod  ego 
liabebo  forcslariam  de  Blemart  por  totam  forestam  que  rcmanet  mi(  hi, 
ita  quod  in  terra  foreste  vigiuli  (juinque  carrucatarum  que  viccconiiti 
rcmanet,   ego    nuUam    forcslariam  habebo.   Ordinavit    etiam    dictas 
Stepiianus  de  voluntate  mea  et  dicti  vicecomilis  arbitrando  quod  omnes 
liahie  cl  toic  runianebunl  vicecoinili  scpediclo  in  pace,  et  ipse  vicecomes 


DE    CHATEALDUN.  ISl 

Lona  fide  utetiir  diclis  haliiis  sicut  debetur  uli  rébus  dolalihus.  DicLus 
vicecomes  predictas  viginli  quiiique  carrucatas  dabil  ad  exartaiiduni 
jure  heredilario,  si  ei  placuerit,  perpetiio  siib  aniiuo  redditu  qui  ei 
débet  reddi,  ita  lamea  quod  si  ego  invcuiain  alium  qui  mcliorein 
offerat  conditioncm  antequam  exartentur,  et  ipse  terrain  habebit  et 
redditus  vicecouiitis  erunt,  et  couveutioues  reddituuiu  de  terra  quas 
vicecomes  cuoi  exartatoribus  habebit.  Ego  râlas  faciam  et  ratas  liabebo, 
et  hec  oiiinia  post  decessura  Glemencie  uxoris  cjusdem  vicecomitis  ad 
me  et  lieredes  raeos  debent  redire.  Omiiia  vero  prcmissa  debco  facere 
laudari  ab  uxore  mea  et  dictus  vicecomes  ab  uxorc  sua,  et  debeo  tradcre 
litteras  patentes  uxoris  mce  dicto  vicecomiti,  et  ipse  vicecomes  litteras 
uxoris  sue  patentes  niichi  de  premissis  convenlionibus  observandis  et 
tenendis.  Ipse  vero  vicecomes  et  uxor  sua  rogubunt  venerabilcm  patrem 
suum  archiepiscopum  Turonensem,  ut  ipse  tradet  michi  litteras  suas 
testimoniales  de  premissis  convenlionibus  observandis  el  tenendis.  Ego 
autem  ralione  islius  composilionis  quilam  penam  mille  marcarum 
quara  petebant  avicecomite  et  fideijussores  ejus  qui  de  predicla  pena 
mille  marcarum  erga  me  erant  obligati  et  omnes  actioues  el  discordias 
occasiones  quas  usque  ad  presentem  diem  contra  diclum  vicecomitcni 
habui,  eidem  remisi,  et  ipsum  super  premissis  omnibus  quitavi.  Et  ut 
hoc  factum  ratum  in  perpetuum  habeatur,  sigillum  meum  presenlibus 
litteris  duxi  apponendum.  Aclum  Vicenis  de  consensu  partiiim,  anno 
Domini  M^GCXXX"  septimo,  raense  septembri. 


CXGII. 

De  duûbus  solidis  redditus  super  domum  in  foro  Castriluni  (1). 
Novembre  1237. 

Universis  présentes  litteras  inspecturis,  officialis  archidiaconi  Du- 
nensis,  salutem  in  Domino.  Noveritis  quod  David  de  Ursonvilla,  et 
Maria,  uxor  sua,  in  nostra  presentia  conslituti,  dederunt  et  in  perpe- 
tuam  elemosinam  concesserunt  magistro  et  fratribus  Domus  Elemosinc 
Castriduni,  duos  solidos  dunensium  annui  redditus  super  domum  suaiu 
in  foro  Castriduni,  in  dominio  nobilis  viri  Ursonis  domini  Fractevallis, 
militis,  et  in  censiva  Giraldi  Gatonis,  niilitis,  sitam,  dictis  magislro  et 
fratribus  annuatim  in  festo  sancli  Remigii  reddendos  ab  eodem  qui 
dictam  domum  de  cetero  possidebit.  Quitavit  eliam  dicta  Maria,  uxor 
dicti  David  in  manu  nostra  liducians  quidquid  jure  dotis,  sive  dolalicii, 
in  diclis  duobus  solidis  habebat  vel  habere  poterat,  dictis  magistr  i  et 


(1)  Copias  du  xiii^sièole,  A.  3,  n"  63;  du  xviu',  A.  8,  u»S3. 


132  ARCHIVES   DE   LA   MAISON-DIËU 

fratribussepcdictis.  In  cujus  rci  teslimonium  et  munimen,  ad  pctilio- 
nein  dictorum  David  et  Marie,  ejiis  uxoris,  diclis  inagistro  et  fralribus 
présentes  dedimus  littcras  sigilli  nostri  munimine  roboratas.  Dalum 
anno  Domini  M''.CG''.XXX°.YII''  incnse  novenibris. 


CXCIII. 

De  duobus  sextariis  bladi  in  terra  de  Estauvilla  (1). 

Novembre  1237. 

Univcrsis  présentes  li lieras  inspecturis,  officialis  archidiaconi  Du- 
ncnsis,  salutcm  in  Domino.  Noveritis  quod  cum  verteretur  contentio 
inter  niagislrum  et  fratres  Donius  Elemosinarie  de  Castroduno  ex  una 
parte,  et  Steplianum  de  Estauvilla  ex  altéra,  super  hoc  quod  dicli 
magister  et  fratres  petebant  a  dicto  Stepliano  duos  sextarios  bladi  annui 
redditusquos  Gaufridus  de  Estauvilla,  nunc  defunctus,  quondam  pater 
dicti  Stephani,  predictis  niagistro  et  fratribus  in  tola  terra  sua  assigna- 
verat  annuatim  eisdeni  pcrsolvendos.  Tandem  ad  bonorum  virorum 
consilio,  lis  que  mota  fuerat  inter  cos  sopita  est  in  hune  modum  ;  vide- 
licct  :  quod  dictus  Stephanus,  in  nostra  presentia  constitutus,  reco- 
gnovit  se  credere  quod  dictus  Gaufridus,  pater  suus,  predictos  duos 
sextarios  bladi  in  clemosinam  perpetuam  in  tota  terra  sua  predictis 
magistro  et  fratribus  assignaret,  et  quia  ipsa  possidebat  medietatem 
terre  quam  pater  suus  quondam  possidebat,  unum  sextarium  bladi  pro- 
misit  se  redditurum  predictis  magistro  et  fratribus  annuatim  ab  cisdem 
singulis  omnis  in  crastino  beati  Remigii  in  granchia  dicti  Stephani  apud 
Estauvillam  percipiendum.  In  cujus  rei  testimonium  et  muniaen,  ad 
petitioncni  dicti  Stephani,  predictis  magistro  et  fratribus  présentes 
littcras  dedimus  sigilli  nostri  munimine  roboratas.  Actum  anno  Do- 
mini 1237,  mense  novembris.| 


CXGIV. 

De  censu  in  platea  defuncli|Le  Mintier  juxta  magnum  vicum  inira  muros 

Castriduni  (2,', 

^"  décembre   1237. 

Universis  présentes  litteras  inspecturis,  officialis  archidiaconi  Du- 
ncnsis,  salutem  in  Domino.  Noveritis  quod  Odo  de  Laneriaco,  miles,  in 

(1)  Copie  du  XTm'siJcle,  A.  8,  n'ÎSC. 

(2)  Copies  du  xiii*  siècle,  ^.3,  n"  13;  du  xvjl»,  A.  12,{n"l;  du  xviil',  A.  8,  n«42. 


DE    ClIATEAUDUN,  133 

nosfra  presentia  constitutus,  dodit  et  in  puram  et  perpetuam  elemosi- 
nain  concessit  magistro  et  fratribus  Domus  Elemosinarie  Gastriduni, 
quinque  poitevinas  dunenses  de  anniio  consu  in  platea  defiincti  Radulphi 
le  Mintier,  juxla  magnum  vicum  infra  muros  Gastriduni  sita,  dictis 
magistro  et  fratribus  annuatim  in  festo  sancii  Avili  estivallis  apud 
Castrumdunum  reddendas  ab  codeni  qui  dictam  plateam  de  cetero 
possidebit.  In  cujus  rci  testimonium  et  raunimen,  ad  petitionem  dicti 
Odonis,  dictis  magistro  et  fratribus  présentes  dedimus  litteras  sigilli 
nostri  munimine  roboralas.  Datum  anno  Domini  M°  ducentesimo  trice- 
simo  septimo,  die  raartis  prima  die  decembris. 


GX(]V. 

De  redditu  pro  terra  de  MallonviUa  (I). 

Décembre  1237. 

Die  jovis  proxima  post  festum  beati  Niciiolai  yeraalis,  in  jure  coram 
nobis  constitutus  Gastriduno,  Gaufridus  Callart  de  MallonviUa,  prepo- 
situs  de  Feritate  Villenolii,  gagiavit  magistro  et  fratribus  Domus 
Elemosinarie  Gastriduni  1res  solidos  annui  census  et  unum  sextarium 
ybernagii  redditus  annui  pro  terra  sua  de  MallonviUa,  dictis  magistro  et 
fratribus  infra  nocles  persolvendos.  Actum  anno  Domini  millesimo 
ducentesimo  tricesimo  septimo,  die  jovis  predicta. 

GXGVT. 

Do  dimidio  modio  vini  in  decimatione  de  Feritate  Villenolii  (2). 
Décembre  1237. 

Universis  présentes  litteras  inspecturis,  Nicholaus,  archidiaconus 
Dunensis,  salutem  in  Domino.  Noverint  universi,  quod  die  sabbati 
proxima  post  festum  beati  Nicholai  yemalis,  injure  coram  nobis  con- 
stitutus, Hugo  de  Friseia,  clericus,  recognovit  se  debere  magistro  et 
fratribus  Domus  Elemosinarie  Gastriduni,  dimidium  modium  vini 
redditus  annui  in  decimatione  sua  de  Feritate  Villenolii  annuatim 
capiendum.  Datum  anno  Domini  millesimo  ducentesimo  tricesimo 
septimo,  mense  dccembri. 


(1)  Copies  du  xiii*  siècle,  A.  3,  n'G:  du  xviu»,  A.  8,  n'SS. 

(2)  Copies  du  xiii»  siècle,  A.  3,  n»  4  ;  du  xviii',  A.  8,  n°  33. 


131  AECm\ES   DE   LA    MAirf  N  riiU 

CXGVII. 

De  quindecim  solidis  super  lignagium  de  Pontibus  (i). 

Décembre  1237. 

Universis  présentes  litteras  inspcctiiris,  officialis  arcliidiaconi  Du- 
nensis,  salutcni  in  Domino.  Noverint  universi  qiiod  Adelicia,  relicta 
(Icfuncti  lloberti  rie  Sancto  Leobino,  qiiondam  armigeri,  et  Piiilipus 
corunidcm  lîlius,  in  nostra  prescntia  constitiiti,  dcdcriint  et  inpuram  et 
perpetuam  elemosinam  concesserunt  magistro  et  fratribus,  Deo  et  pau- 
peribiisDomus  Eleniosinarie  Castriduni  servicntibus,  quindecim  solides 
diinensis  monde  anniii  rcdditus  in  rcdditu  suo  lignagii  de  Pontibus,  ab 
eodem  qui  dictum  reddituni  de  cetero  possidebit,  dictis  magistro  et 
fratribus  annuatim  in  crastino  resurrectionis  Domini  persolvendos  : 
fiduciantes  in  manu  nostra  quod  in  dictis  quindecim  solidis  nicbil  de 
cetero  reclamabunt.  Immo  sepedictis  magistro  et  fratribus  dictos  quin- 
decim solidos  pro  possc  suo  garantizal)unt.  In  cujus  rei  testimonium  et 
munimcn,  ad  petitioncm  Adelicie  et  Philipi  supradictorum,  magistro  et 
Iratrilnis  superius  noniinatis,  présentes  dedimus  litteras  sigilli  nostri 
munimine  roboratas.  Datum  anno  Domini  M"CC"  tricesimo  septimo, 
raense  dccerabri. 

GXCYIIl. 

De  quindecim^solidis  super  lignagium  de  Pontibus  (2). 
Décembre  1237. 

E"o  Nevelo  de  la  Guircbe,  miles,  notum  facio  onmibus  tam  futuris 
quani  presentibus,  quod  ego,  pro  amore  Dei  et  remedio  anime  mee, 
quindecim  solidos  dunensis  monete  redditus  annui  quos  Adelicia, 
relicta  dcfuncli  Roberti,  quondam  armigeri,  soror  mea,  et  Pbilipus  de 
Sancto  Lcobino  eorumdcm  lilius,  magistro  et  fratribus  Domus  Elemo- 
sine  Castriduni  in  puram  et  perpetuam  elemosinam  contulerunt  in 
redditu  suo  lignagii  de  Pontibus,  quod  de  raeo  est  feodo,  annuatim  in 
crastino  resurrectionis  Domini,  ab  oodcm  qui  predictum  reddituni  de 
cetero  possidebit,  persolvendos,  quiète,  libère  et  pacilice  in  perpétue 

(I)  Oripinol,  B.5C0.  — Copies  du  xin' siècle,  A.  3,  n'«  10  et  85;  du  xvii»,  A.  7,  H' 20;  du 
XTi  II',  A.  8,  n°3y. 

(ï)  Vidimusde  13fi4.  A.84.  —  Copies  du  Illl*  siècle,  A.  3,  n»  92,  ot  A.  C,  n«SI;  du  XTll», 
A.  1,  n°  la-,  du  XTllI',  A.  8,  n"  86. 


DE  CIIATEAUDUN.  13'» 

possidere  concessi.  Et  canidcm  clcmosinam  prcfalis  raagistro  et  fra- 
tribus  bona  fide  et  fideliter,  quantum  ad  me  pertinet,  in  perpctuum 
garantira  manucepi.  Quod  ut  in  perpctuum  stabile  et  firnium,  littcris 
meis  eommendavi,  et  sigiili  mei  presenti  munimine  condrmavi.  Actum 
apud  Castrumdunum,  anno  Domini  M'CG"  tricesimo  septimo,  mense 
decembri. 


GXCIX. 

m-  (1). 

Hec  sunt  nomina  illorum  qui  debent  redditus  bladi  et  avcne  Sanetc 
Domus  in  die  dominica  ante  festum  beati  Remigii  annuatim  apud 
Megaudin  :  Tlirobaldus  de  Leronevilla  (?)  m  sextarios;  Hebertus  Cliaon 
VI  sextarios;  Joceiinus  inr  sextarios;  Johannes  Rcx  vi  sextarios; 
Girardus  de  Nemore  v  sextarios  ;  Guillelmus  de  Nemore  v  sextarios  et 
plcnam  minam  ;  uxor  llobcrii  Huclart  (?)  v  sextarios  et  plcnam  minam  ; 
Agnes  ïoucbart  vi  sextarios;  Aalix  de  Nemore  Cboucber  un  sextarios  ; 
Adelina  de  La  Haonniere(?)  v  minas;  Gillotus  de  Megaudin  iiii  sexta- 
rios ;  Guillelmus  de  Graances  (?)  v  sextarios;  Hurel  de  Colle  vu  minas  ; 
Johannes  de  Colle  vu  sextarios  et  plcnam  minam  et  dimidiam;  Guillel- 
mus Yeveloing  (?)  un  sextarios  et  plcnam  minam  ;  Martinus  de  Megau- 
din III  minas  bladi  et  ununi  sextarium  avene;  Odo  de  Propositura 
iiii  sextarios  et  plenam  minam. 


ce. 

De  convenlione  inter  nos  et  conventum  Cisterciensis  Elemosine,  ordinis 
Cisterciensis  facta  (2). 

Mars  1238. 

Abbas  et  convenfus  Elemosine  Gistersiensis,  Gistersiensis  ordinis, 
omnibus  présentes  litteras  inspecturis,  salutem  in  Domino.  Novcrilis 
quod  cum  magister  et  fratros  Domus  Elemosine  de  Gastroduno  nobis 
concesserint,  quod  habeamus  et  tenemus  in  perpetuum,  quasdam  pos- 
sessiones  apud  Telloi  sitas,  solvcntes  eisdcm  magistro  et  fratribus  duos 
solidosdunensium  annuatim  censualcs.  Nos  non  inmemores  hujus  modi 
gralie  quam  nobis  supra  prcmissis  concesserunt,  concessimus  et  voiumus 
quod  dicti  magister  et  fratres  in  nostris  censivis  adquirent  quoquo- 
modo  poterunt  prout  sibi  mclius  viderint  expedire  possessiones  aliquas 

(1)  Copie  dn  xiiie  siôcle,  A.  3,  n'>G8  ter. 

(2)  Copies  du  xm* siècle,  A.  3,  n°7G,  et  A.  6,  n"i7;  du  xvni',  A.  8,  n°2n. 


136  ARCHIVES   DE    LA    MAISON-DIEU 

lain  ralione  cmptionis,  donationis,  quam  alio  quociimque  litiilo,  sol- 
vcndo  nobis  similitcr  anmiatim  duos  solidos  daneusium  consualcs.  Ac- 
tuiu  annoDomiiii  M°.GG°.XXX°.  octavo,  mense  marlis. 


CCI. 

De  conventione  inter  nos  et  relietam  Poolini  Doloie  (1). 

Mars  1238. 

Univcrsis  présentes  litteras  inspecturis,  officialis  archidiaconi  Du- 
nensis,  saliiteni  in  Domino.  Novcrint  universi  quod  ciim  contenlio 
nioverctur  inicr  magistriim  et  Iratres  Uomus  Elemosine  de  Castroduno 
ex  nna  parle,  et  Ûdelinani,  rclictaui  Poolini  Deloie  ex  altéra,  corain 
nobis  super  hoc  quod  dicti  niagister  et  fratres  dicebant  dictuni  Pooli- 
num  et  Odelinam  donasse  eis  per  donalionem  inler  vivos  omnia  bona 
sua  mobilia  et  iinmobilia  et  post  ca  supplicasse  cosdeni  Poolinuin  et 
OJelinani  eisdeni  fratribus  ut  eos  reciperent  in  fratres  dicte  domus, 
quorum  supplicatione  audita  et  recepla  a  fratribus  ipsos  Poolinum  et 
Odelinam  in  fratres  suos  dicte  domus  rccepcrunt  ;  quod  dicta  Odelina 
de  piano  denegabat.  Tandem  debonorum  virorum  consilio,  ita  pacifica- 
lum  est  inter  ipsos  fratres  et  Odelinam  coram  nobis  :  ita  quod  dicti  ma- 
gister  et  fratres  dicte  contentioni  et  petitioni  renunciantes,  dictam  Ode- 
linam liberam  esse  concesserunt  et  voluerunt  quod  ipsa  tani  de  se, 
quam  de  rébus  suis,  suam  posset  facere  plenarie  voluntatem.  Dicta  vero 
Odelina  pro  remedio  anime  sue  et  Poolini,  (juondam  mariti  sui,  et  pro 
bonopacis,  dictis  magistro  et  fratribus  tredecim  librasdunensium  dona- 
vit  etpersolvit.  Donavit  etiam  eisdem  tria  quarteria  vinee  moventis  ex 
parte  ipsius  de  Blachia  Via  in  censiva  dicte  elemosine  sila,  tali  modo 
quod  dictam  vineam  dicta  Odelina  tenebit  et  possidebit  et  percipict  frnc- 
tus  quamdiu  ipsa  vixerit  :  ita  quod  post  obitum  ipsius  Odeline,  dicta 
vinea  quita  ad  dictam  Domum  Elemosine  libère  et  intègre  rcmanebit.  Si 
vero  contigerit  Stephanum,  filium  dicte  Odeline,  vel  ejus  heredes,  ve- 
nire  post  niorlem  ipsius  Odeline  contra  donationcm  prcdictam,  dicti  fra- 
tres liaberent...  ad  domum  quam  ipsa  babctapudPortam  Carnotenscm, 
in  censiva  prioratus  Sancti  Martini  de  Chamarcio,  usquc  ad  valorem 
viginli  librarum  dunensium.  Et  in  his  omnibus  consensit  dicta  Odelina, 
fide  data,  et  quantum  ad  hoc  observandum  ipsa  honeravit  predictiim 
lilium  suum  et  domum  aute  dictam  usque  ad  sumniam  prenotatam.Quod 
utralum  etslabile  in  perpetuum  permaneat.nos,  adpetitioncm  dictorum 
Iratrum  elemosine  présentes  litteras  sigilli  nostri  munimino  fecimus  ro- 
borari.  Actum  anno  Domini  M°.  GC.  XXX".  octavo,  meuse  martio. 

(1)  Copies  du  xiu"  siècle,  A.  3,  w  ''J;  du  iviii',  A.  8,  n"  01. 


•     CHATFAUDIN.  1"7 

ccir. 

De  dono  Guillermi  de  Garois(l). 
Mai  1-238. 

Uniyersis  présentes  litteras  inspecturis,  officialis  archidiaconi  Du- 
nensis,  salutem  in  Domino.  Noverint  universi  quod  Giiillemius  de  Ga- 
rois  dédit  et  in  purain  et  perpetuam  elemosinam  concessit,  in  extrema 
voiuntate  sua,  pauperibus  Domus  Elemosine  Castriduni,  ununi  quarle- 
rium  vinee  apud  Billard,  in  censiva  Radulplii,  militis,  apud  Sanctuni 
Joliannem  de  Cliatena  situiu,  posl  obitum  iixoris  dicti  Guillermi,  diclis 
pauperibus  quietc  et  pacitice  rediturum.  Dédit  insuper  dictus  Guiller- 
mus  dictis  pauperibus,  quadraginta  solidos  dunensiura.videlicet  :  adler- 
rainum  bladi  primo  ■venluruni  viginti  solidos,  anno  revoluto  ad  termi- 
num bladi  reliquos  viginti  solidos,  eisdem  diclis  pauperibus  persolvendos. 
Recognovit  etiam  sepedictus  Guillermus,  quod  dcbebat,  ex  capitali  dé- 
bite, pauperibus  superius  nominatis,  viginti  solidos  dunensium.  Datum 
anno  Domini  M°.  GG".  XXX".  octavo,  mense  raaio. 


GCIII. 

De  duobus  sextariis  bladi  in  molendino  Danvau  apud  Feritatem  (2). 

Juin  1238. 

Universis  présentes  litteras  inspecturis,  officialis  archidiaconi  Du- 
nensis,  salutem  in  Domino.  Noverint  universi  quod  Beatrix,  uxor  Hu- 
gonis  Ride,  ex  assensu  et  voiuntate  dicti  Hugonis,  mariti  sui,  dédit  in 
puram  et  perpetuam  elemosinam  concessit  pauperibus  Domus  Elemo- 
sine Castriduni,  duos  sextarios  bladi  redditus  annui  in  uno  niodio  bladi 
quem  percipiebat  jure  hereditario  redditus  annui  in  molendino  quod 
dicitur  Danvau  apud  Feritatem,  in  feodo  vicecomilis  Castriduni  sito,  vi- 
delicel  :  ad  natale  Domini,  dimidium  modium,  et  ad  carniprivium  dimi- 
dium  modium,  diclis  pauperibus  annuatim,  in  dictis  lerminis  ab  eodem 
qui  dictum  molendinum  deceleropossidebit,  posl  obitum  dicte  Beatricis 
persolvendos.  In  cujus  rei  leslimonium  et  munimen,  ad  pelitionem 
diclorum  Hugonis  et  Beatricis,  dictis  pauperibus,  présentes  dedimus 
litteras  sigilli  iioslri  nuinimine  roboratas.  Actum  anno  Domini 
M°.  ce.  XXX".  octavo,  mense  junio. 

(1)  Copies  duini*  siècle,  A.  3,  n»  29;  du  xviir,  A.  8,  n»  ST. 

(2)  Original,  B.  .'51)2,  n°ï.  —Copies  du  xiu* siècle,  A.  3,  n°  28;  du  xvii',  A.  7,  n''2C;  du 
ivm«,  A.  8,  n°  S6. 


]38  ARCHIVES  DE   LA    MAISON-DIEt; 

CGIV. 

De  dimidio  arpento  vinee  quod  dédit  Guillermus  Hervois  (1). 

Juin  1238. 

Universis  présentes  lilteras  inspecturis,  officialis  archidiaconi  Du- 
neiisis,  salutem  in  Domino.  Noverinl  univcrsi  quod  Guillermus  Hervois, 
in  nostra  presentia  constitulus,  pro  anime  sue  et  antecessorum  suoruni 
redemptione,  dédit  et  in  puram  pcrpeluam  elemosinani  concessit  intir- 
mis  pauperibus  Domus  Elemosine  Casiriduni  et  fratribus  ibidem  ser- 
vionfibus,  medlotateni  cujusdam  dimidii  arpcnli  vinee  in  Caro  Campo, 
in  consiva  Lamberti  dicti  Decani  sitam,  et  totani  partcm  omnium  mobi- 
lium  suorum  post  ipsius  tamen  obitum,  ad  dictos  pauperes  et  fratres 
quiele,  libère  et  pacifiée  et  intègre  reddituros,  volens  et  concedens  quod 
de  rébus  supradictis,  videlicet  :  de  vinea  et  mobilibusquocumqiie  ipsum 
mori  coegerit  in  delrimentum  dicte  Domus  Elemosine,  aliud  testamen- 
tum  minime  poterit  ordinare.  Incujus  rei  testimonium  et  munimcn,  ad 
petitionem  dicti  Guillermi,  pauperibus  et  fratribus  superius  nomina- 
tis,  présentes  dedimus  litteras  sigilli  nostri  munimine  roboratas.  Actum 
apudGastrumdunum,annoDomini  M°.  CG°.  XXX°.  octavo,  raensejunio. 

CCV. 

De  uno  sextario  super  terram  de  Ysi  (i). 

Juillet  1238. 

Universis  présentes  litteras  inspecturis,  officialis  archidiaconi  Du- 
nensis,  salutem  in  Domino.  Noveritis  quod  die  veneris  proxima  post 
festum  béate  Marie  Magdalene,  in  jure  coram  nobis  Castriduno  consti- 
tutus,  Robertus  de  Larmere,  miles,  rccognovit  se  debere  pauperibus  in- 
firmis  Domus  Elemosinarie  de  Gastroduno,  unum  sextarium  bladi  red- 
dilus  annui  in  terra  sua  de  Ysi  juxta  evoram  annualim  capiendum.  Pro 
quo  sextario,  dictus  Robertus  gagiavit  dictis  pauperibus  très  minas  bladi 
iufra  festum  sancti  Remigii  proxime  venturum  persolvendos;  videlicet 
deanno  tractato  unam  minam,  de  présente  unum  sextarium.  In  cujus 
rei  testimonium  et  munimen,  ad  petitionem  dicti  Roberli,  dictis  paupe- 
ribus présentes  dedimus  litteras  sigilli  nostri  munimine  roboratas.  Da- 

(11  Original,  A.  74.— Copie»  da  xm»  siècle,  A.  3,  n"î7  et  83,  ot  A.  6,  n»52;  dajxvra', 
A.  8,  n°  Si. 

(îl  Copie  du  xui'  siècle,  A.  3,  n»  66. 


DE    CHATEAUDL'N.  3  39 

!'im  aniio  rominiM".  CG".  XXX".  octavo,  apud  Gastrumdunuin,  mense 
ulii. 


CGvr. 

De  duobus  solidis  apud  Pessumvillam  (1). 

Juillet  1238. 

Univcrsis  présentes  litteras  inspccturis,  oflicialis  archidiaconi  Du- 
nensis,  saiuteni  in  Domino.  Noverint  universiquod  Ligardis,  relicta  de- 
functi  Roberti  dicti  Monachi  de  Esspesumvilla,  dum  esset  vidua,  dédit 
et  in  puram  et  pcipetuam  clemosinam  concessit  infirinis  pauperibus 
Doauis  Eieniosinane  Castridiini,  duos  solidos  dunensiiim  annui  redditus 
super  domum  et  masuram  quas  dictus  Robertus,  dum  viveret  frater 
dicte  Domus  Elemosinarie,  et  dicta  Lig:ardis  emerant  a  Guiliermo  de 
Esspesumvilla  chu'ico,  dicto  Ouadrigario,  propria  emptione  sua  in  cen- 
siva  Gaul'ridi  de  Sancto  Amando,  militis,  apud  Pessumvillam  si  las,  dictis 
pauperibus  per  manum  illius  qui  dictam  domum  et  masuram  de  cetero 
possidebit,  apud  Gontermont,  in  circoncisione  Domini  annuatim  red- 
dendos.  In  cujus  rei  testimonium  etmunimen,  ad  pelilionem  dicte  Li- 
gardis, supradictis  pauperibus  présentes  dedimus  litteras  sigilli  nostri 
munimine  roboratas.  Actum  anno  Domini  M°.  GG".  XXX".  octavo,  die 
jovis  in  festo  béate  Marie  Magdalene,  apud  Gastrumdunum,  mense  julii. 


GGVII. 

Arbitrium  prolatum  a  Leberto  decano  et  magistro  Gaufrido  de  Bulli,  de  discordia 
internosetHubertum  de  Possonvilla,  super  consuetudinibus  de  Villagalli(2). 

Novembre  1238. 

L.  decanus  Aurelianensis,  universis  présentes  litteras  inspecturis,  sa- 
lutcm  in  Domino.  Noverint  uuiversiquod  cum  verteretur  contentio  in- 
ter  capilulum  Aurelianense  et  homines  de  Villagalli  ex  una  parle  et 
Hubertum  de  Espesonvilla  ex  altéra,  super  eo  quod  dictus  Hubertus  di- 
ccbat  quod  retractus  aque  communis  de  Villagalli  erat  communis  sibi  et 
capitulo,  sicutaqua;  et  super  eo  quod  dictus  H.  dicebat  quod  dicti  ho- 
mines de  Villagalli  debebant  panes  rogationum  in  domum  suam  propriam 
portare  ;  et  super  eo  quod  dictus  H.  volcbat  justiciare  dictos  homines  in 
domo  sua  propria,  cum  dicta  domus  esset  de  villa,  ut  dicebat  ;  et  etiam 

(I)  Copies  da  xiir  siècle,  A.  3.  n"  65;  du  xviii»,  A.  8,  n»  82. 

(2^  Cette  pièce  est  tirée  des  arckives  départementales  du  Loiret,  ancienne  cote  Br 


140  ARCHIVES   DK   LA    MAISO.\-DIEU 

super  eo  quod  dictus  H.  dicebat  quod  possessores  niasurarum  honcra 
et  redditus  masiirarum  assignâtes  super  masuras  dicto  H.  pro  rata  eo- 
rum  que  possidebant  de  niasuris  solvere  tenebantur;  et  super  co  cliani 
quod  dictus  H.  dicebat  quod  cuni  arpenta  juncta  essent  masuris,  ipsi 
honiines  arpenta  sua  augmcntaverant  ut  bonera  campipartis  evitarent, 
unde  petebat  dictus  H.  dicta  arpenta  et  omnia  aiia  arpenta  eiusdem  ville, 
que  Icglttimam  arpentorum  mcnsuram  cxcedebant,  mensurari  :  que 
omnia  dictum  capilulumct  dicli  liomines  facere  recusabanl.  Dictum  vero 
capitulum  et  dicti  homines  ex  adverse  dicebant,  quod  quedam  seniita 
debc'bat  esse  juxta  propriam  domuni  dicti  II.,  quam  dictus  H.  obturave- 
rat;  unde  potebant  dictam  clausurani  sémite  rcmoveri.  Tandem  babito 
bonorum  virorum  consilio  super  dictis  contentionibus,  et  super  omni- 
bus aliis,  compromissum  fuit  in  magistrum  fiaufridum  de  BuUi  conca- 
nonicum  nostrum  et  Willelnuim  de  Espesonvilla  clericum,  in  bunc  mo- 
dum  :  quod  si  dicti  arbitri  super  dictis  contentionibus  vel  super  aliqua 
earumdam  concordare  nequirent,  nos  tercium  advocarent,  et  quicquid 
super  premissis  de  quibus  dicti  arbitri  discordarenf,  cum  allero  illorum 
et  etiam  soUis  disponercnius,  vel  ecciam  sententiaremus,  predicle  partes 
fideliter  observarent.  Istam  vero  compromissionem  dictum  capitulum  et 
dicti  bomines,  sub  pena  viginti  liljrarum  ;  et  dictus  Hubertus  per  fidem, 
et  sub  eadem  pena,  proniiserunt  fideliter  observare.  Cum  dicti  arbitri  in 
arbitrio  processissent  et  super  duobus  articulis  tantum  concordassent, 
super  aliis  nos  tercium  advocarunt.  Postea,  die  lune  post  festum  sancti 
Dionysii  in  capitule  Aureliancnsi  partibus  assignata,  et  parlibus  presen- 
tibus  coram  dictis  arbitris  et  postulantiljus  dictas  contentiones  per  dilli- 
nitivani  sententiara  a  dictis  arbitris  terminari  ;  cum  dictus  magistcr  G. 
de  Bulli  et  dictus  Willelmus  de  Espesonvilla  in  lioc  concordassent  quod 
clausura  sémite  removeretur,  ita  quod  dicti  bomines  per  dictam  semitam 
possint  libère  proficisci';  et  in  boc  quod  masurarum  possessores  masu- 
rarum  bonera  sequerentur;  et  super  liiis  dicta  die  diffinitivara  sen- 
lentiam  protulissent,  nos,  super  aliis  articulis  in  quibus  dicti  arbitri 
discordabant  diffinitive  sententiavimus  in  bunc  modum  :  videlicet 
quod  arpenta  retractui  aque  conjuncta  mensurabuntur  et  residuum 
quod  dit  ex  parle  aque  ultra  mcnsuram  legiltimam  capitulo  et  Huberto 
quitum  etliberum  pcrmancbit;  simililer  alla  arpenta  mensurabuntur  et 
ad  mensuram  legiltimam  reducentur;  Hubertus  vero  diclos  homines  de 
Villagalli,  in  sua  domo,  cum  sit  de  villa,  jusliciabit  de  pertincnlib-us  ad 
suam  justiciam,  videlicet  de  consuetudinibus  suis,  et  ibi  in  propriam 
domum  suam  panes  rogacionum  dicli  bomines  |adportabunl;  dicti  vero 
homines  masuras  suas  aque  contiguas  usque  ad  aquam  proscquentur  et 
acrescet  eis  aque  retraclus  quamdiu  non  cril  ibi  aqua;  et  capitulum  et 
Hubertus  aquam  proscquentur  quantum  lalius  se  cxlendet.  Nos  vero  in 
hujus  rei  fidem  et  testimonium  présentes  littcras  sigilli  noslri  muniminc 


DE    CHATEAUDUN.  141 

fccimus  roborari.  Acliim   amio  Doniini  M".  GC".  XXX".  V1II°,  niense 
novcnibri. 


CGVIII. 

De  sex  denariis  de  censu  apud  Porcheronvillam  (1), 

Novembre  1238. 

Ego,  Raginaldus  de  Fonte,  mile»,  notiim  facio  omnibus  tam  prcson- 
tibiis  quam  futuris,  quod  ego,  laudanlibus  et  concedentibus  Guilliermo 
lilio  nieo,  et  Adelicia,  filia  mea,  magistro  et  fratribus  Domus  Elemo- 
sinarie  de  Gastroduno,  sex  denarios  quos  babebam  censuales  apud 
Porcheronvillam,  super  terram  que  fuit  quondam  defuncti  Gaufridi  de 
Porcheronvilla,  presbyteri,  vendidi  pro  pretio  septera  librarum  et 
dimidie  dunensium  jam  michi  solutarum  ;  videlicet  super  centum  solidis 
quos  recepi  in  pecunla  numerata  et  super  quinquaginta  solidis  pro 
decem  sextariis  tam  bladi  quam  avene  eisdem  magistro  et  fratribus,  a 
me  debitis  de  redditu,  quinque  sextariorum  tam  bladi  quam  avene, 
quos  idem  magister  et  fratres  percipiunt  aimuatim  apud  Primam  Villam 
in  mea  granchia,  quos  quinque  sextarios  in  crastino  nalivitatis  béate 
Marie,  predif'tis  magistro  et  fratribus  annuatim  de  cetero  reddere 
creantavi.  Dedi  insuper  in  elemosinam  diclis  magistro  et  fratribus  et 
concessi,  laudantibus  et  concedenlibus  Guilliermo  et  Adelicia  supra- 
dictis,  quod  idem  magister  et  fratres  possent  acquirire  quolibet  justo 
titulo  et  emere,  tam  in  meo  feodo,  quam  in  mea  censiva,  et  hereduni 
meorum  possessionibus  quibuscumque,  ita  tamen,  quod  de  hoc  quod 
adquirent  ipsi  magister  et  fratres  et  ement,  ab  aliquo  vel  ab  aliquibus 
michi  et  meis  heredibus  vendas  prima  vice  persolvent.  Et  si  data  fuerit 
eis  in  elemosinam  aliqua  possessio  in  meo  feodo,  vel  in  censiva  mea,  Tel 
heredum  meorum,  nuUas  ab  eisdem  magistroet  fratribus,  ego  et  heredes 
mei  vendas  ex  hoc  poterimus  extorquere  vel  petere  ab  eisdem.  Concessi 
et  eisdem  in  elemosinam  et  dedi,  dictis  Guilliermo  et  Adelicia  conceden- 
libus, quod  de  hoc  quod  ipsi  adquirent  in  meo  feodo,  vel  heredum 
meorum,  tam  ratione  emplionis,  quam  donationis,  vel  alterius  justi 
tituli,  michi  et  meis  heredibus  pro  quolibet  sextario  terre  scmente 
ununi  denarium  in  festo  sancti  Remigii  annui  census  persolvent.  Et  de 
hoc  quod  adquirent  dicti  magister  et  fratres  in  censiva  mea,  vel  here- 
dum meorum,  ratione  emptionis,  permutationis,  donationis,  vel  alterius 
cujuscumque  tituli  justi,  dicti  magister  et  fratres  michi  et  heredibus  > 
meis  censum  tantum  reddere  tenebuntur  prout  michi  et  meis  heredibus 

(1)  Original,  B.  520.  —  Copie»  du  xiu'sièole,  A.  3,   n»  69;  du  xvu',  A.  7,  n»  93;  da 
XTIU%  A.  8,  n»  85. 


142  ARCHIVES    DE  LA    MAISON-DIEU 

possidentes  rcddebant  vel  amodo  rcddebunt,  non  illud  quod  adquircnt 
dicti  iiiagister  et  Iralres  ex  (luibuscunniuc  lilulis  supradiclis  ego  et 
hcredes  mei  polerimus  eos  cogère  ad  vendeiiduin  vel  aliquam  alienatio- 
niMii  faciendiini.  Promisinuis  et  ego,  et  lieredes  moi,  diclani  vcndilio- 
neni  sivc  donalioiicin  cisdein  nuigislro  et  lialriljus  ad  iisiis  et  consue- 
tudines  Dunensis  patrie  garandire,  et  (luod  contra  par  nos  sive  per 
alios  in  poslermn  non  venirciniis.  Et  si  (|iiaiido  de  venditioin;  justi 
pretii  deerat,  islud  fgo  et  lieredes  mei  dictis  magistro  et  tratribus  in 
elemosinana  dedinius  et  concessimus.  Hoc  oninia  proiit  sunt  expressa  et 
concessa,  ego  et  heredes  mei,  fidc  prestita  corporali,  promisimus 
tenenda  et  (Iriniter  observanda.  In  ciijus  rei  testimoniura  et  munimen, 
sepediclis  Guiilierino  et  Adelicia  volenlibus  et  concedenlibus,  magistro 
et  fratribus  superius  nominatis,  islas  présentes  dedi  lilteras  sigilli  mei 
munimine  roboratas.  Auctum  anno  Domiiii  M°.GCi".XXX"'.  octayo,  raense 
novenibris. 

CCIX. 

Do  uiio  scxtario  bladi  super  terram  de  Ororio  Decani  (I). 

Décembre  1238. 

Universis  présentes  lilteras  iiispecturis,  officialls  archidiaconi  Du- 
nensis, salulem  in  Domino.  Noveritis  quod  Ilerenburgis,  relicta  de- 
funeti  Andrée  de  Paroi,  in  nostra  preseutia  constiluta,  dédit  et  in 
perpetuam  elemosinam  conccssit  pauperibus  Doinus  Elemosinarie  de 
Castroduno,  ununi  sextariuni  bladi  redditus  annui  super  terram  suam 
de  Ororio  Decani,  in  feodo  Hugonis  de  Gloia,  armigeri,  silam,  per 
manum  illins  qui  dictam  terram  de  cetero  possidebit,  dictis  pauperibus 
in  festo  sancti  Remigii  annualim  pcrsolvendum.  In  cujus  rei  testimo- 
nium  et  munimen,  ad  petitionem  dicte  relicte,  dictis  pauperibus  pré- 
sentes dedimus  lilteras  sigilli  nostri  munimine  roboratas.  Auctum  anno 
Domiui  M'.ÇC.XXX".  octavo,  mensc  decerabris. 

GCX. 

De  quadam  rupe  in  Cuneo  Asinorum,  in  censiva  Prioris  de  Gbamarcio(t). 

Février  1239. 

Universis  présentes  lilteras  inspecturis.  R.  gerens  vices  decanatus 
Gastriduni,  salutem  in  Domino.  Noveritis  quod  Guillermus  Turiau,  et 

(1)  Copie»  du  xiii*  fiécle,  A.  3,  n°  70  ;  du  xvm*,  A.  8,  u»  86. 

(2)  Copies  du  xiii'  siècle,  A.  3,  u<>  U6  ;  du  xviu*,  A.  8,  n°  100. 


DE   CHATEAUUtN.  143 

Asceliiia,  uxor  ejus,  ia  jure  coratu  nobis  constitiiti,  rccogiioverunt 
qiiod  magisler  et  Iratres  Domus  Elemosinarie  Gastriduni,  jamdiu  est 
sibi  vendidorunt  quanidam  nipem  in  Guneo  Asiiionim,  in  ceiisiva 
prioris  de  Giiamarcio  sitani,  pro  sex  libris  dimensium  jam  solulis,  tali 
vero  conditione  iulerposila,  quod  medietas  di<"te  rapis  post  decessiun 
utriusque  Guiliermi  et  Asccline  ad  diclam  Doniiim  Elemosinarie  devo- 
luetur.  Dicti  eliani  Guillermiis  et  Ascelina  medietatem  alleriiis  mcdie- 
talis,  dictis  inagistro  et  fratribus  dederunl  et  in  param  et  perpeluam 
elemosinara  concesseruat,  iia  tarnen,  qaod  ille  amboruin  qui  supravixerit 
istaai  parteni  tota  vita  quiète  et  pacilice  possidebit.  De  quarta  mcdie- 
tate  rémanente,  dicta  Ascelina  in  présent!  et  in  futuro  suam  poterit 
facere  plenarie  volunlatem.  In  cujus  rei  testimoniuui  et  munimen,  ad 
petitioncm  supradictorum  G.  et  A.  dictis  magistro  et  fratribus  présentes 
dedimus  litteras  sigillo  nostro  sigillatas.  Datum  anno  Doniini  M''.GC''. 
tricesimo  nono,  mense  februario. 


GCXI. 

De  quoddam  herbergamento  apud  VillamËpiscopi  (1). 

Mars  1239. 

Universis  présentes  litteras  inspecturis,  officialis  archidiaconi  Du- 
nensis,  salulem  in  Domino.  Noverint  universi  quod  Adam  de  Bardil- 
leriis,  miles,  et  Philippa  ejus  uxor,  in  nostra  presentia  constituti, 
recognoverunt  se  vendidisse  ad  usus  et  consuetudines  Dunenses, 
magistro  et  fratribus  Domus  Elemosinarie  Gastriduni,  quoddam  her- 
bergamentum  suum  cura  pertinentiis  et  appendiciis  suis  situm  apud 
villam  que  dicitur  Villa  Episcopi,  juxta  domum  magistri  et  fratrum 
ibidem  sitam,  pro  pretio  quinquaginta  librariis  turonensium,  de  quibus 
ipsi  Adam  et  Philippa,  ejus  uxor,  coram  nobis  gratura  suum  recogno- 
verunt se  habuisse  a  predictis  magistro  et  fratribus  in  pecunia  nume- 
rata.  Promittentes  fide  interponita  et  sub  pena  sexaginta  librarum 
dunensium,  scilicet  :  dicti  Adam  et  Philippa  ejus  uxor,  de  voluntate 
ejusdem  Philippe  el  assensu  ejus  mariti,  videhcet  ipsa  Philippa  quod 
neque  jure  dotalicii  vel  alio  jure,  et  ipse  A.  aliquo  jure  in  dicto  herber- 
gamento et  pertinentiis  seu  eliam  appendiciis  nichil  jurls  de  cetero 
reclamarent;  nec  ipsos  magistrum  et  fratres,  vel  eoi'umdem  successores 
vel  etiam  detinentes  illud  ab  eisdem  magistro  et  fratribus  supradictis 
rébus  venditis,  in  posterum  per  se,  vel  per  alios  molestarent.  Immo 
dictura  herbergamentum  cum  pertinentiis  et  appendiciis  eisdem  ma* 


(1)  Copies  du  xvii'siÈoU,  A,  7,  n"  Gl;  du  xviuS  A.  8,  u»  189. 


144  AHCHlVtS  DE   LA    MAISON-DIEU 

gislro  et  fratrilnis  cl  suis  successoribus  ad  predictos  usus  et  consuctu- 
dines  Lona  lide  contra  onines  garandirent.  Guillotus  siquidem,  eorum- 
dem  Ade  et  Philippe  filius  primogenitus,  et  Hcnricus  clericus,  Rol)iiuis, 
Adam,  Johaiines,  Alicia  et  Kallicrina  dictorum  Ade  patris  et  Philippe 
ejus  uxor  liberi,  venditionem  istam  voluerunt,  concesserunt  et  appro- 
baverunt  et  etiam  laudaverunt.  Promittcntes,  fide  interponita  sub  pena 
superius  nominata,  sciUcet  :  Adam  de  Onenvilla  et  AUcia  ejus  uxor,  de 
voluntate  et  assensu  ipsius  Ade  ejus  mariti,  etomnes  alii  liberi  superius 
nominati,  quod  contra  venditionem  istam  de  cetero  per  se,  Tel  per  alias 
personas  non  vcnirent,  nec  in  predicto  herbergamento  et  pertinenliis 
seu  etiam  appendiciis,  aliquod  juris  in  posterum  reclamarent,  nec  eliani 
super  predictis  ipsos  magistrum  et  fratres,  vel  eorum  successores,  vel 
alios  detentores  causam  vel  occasionem  habentes  a  magistro  et  fratribus 
aliquatcnus  molestarcnt.  Immo  predicta  ad  predictos  usus  et  consuctu- 
dines  dunensium  dictis  emptoribus  et  suis  successoribus  contra  omnes 
garandirent.  Et  pro  bac  vcnditionc  perficicnda  et  habcnda  quiète  et 
pacifiée  in  posterum  possidenda  et  tenenda  a  magistro  et  fratribus  et 
corum  successoribus,  ipsi  niaglster  et  fratres  septera  libras  dunensium 
quas  dicti  Adam  et  Philippa  ejus  uxor  eisdem  ex  causa  mutui  debebant, 
et  seplem  solides  annui  redditus  quos  magistère!  fratres  percipicbant 
et  percipere  consueverant  apud  Jumeaus,  et  duos  sextarios  bladi  lensa- 
inenti  quos  similiter  percipiebant  ipsi  magister  et  fratres  super  domum 
dictorum  A.  etPh.  sitam  apud  dictam  villam  juxta  columbarium,  scpc- 
diclis  Ade  et  Philippe  ejus  uxor,  et  eorum  liberis  remiserunt,  et  ipsos 
A.  et  Ph.  et  eorum  liberos  de  predictis  penitus  quitaverunt  pacilice  et 
quiète  de  cetero  tam  duos  sextarios  tensamenti  quam  septem  solidos 
annuos  a  dictis  Adam  et  Philippa  ejus  uxor,  et  eorumdem  liberi,  jure 
hereditario  possidendos.  Preterea,  inter  predictos  A.  et  Ph.  ejus  uxor, 
ex  una  parle,  et  magistrum  et  fratres  ex  altéra,  occasionc  dicte  vendi- 
tionis  super  duabus  ouchiis  terre  sitis  inter  domura  venditam  et  domum 
aliam  que  est  sita  prope  columbarium  quem  possidcnt  adliuc  dicti  Adam 
et  Philippa  et  eorum  liberi,  tahs  commutatio  intercessit,  videUcet  : 
quod  magister  et  fralres  in  perpetuum  ouchiam  que  vicinior  est  vel 
propinquior  domui  vonditc  et  dicti  A.  et  Ph.  ejus  uxor,  et  eorum  liberi 
aliam  ouchiam  qui  similiter  vicinior  et  propinquior  est  domui  dictorum 
Ade  et  Ph.  possidebunt  et  tenobunt.  Prcnominati  siquidem  Adam  et 
Ph.  ejus  uxor,  et  eorum  liberi  promiserunt  scilicet  quilibet,  sub  reli- 
gione  lîdei  suc  jam  prestite.  et  sub  pena  superius  apposita,  quod  a 
dominis  feodalibus  seu  censualibus  venditionem  istam  et  commula- 
tiones  factas  a  partibus  prout  facte  sunt,  quotienscumquc  ipsi  domini 
féodales  seu  censuales  ad  etatem  legitimam  pervenirent,  conccdi  facerent 
et  laudari  ita  quod  ipsi  domini  super  hiis  que  dicli  magister  [et  fratres] 
possident  et  detinent,  nichil  in  posterum  reclamarent.  Insuper  additum 


DE   CHATEAUDUN.  145 

fuit  inter  dictas  partes  liiiic  venditioni  et  commutationi  quum  Gaii- 
fridiis,  Philippiis  et  Alicia,  (ilii  dictorum  Ade  patris  et  Ph.  minores  ad 
etatem  iegitimam  venirent,  quod  predictas  venditionem  et  commutatio- 
nem  concédèrent  et  laudarent  et  quod  quidquid  juris  haberent  vel 
habere  possent  in  eisdem  rébus  venditis  et  commutatis  dictis  magistro 
et  fratribus  quitarent  pacifice  et  quiète  possidendis,  et  ad  hoc  faciendis 
dicli  Philippa  et  ejus  omnes  predicti  liberi,  fide  data  sub  predicta  pena 
obligaverunt  erga  magistrum  et  fratres  antedictos,  nichilominus  obli- 
gantes  quantum  ad  hoc  omnia  bona  sua  presenlia  et  futura.  Et  si  con- 
tingeret  quod  domini  féodales  vel  censuales,  quando  ad  etatem  legilimam 
pervenirent,  nollent  res  supradictas  concedere  et  laudare  pro  ut  superius 
est  expressuni,  voluerunt  et  concesserunt  dicte  partes  et  ad  hoc  specia- 
liter  se  obligaverunt  coram  nobis,  quod  dicta  Philippa  et  eornm  liberi 
pro   pena  sexaginta  libras   ex  una  parte  et  quinquaginta  et  septem 
libras  et  septem  solides  annui  redditus  et  duos  sextarios  bladi  pro  tensa- 
menlo  et  ouchiam   terre   quam   prias  possidebant  dicti   magister  et 
fratres,  eisdem  magistro  et  iratribus  vel  eorum  successoribus  intègre 
et  sine  diminutione  aliqua  restituere  tenebuntur.  De  omnibus  islis  con- 
ventionibus  supradiclis,  pro  ut  in  singuiis  articulis  continetur,  flrmiter 
fideliter  et  inviolabiliter  observandis  et  sub  predicta  pena  sexaginta 
librarum  dunensium  constituerunt  se  plegios  erga  predictos  magistrum 
et  fratres,  videlicet  :  Robortus  de  Ghaverneyo,  Gaufridus  de  Morenvilla 
Marcherenvillaj  Goherius  de  Tallepie,  Hugo  de  Tallepie,  Reginaldus  de 
Moresvilla,  Hugo  de  Peseriz,  Girardus  de  Peseriz,  Johannes  de  Gaudon- 
villa,  Philippus  de  Roulliez,  Rogerius  Bignon,  milites,  Guillermus  de 
Chantemelle,  armiger.quibus  in  solidis  (»/c)  qui  dicti  plegii  supposuerunt 
se  quantum  ad  hoc  juriditioni  nostre  :  renunciantes  omni  exceptioni 
et  privilegio  coherenti  [sic)  vel  persone,  fide  corporali  prestita  in  manu 
nostra  ab  eisdem.  In  cujiis  rei  memoriam  et  testimonium,  ad  petitio- 
nem  diclarum  partium  et  liberorum  scilicet  illorum  qui  fldem  dederunt 
et  fidejussorum  supradictorum,  présentes  litteras  fecimus  conscribi  et 
sigilli  nostri  munimine  roborari.  Actum  apud  Bonamvallem  anno  Do- 
mini M°.  ducentesimo  tricesimo  iiono,  mense  marlio. 


GGXn. 

De  quinque  solidis  super  furnum  Boelli  apud  Carnotum  (t). 

.Mars  1239. 

Ego,  Raginaldus  de  Oyrevilla,  miles,  notum  facio  omnibus  tam  luluris 
quam  prcsenlibus,  quod  ego,  pro  amore  Dei,  et  remedio  anime  mee,  et 

(  1)  Copies  du  xiii"  siècle.  A.  3,  n"  72,  et  A.  (i.  ni'4(i;  du  xviii',  A.  8,  n''8;. 

10 


146  ARCHIVES    DE    LA    MAISON-DlEU 

parentuni,  et  antecessorum  meorum,  quinque  solidos  carnolensos  rod- 
dilus  aniiiii  qiios  Letgardis,  lioiie  mcmoi'i(\  quoiidam  iixor  deliiiuli 
Gohcrii  de  Lanuriaco,  militis,  i>aupoiil)iis  itilirinis  Doinus  Elcinosiuarie 
Castridiiiii  in  pcrijetuain  coatulit  elcniosinam  iu  lïirno  UiiL-ili,  apud 
Carnolum,  annuatim  iiilVa  oclavos  Omniiiiu  Sanclorum,  quicuinque 
prcfatuin  liinuim  leiuieril,  quictc,  libère  et  pacilice,  in  (lerpeluum  pos- 
sidendos  eoncessi,  eteaiudoni  elemosinam  prefatis  pauperibus  garandire 
manucepi.  Quod  ut  in  perpeluurn  stabile  maneret  ac  lirmuiu,  litteris 
mcis  coiiiiuendavi  et  sigiili  mei  munimine  presenli  conOrmavi.  Acturu 
apud  Gaslrumdunura,  anno  Domini  M''.CC°.  XXX°.  nouo,  mense  martio. 


CGXIII. 

De  décima  de  Villa  Episcopi  a  Guillermo  Gallart  propria  cmptione  comparata  (I). 

8  avril  1239. 

Officialis  archidiaconi  Dunensis,  universis  présentes  litteras  inspec- 
turis,  salutem  in  Domino.  Noveritis  quod  Guillerraus  Goiiart  et  Marlha, 
uxor  cjas,  in  noslra  presenlia  constituti,  dederunt  et  in  puram  et  per- 
petuam  elemosinam  concesserunt  magistro  et  Iratribus  Domus  Elemo- 
sine  Castriduni  quidquid  habcbant  in  décima  de  Villa  Episcopi  et  sex- 
decim  denarios  censuales  quos  habebant  apud  Villam  in  Blado,  dictis 
magistro  el  Iratribus  in  perpetuum  quiète  et  libère  possidendos  :  ita 
tamen  quod  dictus  Guillermus  dictos  scxdecim  denai  ios  censuales  quam- 
diu  vixerit  pcrcipiet;  post  ipsius  Guillermi  obitum,  ad  dictam  domum 
pro  elemof.ina  quiète  et  pacilice  oodeni  termino  (JUG  dictus  Guillermus 
percipiebal,  reddituros.  Dicta  vero  Martba  quidquid  iu  diclis  décima  et 
denariis  babebat  vel  babere  poterat,  ratione  dolis  sive  dolalicii,  vel  alio 
quoquo  modo,  lide  prcstita  in  manu  nostra  a  dicta  Martha  de  non  reda- 
mando,  dictis  magistro  et  Iratribus  quilavil  penilus  et  dimisit.  Dicti 
vero  magisleret  Iratres  per  bujusmodi  clcmosineconcessioncm dederunt 
sexaginta  solidos  dunenses  de  pictansia  dicte  domus  elemosinarie  Marthe 
supcrius  nominale.  In  cujus  testinionium  et  munimen,  ad  petitioncm 
dictorum  Guillei'mi  et  Martbe,  dictis  magisiro  et  Iratribus  preL-.eules 
dedimus  litteras  sigiili  nostri  munimine  roboratas.  Actuinapud  (jastrum- 
cunum  anno  Domini  M'.CG'.XXX".  nono,  die  veneris,  octava  die  mensis 
aprilis. 

(I)  Copies  (lu  XIII' siècle.  A.  3,  11°  15:  .'u  xtui^,  A.  7,  n- C8  ;  du  xviii',  A  8.  n»»88etl91. 


DE   CHATEACDUN.  147 

CCXIV. 

De  octo  sexlariis,  tam  bladi  quam  avene,  ex  dono  Gaufridi  de  Favellis  (1). 

Avril  1239. 

Ego,  Giraldus  de  Garnoto,  miles,  notum  facio  omnibus  tam  futuris 
quam  presentibus,  quod  ego,  pro  remedio  anime  mee  et  antecessorum 
meorum,  octo  sextaria  tam  bladi  quam  avene  que  Gaufridus  de  Favellis, 
armiger,  vendidit  pro  precio  quindecim  librariun  turonensium  jam  sibi 
soiutarum,  inagislro  et  fratribus  Domus  Elemosine  de  CasLroduno, 
eisdem  magistro  et  fratribus  annuatim  in  festo  sancti  Remigii  a  Juliana, 
relicta  deluncti  de  Laneriaco,  quondam  militis,  mine  deluucli,  apud 
Gastrumdunum  suis  propriis  sumplibus  persolvenda,  sepedictis  uiagislro 
et  Iratribus,  garanlire  manucepi.  Solvendo  micbi  et  meis  beredibus  sex 
donarios  diinensiiim  cinsuales  a  diclis  niaglstro  et  fratribus  in  eodeiu 
festo  Ilemigii  apud  Caslrumduuum,  ubi  ceusus  mei  luerint  soluti  per- 
solvendos,  et  nisi  dicta  Juliana  vel  sui  heredes  dicta  octo  sextaria  dictis 
magistro  et  fratribus  annuatim  in  diclo  termino  persolverent,  ego  vel 
heredes  mei,  boua  lide,  tanquani  dominus  teodi,  leneremur  garandire. 
In  cujus  leslimouiuin  et  miiniinen,  ad  petitionem  dictarum  parlium, 
présentes  iitleras  sigilli  mei  munimine  confirma?].  Actum  apud  Gas- 
trumdunum, anno  Domini  M".  GG".  tricesimo  nono,  mense  aprilis. 

GCXV. 

dam  vinea  apud  Libovillam  (2). 

Mai  1239. 

Universis  présentes  litteras  inspecturis  ,  Oflîcialis  archidiaconi  Du- 
nensis,  salutemin  Domino.  Noveritis  (;uod  Odo  Porel,  et  Beatrix,  ejus 
uxor,  coram  nobis  constituti,  Johanne,  nepole  Odonis,  volenle  et  conce- 
dente,  recognoverunt  se  vendidisse  pro  precio  ceulum  etquinque  soiidis 
dunensibus,  de  quibus  tenuerunl  se  pro  pagalis  coram  nobis,  magislro 
et  fratribus  domus  elemosine  de  Castroduno,  unum  quarterium  vinee, 
in  censiva  dicte  domus  elemosine  apud  Libovillam  situm.  Promittentes, 
fide  prestita  corporali  in  manu  nostra  a  prediclis  Odone  et  Béatrice, 
quod  in  dicto  quarterio,  per  se  vel  peralios  nichil  de  cetero  reclamarent. 
Immo  contra  omncs,  ad  consuetudines  dunensis  patrie,  dictum  quarte- 

(1)  Copies  du  XIII'  siècle,  A.  3,  n-  90,  st  A.  G.  n»  50. 

(2)  Copies  du  xine  siècle,  A.  3,  n»78j  du  xvii',  A.  ",  n»  128:  du  xvili",  A.  8,  n"  90. 


148  ARCHIVES    DE    LA     MAISOV-DIKT 

riuni  dictis  maçistro  et  Iratribus  pro  possc  sao  garandizabunt.  Dicta 
Tero  Beatrix,  fide  prestita  corporali,  de  non  reclamando  quidquid  juris 
ratione  dotis,  sive  dotalicii,  vel  alio  qiioquoraodo  in  diclo  quarterio 
habcbat  vel  babere  poterat,  dictis  magisiro  et  fratribus  penitus  quitavit 
et  dimisit.  In  cujus  rei  testimonium  et  muiiimen,  ad  petilioneui  dicta- 
ruui  partiura,  islas  présentes  dedimus  litteras  sigilli  nostri  munimine 
roboratas.  Dalum  anno  Domini  M°GG''XXX°  nono,  niense  maio. 


GGXVl. 

Iterum  de  octo  sextariis  tara  ybernagii  quam  avene  apud  Valeria-; 
super  Coniam  (1). 

Mai  1239. 

Universis  présentes  litteras  inspecluris  ,  Officialis  arcbidiaconi  Du- 
nensis,  salutem  in  Domino.  Noverint  universi  qiiodcuni  Juiiana,  relicta 
defuncli  GautVidi  de  Lancriaco,  quondani  militis,  teneretiir  reddere 
singnlis  annis  oclosextaria  tam  ybernaLni  quam  avene  de  annuo  redditn 
silo  in  lerradicte  domino  de  Vaieriis,  in  feodo  Giraldi  doGarnoto,  militis, 
GaulVido  de  Favellis  pro  décima  dicle  terre  sic  admodiata  a  tempore 
cujus  non  exstat  memoria,  sicut  coram  nobis  confessi  sunt,  diclus  Gau- 
friduset  dicta  domina,  dictiim  roddilum  bladi  et  avene  vendidit  diclus 
Gaulridus,  magistro  et  fratribus  domus  elemosinarie  de  Gastroduno, 
precio  quindecira  libris  turonensibus  jam  solutis  eidem  coram  nobis 
et  eamdem  venditionem  conccssit  et  voluit  RaduKus  de  Bouferi,  mi- 
les, et  tam  dictus  miles  quam  dictus  Gaufridus,  lide  corporali  prestita 
in  manu  nostra,  dictam  venditionem  se  firmilcr  tenere  et  inviolabiliter 
observare  erga  diclos  magistrum  et  Iratres  se  aslrinxerunt.  Dicta  etiam 
Juiiana,  coram  nobis  constituta,  voluit  expresse  et  concessit  ad  petitio- 
nem  dicti  Gaufridi,  se  teneri  solvere  et  reddere  singulis  annis  in  perpe- 
tuum,  dictam  bladi  et  avene  summam  dictis  magistro  et  fratribus  tem- 
pore messinm  apud  Castrumdunum,  el  dictus  Gaufridus  eamdem  de 
dicto  reddilu  quitavit  Julianam.  (Jt'od  ut  ratimi  permaneat  el  slabile  in 
futurum,  ad  pelitionem  tam  dicii  Gaufridi,  quam  dicte  Juliane,  présentes 
litteras  dictis  magistro  el  fratribus  dedimus  et  concessimus  sigilli  nostri 
munimine  roboratas.  Aclum  anno  Domini  M".  GG°.  tricesimo  nono, 
mense  maio. 

(I)  Copie*  (lu  TiUi'  siècle,  A    8,  n°  89;  du  xvii'.  A.  7,  n"  1S(1:  .l.i  xviu',  A,  8,  n»291. 


DE    CHATEAUDUN.  149 

cGxvir. 

Oe  octo  sestariis  tam  bladi  quam  avene  apnd  Valerias  super  Coniam  (1). 

Juin  1239. 

Universis  présentes  litteras  inspecturis ,  Officblis  archidiaconi  Du- 
nensis,  salutcm  in  Domino.  Noveritis  quodGaufridus  de  Favellis,  ar- 
miger,  innostra  presenlia  constitutus,  Radulplio  de  Bouleri.  milite,  et 
Ysabella,  ejus  uxore,  laudantijjus  et  concedentibus,  recognovit  se  ven- 
didisse,  proprecioquindecini  iibrarum  turonensium  jam  sibi  solutaruni, 
magistro  et  fratribus  domus  elemosinarie  Gastriduni,  octo  sextaria  tam 
bladi  quam  avene  annui  redditus,  que  sextaria  Juliana.  relicta  detuncti 
Gaufridi  de  Laneriaco  quondam  militis,  debebat  dicto  Gaulrido  armigero , 
apud  Castrumdunum  tempore    messium    annuatim  persolvenda,   pro 
quadam  décima  terre  dicte  Juliane  apud  Valerias  super  Conniam  sila,  a 
tempore  cujus  non  exstat  memoria,  sic  apreciata  prout  recognoverunt 
coram  nobis  dictus  Gaufridus  et  dicta  Juliana,  quem  Tidelicet  redditum 
dictus  Gaufridus,  armiger,  a  Giraldo  de  Carnoto  milite  in  feodo  tenebat 
ut  dicebat  et  in  litteris  dicti  Giraldi  insp(!ximus.  Promisit  insuper  dictus 
Gaufridus,  fide  prestata  corporali  in  manu  nostra,  quod  in  diclis  octo 
sextariis  nichil  de  cetero  reclamaret.  Immo  dictis  magistro  et  fratribus 
bona  fide  ad  usus  et  consuetudines  dunensis  patrie,  dictos  octo  sextarios 
garantizaret,  et  si  qui  etiam  juris  in  sepedictis  octo  sextariis  supradictis 
Radulphus  et  Ysabella,  uxor  ejus,  babebant  vel  habere  poterant,  illud 
amore  Dei  et  ob  preccs  dicti  Gaufridi  penitus  quitaverunt  et  dictis  ma- 
gistro et  fratribus,  fide  prestita  corporali  in  manu  noslra,  ab  eisdem 
Radulpho  et  Ysabella  de  non  rcclamando,  in  pcrpefuum  possidere  con- 
cesserunt.   Promittentes  quod  venditionem  istam  ab   heredibus   suis 
bénigne  et  sine  ditficultate  aliqua  coram  nobis  quitari  facient  et  concedi 
quotiescumque  super  hoc  fuerint  requisili  prout  singuli  ad  plenam  et 
perfectam  excreverint  etatem.  In  cujus  rei  testimonium  et  munimen, 
ad  petitionem  dictorum,  fecimus  présentes  litteras  sigilli  nostri  muni- 
mine   roborari.   Actum  anno  Domini  M°.GG°  tricesimo  nono,  mense 
junio. 


(1)  Copies  du  xm*  siècle.  A.  3,  n»  88  ;  du  xvn»,  A.  7,  n"  151  :  du  xtiii».  A,  8,  n" 


94, 


150  ARCHIVES    DE    I,A    MAISON-DIEU 


GCXVIII. 

Iterum  fie  octo  sextariis  tam  ybernagii  quam  avene  apud  Valerias 
fiiper  Coniam  (i). 

Juin  1239. 

Ego  Radiilphus  de  Bonfori,  miles,  notum  facio  omnibus  tam  futuris 
qnnm  prcseniihiis,  qtiodcgoconcedo,  laudo  etaprolio  veiuiitionemquam 
(îcuirridiis  de  Favellis,  aniiiger,  fecit  magistro  et  fratrihiis  domus  ele- 
mosine  de  Castridiino  de  octo  sextariis  tam  ybernagii  quam  avene,  pro 
precio   (iiiindei'iin    lil)fai-iiin   tiironensiiim,  jam   sihi    soliitarum,   que 
sexiaria  Juliana,  relicta  deluncti Gaul'iidi  de Laneiiaco, ([uoiidam  militis, 
debebat  dicto  Gaufrido  de  annuo  redditu  apud  Castrumdunum,  a  dicta 
Juliana  et  suis  iieredibus  tempore  messium  annnaliin  persolvendis,  pro 
quadam  décima  terre  dicte  Ju liane  apud  Yaleriam  super  Coniam  silam, 
a  tempore  cujiis  non  exstat  memoria  sic  apreciata,  quem  videlicet  reddi- 
tum  dictas  Gaufridus  a  Giraldo  de  Carnoto,  milite,  in  feodo  Icncbat,  et 
si  qiiidquid  juris  in  eodeni  redditu  lial)ebaiii  vel  babere  potenun,  illud, 
amore  Dei,  et  ob  prcces  dicii  Gaufridi,  Ysabella,  uxore  mea,  Pbilipo, 
filio  meo,  et  Johanna,  (îlia  mea,  laudantibus  et  concedentibus,  penitus 
quito  a  dictis  magistro  et  fratribus,  tîde  prcslita  eorporali  in  manu  dicti 
magistri  a  me  ipso,  de  non  reciamando  in  perpetuum  possidereconcedo. 
Promitlens  quod  venditiouem  istam  ab  beredibus  meis  bénigne  et  sine 
diftîcultate  aliqua  coram  judice  ordinario  quitari  faciam  et  concedi  quo- 
tiescumque  super  boc  fuero  requisitus,  prout  singuli  ad  plenam  et  per- 
petuam  excreverint  etatem.  In  cujus  rci  teslimouium  et  munimen,  ad 
petitionem  dicti  Gaufridi,  dictis  magistro  et  fratribus  présentes  dedi  lit- 
terassigillimeimunimineroboratas.  ActumannoDominiM".  GG°.XXX°. 
nono,  mense  junio. 


CCXIX. 

De  qualuordecim  denariis  censualibus  apud  Libovillam  (2). 
Juitlet  1239. 

TJniversis  présentes  lifteras  inspecturis ,  Ofïicialis  arrliidiaconi  Du- 
nensis,  salutem  in  Domiuo.  Noveritis  quod  lUigiuaidusdc  Foute,  miles, 
in  nostra  presentia  conslitutus,  dédit  et  in  puram  et  pcrpetuam  elemo- 

(1)  Copies  du  xiii'ïSR-cIe,  A..  3,  n»»:  ;  (lu  xvii',  A.  1,  a"  155;  du  iTin*,  A.  8,  n°  9-1. 

(2)  Copies  du  xiil- siècle,  A.  3,  n"  91;  du  XVII',  A.  7,  n"  121»;   du  jviu',    A.  8,    u°  9i,    et 
B.  278. 


DE    CHATE.AUDUN.  151 

sinam  concessit  magislro  et  fratribiis  doimis  elemosine  de  Castiodiino, 
qaaUiordecim  diMiarios  ceiisuales  ([aos  Gaulridus  Chapeacol  de  Libovilla 
debebal  eidem  Raginaido  pro  quadaiii  terra  apiid  Libovillam  sila.  Dodit 
eliam  dictas  Ragiiialdus  i]uiJi[iiid  in  dictis  ((iiatuordociin  denariis  ha- 
bebat  vel  habcre  poierat  ratioiie  feodi,  sive  doniinii,  vel  alio  quoquomodo, 
et  quidquid  ad  dictum  ceiisum  perlinet,  dictis  magistro  et  Iralribus  in 
perpetiuini  babeiuluin  et  paeiliee  percipieiidmii.  In  ciijus  rei  testiiiioninm 
et  miinimen,  ad  petitionem  sepedicti  K.  niililis,  supradictis  magistro  et 
Iratiibas  présentes  dedimus  litteras  sigilli  nostri  munimine  roboratas. 
Actum  apud  Gastrumdiinum,  anno  Domini  M°.  GC°.  trigesimo  noiio, 
niense  juiio. 


CCXX. 

De  pace  compo^ita  inter  Dominum  Moniigniaci  et  Hugonem  de  Gloia  (i). 

Septembre  1239. 

EfïoGaiifridus.-vicecomesCastriduni.omnibns  présentes  litterasinspec- 
tiiris,  notum  faeio  qiiod  cnm  contentio  verteretur  inter  viriiin  nobilem 
Hugonem  Montigniaci  dominum,  ex  iina  parle,  et  Hugonem  de  Cloia, 
armigeram,  ex  allera  ,  super  boc  quod  dictus  dominus  Moniigniaci 
dicebat  se  liabere  justitiam  sanguinis,  latronis  et  duelli,  in  doniaigne 
quod  dictus  Hugo  de  Cloia  tenebat  in  feodo  a  predicto  domino  Monti- 
gniaci apud  Bomeviliara  in  domaigne  dicto,  Hugone  de  Cloia  iioc 
negante.  Tandem  de  bonorum  virorum  consilio  fuit  inter  dictas  partes 
compositum  in  hune  modum,  quod  dictus  Hugo  de  Cloia  quilavit  et 
concessit  dicto  dcmino  Montigniaci  et  beredibus  suis  in  perpetuum  prc- 
dictam  justitiam  in  dicto  domaigne,  salva  justitia  simplici  Hugoni  de 
Gloia  et  beredibus  suis  in  domaigne  superius  nominalo,  ita  tamen  quod 
dictus  Dominus  Montigniaci  garennam  in  dicto  domaigne  nullatenus 
habebit.  Dictus  vero  Montigniaci  dominus  quilavit  dicto  Hugoni  de 
Gloia  et  beredibus  suis  in  perpetuum  stagium  quod  debebat  ci  apud 
Montigniacum  pro  quindeciui  diebus  garde  apud  Montigniacum  faciende. 
Incujus  rei  teslimonium  et  munimen  présentes  lilterassigilii  niei  muni- 
mine  roboravi.  Datum  anno  Domini  M°.  GC°.  XXX".  nono,  mense  sep- 
tembris. 

(1)  Copie  du  xiii"' siècle,  A.  3,  ii^SO. 


152  ARCHVKS    UK    l,A    MAISON-UIEI 

CGXXI. 

De  quadam  domo  in  Burgo  Comilis,  apud  Gastridunum  (I). 

Janvier  1240. 

Universis  présentes  litteras  inspecluris,  Officialis  archidiaconi  Du- 
nensis,  salutem  in  Domino.  Noveritis  qiiod  Guillermus  Lccordier  et 
Gilleta,  uxor  ejiis,  in  presentia  nostra  conslituti,  dederunt  et  irrovoca- 
biliter  concesscrunt  in  puram  et  perpctiiam  elemosiiiam  magislro  et 
fratribiis  domus  eiemosine  Gastriduni  et  IVatribus  etiam  et  pauperibus 
in  eadem  domo  commor.inlibiis,  quamdam  suam  domiim  in  I)urgo 
comilis,  apud  Castruiridiinum  sitam.  lia  tamen  quod  dicti  Guillermus  et 
Gilleta,  dictam  domum  quamdiu  vixerinl,  pacilice  possidebunt.  Post 
vero  ipsorum  ohitum  ad  dictam  domum  demosinarie  quiète  et  intègre 
revertetur.  Proniiserunt  insuper  dicti  Guillermus  et  Gilleta,  fide  pres- 
tita  corporali  in  manu  nostra,  quod  de  dicta  domo  in  detrimentum  dicte 
domus  eiemosine  aliud  minime  faccrent  de  celero  testamenluui.  In 
cujus  rei  testimonium  et  munimen,  ad  petitionem  sepedictorum  Guil- 
lermi  et  Gillete,  ejusdem  uxoris,  dictis  magistro  et  fralribus,  présentes 
dedimus  lilleras  sigilli  nostri  munimine  roboratas.  Àctum  anno  Domini 
M°.  GG°.  quadragesimo,  mense  januarii. 

GCXXII. 

De  quadam  plancha  orti  juxta  Lidum  (2). 
Juin  1240. 

Universis  présentes  litteras  inspecluris ,  Olïicialis  arebidiaconi  Du- 
nensis,  salutem  in  Domino.  Noveritis  quod  Galteiius  de  lluella,  et  Gara 
uxor  sua,  in.nostra  presentia  constiluti,  dederunt  et  in  puram  et  perpe- 
luam  elemosinam  concesscrunt  magislro  et  fralribus  donnis  eiemosine 
Gastridunensis, quamdam  plancham  orli  juxla  Lidum  in  censiva  Prioris 
Sancli  Sepulcri  de  Gastroduno,  prope  plancham  Pétri  Prime  sitam.  In 
cujus  rei  testimonium  et  munimen,  ad  pelitioiiem  dictorum  Galterii  et 
ejus  uxoris,  dictis  magistro  et  Iralribus,  présentes  dedimus  litteras  sigilli 
nostri  munimine  roboratas.  Actum  anno  Domini  M°.  GG°.  quadragesimo, 
mense  junio. 

(1)  Copies  du  xiii»  siècle,  A.  3,  n'86:  du  xviii",  A.  8,  n-91. 

(2)  Copies  du  xiu' siècle,  A.  .),  n"84;  du  xviii»,  A.  8,  n°2S3. 


DR    CHATEAUDUN.  153 

GCXXIII. 

De  quinque  pictevinis  dunensibus  super  plateam  apud  Castridunum  (I) 

Juin  1240. 

Universis  présentes  litteras  inspecturis,  magister  Thomas,  gerens 
vices  decanalus  Bonevallensis,  salutem  in  Domino.  Noveritis  quod  Gau- 
fridus  de  Arroto,  armiger,  in  noslra  presentia  constiliitus,  dédit  et  in 
purara  et  perpetiiam  clemosinam  concessit  magistro  et  Iratribus  domus 
elemosine  Caslnduni  quinqne  pictevinas  dunenses  censuaies  super 
platea  deluncti  Radulplii  le  Mintier  juxla  Magnum  Vicum,  infra  muros 
Caslriduni  sita,  easdem  magistro  et  Iratribus  assignatas  annuatim  ca- 
piendas.  In  cujus  rei  teslimonium  et  munimen  ad  petitionem  dicti  armi- 
geri,  dictis  magistro  et  Iratribus  présentes  dedimus  litteras  sigillo  nostro 
sigiliatas.  Datum  anno  Domini  M^.GC.  quadragesimo,  mense  junio. 

CCXXIV. 

Item  de  eodem  (2). 

Juillet  1240. 

Universis  présentes  litteras  inspecturis,  G.  gerens  vices  [decanalus] 
Dunensis  in  Pertico,  salutem  in  Domino.  Noveritis  quod  Odo  de  Aroto, 
armiger,  coram  nobis  constitutiis,  pro  remedio  anime  sue,  voluit  et 
concessit  donationem  quinque  pictevinarum  in  annui  census  super  pla- 
team defuncti  Radulphi  le  Mintier  sitarum,  Quam  donationem  Gaufridus 
de  Arroto,  armiger,  frater  dicti  Odonis,  fecerat  elemosine  Castriduni,  et 
tanquam  dominus  feodi  manucepit  garandire.  Datum  anno  Domini 
M".  GG°.  XL',  mense  julio. 

CGXXV. 

De  Libovilla  (3). 

Aoùl  1240. 

Universis  présentes  litteras  inspecturis,  Officialis  archidiaconatus  Du- 
nensis, salutem  in  Domino.  Noveritis  quod  cum  magister  et  fratres 

(1)  Copies  dn  xm» siècle,  A.  3,  ii-'M;  du  xviii»,  A.  8,  n»  101, 

(2)  Copies  du  xin*  siècle,  A.  3,  n°  a"  ;  du  xvii",  A.  1,  n"  16 

(3)  Copie  du  xnx*  siAole.  A.  7,  n°  130. 


154  ARCHIVES    DE   LA    MAISON-DIEU 

domus  Dei  de  Castroduno  petercnt  a  Nicholao,  qiiondam  lilio  dcfuiicli 
Odonis  Nafreit  de  Libovilla,  centuni  solidos  dunenses  ea  ratione  quod 
possidebat  hcreditaîïiuni  defuncli  Andrée  de  Libovilla,  in  censiva  dic- 
toriini  majristri  et  fratnim  situm,  super  quod  dicli  conlum  solidi  debe- 
bantur  eisdeni  mag:istro  et  fralribus  ut  dicebant  ex  debilodieli  Andrée 
nuDo  defuncti,  compositum  in  hune  modum  coram  nojjis  iiiter  ipsos 
niagislrnm  et  fralres  et  dicluin  Nicbolaum  per  liiial' compositum  :  quod 
dictus  Niciiolaus  recojrnovit  se  debcre  sepcdiclis  ma^tistro  et  fratribus 
sexaginta  etseptem  solidos  dunenses  de  quibus  septem  solidis  tenuerunl 
se  pro  pagatis  dicli  magister  et  fralres  coram  nobis,  de  reiicjuis  vero 
sexaginla  solidis  tenettir  dictus  Nicbolaus  solvere  diclis  magislro  et  Ira- 
tribus  annuatim  in  Icslo  sancli  Remigii  decem  solidos,  donec  diclum 
debilum  fuerit  plenarie  persolutum.  Dédit  coram  nobis  dictus  Nicbolaus 
in  contraplegium  de  supradielo  debito  in  dictis  lerminis  persolvendo, 
duas  partes  dicti  bereditagii  quas  anle  diclo  Nicbolao  (luitaverunt  coram 
nobis  dicli  magister  et  Iratres  pro  dicta  conventione  in  perpetuum  possi- 
dondas.  Et  dictus  Nicbolaus  reliquam  tertiam  parlem  dicti  bereditagii 
eisdem  magistro  et  fratribus  similiter  quitavit  in  perpetuum  penitus  ac 
dimisit.  In  cujus  rei  testimonium  et  munimen,  ad  petitionem  dicti 
Nicholai,  dictis  magistro  et  fratribus  présentes  dcdimus  litteras  sigilli 
nostri  munimineroboratas.  Actum  annoDomini  M".  GC".  quadragesimo, 
UK.-nse  augusli. 

CCXXVI. 

Otà  duobus  modiis  ybernaiiii  in  molenriino  de  Varcniia,  et  de  dimidio  moilio  in 
molendino  Novo,  inter  Fontes  et  Curiam  Alani(l). 

Septembre  1240. 

Universis  présentes  litteras  inspecturis,  G.  gerens  vices  decanatus 
Dunensis  in  Perlico,  salutem  in  Domino.  Noverilis  quod  cum  magister 
et  fralres  domus  Dei  de  Castroduno  péteront  in  jure  coram  nobis  a  (îaii- 
frido  (jalteri  sex  modios  ybernagii  de  tempore  preterilo  pro  reddilu  (|uem 
ipsi  habent  annuatim,  videlicet,  in  molendino  de  Varenna  duos  modios, 
et  in  molendino  Novo,  inter  Fontes  et  Curiam  Alani,  silo,  dimidium 
modium,  de  quibus  sex  modiis  diclusGaufi'idus constitua  se  principalem 
dcbilorem  ad  mandatumet  instantiam  defuncti  Odonis  Hcurrelli,  mililis, 
quondam  dominus  Curie  Alani,  erga  dictos  magistrum  et  Iratres  de 
volunlatesu[iradicloruni  Gaufridi,  magislii  et  fratrum,  pro  diclo  Odone; 
et  dicli  magister  et  Iratres  traxissent  in  curiam  dictum  Gaufridum  Galteri 
coram  judiceordinario  et  abeodem  coram  que  super  hoc  conveniebatur... 

(I)  Copie  du  ITII' siècle,  A.  7,  n°  1  iO, 


DE   CHATEAUDUN.  155 

fuisset  dcdisset  que  cisdotn  dictus  Gaufridus  plegios  de  dicto  blado  red- 
dendo,  viddicet  :  Robertiim  de  Ville,  Pctrum  Sergant,  Hugonem  Dau- 
dibon,  Teurricum  de  Corblchet,  et  etiam  dicti  magister  et  tratrestraxis- 
sent  in  ciiriamdictos  plegios coramnobis,  diejovisin  vigiliabeati  Matbei 
apostoli.  Eodem  die  comparuit  coram  nobis  Ûdo  Borrelli,  anuiger,  modo 
Curie  Alani  dominus,  otTerens  se  defiensorein  esse  plegiorum  supradic- 
toriim.  Et  tune  eodem  dieboiionim  virornm  consiliomediante,  compo- 
situm  fuerit  inler  ipsos  magistriim  et  fratres  ex  una  parte,  et  dictum  def- 
fensorem  ex  altéra,  coram  nobis  in  hune  modum  quod  dictus  armiger 
qui  dicebat  seessedeffensorem  dictoriim  plegiorum  recognovit  se  debere 
dictis  raagistro  et  (ratribus  lam  pro  se  quam  pro  deluncto  Odone,  quou- 
dam  pâtre  suo,  quatuordccim  modiosybernagii  tam  pro  lempore  prete- 
rito  quam  pro  duobus  ainiis  seriatim  profuturis,  Promittens,  lide 
preslila  corporali  in  manu  nostra,  (|uod  de  dictis  quatuordecim 
modiis  solverol  sepedictis  ra^igistro  et  Iratribus  quatuor  modios  yber- 
nagii  inlVa  nathalis  Domini  proxime  venturam,  et  inli-a  duos  aunos 
sequentes,  videlicet:  a  natale  Domini,  anno  revoluto,  quiuque  mo- 
dios et  in  secundo  anno,  similiter  revoluto,  ad  natale  Domini  quin- 
que  modios,  donec  debitum  dictis  magistro  et  fratribus  fuerit  plenarie 
persolutura,  pro  ut  dictum  est.  De  islis  autemconventionibus  tirmiteret 
fideliter  observandis,  dédit  dicfus  armiger  plegios  diclis  magistro  et 
fratribus,  videlicet:  Johannem  Putoys,  Pelrtim  Sergaut,  Hugonem 
Daudibon,  Hugonem  Tuimen,  qui  se  asiriuxerunt  ergadictosmagistrum 
el  fratres  per  fidem  in  manu  nostra  preslitam  corporalem.  Aclum  anno 
Domini  M».  CG°.  quadragesimo,  die  jovis  supradicta,  mense  septembris 


GCXXVIl. 

De  Broisia  prope  Casu-idunum  (i). 

Novembre  1240. 

Universis  présentes  litteras  inspecturis ,  OfBcialis  archidiaconi 
Dunensis,  salutem  in  Domino.  Noveritis  quod  Stephanus  de  Bona  Valle 
in  nostra  presentia  constitutus,  recognovit  se  douasse  magistro  et  fra- 
tribus domus  elemosine  Gastriduni,  quartam  partem  quoddara  sextarii 
terre  quemhabebatjuxtaBroisiam  prope  Casirodunum  pro  reconpensa- 
lione  décime  ejusdem  terre  siie  in  décima  dictorum  magistri  et  fratrum. 
Timens  decimam  dicte  terre  eisdem  a  se  per  antecessoribus  suis  fuisse 
redditam  minus  bene,  et  ejusdem  terre  residuum  sepedictis  magistro 
et  fratribus  vendidisse  precio  quadraginta  septem  librarum  dunensiuui 

(I)  Original,  li.  I(i3 


156  AHCHIVES    DE    LA    MAISON-DlF.i: 

de  quibus  coram  nobis  se  tenuit  pro  pagato,  et  promisit  idem  Stephanus, 
quod  si  minus  quam  oclo  sextarios  cssent  in  dicta  terra  tantum  eisdem 
magistroet  fratribusdimitterctde  dicto  precio  quantum  esse  minus  octo 
sextarios  in  dicta  terra  notum  esset.  liane  autem  donationem  et  vendi- 
tionem  voluerunt  et  concesserunt  tam  dictas  Stephanus  quam  uxor  sua 
Matildis  et  Nicholaus  et  Robertus,  fralres  ejusdem  Stepliani,  et  ad  usas 
et  consuetudines  Gastriduni  se  servare  et  defendere  fide  corporali  pres- 
tita  in  manu  nostra,  dictis  magistro  et  fratribus  promiserunt.  Et  quid- 
quidjuris  predicta  Malildis  uxor  dlcti  Stephani  in  dicta  terra  habebat 
rationc  dotalicii  vel  alla,  predictis  magistro  et  fratribus  sponlaaea  et 
libenter  in  perpetuum  quilavit.  In  cujus  rei  tcstimonium  et  munimen, 
ad  petitionem  omnium  supradictorum  istas  présentes  litteras  dictis 
magistro  et  fratril)us  sigillo  nosiro  dcdimus  roboratas.  Datum  anno 
Domini  M  .  CG°.  quadragesimo,  mense  novembri. 


COXXVIII. 

De  quadam  domo  in  Bretonnia  Gastriduni  (1). 

Novembre  1240. 

Universis  présentes  litteras  inspecturis,  Otficialis  archidiaconi  Dunen- 
sis,  salutem  in  Domino.  Noverilis  quod  Roljertus  de  Marois  et  Libergis, 
uxor  ejus,  in  nostra  prescntia  constituti,  dederunt  et  in  puram  et  perpe- 
tuam  elemosinam  concesserunt,  magistro  et  fratribus  domus  eiemosine 
Gastriduni,  quamdam  domum  cum  quamdam  piateam,  in  censiva  Guil- 
lelmi  de  Villa  Armoi,  armigeri,  in  Bretonnia  Gastriduni  sitas.  One 
domus  nuncupatur  domus  dofuncti  Willelmi  le  Lcmier,  quam  domum, 
dicti  Hobcrtus  et  Libergis,  uxor  ejus,  emcranta  dictis  magistro  et  fratri- 
bus, precio  quatuor  librarum  dunensium  jam  solularum. lia  tamen, quod 
supradicli  Rolîertus  et  Libergis,  uxor  ejus,  dictam  domum  cum  didam 
piateam quamdiuvixerint,  quietc,  iibereet  pacilice  possidebunl.Postvide- 
licet  ipsorum  duorum  obitum  sine  reclamatione  eorumdem  heredum  ad 
dictam  domum  elemosinariam  quiète  et  intègre  redituram.  In  cujus  rei 
lestimonium  et  munimen,  ad  petitionem  sepedictorumRoberli  et  Liiiergis, 
ejus  uxoris,  dictis  magistro  et  fratribus,  présentes  dedimus  litteras 
sigilli  nostri  munimine  roboratas.  Datum  anno  Domini  M°.  GG°.  XL"., 
mense  novembris. 

(l)  Copies  du  xiii'"  siècle,  A.  3.  n'9j;  du  xviir,  A.  8,  n''J9 


LK    CHATEAUDl'N.  ^57 

CGXXXIX. 

De  dono  Johannis  dicti  Saradin  et  Ysabelleusofis  ejus(l). 
Décembre  1240. 

Universis  présentes  litteras  inspecturis,  Officialis  archidiaconi|  Dunen- 
sis,  salutem  in  Domino.  Noveritis  quod  lohannes  diclus  Saradin  ^et 
Ysabella,  ejus  uxor,  innoslra  presentia  constituti,  dcderuntetinpiirain 
et  perpetuam  elemosinam  concesserunt  magistro  et  fralribus  domiis 
elemosine  Castriduni  et  pauperibus  in  eadem  domo  jacentibus  omnia 
bona  sua  mobilia  et  immobilia  ubicumque  inveniri  potuerint,  post  tamen 
ipsorum  duoruni  obitum,  ad  dictos  magistrum  et  fratres  et  pauperes 
quiète  libère  et  pacifiée  possidenda,  salvo  jure  allerius,  ita  tamen 
quod  de  dictis  bonis  mobilibus  et  immobilibus  in  detrimentum  dicte 
domus  elemosine,  dicti  lohannes  et  Ysabella  aliud  légal u m  de 
cetero  minime  potuerint  ordinare.  De  hoc  lirmiter  et  tideliter  observando, 
sepedicti  lohannes  et  Ysabella  tidem  in  manu  nostradederunicorporalem. 
In  cujus  rei  testimonium  et  munimen,  ad  petitionem  lohannis  et  Ysa- 
belle  dictis  magistro  et  fratribus  présentes  litteras  dedimus  et  sigilli 
nostri  munimine  roboratas.  Dalum  anno  Domini  M".  GC.  XL°.,  mense 
decembris. 

GCXXX. 

De  duobus  sextariis  ybernagii  super  terrara  de  Laneriaco  (2). 

Décembre  t240. 

Universis  présentes  litteras  inspecturis,  Officialis  archidiaconi  Dunen- 
sis,  salutem  in  Domino.  Noveritis  quod  cum  contentio  moveretur  injure 
coram  nobis,  Castriduno,  inter  magistrum  et  fratres  doraus  Dei  de  Castro  • 
duno  ex  una  parte,  et  Stephanum  de  Alneio,  militem,  ex  altéra,  super 
duobus  sextariis  ybernagii  quos  petebant  dicti  magister  et  fratres  de 
annuo  redditu  a  diclo  Stephano,  milite,  super  terram  suam  de  Laneriaco 
annuatimcapiendos.  Die  jovis  proxima  ante  nativilatem  Domini,  in  jure 
coram  me  consli tutus,  dictus  miles  recoguovit  dictos  magistrum  et 
fratres  dictos  duos  sextarios  per  duodecim  annos  jam  elapsos  annuatini 
percepisse.  Volens  et  concedens  quod  supradicli  magister  et  fratres 
dictos  duos  sextarios,  pro  remedio  anime  sue  et  antecessoruni  suorum, 

(1)  Copies  du  xiii«  sièoIe,'.\.  3,  n"  93;  du  xviii',  A.  8,  n°  97. 

(î)  Copies  du  xiii«  siècle,  A.  3,  n*  94  :  du  xfiii».  A.  8,  n"'  98  et  Ïi2. 


158  ARCHUES    DE    LA    MAISO\-UlfcL" 

in  puram  et  perpetuam  elemosinam  annuatim  de  cel,ero  percipercnt  ac 
pacifiée  possiderent.  Sepedicti  vero  ma;,Msler  et  fratros  unam  aiis:am  de 
Sanclo  Spiritu  pro  siipradieto  milile,  qiiamdiu  vixerit,  post  ipsiiis  vero 
oliilunialli  ram  inissaiii  pro  lidelibus  prornisenint  se  aiiniialiiu  celebra- 
liiros.  In  ciijiis  rei  lestimoniumel  miniimen,  ad  petitionemdlctimilitis, 
dietis  inajiiblro  et  rraliibiis  présentes  dcdiiniis  litteras  sigilli  noslri  nuini- 
niine  roboratas.  Dalum  anno  Domn)i  M".  CC°.  XL".,  die  jovis  predicla, 
mense  decembris. 


CCXXXI. 

Table  pascale  (1). 

1240  ï 

Quni  cillas  lune  cnrrit  per  I,  post  nonas  aprilis  dominica  prima  passca. 
Qum  curril  per  II,  post  octo  lialendarum  aprilis  prima  dominica  passca. 
Qiini  ciinit  per  III,  posi  idus  aprilis  dominica  prima  passca.  Qum  curril 
per  IIII,  post  quarto  nonas  aprilis  prima  dominica  passca.  Qum  curril 
per  V,  post  undecimo  kalendas  aprilis  prima  dominica  passca.  Qum 
currit  per  VI,  post  quarto  idus  aprilisprima  dominica  passca.  Qum  cnrrit 
per  VII,  post  tertio  kalendas  aprilis  prima  dominica  passca.  Qum  currit 
per  VIII",  postXIIII  kalendas  maii  prima  dominica  passca.  Qum  currit 
per  IX,  post  VII°  idus  aprilis  prima  dominica  passca.  Qum  currit  par  X, 
post  VI°  kal.  aprilis  prima  dominica.  Qum  currit  perXI,  postXVII"  kal. 
maii  prima  dominica  passca.  Qum  currit  per  XII°,  post  11  nonas  aprilis 
prima  dominica  passca.  Qum  curril  per  XIII,  post  IX°  kal.  aprilis  prima 
dominica  passca.  Qum  currit  perXIIII",  post  11°  idus  aprilis  prima  domi- 
nica passca.  Qum  currit  per  XV",  post  kal.  aprilis  prima  dominica  passca. 
Qum  currit  per  XVI,  post  XII"  kal.  aprilis  prima  dominica  passca.  Qum 
currit  per  XVII°,  post  V°  idus  aprilis  prima  dominica  passca.  Qum  currit 
per  XVIII",  post  quarlo  kal.  aprilis  prima  dominica  passca.  Qum  currit 
per  XIX,  post  XV°  kal   maii  prima  dominica  passca. 


CCXXXII. 

Do  quail.iin  plaica  in  Falperia  Caslriduni  (2). 

1240.' 

Ego,  Maria  de  Escoublanc,  notum  facio  omnibus  ad  quos  prcscnles 
litière  perveneriul,  quod  ego,  de  assensu  et  mandato  Gaulridi  de  .Arroto, 

(1)  Copie  du  Tiii* siècle,  A.  il.  ii"  73. 

(2)  Original  laciiré,  A.  114. 


UE    CHATEAUDUN.  159 

marili  mei,  vendidi  el  concessi  Stephano,  dicto  Gulsteilio,  clerico,  quam- 
daiii  plateam  in  qiia  solebat  esse  pressoriuni  meum,  mo[veHtem]  ex 
heredil;  gio  meo.sitam  in  Falperia  Caslriduni  juxta  plaleam  Micliaelis 
Scugheri,  quilam  et  liberain  ub  omni  feslagio  et  ab  omnibus  redditio- 
nibiis,  exceplis  quatuor  dcnariis  censualibus  a  dicto  Stephano  vel  ejus 
heredibus  seu  successoribus,  miehi  vel  nieis  heredibus  singuiis  annis 
[pcrsolvendis],  a  dicto  Stepliano  et  ejus  heredibus  seu  successoribus 

quiète  tenendam  et  pauitice  in  perpetuum  possidendani  pro  centuni 

[solidis  jam]  solutis  in  pecunia  numerala  a  dicto  Stephano.  Renuntians 
circa  lioc  omniexceptioni  non  nuuierate  et  nec  [soluté pecunie.  Promit- 
tens  per  lldeni]  meani,  me  contra  dictam  venditionem  de  cetero  non 
venturam  ratione  hereditagii  seu  qualibet  alla  ratione  [et  omni  excep- 
tioni  de  jure  vel  facto.  Preterea]  de  voluntate  dicti  Gaufndi,  mariti  mei 
dictam  venditionem  contra  omnes  ad  usus  et  consuetudines  dunensis 
patrie  [manucepi  garanjdire.  In  cujus  rei  testimonium  et  munimen, 
ego,  de  mandalo  dicti  Gaulridi,  mariti  mei,  dicto  Stephano  d[iclo  Guls- 
teilio pro  plegioj  non  tantummodo  personam  meam  sed  personas  heredum 
meorum  volui  obligare.  Datum  anno  Domini  M°.  CC 


CGXXXIII. 

De  dimidio  arpeiiio  vinee  in  claujo  de  la  Ceate  Ouri  (I). 
Mars  li41. 

Universis  présentes  litteras  inspecturis,  Gaufridus  gerens  vices  deçà- 
natus  Dunensis  in  Pertico,  saluteui  in  Domino.  Noveritis  quod  Nevelo 
de  Ghantemelle,  armiger,  coram  nobls  conslitutus,  concessit  Gaufrido 
Berengier  dimidium  arpentum  vinee  in  clauso  de  la  Béate  Ouri  in  sua 
censiva  silum,  eidem  Gaufridoi|Uieteel  libère  nomine  elemosine  Gastri- 
duni,  quamJiu  vixerit,  possidendum,  solvendo  dicto  Neveloni,  vel  suis 
heredibus  novem  denarios  censuales  in  Lsto  sancti  Remigii  annuatim. 

Et si  forte  contigerit  pro  censu  non  soluto.  Pro  qua  vinea  insuper 

diclus  Gaulridus  tenetur  solvere  conhaternitati  elemosine  Castriduni 
duos  niodiosvini  singulis  auuis.  Post  vero  decessum  dicti  Gaufridi,  dicta 
vinea  exponetur  venditionisi  dicto  Neveloni placueritvelsuis  heredibus, 
cujus  precium  confratres  dicte  conlraternltatis  percipient  et  habebunt 
ad  utiiitatem  dicte  domus  elemosine  ponendum  magistro  et  fratribus 
sepedicte  elemosine  laudanlibus  et  concedentibus.  Istam  vero 
conventionem  promisit  supradiclus  armiger  se  servaturura  bona  fide 
prout  diclum   est,  si  etiam  dictam  vineam  in  partem  Hugonis,  fratris 

1}  Original.  \i.  III 


160  AKCHIVtS   DE   LA    MAISON-DIEU 

sui,  devenire  contigerit.  In  cujus  rei  testimonium,  ad  petitionem 
dicti  Nevelonis,  diclo  Gaufrido  présentes  dedimus  litlcras  sigilli  nostri 
muiiimine  roboratas.  Datura  anno  Domini  M".  GC.  quadragesimo  primo, 
mense  marlio. 


CGXXXIV. 

De  quadam  vinea  que  dicitur  La  Guimardière  (1). 

Février  1Î42. 

Universis  présentes  iitteras  inspecturis,  Prior  Sancti  Sepulchri  de 
Castroduno,  salutcm  in  Domino.  Noveritis  quodGuillormusmagister,  et 
fratres  domusdemosine  Caslridiini,  vendiderunlet  coiicosseriint  precio 
octo  librarum  dunensium  jam  solularum,  Michaeli  dicto  Manggalc,  et 
ejus  uxori,  quanidam  vinoam  que  diiitur  la  Guimardière,  parlim  in 
noslra  censiva  et  partira  in  consiva  Slepliani  de  Ponte,  niilitis,  sitam, 
eisdem  Miciiaeli  et  ejus  uxori,  quamdiu  vixerint,  quiele,  libère  et  paci- 
fiée possidendam.  Post  vero  dictornm  Micbaeli  et  ejus  uxoris  obitum, 
ad  dictani  donium  elemosinariam  sine  contradictioneaiiqua  redituram; 
ita  tamen,  (jucd  sepedicti  magister  et  Iratros  dictam  vineam  ad  usus  et 
consuetudinesdunensis  patrie,  sinobis  placuerit  venditi[oni]tenebuntur. 
In  cujus  rei  testimonium  et  munimen,  ad  petitionem  dicloriim  Michaelis 
et  ejus  uxoris,  dictis  magistro  et  Iralribus,  présentes  dedimus  iitteras 
sigilli  munimine  roboratas.  Datum  anno  Domini  M°.GG°.XL°.  H,  mense 
februario. 


CGXXXV. 

De  duodecim  denariis  censualibus  super  osseam  apud  Dures!  (2). 
Mars  1242. 

Universis  présentes  Iitteras  inspecturis,  D.  Dnnensis  archidiaconus, 
salutem  in  Domino.  Noveritis  quod  Stepbanus  de  Ponte,  miles,  corain 
nobis  constitutus,  recognovit  se  dédisse  et  in  perpeluam  elemosinam 
concecisse  magistro  et  IVatribus  domus  elemosinarie  de  Gastroduno  et 
pauperibus  in  eadem  domo  jaceiUibus,  duodecim  denarios  censuales 
super  quamdam  osseam  que  fuit  quondam  dcfuncti  Pagani  de  Golleto, 
apud  Duresi  sitam,  eisdem  magistro  et  IVatribus  et  pauperibus  ab 
eodem  qui  dictam  osseam  de  cetero  possidebit,  annuatim  persolvendos. 

(1)  Copies  du  ini*  siècle,  A.  3,  n°  99;  du  xvni',  A.  8,  n»  102. 

(2)  Copie  du  XTiii'  siècle,  A.  8.  n"  2bà. 


DE    CHATEAtDlN  j(5j 

In  cujus  rei  testimoniuni  et  munimen,  ad  petiliouein  dicti  militis 
dictis  magistro  et  /ratribiis  et  paiipcribiis,  présentes  dedimus  litte- 
ras  sigilli  nostri  muniniine  roboralas.  Actum  anuo  Doiuini  1242, 
niense  marlio, 


CCXXXVI. 

De  Porcheronvilla  (I). 
12i3. 

Universis  présentes  litteras  inspecturis,  Officialis  arcliidiaconi  Dunen- 
sis,  salutera  in  Domino.  Noveritis  quod  Robertus  dictus  Piclion,   in 
nostra  presentia  conslitutus,  recognovit  se  dédisse  niagislro  et  fratrîb.is 
domus  elemosinarie  Castriduni  in  puram  et  perpetuani   eleniosiiiam 
quartani  partem  omnium  rerum  suarum  quas  apud  Porcheronvillam 
tara  m  terris,  qiiam  in  domibus,  in  alodio  Gomitis  et  in  censivisTempIa- 
norum  Buxerie  Castriduni,  Monacliorumde  Tyron,  Guillermi  de  Fonte 
armigeri,  liabebat  vel  liabere  poteral,  dictis  magislro  et  fratribus  in 
perpetuum  possidendam,  tali  conventione  apposila  quod  Guarinus  dictus 
Quadrigarius  super  dictam  elemosinam  et  usus  diclaium  rerum  frucluu  m 
quamdiu  vixerit,  percipiet  et  iiabebit.  Dictum  fuit  etiamquodsi  aliquis 
esset  qui  diceret  se  esse  rectorem,  vel  custodem,  vel  etiam  magistrum 
sive  priorem  ejusdem  domus  elemosine,  dictum  Guarinum  pro  dictis 
fruclibus  dictarum  rerum  in  ali,|uo   molestare  presumpserit,   dictam 
donalionem  in  irritum  revocetur.  Hanc  donationem  voluit  et  concessit 
Malildis,  uxor  dicti  Roberti,  promiltens,  lide  média,  quod  in  illa  dona- 
tione,  ralione  dotis,  sive  dotalicii,  vel  alio  quoquomodo,  nicbiide  celero 
reclamabit.  In  cujus  rei  testimoniuni  et  munimen,  ad  petitionem  diclo- 
rum  Roberti  et  Matildis,  dictis  magistro  et  fratribus,  présentes  dedimus 
litteras  sigilii  nostri  sigiUalas.  Datum  anno  Domini  M",   ducentesimo 
quadragesimo  tertio. 


GGXXXVII. 

De  Porcheronvilla  (i). 
1243. 

Universis  présentes  lilteras  inspecturis.  Officialis  archidiaconi  Dunen- 
sis,  salulem  in  Domino.  Noveritis  quod  Robertus  dictus  Pichon.  et  Malil- 

(1)  Copies  du  XVII' siècle,  A.  7,  n-Si;  du  xviif   A.  S    .,«  199 
(  2)  Copies  du  xvii'  siècle,  A.  7,  n»  84  ;  du  xviir,  „.  «,'  n-  ÏOO. 

H 


162  AIICHIVES    UK     LA    MAISON-DIEU 

dis.ejusuxor,  innostra  presentia  constituti,  recognoverunlse  vendidisse 
precio  octodecim  libraruin  dunensium  de  quibus  tenuerunt.  se  pro  pa- 
galis  corain  uobis  iti  pocmiia  mimerata  magistro  et  fratribus  domus 
eleiuosine  Casliiduai  quicquid  liabebaiit  vel  habcrc  poteraut  apud 
Poi'cJieronvillam,  tam  in  terris,  quam  in  domibus,  in  allodiis  Comilis  in 
censiva  Monachoruin  de  Tyron,  sive  Tomplarioriun  Buxerie  Castriduni 
cl  (luillernii  de  Fonte,  arniigeri,  situni,  dictis  niagistro  et  fratribus 
(jiiicte  liborcet  paciliceiu  perpctuum  possidendiim.  Proniittentes  tidecor- 
porali  in  manu  nostia  prcsiita,  quod  insupradictis  rébus  per  se,  vel  per 
alios,  nicliiliii'  cetcro  rcclamaiont.  Itnnio  sepedictis  niagistro  et  fratribus 
contra  omnes  ad  ususetconsuctudines  dunensis  patrie  oninia  supradicta 
garandirent.  Dicta  vero  Matildis  quicquid  ratione  dotis,  sive  dotalicii, 
vel  alio  quoquomodo  in  supradictis  rébus  habebat  vel  liabcre  poterat 
lide  média  quitavit  penitus  et  diinisit,  tali  conditione  apposita,  (]uod 
Guaiinns  dictus  Onailrigarius,  sunt  dicte  donnis  eleniosine  usuui  fruc- 
tuum  in  supradictis  rébus,  quamdiu  vixerit,  quiète  et  libère  sine  con- 
ditione niagistri  vel  fratruni  dicte  domus  eiemosiue,  percipict  et  liabe- 
bit,  cujus  consilio  et  acquisitione  omnia  supradicta  fuerunt  acquisita. 
Dictum  fuit  etiam,  quod  si  aliquis  esset  in  niundo,  quod  absit,  quid  esset 
vel  diceretur  se  esse  rectorem  vel  custodem  vel  magistruni  sive  priorem. 
dicte  domus  elcmosine  dictum  Guarinum  pro  fruclibus  supradictorum 
in  aliquo  molestare  presumpserit,  magisteret  fratrcs  dicte  domus  elenio- 
sine dictis  Roiierto  et  ejus  uxori,  vel  eorumdem  heredibus  pro  pena 
deccni  librarum  turonensium  solvere  tenebuutur,  et  dicto  Guarino 
supradictas  octodecim  libras.De  omnibus  istis  conventionibus  tirniiter  et 
fideliter  observandis,  sepedieti  Robertus  et  ejus  uxor  fidem  corporalem 
in  manu  noslra  prestilerunt.  In  cujus  rei  testimoniuni  et  munlmen,  ad 
petitioncm  dictorum  Roberti  et  Matildis,  dictis  magistro  et  Iratribus  pré- 
sentes dedimus  litteras  sigilli  nostri  munimine  roboratas.  Dalum  anno 
Domini  M".  GG».  XL",  tertio. 


GGXXXVIII. 

De  dono  Herbert!  de  Guercliia  super  iignagium  de  Pontibus  (1). 

Mars  1244. 

Ego,  Hcrbertus  de  Guerchia,  miles,  notuni  facio  omnibus  tam  futuris 
quani  presenlibus,  quod  ego,  laudantibus  et  conccdenlibus  Matildi, 
uxore  mea,  Nevelone,  tilio  meo  primogenito,el  aliis  liliis  mais,  Herberto 
et  Pctro,  et  iiliabus  meis  Herenburgi,  Stcphana  et  Heloysa,   et  meis 

(1)  Copie  Ju  xvji'Biccle,  A.  ",  n-  1". 


DE    CHATEAUUI  N'.  163 

generis  Guilleimo  Gonas,  Bernardo  de  Confonset  Radiilpho  de  Ridereit, 
très  solidos  dunenses  annui  redditus  qiios  habebam  in  meo  redditu 
lignagii  de  Pontibus  et  de  domina  Fractcvallis  tenebam  in  feodo,  amore 
Deiet  pictatis  intuitu,  pro  anime  mee  antecessorumque  meorum  remedio, 
dedi  et  in  purametporpotuamclemosinam  concessi  magistroct  fratribiis, 
Deo  et  pauperibus  in  domo  elemosinaria  de  Castriduno  servientibus. 
Vendidi  eliam,  approbantibus  et  concedentibus  omnibus  supradictis, 
magistro  et  fralribus  dicte  doauis  elemosinarie,  precio  centum  solidorum 
dunensis  monete  jam  michi  solutorum  in  pecunia  numerata,  duodecim 
solidos  dunenses  annui  redditus  quos  habebam  similiter  in  dicto  lignagio 
de  Pontibus,  et  de  dicta  domina  tenebam  in  feodo,  eisdem  magistro  et 
fratribus,  per  manum  ejusdem  qui  dictum  iignagium  de  cetero  recipiet 
annuatim  persolvendos.  Promisi  etiam  fide  corporalia  preslita,  quam  in 
dictis  tribus  donationis  sive  in  duodecim  vendilionis  solidis  per  me 
nietipsum  sive  per  interpositas  personas  nichii  de  cetero  reclamarem  nec 
supradictos  magistrum  et  fratres  de  precio  dictorum  duodecim  solidorum 
vel  de  aliqua  occasione  dictarum  venditionis  et  donationis  molestarem 
nec  de  cetero  molestari  permitterem.  Immo  sepedictis  magistro  et  fra- 
tribus dictos  très  donationis  et  duodecim  venditionis  solidos  contra  omnes 
ad  usus  et  consuetudines  dunensis  patrie  garandirem.  Abrenuncians 
quantum  ad  hoc  omni  legiset  canonis  auxilio  et  exception!  non  numérale 
pecunie,  et  ad  hec  omnia  firmiter  et  lideliter  observanda,  ego  et  Matiidis 
uxor  mea,  et  omnes  alii  supradicti  lam  filii  quam  filie  et  generi,  nos  astrin- 
ximus,  per  fidem  corporalem  prestitam  erga  magistrum  et  fratres  supe- 
rius  nominatos.  Dicta  vero  Matiidis  uxor  mea,  quicquid  in  dictis  tribus 
donationis  sive  in  duodecim  venditionis  solidis  ratione  dotis  sive  dotalicii , 
vel  alio  quoquomodo,  habebat  vel  liabere  poterat  quitavit  et  dictas  dona- 
tionem  venditionemque  concessit  predicte  fidei  sacramentum.  Insuper 
ego  et  Matiidis  uxor  mea,  Nevelo,  Herbertus,  Petrus^  Hcremburgis, 
Stephana,  Haloys,  Guillelmus,  Bernardus  et  Radulphus  sepedicti,  simul 
omnes  et  singuU  voluimuset  concessimus,  quod  dictimagisteret  fratres 
dictos  très  donationis  et  duodecim  vendilionis  solidos  cum  reliquisquin- 
decim  solidis  annui  redditus  quos  idem  magister  et  fratres  multo  tempore 
jam  transacto  habebant  in  dicto  lignagio  ex  donatione  defuncte  Aaliz 
sororis  mee,  quiète,  libère  et  pacitice,  in  perpetuum  possiderent.  Quod  ut 
ratum  et  stabile  sit  in  perpetuum,  ad  petitionem  omnium  supradictorum, 
sepedictis  magistro  et  fratribus  présentes  dedi  litteras  sigilli  mei  muni- 
mine  roboratas.  Actum  anno  Domini  M°.  GC°.  quadragesimo  quarto, 
mense  marcio. 


164  ARCHIVES    DF.    I.A    MAlSON-DIi.l- 

CGXXXIX 

De  Liljovilla  (1). 

Décembre     124  5. 

Universis  présentes litleras  inspecluris,  Officialis  aichidioconi  Dunen- 
sis.salutem  in  Domino. NoveritisquodNicliolausNafroilctHermeniardis, 
ejus  iixor,  in  iiostia  preseiilia  conslituti,  dederiint  inesc-inibio  niafiistro 
et  fratriijus  doniiis  olcmosinarie  de  Castriduno  (juanidani  domuui  suani 
cLiin  peitinenliis  (|iKun  liahebaiit  in  censivadictorammiigistriet  fralriun 
apud  Lihovillain  silain,  pro  (luadani  platea  in  cadeni  censiva,  inler 
diclam  doniiiin  et  doinum  Herberli  dicli  Galline  sita;  proniiltontes,  (ide 
corporali  in  manu  nostra  piestita  a  diclis  Nicholao  et  Hermeniardi  quod 
in  diela  domo  sive  in  pertinentiis  per  se,  vel  per  aiios,  nichil  de  cetero 
reclaniarent.  Iinnio  dictis  magistro  el  fratribus  dictam  domum  cum  perti- 
nentiis ad  usus  ei  consnetudines  dunensis  patrie  contra  omnesgarandi- 
zabunt.  Pro  dicte  vero  escanibio,  dictimagisleretfratresdederuntsupra- 
diclis  Nici)olao  et  Hermeniardi,  ejus  uxor,  centum  solidos  duncnses  et 
viginti  denarios,  de  quibus  tenuerunt  se  pro  pagalis  coram  nobis  in- 
pecnnia  numerata.  In  cujus  rei  testimonium  et  munimen,  adpelilionem 
dictoriim  Nicbolai  etHerraeniardis,  dictis  magistro  et  (ratribus  présentes 
dedinnis  lilteras  sigiili  nostri  munimine  roboratas.  Datum  anno  Domini 
M".  Œ".  XLV.,  mense  decenibria. 

CCXL. 

De  quiiique  sextaViis  ta:ii  biadi  quam  avene  in  quadara  décima  apuJ   Rengi('2). 

Décembre  12'.5. 

Universis  présentes  litteras  inspecluris,  Officialis  archidiaconi  Dunen- 
sis, sahiteni  in  Domino.  Noveritisquod  Stepbaïuisde  Ponlibus  in  nostra 
presejitia  cous'jtiilu-i,  dedil  el  irrevocabiliter  concessit,  pro  anime  sue 
et  antecessorum  suorum  remcdio,  in  pui.im  et  perpetuam  elemosinam 
magistro  et  l'ralribus  donnis  elemosine  de  Gastriduno  et  pauperibus  in 
eadem  domo  jacenlibus,  quin(]ue  sextarios  tam  bladi  <iuam  avene  annui 
reddilus  in  qnadam  décima  qiiam  ipse  habebat  apud  Rengi  el  nemus 
Sancli  Pelri  in  parrochia  de  Goberi  de  Dangeolo,  et  de  Nicholao  Malpa- 
rent, amiigiTo,  infeodotenel)at  singuiis  annis  abcodeuKiuidictam  deci- 

(!)  L'iipies  il  11  XV 11"  siècli;,  A.  ', ,  i,"  131  ;  'lu  xviii",  A.  S,  ii»  220. 
(2)  Original,  A.  77. 


DE   CHATBAUDUN.  165 

mam  de  cetero  possiclebit,  eisdem  magistro  et  fratribus  et  dictis  paiipe- 
ribus  pcrsolvendos.  Dimisit  etiam  dictas  Stephanus,  fide  corporali  in 
manu  noslra  prestita,  quod  in  dictis  qiiinque  sextariis  per  se,  sive  per 
alios,  nicbil  de  cetero  reclamarct.  Hanc  autem  donationeni  voluit  et  con- 
cessit  dictas  Nicholaus,  et  ut  dicti  magistor  et  fratres  et  pauperes  sepe- 
dictos  quinque  sextarios  in  manum  mortuam  quieie,  libère  et  paci- 
fiée in  perpeluum  possiderent.  Et  Odo  BarrcI,  armiger ,  de  cnjus 
feodo  dicio  vel  secundo  loco  movebat.  In  cujus  rei  testimonium  et  nni- 
nimen ,  ad  pelilioneni  omnium  supradictorum ,  dictis  magistro  et 
fratribus  et  pauperibus  présentes  dedimus  litteras  sigilii  nostri  mu- 
nimine  roboratas.  Datum  anno  Domini  M°.  CC.  XL°.  quinto ,  mense 
decembri. 


CCXLI. 

De  quadam  domo  super  cuneum  Sancti  Pétri  (1). 

Mars  1246. 

Universis  présentes  litteras  inspecturis,  0(ficialis  archidiaconiDunen- 
sis,  salutemin  Domino.  Noveritis  quod  Guillelmns  Blanchecote  et  Erem- 
burgis.uxor  sua,  in  nostra  presentia  constituti,  dederunt  in  puram  et 
perpetuam  eleraosinam  magistro  et  fratribus  donius  Dei  de  Castrodano 
medielatem  cujusdam  domus  super  cuneum  sancti  Pétri  de  Castroduno 
in  censivaBernardi  de  Bullo,  armigeri,  site.  Promittentes  fide  corporali 
in  manu  nostra  prestita  quod  in  dicta  medietate  dictis  magistro  et  fratri- 
bus donata  per  se,  sive  per  alios,  nichil  de  cetero  rectamarent.  Dicta 
Eremburgis  quicquid  in  dicta  medietate  ratione  dotis,  sive  dotalicii,  vel 
alio  quoquomodo,  babebat  vel  liabere  poterat  per  dicte  fidei  dationem 
quitavit  penitus  et  dimisit.  Hanc  douationem  voluerunt  et  concesserunt 
Johannes  et  Ysabella  eorumdem  filii  de  non  reclamando  fidem  corpora- 
lein  in  manu  nostra  prestantes.  In  cujus  rei  testimonium  et  munimen, 
ad  petitionem  omnium  supradictorum,  prefatis  magistro  et  fiatribus 
pre.sentes  dedimus  litteras  sigilii  mei  munimine  roboratas.  Actum  anno 
Domini  M°.  CC°.  quadragesimo  sexto,  mense  martio. 

« 

(I)  Original,  B.8i. 


J66  ARCHIVES    DE   LA    MAISON-DIEV 

GCXLII. 

Do  duobus  modiis  bladi  in  molendino  de  Varenna  Curie  Alani  (I). 

Mars  1246, 

Universis    "présentes    litleras     inspecturis,      Oflicialis     Dunensis, 
salutera  in  Domino.    Noveritis    quod   cum    controversia    verterelur 
inter  maglstnim  et  fratres  domus  Dei  de  Castrodiino  ex  una  parte, 
et  Odonem  Biirrelli,  de  Giiria  Alani  ex  altéra,  super  quatuor  modiis  et 
octo  sextariis  bladi  quos  dictus  Odo  Burrelli  debebat  dictis  magistro  et 
fratribus  de  tempore  preterito  ratione  cujusdam   modiiUionis   dnorum 
modiorum  bladi  quos  habent  singulis  annis  iu  moleudino  de  Varenna 
Curie  Alani,  ex  donatione  defuncli  Odonis  Burrelli  ut  dicitur,  quondam 
patrls  dicti  Odonis,  quem  molendinuni  dictus  Odo  modo  tcnet  et  possidet. 
Tandem  babito  bonorum  virorum  consilio  et  tractatu  ad  talem  pacis  con- 
cordiam  tenuerunt  ila:  videlicet:  quod  dictus  Odo  recoïnovit  se  debere 
dictos  quatuor  modios  et  octo  sextarios  de  tempore  jam  transacto,  insu- 
per recognovit  se  dictam   modiationem  debere  singulis  annis  dictis 
magistro  et  fratribus  et  se  diclum  molendinuni  tenere  etpossid  re.  Quos 
quatuor  modios  dictus  Odo  Burelli  gagiavit  reddendum  in  hune  modum 
quod  cum  duobus  modiis  quos  ipse  débet  pro  modiatione  supradicla 
solvet  dictis  magistro  et  fratribus  octo  sextarios  in  aniio  presenti  et  aliis 
singiilis  annis  sequentibus  sex  sextarios  similiter  cum  prediclis  duobus 
modiis  quos  dictus  Odo  débet  pro  modiatione superiusassignata,  quousque 
sit  eis  de  predictis  quatuor  modiis  et  oclo  sextariis  plenarie  satisfaclum. 
Insuper  voluit  et  concessit  dictus  Burrcllus  quod  pcnsio  dictorum  duo- 
rum  modiorum  singulis  annis  per  molendinarium  illius  molendinisolve- 
retur  et  si  conlingerit  alium  molendinarium   in  predicto  molendino 
subrogari,voluit  et  concessit  dictus  Buriellusquod  molendinariussubro- 
gatus  dictam  pensionem  solvere  tencatur. Et  diclusliurrellus  coram  nobis 
promisit  quod  molendinarius  coram  nobis  adduceretqui  constituant  se 
principales  debitores  diclis  magistro  et  fratribus  de  solvcnda  singulis  an 
nis  pensione  superius  prelibata,  quamdiu  erunt  molcndinarii  molendini 
supradicti.Et  nos,  ad  petitionem  et  precesdicti  Odonis  Burrelli,  prefatis 
magistro  et  fratribus  présentes  dedimus  11  Itéras  sigilli  nostri  nninimine 
roboratas.Datumdiejovis  proxima  ante  ramos  palmarum,annoDomini 
M°.  GG".  XLV1°,  mense  martio. 

(1)  Original,  B.,  n"  3i».  -  Copie  ilu  xvii«  siècle,  A  7    ir  lil. 


DE     CHATEAUDl'N.  167 

CCXLIII. 

De  quodam  quarterio  vinee  apud  Libovillam  (1). 

Mai  1246. 

Universis  présentes  litteras  inspectnris,  Officialis  Dunensis.  saliitem 
in  Domino.  Noveritis  quod  Gecilia  la  Pontele,  in  nostra  presentia  consti- 
tnla,  recognovit  sojamdiu  est,  vendidisse  magistro  et  fratribiis  domus 
<>lcmosine  de  Castroduno  qiioddam  quarterium  .vinee  apud  Libovillam, 
in  censiva  eorumdcm  situm  et  diias  pecias  terre,  circa  duos  sexiarios 
terre  sementecontinentes,  apudPertietGoudreiumsitas,eisdem  magistro 
et  fratribus  quiète,  libère  et  paciOce  in  pcrpetuum  possidendas,  de  quo- 
rum precio  tenuit  se  propagala.  Dicta  vero  Cocilia  quicquidindictis  terris 
et  vinea  habebat  vel  babere  poterat,  rationedotis,  sive  dotalicii,  vel  alio 
quoquomodo,  per  fidei  dationem  quitavit  penitus  et  dimisit.  Venditionem 
istam  voluerunt  spontanea  voluntate  et  concesserunt  lilii  et  lilie  dicte 
Gecilie,  videlicet  :  Jobannes,  Guillermus,  Odo  et  Aremburgis  per  tidem 
corporalem  super  hoc  ab  eisdem  in  manu  noslra  prestitam,  et  etiam  Ode- 
lina  filia  dicte  Cecilie.sorordicloruinfiliorum,  et  dicte  (ilie,  dictam  vendi- 
tionem tactissacrosanclis  quitavit. Promittentesquod  in  supradictis rébus, 
per  se,  sive  per  alios,  et  nicliil  de  cetero  reclamarent.  Immo  ad  usas  et 
consuetudines  dunensis  patrie  contra  omnes  garandirent.  In  cujus  testi- 
monium  et  munimen,  ad  petilionem  supradictorum,  dictis  magistro  et 
fratribus  présentes  dedimus  litteras  sigilli  nostri  munimine  roboratas. 
Datumanno  DominiM".  GC°.  XL°.  sexto,  mense  mail. 

GGXLIV. 

De  nemoie  de  Bordis,  mtpr  Bonlas  et  Fontein  Marie  (2). 

Juillet  l'2'i«. 

Universis  présentes  litteras  inspecturis,  Officialis  archidiaconi  Dunen- 
sis, in  Domino  salutem.  Noverint  universi  quod  Hervous  de  Mesio, 
armiger,  in  nostra  presentia  constitutus,  asseruitquodGinardus  Daraies 
tenebat  in  feoduui  quoddam  ncmus  a  Goherio  de  Boicrs,  milite,  quod 
diciturNemus  de  Bordis,  inter  nemora  domus  elemosine  Gastriduni  et 
Guillermi  AUutarii  et  Guillermi  Mansei,  inter  dictas  Bordas  et  Fontem- 
Marie  situm.  Asseruit  etiam  quod  idem  Goherius  tenebat  nemus  illud  a 

(1)  Copies  du  XTii- siècle,  A.  7,   n°l32:  ilu  xvm»,  A.  8,  n"  ".!21 . 

(2)  Copie  du  xvii*  siècle,  A.  7,  n°  1 14. 


]C8  ARCHIVES    DE    l.A     MAISON-DIEU 

Michaele  Senglier,  et  quod  ctiam  dictus  Micliael  tenebat  dictiim  nemiis 
a  Herveo  de  Mesio,  quondam  milite,  pâtre  dicli  Hervei  armigeri  ;  asse- 
riiit  ctiam  quod  supradictiis  Ginardiis  Daraics,  de  assensu  et  volunfate 
dicli  Goiierii  quondam  militis  et  Miciiaolis  Senglier,  alienaverat  et  in 
manu  mortua  nemus  posuerat  supradictum.  Supradictus  vero  Herveus 
armigcr,  de  assensu  et  voluntalo  suprndicti  Ilervei,  palrissui,  quondam 
militis,  de  cujus  feodo  movcljal  dictuin  nemus  a  dicto  Ginardo  Daraies, 
sepedictus  vero  Herveus  armigerde  assensu  ctvoluntate  Haloyse,  matris 
sue.  Pétri,  Joliannis  militis  et  Hugonis  armigeri  fratrum  suorum,  vcn- 
didit  et  irrevocabiliter  concessil  tolum  diclum  nemus  et  quicquid  in 
fuiido  terre  cjusdcm  nemoris  et  in  eodcm  ncmore  habebat  Tel  liabere 
polerat  magistro  et  fratribus  domus  elemosine  de  Gastroduno  proquin- 
quaginla  libris  turonensibus.de  ijuibiis  lenuit  se  pro  pagatocoramnobis 
in  peccunia  numcrata,  eisdem  magistro  et  fratribus  quiète  libère  et  paci- 
fke  in  perpetuumpossidendum.Promiseruntetiamdicti  Haloysa,  Petrus 
et  Jobanncs  milites,  Hugo  armigcr,  et  dictas  Herveus,  lide  corporali  in 
manu  nostra  ab  eisdem  prestita,  quod  in  dicto  ncmore  per  se,  sive  per 
alios,  nicbil  de  celcro  reclamabunt,  nec  diclos  magisirum  et  fratres 
occasione  dicte  venditionis  molestabunt,  nec  per  interpositam  personani 
facient  molestari.  Immo  venditionem  istam  contra  Ginardum  Daraies, 
beredes  Goberii  de  Boiers  et  Micbaelcm  Senglier,  per  dicte  lidui  datio- 
nem,  tenebunturgarandire  eletiam  contra  omnes.  Promiserunl  insuper 
dicti  Herveus,  Haloysa,  Petrus,  Jobanncs  et  Hugo  fide  média  ad  penani 
quadraginta  librarum  turonensium  quod  venditionem  istam  fratribus  et 
sororibus  suis  prout  singuli  ad  plenam  et  perfectam  ctatcin  excre'verint 
quitari  facient  et  concedi  quantum  ad  omnia  pro  ut  superius  sunt 
cxpressa,  se  et  sua  mobilia  et  inmobilia  et  beredes  suos  per  supradictara 
iidei  dationem  obligantes.  In  cujus  testimonium  et  munimen  ad  petitio- 
nem  dictorum  Hervei,  Haloyse,  Pétri,  Joliannis  et  Hugonis,  sepedictis 
magistro  et  fratribus  présentes  dedimus  lifteras  sigilli  nostri  munimine 
roboralas.  Datum  anno  Doniini  M°.  GC".  quadragesimo  sexto,  mense 
julii. 


CCXLV. 

De  nemore  de  Bordis,  inter  Bordas  et  Fotitem  Marie.  (I). 
Juillet  1246. 

Universis  présentes  litteras  inspecturis,  Petrus  de  Mesio,  miles,  salu- 
tem  in  Domino.  Noverint  universi  quod  Herveus,  armiger,  frater  meus, 


(1)  Copies  du  xvii*  siècle.  A.  7,  n»  11 J;  du  xviii',  A.  8,  n"  21. 


DK   CHATtAUDUN.  169 

deassensuet  voluntatcHaloyse.matrisnostro,  Joliannis,  milifis,  Hiigonis 
etGuillurmi.arinigerorum,  fralriiin  nostrofuniveiuliditct  irrevocabiliter 
concessit  totum  neraus  quod  emerat  a  Ginardo  Daraies,  quod  dicitur 
Nemus  de  Bordis,  inter  neinora  Domus  Elemositie  de  Castrodiino  et 
Guillelini  Alkictarii  et  Guillermi  Mancel  ;  iiiter  dictas  Bordas  et  Fontem 
Marie  siliini,  et  quidquid  in  fundo  terre  ejusdem  nemoris  et  in  eodem 
neniorc  liabebal  Yel  liaberc  poterat,  magistro  et  Iratrilnis  domus  eiemo- 
sine  de  Castrodiino  pro  qiiinqiiaginta  iibris  turonensibus  eidera  Herveo 
plenaricjam  solutis  a  jamdictis  magistro  et  fratribus  qiiiete  libère  et 
pacitîce  in  perpetuum  possidendum.  Ego  vero,  ad  cujus  feoduni  dictum 
nemus  dignoscitur  periinere  et  etiam  jamdicti  Haloysa,  Jobannes  miles, 
Hugo  et  diclus  Herveus  et  Guiliermus  armigeri,  lide  corporali  prestita, 
dictum  nemus  jamdictis  magistro  et  fratribus  contra  dictum  Ginardum 
Daraies  et  hercdes  Gohery  de  Boyer  et  Micliaelem  Sanglier  manucepimus 
garandire  et  etiam  contra  onuies.  Promisimus  eliam,  lîde  média,  ego 
Petrus,  et  dicti  Herveus,  Haloysa,  Jobannes,  Hugo  et  Guiliermus  ad 
penam  quadraginla  librarum  turonensium.quod  venditionemistanidictis 
magistro  et  IValribns,  a  fratribus  et  sororibus  nostris  quittari  et  concedi 
prout  singuli  ad  plenam  et  perfectam  etatem  excreverint,  faciemus, 
ad  hec  omnia  que  sunt  expressa  superius  observanda,  nos  et  nostra 
mobilia  et  immobilia  et  heredcs  nostros  per  supradictam  fldcidationem 
obligantes.  In  cujus  rei  testimonium  et  muninien,  ad  pelitioneni  Hervei, 
Haloyse,  Jobannis,  Hugonis  et  Guillermi,  sepedictis  magistro  et  fra- 
tribus, ego  Petrus,  présentes  dedi  litteras  sigilli  mei  munimine  robo- 
ratas.  Actum  anno  Domini  M°.  GG°.  XL",  sexto,  mense  julii. 


GGXI,V1. 

De  quinta  parte  nemoris  de  Bordis  (I). 

Juillet  1246. 

Ego,  Petrus  de  Mesio,  miles  notum  facio  omnibus  tani  futuris  quani 
presentibus,  quod  Herveus,  armiger,  frater  meus,  in  puram  et  perpe- 
tuam  elemosinam  pro  anime  Hervei  de  Mesio,  quondara  militis,  patris 
nostri.antecessorumque  noslrorum  remedio,  jamdiuest,  dédit  et  irrevo- 
cabiliter concessit  magistro  et  fratribus  domus  elemosinarie  de  (]astri- 
duno  quintam  partem  cujusdam  nemoris  inter  Bordas  et  Fontem  Marie 
sitam,  quod  émit  a  Ginardo  Daraies,  eisdeni  magistro  et  fratribus  quiète, 
libère  et  pacillce,  in  perpetuum  possidendam.  Ego  autem,  ad  cujus 
dictum  feodum  nemoris  pertinere  dignoscitur,  hanc  donationem  volui, 

(1)  Copie  du  XVII' siècle,  A.  7,  n°  115. 


170  ARCHIVES    DE    LA    MAISON-DIEU 

concessi  et  approbavi,  et  sigilli  mei  munitnine  confirmavi.  Katarina 
niatre  niea,  llaloysa,  Johanne  milite,  dictis  Hcrvco,  Hugone  et  ("uiil- 
lieimo,  fralrii)iis  meis,  volentiliiis  et  requirontilms  roiilinnayi.  Actiim 
annoDomini  iiiillesimo  CC.  qiiatlragesimo  sexto,  niense  jiilii. 

CCXLVII. 

De  lignagio  de  Pontibus  (I). 

Août  1246. 

Universis  présentes  litteras  inspcctiiris,  Oflicialis  archidiaconi  Duncn- 
sis,  salutem  in  Donaino.  Noveritis  quod  Herbertus  de  Guerchia,  miles, 
in  nostra  presentia  constitutus,  laudantibus  et  concedcntibus  Matildi 
iixore  sua,  Herbortoet  Pelroeorunidcmberedibus,  tressolidos  dunenses, 
annui  reddilus  quos  babebat  in  suo  redditu  lignagii  de  Pontilius,  et  de 
domina  Fractevallis  tenebal  in  feodo,  amore  Del  et  pietatis  intuitu,  pro 
anime  sue  antecessorumque  suorum  rcmedio,  dédit,  et  in  puram  et 
perpetuam  elemosinam  concessit  magistro  et  fratribus,  Deo  et  paupe- 
ribus  in  domo  elemosinariade  Gastriduno  servientibus.  Recognovitetiam 
dictus  Herbertus,  coram  nobis  approhantibus  et  concedenlibus  dictis 
Matildi,  IlerJjcrlo  et  Petro,  se  vendidisse  magistro  et  fratribus  dicte 
domus  elomosinarie  precio  ccntum  solidorum  duncnsis  monete,  de 
quibus  tenuit  se  propagato  coram  nobis  in  pecunia  nnmerata  xii  solidos 
annui  redditus  quos  iiai)ebat  similitcr  in  diclo  lignagio  de  Pontilius  et  de 
dicta  Domina  tenebat  in  feodo,  eisdem  magistro  et  fratribus  per  manum 
ejusdem  qui  dictumlignagiumde  cetero  recipiet,  annuatimpersolvendos. 
Promisit  cliam  supradictus  Herbertus,  fide  corporali  in  manu  nostra  ab 
eodem  prcstita,  quod  in  dictis  tribus  donationis,  sive  in  duodecini  vendi- 
tionis  solidis  per  se,  sive  per  alios,  nichil  de  cetero  rcdamaret  necsupra- 
dictos  magistrum  et  fratrcs  de  precio  eorum  vel  de  aliqua  cccasione  dicta- 
rum  vendilionis  et  donalionis  moleslaret,  nec  de  cetero  molestari  permit- 
teret.  Immo  sepedictis  magistro  et  fratribus  dictos  très  donationis  et 
duodecim  venditionis  solidos  contra  omncs  ad  iisus  et  consiieludines 
duncnsis  patrie  garandiret.  Abrenuncians  quantum  ad  boc  omni  legis  et 
canonis  auxilio  et  exccptioni  non  numérale  pccunic,  et  ad  bec  omnia 
(irmiter  et  lideliter  observanda,  sepedicti  Herbertus,  Matildis  uxor  sua, 
Herbertus  et  Pelrus  eorumdcm  tilii,  se  astrinxerunt  (ide  média  erga 
magistrum  et  fratres  superius  nominatos.  Dicta  vero  Matildis,  uxor  dicti 
Herberti,  quidquid  in  dictis  tribus  donationis  sive  in  duodecim  vcndi- 
tionis  solidis,  ratione  dotis,  sive  dotalicii,  vel  alio  quoquomodo  babebat 

(1)  Original,  B.  661.  —Copie  du  xvil'sièole,  A.  7,  n"  18. 


DE    CHATEAUDUN  171 

vcl  habere  poterat  quitavit  et  dictas  donationem  venditionemque  con- 
cessit  predicte  fidei  sacramentum.  Insuper  Heibei tus  et  Matildis  iixor 
sua,  Herbertus  et  Petrus  sepedicti,  simul  omnes  et  singiili  concesserunt 
quod  dicti  magister  et  fratres  dictos  très  donationis  et  duodecim  yendi- 
tionis  solidos  cum  reliquis  quindecim  solidis  annui  redditus  quos  idem 
magister  et  fratres  multotemporejamtransactohabebant  in  dictolignagio 
prout  recognoverunt  coram  nobis,  ex  donatione  defuncte  Aaliz,  sororis 
dicti  Herberti,  quiète,  libère  et  pacilîce,  in  perpetuum  possiderent.  In 
cujus  rei  testimonium  et  munimen  ad  petitionem  omnium  supradic- 
torum,  sepedictis  magistro  et  fratribus,  présentes  dedimus  litterassigilli 
nostri  munimine  roboratas.  Actum  annoDomini  millésime  CG°.  quadra- 
gesimo  sexto,  mense  augusto. 


CCXLVIII. 

De  Villa  in  Blado  (1). 

Octolire  1246. 

Universis  présentes  litteras  inspecturis,  Officialis  archidiaconiDunen- 
sis,  salutem  in  Domino.  Noveritisquod  Johannes  dictas  Bos,  de  Villa  in 
Blado,  et  Benedicta  uxor  sua,  et  Hersendis  relicta  Martini  Molendinarii, 
mater  dicte  Bénédicte,  in  nostra  presentia  constituti,  vendiderunt  precio 
duodecim  librarum  dunensium,  de  quibus  lenuerunt  se  pro  pagatis 
coram  nobis  in  pecunia  numerata,  Radulpho  dicto  Vetule  et  Ysabelle 
uxori  sue,  domuni  suam  et  tolam  terram  circa  quinque  minas  terre 
semente  continentem,  quos  ipsi  habebant  apud  Villam  in  Blado  et  Vil- 
lorset  in  censiva  domus  elemosine  de  Castriduno  silas,  eisdem  Radulpho 
et  Ysabelle  et  eorumdem  heredibusquiete  libère  et  pacilîce  in  perpetuum 
possidendas.  Promittentes,  lide  corporali  in  manu  nostra  prestita,  quod 
in  dictis  terra  et  domo,  perse,  sive  pcr  alios,  nicbilde  cetero  reclama- 
reni.  Immo  dictis  Radulpho  et  ejus  uxori  et  eorumdem  heredibus  dictas 
terram  et  domum  contra  omnes  ad  consuetudinesdunensis  patrie  garan- 
dire  tenebuntur. Die  ta  vcro  Hersendis  quicquid  in  supradictis  terra  et  domo 
ratione  dotis,  sive  dotalicii,  seu  emptionis,  vel  alio  quoquoraodo  habebat 
vel  habere  poterat  predicte  fidei  dationem  quitavit  penitus  et  dimisit.  In 
cujus  rei  testimoniumet  munimen,  ad  petitionem  omnium  supradictorum 
Johannes,  Bénédicte  uxor  ejus  et  Hersendis,  sepedictis  Radulpho  et 
Ysabelle  ejus  uxori,  présentes  dedimus  litteras  sigiih  nostri  munimine 
roboratas.  Datum  anno  Domini  millesimo  ducentesimo  quadragesimo 
sexto,  mense  octobris. 

(Ij  Copies  du  xvii" siècle,  A.  7,  n"  lu*;  du  xviii',  A  8,  n»  29Ï 


172  AKCHIVES    l)K    LA    MAISON-OIFX 

CCXLIX. 

Ile  (jualiior  ïoliilis  ccn?ualiluis  in  parrochia  do  Manc  (I). 


Juin 


•Zii. 


Universis  présentes  litteras  inspccluris,  Oflicialis  dunensis,  salutem 
in  Domino.  Noverilis  quod  Rogerius  Boiticrc  cl  Johannes,  liliiis  ejus, 
in  noslra  presenlia  conslitiiti,  recognovernnt  se  dcbere  niagistio  et 
fralrilius  domiis  Dei  de  Castioduno,  quatuor  solidos  censuales  pro 
quatuor  arpentls  terre  silis  in  parrochia  de  Mane,  fidc  corporali 
ab  eisdem  in  manu  nostra  prestila,  promittentes  quod  reddent 
diclos  quatuor  solides  in  fcsto  sancti  Dionysii  singulis  annis  reddcndos 
dictis  magistro  et  Iratrihus  superius    nominalis  et  quanUim  ad  hoc 

censum renunciantes.  In  cujus  rei  testimonium  et  munimen,  ad 

pntitioncm  ilictorum  Rogeri  et  Johannis,  prediclis  magistro  et  fratribus 
presonles  liUerasdodimussigilli  nostrimunimineroboratas.  Actum  anno 
Domini   1247,  mense  junio. 


CCL. 

Jifi  Villa  Episcopi  (2). 

Décembre  1247 

Omnibus  présentes  litteras  inspecturis,  Ofiicialis  ardiidiaeoni  Dunen- 
sis, salutem  in  Domino.  Noverint  universi,  quod  Stephanus  Caillart,  in 
nostra  presentia  constitulus,  recognovit  se  excambiasse  cum  magistro 
et  fratribus  domus  Dei  de  Castroduno,  mcdielalcm  cujusdam  décime 
quam  tcncbat  et  possidcbat  in  simulcum  Guillermo,  Bartholomeo,  fra- 
tribus suis,  et  cum  Maria  la  Gaillarde  ;  quam  niedietatem  idem  Stepha- 
nus solus  tenebat  apud  Villam  Episcopi,  et  medietatem  octo  soiidorum 
annui  cousus  quos  habcbat  apud  Villam  in  Blailo,  que  omnia  sita  sunt 
in  leodo  Thcobaldi  de  Malbueriis,  ut  dicebanl,  pro  quadam  vinea  quam 
babebant  dicti  magister  et  fratres  apud  Saullievrc  in  censiva  Abbatie 
Sancti  Avili,  qua  vinea  fuit  defuncti  Gaufridi  de  Porcheronvilla  ut  dici- 
tur.  Recognovit  etiam  idem  Stephanus  se  dédisse  eisdem  magistro  et 
fratribus deccm  librasduuensesjam  solutaspro  doliis  etcupisque  tenebat 
et  habebat  idem  Stephanus  a  dictis  magistro  et  fratribus,  ita  quod  dicti 
magister  et  fratres  anniversarium  dicti  Stepbani  post  decessum  suum, 


(1)  Copie  ilu  xviii'siècle,  A.  8,  n°  230. 

(i)  Copies  du  xvii'siècle,  A.  7,  a°69;  du  xviil*.  A.  8,  n«  19i. 


DE   CHATi-AUni  \ .  Î73 

pro  dicto  excambio,  annuatini  celebrabunt.  Dictus  vero  Theobaldus  de 
Mathiieriis,  dominiis  feodi  diclarum  decimarum  et  census,  istud  excani- 
biuin  voluit  et  concessit  coram  nobis  eisdem  magisiro  et  fralribus  in 
perpuluum  possidenduni,  et  tideni  dédit  quod  contra  dictiunexcambium 
de  cetero  non  veniret.  Immo  dictis  magistro  et  fratribus  quitavit  quic- 
qiiidjuris  habebat  in  dictis  décima  et  censu  cum  pertinenliis  suis,  et 
totiun  feoduni  quod  teuebat  idem  Stcphanus  ab  ipso  Tbeobaldo,  dictis 
magistro  et  Iratribus  quitavit  et  voluit  quod  dictum  feoduni  in  manu 
nostra  redigatur.  Voluit  eliam  idem  Theobaldus  quod  reliquam  medie- 
tatcm  census  et  décime  teneant  et  possideant  tamquam  domini  féodales 
dicti  magister  et  fratressine  aliqua  redibitioneeidem  Tbeobaldo  facienda. 
Quitavit  eliam  Jobanna,  uxor  dicti  Stephani,  quicquid  juris  in  supra- 
diclis  rébus  habebat  vel  habere  poterat,  ratione  dotalicii,  seu  qualibet 
alla  ratione,  per  lidem  suam  et  promisit  quod  contra  istud  excambium 
de  cetero  non  veniret,  Aclum  anao  Domini  M".  CG".  quadragcsimo 
septimo,  mense  decembris. 


CGLI. 

De  XII  denariis  pro  terra  de  Pochechai  (I). 

Mars  1248. 

Ego  Petrus  de  Boart,  miles,  nolum  facio  omnibus  tam  futuris  quam 
prescntibus,  quod  ego,  pro  aniore  Dei,  anime  mee  antecessorum 
nieorumque  remedio,  dedi  et  in  puram  et  perpetuam  eleemosinam 
concessi  magistro  et  fralribus  domus  Dei  de  Caslroduno,  paupcribusque 
in  eadem  domo  jacenlibus,  duodecim  denarios  censuales  quos  michi 
debebant  pro  terra  sua  de  Pocbeciiat,  eisdem  magistro  et  fratribus  et 
pauperibus  quiète,  libère  et  pacifiée,  in  perpetuam  possidendos  et  here- 
ditarie  habcndos,  cum  omni  jure  ad  dictum  censum  pertinente.  Quod 
ut  ralum  et  lîrmuin  sit  in  perpetuum,  dictis  magistro  et  fratribus 
et  pauperibus ,  présentes  dedi  litteras  sigiili  mei  niunimine  ro- 
boratas.  Actum  anno  Domini  raillesimo  GC°.  XL°.  octavo ,  mense 
martio. 

(1)  Copies  du  XVII'  siècle,  A.  7.  n»  'i?  ;  du  xviii»,  A.  8,  n-  186. 


174  ARCHIVES    DK    I.A     MAISON-DIRV 


CGLII. 


De  redditibusin  molendino  de  Varenna  el  in  Molendino  Novo,  inler  Fontes 

et  Curiam  Alani  (1). 

Avril  1248. 

Ego,  Odo  Borrelli,  miles,  Curie  Alani  dominus,  nolum  facio  omni- 
bus tam  luturis  quam  prescntibus,  quod  ego  teneor  erga  magislrum 
et  i'ratres  domus  elemosine  de  Castroduno  super  decem  modiis  et 
dimidio  biadi  quos  eisdem  debeo  de  tempore  preterilo  et  de  finali  com- 
posilo  inter  me  et  ipsos  inilo  et  finito  pro  quadam  annua  pensione  red- 
dilus  duorum  modiorum  bladi  quos  ipsi  habent,  singulis  annis,  in  mec 
moieiidiiu)  de  Yareniia,  et  dimidii  modii  bladi  annui  redditus  quod 
ipsi  habent  in  Molendino  Novo  inter  Fontes  et  Curiam  Alani  sito.  Quos 
decem  modios  et  dimidium  bladi  promisi,  per  fidem  meam,  eisdem 
solvere  inl'ra  sex  annos  continue  venluros,  videlicet  quolibet  anno 
quoddam  modium  et  novem  sextaria  vcl  quolibet  mense  secnndum 
genus  nummi  dictorum  decem  modiorum  et  dimidii  per  manum  illius 
qui  dictuni  molendinum  Varenne  per  dictos  sex  annos  tenuerit,  qui 
etiam  tenebitur  per  fidem  corporalem  erga  dictos  magistruni  et  fratres 
de  dicto  debilo  in  prefixis  terminis  persolvendo,  quolienscumque  mula- 
bitur,  donec  dictum  debitum  sepedictis  magistro  et  fratribus  fuerit 
plenarie  persolutum.  Si  vcro  dictum  molendinimi  Varenne  demoliri 
sive  frangi  contingent,  dicti  magistcr  et  fratres  in  refectione  sive  repa- 
ratione  dicti  molendini  nichil  ponere  tenebuntur  nicbilominus  dictos 
decem  modios  et  dimidium  capientes  salvis  eisdem  magistro  et  fratribus 
omnibus  aliis  pensionibus  sive  redibitionibus  quas  ipsi  debent  percipere 
singulis  annis  luturis  temporibus  in  molcndinis  supradictis  et  omnibus 
aliis  lilteris  super  donatione  dictorum  reddituum  confectis  et  ab  anle- 
ccssoribus  meis  sigillatis  in  suo  robore  valituris.  Quod  ut  ratum  sit  et 
llrmum,  sepedictis  magistro  et  fratribus  présentes  dedi  litieras  sigilli 
mei  munimine  roboratas.  Actum  anno  Domini  M".  GC.  XL",  oclavo, 
mense  aprilis. 

(I)  Copie  du  XVII* siècle,  A.  ",  ii"  112. 


DE  CHATEAUDUN.  175 

CCLIII. 

De  censu  super  domum  in  Magno  Vico  infia  muros  Gastriduni  ^l). 

Juin  1248. 

Universis  présentes  litteras  inspecturis,  Goherius,  decaniis  Gastri- 
duni, salutem  in  Domino.  Noveritis  quod  (iaufridus  de  Arroto,  armiger, 
in  nostra  presentia  constilutus,  dédit  et  irrevocabiliter  concessit  nia- 
gistro  et  fratriijus  donius  Dei  de  Gastroduno  et  pauperibus  in  eadeni 
domo  jacentibus,  pio  anniversario  suo  in  ecclesia  ejusdem  donuis 
singulis  annis  cclebrando,  onuieni  censum  suum  qucm  babebat  super 
donunn  Martini  de  Marboeto,  in  Magno  Vico  juxia  lurnum  Bernardi  de 
Bulloto,  infra  muros  Gastriduni  sitam,  que  domus  fuit  quondam 
defuncti  Gaufridi  le  Seinlier,  dictis  magislro  et  fratribus  et  pauperibus 
quiète,  liljere  et  pacilice,  in  perpetuum  possidendura.  In  cujus  rei 
testimonium  et  munimen,  ad  petitionem  dicti  armigeri,  supradictis 
magistro  et  fratribus  et  pauperibus  présentes  dedimus  litteras  sigilli 
nostri  munimine  roboratas.  Actum  anno  Domini  M°.  GG".  XL",  octavo, 
mense  junio. 

GGLIV. 

De  septemdecim  solidis  censualibus  partira  circa  Sanctum  Albinura  juxta 
Gastriduiium  et  partim  apud  Jalanz  (2). 

Mars  1249. 

Ego  Gaufridus  dictas  Lanier,  miles,  notum  facio  universis  tara  pre- 
sentibus  quam  futuris,  quod  ego  vendidi  et  irrevocabiliter  concessi 
magistro  et  fratribus  domus  Dei  de  Gastroduno,  septemdecim  solides 
dunenses  censuales,  cum  omni  jure  et  dominio  redeverenciis  seu  pro- 
ventibus  ad  dictum  censum  spectantibus,  pro  viginti  libris  dunensis 
monete,  jam  micbi  solutis,  quos  dictos  septemdecim  solidos  habebam 
annui  redditus,  sitos  partim  circa  Sanclum  Albinum  juxta  Gastrum- 
dunum,  et  partim  apud  Jalanz  in  feodo  quod,  inquam,  feodum  ego 
Gaufridus  confiteor  et  assero  me  tenere  a  comité  Gastriiluni,  sive 
aiiquo  alio  dominio  mediante  dictis  magistro  et  fratribus  de  cetero  per- 
solvendos  in  nativitate  Béate  Marie  Virginis  ;  videlicet  :  a  Guillermo 
Bodian,  sex  denarios  ;  a  Philippo  Bigot,  sex  denarios  ;  a  Roberto  Legin- 

(1)  Copies  du  xvii'  siècle,  A.  7 ,  n"'  43  et  ii  :  du  xtiii'^,  A.  8,  n"  18*. 

(2)  Original,  B.4i:i.  —Copies  du  xvii'sièolo,  A.  ".n"  23:  du  xviiie,  A.  8,  n   KG. 


176  ARCHIVAS    DE    LA    MAIS().\-DIEU 

plier,  très  donarios;  a  Saverico,  octo  denarios;  a  Johanne  de  Uimo 
Sicco,  sex  donarios  ;  a  Johaiina  uxore  Pliilippi  le  Lonbart,  sex  dena- 
rios ;  a  Giloto  Folobrum,  quatuor  denarios  et  obolum;  ab  Odeli:ia 
Lavielle,  quatuor  denarios  et  obolum;  ab  Agnete  Quadragaria  qua- 
tuor denarios;  a  Radulpho  Gallinario,  sex  denarios;  a  Raginaldo  de 
Sancto  Avito,  qiiatuordecira  denarios;  a  Jocelino  de  Sancto  Avilo, 
quatuordecim  denarios  ;  a  Monacliis  de  Josaphas,  quindecini  denarios; 
a  Heberto  Heuquemoi,  très  denarios.  De  qiio  eliam  censu  predicto, 
magisler  et  fratres  tenebantur  michi  ante  dicti  cen=us  venditionem 
siiigulis  annis  in  dicto  Cesto  solvere  octo  solidos  et  très  denarios.  Quani 
venditionem  census  superius  preiibati,  ego  Gaufridus,  miles,  conliteor 
me  tenui  et  manucepi  sub  religione  fidei  mee  corporaliler  prestitc 
diclis  magistro  et  fratribus  contra  omnes  garandire  usque  ad  dictum 
coiniteni  dicli  census,  ut  dic'.uni  est,  principalem  sine  medio  dictum 
censualem.  De  qua  garantizatione  in  poslerum  lacienda  dictis  magistro 
et  fratribus  ut  promisi  superius ,  ego  Gaufridus  superius  prelibatus, 
personam  meam  nec  non  terram  meam  ubicunque  sitani  et  beredes 
meos  quosconque  ad  quos  terra  mea  qualiconque  modo  deveniat  pre- 
fatis  magistro  et  fratribus  penitus  obligavi.  Venditionem  autem  census 
superius  nominati  voluerunl,  concesscrunt  et  etiam  approbaverunt  et 
quicqiiid  juris  habebaut  iu  diclo  censLi  spontanei  quitaverunt  Lucia, 
uxor  mea  ;  Hugo  Lanier,  miles,  lilius  meus  primogenitus,  et  Ysabelia, 
uxor  dicti  Hugonis  ;  Girardus  et  Odo  lilii  mei  ;  Odo  de  Mauvais,  gêner 
meus  et  Jobanna  ejus  uxor,  lilia  mea;  sub  religione  lidei  sue  corpora- 
liter  prestite  dictis  magistro  et  fratribus.  l'romittentes  Lucia,  uxor  mea, 
spontanea  et  de  mandato  meo  ;  Hugo  Lanier,  miles,  filius  meus  primo- 
genitus et  Ysabelia  uxor  dicli  Hugonis,  de  mandato  ipsius  Hugonis  ; 
Girardus  el  Odo,  lilii  mei  ;  Odo  de  Mauvais,  gêner  meus,  et  Jobanna 
ejus  uxor,  lilia  mea,  de  mandato  ipsius  Odonis  ;  quod  contra  dictam 
venditionem  jure  dotilicii  seu  jure  bereditario  vel  jure  alio  per  se  vel 
per  alios  de  cetero  non  venirent.  Immo  dictam  venditionem  dictis 
magistro  et  fratribus  et  omnibus  in  dicto  censu  ab  ipsis  emploribus  vel 
causam  habentibus  pro  posse  suo  fideliter  garandirent.  Preterea  ego 
Gaufridus,  dictus  Lanier,  confiteor  me  promisisse  diclis  magistro  et 
fratribus  quod  si  in  posterum  in  liac  litlera  vidèrent  seu  perciperent 
aliquid  quod  non  esset  eis  sufEciens  et  utile  vel  quod  vellent  in  melius 
conuuutare,  ego  quotiensconque  ab  eisdem  super  boc  fuero  requisitus, 
eisdem  magistro  el  fratribus  islas  présentes  lilteras  cum  renovatione 
sigilii  mei  et  sigilli  Hugonis,  filii  mei,  faciam  renovari  et  venditionem 
predictam  minoribus  meis  beredibus  cum  ad  elatem  pubcrem  devenc- 
rint  concedi  faciam  et  insuper  omnibus  aliis  meis  consanguineis  usque 
ad  cognalos  remotos  a  linea  germana  prout  exigit  consuetudo  patrie 
generalis,  in  signum  cujus  vendilionis  facle  et  dicte  garandizatiouis 


DE    CHATEAUDUN.  ] 77 

faciende  a  rue  et  a  Hiigone  predicio  lilio  meo,  milite,  et  ab  aliis  supe- 
rius  nominatis  et  in  ciijus  rei  roboris  firmilatera  ego  Gaufridus 
Lanier,  miles,  et  predictus  Hugo  Lanier,  miles,  filius  meus,  quilibet 
sigillum  suum  ad  preces  dictorum  magistri  et  fralrum,  et  quia  promi- 
serimus  istis,  presenlibus  litteris  dignum  duximus  apponendum. 
Âctum  anno  Domini  M° .  ducentesimo  quadragesimo  nono ,  raense 
martio. 


CCLV. 

De  quinque  solidis  redditus  apud  Fontem  Marie  (1). 

Décembre  1249. 

Universis  présentes  litteras  inspecturis,  G.  decanus  Castriduni, 
salutem  in  Domino.  Noveritis  quod  Emeniardis  la  Rate,  relicta  de- 
functi  Mathei  le  Rat,  in  nostra  presentia  constituta,  dédit  et  in  puram 
et  perpetuam  elemositiam  concessit  magistro  et  fratribus  domus  Dei 
de  Gastroduno,  et  paiiperibus  in  eadem  domo  jacentibus,  quinque 
solidos  dunensis  monete  annui  redditus  super  omnibus  possessioniljus 
suis  quccumque  sint  sitis  apud  Fontem  Marie,  a  predictis  magistro  et 
fratribus  sive  pauperibus  singulis  annis  precipicndos  per  manum  illius 
qui  proventus  dictarum  possessionura  habebit  et  percipiet  seu  sit  here- 
ditarius  vel  colonus.  In  cujus  rei  lestimonium  et  munimen,  ad  pcti- 
tionem  supradicte  Emeniardis ,  predictis  magistro  et  fratribus  sive 
pauperibus,  présentes  dedimus  litteras  sigilli  nostri  munimine  robo  • 
ratas.  Datum  anno  Domini  M°.  GC.  XL°.  nono,  mense  decembris. 


CGLVI. 

De  quatuor  libris  dunensibus  in  molendino  Villici(2). 
1249. 

Conslitutus  in  jure  coram  nobis,  Gastriduno,  die  sabbati  post  Oculi 
met,  Radulphus  de  Bofery,  miles,  recognovit  se  debere  magistro  et 
fratribus  domus  elemosinarie  Castriduni ,  quatuor  libras  dunenses 
finali  compoto  inter  dictum  Radulpiiuni  ex  una  parte,  et  magistrum  et 
fratres  predicte  domus  ex  altéra  haliito,  lam  pro  redditu  quem  habent 
dicti  magister  et  fratres  in  molendino  dicto  Molendino  Villici,  et  tam 
pro  tribus  solidis  quos  ipsi  habent  de  redditu  suo  super  prala  dicti 

(i;  l,'o|)iei  ilu  XVII'  siècle,  A.  ",  n"  1 1(J  ;   ilu  xTiii',  A.  8,  11°  '.' I  i. 
(^)  Copie  du  xvil*  siècle,  A.  7,  n"  i>4. 


17S  ARCHIVES    Dli    I.A     MAISON-nlKl,' 

niilitis,  sita  jiixta  dictuni  inolendiniiin  (luum  de  tribus  lioneribiis  vini 
que  dicti  inagistcr  et  fralrcs  habent  sita  super  vineas  suas,  que  (uerniil 
detuncli  (laulVidi  de  Faveilis,  quondani  luilitis,  quas  (|ualiior  iibras 
predictas  dictus  Uaduiphus  gagiavit  diclo  rnagistro,  noinine  ipsius  cl 
fi'atrum  suoriiiu  iiilra  fesliini  saticti  Heniigii  proximo  ventuiuni  persol- 
vendas.  Datum  die  sabbaii  post  domiuicani  (jua  lanlatiir  Oculimei, 
auno  Domiiil  M».  CC°.  XL",  nono. 


CGt.YII. 

De  tribus  solidis  etuno  denario  censiis  apud  Caslridunum  |11. 

Mars  1250. 

Universis  présentes  litteras  inspecturis,  Oflicialis  archidiaconi  Du- 
nensis,  saiuteni  in  Domino.  Noverint  universi,  quod  in  nostra  presentia 
constitutus,  Gaufridus  de  Arroto,  armiger,  dédit  et  iirevocabililer  con- 
cessit  in  purani  et  perpeluani  eiemosiiiani  pio  remcdio  anime  sue  et 
anlecessoruni  suoruni  magisiro  et  fralribus  domus  Dei  de  Castroduno, 
1res  soiidos  et  uiuun  denarium  ccnsuales  quos  bahi'l)at  inCra  niuros 
castelli  Caslriduni,  ju\ta  Magnum  Vicum,  in  l'eodo  comilis,  cum  omni 
jure  et  dominio  redibentiis  seu  provenlibus  ad  dictum  censinn  spec- 
lantibus  ab  eisdem  magistro  et  fratribus  quiète,  libère  et  paci.ice,  sin- 
gulis  annis  percipiendos.  Preterea  dictus  Gaufridus  conl'essus  fnil, 
corani  noliis,  se  promisisse  dictam  donalionem  dietis  magistro  et  tralri- 
l)us  contra  omnes  garandire  (ideliler.  In  cujus  rci  teslimoniiim  et  imi- 
nimen,  nos  ad  petitionem  dicli  Gaufridi,  dicti»  magistro  el  fratribus 
dedimus  prosentes  litteras  sigilli  nostri  munimine  rojjoratas  Aclum 
anno  Domini  M".  GG°.  quinquagesimo,  mcnse  martio. 


CCiA'lil. 

De  tribus  solidis  et  uno  denario  censualibus  apud  Caslridunum  (■1). 

Mars  1250. 

Ego,  Gaufridus  de  Arroto,  armiger,  nolum  omnibus  facio  ad  quos 
présentes  litière  pervenerinl,  quod  ego  dedi  el  irrevocabiliter  concessi 
in  puram  et  perpctuam  elemosinam  pro  remedio  anime  mee  et  anteces- 
sorum  meorum,  magistro  et  fralribus  domus  Dei  de  Castroduno,  très 
solides  et  uniim  denarium  censualcs,  quos  liabebaih  infra  muros  castelli 

(Il  C<i|)ie  lin  XVII*  sii'c  lu.  A.  7,  ii*4.'.. 

(2)  C0[.iesdu  xvij"  siccle.   A    ",  n"  41  ;  du  xvili'.  A.  H,  <■■■  ISà. 


CE    CHATEAUDUN.  179 

Gastridimi  juxta  Magnum  Vicum,  in  feodo  comitis,  cuni  omni  juro  et 
domiiiio  redibentiis  seu  provenlibiis  ad  dictiim  clmishiii  spectantiljus  ah 
eisdeni  magistro  et  fratribus  quiete,  libère  et  pacifice,  in  peipctiuim 
singiilis  aniiis  percipiendos.  Preterea,  Ego  Gaufridiis,  piomisi  nie  dictani 
donationcni  ditlis  magistro  et  fratribus  contra  omnes  lideliter  garandire. 
Quod  ut  ralum  et  slabile  permaneat,  ego  Gaufridus,  istas  présentes 
litteras  dictis  magistro  et  fratribus  dedi  sigilio  meo  sigiliatas.  Dalum 
anno  Domini  M".  GG°.  quinquagesimo,  mense  martio. 


GGLIX. 

De  Porcheronvilla  (I  ). 

Mai  1250. 

Universis  présentes  litteras  inspecturis,  Officialis  Dunensis,  salutem 
in  Domino.  iSoverilis  quod  cum  conlentio  vertcretur  inter  Agnetem  la 
Pichonesse  ex  una  parte,  et  magistrum  et  fratres  donius  Dei  de  Castro- 
duno  ex  altéra,  super  boc  quod  dicta  Agnes  petebat  a  dictis  magistro  et 
fratribus  circa  duos  modios  terre  sementc  site  apud  Porcheronviilam 
in  diversis  partibus  in  ailodiis  comitis  Caslriduni.  Qne  terra  ad  ipsam 
Agnetem  perliuebat,  ut  dicebat  dicta  Agnes,  ex  successione  Haoysis, 
matris  sue,  ratione  etiam  cujus  terre  pluries  in  causam  Iraxerat  dicla 
Agnes  dictos  magistrum  et  fratres  coram  monacbis  abbatie  de  Tyrono, 
coram   fratribus  militie  templi  de  Gastroduno,  at  etiam   coram  ipsis 
magistro  et  fratribus,  de  qua  terra  superius  predicta  dicti  magister  et 
fratres  diu  fuerant  in  possessione  et  erant  ratione  elemosine  dictis  ma- 
gistro et  fratribus  {acte  a  defimcto  Gaufrido  de  Porcberonvilla,  quon- 
dam  magistro  et  fratre  dicte  domus,  ut  dicebant  dicti  magister  et  fratres. 
Tandem,  dicta  Agnes  in  nostra  presentia  constitula,  saniori  fréta  consilio, 
et  ad  hoc  per  preces  bonorum  Tirorum  inducta,  sponlaiiea,  non  coacta, 
dédit,   quitavil  et  in  perpetuum  conccssit  dictis  magistro  et  fratribus 
quicquid  juris  habebat,  si  quod  habobat  vel  liabere  poterat  ratione  proxi- 
mitatis  in  génère  seu  quacumque  alia  ratione  in  tota  terra  superius 
prelibata  dictis  magistro  et  fratribus  quiete  et  pacitîce  in  posterum  pos- 
sidendum.  Et  dictis  magistro  et  fratribus  se  abstrinxit  dicta  Agnes,  per 
fidem  suam  propriam  in  manu  nostra  corporaliter  prestitam,  quod 
contra  predictas  donationem  quitationem  seu  concessionem  si  essent 
alique  per  se  ;;eu  per  alium  de  cetero  non  veniret.  Promittens,  per  dicte 
lidei  dationem,  quod  dictas  donationem,  quitationem  seu  concessionem 
per  «e  Tel  per  alium  nuUatenus  de  cetero  revocaret.  In  cujus  rei  testi- 

(ll  Ci>|iies  'in  xvii>  siècle,  A    7,  n"  82  :  du  xriii",  A    S    n"  1:)-S. 


180  ARCHIVES    DE    LA    MAISUN-DIEU 

monium  et  munimen,  ad  petitioncs  dicte  Âgnetis,  predictis  magistro  et 
fratribus  présentes  dedimus  litteras  sigilli  nostri  munimine  roboratas. 
Datum  anno  Domini  M°.  ducentesimo  quinquagesimo,  niense  mayo. 


GCLX. 

De  dono  Simonis  de  Laneriaco  (1). 
Janvier  1251. 

Omnibus  présentes  litteras  inspecturis,  archidiaconus  Diincnsis, 
Diincnsi  in  Pertico,  salutem  in  Domino.  Noverint  univers!  quod,  in 
nostra  presentia  constitutus,  Simon  de  Laneriaco,  miles,  dédit  et  in 
puram  et  perpetuam  elemosinam  concessit  pro  remedio  anime  sue  et 
antecessorum  suorum,  magistro  et  Iratribus  domus  Dei  de  Gastroduno 
et  pauperibus  in  eadem  domo  jacentibus,  septem  denarios  et  unum 
oboluni  censuales  annui  redditus,  infra  muros  castri  Castriduni  sitos. 
Videlicet  :  super  plaleam  defuncti  Joannis  Yoguerel  quatuor  denarios.et 
super  domum  et  plateam  defuncti  Martini  de  Marboeto  quinque  picta- 
vinas,  et  super  domiiiu  defuncti  Roffel  quinque  pictaviuas,  et  super 
domum  et  plateam  Gaudefridi  Nardi,  unum  denarium,  et  omnc  jus 
quod  habebal  vel  habere  poterat  in  dicto  censu,  promiltens,  pcr  lidem 
suam  corporalem  in  manu  nostra  prestitam,  quod  in  dicto  censu,  per 
se  vel  per  alium  nicliil  de  cetero  reclamabit,  inimo  contra  omnes,  ad 
usus  et  consuetndiues  dunensis  patrie  garandizabit.  Et  ut  boc  in  per- 
petuum  firmum  et  stabile  permaneat,  nos,  ad  petitionem  dicti  S.,  pre- 
dictis magistro  et  fratiibus  et  dictis  pauperibus  présentes  dedimus 
litteras  sigilli  nostri  munimine  raboratas.  Actuni  anno  Doiuini  1"2.")1, 
mense  januario. 

CCLXI. 

De  terris  de  Curia  Ilermondi  (i). 

.    Novembre  1251. 

Universis  présentes  litteras  inspecturis,  Guillermus  di' Espesonvilla, 
canonicus  Beat!  Martini  Turouensis,  salutem.  Noverint  univers!  (juod 
ego  concedo  venditionem  terrarum  de  Gortermont  cum  pertinenciis 
ad  dictas  terras,  quam  vendiliouem  fccit  Adam  de  Espesunvilla,  nepos 
meus,  magistro  et  fratril)us  domus  elemosine  Gastriduni,  promiltens 

(1)  Copie  du  xvii-  MLcle,  A.  8.  n»  211. 

(2)  Copie  du  xvii"  siècle,  A.  7,  n»  74. 


DE  CHATEAUDUN.  181 

per  lidem  meain,  quod  contra  dictam  venditionem  per  me  vel  per  alium 
non  veniam  in  fiUariim,  neque  in  dicta  venditione  aliquid  causa  liere- 
ditatis  sive  juris  hereditarii  vel  alio  de  cetero  reclamabo.  In  cujus  rei 
testimoniiim  cl  miinimen,  dictls  magistro  ei  fratribus,  présentes  dedi 
litteras  sigillo  nieo  munimine  roboratas.  Actuiu  corani  talibus,  scilicet  : 
Johanne  de  Gristolio,  clerico  ;  Johanne  de  Fonieneto,  clerico  et  fratre 
eleinosine  Castriduni  ;  Joiianne  dicte  Bauderon,  armigero  meo  : 
Ebrardo  de  Brolio  et  Diirando,  famulo  meo  layco  ;  et  Matheo  dicto  la 
Meille  puero.  Actum  anno  Domini  M".  GG°.  quinquagesimo  primo, 
mense  novembris. 


CCLXII. 

De  terris  He  Curia  Hermondi  (1). 

Décembre  1251. 

Universis  présentes  litteras  inspecturis,  M.  miseratione  divina  cpisco- 
pus  Garnotensis  (2),  salufem  in  Domino.  Noveritis  quod  in  nostra  pré- 
senta constitutus,  Adam  de  Espesunvilla,  armiger,  vendidit  et  nomine 
venditionis  concessit  magistro  et  fratribus  domus  Dei  de  Gastroduno, 
pro  precio  centum  et  duodecim  librarum  dunensis  monete,  de  quibus 
dictus  Adam  tenuit  se  coram  nobis  pro  pagato  in  pecnnia  numerata, 
omne  illud  quod  habebat  vel  habere  poterat  in  toto  territorio  de 
Corthermont,  tam  in  terris  et  dominio  quam  rébus  aliis  a  dictis  magis- 
tro et  fratribus  in  perpetuum  possidendum  et  se  in  manu  nostra  dese- 
sivit  de  omnibus  supradictis.  Et  nos,  ad  requisitionem  ipsins,  Odonem, 
magistrum  dicte  domus  pro  se  et  fratribus  ejusdem  domus  investivimus 
de  eisdem.  Promisit  autem  dictus  Adam  per  fidem  suam  in  manu  nostra 
corporaliter  prestitam,  quod  in  dicto  territorio,  sive  in  proventibus 
dicti  territorii,  per  se  vel  per  alios  nichil  de  cetero  reclamabit  ratione 
dominii  vel  aliquo  alio  jure  non  faciet  ab  aliquibus  reclamari.  Immo 
dictum  territorium  sive  proventus  ad  dominium  dicti  territorii  predi- 
ctisniagistro  et  fiatribus  defendere,  et  garandizabit  bona  fide  ad  nsus 
et  consuetudiues  dunensis  patrie  contra  orancs.  Hanc  autem  venditio- 
nem voluit,  coram  nobis  laudavit  et  concessit  Stephanus  de  Espesun- 
Tilla,  armiger,  frater  dicti  Ade,  de  cuj  is  feodo  supradicta  territorium 
dominium  et  alla  movcbant  prout  confessus  fuit  coram  nobis  tanquam 
dominus  feodalis;  promittens,  lide  sua  in  manu  nostra  prcstita  corpo- 
rali,  quod  contra  venditionem  istam  per  se  vel  per  alios  non  veniet  in 
futurum.   Immo  dictam  venditionem  prefatis    magistro    et   fratribus 

(I)  Origiiiiil.  li.  i^».n"  3.  —  Copies  'lu  xvil"  siècle,  A.T.ii-U';  du  xvillv  A.   8,  ii"  l'.li;. 
(î)  Mathieu  (des  Clianijjs|,  (^vêque  de  Chartres  (rJ4(i-lîi9;. 


182  ARCHIVES    DE    LA    MAISON-DIEU 

garantizabit  tanquain  domiiiiis  l'eodi  contra  omnes.  Hiibertus  vero  de 
Espesunvilla,  miles,  avunculus  dicti  Ade,  siipradictam  vendilioncm 
voliiil,  laiidavil  el  coiicessit  coraiii  iioliis,  [n'omitloiis,  pcr  lidem  siiam 
in  manu  nostra  |)r<'stitani,  (]Uod  conlia  diclam  vondilionein  pcr  se  vel 
peraliuni  venire  de  celero  nullatenus  attcniptabit.  Quod  ut  ratum  el 
slabile  perniaiioal,  ad  pelilionem  supradictarnin  parliuin.  siîiillnin 
nostrnni  dnxiinns  [)resenlU)iis  liUeiisapponcnduni.  Datuni  anno  Doniini 
M".  CG°.  quinquagesimo  primo,  mense  deceinbris. 


GGLXIII. 

De  Ouria  Ilermundi  (1). 

l-2ril. 

Universis  présentes  litteras  inspecturis  Officialis  archidiaconi  Dnnen- 
sis,  salulcm  in  Domino.  Noverint  univers!,  quod  in  nostra  presentia 
constitulus  Adam  de  Espesonvilla,  armiger,  vendidit  el  conccsslt  nia- 
gislro  et  IVatribus  domus  Dei  de  Castriduno  precio  cenluni  el  duodecim 
librarum  duncnsis  monete,  de  quibus  tenuil  se,  dictus  Adam,  coram 
nobis  pro  pagato  in  pecunia  numerala,  quicquid  liabebat  vel  habere 
polerat  in  lolo  lerrilorio  de  curia  Hermundi,  promillens,  lide  corporali 
in  manu  nostra  prcstila,  quod  in  dicto  lerrilorio  vel  in  provenlibus  dicti 
terrilorii  nicliil  de  cetero  per  se  vel  per  alios  redamabil.  Hanc  aulcm 
vendilioncm  volucrunt  el  concessorunt   ac  laudaverunt  Huberlus  de 
Espesonvilla,  miles,  avunculus  dicti  Ade,  el  Stcphanus  de  Espesonvilla, 
armiger,  Irater  dicti  Ade,  de  cujus  feodo  movebal  quicquid  diclus  Adam 
liabebal  in  dicto  lerritorio,  (idem  corporalem  in  manu  nostra  prcslan- 
Ics,  qnod  in  dicto  leiritorio  sive  in  proveiidiius  dicli  territoi'ii,  nichil  de 
cetero  reclamainint.  Proinlsit  etiani   dictus  Adam,  quod  vendilioncm 
istam  ab  heredibus  del'uncli  Arcbambaudi  de  Espesonvilla,  quondam 
mililis,  el  a  Jacobo  de  Gros,  et  Margarila  uxore  dicti  Jacobi,  cl  l'elronilla 
de   Espesonvilla,  sororibus  dicti  Adam,  vcnditionem  istara  facicl  con  • 
cedi.  Voluerunt  autem  el  concesserunt  prefali  Ilubertus,  Adam  et  Sle- 
plianus,  (]uod  ipsi  personaliter  accèdent  coram   reverendo  pâtre  epis- 
copo    Garnoteiisi    el    quod    ipsi    facicnl   et    concèdent    istas   litteras 
confeclas  super  vendilionem  prediclarum  rerum  cum  sigillé  episcopi 
sigillari. 

(I)  Original.  B.  b3i.  u"  1.  —  Copies  du  xvii'si^o  e,  A.  t,  n»".'»:  «lu  XMii'".  B  h'ii,  n"i. 


DR     CHATHAIDIN.  183 

CCLXIV. 

De  Villa  iii  lilaclo(l). 
.I:invi{-r   l"25"2. 

Universis  présentes  litteras  iiispecturis,  (Jl'ticialis  archidiacoiii  Du- 
nonsis,  salutem  in  Domino.  Noverint  universi,  quod  Petrus  Martesclie 
et  Helois,  uxor  ejus,  in  nostra  presentia  constiluti,  vendiderunt  et 
concosserunt  Robcrto  cierieo  canonico  Sancti  Andrée  de  Gastrodiino  et 
Malheo  l'ratri  siio,  tlliis  deliineli  lladnlplii  Veliile,  quamdam  oucliiani 
terre  apud  Villani  in  Blado,  inler  donuini  dicti  defuncti  et  doniiini 
Pétri  Rigau  et  Haois  la  Bailiete,  in  eensiva  relicte  Guarncrii  de  Lun;;eio, 
quondam  militis,  sitain,  pro  precio  centnni  solidoruni  dunensimn  do 
quii)ns  lenueriint  se  pro  pagatis  dieti  Petrus  et  Helois  uxor  ejus,  corain 
nobis  in  pecunia  numerata,  eisdem  lloberto  et  Matheo  et  eorunideni 
heredibus  quicte  libère  et  pacitice  in  perpetuum  possidendani.  Dicti 
yero  Petrus  et  Helois,  uxor  ejus,  promiserunt  tide  corporali  in  manu 
nostra  ab  eisdem  prestita,  quod  in  dicta  ouebia  sive  niasui  a  per  se  sive 
per  alios  nichil  de  cetcro  reilamabunt.  Inuno  contra  omnes  ad  usus  et 
consuetudines  dunensis  patrie  dictam  oucliiam  sive  masuram  supra- 
dictis  Matheo  et  Roberto  per  dicte  tidei  interpositionem  de  cetero  garan- 
dire  tenebuntur.  Dicta  etiam  Helois  quicquid  in  dicta  ouchia  sive 
masura  habebat  vel  habere  poterat  ratione  dotis,  sive  dotalicii,  vel  alio 
quoquomodo,  supradictis  lloberto  et  Matheo,  llde  corporali  ab  eadem 
in  manu  nostra  prestita,  quilavit  penitus  et  dimisit.  Venditionem  au- 
tem  istani  vohierunt  et  concesserunl  Matildis,  uxor  Odonis  le  Hideus, 
filia  dictorum  Pétri  et  Helois,  Nieliolaus  Martesclie,  Petrus  Rigon  et 
Juliana  uxor  ejus  et  Haois  la  Raillete,  tratres  dicli  Pétri,  proniittentes 
tide  média  quod  in  supradictis  rébus  nichil  de  cetero  reclamarent.  In 
cujus  rei  lestimonium  et  nuinimen,  nos,  ad  petitionem  omnium  supra- 
dictorum,  sepedictis  Roberto  et  Malheo  présentes  dedimus  litteras 
sigilli  nostri  muniraine  roboratas.  Datum  anno  Domini  W.  CG".  quin- 
quagesimo  secundo,  mense  januario. 

(1)  Copie  <lu  xvii'sièole,  A.  7,  n"  105. 


184  ARCHIVES    DE    LA    MA180N-DIEI' 

CCLXV. 

Do  Curia  Hermondi  (1). 

Septembre  1252. 

Univcrsis  présentes  liUeras  inspecturis,  Ol'licialis  archidiaconi  Du- 
iiensis,  saliitem  in  Domino,  h'overitis  quod  in  nostia  presentia  consti- 
tutus,  Adam  de  Espesunvilla,  armiger,  recognovit  se  vendidisse  magls- 
tro  cl  fratrii)us  domus  Dci  de  Gastriduno  omnos  terras  cum  pertinentiis 
quas  liaJjeljat  silas  apiid  Cortermoul  et  iiuicquid  juris  in  eisdeni  terris 
et  pertinentiis  haberc  poterat  pro  centum  et  duodecim  libris  et  decem 
solidis  dunensibus  eideni  jam  solulis,  lide  média  in  manu  nostra  cor- 
poraliter  prcstila,  dictis  magistro  et  iratribus.  Promittens  quod  contra 
dictam  venditionem  per  se  seuperaluim  non  veniet  in  futurum,  nec 
dictos  magistrum  et  fratres  seu  alios  in  dictis  rébus  ab  ipsis  magistro 
et  fratribus  causani  liabenlibns  in  posteruni  molestabil  nec  lariet  ali- 
quatenus  molestari.  Inuno  eisdem  dictam  venditionem,  sub  dicta  lide, 
dictas  terras  et  earum  pertinentias  pro  posse  suo  contra  omaes  lene- 
bitur  garanlire.  Venditionem  quarum  teri'arum  predictarum  et  perti- 
nentiam  Margarita,  Pelronilla,  sorores  dicti  Ade,  Guillelnius,  Petrus, 
Johanna,  isabella,  iiberi  Jefuncli  Archenbaudi  de  Espesunvilla,  quon- 
dam  militis,  consanguinci  dicti  Ade,  voluerunt  et  concesserunt  et  ratani 
iiabucrunt,  et  sub  religione  fidei  suc  in  manu  nostra  a  quaiibct  dicta- 
rum  personarum  corporaliler  prestite,  promiserunt  quod  contra  vendi- 
tionem predictarum  terrarum  et  pertinentiuni  rationc  liereditatis  seu 
retractationis  vel  aliquo  aiio  jure  per  se  seu  per  alios  non  venient  in 
futurum.  Immo  dictas  terras  et  pertinentias  dictis  magistro  et  Iratribus 
dimittent  de  cetero  pacilice  possidere.  In  cujus  rei  testimonium  et  niu- 
nimen,  nos,  ad  petitionem  tam  dicti  Ade  quam  dictarum  personarum 
Margarite,  Petronille,  Guillelmi,  Pétri,  Jolianne,  Isabelle,  diclis  ma- 
gistro et  Iratribus  litteras  sigillé  nostro  dedimus  sigillalas.  Datum  anno 
Domini  M".  GG".  quinquagesimo  secundo,  niense  seplembri. 

(1)  Original,  ii.i:i4,  ii"  2.  —  Copie  du  :;  ii°  siècle,  A.  7,  ii"  13 


DE    CHATEAUDUN.  185 

GCLXVl. 

De  domo  et  terris  apud  Moleriam  (1). 

Octobre  12S2. 

Universis  présentes  litteras  inspecturis,  Ollicialis  Dunensis,  salutem 
in  Domino.  Noveritis  quod  in  noslra  presentia  constituli,  Âubertus  de 
Villa- Vacua,  miles,  et  Jullana  uxor  ejus,  uxor  quondam  Symonis 
Garelli,  recognovcrunt  se  magistro  et  tralribiis  donius  Dei  de  Gastroduno 
penitiiset  in  perpetiuun  quilavisse  domuni  et  terras  qiias  tenebantsuas 
apud  Moleriam,  dicta  Juliana  et  tenere  debebat  quamdiu  viveret,  ex 
concessione  ipsiiis  Jiiliane  sibi  facta  a  dielis  ma^iistro  et  fratribus.  Quita- 
verunt  etiam  dictis  magistro  et  fratribus  dicti  Aubertus  et  Juliana  omnia 
mobilia  que  habebant  in  domo  et  terris  si  quid  habebant  et  quicquid  juris 
habebant  seu  liabere  poterantin  dictisdomo  et  terriset  aliis  pertinentiis 
dicte  donuii  adjacentibus.  De  qua  quilatione  lirmiter  observanda  et  de 
reclamatione  in  dictis  rébus  in  posteriim  nullatenus  lacienda,  dicti 
Aubertus  et  Juliana,  lidem  suam  in  manu  nostra  prestiterunt  quilibet 
corporalem.  Pro  qua  quilatione  dicti  magister  et  fratres  promiserunt 
reddere  annuatim  infra  lestunisancti  Remigii,  dictis  Auberto  et  Juliane, 
quamdiu  ipsa  Juliana  viveret,  ipsorum  magistri  et  fratrum  suis  propriis 
sumptibus  apud  Bonani  Vallem  ununi  modium  bladi  et  semimodiura 
avene.  Ouitaverunt  cliam  dicti  magister  et  fratres  dictis  Auberto  et 
Juliane  statum  in  quodebebant  ponere  dictam  domum  et  valorem mobi- 
lium  que  post  mortem  dicte  Juliane  debebant  in  domo  superius  dicta 
remanere.  In  cujus  rei  tostimoniuui  et  muuimen,  nos,  ad  petitionem 
dictorum  magistri  et  tratrum,  Auberti  et  Juliane,  presentibus  litteris 
sigillum  nostrum  duximus  apponendum.  Datum  anno  Domini  M" .  CG". 
quinquagesimo  secundo,  mense  octobris. 

GGLXVII. 

De  domo  cum  platea  apud  Castridunum  (2). 

Novembre  1252. 

Universis  présentes  litteras  inspecturis,  Oflîcialis  Dunensis,  salutem 
in  Domino.  Noveritis  quod  in  nostra  presentia  constitutus,  Gaufridus 
Chofin,  carpentarius,   recoguovit  se  escanibiasse  et  nomine  escambia- 

(1)  Copias  Ju  xvii«  siècle,  A.  ■?,  11°  160;  clii  ITiii',  A.  8,  n"227. 

(2)  Original,  B.  44. 


I8ti  ARCHIVES    DE    LA    MAIS JN-liŒi: 

tionis  dédisse  magistio  <■(  traliibiis  doiiiiis  Dci  de  Caslridiino  lolaiii 
platcani  siiam  qiuun  lialjobat  in  eoruin  ceiisiva  sitam,  prope  domtiin 
dc'limcti  JoliaiinisCoiislL'llaiii,aiitedomuni  JoliaiinisBarhileiisoris,  diclo- 
niiii  L'tiaiii  iiiagislri  et  lialnini  platoeadliereiitciii,  ])ro  qiiadam  iomo  ciim 
platea  ipsorutn  inagistri  et  Jralriim,  que  fuit  Matildis  Lavennierc,  sila 
iu  Valle  Sancti  Aiiiani,  in  censiva  abbatis  et  convcntiis  lj<'ale  Marie 
Magdalene  de  (^astiiduno,  et  pro  (juadi'aginta  solidis  duneasibus,  dequa 
pecunia  dictus  Gaufridus  corani  nobis  se  tenait  pro  pagalo  dictis  magislro 
et  IVatribus.  Promittens  sub  religione  lidei  sue  in  manu  nostra  corpora- 
liter  prestita,  quod  contra  dictaiii  escaiiii)iatiûnem  seu  donationem  per 
se  seu  per  alios  non  véniel  in  liituruni.  Ininio  dictam  plateaui  dictis 
niagistro  et  Iralribus  [et  causam  habentibus]  ab  ip-is  in  dicta  platea 
[piomisil]  secunduni  iisuni  et  coiisiieludinfui  dniicnsis  pairie  (ideliter 
garantire.  Et  dicii  niagister  et  tialres  eideni  Gautrido  diclani  doinuni 
cum  platea  garantire  modo  superius  dicto  promiserunt.  In  cujus  rei 
teslimonium  et  miinimen,  nos,  ad  petitioneni  dictarum  partium  presen- 
tibus  littcris  sigillum  nosirum  dignum  duximus  apponendum.  Datum 
anno  Domiui  M".  CG".  quinquagesimo  secundo,  niense  novembri. 


CCsXVlII. 

lie  fiMilum  suliili-  ;miiui  i-ensiis  super  domuni  Jjhunnis  CukI  lUirii  (I). 

Décembre  l"2.'i2. 

Omnibus  présentes  iitteras  inspecturis,  Officialis  archidiaconi  Dunen- 
sis,  salutem  in  Domino,  Noverint  universi  quod  in  nostra  prescntia 
constituli,  niagister  et  fratrcs  domus  Dci  de  G-astriduno  recognoverunt 
se  contulissi'  et  concessisse  quanulam  doinum  lapideam  nuper  a  dictis 
magistro  et  fralriltus  editîcatam  cum  ejus  pertinentiis,  adhercnlcm 
domui  defiiiicli  Johannis  Guslellarii,  et  duas  caméras  ligneas  quas  iidem 
babebaut  inter  dictam  domuni  dicti  Jubannis  deluncti  et  donuim  mona- 
cborum  elemosine  Cisterciensis,  in  censiva  abbatis  et  convenlus  Beatc 
Marie  Magdalene  sitas,  Emeline  relicte  dicti  Jobannis  et  eorumdem 
libcris  et  beredijjus  seu  successoribus  eorum  iiabendas  et  in  perpetuum 
quieleet  pacilice  possidendas  pro  ccntum  solidis dunensibusannui  census 
dictis  magistro  et  Iratribus  singulis  annis  a  dicta  Emeiina  et  liberis  aut 
beredibus  seu  successoribus  eorum  tam  pro  dicta  domo  lapidea  et  ejus 
pertinentiis  quam  pro  omni  ccnsu  quoni  debebaiit  dicta  Emeiina  et  ejus 
liberi  pro  omni  iiabergamento  suc  cum  virgulto  ad  dictum  babergamen- 
tum  pertinenti,  silo  juxta  virgultum  defuncti  Symonis  de  Pratellis  et 

(I)  Origiiinl,  15.  45,  ii"  1.  —  t'njjies  du  IVII'  sii'cU',  A.  7,  [  »  31  :  d  i  xviii*,  A.  S,  n°  \'h. 


DE    CHATEAIDIN.  187 

platlieas  que  fueriint  deluncti  Guillermi  Touclieleu  nominc  census  taii- 
tuiTiinodo  persolveiidis.  In  his  terniiiiis  siibnolatis  solvet  in  quolibet 
festo  Beale  Marie  Magdalene  quinquaginta  solidos  el  in  quolibet  testo 
purificalioui^  Beale  Marie  Virginis  quinquai^inla  solidos.  Ouem  censum 
teuentur  reddcre  predicti  Emelina  et  liberi  et  eorum  heredesseu  siicces- 
sores  pronl  superius  est  expressum.  Concesserunt  autem  dicti  Emelina 
et  cjus  lil)eri  quod  si  ipsi  vel  aliquis  ipsorumaut  beredes  seu  successores 
eorum  :essareni  in  solutione  dicti  census  in  dictis  terminis  vel  in  aliquo 
dictorum  terminorum  quod  dicti  magister  et  fralres  vel  eorum  manda- 
tum  posse  capere  in  dicta  domo  lapidea  seu  in  loto  eorumdem  baberga 
menlo  dictis  magistro  el  fratribns  censuali,  secundum  quod  dictarum 
censivarum  in  dunense  patria  capere  consueverunt  in  censivis  suis  pio 
censu  non  solulo  et  etiam  pro  emendis  in  dunense  patria  consuetis. 
Promiserunt  etiam  dicti  magister  et  fratres  tidem  suam  in  manu  nostra 
prestitam  dictas  domos  lapideas  etligueas  cum  perlinentiistam  predictis 
magistro  et  Iratribus  quam  abbati  et  conventui  Béate  Marie  Magdalene 
censuales  dicte  Emeline  et  ejus  liberis  ac  heredibus  seu  successoribus 
eorum  contra  omnes  ad  usus  et  consuetudiiies  dunensis  patrie garantire. 
Item  voluerunt  dicti  magister  et  fralres  quod  dicla  Emelina  et  ejus  liberi 
ac  heredes  seu  successores  eorum  omnes  predictas  domos  cum  omnibus 
perlinentiis  possint  vendere  libéras  et  innnunes  tanquam  domos  sitas  in 
feodo  Godeschalli,  pignori  obligare,  in  partes  dividere,  conlerre  et  alie- 
nare,  salvis  tamen  dictis  magistro  et  fratribus  dictis  centum  solidis  annui 
census  et  omnijure  ad  censum  pertinenti,  et  hoc  salvo  quod  in  manu 
mortua  poni  non  poterunt  res  predictd.  Quas  omnes  et  singulas  predictas 
pactiones  predicti  Emelina,  Steplianus  clericus  et  canonicus  Beali  Andrée 
de  Castriduno,  Johannes  et  Michaelis  liberi  predicte  Emeline,  promise- 
runt flde  média  in  manu  nostra corporaliterprestita  in  posterum  fumiter 
et  lideliter  observai  e.  In  cujus  rei  testimonium,  nos  ad  petitiouemsupra- 
dictorum  Emeline,  Stephani,  Johannis  et  Michaelis,  magistro  et  fratri  - 
bus  présentes  dedimus  litteras  sigilli  nostri  muniniineroboratas.  Datum 
anno  Domini  millesimo  ducentesimo  quinquagesimo  secundo,  niensf 
decembri. 


GCLXIX. 

De  Xll  denariis  census  apud  Escharbot  (1). 

Mars  1253. 

Universis  présentes  litteras  inspecturis,  Officialisarchidiaconi  Dunen- 
sis, salutem  in  Domino.  Noveritis  quod  in  nostra  presentia  conslitutus, 

(I  I  Copies  du  XVII.  siocle,  A.  7,  n»  37  ;  du  xvni',  A    S.  n-  182. 


1^8  ARCHIVES    UE    LA    MAISON-DIEU 

Gaufridus  dictus  le  Forestier,  de  Burgo  Garini,  recognovit  se  in  perpe- 
tuuni  vendidisse  magistro  et  Iratribus  elemosine  Gastriduni,  duodecim 
denarios  censuales  suos  proprios  ex  iieredilagio  suo  apiid  villain  que 
dicitur  Escharbot,  super  terrain  quam  tcnet  lilia  deluncli  Auberti  de 
Escharbot,  et  omne  jus  ad  dictum  censura  perlinens  pro  duodecim  solidis 
dunensibus  cideni  Gaulrido  jam  sohitis,  et  lido  niodia,  in  manu  nostra 
corporabter  prcstila,  promisit  dictus  Gaufridus  (jucd  contra  venditionem 
perse  seu  per  aiium  non  veniet  in  futurum.  Immo  tenctur  sub  dicte 
lidei  religione  dictani  venditionem  dictis  magislroet  fralribus  ad  ususet 
consuetudincsdunensis  patrie  contra  omnes  in  posleruui  liruiiter  garan- 

dire.  Promisit  insuper  quod,  si  dicti  magister  et  Iralrcs  vexarentur 

seu  alio  modo  super  dicta  venditione,  quod  ipse  teneretur  eosdem  defen- 
dere  et  deliberare  super  predictis  et  indampnes  reddere.  Alio(iuin  et  ipse 
teneretur  eisdem  reddere  viginti  solidos  dunensiuinpro  pcnacommissa ad 
quam  penam  ipse  obligavit  se  et  sua  coram  nobis  nec  non  et  successores 
suos  quantum  ad  predicta.  In  cujus  rei  testimonium  et  munimen,  et  ne 
dicta  pagina  possit  in  posterum  violari,  nos,  ad  pelitionem  dicti  Gaufridi, 
predictis  magistro  et  fratribus  présentes  dedimus  litteras  sigilli  nostri 
munimine  roboratas.  Actum  anno  Domini  miliesimo  ducentesimo  quin- 
quagesimo  tertio,  mense  marcio. 


CGLXX. 

De  tribus  solidis  et  qaatuor  denariis  census  in  Pelliperia  Gastriduni  (  I  ). 

Janvier  1254. 

Omnibus  présentes  litteras  inspecturis,  Offîcialis  archidiaconi  Dunen- 
sis,  salutem  in  Domino.  Xoverint  uiiiversi  quod,  in  nostra  presenlia  con- 
tituti,  Teobaldus,  presbyter  de  Villa  in  Podio,  decanus  Dunensis  in 
Pertico,  Stephanus  de  Mesio  et  Joanues,Saneti  P^lri  de  Ferilate  Villenolii 
presbyteri,  executores  testamenti  defuncti  Pbilippi  de  Moysiaco,  (luon- 
dam  presbyteri,  confessi  sunt  nobis  tidcm  faciendo  ab  eis  coram  nobis 
prestito  juramento,  quod  dictus  delunctus  Stephanus,  in  sua  ullima 
voluntate  positus,  dédit  et  in  puram  et  perpetuam  elcmoslnam  contulit 
et  concessit  magistro  et  fratribus  Elemosinarie  Gastriduni  et 
pauperibus  dicte  doinus,  très  solidos  et  quatuor  denarios  censuales 
quosbabcbat  annui  redditus  in  Pelliperia  Gastriduni,  quem  censura 
predictum  dicti  executores  coram  nobis  concesserunt  diclis  magistro  et 
fratribus,  noniine  dicli  defuncti,  tenendum  et  in  perpetuum  in  posterum 
possidendum.   In   cujus  rei  testimonium  et  munimen,   nos  présentes 

1)  Copie  du  XVIII'  siècle,  A.  K,  ii"  i32 


DE     CHATEAVDUN.  189 

litteras  cum  iinprcssionc  sigilli  nostridignumduximusroborare.  Datum 
anno  Domini  1254,  mense  jauuario. 

CCLXXI. 

De  décima,  anlalagio  ecclesie,  et  terra  de  Ligneriis(l). 

Février  1254. 

Omnibus  présentes  litteras  inspecturis,  Officialis  Dunensis,  salutem 
in  Domino.  Noveritis  quod  in  nostra  preseutia  constitiitiis,  Guiliermus 
de  Viliehermoi,  miles,  recognovit  se  vendidisse  et  nomine  Tenditionis 
in  perpetuum  concecisse  [sic)  magistro  et  fratribus  eleniosine  Gastridiini, 
totam  decimam  suam  de  Ligneriis  et  antalagium  suum  ecclesie  dicte 
■ville  et  totam  terram  quam  habebat  in  dicta  villa,  vel  in  pcrtinentiis 
dicte  ville,  circa  tria  sextaria  terre  seniente  continentem,  et  quicquid 
juris  habebat  seu  habere  poterat  in  predictis  decimis  grossis  et  minutis, 
antalagio  et  terris,  seu  rébus  aliis,  si  que  sint  in  dicta  parrocliia  sila  pro 
triginta  et  quatuor  libris  turonensium,  de  qua  pecunie  summa  idem 
miles  recognovit  coram  nobis  sibi  fuisse  plenarie  satisl'actum  in  pecunia 
numerata,  promittens  idem  Guiliermus,  fîde  média  in  manu  nostra 
corporaliter  prestita,  quod  contra  dictam  venditionem  ratione  heredi- 
tagii  seu  quolibet  jure  alio,  per  se  vel  per  alium,  non  veniet  aliquatenus 
in  futurum.  Immo  promisit  idem  miles  dictam  venditionem  dictis 
magistro  et  fratribus  et  aliis  in  dictis  rébus  a  dictis  magistro  et  fratribus 
causam  habenlibus,  contra  omnes  fideliter  et  firmiter  ad  usus  et  con- 
suetudines  dunensis  patrie  garandire.  De  qua  garandizatione  in  pos- 
terum  facienda,  dictus  miles  obligavit  se  et  bona  sua  nec  non  et  heredes 
snos  seu  successores  quoscumque,  et  quia  Johanna  uxor  sua  in  pre- 
dictis rébus  suum  dotalicium  poterat  reclamare,  dicta  Johanna  dictam 
venditionem  predictorum  voluit  et  concessit  et  fidem  suam  spontanea, 
non  coacta,  et  de  mandato  dicii  Guillermi,  niariti  sui,  in  manu  nostra 
dédit,  quod  in  predictis  rébus  ratione  dotalicii  vel  aliqua  alla  ratione 
nichil  de  cetero  reclamabit.  Immo  dictum  dotalicium  quod  habere 
poterat  in  predictis,  dictis  magistro  et  fratribus  voluutarie  quitavit  et 
penitus  resignavit.  Hanc  etiani  venditionem  voluerunt  concesserunt 
et  approbaverunt  Stephanus,  Guiliermus,  Agnes  et  Agatha,  liberi  dicti 
militis  et  dicte  Johanne,  et  lide  média  promiserunt  quod  contra  dictam 
venditionem  per  se  seu  per  alios  non  veulent  in  futurum.  Promisit 
etiam  dictus  miles  quod  faciet  quod  si  isti  sui  heredes  ibi  nominati  non 
essent  pubères  et  etiam  quod  alii  sint  inpuberes,   concèdent  dictam 

(1)  Copies  du  XTii«  siècle,  A.  1,  n"  14&:  du  xviii',  A.  8,  n»2-2U. 


190  ARCHIVES    DE     lA    MAISON-DIKU 

venditionem  qiiandu  pubères  efticientur  et  (|iK)(l  diihiml  lidcm  siKim  de 
non  reclanmndo  aliqiiid  in  i)rpdictis.  In  cujus  rei  Icslinionium  et  niii- 
nimen,  nos,  ad  pelitioriein  dictoi'iim  niilitis  et  Jolianne  et  eorunidi'in 
liberoiuin,  predictis  nia^istro  et  Iralrihiis  istas  présentes  Miteras  dcdi- 
nuis  sigilli  nostri  niuiiiiiiiiie  roboratas.  Datum  aiuiu  Doiniiii  M".  Iltj". 
quinquagesimo  quarto,  mense  februario. 

CCLXXn. 

De  eisdem  (1). 

Février  1254. 

Omnibus  présentes  litteras  inspccturis,  Officialis  Danensis,  sahitem 
in  Domino.  Noveiilis  quod,  in  nostra  presentia  constitutiis,  Tliomas  de 
Insula  presbyter  et  persona  ecelesie  de  Ligneriis  vokiit  et  roncessit, 
ratam  babuit  venditionem  quam  fiuillermus  de  Villehermoy,  miles, 
fecil  magistro  et  fratribus  Domus  Elemosinarie  Castridnni  de  deiiinis 
grossis  et  minutis,  antalagio  et  teri'is  que-  dictus  miles  bal)ei)at  silos  in 
dicta  parrocbia  de  Ligneriis,  quam  venditionem  predictarum  dielis 
magistro  et  fratribus  laitam  a  dieto  mlMte,  diclus  Thomas  promisil 
nulialenus  revocare  nec  in  postenun  aliquatenus  contraire.  Innno  omne 
jus  quod  idem  TIioiuhs  iiabeba!  S(ni  babere  [loterat  in  prediclis,  nomiiie 
ecclesie  sue,  dielis  magistro  et  l'ratribus  quitavit  cl  peuilus  resignavit. 
Promisit  insuper  idem  Tbomas  dielis  magistro  et  Iratribus  (]uod  ipse 
coneederct  coram  domino  cpiscopo  Carnotense  quod  ipsi  magisler  et 
Iratrcs  haberenl  bberas  dicti  episcopi  super  emptioiie  predictorum  cl 
quod  etiain  si  tradercnliir  ci  Httere  scripte,  quod  cas  eisdem  magistro 
et  Iralfibus  nl'lcrret  sigiilalas  sigiilo  douiini  episcopi.  De  (fuibus  prcdi 
élis  omnibus  ci  siiigulis  (luitlalione,  resigualione,  seii  aliis  pacliouibus 
firmiter  observandis,  dictiisTbomassupposuit  se  juridictioni  nostrc,  ubi- 
cumque  sctranslcrret,  adomnia  et  singuiasupradictaobservanda.  Datum 
anuo  Domini  M".  CC.  quinquagi-simo  quailo,  die  sabbati  anle  cineres. 

CCIAXll! 

De  osohia  terre  apud  Villani  in  Bhulcc'i). 
Mai  l'r)'i. 

Ilniversis    présentes  litteras  inspccturis,  Oflicialis  arcbidiaconi  Dii- 
nensis,  salutem  in  Domino.  Noverilis,  quod  lu  nostra  presentia  consti- 

(i     Copi;  du  .\\  II'' sii-clj,  A.  ",  11"  ri(i 
(2)  Co,iie  an  xvii"  sii'ele,  A.  7,  u"  lHo. 


DE    CHATEAUDl'N.  l'Jl 

liili,  Petrus  lligon  et  Juliaiia,  ojus  uxor,  recogaovenuit  se  vendidisse 
et  nomine  veiidilionis  in  peipeliuim  concecisse  Roberto  de  Villa  in 
Blado,  clerico  et  canonico  bea(i  Andrée  de  Castroduno,  qiiamdam 
oschiam  terre  quam  habebant  sitam  apud  Villani  in  Blado,  inter 
oscbiam  Johannis  de  Ponte,  inililis,  et  inter  osciiiam  que  tiiil  qiiondani 
Reginakii,  dicti  Chant  Tourteau,  a  posteriori  parte  domorum  defuncli 
Radulphi,  dieti  la  Vielle,  et  Ilaoisi:  la  Baillete,  in  censiva  relicle  de- 
funcli Guarneri  de  Langeio,  quondani  militis,  pro  precio  quinqua- 
ginta  et  sex  solidis  dunensibus,  de  qua  pecunia  dicti  venditores  se 
tenuerunt  coram  nobis  plcnarie  pro  pagatisr  tîde  média  in  manu  nostra 
ab  ipsis  corporaliter  prestita,  jiromittentes  quod  contra  diclani  vendi- 
tionem  perse  seu  per  alios  ratione  hereditagii,  dotalicii,  retractationis, 
seu  jure  alio.  aliquomodo  non  venirent  in  futurum.  Immo  promi- 
serunt,  sub  dalione  predicte  lidei,  dictam  oschiam  vendltam  quitam  et 
liberam  ab  obliviis  et  terragio  et  ab  omnibus  redeverenciis  et  coram 
onnii  censu  cum  diclum  censum  et  etiam  alias  rediverencias  dicte  oschie 
susceperit  de  cetero  solvendas  ab  se  ipso  et  successoribus  tencntibus 
terram  suam  sitam  apud  dictum  locum,  excepta  décima  dicto  clerico  et 
ipsius  heredibus  seu  successoribus  contra  omnes  fldeliter  et  firmiter 
in  posterum  garandire.  Hanc  autem  venditionem  pro  ut  superius  est 
expressum,  ralam  habuerunt  et  approbaverunt  et  etiam  concesserunt 
coram  nobis  Petrus  Martesche,  Nicolaus  Martesche,  Heloisis  la  Baillete, 
et  hi  très  Ascelina,  Gaufridus  et  Johannes  liberi  dictorum  Pétri  et 
Juliane,  quilibet  predictorum  per  lidem  suam  in  manu  nostra  corpora- 
liter prestitam  :  promittentes,  sub  dicte  tidei  dalione,  se  contra  dictam 
vendilionem  de  cetero  nuUatenus  devenire.  Qui  omnes  predicti  ad 
omnia  predicta  lirmiter  observanda  se  supposuerunt  juridiclioni  nostre 
ubicumque  esscnl.  In  cujus  rei  testimonium,  nos,  ad  petitionem  dic- 
torum Pétri  et  Juliane,  Pelri  Martesche,  Mcliolai  Martesche,  Heloisis  la 
Baillete,  Asceline,  Gaufridi,  Johannis,  dicto  Roberto,  clerico,  présentes 
dedimus  litteras  sigilli  nostri  munimine  roboratas.  Actum  anno  Domiiii 
M".  GG°.  quinquagesimo  quarto,  mense  maio. 


GGLXXIV. 

De  reddilii  lùxlesie  de  (lastellione  ('2.) 
Juin  r25i. 

Universis  présentes  litteras  inspecluris,  G.  archidiaconus  Dunensis, 
in  Domino  salutem.  Cum  magister  et  f'ratres  domus  Dei  de  Gastriduno 


(i;  OrgiiKii,  r..3;!?,  w  i. 


192  ARCHIVES    DE    LA    MAISON-DIEU 

tcnerentur  in  centum  libris  dunensuim  lani  iiiccclesie  de  Castellione 
quam  persone  ejusdem  ccclcsic,  novcrilis  tjiiod  Siiplieiiis,  presbyterct 
persoiia  dicte  ecclcsie,  in  presentia  noslra  constitiitus,  lenuit  se  pro  pa- 
gato  a  dictis  niagistro  et  fratribus  de  quatuor  viginti  libris  dunensiuin 
in  pecunia  numerata,  de  quibusLaurentius,  quondam  persona  de  Castel- 
lione, habuit  decem  libras  et  idem  Supbcnis  habuit  scxaginla  dccem  libras 
nominc  ccclesic  supradlcte.  Datuin  anno  Domini  M°.  GC°.  L".  quarto, 
die  jovis  posi  nativitatem  sancti  Jobaunis  Baptiste. 

CCLXXV. 

De  XII  denariis  census  super  La  Baate  Ourri  (1). 

Août  1254. 

Universis  présentes  litteras  inspecturis,  Officialis  Dunensis,  salutem 
in  Domino.  Noveritis,  quod  in  nostra  presentia  constitutus,  Johannes 
de  Fossatis,  burgensis  Gastriduni,  pro  sue  anime  remedio  et  pro  anni- 
versario  sue  post  decessum  suum  in  domo  Dei  Caslriduni  singulis 
aniiis  laciendo,  recognovit  se  in  perpctuam  elemosinam  contulisse  et 
etiam  concessisse  Deo  et  dicte  doinus  pauperibus,  post  decessum  suum, 
duodccim  denarios  censuales  cum  omni  jure  ad  dictum  censum  perli- 
ncnti.  Quos  diclos  duodecim  denarios  censuales  idem  Jobaniies  babebat 
annuatira  super  terram  sitam  apud  la  Baate  Ourri  vineis  adherentem 
que  fuit  defuncti  Stephani  Borduel  ut  dicitur  et  modo  est  Raginaldi 
Lebreton.  Quein  censum  idem  Joliannes  coucessit  magistro  et  Jratribus 
dicte  domus  de  cetero  capiendum  et  cum  omni  jure  ad  eum  pertinenti 
sine  contradictione  aliqua  post  decessum  suum  libère  explectandum  : 
promittens  bona  tide  dictam  donationem  in  posterum  nuUaleuus  revo- 
care.  In  cujus  rei  testimonium  et  munimen,  nos,  ad  petitionem  dicti 
Johannis,  dictis  magistro  et  fratribus  istas  présentes  litteras  dedimus 
sigilli  nostrimunimine  roboratas.  Datumanno  Domini  millesimo  ducen- 
tesimo  quinquagesimo  quarto,  mense  augusti. 

GCLXXVI. 

De  sexilecim  denariis  census  super  domos  apud  Castridunum  (2).. 

Septembre  1254. 

Universis  présentes  litteras   inspecturis,  Officialis  archidiaconi  Du- 
nensis, salutem  in  Domino.  Noveritis,  quod  in  nostra  presentia  consti-    < 

|l|  Original,  li.  I IJ. 

{i)  Copie  il»  XVIII' siècle,  A.  8,  u-  23ï. 


DE  CHATEAUDU\.  193 

tutus,  Gaufridus  Gode  de  Ghambles,  miles,  recognovit  se  iu  puram  et 
perpetuam  elemosinam  dédisse  et  irrevocabiliter  cnncessisse  magistro 
et  fratribus  domus  Dei  de  Castroduno  et  pauperibus  dicte  domus, 
sexdecim  denarios  censuales  cuni  onini  jure  et  dominio  ad  dictum 
censum  pertinenti.  Quos  dictos  sexdecim  denarios  censuales  ipse  babe- 
bat  sitos  super  domos  Robini  de  Villa  in  Blado,  clerici,  silas  juxta  dictam 
Elemosinam  intor  plateam  deffuncti  Guillermi  de  Ses  et  plateam  def- 
functi  Luce  de  Villermoy.  Recognovit  insuper  dictus  Gaufridus,  miles, 
se  vendidisse  et  nomine  venditionis  irrevocabiliter  in  perpetuum  con- 
cessisse  magislro  et  fratribus  dicte  Elemosine  Castriduni ,  quamdam 
domum  quam  babebat  silam  Caslroduni  inter  domum  deffuncti  Gau- 
fridi  de  Capella  et  domum  deffuncti  Sanctionis  Lcnier,  in  censiva  dicte 
Elemosine,  pro  undecim  libris  dunensium,  de  qua  pecunia  se  babuit 
dictus  miles  coram  nobis  plenarie  pro  pagato,  fide  sua  média  in 
manu  nostra  preslita  corporali ,  quod  contra  dictas  elemosinam  et 
vendilionem  seu  contra  aliquam  earum  per  se,  vel  per  alium,  de  cetero 
non  venict  in  futurum.  Immo  promisit  sub  dicte  fidei  datione  dictas 
elemosinam  et  vendilionem  dictis  magistro  et  fratribus  fideliter  etfirmi- 
ter  ad  usus  et  consuetudines  dunensis  patrie  garandire  ;  de  qua  garan- 
dizatione  facienda,  dictus  miles  obligavit  se  et  etiam  heredes  suos  seu 
successores.  Quas  etiam  elemosinam  et  vendilionem  predictus  Gauf- 
fridus  miles,  Aubertus  clericus ,  Radulpbus,  Guillelmus  et  Golinus 
armiger,  lilii  et  liberi  predicti  Gauffridi  ratas  habuerunt  et  etiam  con- 
cesserunt,  fide  média  in  manu  nostra  ab  ipsis  prestita  corporaliter, 
promilientes  quod  contra  dictas  elemosinam  et  vendilionem,  seu  contra 
aliquam  earum,  per  se,  seu  per  alium,  non  venient  in  futurum.  Immo 
sub  dicle  fidei  datione  quillaverunt  in  perpetuum  dictis  magistro  et 
fratribus  quidquid  juris  babebanl,  seu  babere  expectabanl,  tam  in  diclo 
censu,  quam  in  dicta  domo,  abrenunciantes  privilegio  et  benelicio 
etatis  miuoris  et  omni  exceptioni  que  possit  eisdem  prodesse  et  dictis 
magistro  et  fratribus  obesse.  In  cujus  rei  teslimonium  et  muninien, 
nos,  ad  pelilionem  dicii  Gauffridi  Gode,  mililis,  et  dictorum  liberorum, 
dictis  magistro  et  fratribus  et  pauperibus  dicte  domus,  istas  dedimus  lit- 
teras  sigillo  nostro  sigillatas.  Âdum  annoDomini  1254,  mense  septembri . 


GCLXXVII. 

De  quadam  domo  in  Gastrum  Castriduni  (1). 
Octobre  1254. 
Universis  présentes  litleras   inspecluris,   Ûflicialis  arcbidiaconi  Du- 

(1)  Original.  A.  71. 

13 


194  ARCHIVES    DE   LA    MAISON-DIEU 

nensis,  salutem  in  Domino.  Noverint  universi,  quod  in  nostra  presentia 
constituli,  Jiadulphus  dictas  le  Cliapelier,  et  Odelina,  ejus  uxor, 
recog:iioverunt  se  mutiio  eis  sensu  unus  [quilijjel]  eoriim  qui  alii 
supervixerit  dédisse  et  in  piiram  et  pcrpetuam  elemosinam  concecisse 
doinuni  suani  quam  ipsi  habent  silain  in  Castro,  in  censiva  magistri 
et  fiairum  domus  eiemosine  de  Castioduno,  quam  doinuin  insimul 
adquisierunt  prout  confessi  fuerunt  coram  nojjis,  pretsrea  lainen  (jucd 
aller  eorum  qui  supervixerit  de  dicta  domo  vel  platea  suam  omnino 
poterit  facere  voluntatem.  Quam  elemosinam  supradictam  promiserunt 
prcdicti  Radulplms  et  Odelina  ejus  uxor,  per  (idem  suam  in  manu 
nostra  corporaliter  prestitam,  de  cetero  nullathenus  rcvocare;  et  ne 
dicte  donationi  sue  aliqnod  impedimentum  incurrat,  sed  ut  plenissi- 
nium  robur  liabeat  firmitatis  et  duret  in  pcrpetuum,  nos,  ad  potitio- 
nem  dictorum  Radulplii  et  Odelinc  ejus  uxoris,  istis  presenlibus  lilteris 
sigillum  nostrum  dignum  duximus  apponendum.  Datum  anno  Domini 
M".  GG".  qui  iquagesimo  quarto,  mense  octobris. 


GCLXXYIII. 

Adraortizagio  Pétri  de  Cbaorces  (1). 
Décembre  1254. 

Ego  Petrus  de  Cbaorces,  miles,  notum  facio  universis  lam  presen- 
libus quam  futuris,  quod  ego,  motus  pic  paupertale  nimia  pauperum 
domus  Dei  de  Castriduno  et  ob  anime  mee  et  parentum  meorum  reme- 
dium,  magistro  et  fralribus  dicte  domus  Doi  et  predictis  pauperibus 
dedi  et  nomine  donalionis  in  puram  et  iierpetuam  elemosinam  concessi 
ut  ipsi  magister  et  fratres  et  dicti  pauperes  omnia  et  singula  quecumque 
sint  que  adquisierunt  et  que  poleruntadquirere  in  posterum,  Deo  dante, 
in  mcis  feodis  et  cetisivis  quibuscumque  sitis  in  Dunense,  libère  et  paci- 
fiée teneant  et  possideant.  lia  quod  ncc  ego  nec  succcssores  mei  dictes 
magistrum  et  fratres  possimus  cogère  pro  dicta  acquisita  seu  acqui- 
renda  in  meis  predictis  feodis  et  censivis  extra  suam  manum  poiiere. 
Promisi  insuper  dictis  magistro  et  fralribus  diclaui  elemosinam  nulla- 
tenus'in  posterum  revocare,  sed  eamdem  predictam  elemosinam  eisdem 
magistro  et  fralribus  in  futuruui  (ideliler  conlra  omnes  garandire.  De 
qua  garandilalione  facienda  et  de  aliis  supradictis  observandis,  ego 
obligo  me  et  heredes  meos  seu  successores  quoscumque;  et  ne  dicle 
donationi  mee  aliquod  impedimentum  incurrat,  sed  ut  plenissimam 
robur  babeat  firmilatis  et  duret  in  pcrpetuum,  ego,  dictis  magistro  et 

(I)  Oiigiiml.  A.  jl. 


DE    CHATEAUUIN.  195 

fratribus  et  pauperibiis  istas  présentes  litteras  dedi  cum  sigillo  meo  pro- 
prio  sigillatas.  Actiiin  aniio  Dornini  M°.  GG°.  quinquagesimo  quarto, 
mense  deccnibris. 


CGLXXIX. 

De  redditu  ecclesie  de  Gastellione  (1). 

Novembre  1555. 

Universis  présentes  litteras  inspecturis,  M.  de  Gallandia,  archidiaconus 
Dunonsis  in  ecclesia  Carnotensi,  salutem  in  Domino.  Noverilis  nos 
récépissé  et  habuisse  a  magistro  et  fratribus  elemosinc  Castriduni  viginti 
libras  dunensium  in  pecunia  numerata,  et  illa  pecunia  in  qua  tcnebantur 
dicti  magisler  et  fratres  persone  ecclesie  de  Gastellione  noniine  ecclesie 
sue  pro  lite  moki  diu  est  inter  ipsos  magislruni  (ratres  et  personam 
prcdiclani  de  Gastellione.  De  quibus  viginti  libi'is  predictis  tencntur 
dictos  magistrum  et  (ratres  deliberare  erga  personam  dicte  eeclesie  de 
Gastellione,  et  cidem  persone  reddere  pro  eisdem  magistro  et  fratribus 
dictas  viginti  libras  in  pecunia  numerata.  In  cujus  rei  teslimonium, 
nos,  dictis  magistro  et  fratribus  dedimus  nostras  litteras  sigillo  nostro 
sigiilatas.  Datum  anno  Domini  M°.  CG".  quinquagesimo  quinto,  mense 
novembris. 


GGLXXX. 

De  quodam  stiillo  in  Bm-go  Novo  anle  farnum  (2). 

Février  1256. 

Omnibus  présentes  litteras  inspecturis,  Officialis  arcbidiaconi  Du- 
nensis,  salutem  in  Domino.  Noveritis,  qi;od  in  nostra  presentia  consti- 
tuti,  Jaquelina,  relicta  defuncti  Frageri  Gliatri,  iMattbeus,  lilius  dicte 
relicte,  et  Maria,  soror  dicti  Matliei,  recognoverunt  se  dédisse  et  in 
puram  et  perpetuam  elemosinara  concessisse  Deo  et  pauperibus  clemo- 
sine  de  Gastriduno,  quoddam  stalluni  quod  babebant  situm  in  Burgo 
Novo,  ante  furnuni  dicti  loci,  in  censiva  senescalli  de  Bosco  Ruiin,  pro- 
mittentes,  dicti  relicta,  Matbeus  et  Maria,  per  fidem  suani  in  manu 
nostra  corporaliter  prestltam,  quod  contra  dictam  donationem  seu  con- 
cessionem  non  venient  in  futurum.  Immo  promiserunt,  sub  dicte  lidei 
datione,  quod  in  dicto  stallo  jure  lieredilagii,  dotis,  seu  dotalicii  vel 

(I)  Original,  V,   .'if.',  i.»  2. 
(5)  Original,  A.  ~rl. 


196  ARCHIVES   DE   LA    MAISON-DIEU 

quolibet  alio  jure,  nicliil  de  cetero  reclamarent  nec  facient  ab  aliquo 
reclaniari.  Iii  cujus  rei  lestiinoiiium,  nos,  ad  |)roces  et  petitionein  dicto- 
rum  relicte,  Mathci  et  Marie,  dedimus  magistro  et  fratribus  dicte  ele- 
niosine  islas  présentes  litteras  sigilli  nostri  mmiimine  roboratas.  Datum 
aiino  DoiuiniM".  GC°.  L".  sexto,  mense  februarii. 


GGLXXXr. 

De  quodam  censu  in  clause  de  la  Mauratiere  juxta  cheminum  Aurolianensis  (1). 

Juillet  1256. 

Omnibus  présentes  litteras  inspecturis,  Ofdcialis  archidiaconi  Dunen- 
sis,  salutem  in  Domino.  Noveritis,  quod  in  nostra  presentia  constitutus, 
Herbelinus  de  Abbatia  dédit   et  in  perpetuam   elemosinam  concessit 
domui   elemosinarie  de  Castriduno  qiiiiitam  partem  sex  deiiarioium 
censualium  quos  habebat  sitos  superquamdam  peciam  Tinee  sitam  juxta 
cbeminum  Aurelianensem  in  clauso  de  la  Mauratiere,  promittens  per 
fidem  suain  in  manu  nostra  corporaliter  prestitam,  quod  diciam  elemo- 
sinam de  cetero  nullatciuis  revocaret.  Reeognovit  insuper  idem  Herbeli- 
nus se  vendidisse  et  nomine  venditionis  in  perpetuum  concecisse  résidu  um 
dictorum  sex  denariorum  censualium  cum  omni  jure  et  dominio  ad 
dlctum  censum  pertinenti  pro  doceni  solidis  dunensium,  de  qua  pecunia 
idem  Herbelinus  se  tenuit  coram  nobis  plenarie  pro  pagato,  fide  média 
in  mniui  iiosira  corporaliter  prestita,   promittens  qiiod  contra  dictam 
venditioueni  nec  elemosinam  perse  vel  peralium  non  veniet  infuturum. 
Immo  sub  dicte  fidei  datione,  promisitdictis  magistro  et  fratribus  dictas 
elemosinam  et  vendilionem  ad  usus  et  consuetudines  dunensis  patrie 
garandire.  Has  autem  elemosinam  et  venditionem  voluerunt  et  concessc- 
runtretronilla  uxor  sua,  Guillelmus  Mollart  et  Agnes  uxor  dicti  Guil- 
lelmi,  et  filia  dicti  Herbelini.  Quipredicti  Petronilla,  Guillelmus  et  Agnes 
promiseriint  per  fîdcm  suam  in  manu  nostra  corporalitorprostitam,  quod 
contra  dictas  venditionem  nec  elemosinam  jure  dotalicii,  liereditagii  seu 
quolibet  jure  alio,  per  se  seu  per  alium  non  venient  aliquatenus  in  futu- 
rum.  In  cujus  rei  testimouium  et  miinimen,  nos,  ad  preces  et  petitio- 
nein dictorum  Herbelini,  Petroiiille,  Guillclmi  et  Agnetis,  dedimus  dictis 
magistro  et  Iratribus  dicte  clemosine  istas  présentes  litteras  sigilli  nostri 
munimine  roboratas.  Datum  anno  Domini  millesimo   CG".  quinquagc- 
simo  sexto,  mense  julio. 

(I)  Oiigii.iil,  ]'..  113. 


DK    CHATEAUDUX.  197 

CCLXXXII. 

De  uno  saxtario  terre  apud  Villam  in  Blado  (1). 
Novembre  1256. 

Omnibus  présentes  litteras  inspecturis,  Officialis  Dunensis,  salutem 
in  Domino.  Noveritis,  qiiod  in  nostra  presentia  constituti,  Steplianus 
Milet,  de  Villa  in  Blado,  et  Matildis  ejus  uxor,  recognovenint  se  dédisse 
et  in  perpetuani  elemosinam  concessisse  Matheo  de  Villa  in  Blado,  cle- 
rico,  quondam  lilio  defiinctiRaduIplii  Vetule,  unum  sextarium  integrum 
terre  semente  de  quinque  sextariis  integris  terre  semente  quos  dicti 
Steplianus  et  Matildis  habebant,  ex  hereditagio  dicti  Stephani,  moven- 
tibus  sitis  apud  Villam  in  Blado  in  quinque  peciis  terre,  partim  in  cen- 
siva  domus  elemosinarie  de  Castroduno,  partim  in  censiva  Theobaldi  de 
Matuciiis  et  partim  in  censiva  Marie  la  Gaillarde.   Quam  elemosinam 
dicti  Steplianus  et  Matildis  promiserunt,  per  tidem  suam  in  manu  nostra 
corporaliter   prestitam,   nuUalenus    revocare.  Immo,    sub  dicte   lidei 
datione,  promiserunt  dictam  elemosinam  dictoMalheoet  ejus  heredibus 
in  pcrpetuum  lirmiler  contra  omnes  garandire.  Recognoverunt  insuper 
dicti  Steplianus  et  Matildis,  se  dicto  Matheo,  dicta  quatuor  sextaria  inté- 
gra terre  semente  residua  vendidisse  et  nomine  venditionis  in  perpetuum 
concessisse    pro   sexdecim  libris   turonensium,   de  qua  pecunia  dicti 
Stephanus  et  Mathildis  se  tenuerunt,  coram  nobis,  plenarie  pro  pagatis, 
fide  ipsorum  média  in  manu  nostra  corporaliter  prestita,  promittentes 
quod  conira  vendilionem  islam  necetiam  elemosinam  supradictam,  jure 
heredilagii,  dolalicii  seudotis,  vel  quolibet  jure  alio,  perseseuper  alium 
non  venient  aliqiiatenus  in  futurum.  Et  promiserunt  dicti  Stephanus  et 
Matildis,  sub  dicte  fidei  datione,  se  dicto  Matheo  et  ejus  heredibus  dictam 
■vendilionem  contra  omnes  ad  usus  et  consuetudines  dunensis  patrie 
garandire.  Promiserunt  insuper  dicti  Stephanuset  Matildis  tamiu  datione 
elemosine  quam  in  venditione  terre  supradicte,  dicta  quinque  sextaria 
terre  semente  esse  quita  et  libéra  ab  omni  rediverentia,  exceptis  quatuor 
solidis  procensu  et  excepta  décima.  Promiserunt  insuper  dicti  Stephanus 
et  Matildis,  sub  dicte  fidei  datione,  quod  si  quinque  sextaria  terre  semente 
non  invenirentur  intègre  in  venditione  et  elemosina  supradictis,   quod 
ipsi  Stephanuset  Matildis  tcnerentur  perficere;  et  deperfectionefacienda 
si  necesse  fuerit  et  de  garandizationc  rerum  predictarum  ut  dictum  est 
facienda,  obligaverunt  dicti  Stephanus  et  Matildis  se  et  bona  sua.  In  eu  jus 
rei  testimonium  et  munimen,  nos,  ad  petitionem  dictorum  Stephani  et 

(1)  Copie    du  XVII' siècle,  A.  7,  n°  101. 


198  ARCHIVES    DE    LA    MAISON-UIEi; 

Malildis,  dicto  Mathco  istas  présentes  litterasdedimussigilli  nostri  muni- 
mine  roboratas.  Datum  anno  Domini  M°.  GG°.  quinquagesimo  sexto, 
mense  novembris. 


GCLXXXIII. 

De  terris  apud  Villam  in  Blado  (I). 

Novembre  1256. 

Omnibus  présentes  litteras  inspecturis,  ego  Theobaldiis  de  Malueriis, 
miles,  salutem  in  Domino.  Novcritis  qiiod  de  quin(iue  sextariis  terre 
semente  que  Stephanus  Milet,  de  Villa  in  Blado,  et  Matildis  ejus  uxor, 
habebant  ex  bercdilagio  dicti  Stephani,  moventibus  sitis  apud  VlUam  in 
Bladum  in  quinquc  peciis  terre  partim  in  censiva  mea,  parlim  in  censiva 
donius  elemosinarie  de  Castroduno,  et  partim  in  censiva  Marie  la  Gail- 
larde, pro  indivise,  dicti  Stephanus  et  Matildis  in  mea  prescntia  constituti, 
Matbeo  de  Villa  in  Blado,  clerico,  (ilio  dcfuncli  Kadulphi  Vetule,  dede- 
runt  et  in  puram  et  perpetuain  elemosinam  concesserunt  unum  sexta- 
rium  dicte  terre  semente,  promittentes,  per  fidem  suam  in  manu  nostra 
corporaliter  prestitam,  quod  contra  dictam  elemosinam  jure  hereditagii, 
dotis,  sive  dotalicii,  vel  quolibet  alio  jure,  per  se  vel  per  a!iam  non 
venientin  futurum.  Recognoverunt  insuper  dicti  Stephanus  et  Matildis 
dicta  quatuoi'  sextaria  terre  semente  residua  diclo  Matbeo  vendidisse  cl 
nomine  vendilionis  in  perpetuum  concecisse  pro  sexdecim  libris  turo- 
nensium,  de  quapecunia  dicti  Stephanus  et  Matildis  se  tenuerunt  coram 
nobis  plenarie  pro  pagatis,  lide  ipsorum  média  in  manu  nostra  corpo- 
raliter preslita,  promittentes  quod  contra  dictam  venditionem  jui-e  here- 
ditagii, dotis,  sive  dotalicii,  vel  quolibet  alio  jure,  perse  seu  per  alium, 
aliquatenus  non  venicnt  in  liitmuiu ;  et  promiserunt  dicti  Stephanus  et 
Matildis,  sub  dicte  fidei  datione,  se  dicto  clerico  et  ejus  liercdibus  dictas 
venditionem  et  elemosinam  ad  usus  et  eonsuetudines  dunensis  patrie 
contra  omnesgarandirc.  Promiseruntinsuperdicti  Stephanus  et  Matildis, 
tam  in  datione  elemosine  quam  in  venditione  dicte  terre,  dicta  quinque 
sextaria  terre  semente  esse  quita  et  libéra  ab  omni  rediverentia,  exceptis 
quatuor  solidis  pro  censu  et  excepta  décima.  Promiserunt  insuper  dicti 
Stephanus  et  Matildis,  sub  dicta  lide  sua,  quod  si  (piinque  sextaria  terre 
semente  non  invenirentur  intègre  in  venditione  et  elemosina  supradictis, 
quod  ipsi  Stephanus  et  Malildis  tenerentur  perlicere  ;  et  de  perl'ec- 
lione  facienda,  si  necesse  fuerlt,  et  de  garandizationc  terrarum 
predictarum  pro  ut  dictum  est  facienda,    ipsi   Stephanus  et  Matildis 

(1)  Copieilu  xvir  siècle,  A.",  U'  11)8. 


DB   CHATKAUDUN.  199 

obligaveruntse  et  omnia  bona  sua.  Et  quia  dicti  Stephanus  et  Matildis  de 
dictis  quatuor  solidis  censualibus  de  quibus  ad  me  duo  solidi  censuales 
pertinent,  dictos  duos  solidos  miclii  vel  mandato  meo  consueverant 
reddere  apud  Matuerias,  ego  Theobaldus,  ad  preces  bonoruni  [virorum] 
et  araore  Dei,  concessi  dicto  Matheo  et  ipsius  heredibus  quod  ipse 
Matheus  et  heredes  sui  niichi  et  heredibus  nieisdecetero  rcddent  dictos 
duos  solidos  censuales  ajiud  Castrumdunum  in  qualibet  nativitate 
béate  Marie  Virginis.  Volui  etiamet  concessi  quod  ego,  seu  heredes  mei, 
non  possumus  de  cetero  dictuni  Matheum  vel  heredes  suos  capere  aiilii, 
reddere  dictos  nieos  duos  solidos  censuales  quani  in  diclo  loco  apud 
Castrumdunum  noviterconstituto.  In  cujus  roi  lestimonium  et  muni- 
men,  ego,  ad  petitionem  dictorum  Stephani  et  Matildis,  dicto  Matheo 
dedililteras  sigillo  meo  proprio  sigillatas.  Datum  anuo  Domini  M".  GG°. 
quinquagesimo  sexto,  mense  novembris. 


CCLXXXIV. 

De  iiemore  de  Bello  Visa  inter  Kordas  et  Fontem  Marie  ('). 

Juillet  1257. 

Ego  Ysambardus  de  Sancto  Deodato,  caslellanus  Castriduni,  notum 
facio  universis  présentes  litteras  inspecturis,  quod  cum  verteretur 
contentio  coram  me  inter  Michael  Senglier  ex  una  parte,  et  magisirum 
et  h'atres  Elemosine  Castriduni  ex  altéra,  super  hoc  quod  dictus Michael 
petebatcoram  me  et  injure  a  dictis  magistro,  et  fratriims,  quod  ipsi 
nemus  de  Bello-Visu,  situm  inter  Bordas  et  Fontem  Marie  et  fiindum 
terre  dicti  nemoris  quod  tenebant  et  possidebant  extra  suam  maiium 
ponprent,  cum  dictus  Michael,  ad  cujus  leodum  dictum  nemus  sine  medio 
dignoscitur  pertinere,  non  vellet  nemus  predictumponi in  manumortua 
vel  etiam  remanei'e;  item  verteretur  contentio  coram  me  inter  dictos 
magistrumetl'ratresex  una  parte,  etPetrum  deMesio.militcm,  exaltera, 
super  hoc  quod  dicti  magister  et  fratres  petebant  coram  me  et  jure  a 
dicto  Petro  quod  ipse  bonus  Iitis  pro  ipsis  magistro  et  fratribus  in  se 
susciperet  contra  dictum  Michaelem,  et  quod  idem  Petrus  dictum  nemus 
eisdem  magistro  et  Irati'ibuserga  dictum  Michaelemdeflenderet  et  peni  tu  s 
liberaret,  cum  idem  miles  se  obligasset  ad  hoc  erga  dictos  magistrum  et 
fratres  per  litteras  sigillo  suo  proprio  sigillatas,  sicut  idem  miles 
conlessus  fuit  coram  me  :  tandem  de  honorum  virorum  consilio,  ita  luit 
compositum  etpaciticatum  inter  dictos  Michaelem  Senglier,  magistrum 
et  fratres  et  dictum  Petrum  ;  quod  dictus  Petrus  pro  bono  pacis  dédit  et 

;i)  Copie  du  xvu'sièolt),  A.  7,  n"  118. 


200  ARCHIVES    DE    LA    MAISON-DIEU 

solvit  dicto  Michaeli  decem  libras  duaensium  el  dicti  magister  et  fratres 
siiniliU'i-  pro  bono  pacis  dedcrunt  et  solvcrunt  dicto  Michaeli  centum 
solidos  duiionsiiim,  et  dictus  Micliacl  por  lidciii  suaiii  iii  manu  moa  pros- 
titil  corporalcni  [promitlcns]  qiiod  dictos  magislniin  cl  IVatres  super 
dicto  nemore  de  cetero  nuUalonus  molestabit.  Immo  eisdem  magistro  et 
fralribus  in  pcrpetiuini  quitavil  oinnc  jus  et  domiuium  quod  habebal 
scu  babcre  poterat  in  dicto  nemore  et  l'undo  ncinoris,  volcns  cl  concédons 
idem  Micliacl,  ijuod  ipse,  vel  ejus  heredes,  non  possintdecelerocompel- 
lere  dictos  magistrum  et  fratres  dictum  nemus  extra  suani  manum 
ponere  nec  eliam  molestare.  Immo  promisil,  sul)  dicta  fide  sua,  idem 
Micliacl  eisdem  magistro  et  fratribus  in  postcrum  dictum  nemus  sicut 
dominus  feodi  garandire.  De  qua  garandizatione  facienda,  obligavit  se 
et  oninia  bona  sua  nec  non  et  heredes  suos.  In  eu  jus  rei  testimonium 
et  memoriam,  ad  preces  et  pelitiones  dictorum  Michaelis  et  Pétri,  dedi 
dietis  magistro  et  fratribus  istas  présentes  litleras  sigilli  mci  munimine 
roboratas.  Datum  anno  Domini  M°.  GC°.  quinquagesimoseptimo,  mense 
julii. 


GCLXXXV. 

De  lerra  apud  Porclieroiivillam  (1). 
Décembre  125S. 

Omnibus  présentes  litterasinspccturis,  Oflicialis  aichidiaconi  Duncn- 
sis,  salutem  in  Domino.  Noveritis  quod  in  nostra  presentia  constituti, 
Ginotus  de  Planta  et  Ascelina  ejus  uxor,  recognoverunt  se  vendidisse  et 
nomine  venditionis  in  perpetuum  concessisse  magistro  et  fratribus  Ele- 
mosine  Caslridiini,  medietalem  lotius  terre  quam  dicebant  se  babere  et 
habebant  apud  Porcheronvillam,  dimidium  modium  contincnlem  et 
incdiclatcm  partis  suc  quam  habebant  in  quodani  babergamento",  in 
dicto  loco  sito,  que  omnia  sita  sunt  in  allodiis  domini  comitis  Blesensis, 
partim  in  censiva  ut  dicitur  monachorum  de  Tyrone,  et  partim  ut 
dicitur  in  censiva  templariorum,  pro  viginti  libris  dunensis  monete, 
de  qua  pecunie  sunima  dicti  vendilorcs  se  tenuerunt  coram  nohis 
plenarie  pro  pagatis  in  pecunia  numerata,  lide  média  in  manu  nostra 
corporaliter  prcstita  :  promittentes  quod  contra  dictam  yenditionèm  jure 
heredilagii,  dotaiicii,  seu  quolibet  jure  alio,  per  se  scu  per  alium  non 
vcnicnt  in  futurum.  Immo,  sub  dicte  tidei  datione,  promiserunt  dictam 
vendilionem  contra  omnes  ad  usus  et  consuetudines  dunensis  patrie 
garandire.  Que  predicta  recognoverunt  dicti  Ginotus  et  Ascelina  vendi- 

(1)  Copies  du  XVII'  siècle,  A.  1,  n°  il'.';  du  xviii',  A.  >■■,  n-  207. 


DE   CHATEAUDUN.  201 

disse  diclis  magistro  et  fratribus  quita  et  libéra  ex  omni  honere  et 
redeverentiis,  exceptis  décima  et  censu.  Hanc  autem  venditionem 
voluerunt,  ratam  habuerunt  et  concesserunt,  magister  Lambertus  dictus 
le  Comte,  clericus,  et  AgneslaPichonesseet  promiseruntcontra  de  cetera 
nullatenus  devenire,videlicetdicta  Agnes per  fidem  suam  in  manunostra 
prestitam  corporalem.  In  cnjus  rei  testimonium  et  munimen,  nos, 
ad  preces  et  petiliones  dictarum  partium,  dictis  magistro  et  fratribus 
dedimus  présentes  litteras  sigilli  nostri  munimine  sigillatas.  Datum 
anno  Doniini  millesimo  ducentesimo  quinquagesimo  octavo,  meiise 
decembris. 


GCLXXXVI. 

De  duodecitn  denariis  apud  Memilon  (1). 

■  Février  );59. 

Ego  Fulcho  de  Mesmillon,  miles,  notum  facio  omnibus  tam  presen- 
tibus  quam  futuris,  quod  ego,  pro  meo  anniversario  ceiebrando  in 
Elemosina  Castriduni  cum  decessero,  pauperibus  dicte  Elemosine  et 
fratribus  ibidem  commorantibus  dedi  et  in  perpetuam  elemosinam 
irrevocabiiiter  concessi  duodecirn  denarios  censuales  cum  omni  jure  et 
dominio  ad  dictum  censura  pertinente,  quos  dicebam  me  habere  et 
habebam  sitos  super  terram  Hamelini  de  Fossa  Aucherii,  adherentem 
•vineis  de  Montrionis,  circa  duo  sextaria  terre  semente  continentem. 
Quam  elemosinam  promisi  nullatenus  de  cetero  revocare.  Inimo  dictam 
elemosinam  promisi  dictis  pauperibus  et  fratribus  in  posterum  garan- 
dire  et  de  dicta  garandizatione  facienda  eisdem  obligavi  heredes  meos. 
In  cujus  rei  testimonium  et  memoriam,  ego  dedi  dictis  pauperibus  et 
fratribus  présentes  litteras  sigilli  mei  munimine  roboratas.  Datum 
anno  Domini  M°.  GC°.  quinquagesimo  uono,  mense  februario. 


GCLXXXVII. 

Ue  domo  dicta  de  Foro  (î). 
Février  li;59. 

Ego,  Ysembardus  de  Sancto  Deodato,  castellanus  de  Castriduno  et  de 
Carnoto,  notum  facio  universis  fam  presentibus  quam  futuris  quod 
cum  contentio  verteretur  coram  me  inter  procuratorem  et  fratres  domus 

(I;  Original,  It.lli.  -   Copies  <lu  xvir  siècle,  A.  7,  n°  38  ;  du  xvmS  A.  S.  n-  18  ). 
(2)  Original.  B.  i6. 


202  ARCHIVES  DE    LA    MAISON-DIEU 

Dei  de  Castriduno  ex  una  parle,  et  Bernardum  Letanneiir  et  Rosetani 
ejus  uxorem  ex  altéra,  super  hoc  qiiod  dicta  Roseta  dicebat  se  esse  lie- 
redein  propinquiorem  dcfiincli  Tlioobaldi  de  Foro  et  ideo  petcbal  ra- 
tioiie  successionis  cl  propiiiquitalis  in  conlcutione  a  diclis  procuralore 
etfratribus  medietatem  cujusdam  domus  in  qiia  manebat  diclus  Theo- 
baldus,  tempore  quo  decessit,  sitani  juxta  domuni  defuncti  Gyrardi 
Goicharl,  modielaleni  cujusdam  rupis  sitam  ia  cuueo  beali  Andrée  de 
Caslriduno,  et  ununi  arpenluin  vinec  silum  in  vico  qui  dicilur  Escures, 
que  luerant  predicli  Thcobaldi  ;  diclis  procuralore  et  fralribus  in  con- 
Irarium  dicentibus  dictatn  Rosctam  non  iiabcrc  jus  petendi  predictum 
ex  eo  ({uod  diclus  dclunclus  Tlieobaldus  omnia  prcdicla  adquisieral  cl 
in  sua  ultima  volunlate  preceperal  defuncio  Ernaudo  le  Faupier,  de- 
funclo  Gaufrido  de  Capelia  et  defuncio  Âmiolo  de  Aureliano,  executo- 
ribus  suis,  quod  predicla  vcnderenl  et  pro  ejus  del'uncli  Theobaldi 
anima  pauperibus  erogarent.  Qui  dicti  executores  potestate  hereditaria 
adiclo  defuncio  Theobaldo  super  hoc  bonorum  ducti  consilio  Elemosine 
Gastriduni  et  fralribus  ibidem  commoranlibus  dictas  medietates  domus 
et  rupis  et  dictuni  arpcntum  vinee  in  perpotuam  elemosinam  dederunt 
et  in  perpetuum  concesserunt.  Ad  que  probanda  dicli  procuralor  et 
fralres  produxerunt  coram  me  quamdam  litteram  sigillo  lionorabilis 
viri  Nicholai  quondam  archidiaconi  Duncnsis  sigillalam,  et  duos  tesles, 
videlicel  :  GuarinuDi  Ghufm  et  Micliaelem  dictum  Menjaille,  qua  liltera 
inspecta  cl  audila,  et  leslimonio  dictorum  leslium  audito,  et  etiam 
intelleclis  rationibus  quas  dicli  procurator  et  fralres  proposuerunt  con- 
tra dictos  Bernardum  et  Roselam  el  diclis  parlibus  termino  assignato, 
de  assensu  ipsarum  parlium  coram  me  ad  audiendum  jus  super  premis- 
sis,  ego,  cum  mullis  bonis  aiiis  in  plcnis  assisiis  pro  finale  judicio 
respeximus  et  adjudicavimus,  quod  de  jure  omnia  predicla  dicte  elemo- 
sine quila  et  libéra  in  perpetuum  reraanerenl.  Qui  dicti  procurator  et 
fratres  post  dictum  judicium  noslrum  diclis  Bernardo  et  Rosete  ad 
preces  el  petilionem  meam  et  aliorum  bonorum,  graliam  l'acientes 
eisdem  dederunt  centum  solidos  monete  currenlis  in  Dunensi ,  el  in 
presenti  coram  me  solverunt.  Et  dicti  Bernardus  el  iloseta  propler 
graliam  eisdem  (aclam,  per  lidem  suam  in  manu  mea  corporaliler  pres- 
tilam,  promiserunt  quod  super  premissis  diclos  procuralorcm  cl  fralres 
de  celero  nullatenus  moleslabunt  nec  trahent  [in  causamj.  In  cujus  rei 
teslimonium  cl  nn-uioriam,  ego,  ad  preces  et  pelilionem  diclarum 
parlium  presenlibus  lilleris  sigilluin  nicum  appouere  dignum  duxi. 
Aclum  anno  Domini  M°.  GG°.  quinquagesimo  nono,  mense  februarii. 


DE    CHATEAUDUN.  203 

CCLXXXVIII. 

De  domo  in  Teneria  Castriduni  (1). 

Juin  12[J9. 

Universis  présentes  litteras  inspecturis,  Officialis  archidiaconi  Dii- 
nensis,  salutcni  lu  Domino.  Noveritis  quod  in  nostra  presentia  consti- 
tuti,  Guillelmus  de  Orsonvilla  et  Hysabella  ejus  uxor,  recognoverunt  se 
cepisse  a  procuratore  et  a  IVatrilnis  Elemosine  Castriduni,  mediotatem 
cujusdam  donuis  que  cisdem  devenerat  ex  donatione  Tlieobaldi  dicti 
Nereit,  quani  habebant  dicti  procurator  et  fratres  sitam  in  Teneria  Cas- 
triduni, inter  doinutn  Gaufridi  Biote  et  domum  dcfuncti  Arnulpbi  Belle 
Jovente,  junctam  etiani  pro  individuo  alii  medietati  domus  ipsorum 
Guilleimi  et  uxoris  pro  quadani  annua  pensionc,  videlicet  :  pro  pen- 
sione  decem  solidorum  monete  currentis  in  Dunensi  a  dictis  Guillelmo 
et  uxore  et  coniin  beredibus  in  perpetuum  solvenda  in  quoli])et  festo 
sancti  Rcniigii  dictis  procuratori  et  fratribus.  Promiserunt,  insuper  et 
tenentur  dicti  Guillelmus  et  uxor  censum  et  rediverencias  dicte  medie- 
talis  domus  annuatim  solvere  et  ipsam  snis  propriis  sumptibus  bono 
statu  tenere.  Tenentur  insuper  prout  promiserunt  dicti  Guillelmus  et 
uxor  deliberare  dictos  procuratorein  et  fratres  de  paccionibus  et  debito 
in  quibus  tenebantur  erga  Jobannem  de  Parvo  Ponte  seu  dictura  Gode 
ralione  dicte  domus.  Volucrunt  insuper  et  concesserunt  dicti  Guillelmus 
et  uxor  quod  si  deticerent  in  solutione  dicte  peusionis,  qua  predicla 
pensione  non  soluta,  possent  assignare  et  capere  in  qualibet  parte  dicte 
domus.  Volucrunt  insuper  et  concesserunt  dicti  Guillelmus  et  uxor 
quod  si  contigeret  quod  dicta  domus  combureretur  vel  devastaretur 
casu  ex  fortuito,  post  factum  iucendium  seu  devastationem,  per  trien- 
nium  deticerent  dicti  Guillelmus  et  nxor  vel  eorum  heredes  in  solu- 
tione dicte  pensionis  faciende,  quod  tam  cito  clapso  dicto  triennio  pos- 
sent dicli  procurator  et  fratres  de  tota  platea  dicte  domus  de  medietato 
que  fuit  ipsorum  Guilleimi  et  uxoris  quam  de  medietate  que  fuit  ipso- 
rum procuratoris  et  fratrum  suam  possent  in  perpetuum  plenarie  lacère 
voluntatem,  sicut  de  re  eorum  bereditaria.  De  bis  autem  omnibus 
tencndis  et  firmiier  observandis  obligaverunt  dicli  Guillelmus  et  uxor 
eo  modo  quo  divisum  est  superius  dictam  medietatem  domus  sue  et 
eorum  beredes  per  fldem  suam  in  manu  nostra  corporaliter  prestitam. 
In  cujus  rei  testimonium,  nos,  ad  petitionem  dictorum  Guilleimi  et 
Hysabelle  ejus  uxoris,  dictis  procuratori  et  fratribus  nostras  présentes 

(I)  ("o|iieS  du  ïvii«  siècle,  A.  7,  n'S?. 


204  ARCHIVES   DE   LA    MAISON-DIEU 

litteras  dedimus  sigillo  nostro  sigillatas.  Datum  anno  Domini  M",  ducen- 
tesimo  quinquagesimo  nono,  mense  junio. 


GGLXXXIX. 

De  admodiatione  terre  de  Heaumonfontaine  (1). 

Novembre  1259. 

Universis  présentes  litteras  inspecturis,  magister  Guillelmiis  de  No- 
viaco,  canonicus  Carnotcnsis,  prebendarius  apud  Blandenivillam,  salu- 
tcm  in  Domino.  Noverilis  quod  in  mea  presentia  conslitiitus,  Petriis 
dictus  Muriau  recognovit  se  cepisse  a  procuratore  et  Iralribus  domus 
Dei  de  Castriduno  totain  terrain  eorum  ijuam  iial)ent  apiiil  Heaumon- 
fontaine in  parocliia  de  Blandcmvilla  usque  ad  diiodecim  annos  continue 
venturos  ad  lirmam,  ita  quod  dictam  terram  colet  in  dictis  duodecim 
annis  seriatim  suis  propriis  sumptibus  et  fructus  suos  faciet.  Et  pro 
predicta  fuma  quolibet  anno  dictorum  duodecim  annorum  quicqnid 
contingat  dimidiuni  modium  liladi  ad  valorem  biadi  crescenlis  in  dicta 
terra  ad  mensuram  Garnoli  suis  propriis  sumptibus  in  domo  dictorum 
procuratoris  et  fratrum  de  Bojastre  in  octabis  cujuslibet  fesli  sancti 
Remigii,  dictis  procuratori  et  fratribue  tenebitur  reddere  et  persolvere. 
Rediverentias  vero  dicte  terre,  si  que  fuit,  tenebitur  reddere  annuatim 
dictus  Petrus  nomine  dictorum  procuratoris  et  fratrum,  non  de  suo  sed 
de  tirma  dicte  terre.  Has  autem  pactiones  et  promissiones  predictas 
dictis  duodecim  annis  durantibuspromisil  dictus  Petrus  pcr  (idem  suani 
in  manu  nostra  corporaliter  prestitam  lirmiter  lenere  et  inviolabiiiter 
observare.  De  his  autem  paclionibus  tenendis  et  tlrmiler  observandis 
dédit  dictus  Petrus  plegios,  vidolicet  :  Rernardum  clericum,  Reginal- 
dum  Veillart,  Robinum  le  Desree,  Theobaldura  le  Gouturier,  Odonem 
Petit  Vilain  et  Stepbanum  Rotru.  Qui  ad  petitioncm  dicti  Pétri  de  pac- 
lionibus predictis  lirmiter  tenendis  se  plegios  consliluerunt  quilibet 
in  solidum,  et  se  supposuerunt  juridictioni  nostrc  ubicumque  e.ssent 
et  se  et  sua  transferrent.  In  cujus  rei  teslimonium  et  mnnimen  presen- 
tibus  litteris  sigillum  nostrum  duximus  apponcndum.  Actum  anno 
Domini  M°.  GG°.  L°.  nono,  mense  novembri. 

(Sceau  de  Guillaume  de  Neuvij). 

(I)  Oripinn',  B.  IS!) 


DE    CHATEAUDUN.  205 


CGXG. 


De  terris  apud  Villam  in  Blado  (I). 
Novembre  1259. 

Omnibus  présentes  lit teras  inspecturis,  Officialis  archidiaconi  Diinen- 
sis,  salutem  in  Domino.  Noveritis  qiiod  in  nostra  presenlia  constituti, 
Robertus  de  Villa  in  Blado,  clericus,  nepos  defuncli  Odonis  quondam 
magistri  Elemosine  Castriduni,  Burgela,  ejus  soror  et  ejus  maritus,  in 
perpetuum  quitaverunt  quicquid  juris  habebant  et  babere  poterant  in 
emplionibus  terrarum  quas  Petrus  Martescbe  et  Tbomas  dictus  Bos 
vendiderant  apud  Villam  in  Bladiim  et  in  aliis  emptionibus  lerrarum  factis 
tam  nomine  dicti  Robini,  quam  patris  etmatrisejus,  seudefuncti  Malhei 
(ratris  dicti  Robini,  tempore  magistratus  defuncti  Odonis,  procuratori  et 
fratribus  domus  Dei  de  Castriduno.  Que  emptiones  terrarum  continent 
circaquatuordecimsextaria  terre  semente.  Et  promiserunt  dicti  Robinus, 
Burgeta  et  ejus  maritus,  pcr  fldem  suam  in  manu  nostra  corporaliter 
prestitam,  quod  in  predictis  terris  nichil  de  cetero  reclamabunt,  nec 
super  predictis  terris  dictos  procuratorem  et  fratres  de  cetero  nuUatenus 
molestabunt.  Dicti  vero  procurator  ei  fratres,  tamproquitationepredicta 
quam  ex  benignitate  eorum,  dederunt  et  reddere  promiserunt  dicto 
Roberto  annuatim  quamdiu  vixerit  ad  usum  scolasticum  quadraginta 
solidos  dunensium  in  quolibet  festo  Omnium  Sanctorum.  Quitaverunt 
insuper  et  dederunt  dictis  procuratori  et  fratribus  dicti  Robertus,  Burgeta 
et  ejus  mai'ilus,  quicquid  juris  babebant  et  babere  poterant  in  domo  de 
Pertuiset  quam  tenent  et  in  duobus  sextariis  terre  semente  vel  circa  que 
acquisierat  dictus  Odo  tempore  quo  erat  magister  dicte  Elemosine  et 
dictis  procuratori  et  fratribus  tenendis  et  in  perpetuum  possidendis  post 
dccessum  dicte  Burgete.  Hanc  aulem  donationem  et  quitationem  fece- 
runt  et  fimaverunt  per  fidem  suam  in  manu  nostra  corporaliter  pres- 
titam dicti  Robertus,  Burgeta  et  ejus  maritus.  Quitaverunt  insuper  in 
perpetuum  et  dederunt  dicti  Robertus,  Burgeta  et  ejus  maritus  dicte 
Elemosine  medietatem  aliarum  terrarum  residuarum  quas  tenent  apud 
Pertuiset  post  ejus  Burgete  decessum  si  sine  herede  decesserit,  vel  si 
hères  ejus,  post  ejus  Burgete  decessum,  decesserit  antequam  perveniat 
ad  legitimam  etatem  ;  que  medietas  terre  ad  dictam  Elemosinam  pertinet 
ex  emptione  facta  a  dicto  defuncto  Odone  de  defuncta  Ysabella  quondam 
sorore  sua,  que  medietas  predictarum  terrarum  fuit  predicte  Ysabelle, 

(I)  Copies  du  XVII-  siècle,  A.  1,  n»  1  Ul  ;  Ju  XTilI-,  A.  8,  n°  212. 


206  .         ARCHIVES    DK    LA    MAISON-DIEU 

Contra  autcm  islas  quitaliones  et  concessiones  pro  ut  divisa  sunt.  promi- 
seriiDt  (licli  Robortus,  Biirgcla  elcjiis  maritii»  in  poslcriim  nullatenii.; 
contraire.  In  fiijiis  rei  teslinioniuni,  nos,  ad  preces  et  petitionem 
dictornm  Robcrii,  Bnrgete  et  ejusmariti,  dedimus  dictis  procuratori  et 
fratribus  présentes  lilteras  sigilli  nosiri  niuniniine  roboratas.  Datum 
annoDoniini  M".  CC.  quinquagesimo  nono,  mense  novembris. 


CGXCI. 

De  quadam  riipe  in  cuneo  Beati  Andrée  apud  Castridunum  (1). 
Janvier  1260. 

Omnibus  présentes  litteras  inspecturis,  OfficialisarcbidiaconiDunen- 
sis,  salutena  in  Domino.  Noveritis,  quod  cum  Maria  uxor  Tlicobaldi  de 

Gruce  el  procurator  et  [fralres ]  et  possideni  comnnmiler  pro  iiidi- 

viso  quamdam  rupem  sitam  in  cuneo  Beati  Andrée  de  Caslriduno  in 

censiva  Gomitis  Blesensis  et  quamdam  doniu m  sitam inceusiva 

Henrici  Lenfant  armigeri  et  Martini  Basset  clerici  ;  que  domus  et  rupis 

ad  dictos  procuratorem  et  fratres  et  Mariam  devenerant a  dictos 

procuratorem  et  fratres  ex  donalione  defuncti  Tbeoijaldi  de  Foro  et  ejus 
executorum;  et  alia  medietas  ad  dictam  Mariam  ex  successione  [Marie] 
uxoris  dicti  Tbeobaldi  de  Foro;  quorum  Tbeolmldi  et  Marie  ejus  uxoris 

fuerunt  res  predicle.  Dictas  douium  et  rupem  partiti  fuerunt 

Maria  in  bunc  modum  :  quod  dicta  Maria  cum  assensu  et  volunlate 
niarili  sui  dictis  procuratori  et  fratribus  medietatem  suam  dicte  r[upis] 
et  per  tidem  suam  in  manu  nostra  corporaliter  prestitam  sponlanea  et  de 
mandate  et  assensu  dicti  Theobaidi  de  Gruce  mariti  sui  penitus  resigna- 
[vit.  Insuper]  dicta  Maria  et  dictusTlieobaldusejusmaritus  dictis  procu- 
ratori et  fratribus  dederuntquindccimlibrasmonctecurrcntis  in  Dunensi. 
Quitaverunt  ^etiani  dicta  Maria  el]  Tiieobaldus  ejus  maritus  eisdem 
procuratori  et  fratribus  quicquid  juris   habebani,    si  quod  habebant, 

vel    babere    poterant    in  vasis    que  sunt  in  dicta  rupc aliis 

utcnsilibus.  Promitlentcs  per  dictam  lidem  suam  quod  in  prediclis 
rupe  et  vasis,  nicbil  de  cetero  rcclamarent  uec  facerent  rcclamari.  Dicti 

■vero  procurator  et  fralres Marie  medietatem  suam  dicte  domus 

in  perpcluum  quitaverunt  in  escambium  mcdietatis  predicle  rupis  et 
dictarum  quindecim  librarum  et  promiseruut  ad  iuvicem  dicti  procu- 
rator et  fralres  et  Maria  cum  assensu  dicti  mariti  sui  onuiia  predicta 
sicut  parlita  sunt  sibi  ad  iuvicem  in  posterum  [ad  usus]  el  consuetudines 
Dunensis  patrie  garandire  et  sese  ad  invicem  indampnes  reddere  et 

(1)  Original,  A    130. 


DE      CHATEAUDl^•.  207 

servare.  In  cujus  rei  testitroniuiii  et  memoriam,  nos  ad  preces  et  peti 
tionem     dictanun    partium,    sigillum    nostrum    presentibus    litteris 
dignum  duximus  apponendum.  Actum  anno  Domini  M°.  GG".  sexage- 
sinio,  mense  januarii. 


CGXCII. 

De  Poreheronvilla(l). 

Décembre  1260. 

Universis  présentes  litteras  inspectuhs,  Officialis  archidiaconi  Dunen- 
sis,  salutem  in  Domino.  Noveritis  quod  in  nostra  presentia  constituti, 
magister  LambertusLeconite,  clericus;  Ginotiisde  Planta  ;  Ascelinaejus 
uxor;  Joliannes  dictusSevinetBeatrix,  ejusuxor,  vendideruntet  noniine 
venditionis  in  perpetuum  concesserunt  magistro  Stephano  de  Doelo, 
canonico  Antisiodori  et  Stepliano  de  Cortermont  clerico,  fratribus 
domus  clemosine  de  Gaslriduno,  omne  illud  quod  habebant  vel 
habere  poterant  apud  Porcheronvillam  vel  circa,  seu  debebant  ex 
caduco  defuncte  Agnete  la  Pichonesse,  Tidelicet  :  semimodium  terre 
seniente  vel  circa,  et  totam  partem  quam  dicta  Agnes  iiabebat  in 
habergainento,  donio  et  grangia,  cum  pertinentiis  silis  apud  dictum 
locuna,  in  allodiis  comitis  ut  dicitur,  et  censivis  abbatis  et  conventus 
de  Tyrono  et  magistri  et  fratrum  militie  templi  in  Francia,  pro 
viginti  libris  monete  currentis  in  Dunensi,  de  quibus  dicti  venditores  se 
coram  nobis  tenuerunt  plenarie  pro  pagatis  in  pecunia  numerata, 
reniuiciantes  in  boc  lacto  omni  exceptioui  non  numerate  et  non  soluté 
pecunic.  Oaitaverunt  auteni  predieti  venditores  omne  ejus  quod  habe- 
baiit  vel  habere  poterant  in  dictis  rébus  vcnditis,  predictis  emptoribus  et 
corura  heredibus  et  successoribus  seu  ab  ipsis  causam  habentibus, 
predictum  jus,  duminiuni,  proprietatem  et  possessionem,  que  in  dictis 
rébus  babebant  in  dictos  etnptores  ex  nunc  penitus  transferendo  :  promit- 
tentes  dicti  venditores,  fide  in  manu  nostra prestita  corporali,  quod  contra 
dictas  venditioncm  quitationem  et  concessionem  per  se  vel  per  alium 
non  venient  in  l'uturum,  nec  in  predictis  rebiis  venditis  jurehereditario, 
caduci.  dotis,  dolalicii,  vel  ([uolibel  jure  alio,  perse  vel  per  alium  aliquid 
de  cetero  pètent  vel  facient  peti  nec  rcclamabunt  vel  facicnt  reclamari, 
nec  dictos  emptores  vel  eoruni  hercdes  seu  ab  ipsis  causam  habentes 
supradicta  emptione  molestabunt,  nec  facient  per  se  vel  per  alium  moles- 
tari.  Immo  omnes  res  et  singulas  venditas  dictis  emptoribus  et  eorum 
heredibus  et  successoribus  seu  ab  ipsis  causam  habentibus  contra  omnes 

(1)  l'oiiies  ilit  XVII' siècle,  A.  7,  iioUI  ;  d.i  xvjiv,  A.  8,  n» '2ilG. 


208  ARCHIVES    DE    LA    MAISON-DIEU 

ad  usus  et  consuetudines  Duncnsis  patrie  fideliter  et  firmiter  tenebunlur 
garandire.  De  qiia  auteiii  garaiidizationc  in  postenim  facienda,  dicti 
venditoros  ojjligaverunt  se  cl  liercdes  suos  et  omiiia  bona  sua  presentia  et 
futura  emptoribus  supradictis.  In  cujus  rei  teslinioniiim  et  niunimen, 
nosad  pctitionera  dictoruni  magistri  Lamberti,Ginoti,  Ascelinc,  Joban- 
nis  et  Beatricis,  diclis  emptori])iis  prcsontosdedimus  iitteras  sigilli  nostri 
muniiuine  roboratas.DatumannoDoniiniM".GC".LX",mensedeceiubns. 


CGXCIII. 

De  quadam  obligatione  censtis  de  Villa  in  Blado(l). 

Mars  126i. 

Omnibus  présentes  Iitteras  inspcclnris,  Tiieobaldus  de  Matueriis, 
miles,  saliitoni  in  Domino.  Noverilis  (juod  ego  obligavi  magistm  et  fra- 
Iribus  domus  elemosinarie  de  Caslriduno,  oninos  census  meos  quos 
habeo  et  possidco  ex  bcreditate  nieaapiid  Villam  in  Blado  vel  circa,  in 
feodo  Rocelini_dc  Mcmbcrolis,  militis,  cum  omnibus  jiiribus,  proventibus 
et  redibenliis  ad  dictuni  censum  pertinentibus,  reddendos  apud  Castri- 
dunum  in  dicta  Elemosina  quolibet  anno  in  festo  nativitatis  beale  Marie 
Virginis  usque  ad  viginti  aniios  continuos  et  complcndos,  pro  precio 
centum  solidorum  moneto  cunentis  in  Dunensi  micbi  jam  solutorum  in 
pecunia  numerata  a  diclis  magistro  et  fralribus  ex  causa  mutuimichi  ab 
eisdem  facti  :  promittensquod  contra  dictani  oiiligationom  durante  tormino 
venirenullatenusatlemptabo.  Immopromisi  eisdem  dictam  obligationem 
durante  termino  contra  omnes  ad  usus  et  consuetudines  Dunensis  patrie 
fideliter  et  firmiter  garandire.  In  cujus  rei  teslimonium  ego  predictis 
magistro  et  Iratribus  présentes  dcdi  Iitteras  sigillo  meo  proprio  sigillatas, 
per  quas  non  tantummodo  personam  meani,  sed  pcrsonas  uxoris  mee  et 
heredum  rneorum  volui  obligare.  Datuni  anno  Domini  M°.  GG".  sexa- 
gesimo  quarto,  inense  martio,  die  vencris  posf  annuntiationem  béate 
Marie  Virginis. 

CGXGIV. 

De  Villa  in  Blado  (2). 

Mars  1261. 

Omnibus  présentes  Iitteras  inspecturis.Officialisarchidiaconi  Dunensis, 
salutem  in   Domino.  Noveritis  quod  in  nostia  presentia  constitutus  et  in 

(Il  Original,  B,  (iUll,  ii»l.  -  (.dpio  (V-  xvn^ siècle,  A.  7,  ii"  100. 
(2;  Oiigiuul,  B.  690. 


DE    CHATEAUDUN.  209 

jiiro,  Theobaldus  de  Mathucriis,  miles,  vendidit  et  nomine  vendilionis 
in  perpelunm  coiieessit  niagistio  et  Iratribus  domus  elemosinc  de  Castri- 
duno  oumos  ccnsus  siios  cuiu  oiiiniJKis  juriluis  proventibus  et  redi- 
bcnliis  ad  diclos  cciisus  pertinentibus,  qiios  babebat  et  possidebat  jure 
hcredilai-io  apud  Villam  in  Blado  et  circa  in  fcodo  Roscelini  de  Membe- 
rolis,  miiitis,  pro  precio  cenlum  solidorum  monete  currentis  in  Dunensi, 
de  qiiibiis  dictas  TheoI)aldas  coram  nobis  se  tenait  planaric  pro  pagatiis 
inpccunia  niinierala;  renuncians  in  boc  facio  exception!  non  numérale 
pecunie  et  non  soluté.  Quitavit  aulem  predictus  Theobaldus  predictis 
magislro  et  fratribus  omne  jus  dominium  proprielatem  et  possessionem 
que  in  predictis  ccnsibus  babebat  vel  babere  poterat  seu  debcbat  coram 
nobis  in  futurum  predicta  jus  dominium  proprietatera  et  possessionem 
in  diclos  emptores  ex  nunc  penitus  transferendo,  Ode  média  in  manu 
nostra  corporalitcr  prestita,  promittens  (|uod  contra  diclam  venditioncm 
per  se  vel  per  alium  non  veniet  in  futurum,  nec  in  dictis  ccnsil.us,  prout 
superius  dictuui  est  venditis,  per  se  vel  per  alium  ratione  licreditagii, 
caduci.acquiramentiseuqualibet  alla  ratione,  per  se  velperaliumaruiuid 
de  cetero  reclamabit.  Immo  promisit,  per  diclam  lidem  suani,  diclam 
venditionem  predictis  magistro  et  fratribus  contra  omnes  ad  usus  et 
consuctudines  Dunensis  patrie  lirmiter  et  lidelitor  garandire  sub  pena 
decem  libran:m  monete  currenlis  in  Dunensi  et  quantum  ad  omnia  et 
singula  supradicla  proul  superius  fueiit  divisa  tirmilcr  tenenda  et  invio- 
labiliter  observanda  predictus  Tlieobaldus  se  et  sua  etheredes  suos  uni- 
versos  et  singulares  prcdiclis  magislro  et  fratribus  obligavit  specialiler  et 
expresse.  In  cujus  rei  tcslimonium  et  munimen,  nos,  ad  pelitionem 
dicti  Theobaldi,  predictis  magistro  et  fratribus,  islas  présentes  litteras 
dedimus  sigilli  uostri  nuinimiue  roboralas.  ActumannoDominiM".  GG°. 
sexagesimo  quarto,  mcnse  martio. 


CCXGV. 

LeFrigida-Terra(l). 

Mai  1264. 

Omnibus  présentes  litteras  inspecturis,  Officialis  arcbidiaconi  Dunensis 
salutem  in  Domino. Noveritis  quod  in  nostra  presentia  constituti  et  in  j  ure 
Liiardisprimogenila,  Agalbacl  Odelina,  tilie  et  heredes  defunctiTbome 
deli[icbevil]la  veudiderunt  et  nomine  vendilionis  in  perpeluum  conccsse- 
rant  magistro  et  fratribus  Elemosine  Castriduni  qiiamdam  peciam  terre 
quam  luibebant  sitam  apud  Frigidam   Tcrram,   in   ccnsiva    dictorum 

(1)  Original.  B.  674. 

14 


21  ARCHIVES   DE    LA    MAISON-DIEU 

magislri  et  fratnini,  tencndain  et  liabendam  a  dictis  magistro  et  fratribus 
[et  ejiis  siiccessoiil)Us]  iii  perpclumii  [)Ossidendaiii  pro  precio  [sexat;iiila 
el  quiiKiuc]  solidoriiin  luoiicle  ciirrciitis  in  Dunensi,  do  quibus  predicle 
Liiardis,  Agatha  et  Odclina,  se  lenueruiit  a  dictis  magistro  et  fratribus 
coram  nobis  pienaric  pro  pagatis  in  pccunia  numcrala.  llenuncianlcs  in 
boc  facto  oinni  cxceptioni  non  niimcrate  pccunie  el  non  soluté,  et  se  de 
dicta  terra  desessiciites  et  dictos  niagislniin  et  fralres  sessienles  et  sessiri 
petenics;  promitlenteseliani  quodconlra  dictam  vendilionem,  perfidem 
siiam  in  manu  noslra  corpoi-alitei-  prestilam,  por  se  vel  per  aiios  non 
venient  in  fuluruin  nec  in  predicla  peeia  terre  magistioet  fratribus  veii- 
dita,  ut  dictum  est,  alii|uid  de  cctero  pctent  nec  peti  facient,  nec  dictos 
magistrum  et  fratres  super  dicta  pecia  terre  jure  hereditagii  acquira- 
nienti,  caduci,  seu  quolibet  alio  jure  de  cetero  molesiabunl  nec  facient 
al)  ali(juibus  molestare.  Iii.uiy[)i-cdtctaui  venditinncm  preJiclis  magistro 
et  fratribus  contra  omnes  ad  ususet  cousucliuliiu'sDunensis  patrie  tenc- 
buntur  garandire.  De  qiia  garanditalione  in  poslrruni  facienda,  predictis 
magistro  et  il  alribus,  se,  beredes  suos,  et  omnia  bona  sua  presenlia  el 
futura  obligaverunt  specialiter  et  expresse,  et  ex  babuiidanti  de  garan- 
ditatione  predicta  facieuda,  ut  dictum  est,  constituerunt  se  (ideijussores 
et  principales  responsoi'es  erga  dictos  magisli-um  et  fratres  Jobanna 
Louvreer  relicta  Ricbardi  dou  Noyer  et  Odelina  Louvrccr  dicte  terre  de 

■voluntale  et  assensu  dictoruni  niagistri  et  IVatrum  Gaufridus 

comité  percipiet  et  babebit.  In  cujus  rei  tcslininuium  et  nuuiinuMi,  nos 
adpetitionem  dictarum  Liiardis,  Agallie  et  Odcline,  predictis  magistro 
et  fratribus  istas  présentes  litteras  dediraus  sigilli  noslri  muuimine 
roboralas.  Datum  amio  Domiui  millesimo  ÇC".  LX"  quarto,  mense 
mayo. 


CCXGVI. 

De  Villereto(l). 

Novembre  1264. 

Omnibus  présentes  litteras  inspecturis,  Officialisarcbidiaconi  Duneu- 
sis,  salutem  in  Domino.  Noveritis  quod  in  nostra  prcscntia  constituti,  el 
in  jure,  Guiliermus  dictus  le  Frère  et  Beatrix,  ejus  uxor,  vendiderunl 
et  nomine  vcnditionis  in  perpetuum  concesserunt  Jobauui  de  Castro  el 
Alicie  ejus  uxori,  quamdam  peciam  terre  circa  duodecim  minalas  lerrc 
semcnle  continentem  quam  babebant  sitam  ju\ta  niuros  Eiemosine 
Castriduni  de  Villerct,  in  feodo  Coliui  Becbet,   armigeri,  tenendaiu  et 

(1)  Original,  15.  I8i.  — Copies  du  xvn' siècle,  A.  7,  n«  9(i  ;  du  xvlii»,  A.  8,  u»210. 


CE    CHATEAUDUN.  211 

liabendama  diclo  Joliaiine  et  Aliciaejusuxorequietectpaciliceinpcrpc- 
tuum  possidendam  pro  precio  triginta  libraruni  nionete  currenlis  m 
Dunensc.  De  qua  peciiiiie  suinina  dicti  veiidilorcs  se  tcnuerunt  corain 
nol)is  a  diclis  cmptoribus  plenarie  jiro  pagatis  iii  pecunia  nuincrata  ; 
reminciautcs  in  hoc  l'acto  omiii  exceplioiii  non  numerate  pecunic  cl  non 
soluté.  Qiiitaverunt  autcui  predicti  vcndilores,  predictis  eniptoiibus, 
prcdictam  pociaiu  terre  ciun  omni  jure,  proprielato,  dominio  et  posscs- 
sione,  ([ue  habcbant  in  predictis  vel  habere  poterant  seu  expectabani, 
predicla  jus  proprietatem  doiuinium  et  possessioncm  in  dictos  emptores 
ex  nunc  penilus  transferendo  et  se  de  dicta  terra coranmobisdcsesierunt 
et  predictos  Jobanncm  et  Aliciaui  de  dicla  terra  sesierunt,pronnttentes, 
lidc  média  in  manu  nostra  corporaliter  prcstila,  dicti  vendiiores  quod 
contra  hujusmodi  venditionis  par  se  vel  per  alios  non  venient  in  futu- 
rum  nec  in  predicta  terra,  dictis  emptoribus  vcndita,  ut  dicluni  est,  jure 
hereditagii,  acquiramenti,  caduci,  dotis,  dolalicii,seudonalionisproptcr 
nuptias,  seu  quolibet  jure  alio  per  se  vel  per  alios  aliquidde  ceterorecla- 
mabiintnecracienlal)  aliquibusreclamari.  Immopromiserunt  dicti  vcndi- 
tores,  per  diclam  lidem  suam,  dictaui  venditioncm  coram  nobis  dictis 
cmptoribus  contra  omnes  lirmiter  et  lideliter  garandirc.  ])e  qua  garan- 
dizatione  dictis  cmptoribus  in  posterum  facienda,  dicti  venditores  se, 
lieredes  suos  et  omnia  bona  sua  mobilia  et  inmobilia  presentia  et  futura, 
cisdcm  obligavcrunt  specialiter  et  expresse  ;  etelianide  dicla  garandi- 
zatione  ut  dictum  est  facienda,  dicti  Guillermus  et  Beatrix  ejus  uxor, 
predictis  cmptoribus  in  contraplcgium  obligavcrunt  duodecim  minatas 
terre  seniente  sitvis  versus  Alonnam  contiguas  et  junctas  vie  que  duxit 
de  Alonna  ad  Coniam  in  feodo  Gnillermi  de  Bullainvilla,  dictoGuillermo 
jurehereditario  pertinentes.  Predicti  vero  Johannes  et  Alicia  ejus  uxor, 
prcdictam  peciam  terre  cuin  omni  jure  quod  habcbant  in  quadam  pecia 
vinee  sila  juxla  cimitcrium  Sancti  Lazari  de  Castriduiio  in  censiva 
prioris  Sancti  Egidii  de  Colle  et  quaradani  donium  cum  ccnsu  quam 
emerunt  idem  Jolianncs  et  Alicia  ejus  uxor,  constante  matrinionio  inter 
ipsos,  a  Gauh-ido  Gode,  milite,  et  quoddani  suppositum  cujusdam  platée 
que  est  magistri  et  fratruni  Elcmosine  Castriduni,  que  domus  et  suppo- 
situm site  sunt  in  vico  Béate  Marie  Magdalene  de  Castriduno  juxta 
caméras  dictorum  magistri  et  Iratrum  in  censiva  ipsorum.  Dcderuntct 
in  puram  et  perpetuam  elemosinani  concesserunt  predictis  magistro  et 
fratribus  Elemosine  Castriduni,  retento  sibi  quamdiu  vixerint  in  pre- 
dictis rébus  ususfructum  pro  annivcrsario  suo  in  ecclesia  dictorum 
magistri  et  fratrum  annuatim  facicndo.  Promittcnlcs  dicti  Johannes  et 
Alicia  ejus  uxor,  per  fidem  suam  in  manu  nostra  corporaliter  prestitam, 
quod  contra  hujusmodi  donalionis  et  conccssionis  per  se  vel  per  alios 
non  venient  in  futurum,  nec  ipsas  de  cetero  revocabunt  nec  facient  ab 
aliquibus  revocari.    In  cujus  rei  testimoniuni  et  muniraen,   nos,  ad 


212  ARCHIVES    DE    LA    MAISON-DIEU 

pcliliones  parliiim  prcdiclarum  istas  presenleslillcras  cura  impressionc 
sigilli  noslri  tligniim  duxiinus  robonire.  Daluin  anno  Doinini  M".  GG". 
scxagesiiiio  quarto,  niciise  iiovciubris. 


GGSGVII. 

De  viginti  quatuor  solidis  in  molendino  Danvau  (Ij. 

Mars  1265. 

Omnibus  présentes  litleras  inspecluris,  Officialis  Duncnsis  salulcm  in 
Domino.  Noveiilis  quod  in  iioslra  prcsenlia  conslitutus  el  in  jure,  Piii- 
lipus  de  Frovilla,  armiger,  rccognovit  se  doi)erc  niagistro  et  fralribus 
domus  Dei  de  Gastriduno  viginti  quatuor  soHdos  moncte  currenlis  in 
Dunensi  annui  redditus  pro  une  modio  bladi  quod  dicti  magister  cl 
fratres  habeljanl  quolibet  anno  rationc  domus  sue  in  molendino  Danvau 
super  sextapartcdicti  molendini  quodad  Robertumde  Gesilli  armigerum 
jure  bereditagii,  ut  dicitur,  pertinebat.  Ouos  viginti  quatuor  solidos 
idem  Philipus  promisit  se  rcddituros  quolibet  anno  dictis  magislro  et 
fratribus  in  quolibet  festo  Sancti  Remigii;  et  quantum  ad  boc  obligavit 
idem  Philipus  diciis  magistro  et  fratribus  et  domui  sue  predicte,  se  et 
heredes  suos  et  oninia  bona  sua  mobilia  et  inmobilia  presentia  et  futura 
quecumque  sint  et  ui)icumquc,  et  specialilor  et  expresse  dictum  molen- 
dinum  se  quantum  ad  boc  juridictioni  curie  nostre  ubicumque  se  trans- 
feiat  sine  advocalione  alterius  curie  sine  fori  susponcndo.  Insuper  dictus 
Pliilipus  rccognovit  in  jure  coram  nobis  quod  ipsc  et  iieredes  sui  lenentur 
et  debent  tenerc  dictum  molendinum  in  bono  statu  de  omnibus  consta- 
nientis  sine  aliqua  reclamalione  ab  ipso  seu  heredibus  de  dictis  consta- 
mentis  dicti  molendini  quibuscunque  dictis  magistro  et  fratribus  de 
cctero  faciendis.  Renuntians  in  hoc  facto  omni  exceptioni  cujuscunque 
deceplionis,  omni  exceptioni,  doli,  mali  et  fraudi,  omni  auxilio  juris 
canonici  et  civilis,  omni  usui.  consuetudini  et  statuto,  et  onnii  exceptioni 
sibi  conpetcnti,  vel  in  posterum  conferendi  rationc  rei  persone  seu 
(acti  et  omnibus  aliis  prorsus  exceptiouibus  et  allcgationibus  que  sibi 
possint  prodesse  et  dictis  magistro  et  fratrii)us  obesse  el  per  quas  possit 
venirc  contra  predictam  vel  aliquid  predictarum.  El  nos,  audila  confes- 
sione  ipsius  Pbilipi,  ipsum  Pbilipum  volentem  et  consenlientem,  et 
hcredcs  suos,  ad  solvendum  diclos  viginti  quatuor  solidos  quolibet  anno 
in  dicto  festo,  diciis  magistro  et  fralribus  et  ad  onuiia  predicta  in  scrip- 
tum  sentencialiter  condampnavimus.  In  cujus  rei  teslimonium,  nos,  ad 
lielitioncm  dicti  Pbilipi  presentibus  litteris  sigillum  noslrum  dignuin 

(l)  Origia.ll,  B.  3U3,  a°  1.  —  Copie  du  iTi:'  siècle,  A.  T,  u»  27. 


DE  CHATEAUDUN.  213 

duxiimis  apponontlum .  Datiim  anno  Doinini  M°.  CC.  LX".  quinio,  mense 
martii  circa  liiUMii. 


CCXCVIII. 

De  Porcheronvilla(l). 

Juillet  \%b. 

Universis  présentes  liltcras  inspecUiris,  Officialis  Diincnsis  salutom 
in  Domino.  Noveritis  qaod  iii  iioslra  prescntia  coiislitali  et  in  jure, 
Joliannes  de  Parisia  alutarius  et  Jolianna  ejiis  uxor,  quondam  lilia 
defnncli  Stopliani  Caillart,  recognoverunt  se  vendidisse  et  nominc  vcn- 
ditionis  in  pcrpetuum  concecisse  raagistro  et  fratribus  domiis  elemo- 
sinarie  de  Gastridiino,  très  niinatas  et  dimidium  terre  semente  bladi 
tcncndas  et  liajjendas  qnicte  et  pacifiée  possidendas  et  percipicndas  in 
uno  modio  Iiladi  terre  semente  qaem  iiabent  dicti  Joiiannns  et  Johanna 
ejns  uxor,  sitnni  apud  Porclieronvillam,  in  allodiis  domini  comitis  Blesis, 
insimnl  et  iii  una  pecia  ubi  voluenint  dicii  magister  et  fratres  et  sibi 
mclius  viderint  expedire  qnolicnscumqiic  terre  communes  cisdem  et 
Jolianni  quondam  filio  dicti  Stepliani,  fratris  dicte  Johanne,  uxoris  dicti 
Joliannis  de  Parisia,  erunt  partite  et  divise  inter  ipsos  et  debent  partiri 
infra  nativilatis  l)eati  Jobannis  Baptiste  proxime  venturam  pro  duodecim 
libris  turonensiuni,  de  quil)us  dicIi  Joliannes  et  Jolianua  se  teuuerniit 
coram  nobis  plenarie  pro  pagalis  in  pecunia  numcrata.  Renunciantes  iii 
lioc  facto  onini  exceptioni  non  numérale  pecunle  nec  soluté  seu  rccepte. 
Quitaverunl  ctiam  dicti  Jobannes  et  Jolianna  ejns  uxor,  dictis  emplo- 
ribus  eorumque  successoribus  vel  ab  ipsis  causam  babentibus,  omne 
jus  dominium  proprictaleni  et  possessionem  que  babebant  Tel  babcre 
poterant  seu  expeclabant  in  dictis  tribus  minatis  et  dimidia  terre  venditis 
prcdicta  jus  doniiuium  proprietatem  et  possessionem  per  traditioncm 
presentis  instrumenli,  ex  nunc  penitns  transferendo  et  diclos  emptorcs 
sesierunt  et  investierunt  et  se  desesierunt  nicbil  juris  in  dictis  tribus 
minatis  et  dimidia  terre  venditis  erga  se  retinendo;  et  profruclibus  et 
exilibus  dicte  terre  vendite,  obligaverunt  dicti  venditores,  dictis  empto- 
ribus,  omnes  fructns  et  proventus  Irium  minarum  et  dimidii  terre  quos 
babent  silos  apud  Porclieronvillam  iu  censiva  Andrée  majoris  de  Orson- 
villa,  videlicet:  dictas  très  miuatas  et  dicta  dimidia  minafa  in  diclis  allo- 
diis domini  comitis  Blesis  percipiendis  et  habcndis  a  dictis  emptoribus 
quolibet  anno  quousquc  dicte  très  alie  numérale  sint  a  diclo  modio 
separate.  Promittentes  tam  dictus  Joliannes  de  Parisia  quam  Jobanna 

(I)  Copies  du  xvii'  siècle,  A.  7,  iioSO:  du  xviii»,  A.  8,  n"î01. 


214  ARCHIVKS    DE    LA    MAISO\-DIEU 

ejus  uxor,  spontanca  vokinlale,  et  incoacla,  ncc  vi  nec  dolo  ab  hoc 
iiulucta,  fide  in  manu  nostra  prcstita  corporali,  quod  contra  islam  ven- 
ditionem  per  se  vel  pcr  alium  non  venicnt  in  futurum  nec  ctiam  de 
cctoro  rcvocabunt.  Iinmo  prcdictas  très  minalas  et  dimidia  terre  vcnditas, 
dietis  emptoribus  eorumque  successoribus  vel  ab  ipsis  causam  iiaben- 
tibus,  ad  usus  et  consuetudines  patrie  garandizabunt  et  dcflendent  contra 
omnos  et  ipsos  indampnes  observabnnt  nec  in  dietis  tribus  Piinatis  et 
dimidio  terre  vcndilis  jure  heredilagii,  caduci,  successionis,  arquira- 
mcn;i,  acquisitionis,  dotis,  dotalicii  aut  quolibet  alio  jure  aliquid  rccla- 
uiabunl  nec  facient  al)  aliquibiis  rerlaniari.  Insuper  dicti  Joiiannes  cl 
Jobanna  ejus  uxor,  recognoverunt  injure  coraui  nobis  se  vendidisse  et 
nominc  veudiliouisconcessisse  dietis  magislro  et  i'ratribus  omncs  fructus 
et  provcntus  totius  résidu!  terre  quam  habent  apud  Porcheronvillam  in 
qiioruniquc  domiuio  sila  sil  ait  augnslo  proxime  venturo  usque  ad  sex 
anuos  continuos  et  coniplcndos,  videlicet  usquc  ad  valorem  sex 
modiorum  per  médium  bladi  et  avene  tantummodo  in  dietis  sex  annis.. 
De  quibus  sex  modiis  per  médium  bladi  et  avene  dicti  magisler  et  fraft'es 
pcrcipicnt  quolibet  anno  in  (juolibet  auguste  unum  modium  quousque 
eisdcni  supradictis  sex  modiis  per  médium  bladi  et  avene  intègre  sit 
satisfactum,  pro  sex  libris  tnronensium,  de  quibus  sex.lihris  dicti 
Johannes  et  Joliauiia  ejus  uxor,  coram  nobis  se  tenuerunt  plcnarie  pro 
pagalis  iu  pccunia  numcrata.  llenunciautes  in  hoc  facto  omni  exceptioni 
non  numérale  peeunie  nec  soluté  seu  receptc,  proraittentes,  sub  prefalc 
fidei  datione,  ([uod  contra  istam  venditioncm  per  se  seu  per  alium  non 
venicnt  in  futurum  nec  etiam  rcvocabunt.  Immo  predictos  fructus 
exitus  et  proventus  dicte  terre  usquead  valorem  dictorum  sex  modiorum 
et  dictas  très  minatas  et  dimidium  eisdem  magistro  et  fratribus  in  per- 
petuum  garandizabunt  contra  omnes  et  dcflendent.  Pro  qua  garandiza- 
tione  facienda  de  omnibus  supradictis,  ut  supradictum  est,  dicli  vendi- 
tores  obligavcrunt  se  et  heredes  suos  et  omnia  bona  sua  mobilia  et 
inmobilia  presentia  et  futura  in  coutraplagium  assignaverunt  ad  usus  et 
consuetudines  predictos,  rcnunciantes  omni  exceptioni  cujuscumque 
deccptionis,  omni  auxilio  juris  canonici  vel  civilis,  omni  exceptioni  sibi 
competenti  vel  in  posterum  competituri  ratione  rei  personc  seu  facti, 
omni  usui  consuctudini  et  slatuto,  omni  exceptioni  doli,  niali  et  fraudi, 
omni  privilegio  crucis  assumple  et  assumendc  cl  omnibus  prorsus  aliis 
cxceptionibus  et  deffensionibus  tam  juris  quam  facti  per  quas  possinl 
vcnire  contra  premissa  vel  aliquid  premissorum.  Et  nos,  vondilorum 
audilis  coufcsslonuibus  ipsorum  ad  omnia  premissa  scntcncialiler  con- 
dampnamus.  In  cujus  rei  testimonium,  nos  ad  petitionem  dictorum 
Joliannis  et  Johanno  prcsentibus  litlcris  sigillum  nostrum  dignum 
duximus  apponendum.  Datum  anno  Domini  M".  CG°.  sexagcsimo  quinte, 
mense  julii. 


IIE    CHATEAUDt'N.  215 


CCXGIX. 

Vente  à  l'Aumône  par  Bourreau  de  Bardillières  de  5  mines  de  terre  sur  le 
chi  min  qui  va  de  ViUevi'que  à  Auvillier,  moyennant  20  livres  (1). 

Octobre  1265. 

Gie  Bourreau  de  Bai-dillcres,  chevalier,  fais  asavoir  atous  ceus  qui 
verront  ces  présentes  lettres,  que  je  e  vendu  et  par  non  de  vente  otraie 
a  touziours  mes  au  mettre  et  aus  frères  de  laumosne  de  Chelcauduu 
une  pièce  de  terre  contenant  environ  V  minées  seniense  assize  ou  chemin 
qui  vet  de  Villevesque  à  Auvillier  entre  les  terres  aus  dit  mestre  et 
frères  pour  le  pris  de  XX  livres  de  la  monnoie  courant  en  Dunays,  des 
quiex  je  me  tien  plenierement  pour  paie  en  deniers  nombrcz  et  renonce 
quant  a  cest  fel  a  toute  exception  de  deniers  nombrcz  et  neinie  paiez.  Je 
quite  au  dit  mestre  et  aus  frères  la  propriété,  la  possession  de  la  dicte 
terre  et  la  sciguorie,  parle  bail  de  ces  presen'es  lettres  et  men  dessezi  et 
en  sezi  les  diz  mestre  et  frères  et  promis  par  ma  foi  que  james  encontre 
ceste  vente  et  quitance  ne  vendroie  ne  ne  feroie  venir  par  nioy  ne  par 
autre  neni  demanderoie  ne  ne  feroie  demander  ainsays  promis  aus  dit 
mestre  et  frères  la  dicte  pièce  de  terre  a  garantir  contre  louz  aus  us  et 

aus  coustumes  de  Dunays comte  de  Biais  et  quant  a  ceste  garantie 

fera  fermement  et  leauraent  au  dit  mestre  et  aus  frères  je  leur  en  oblige 
nioy  et  mes  hoirs  et  tous  mes  biens  meubles  et  non  meubles  presens  et 
avenir  cspaciaument  et  expressément.  En  lesmoign  de  la  quele  choze, 
je  en  e  done  aus  diz  mestre  et  frères  ces  présentes  lettres  scellées  de 
mon  sceau.  Ce  fu  fet  lan  de  lincarnation  Notre  Seigneur,  mil  CG.  says- 
sante  et  cinq  ou  moys  doctouvre. 


CGC. 

De  quinque  minatis  terre  apud  Villam  Episcopi  (2). 

Octobre  1265. 

Omnibus  présentes  lilteras   inspecturis,  Officialis  archidiaconi  Du- 
ncnsis,  salutem  in  Domino.  Noveritis,  quod  in  nostra  presentia  consti 
tutus,  Borrellus  de  Bardilleriis,  miles,  vendidit  et  nomine  venditionis  in 
perpetuum  concessit  magistro  et  fratribus  Elemosine  Gastriduni  quinque 
minatas  terre  semeuse  quas  habebat  silas  super  viam  que  ducit  de  Villa 

(1)  Copie  du  XVII' siècle.  A.  7,  n»  G5. 

(2)  Copia  du  xvii*  siècle,  A.  7,  U0G4.—  Traduction  du  xviii',  A.  8,  n°  101. 


216  ARCHIVES   DE   LA    MAISON-DIEU 

Episcopi  apiul  Avillierinlcr  terras  dictonim  magislri  cl  fralrum  in  foodo 
Honrici  de  Bardilleriis,  armigeri,  tenendas  et  liabendas  a  dictis  empto- 
ribus  quiète  et  pacifiée  in  perpctiium  possidendas,  pro  precio  viginti 
libraruni  monele  curronlis  in  Diinonsi,  de  quiijus  dictis  viginti  lihris, 
dictas  venditor  a  dictis  cmptorilnis  se  tenait  coram  nobis  plenarins  pro 
pagato  in  pccania  nnmerata,  renuntians  in  hoc  facto  omni  cxccptioni 
non  nnnicratc  pocunie  et  non  soluté.  Qaitavit  cliam  predictus  venditor 
dictis  emptoril)us  predictas  quinque  niinatas  terre  semense,  cuni  omni 
jure  proprietatis,  doaiinii  et  possessionis,  que  vel  quas  habeljat  vel  in 
prcdictis  habere  poterat  seu  cxpectalwt,  predicta  jus  proprielateni  domi- 
nium  et  possessioncm  in  diclos  cmptores  per  Iraditionem  presenlis 
instrumenti  ex  luinc  penilus  transfercndo.  Promittons,  (idc  média  in 
manu  noslra  corporaliter  prestita,  dictus  venditor  quod  contra  iaijus- 
niodi  vendilioneni  per  se  vcl  alium  non  veniet  in  fulurum  ncc  in  prc- 
dictis quinque  minatis  terre  semense  dictis  emploribus  venditis,  ut 
dictum  est,  jure  hcreditagii,  acquiramenti,  caduci,  seu  quolibet  alio 
jure,  per  se  vel  per  alium  aliquid  de  cetero  reclamabit  nec  faciet  ab  ali- 
quibusreclamari.  Immo  promisit  per  dictam  fidemsuam  dictas  venditor, 
prcdictis  emptoribus,  dictam  vcnditionem  contra  omnes  ad  usas  et  con- 
suetadines  Dunensis  patrie  firmiter  et  fideliter  garandire.  De  qua  garan- 
dizatione  in  posterum  facicnda,  predictas  venditor  dictis  emptoribus  se 
beredesque  suos  et  omnia  bona  sua  prcsenlia  et  falura  obligavit  specia- 
liter  et  expresse.  Hanc  autcm  vcnditionem  volait  et  concessit,  laudavit 
et  approbavit  Johanna  uxor  dicti  militis,  promittens  coram  vcnerabili 
viro  magistro  Tbeobaldo  de  Villa  in  Podio,  decano  Dancnsi,  in  Pcrtico 
a  nobis  ad  hoc  specialiter  destinato,  per  fulem  suamin  manu  dicti  decani 
et  corporaliter  prestitam,  quod  contra  hujusmodi  vcnditionem  per  se  vel 
per  alium  non  veniet  in  futurum  nec  in  prcdictis  quinqae  minatis  terre 
semense  dictis  emptoribus  venditis,  ut  diclum  est,  ratione  hcreditagii, 
acquiramenti,  caduci,  dotis,  dotalicii,  vel  donationis  propter  nuplias, 
seu  qualibet  alla  ratione,  per  se  vel  per  alium  aliquid  de  cetero  recla- 
mabit ncc  facielabaliquibusreclaniari.  Immo  promisit  dicta  Johanna,  per 
dictam  lidcm  saam,  dictis  emptoribus  dictam  vcnditionem  contra  omnes 
ad  usus  et.  consuetudines  Dunensis  patrie  firmiter  et  fideliter  garandire  ; 
quantum  ad  hoc  se  et  heredes  suos  et  omnia  bona  sua  prcsenlia  cl  futara 
specialiter  obligando.  Actum  anno  Domini  M".  GG°.  LX".  quinto,  nicnse 
octobris. 


DE    CHATEAUDDN.  217 

ceci. 

De  quadraginta  solidis  ex  dono  Roberti  de  Villa  in  Blado  (1). 

Novembre  1265. 

Univcrsis  présentes  litlcras  inspecluris,  OfQcialis  Diinensis,  saliitcm 
in  Domino.  Novcrilis  quod  cnni  prociirator  et  Iratrcs  domus  Dci  de 
Caslridiino  tencrcntui'  Roberto  de  Villa  in  Blado,  clerico,  in  quadra- 
ginta solidis  nionetc  currcntis  in  Dimcnsi  annui  redditus  quamdiu 
■vivcret  idem  Robertus  pro  eo  quod  id  Robcrtus,  Burgefa  cjiis  soror,  et 
cjusdem  Biirgetc  maritns  eisdcni  per  lidem  suani  quitaverant  qiiid(iiiid 
juris  habebant  in  emptoribus  terranim  quas  Petrus  Martescha  et  diclus 
Bos  vendiderant  et  in  aliis  emptoribus  terrariim  faclis  tam  nomine  dicli 
Roberti  quam  patris  et  matris  ejusdem  Roberti, tempore  defuneti  Odonis, 
quondam  dicte  elemosine  magistri,  in  toto  circa  quatuordecim  sextarios 
terre  semense  continentibus,  pro  ut  in  quibnsdara  litteris  suis,  super  hoc 
confecfis,  et  sigillo  ipsorum  sigillatis  plcniiis  continelur.  Dictus  si(iuidem 
Robertus,  coram  nobis  constitiitus,  prcdictos  quadraginta  solidos  annui 
redditus  domino  Guarino  de  Villa  Nova,  decano  Sancti  Andrée  de  Gas- 
triduno,  dédit  contalit  et  cnncessit  percipiendos  ab  eodem  Guarino  quoad 
vixcrit  singulis  annis  eisdcm  terminis  et  eodem  modo  quibus  predic- 
tus  Robertus  eo  percipere  consueverat  et  quicquid  jure  habebat  idem 
Robertus  in  eisdem  quadraginta  solidis  quitavit  penitus  et  expresse 
dominoGuarino  memoralo  omnc  jus dominium possessioncm clactionem 
que  et  quas  habebat  in  eisdem  et  habcre  poterat  in-  eumdem  dominium 
G.  penitus  transferens  et  cedens  eidem,  nichil  jure  sibi  in  posterum 
relinens  in  eisdem.  Ipsi  aulcni  procurator  et  h'atres  translationes, 
donationem  et  cessioncm  prediclas  ratas  habent  et  acceptant  et  promi- 
serunt  coram  nobis,  bona  fide,  quod  ipsi  dicto  domino  G.  predictos 
quadraginta  solidos  annui  redditus  rcddant  quoad  vixerit  in  festo 
Omnium  Sanctorum  annis  singulis.  Promisit  etiam  coram  nobis  dictus 
Robertus,  sub  religione  tidei  suc  ia  manu  nostra  corporaliter  prestila, 
quod  a  dictis  magislro  et  fratribus  de  diclis  quadraginta  solidis  quamdiu 
dictus  dominus  Guarinus  vixerit  nichil  de  cetero  petet  per  se  vel  per 
alium  nec  pcti  faciet  nec  in  prediclis  quadraginta  solidis  per  se  vel  per 
alium  aliquid  de  cetero  reclamabit  nec  faciet  ab  aliquiiius  reclamari.  In 
cujusrei  testimonium  et  munimcn,  presentihus  litteris  sigillumnostrum 
duximus  apponendum.  Actum  anno  Domini  M".  CG°.  sexagesimo  quinto, 
mense  novcmbris. 

(1)  Copie  du  svnS  A.  7,  n"  1 12. 


218  ARCHIVES    DE    LA    MAISOi\-DlEi; 


CCCII. 


Accord  entre  Robert  LecomlG  et  Garnier  de  Meresville  pour  une  sexélérée 
de  terre  au  Marchais,  à  Porcheronville  (1). 

Juin  1268. 

Gie  Ysambart  de  Saint  Die,  chastelein  de  Charlrcs  et  de  Chcteaudun, 
fais  a  savoir  a  tous  que  comme  contons  fust  devant  moy  a  Glieteaudun 
entre  meslre  LaniJjert  Le  Comte,  clerc,  dune  part,  et  Garnier  de  Mores- 
vile,  escuior,  dautre  part,  sus  une  sesteree  de  terre  scmense  assise  a 
rorcheronville  ou  leu  que  len  apele  le  Marclios,  la  quole  terre  le  dit 
Lauiljcrt  di'inandoit  a  avoir  du  dit  Guarnier  par  cote  reson  que  feu 
Estienure  de  Porcheronvdle,  duquel  Estienure  la  famé  du  dit  Guarnier 
est  tillc,  et  eu  lavoil  rendue  au  dit  Lambert  o  tous  les  fruiz  tels  comme 
ils  dévoient  estre  fez  on  la  dicte  terre  au  temps  que  coli  Estiiinure  mourut 
et  connut  le  dit  Estienure  que  la  dicte  terre  esloit  du  patremoine  au  dit 
Lambert  et  qui  il  lavoit  tenue  a  tort  et  o  touz  les  fruiz,  la  quele  chose  le 
dit  Guarnier  nya  devant  moy  et  le  ditLamJJcrtprova,  par  bons  tesmoins, 
toute  sentoncion  par  devant  moy,  et  par  les  sermons  dos  ques  tesmoins. 
Les  quoles  choses  oies  le  esgarda  par  le  jugement  des  homes  liges  mon- 
seigneur le  conte  en  plene  assizo  séant,  que  le  dit  mestre  Lambert  dovoit 
avoir  la  sezine  de  la  dicte  terre  toute  emblaee  et  (juc  il  avait  bien  prove 
son  entoncion  de  la  quele  terre  o  touz  les  fruiz  tels  comme  ils  y  dcvoint 
estre,  je  le  mis  on  sezine  en  lasize  séant  devant  touz,  comme  de  son  hé- 
ritage. En  tosmoing  de  ce,  je  scelle  cestes  lettres  do  mon  scel.  Ce  fut 
fet  en  lande  lincarnation  Nostre  Seignor  mil  et  CG  LX  et  vuit,  ou 
raoays  de  juyn,  le  jeudi  devant  la  festc  saint  Johan  Baptiste. 


CCGIIL 

Don  par  Jean  de  Chàtillon,  comte  de  Blois,  de  50  sous  do  rente  sur  les  bans 

de  Chateaudun  (2). 

1268. 

Gie  Joiian  de  Chaslcillon,  cucns  de  Blois  et  sires  Davcsncs  faz  asavoir 
a  touz  cculs  qui  verront  cestes  présentes  lettres,  que  gie  pour  lamour  de 
Deu  et  pour  le  remède  domame,  de  lame  a  Alis,  ma  famé,  et  de  mes 
ancesscurs,  de  lassenlemcnt  et  de  la  volcnte  de  la  dite  .Mis,  ai  donc  et 

(1)  Copies  du  xvii"  siùcl',  A.  7,  n"  81. 

(2)  Copies  du  ivii*  siècle,  A.  7,  n'3;  du  XTUi'.  A.  8,  n"  170. 


DE   CHATEAUDU^.  219 

otroie  en  pure  et  pardiirablc  aumosne  a  la  mesoii  de  Deii  de  Clictcau- 
dun,  cinquante  soiilz  de  rente  de  la  nionnoie  courant  a  Gheleaudnn, 
pour  pitance  as  malades  et  pour  amander  la  -vie  des  malades  de  icele 
meson  a  touz  jourz  mes  aprandre  chacun  an  dou  mestre  et  des  frères  de 
icele  meson,  ou  de  leur  certeincommendcment,  dedenz  les  quinze  jour 
ensiganz  après  Pentccoste,  par  la  niein  de  a  largentier  de  Cheteaudun 
sus  mes  bans  de  Cheteaudun,  ou  par  la  mein  de  celui  ou  de  cels  qui  pour 
le  lens  recevront  largent  des  devant  diz  bans.  En  tcle  meniere  que  le  dis 
mestre  et  ireres  sunt  et  seront  tenus  a  chanter  une  messe  dou  Seint 
Esperit  ou  de  Nostre  Dame  chacune  semeine  tant  comme gie  vivre,  pour 
moi  et  pour  ma  famé  et  pour  mes  amis  ;  et  après  mon  deces  seront  tenus 
li  diz  mestre  et  frères  a  fere  soUempnement  mon  anniversaire  et  le  a 
Alis,  ma  famé,  et  le  mes  ancesseurs,  chacun  an  a  touz  jourz  mes  et  a  un 
certein  jour  et  se  il  avenoit  que  li  diz  mestre  et  frères,  ou  leur  certein 
commendemcnt,  ne  fussoient  paiez  des  devant  diz  cinquante  soûls  de 
i-ente  au  terme  de  sus  nome,  gie  vuel  et  comans  que  chacune  semeine 
après  le  dit  terme  il  aient  diz  soûls  de  paine  oultre  ladite  rente,  tant  com 
il  seront  a  paier  de  la  dite  rente,  pouriiuoi  li  diz  mestre  et  frères,  ou  leur 
coramendement,  en  aient  requis  de  denz  le  dit  terme  celui  ou  cels  qui 
pour  le  cens  recevront  largent  des  devant  diz  bans.  Et  pour  toutes  les 
choses  desus  dites,  ensamble  et  chacune  par  soi,  tenir  faire  et  acomplir, 
gie  lie  et  oblige  perdurablenient  mes  hoirs  et  mes  successeurs  ;  et  en  con- 
fermement  des  devant  dites  choses,  gie  ai  donc  au  devant  diz  mestre  et 
frères,  cestes  présentes  lettres  scellées  de  mon  scel  et  dou  scel  a  Alis,  ma 
famé  ;  et  li  devant  diz  mestre  et  frères  me  donnèrent  leurs  lettres  scellées 
de  leur  seau,  de  fere  loiaumentcequi  est  desus  devise  pour  lame  de  moi, 
de  ma  famé,  et  de  mes  amis,  a  vie  et  a  mort.  Ce  fut  en  lan  de  lincarna- 
cion  Nostre  Seigneur,  mil  deus  cenz  etsexante  et  cet. 


CCCIV. 

lleconnaissance  d'une  rente  de  20  sous  sur  la  métairie  de  Rocbefort 
par  Colin  de  Jaglon  (1). 

Janvier  1269. 

Tous  cens  qui  verront  ces  présentes  lettres  Ysambart  de  Saint  Die, 
chatelein  de  Chasteaudun,  salu  en  Notre  Seignor.  Sachent  tuit,  que  es- 
tablis  endroit  par  devant  nous,  a  Cheteaudun,  Colin  de  Jaglon  etdcofroyn 
de  Saint  Avi,  rcqucneurent  que  feu  Geofroy  de  Saint  Avi,  père  du  dit 
Geofroyn,  devoii  au  mestre  et  ans  frères  de  laumosne  de  Cheteaudun, 

(  I  )  Copie  du  xvii=  siècle,  A .  7 ,  n°  5 1 . 


220  ARCHVES   DE   LA    MAISON-DIEU 

vint  et  cinq  soiis  de  rente  de  cinquante  sous  de  rente  que  fou  Gilebert 
de  Saint  Avi  leur  avoit  lessie  sur  touz  ses  lieritagcs,  don  ledit  Colingaia 
par  devant  nous  et  proniist  lui  arondre  au  dit  niestre  et  ans  frères,  pour 
les  héritages  de  cens  passe,  dis  livres  IX  sous  et  oit  deniers,  dedcns  la 
feste  de  Tous  Sains  prochene  avenir  ;  et  ledit  Geofroyn,  saissantc  et  qua- 
torze sous  et  quatre  deniers,  pour  le  héritages  de  cens  passe  ensemcnt, 
au  terme  devant  dit,  pour  les  qucles  sommes  de  pccune  rendre  au  terme 
devant  dit  au  dit  incstrcoiaus  frères.  Le  dit  Colin  et  le  dit  Geofroin  leur 
en  obligeront  et  a  nous,  eus  et  leurs  hoirs  et  Ions  leurs  biens  meubles  et 
non  meubles  prosons  etavonir  jusquos  tantqae  le  dit  meslre  el  les  frères, 
ou  leur  cominandemant,  soient  touz  par  paiez  de  celé  deble  devant  dit;. 
Et  en  près  ce,  le  dit  Geofroyn  requenut  par  devant  nous,  que  feu  Geofroy 
de  Saint  Avi,  son  père,  avoit  lessie  en  son  testament  au  dit  meslre  el  ans 
frères,  vint  sous  de  rente  chascun  an  cnpitanssc,  sur  son  liorilage  de 
Roycefort,  donle  dit  Geofroyn  gaia  par  devant  nous  et  promistluiarendre 
au  dit  mestro  et  ans  frères  au  terme  devant  dit  sept  livres  pour  les  héri- 
tages de  tons  passe.  Et  en  tesmoig  do  ccste  chose,  nous,  ala  roqueste  du 
dit  Colin  et  Geofroyn,  donnâmes  au  dit  meslre  et  ans  frères,  ces  présentes 
lettres  scellées  de  notre  seau.  Ce  fut  lan  de  lincarnacion  Notre  Seignor, 
mil  ce.  saissante  et  nuef,  le  vendredi  après  la  saint  Hylairc,  en  plene 
asize. 


CCCV. 

Johannes  Caillart,  do  domo  quam  nobis  dédit  (1). 

tîTl? 

Omnibus  présentes  litteras  inspecturis,  Officialis  archidiaconi  Dunen- 
sis,  salutcm  in  Domino.  [Noverint  unijversi  quod  magistcr  Johannes 
Caillart,  cloricus,  innoslra  presentia  [consiitulus,  amore  Dei  el  pro  re- 
modio]  anime  sue  contulil  et  concossit  in  puram  ac  perpotuam  elemo- 
[sinam  magistro  ot  Iratribus  doinus  Dei]  Caslridnni,  quamdam  domum 

suani  silam  juxta  domum  defuncii  Sa el  convontus  lîeate  Marie 

Magdalcne  de  Castriduno  ad  diclum  lobannem  Lportinentom  in  censiva] 
magistri  et  fralrum  cum  retentis  a  dieloJohanne  quamdiu  vixcrit  [usas 
etfruclus  possidendosj.Post  vero  mortem  dicti  Johannis,  dieli  magistor 
et  fratrcs  dielam  do  [rnum  quiote,  libère  et  pacifiée]  tenebunlet  possidc- 
bunl.  In  cujus  roi  lestimonium  et  ne  bujusmodi  don'alionis  et  conccs- 
sionis  im]pediinentum  occurrat,  nos,  ad  pelitionem  et  procès  dicliJo- 

(1)  Original  laoïM-c,  A.,  n»  150.  Celle  piècJ  est  niitériouro  h  l'anniSe  1272,  puisque  en  cetto 
année  Jean  Cuillanl  vend  Ji  l'Aumôno  ce  qu'il  possèJo  il  l'ontaine-Mavio  ot  est  qu.ilifié  dans 
cotta  vente  de/ilius  magistri  Johannis  Caillarl,  clerici  drfuncti. 


DE  CHATEAUDUN.  221 

liamiis  predictani  [donatioiicin  approhavimuscl  liane]  paginam  impros- 
sionc  sigilli  nostritradidiiiuis  siyillalam.  DatuiiiLamio  DoiiiiniM''.GC"..., 
men]  se  febriiarii. 


CCGVI. 

De  dono  Pliilippi  dicti  Iloudcbin,  de  Bordis  (1). 
Août  l-:72. 

Uiiiversis  prcscntesliticras  inspccluris,  Officialisarchidiaconi  Diincn- 
sis  in  Dunenai  salulem  ia  Domino.  Novcritis  quod  in  nostra  prcsentia 
constitulus  et  in  jure,  Philippus  dictas  Hoiidebin,  de  Bordis,  recognovit 
se  dédisse,  contulisse  et  concessisse,  et  eliam  ex  liabundanti  dedil,  con- 
tuiit  et  concessit,  coram  nobis  se  et  omniabona  sua  mobilia  et  inmobilia 
presentia  et  futura  quecumquc  sint  et  in  quocumque  dominio,  Dec  et 
donuii  magistri  et  fralrum  domus  Dei  de  Gastriduno  et  dictos  magis- 
trum  et  fratres  de  predictis  bonis  cuni  omni  dominio  et  jure  ipsoruni 
bonorura  in  possessione  induxit,volenset  concedens  in  jure  coram  nobis 
donationes  seu  decollationem  predictam  factani  de  se  et  de  omnibus  bo- 
nis suis,  ut  supradictum  est,  ralani  csseet  firmam;  et  quod  docelero  non 
possit  ab  ipso  vel  ab  aUis  revocari  vel  aliquatenus  impcdiri,  seu  ctiani 
perUirbari,  fide  ab  ipso  Pliilippo  preslita  corporali,  et  quo  ad  boc  et  ad 
omnia  predicta  se  et  omnia  bona  sua  por  diclam  lidem  suani  juridictioui 
nostre  supponendum.  Ouod  ut  ratum  et  lirmum  sit  et  valeat  in  pcrpc- 
tuam,  nos,  ad  petitionem  dicti  Pbilippi,  predictis  niagistro  etfratribus, 
présentes  lifteras  |dedimus  sigillo  nostro  sigillatas.  Actuni  anno  Domini 
niillesimo  ducentesinio  septuagesimo  secundo,  die  martis  post  festum 
beali  Laureuli,  mense  augusli. 


CGCVII. 

Vente  par  Jean  Caillart  de  tout  ce  qu'il  possédait  à  l'ontaine-llarie  (î). 
Novembre  1272. 

A  touz  cens  qui  verront  ces  présentes  lettres,  Jeufroy  Picliart,  cbcva- 
lier,  cbatelein  de  Cbcteaudun,  saluz  en  Notre  Seigneur.  Saclicnt  luit  que 
eslabli  en  droitpar  devant  nous  a  Cbcteaudun,  Jobannin  jadis  lizleumcs- 
tri  Joban  Gaillart  requenut  que  il  a  vendu  et  en  non  de  vente  otroie  a 
louz  jourz  mes  au  mcstrc  et  aus  frères  de  launiosne  de  Cbcteaudun, 

(I)  Original,  A.  43.—  Copies  du  xTii' siècle,  A.  7,  n»  121  ;  du  xvili»,  A.  8,  n"'21C. 
(3)  Copies  du  xvn'  siècle,  A.  7,  n.  1 19  ;  du  sviiii=,  A.  8,  n»»  IGl  et  215. 


222  ARCHIVES   DE   LA    MAISON-DIEU 

tout  ce  que  il  avel  et  poveit  avoir  etalcndoit  de  héritage  a  Fonteine  Ma- 
rie, soit  en  terres,  en  vijjiies,  en  i)oiz,  en  prez,  en  coroiz,  en  noes  et  en 
autres  choses,  en  quicumiae  sensive  et  en  quicunque  tcrrage  les  devant 
dictes  chozes  soient  assises,  a  tenir,  a  avoir,  a  poursuir,  a  touz  jourz  mes, 
des  diz  mestrc  et  frères  quites  et  délivres  de  toutes  redevances,  for  du 
cens,  exceptées  deux  sesterces  de  terre  semeuse  qui  sunt  a  terrage,  pour 
le  pris  de  vint  et  oit  livres  de  la  monnoie  courant  par  Dunais,  desquex  le 
dit  Joliannin  se  tint  a  hen  paie  par  devant  nous  en  deniers  numbrez,  et 
reuunssa  a  ce  que  il  ne  pui.^se  pas  dire  qui  nen  est  cuz  les  deniers  et  a 
exception  de  decevance  outre  moitié  de  droit  et  de  meneur  aage  et  a 
toutes  autres  exceptions  soient  de  drct  ou  defel(iui  11  puisse  aidier  a 
venir  encontre  cestfet  et  aus  diz  mestreet  frères  nuire,  et  leur  a  quite 
ans  diz  mestre  et  frères  tel  droit,  tele  si;ignorie,  tele  propriété,  conurie 
il  avoit  es  devant  dictes  chozes  vendues  et  poail  et  atendoit  a  avenir,  et 
sen  dessesit  par  devant  nous,  et  a  sa  requeste  en  cesimes  les  diz  mestre  et 
frères.  Prouietent,  par  la  foy  de  son  cors  donnée  en  notre  mein,  que  en 
contre  ccste  vente  des  ores  en  avant  ne  vendra  ne  ne  fera  venir  es  dictes 
chozes  vendues  par  droit  de  héritage,  ne  daquerement,  ne  de  eschoarc, 
ne  par  mile  reson  des  hoi'c;  en  avant  ri(;n  ne  reclamera  ne  ne  fera  récla- 
mer, ne  par  lui  ne  par  autres,  ceste  vente  desus  dite  vost  et  otroia  et  loa 
par  devant  nous  Âaliz de  Boieville,  mère  du  dit  Johannin,  et  promist  par 
la  foy  de  son  cors  donnée  en  notre  mein,  (jue  james  des  horcs  en  avant 
en  contre  ne  vendra  ne  ne  fera  venir,  ne  par  reson  de  héritage,  ne  de 
doerie,  ne  de  don  pour  noces,  ne  par  nul  autre  drcit,  ne  par  nule  autre 
reson  es  devant  dictes  choses  vendues  rien  ne  reclamera  nenefera  recla- 
mer et  quecuuquc  droit  quele  yeustse  ele  y  en  avetpoint  ele  le  quita  par 
devant  nous  aus  diz  mestre  et  frères  de  la  dite  aumosne  a  touz  jourz 
mes.  Promctenz  par  devant  nous,  tant  le  dit  Joliannin,  connue  ladite 
Aaliz,  sa  mère,  par  leurs  foiz  de  leurs  cors  donees  en  notre  mein  que  les 
desus  dites  chozes  vendues  garantiront  aus  diz_mestre  et  frères  encontre 
touz  a  touz  jourz  m  ;s  en  touz  leus  et  les  en  garantiront  de  touz  domages. 
Pour  la  quele  garantie  fere,  le  dit  Johannin  et  Aaliz,  sa  mère,  en  obli- 
gicrent,  par  devant  nous,  aus  diz  mestre  et  (reres,  eux  et  leurs  hoirs  et 
touz  leurs  biens  meubles  et  non  meubles  presenz  et  avenir,  et  sen  souz- 
mitrent,  quant  a  ce,  parleurs  foiz,  eux  et  leurs  hoirs  et  leurs  biens  a  la 
juridicion  de  la  court  monseigneur  le  conte  de  Biais,  sanz  avouer  autre 
court.  En  tesmoing  de  la  quele  chozc,  a  la  requeste  du  dit  Johannin  et 
de  Aaliz,  sa  mère,  nous  avons  données  aus  diz  mestre  et  frères  ces  pré- 
sentes lettres  scellées  de  notre  scel.  Ce  fu  fet  lan  de  lincarnation  Notre 
Seigneur,  mil  et  CG  et  sexante  et  douze,  ou  inoys  de  novembre. 


DE    CHATEALDUN.  223 

ccGVin. 

Dj  Fonte  Marie  (1). 
Novembre  1272. 

Omnibus  présentes  lillcras  inspecluris,  Ofiicialis  dunensis  saluteni  in 
Domino.  Noveritisquod  innostrapresentia  conslilutus  el  injure,  Johan- 
nes  diclus  Caillart,  clericus,  quondam  lilius  defiincti  magistri  Johannes 
Caillart,  vendidit  etnomine  vcnditionis  in  perpetuum  concessit  magistro 
et  fratribus  Eleraosine  Castriduni,  quicquid  habebat  vel  habere  poterat 
scu  expectabat  apud  Fontcm  Marie,  tam  in  terris,  quam  in  vineis,  nemo- 
ribus,  pratis  70!  ortis  et  rébus  aliis,  in  quibuscumque  censivis  seu  terra- 
giis  res  predictc  sitcsint,  a  diclis  niagislro  et  fratribus  tenendum  babcn- 
dum  quiète  et  libère  in  perpetuum  possidendum,  exccptis  lantum  modo 
duabus  scxtariis  terre  stmense  que  sunt  ad  terragiuni,  pro  precio  viginti 
cl  oclo  librarum  monete  cui'renlis  in  Duncnsi  ;  de  qua  pecunie  sunima 
idem  Johannes  venditorse  tenuitcoram  nobisplenarie  pro  pagato  in  pe- 
cunianumcrala,  rcnuneiansin  hoc  facto  omni  cxccptioni  nonnumerate, 
non  sohite  pecunie  ncc  recepte.etomnibus  exceptionibus  deceptionis  uHra 
medielatem  jusli  prelii  et  niinorisetatis  et  omnibus  aUis  exceptionibus 
sive  sit  jure,  sive  sit  facti,  quesibiposset  in  hoc  facto  prodesse  a  diclis  ma- 
gistro et  fraîribusobcsse.  Quitavitautem  diclus  Johannes  venditor,  diclis 
magistro  etfrali'ibus,  res  prediclas  cum  omni  jure  dominio,  proprielale 
et  possessione,  que  velquosbabebat  vel  habere  poterat  predicta  jus  domi- 
nium  proprietatem  et  possessioncm  in  diclos  magistrum  et  fralres  per 
tradilionem  hujus  prescnlis  instrumcnti,  ex  nunc  penitus  Iransferendo  cl 
nichil  sibi  jure  in  diclis  rébus  rctinendo.  Promitlens  diclus  Johannes, 
fide  média  in  manunoslracorporalitcrpreslita,  quod  contra  vendilionem 
istam,  ralione  hcredilagii,  acquiramenti, caduci,  scuqualibet  aliaratione, 
perse  seu  per  aliuni  non  véniel  aliqualenus  in  futurum,  nec  diclos  ma- 
gistrum et  fratres  supradicla  vendilione  predictaruni  rerum  molestabit 
nec  facietper  alios  molestari.  Hancaulem  vendilionem  voluil,  concessil 
et  eliam  approbavil  Alicia  de  Barevilla,  mater  dicll  Johannis  venditoris, 
promitlens,  fide  média  in  manu  nostra  corporaliterpreslila,  quod  contra 
vendilionem  predictam  per  se  seu  per  aliuni  non  veniet  aliqualenus  in 
fulurum.  Immo  quicquid  jure  habebat  vel  habere  poterat  in  prediclis  ré- 
bus vcndilis  adicto  Johanne,  filiosuo,  uldiclum  est,  ralione  heredilagii, 
acquiramenti,  dolis  seu  dolalicii,  sive  donationis  proplcr  nuptias,  seu 
qualibet  alla  ralione,  sub  prcdicla  fidci  sue  dalionc  diclis  magistro  el 

(1)  Copie  du  xvn' siècle.  A.  7,  n°  122. 


224  ARCHIVES    DE   LA    MAISOX-MEU 

fralribus  spontanea  vokinlatc  sua  quilavit  ponitns  et  dimisit.  Qui  pre- 
flicli  .loliaunescl  Alicia,eju.s  mater,  pi-oniisci'iuU  coraui  noliis,  suh  [irc- 
diclalidci  sue  dalione,  diclis  inagistro  et  IValriluis,  dictaiu  \endilioneui 
ad  usus  el  consueludines  Dunensis  pairie  contra  omnes  firniiler  et  fidc- 
liter  garaulire.  De  qua  auteni  garandizalionc  diclis  magislro  et  fralriljus 
in  posteruui  facienda,  oijligaverunt  coraui  uobis  dicli  Joliannes  et  Alicia 
se  et  heredes  suos,  ncc  non  et  omnia  bona  sua  luobilia  el  inniobilia  pre- 
sentia  et  lutiira.  In  cujus  rei  testinionium  et  nicmoriam,  nos,  ad  peti- 
tionem  dictonim  Joliannis  et  Alicie,  ipsius  matris,  dedimus  dictis  ma- 
gislro et  fralribus,  prosentes  liUeras  sigilli  iioslri  munimine  roboratas. 
Actuni  anno  Domini  M".  GG".  septuagcsiino  secundo,  mcnse  novembris. 


GGGIX. 

De  Libovilla(l). 

Juin  1273. 

Universis  présentes  litteras  inspccturis,  Officialis  Dunensis,  salutcm 
in  Domino.  Novcrilis,  quod  iu  nostra  presenlia  consliluli  et  injure, 
Jobannes  de  Tuscba  et  Agnes  ejus  uxor,  vendidcrunt  et  nomine  vendi- 
lionis  in  perpetuum  concesserunt  magistro  et  fralribus  domus  Dei  de 
Castridano  très  miualas  terre  semeuse  quas  ipsi  liabebant  seu  haberc 
polerant  sitas  apud  Perles  in  parrocbia  de  Gastellione  juxta  terras  el  in 
censiva  dictorum  magistri  et  fratrum  speclantes  ad  dictam  Agnelcm 
ratione  hereditagii  sui  a  dictis  magistro  el  fralribus  in  perpetuum  le- 
nendas  possidendas  el  babendas,  pro  sexaginta  et  quiuque  solidis  monetc 
currentis  in  patiia.  De  qua  sunnna  pecunie  dicti  Jobannes  el  Agnes, 
ejus  uxor,  se  tenuerunt  coram  nobis  plenarie  pro  pagatis  in  pecunia  nu- 
merala,  renuncianles  in  boc  facto  oinni  exceptioni  pecunie  non  numé- 
rale, non  tradite,  non  soluté.  Quitavernnt  autem  dicli  Jobannes  et 
Agnes  ejus  uxor,  diclis  magistro  el  fralribus  dictam  terram  vendilam, 
ut  dictum  est,  cum  omni  jure  dominio,  possessione  et  proprietate  que  et 
quas  ipsi  liabebant  seu  haberc  polerant  in  dicta  terra,  predictajus  domi- 
niam,possessJonemelproprielalcui  dicte  terre  iudiclosniagislrumetfra- 
tres  per  traditionem  presenlis  instriimentiexnunc  tolaliler  transferendo 
et  nichil  jure  sibi  retinendo.  Proniitlenlcs  predicii  Jobannes  et  Agnes 
ejus  uxor,  per  lideni  suam  in  manu  nostra  corporaliter  preslilam,  (juod 
contra  liujusmodi  vcnditionis  per  se  vcl  per  alium  non  venienl  in  fula- 
rum  nec  in  predicla  terra  jure  lieredilario  dolique  dotalicio,  seu  quolibet 
alio  jure  nicbil  de  cetero  reclamabunl  nec  facient  per  alium  rcclamari. 

(I)  Copies  du  xvn'  siècle,  A.  ",  n»  133;  du  xviii',  A.  8,  n<>î22. 


DE   CHATEAUDUN.  '225 

Imnio  pioiniseiuiit  (jicdicli  Joliannes  et  Agnes  cjus  uxor,  diclam  terram 
dictis  magistro  et  fralribus,  successoribus  eoriim  seu  ab  ipsis  causani 
liabeiilibus  contra  onines  ad  usas  et  consueludines  Duncnsis  patrie  se 
fidelilcr  et  lirmiter  garantirc.  Et  de  dicta  garandizalionc  in  posterum 
facienda,  ipsi  Johannes  et  Agnes,  ejus  uxor,  obligavcrunt  corani  nobis  se 
et  omnia  bona  sua  niobilia  et  inniobilia  presenlia  et  l'utura  et  heredes 
suos  specialitcr  et  expresse,  et  se,  (juantuni  ad  hoc,  juriditioni  curie 
nostrc  totaliter  supponendo.  !n  ciijus  rci  leslinionium  et  mcnioriaui, 
nos,  ad  pelitioncm  dicloruni  Joiiannis  et  Agnetls  cjus  uxoris,  dictis 
magistro  et  fratribus  présentes  litteras  sigillo  nostro  dedinuis  sigillatas. 
Datum  anno  Doinini  M".  CC".  septuagesimo  tertio,  mcnse  junii. 


CCCX. 

De  Villa  inBladoil). 
Juillet  l-:73. 

flniiiibus  présentes  litteras  inspccliiris,  Olficialis  Dunensis,  sulutcui 
in  Domino.  Noverilis,  quod  in  no'stra  presentia  consiitutus  et  in  jure, 
Garinus  dictas  Caillart,  clcricus,  vendidit  et  noniine  venditionis  in  per- 
petûum  concessit  magistro  et  fralribus  domus  Dei  de  Castriduno  totum 
censum  quem  ipse  habebat  apud  Villani  in  BIado,tam  in  domibus  quam 
in  terris,  quam  in  aliis  rébus,  a  dictis  magistro  et  fratribus  et  corum 
successoribus  in  perpetuum  tenendum  possidcndum  et  liabendum,  pro 
sexaginta  solidis  monete  currentis  in  patria.  De  qua  summa  pecunic, 
dictus  Garinus  se  tenuit  corani  nobis  plenarie  pro  pagato  in  pecunia 
numerala,  renuncians  in  hoc  faclo  omni  exceptioni  pecunie  non  numé- 
rale, non  tradite,  non  solulc.  (jLiitavit  auleni  dictus  Garinus  dictis 
magistro  et  fralribus  dictum  censum  venditum,  ul  dictum  est,  cum 
omni  jure  posscssionis  proprielatis  et  dominii  que  et  quas  ipse  habeJjat 
scu  babere  polcrat  in  dicto  censu,  predicta  jus  proprielalcm  possessio- 
nem  et  dominium  dicli  census  in  dictos  magistrum  et  fratres  per  tradi- 
tioneni  presentis  instrumcnli  ex  nunc  totaliter  transferendoet  nicbilsibi 
jure  retinendo.  PronHltcns  dictus  Garinus,  i)er  lidcm  suam  in  manu 
noslra  corporalitcr  preslitara,  quod  contra  hujusmodi  venditionem  per 
se  vel  per  alium  non  vcniet  in  futurum  nec  in  predicto  censu  nicbil  de 
cetcro  reclamabit  nec  faciet  per  alium  reclamari.  Immo  promisit  per 
diclam  fidem  suam  dictum  censum  dictis  magistro  et  fratribus  et  corum 
successoribus  contra  omnes  ad  usus  et  consueludines  Dunensis  patrie  se 
fidelitcr  et  firmitcr  garantirc.  El  de  dicta  garandizalionc  in  posterum 

(I)  Copies  du  xvii' sièclo,  A.î,  u°  111  ;  du  IVIII-,  A.  8,  n'  213. 


226  ARCHIVES    DE   LA    MAISON-DIEU 

facienda,  ipso  Garinus  obligavit  coram  nobis  se  et  omnia  bona  sua  nio- 
bilia  et  iiiniobilia  prescnlia  et  fiUiira  et  heredes  suos  specialitcr  et 
expresse  ;  et  se  quantum  ad  hoi^  juridictioni  curie  nostre  totalitcrsuppo- 
ncndo.  In  cujus  roi  tcstinioninni  et  perpotuam  mcnioriani,  nos,  ad 
pelilioneni  dicti  Guariui,  didis  magistro  et  tratribus  présentas  lillcras 
sigillo  noslro  dedimus  sigillatas.  Datum  anno  Domini  M°.  CG°.  septua- 
gesimo  tertio,  mensejulii. 


CCCXI. 

Accord  entre  l'Aumône  et  le  prieiiié  de  Douy  pour  la  censive  d'une  pièce  de 
terre  près  Fontaine-Marie  (1). 

Septcmbie  1273. 

Eie  Jofrey  Piciiart,  cbovalicr,  cliatelein  de  Ciietcaudun,  fais  asavoir  a 
tous  cens  qui  verront  ces  présentes  letlrcs  que  coaime  plet  fust  meu  par 
devant  moy  a  Gbcteaudun  entre  le  prieur  de  Doe  dune  part,  et  le  ineslre 
et  les  frères  de  laumosne  de  Cbeteaudun  de  lautrc  part,  sus  une  pièce 
de  terre  que  le  dit  prieur  disoit  et  afermet  que  ele  estoit  de  son  cciisif  la 
quele  terre  est  assize  lez  Fontcne  Marie  et  lut  jadis  feu  Jolian  Caillart,  la 
quele  terre  le  dit  nieslre  et  les  frères  tienent  et  poursivent  par  conquest  ; 
et  le  dit  nieslre  et  les  frères  diseint  et  afformeint  que  le  cens  de  la  dite 
terre  estoit  leur  et  eu  leur  censive.  A  laparlin  les  dites  parties  se  luistrenl 
et  boutèrent  en  enqueste  du  dit  contenz  par  devant  nio\ .  Lenqueste  fête 
diligemment  par  bons  tesmoings,  jurez  et  diligemment  examinez  sus  le 
dit  contons  et  puplioz  en  court  par  devant  moy  et  par  devant  bonnes  gens 
fut,  et  en  droit  fut  juge  et  regarde  que  les  diz  luestre  et  frères  avoient 
bien  prouvée  leur  entention  que  la  dicte  terre  estoit  de  leur  censif.  Les 
quoles  cboses  vies  et  fêtes,  ge  en  sozi  le  nieslre  et  les  frères  devant  diz 
et  que  ce  soit  ferme  et  estable  gen  donay  aus  diz  niestre  et  frères  ces 
présentes  lettres  scellées  de  mon  scel.  Ce  fut  fet  lan  de  lincarnatioii 
Nostre  Seignour  mil  GC.  sexante  et  trezc,  ou  moys  de  septembres. 


CCCXII. 

De  Porcheronvilla  (2). 

Décembre  127'i. 

Universis  présentes  litlerasinspecturis,Officialis  Dunensis,  salutem  in 
î)oniino.  Noveritis,  quod  in  noslra  presentia  constituti  et  in  jure,  Guii- 

(1)  Copie  du  xvii*  siio'e,  A.  ',  n»  120. 

(3)  f'opiea  du  XTii'  sièc'o,  A.  7,  n°  85  ;  du  SVIII',  A.  8,  n*  209. 


DE    CHATEAUDUN.  227 

lermiis  dictus  Froiiiagee  el  Margarila,  ejus  iixor,  vendidrrunlet  nomiiie 
venditionis  in  pcrpctuiim  concesscrant  niagistro  et  fraliibiis  domus  Dei 
de  Castriduno  quindecim  ininatas  terre  semense  vel  circa  et  quasdani 
plateas,  quas  qiiindocira  minatas  et  plateas  ipsi  habebant  seu  habere 
poterant,  sitas  apud  Porcheronvillarn  inter  terras  dictorum  magistri  et 
fratrum  ex  uiia  parte,  el  terras  Guillcrmi  dicli  Guenif  ex  altéra,  in  cen- 
siva  nobilis  comitis  Blesis,  spectantes  ad  dictam  Margaritam  jure  here- 
ditagio,  a  dictis  magistro  et  fratribus  eorumque  successoribiis  seu  ab 
ipsis  caiisam  liabentibus  in  perpctuuni  tenendas  possidendas  et  baben- 
das,  proprecio  quadraginla  et  quinque  librarum  monete  currentis  in 
patria.  De  (jua  summa  pecunie  dicli  GuillermusetMargarita,  ejus  uxor, 
se  tenuerunt  coram  nobisplenarie  pro  pngatis  in  pecunianumerata.  Re- 
nunciantes  in  hoc  facto,  omni  exceptioni  non  numérale  pecunie  non 
tradite  non  soluté.  Quilaverunt  autem  dicli  Guillerinus  et  Margarita, 
ejnsuxor,  dictis  magistro  et  fralribus  dictas  quindecim  niinalas  terre 
semense  et  dictas  plateas  oum  omni  jure  proprictate  possessione  et  do- 
minio  que  el  quas  ipsi  habebant  seu  habere  poterant  in  diclis  quindecim 
minalis  et  plateis.  Prcdicta  jus  dominium  possessionem  el  proprietalem 
diclarum  quindecim  minatarum  et  plalearum  in  dictos  magistrum  et 
fratres  per  tradilionem  presenlis  inslrumenti  ex  nunc  pcnitus  transfe- 
rendo  et  nicbil  in  eis  sibi  jure  retinendo.  Promillenles  dicli  Guillermus 
el  Margarila,  ejus  uxor,  per  iîdem  suam  in  manu  nostra  corporaliter 
prestitam,  quod  contra  luijusmodi  vendilioncm  per  se  seu  per  aJios  non 
venienl  in  futuruni:  nec  in  dictis  quindecim  minalis  et  plateis  venditis, 
utsuperius  est  exprossum,  jure  hereditario,  doiique  dotalicio  seu  quo- 
libet alio  jure,  nichil  de  cetero  redamabunl  nec  facienl  per  alios  recla- 
mari.  Immo  promiserunt,  per  dictam  fidem  suam,  dictas  quindecim 
minatas  et  dictas  plateas  dictis  magistro  et  fralribus  eorumque  succes- 
soribus  seu  ab  ipsis  causam  liabentibus  contra  omnes  ad  usus  et  con- 
suetudines  Duncnsis  patrie  se  fideliter  el  lîrmiter  garandire.  Pro  qua 
garandizatione  in  posterum  facienda,    dicli  Guillermus  et  Margarita, 
ejus  uxor,  obligaverunt  in  jure  coram  noJjis  se  et  heredes  suos  elomnia 
bona  sua  mobilia  et  inmobilia  presenlia  et  fulura  specialiter  et  expresse. 
Se,  quantum  ad  hoc,  el  heredes  suos  et  omnia  predicla  bona  sua  juridi- 
tioni  curie  noslre  lotaliter  supponendo  sine  advocalione  alterius  curie 
sine  fori.  In  cujus  rei  lestimonium  cl  memoriam,  nos,  ad  petilionem 
dictorum  Guillermi  et  Margarite,  uxoris  sue,  diclis  magistro  el  fralribus 
présentes  litleras  sigillo  nostro  dedimus  sigillalas.  Datum  anno  Domini 
M°.  ducentesimo  septuagesimo  quarto,  mense  decembris. 


228  ARCHIVES   !)]•;    LA    MAlbO.N-UIEU 

CCGXIII. 

Do  I'orcheronvilla(l). 
Décembre  1274. 

Omnibus  présentes  lilteras  inspecluris,  Oflicialis  Dunensis,  salulem  in 
Domino.  Noverilis,  qiioil  in  noslra  prescnlia  et  in  jure  conslitulus, 
Gaufridns  dictus  Picot,  recof^Miovit  se  vcndidissc  et  noinine  vendilioiiis 
in  perpeluuuiconcecisscmagistro  cl  fralriijus  douais  Dci  de  Caslriduno, 
quinque  niinatas  terre  semense  vcl  circa,  quas  ipsc  liabebat  vcl  baberc 
poterat  silas  apud  Porchcronvillam  vel  circa,  juxta  terram  hereduni 
dcluncli  Mauricii  de  Poielieronvilla  e\  una  parle,  et  Ici'ras  beredum 
deluncti  Stepliani  de  Porcberonvilla  ex  aUera,  cuni  quibusdam  plaleis 
sitisin  dicta  villa  de  Porcberonvilla  juxta  plateam  Guillcruii  dicti  Gue- 
nis,  quas  émit  a  Jobanne  diclo  Gode,  armigero,  ex  una  parle,  cl  domum 
Âsceliui  Le  Meslivier  ex  altéra,  in  censiva  nobilis  viri  comitis  Blesis,  a 
dictis  magistro  et  fratribus  eoruraque  successoribus  seu  ab  ipsis  oausam 
babenlibns  in  perpetuuni  teneudas  possidcndas  et  babendas,  pro  quin- 
doeim  libris  monete  currenlis  in  patria.  De  qua  summa  pecunic,  dictus 
Gaufridus  se  lenuit  coram  nobis  plenarie  pro  pagalo  in  pecunianume- 
rala,  renuncians  in  boc  facto  omni  exceptioni  non  nunjeratc  pccunie 
non  tradite  non  soluté,  ounii  exceptioni  doli,  mali,  fraudi,  decoptionis 
ultra  medielalem  jusli  precii,  oraui  juris  auxilio  lam  cauonici  quam 
civilis,  omni  privilégie  cruce  signantis  et  crucc  signandis  induite  et  in- 
dulgcndo  et  omnibus  aliis  exccptionibus,  deceptionibus,  dellensiouibus 
et  allegalionibus  que  dictis  magistro  et  fratribus  possenl  in  boc  facto 
obesse  et  dicto  Gaufrido  prodcsse.  Quitavit  autem  dictus  Gaufridus, 
dictis  magistro  et  fratribus,  dictas  quinque  minatas  terre  semense  cum 
diciis  plateis  cum  omni  jure  proprielate  possessione  et  dominio  que  et 
quas  ipso  babcbat  vcl  babere  poterat  in  dicta  terra  et  in  dictis  plateis 
venditis,  ul  superiusest  exprcssum.  Predicta  jus  dominium,  pessessio- 
nem  et  proprietatem,  in  dictes  magistruui  et  fralres  per  tradilionem 
presentis  inslrumcnti  ex  imnc  penilus  transfercndo  et  nicliil  in  vissibi 
jure  retinendo.  Proniittcns  dictus  Gaufridus,  per  lldem  suani  in  manu 
cerperaliter  prestitam,  quod  centra  bujusmedi  vendilieneni  perse,  per 
alium,  seu  peralios  non  veniet  in  futnrum,  nec  in  prcdictis  rébus  ven- 
ditis jure  bcreditario  seu  quolibet  alio  jure  nicbil  de  cetero  reclamabit 
nec  faciet  per  alium  reclaniari.  Immo  promisit,  per  predictam  lidem 
suam,  dictam  terram   cum   dictis  plaleis  dictis  magistro  cl  fratribus 

(1)  Copies  du  xvii»  sieole,  A.  *,  u«  Ot  ;  du  XVin',  A.  3,  u"  508. 


DE   CHATEAUDUN. 


229 


poraiiKiiie  successorihus  sou  al)  ipsis  caiisam  liabcntiliiis  contra  omnes 
ad  usus  et  consiicHidincs  Dunensis  patrie  se  lideliter  l't  lirmiler  garau- 
dire.  Pro  fiua  garandizatione  in  posterum  facionda,  dictas  Gaufridiis 
obligavil  in  jure  coram  nobis  se  et  liercdes  suos  et  omnia  jjona  sua  mo- 
biliaet  inmobilia  presentiaet  futura  spccialiter  et  expresse.  Se,  quant uui 
ad  hoc,  et  predicta  bona  sua  juridiclioui  curie  nostre  totaliter  suppo- 
nendo  sine  advocatione  alterius  cuiie  sive  fori.  In  cujus rei  testimonium 
robur  niemoriani  perpctuaui  et  nuuiimen,  nos,  ad  petitionem  dicti 
Gaul'ridi,  dictis  raagistro  et  fratribus  présentes  iitteras  sigilli  nostri  nui- 
nimine  dedimus  roboratas.  Datuin  anno  Domini  railiesimo  duccntesimo 
septuagcsimo  quarto,  mense  dccembris. 


CCCXIV. 

De  viginti  qualiior  soHdis  reililitiis  in  niolemlino  Danveaa{l|. 

Omnibus  présentes  Iitteras  iuspecturis,  Oflicialis  Dunensis,  salutem 
in  Domino.  Novcritis,  quod  in  nostra  presentia  constitutus  et  in  jure, 
Philipus  de  Frovilia,  armiger,  recognovitse  debere  magistro  et  fratribus 
domus  Dei  de  Caslriduno,  viginti  quatuor  solidos  monete  currenie  in 
Dunense,  annui  reddilus,  pro  uno  modio  bladi  quod  dicti  magisler  et 
fratres  habebant  quolibet  anno  ratione  domus  sue  in  molendino  Dan- 
viau,  super  sexia  parle  dicti  molcudini  quem  ad  Robertum  de  Gesilli, 
armigerem,  jure  hereditarii  ut  [dicebat,]  pnrtinebat.  Ouos  vigiuti  qua- 
tuor solidos  idem  Philipus  promisit  se  redditare  quolibet  anno  dictis 
magistro  et  fratribus  lu  quolibet  festo  sancti  liemigii.  Et  quantum  adhoc, 
obligavit  idem  Pliilipus,  dictis  magistro  et  fratribus  et  domui  sue  pre- 
dicte,  se  et  heredes  suos  et  omnia  bona  sua  mobilia  et  inmobilia  pre- 
sentia et  futura  quicumque  sint  et  nbicumque  et  specialiter  et  expresse; 
dictum  molendinum  quantum  adhocjuridi[lioni  curie  nostre,]  nbicum- 
que se  transférât  sine  advocatione  alterius  [curie]  sive  fori,  suspouendo. 
Insuper  dictus  Philipus  recognovit  in  jure  corani  nobis  quod  ipse  et  he- 
redes sui  tenentur  et  délient  tenere  dictum  molendinum  iu  bono  statu 
de  omnibus  constaveritis  sine  aliqua  reclamatione  ab  ipso  seu  heredibus 
de  dictis  constaveritis  dicti  molendini  quibuscumque  dictis  magistro  et 
fratribus  de  cetero  faciendis.  Renuncians  in  hoc  facto  omni  exceptioni 
cuicumque  deceptionis,  omni  exceptioni  doli  mali  et  fraudi,  omni  auxi- 
lio  jure  canonici  et  civilis,  omni  usui  consuetudini  et  statuto,  omni 
exceptioni  [sibi]  eompetenti  vel  in   posterum  competituri  ratione  rei 

(1}  Original,  B.  393.—  Copie  du  xvir,  A.  7,  n°27. 


230  ARCHIVES   DE    LA    MAISON-DIEU 

présente  seu  facli,  et  omnibus  aliis  deceptionibus  exceptionibus  et  alle- 
gationibus  que  [et  quas]  possint  prodesse  et  dictis  magistro  et  fratribus 
obesse  et  perqaaspossitvenire  [contra]  prcdicta  velaliquidpredictarum. 
Et  nos,  andita  conlcssione  ipsiiis  Pbilipi,  ipsum  Pbilipum  volentem  et 
consentientem  et  beredes  suos  ad  solvendos  diclos  viginli  quatuor  soli- 
dos  quolibet  anno  in  diclo  feslo,  dictis  magislro  et  fratribus  ad  omnia 
prcdicta  in  scriptuni  fînaiitcr  condainpnavi.  In  cujus  rei  tesliuionium, 
nos,  [ad  petilionem]  dicti  Pliilipi  presenlibus  iilteris  sigilium  nostruni 
dignum  duxinius  apponenduni.  Datum  anno  Domini  M".  GG".  LXX". 
quinto,  mense  martiicirca  (inem. 


GGGXV. 

De  tribus  sextariis  bladi  in  molendino  Vaar(l). 

Avril  tî75. 

Constitutus  in  jure  coram  nobis  Gastriduno,  Johannes  Dencises,  mi- 
les, recognovit  se  debere  magistro  et  fratribus  domus  Dei  de  Gastriduno, 
cciitum  et  quatuor  solidos  etoclo  denariosmonetecurrentisinDunense, 
de  arrcragiis  trium  sextarioruni  bladi  quos  habcnt  singulis  annis  in 
molendino  Vaar,  quod  est  dicti  militis,  pro  anniversariis  parcntum 
suorum  in  ecclesia  sua  quolibet  anno  faciendis.Ouam  summam  pecunie 
et  quod  bladum  gagiavit  idem  miles  et  se  redditurum  promisit  dictis 
mauistro  cl  liatribus,  tide  in  manu  nostra  preslita  corporali,  infra  fes- 
tuni  bcali  Remigii  proxime  venturam.  Datum  anno  Domini  M°.  GG". 
septuagesimo  ([iiinto,  die  sabbati  post  Isti  sunt  dies. 

GGGXVI. 

De  Villerelo  (î). 

Juin  1Î75. 

Universis  présentes  litteras  inspecturis,  Olticialis  Dunensis  salulcm 
in  Domino.  Noveritis,  quod  in  nostra  presentia  constituti,  Guillermus 
dictus  Le  Frère,  de  Mallavilla,  et  Beatrix  ejus  uxor,  quondam  uxor  de- 
t'uncti  Gileti  de  Aloiivilla,  recognovcrunt  se  vendidisse  et  nomine  ven- 
dilionis  in  perpoluum  concessisse  magistro  et  fratribus  domus  Etemo- 
sine  de  Gastriduno,  unam  peciam  terre  cum  perlinentiis  duodecim  minas 
terre  semeuse  conlinentem  vel  circa,  eidem  Beatrici  jure  bereditagii 

(1)  Copie  (lu  XVII*  siècle,  A,  7,  n"  iS. 

(2)  Copies  du  XVII' siècle,  A.  7,.n°y8;  du  xviii',  A.  8.  n"  ;|I. 


DE  CHATi-At'DUN.  231 

pcrlinonteni  ut  asseniil  tirmitor  coram  nobis,  sitam  inter  Espezonvillam 
et  Villeretum  juxta  rauros  doinus  dicte  Elemosiiie  de  Villereto,  in  l'eodo 
seu  dominio  Pctri  de  Ghaorccs,  militis,  tenendani  quiète  et  pacifiée  in 
perpctuum  possidendam  a  dictis  magistro  et  fratribus  eonimque  succes- 
soribus,  vel  ab  ipsis  causain  babenlibus  pro  liiginta  libris  turonensibus, 
de  quibus  se  tenuerunl  dicti  venditores  coram  nobis  plenarie  pro  paga- 
tis  in  pecuuia  munerata,  ronunciantes  in  hoc  facto  omni  exceplioni  non 
numérale  pecunie,  ncc  soluté  seu  recepte.  Quitavcrunt  eliam  dicti  ven- 
ditores dictis  emptoribns,  successoribus  vel  ab  ipsis  causam  habcntibus, 
omnejus,  dominium,  proprietalem  et  possessionom,  que  vel  quas  habe- 
bant  vel  habere  poterant  seu  expcctabant  in  dicta  terra  vendita  cum 
pertincnciis,  predicla  jus  dominium  et  dictas  proprietatem  et  posscs- 
sionem  per  traditionem  presentis  instrumenti.  Ex  nunc  penitus  trans- 
ferendo,  promittentes  llde  in  manu  nosira  corporalilcr  preslita,  quod 
contra  istam  vendilioneni  per  se  vel  per  aliuni  non  venient  in  l'ulurum 
nec  in  dicta  terra  vendita  cum  pertincnciis  juris  hereditagii,caduci,  suc- 
cessionis,  acquiramcnli,  acquisitionis,   dotis,  dotalicii  seu   donationis 
propter  nuplias,  aut  quolibet  alio  jure  aliquid  de  cetero  reclamabunt, 
nec  lacient  ab  aliquibus  reclaniari.   Immo  predictam  terram  vendilam 
cum  pertincnciis  dictis  emptoribns  eorumque  successoribus  vel  ab  ipsis 
causam  habentibus  ad  usus  et  consuctudiues  patrie  garantizabunt  et 
dellendent  contra  onnies.  Pro  qua  garantizatione  in  posterum  facicnda, 
dicti  venditores  dictis  emptoribus  obligaverunt  se  et  beredes  suos  et 
omnia  bona  sua  mobilia  et  inmobilia  presentia  et  futura  specialiter  et 
expresse.  Hanc  autem  venditionem  voluerunl,  concesseruni,  laudave- 
runt,  approbaverunt,  ratam  et  gi-atam  liabueruut  Gaufridus  de  Alonna, 
Johannes  ejus  frater,  Gileta  soror  sua  quondam  tilius  et  lîlia  defuncti 
Gileli  de  Alonvilla,  et  Matlieus  Ronge-Quartier?  et  Petronilla  uxor  sua, 
soror  dictoruni  GaulVidi,  Johannis  et  Gilete,  de  voluntale  et  assensu 
dicti  Mathei  mariti  sui,  spontanea  voluntate  et  incoacta  nec  vi  nec  dolo 
ad  hoc  inducla,  promittentes  fide  in  manu  nostra  corporalilcr  prestita, 
quod  contra  venditionem  islam  per  se  vel  per  alium  non  venient  in  fu- 
turum  nec  in  predicla  terra  vendita  juris  hereditagii,  caduci,  successio- 
nis,  acquiramenti,  acquisitionis  aut  quolibet  alio  jure,  aliquid  de  cetero 
reclamabunt  nec  dictos  emptores  supradicfa  terra  vendita  molestabunt. 
immo  predictam  rem  vendilam  dictis  omploribus  ad  usus  et  consuetu- 
dines  patrie  garantizabunt  et  del'fendeut  contra  omnes.  Et  quittaverunt 
dictis  emploribus  quicquid  juris  dominii,  proprielatis  et  possessionis 
que  et  quas  habebant  vel  habere  polerant  seu  expeclabani  :  predicla  jus, 
dominium, proprielatem  et  possessionem  in  dictos  emptores  per  traditio- 
nem presentis  instrumenti  ex  nunc  penilus  transferendo,  renunciantes 
in  hoc  facto  omni  exceplioni  iraudis  et  doli,  omni  privilegio,  et  t'rucis 
omni  exceptioni,  minoris  etalis  et  maxime  viginti  quinquc  annorum  et 


■232  ARCHIVES    DE    I.A    MAISON-DIEU 

omnilms  aliis  privilegiis  indulgenter  sil)i  competontibus  et  oiiiiii  juris 
auxilio  tani  canonici  qiiam  civilis  per  quod  possil  venire  conlra  premissa 
vol  aliquid  tle  premissis.  Et  nos,  liiis  auJitis,  ipsos  et  tlii'tos  veiiditorcs 
volcntos  et  coiisencientes  ad  omiiia  supradicla  tciioiida  lidelilor  et  lirnii- 
tcr  ol)sprvanda,  in  scriptum  scnlentialilor  ((indompnamus.  Dattiin  annn 
Domini,  M°.nG".  soptuagpsimo  quinto,  niensejunii. 


GGGXVII. 

De  Porcheronvilla(l). 

Juillet  1276. 

Universis  présentes  litteras  inspecturis,  Oflicialis  Dunensis,  saUitein 
in  Domino.  Noveritis,  quod  in  nostra  presentia  constilutus  et  injure, 
Johannes  dictas  Gaillart,  quondam  tllius  defuncti  Stepliani  Caillarl,  re- 
cognovit  se  vendidisseet  nomine  venditiouisconcessisse  magistro  et  fra- 
tiibusdomusDei  de  Gastriduno,  très  scxtarlatas  terre  bladi  semeuse  quas 
habebat  sitas  in  terrilorio  de  Porcheronvilla,  in  allodiis  domini  comilis 
Blesis,  videlicct  :  très  minatas  inter  terras  Johaunis  dictas  Benne  et  ter- 
ras Gaillelmi  dictas  Gaenit,   et  alias  très  minatas  inter  terras  defancii 
Hugonis  de  Fay  et  terras  Joliannis  dictus  Benne,  tenendas  et  habendas 
quiète  et  pacitice  in  perpetaum  possidendas  a  dictis  magistro  etfratribus 
successoribus(|ae  vel  ab  ipsis  causam  iiabcntibus,  pro  decem  et  novem 
libiis  monete  currentis  in  Dunensi,  de  quibus  idem  Jobannes  se  tenuit 
plenarie  pro  pagato  in  pecunia  uanierata.  Reuuncians  in  lioc   facto 
oinni  exceptioni  non  numérale  pecunie  nec  soluté  seu  recepte.  fKiit^vit 
eliam  dictus  Johannes  dictis  emptoribus  eorumque  successoribus  vel  ab 
ipsis  causam  habentibus  omne  jus  dominium  proprietatem  et  possessio- 
uem  que  vel  quas  habebat  vel  habere  potcratseu  expectabat  in  predicta 
re  vendita.  Predictum  jus  dominium  et  dictas  proprietatem  et  possessio- 
nem  in  dictos  emptores  eorumque  successores  vel  ab  ipsis  causam  ha- 
bentes  per  traditionem  presentis  instrumenti  ex  nunc  penitus  transfe- 
rendo;  et  se  de  dicta  re  vendita  deseszivit  et  dictos  emptores  sezivit  et 
investivit  nichil  jure  erga  se  relineudo.Promillens,  tide  in  manu  nostra 
prestita  corporali,  quod  contra  vendilionem  islam  per  se  vel  per  aliam 
non  veniet  in  faturum  nec  lu  dicta  terra  vouditajure  bereditagii,  caduci, 
successionis,  acquii-amenti,  ac(iaisitionis  seu   [donationis  propter  nup- 
tias]  aut  quolibetalio  jure  ali(iuid  de  celero  reclamabit  nec  faciet  ab  ali- 
quibus  reclamari.  Immo  predictam  terram  venditam  dictis  emptoribus 
eorumque  successoribus  vel  ab  ipsis  causam  habentibus  ad  'usus  et  con- 

(1)  Copies  du  xvii«  siècle,  A.  7.  n»  85:  du  xviii'',  A.  8,  ii"  201. 


DE    CHATE.4UDfi\.  233 

suetiidines  patrie  îïarantizabit  et  deffondet  contra  onines  et  ipsos  in 
dampnum  observahit.  Pro  qiia  garandizalionc  in  posterum  facienda, 
idem  Joiiannes  dictis  cniploribus  eorumque  successoribus  vel  ab  ipsis 
causam  liabentibiis  se  et  lieredes  suos  et  oinnia  Ijona  sua  moltiiia  et  in- 
moi)iiiaprosentia  et  lu t lira quccii nique  sintet  ubicuniqne  tilulo  pig;nori.s 
obligavit  et  in  contraplegium  assignavit  ad  ususetconsuetudinespredic- 
los.  Hanc  autem  venditioneni  volait  et  concessit,  laudavit,  approbavit, 
ratam  etgratani  habnit,  Joii?nna  relicta  dcfunctiStephani  dicti  Caillart, 
mater  dicti  Jobannis,  promittens  tidc  in  manu  noslra  prestita  corporali, 
quod  contra  venditioneni  istam  par  se  vel  par  alium  non  veniet  in  futn- 
rum  nec  in  dicta  terra  vendita  jure  bereditagii,   caduci,  successionis, 

acquiramenti,  acqiiisitionis dotis,  dotalicii,  seu  donationis  proptar 

nuptias,  aut  quolibet  alio  jure  aliquid  reclamabit  nec  faciet  par  alium 
reclamari.  Immoprediclam  rem  venditam  dictis  emptoribus  ad  usus  et 
consnetudines  patrie  ^arandizabit  et  delïeiuiet  conira  omnes.  Renun- 
ciantas  in  hoc  fajto,  dicti  Jobannes  et  Jolianna,  ejus  mater,  omni  excep- 
tioni  cujuscumque  deceptionis,  omni  auxilio  juris  canonici  et  civilis, 
omni  exceptioni  doli,  mali  et  fraudi,  omni  privilegio  crucis  assumpte  et 
assnmende,  omni  exceptioni  sibi  conpetenti  vel  in  posterum  conpetituri, 
ratione  rei  persone  seu  facti  et  omnibus  aliis  prors.us  exceptionibus  at 
allegalionibus,  que  sibi  possint  prodesse  et  dictis  emptoribus  obesse  et 
pci'  quas  possint  venire  conira  predicta  vel  aliquod  prediclarum.  Et  nos, 
audita  confessiona  ipsorum,  dictos  Jobannem  et  Johannam  cjns  mater, 
volantes  et  consentientes  ad  oninia  predicta  tenenda  fideliter  et  tirmiter 
observanda  in  scripto  sentencialiter  condampnamus.  Datum  auno  Do- 
mini  M°.  CC°.  LXX".  VI°,  niense  julii  circa  tinem. 


CCGXVIIl. 

De  compositiono  inter  nos  et  Abbatem  de  Tyrono  de  nundinis  Mapdalene  (I). 

Octobre  127G. 

[Univar]sis  pr[esenleslitteras  insjpecturis,  Oflicialis  dunensis,  salutem 
in  Domino.  Noveritis,  quod  cum  inter  religiosos  viros  [abbalcm  et  con] 
ventuni  de  ï[yrono  ex]  una  parte  et  magistrum  et  Iratres  dornus  Dei  de 

Castriduno  ex  altéra,  contentio  verteratur  corani abbate  sancti 

Pliaronis  Meldensis  judice  a  domino  papa  dato  super  eo  videlicat  quod 
dicti  abbas  et  conventus  dicebant  et  prop[onebantl  coram  predicto  ab- 
bate contra  magistrum  et  fratrcs  predictos,  quod  cum  predicti  abbas  et 
conventus  diu  fuissent  et  essent  in  possessione juris  percipiendi  et 

(1)  Original,  A.  Î8. 


234  ARCHIVES  DE   I.A    MAISON-DIEU 

habcndi  quolibet  anno  in  villa  de  Oastriduno  coustiimas  seu  redibcnlias 
que  voniebant  seuquepercipi  consue[verant]  in  décima  ebdomada  cu- 
juslibet  iuiiii  in  dicta  villa  de  (l.islridiino  ralione  min  sterii  mcrcali  dicte 

ville  sive  mindinai'um   et  i'uiss|^ent 1  in   dicta  posscssione  vel  quasi 

jnris  a  tempore  cujus  memoria  non  exislebat  et  ipsi  essent  adbuc  in 
dicta  possessione.  Predicti  masister  et  l'ratres  dictam  possessionem  im- 
pediebant  et  pcrturbabant  diclis  religiosis  quominus  ipsi  relif,'iosi  pos- 
sent  libère  et  pacilîcc  uti  et  ad  iii(]uielanduni  eosdem  religiosos  super 
dictis  coustumisvelredibentiis  que  vcniebant  seu  qui  percipi  consueve- 
rant  in  décima  ebdomada  prcdicta  maxime  in  qua  luindinc  festi  Béate 
Marie  Magdalene  liebant  in  dicta  villa  de  Gastridiino  capiendo  dictas 
coustumas  redibentias  dictaruin  nundinarum  dicti  lesti  contra  jus  et 
volunlatem  dictorum  religiosorum  (juanquam  iidem  magislcr  et  l'rati'cs 
nulluin  jus  babei'cnt  dictas  coustumas  et  redibentiaspercipiendi  (juando 
in  dicta  décima  ebdomada  dicte  nundine  devenirent  in  eodem  festo; 
quare  petebant  predicti  religiosi  a  dictis  magistio  et  IVatribus  ut  ipsi  a 
predictis  impcdimento  et  perturbatione  cessarent  penitus  et  désistèrent 
et  quod  ipsi  permitterenl  dictos  religiosos  de  dicta  possessione  uti  de 
cetero  pacifiée  et  quiète  et  quod  ipsi  caverent  de  non  veniendo  contra 
quando  dicte  nundine  dicti  festi  essent  de  cetero  in  dicta  décima  ebdo- 
mada ;  dictis  magislro  et  (ratribus  in  contrarium  asserenlibus  et  dicen- 
tibus  omnia  predicta  ad  se  spectare  videlicet  coustumas  et  redibentias 
dictarum  nundinarum  in  qualibet  ebdomada  devenirent,  et  se  fuisse  et 
esse  in  possessione  juris  vel  quasi  se  predictis  eodem  modo  et  eadom 
forma  quibus  petunt  et  dicunl  dicti  religiosi  abbas  et  couventus  ;  dicen- 
tibus  etiam  dictas  coustumas  et  redibentias  dictarum  nundinarum  ad  se 
melius  pertinere  quam  religiosis  abbati  et  conventiii  predictis.  Item 
dicebant  predicti  religiosi  quod  occasione  dictorum  impedimenti  et  per- 
turbationis  dampna  et  deperdita  sustinu^ranl  usque  ad  valorem  cenlum 
libras  turonensium  quas  petebant  sibi  restitui.  Tandem  procuratores 
dictarum  partium,  videlicet  :  fratcr  Johannes,  celerarius  de  Tyrono,  pro- 
curalor  dictorum  abbatis  et  couventus,  et  magistcr  Lambertus  Callidus, 
procurator  dictorum  magisiri  et  |lratrum,  babentes  quilibet  ipsorum  a 
parle  sua  spéciale  mandatum  conpromittondi  super  pi'emissis  et  conpro- 
niissum  valandi  babito  ijouoruni  virorum  coiisilio  super  premissis,  con- 
troversiis  seu  contentionibus  conpromiserunt  in  venerabiles  viros  Sle- 
pbanum  dictum  Malebrancbc  et  Johannem  Bourroicbc  clericniii,  tan- 
(|uam  in  arbitres  seu  aibitratores  seu  amicabiles  conpositores  per  Iidem 
bincjude  ab  ipsisprociiratoribusnomine  suo  et  nomine  partium  suarum 
in  animas  suas  et  animas  predictorum  abbatis  et  conventus  et  predic- 
torum  magistri  et  Iratrum  in  manu  nostra  prestitam  corporalem  et  sub 
pcna  centum  marcbarum  argenti  bine  jude  apposita.  Promittcnles  dicti 
procuratores  quilibet  nomine  partis  sue  et  per  fidem  suam  predictam  et 


DE    CHATEAUDUN.  235 

sub  pena  predictase  ac  dictas  partes  lenere  (ideliter  et  firmiter  observare 
quicquid  predicti  arbitri  super  dictis  coiitroversiis  alte  et  basse  duxorint 
ordinanduni  seu  etiam  faciendum  pace  vel  judicio,  salvis  rationibus  dic- 
tariim  partimiilradendis  dictis  arbitris  infrafeslum  Omnium  Sanctoriim 
proximo  venturum.  Actum  fuit  etiam  in  conpromisso  quod  predicti 
arbitri  possint  procedere  in  predicto  conpromisso  diebus  feriatis  et  non 
feriatis  et  juris  ordine  nullatenus  observato.  Actum  fuit  etiam  in  dicto 
conpromisso  quod  nisi  predicti  arbitri  possent  inunara  et  pamdem  sen- 
tenliani  concordare,  discordia  eorumdem  traderetur  Tybeiio  preposito 
de  Castriduno  tertio  arbitre  seu  arbitratore  a  procuratoribus  dictarum 
partium  electo  cujus  sententia  arbilrium  sine  dictum  cum  sentenlia 
dicto  sive  arbitrio  alterius  predictorum  duorum  arbitrorum  cuni  (|U0 
concordaverit,  valebit  et  firmitatera  perpetuam  obtinebit.  Prout  hoc 
voluerunt  et  concesserunt  predicti  procuiatores  nominc  quo  supra  et 
sub  fide  et  pena  predictis.  Durabit  autem  potestas  duorum  arbitrorum 
et  tertii  tantum  modo  usque  ad  Nativitatem  Domini  proxime  vcnluram 
nisi  de  consensu  partium  fuerit  prorogata.  Datum  anno  Domini  M".  CG". 
LXX°.  sexto,  die  dominica  in  festo  beati  Luce  evangeliste. 


GCCXIX. 

De  censu  de  Marboeto,  de  furno  et  vavassoribus  (1). 

Avril  1277. 

Universis  presentcslitterasinspecturis,  Oflicialis  Dunensis,  salutem  in 
Domino.  Noveritis,  quod  in  nostra  prescntia  constitutus  et  in  jure, 
Stepbanus  dictus  Chenart,  armiger,  i-ecognoYit  se  vendidisse  et  permu- 
tasse et  nomine  venditioniset  perniutationis  concessisse  magistroet  ira- 
tribus  domus  Dei  de  Castriduno,  omnem  redditum  quem  habebat  situm 
infra  metas  parochiarum  Sancti  Pétri  et  Sancti  Martini  de  Marboeto  in 
feodo  domini  comitis  Blesis,  videlicet  census,  furnum,  vavasores  et 
omnes  alias  redibenlias  quecumque  sint  cum  onini  jure  et  dominio  dic- 
torum  censuum  vavasorum  et  aliarura  redibentiarum  que  omnia  eidem 
Stepiiano  jure  hereditario  spectabant  ut  asseruit  in  jure  corani  nobis, 
tenendum  quiète  etpacilice  in  perpetuum  possidcndum  a  dictis  magistro 
et  fratribus  eorumque  successoribus  vel  ab  ipsis  causam  habentibus  pro 
viginti  novem  libris  et  tresdecim  solidis  monete  currentis  in  Dunensi  de 
quibus  dictus  Stepbanus  tcnuit  se  coram  nobis  plenarie  pro  pagato  in 
pecunia  numerata,  et  pro  deceni  sextariis  per  médium  bladi  et  avcne 
quoshabebant  dictimagister  etfratres  annui  redditus  quolibet  anno  super 

(1)  Original.  B.  4.  —   Copias  du  xvii'siocl»,  A.  ',  d»34;  du  xviii",  A.  8,  n"  1"9, 


236  AI'.OHIVF.S    DE     I,A    MAISON-IMEU 

terras  dicti  Stcphani  do  Primcvilla.  Qiiitavit  etiam  dictiis  Stephanus 
dictis  magistro  et  Iratribus  omne  jus,  dominium,  proprictalem  et  possos- 
sionoin,  (]iiom  otiiiins  ]ial)C'l)at  vol  liaI)on>  potcrat  sou  expoctnl)at  in  nm- 
nibus  supradictis  rc])us  vondilis  et  pormulatis.  l'rodicla  jus,  dominium, 
propriclatcm  et  possessioneni,  in  dictos  inagistrum  el  fratres  eorumquc 
successorcs  vel  ab  ipsis  causam  haboiilcs  por  traditionom  prcscnlls  ins- 
trumenli  ex  nunc  pcnitus  transforendo  et  se  desscsivit  et  dictos  magis- 
trumcl  fratres  sosivit  et  investivit  et  a  nobis  sessiri  et  invesliri  l'ecil 
nichil  jure  ci'ga  se  relinendo.  Promittens,  fide  in  manu  nostra  prestita 
corporali,(|nodconlrais(asv(Midilionein,  pormulatinnoui  otconcessiononi 
per  se  vel  per  alium  non  venict  in  futurum,  noc  eas  do  cctero  revocabit. 
Immo  predictas  res  venditas  et  permutatas  cum  omnibus  pertinenciis, 
ut  supradictum  est,  dictis  magistro  et  fratribus  garandizabit  et  deflendcl 
contra  omiiesfft  ipsas  indampnes  obsorval)it;  pro  qua  garandizationo  in 
posterum  facicnda,  idem  Stephanus  obligavit  dictis  magistro  et  fratri- 
bus titulo  pignorisse  et  heredes  suos  et  omnia  bona  sua  mobilia  et  iu- 
moLilia  presenlia  cl  fulura  quecumquc  sintet  til)icumque  et  in  contra- 
plegiumadusus  et  consuctudines patrie  assignavit  spocialiler  etcxpresso. 
Renuncians  in  hoc  laclo  omni  exceptioni  non  numérale  pecunie  nec 
sohite  seu  recepte,et  omni  exceptioni  cujuscumquc  deceplionis,  omni 
auxilio  juris  canonici  et  civilis  omni  privilcgio  crucis  assumpte  et  assu- 
mende  omni  exceptioni  doh,  mah  et  Iraudi,  omni  usui,  consuetudini  et 
statuto,  omni  exceptioni  sibiconpetenti  vel  in  posterum  conpetituri  ra- 
lione  rei  personc  seu  facli  et  omnijjus  aliisprorsus  excoptionibus,  defon- 
sionibus  et  allegalionibus  per  quas  posset  veuire  coutia  predicta  vel 
aliquid  prcdictarum.  Dieti  vero  magister  et  fralres  in  nostra  presenlia 
consliluti  videHcet  dictus  magister  et  Johanncs  Mauboison,  presbiter, 
quilibot  per  se  et  Johanncs  Junior,  presbiter,  procuralor  gencralis  dicte 
domus  prout  in  sigiUis  dicte  domus  proprio,  sigillalim  plenius  contine- 
tur  pro  se  et  aliis  fratribus  dicte  domus,  dicto  Stcphano  et  hcredibus 
suis  quitaverunt  dictos  decem  sextarios  per  médium  bladi  et  avene  in 
perpetuum  quos  habeliant  annui  rodditus  super  diclas  terras  de  Prince- 
villa  dicto  Stcphano,  cum  omni  jure,  domiiiio,  pro])rielate  etposscssione, 
que  et  (|uashabebanl  velhaberopotorautseu  expoctabant  in  dictis  decem 
sextariis  per  médium  bladi  et  avene,  Prouiiltenles,  (ide  in  manu  nostra 
prestita  corporali,  dicli  magister  et  Johannes  Mauboison  et  Johanncs 
Junior,  nomine  suo  et  nomine  procuratoris,  quod  contra  istas  quitatio- 
ncm  et  concessioncm  per  se  vel  por  alios  non  venient  in  futurum  nec 
eas  revocabunt.  Dictus  autem  Stephanus  voluit  el  concessil  quod  si 
dominus  cornes  Blesis  noluerit  quod  dicli  magister  et  fratres  predictas 
res  venditas  et  permulatas  ab  ipso,  dictis  magistro  et  fratribus  ut  supra- 
dictum est  teneanl  in  manu  mortua  (juod  dicti  magister  et  fratres  ad 
dicluni  reddilum  dictorum  decem  sextariorum  per  médium  bladi  el  avene 


DE    CHAÏEAUDLN.  237 

pacilicf  reveildutur  el  dictosdeceiu  sexlariosper  niudium  bladi  elavene 
percipient  et  habcant  quolibet  aniio  super  dictas  terras  ut  antea  perci- 
piebantet  habebantet  dictus  redditus  dictis  magistro  et  fratribus  vcn- 
ditus  a  dicto  Stepbano  et  eidem  Stephano  et  heredibus  suis  quiète  et 
libère  reiuanebil  ita  tanien  quod  dictus  Stephanus  ejusque  lieredes, 
successores  vel  ab  ipso  causam  habentes  dictis  raagistro  et  fratribus  dic- 
tam  summam  pecunic  reddent  intègre  et  persolvent.  Et  tenebunt  dicli 
magister  elfralres  omnes  ressibi  venditaset  permutatasa  dicloStcpiiano 
quousque  de  dicta  summa  pecunie  plenarie  sit  et  intègre  satisfactum.  Et 
bec  omnia  vokiit  et  concessit  idem  Stepbanus  et  promisit  pcr  lldeni 
suam  et  obligavit,  quantum  ad  boc,  se  et  beredes  suos,  se  juriditioni 
curie  nostrc  susponendo.  Et  nos,  audita  confessione  ipsius  Stepbani, 
ipsuin  Stephanum  volenteni  et  consentientem,  ad  omnia  predicta  in 
scriptum  sentcntiaiiter  condanipnamus.  Dalum  anno  Domini  M°.  OG". 
LXX°.  Vil",  mense  aprilis. 


CCGXX. 

De  deciniis  de  Linenis  (1). 
Avril  1277. ■ 

Universis  présentes  iitteras  inspccturis,  Officialis  archidiaconi  Dunen- 
sis  in  Dunensi,  et  Officialis  archidiaconi  Vindociuensis,  salulem  in 
Domino.  Noverilis,  quod  cum  contentio  verteretur  inler  magistrum  cl 
fratres  Elemosine  Gastriduni  ex  una  parte,  et  Nicliolaum  Garniticem  de 
Pesotoct  Jobanneni  ejus  lilium  ex  altéra,  super  eo  videlicet  quod  dicli 
ISicliolaus  et  Johannes  dicebant  tractum  tenere  de  Lineriis  diclorum 
magistri  et  fratrum  tam  grosse  quam  niinuteprimiciarumetoblationum 
dicte  décime  et  parrocliie  de  Lineriis  ad  se  jure  hereditario  pertinere  et 
quod  ipsi  fuerant  in  possessione  vel  ([uasi  percipiendi  et  liabendi,  dic- 
tum  tractum  décime  cum  omnibus  aliis  supradictis;  diclis  magislro  et 
fratribus  in  contrarium  asserentibus  tandem  de  bonorum  virorum  cun- 
silio  in  jure  constiluti  coram  nobis  Dyonisius  dictus  Chapel,  clericus, 
procurator  diclorum  magislri  et  fratrum  generalis  pro  ut  in  litlcris 
sigillo  suosigillaLis  qui  sic  incipiunt:  «  Universis  présentes  iitteras  ins- 
••  pecluris,  magister  et  fratres  domus  Dei  de  Gastriduno,  salulem  in  Do- 
«  mino.  Noveritis  quod  nos  Dyonisium  dictum  Le  Ghapel,  clericum,  et 
«  cetera;  »  et  sic  terminant  :  o  anno  Domini  M".  CG".  LXX°  sexto,  die 
«  sabbati  post  festum  Beali  Martini  yemalis.  »  Nomine  dictorum  magis- 
tri et  fratrum  et  dicli  Nicbolaus  et  Jobannes  ad  banc  pacis  concordiani 

(1)  Copie  du  xvn*  siècle,  Â.  7,  d°  U*. 


238  ARCHIVES   DE   LA    MAISON-DIEU 

devcnerunt  -videlicet  quod  predicti  Nicholaiis  et  Johannes  quilaverunt 
prcdictis  inagistro  et  Iralribiis  dicliiin  IractLim  dicte  décime  grosse  et 
niiniite  primiciarnin  et  oiilaliomiin  et  omnc  jus  quod  haljcbanl    vel 
iiajjere  poteranl  seu  cxpectabaiit  in  predicto  tractu  dicte  décime  gi'osse 
et  minute  et  in  omnibus  aliis  prcdictis,  promittentes  dicii  Nicbolaus  et 
Joiiannes,  lide  in  manu  nostra  prestita  corporali,  quod  in  omnibus  pre- 
diclisjurc  bereditario  seuciualibet  alia  ralione  per  se  velperaiium  nicliil 
de  cetero  reclamabunt.  Predictus  vero  procurator  nomine  dictoi  um  ina- 
gistri  et  fratrum  pro  bono  pacis  dictis  Niciioiao  et  Johanni  quitavit  cen- 
lum  et  dccem  solidos  monete  currenlis  in  patria  de  undecim  libras  quas 
debebant prcdictis  niagistroet  iratiibus  dicti  Nicliolaus  et  Joiiannes  de 
fructibus  et  exilibusdicte  décime  et  alioruin  supradictorum  sibi  venditis 
et  concessis  a  dictis  magislro  et  fratribus  et  ab  eisdem  Nicbolao  et  Jo- 
hanne  longo  temporcretroaclo  rcceplis(iuas  undecim  libras  gagiaverant 
dictis  raagistro  et  fratribus  coram  bospilalari  abbatie  Vindocinensis  pro 
ut  bec  omnia  confessi  fucrint  in  jure  coram  nobis  dicti  Nicbolaus  et  Jo- 
hannes. Cenlum  autem  et  deccm  solidos  residuum  de  dictis  undecim 
libris  gagiaverunt  injure  coram  nobis  et  se  reddituris  promiserunt  dicti 
Nicliolaus  et  Johannes  dictis  magistro  et  fratribus  hiis  terminis  inferius 
annotatis,  videUcct  qnadraginta  solidos  inlra  fcstum  Omnium  Sanctorum 
proxime  venUiram;  et  quadraginta  solidos  ad  aliud  fcstum  Omnium 
Sanctorum  continue  insequens  anno  revolulo,  et  triginta  solidos  resi- 
duos  ad  aliud  testum Omnium  Sanctorum  proximoet  continue  insequens 
celero  anno  revoluto.  De  qua  summa  pecunie  persolvenda  in  terminis 
supradictis  prcdictis  magistro  et  fratribus,  Robcrtus  Larchier  se  consti- 
tuit  pro  dictis  Nicholao  et  Johanne  principalem  debitorcin  erga  dictos 
magistrumet  fratres  in  se  totam  bonus  suscipicns  debiti  supradicti  de 
solvendo  dictam  summam  peccunie  ad  terminos  supradictos  et  ad  omnia 
premissa  facienda.  Dicti  Nicbolaus  et  Johannes  et  Uobertus  sub  religiouc 
sue  fidei  in  jure  coram  nobis  se  astrinxcrunt,  quantum  ad  hoc,  juridic- 
tioni  curie  nosire  ubicumque  se  transtulerint  supponentes  et  eliam, 
quantum  ad  hoc,  se  et  heredes  suos  et  on:nia  bona  sua  presentia  et  fu- 
tura  prcdictis  magistro  et  fratribus  specialiter  et  expresse  obligantcs, 

omnibus  aliis  actionibus,  qucreliis, et  contentionibus  quilatis  ah 

utraquo  parte  penitusctremissis.  Nos  autem  ipsosNicholaum,  Johanncm 
et  llobertum  volenles  etconsentientes  inscripto,  ad  omnia predicta  sen- 
tencialiter  condampnanius.  In  cujus  rei  teslimonium  et  munimen,  nos 
ad  petitionem  dictoruin  procuratoris,  Nicholai,  Johannis  et  Robcrti, 
sigillum  nostrum  presentibus  litteris  dignum  duximus  apponcndum. 
Actum  anno  Domini  M°.  CG".  LXX°.  scptimo,  mense  aprilis. 


DE  CHATEALDUN.  233 


CCGXXI. 


Donation  à  l'Aumône  par  Jeanne,  veuve  de  Simon  Soef,  couturier,  de  tous  ses 
biens,  en  se  faisant  sœur  condonnée  ()). 

Mai  1277. 

Donne  par  coppie  soubz  le  scel  de  la  court  de  la  Chastellerie  de  Chas- 
teaudim  le  jeudi  après  Saint  Jacques  et  Saint  Xnstophe  lan  mil  ce.  Ix, 
dix  sept.  Saichent  tuit  que  establie  en  droit  pardevant  nous  Justice  de 
la  court  de  la  Chastellerie  de  Gliasteaudun,  Jelianne  femme  feu  Symon 
Soef,  couslurier,  laquelle  cognut  et  confessa  de  sa  ])onne  voulonte  sanz 
contrainte  avoir  donne  des  maintenant  a  toutjours  mes  sanz  nul  rappel 
a  Dieu  et  a  maistre  et  frères  de  lauinosne  Dieu  de  Gliasteaudun  elle  et 
touz  ses  biens  meubles  et  herilages  presens  et  avenir  ou  quils  soient 
trouvez  et  assura  par  son  serment  vivre  en  lobbeissance  des  maistre  et 
frères  de  la  dite  maison  Dieu  dores  en  avant  corne  vraie  seur  donnée 
de  ladite  maison  et  avec  ce  jura  garder  les  sermens  qui  sont  acoustumes 
à  ce  ;  est  que  james  elle  ne  se  mariera  ne  ne  donra  foy  ne  fiance  a 
homme  par  nom  de  mariage  se  ce  nest  avec  le  congie  et  liscence  du 
maistre  de  la  dite  maison  ou  de  ses  successeurs.  De  laquelle  donaaison 
ainsi  faicte  come  dit  est,  la  ditte  Jelianne  se  tinta  bien  paiee  devant  nous. 
Promettant  devant  nous  la  ditte  Jehanne  par  sa  foy  baillée  en  notre  main 
corporelment  que  james  contre  ces  lettres  ne  contre  la  teneur  dicellcs 
elle  ne  vendra  ne  venir  ne  fera  par  raison  nulle  quelle  elle  soit  ou  puisse 
estre.  Ancois  les  a  et  aura  fermes  et  estables  et  agréables  a  toasjours 
mes  soubz  lobbligation  délie  ses  hoirs  et  touz  ses  biens  meubles  et  hcri- 
taiges  presens  et  advenir,  lesquelx  elle  souzmisL  a  la  juridiction  de  la 
dite  court  et  de  toute  autre.  En  tesmoing  de  ce  nous  avons  scelle  ces 
lettres  du  scel  de  la  dite  court.  Donne  a  Chasteaudun  lan  de  grâce  mil 
ce",  lx°.  dix  sept,  le  jeudi  jour  Saint  Barnabe  apouslre.  Geste  coppie 
faite  et  scellée  jeudi  et  an  dessus  diz. 

N.  de  Fraise.  Collation  faite. 

(I)  Copie  de  I2w,  A.  i8. 


240  ARCHIVES    DE    LA    MAlSON-DltU 

CGGXXII. 

Lie  una  sextcria  terre  apud  Villam  Episcoiii  (I). 
Juin  l.!7T. 

Universis  présentes  litteras  iuspccturis,  Ollicialis  Duiiensis,  salulcin 
in  Domino.  Noverilis,  quod  in  noslra  presenlia  constituli  et  in  jure, 
Girardus  dictus  Gaudincau  et  Juliana,  ejus  uxor,  recognoverunt  se 
vendidisse  et  noniinc  vcnditionis  conccssisse  magistro  et  fratrijjns 
(loniiis  Dei  de  Castriduno,  unani  sextariani  Icrre  scnicnse  sitani  in 
territorio  de  Villa  Episcopi,  juxta  terras  dictoruni  magistri  el  fratnini 
ex  una  parte,  et  terras  dieti  Rengi  Flercau  defuncti  ex  altéra,  in  censi- 
vauiento  dittoniin  magistri  et  fratrum  tenendam  el  liabendam  quiele 
el  paciliec  in  perpeluum  possidcndani  a  dietis  eniploribus  corumque 
successoribus  vel  ab  ipsis  causam  habenlibus,  pro  (jualuor  librismonete 
cnrrentis  in  Dunensi,  de  qua  snmma  dicti  venditores  coram  nobis  se 
teniierunt  pienarie  pro  pagatis  in  pecunia  numerata.  (Juilaverunt  ctiam 
dicti  venditores,  dietis  emptoribus,  omne  jus,  dominium,  proprielalem 
et  possessionem,  (jue  et  quas  habebant  vel  babere  poterant  seu  cxpeeta- 
bant  in  predicla  terra  vendita,  predictajus,  dominium,  et  dictas  pro- 
prielalem elpossessionem  in  dictos  emptores  per  tradilioneni  prcsenlis 
inslrumcnti  ex  nnnc  pcnitus  transfercndo.  Et  de  dicta  venditione  in 
manu  noslra  decessierunt  et  diclos  emptores  sesierunl  coram  nobis  el 
invcsiierunt  et  sessiri  a  nobis  el  invesliri  l'ecerunl  a  nobis  nicliil  jure 
erga  se  retinenles.  Promiltentes,  fidein  maïui  noslra  prcstila  corporali, 
lam  diclus  Girardus  quam  Juliana  uxor  ejus,  sponlanca  volunlale  el 
inclioacta,  nec  ad  iioc  inducla,  lide  in  manu  noslra  prestita  corporali, 
quod  contra  islas  vendilioncm  et  concessioneni  per  se  vol  per  alium  non 
vcnient  in  l'ulurum,  nec  in  predicla  terra  vendila  jure  lieredilagii, 
caduci,  suecessionis,  acquiramenli,  acquisilionis,  elemosine,  dolis, 
dolalicii,  seu  donalionis  proptcr  nuplias,  aul  (juolibet  alio  jure,  aliquid 
de  cctcro  reclamabunt  nec  facienl  ab  aliquibus  rcdamarl.  Imnio 
predielam  rem  vcudilam  dietis  enqitorihus  eorumtiue  successoribus  vel 
ab  ipsis  causam  liabcntibus  ad  ususet  consuetudines  patrie  garandiza- 
bunt  cl  deffcndent  contra  onnies  et  ipsos  in  danipnum  observabunl. 
Pro  (]ua  garandizalionc  in  poslerum  facienda,  dicti  venditores  diclis 
emptoribus  se  et  iieredcs  suos  el  omnia  bona  sua  mobilia  el  inmnbilia 
presenlia  el  fulura  quecumque  sint  lilulo  pignoris  obiigavcrunt  el  in 
conlraplegium  assignaverunl  ad  usus  et  consuetudines  prcdiclos  specia- 

(1)  Copies  du  xvu'' siècle,  A.  7,  ii"CG;  Ju  xvju',  A.  8,  ir  lUS. 


DE   CHATEAUDUN.  2J1 

liter  et  expresse.  Renunciantes  iu  hoc  facto,  oiuni  exceptioni  cujus- 
cumque  deceplionis,  omni  aiixilio  juris  canonici  et  civilis,  omni  privi- 
legio  criicis  assumpte  et  assuineiule,  omni  exceptioni  non  numérale 
pecuiiie  nec  soluté  seu  reccplc,  omni  exceptioni  doli,  mali  et  fraudi, 
omni  exceptioni  sibi  competenti  vel  ia  postcrumcompetituri  latione  rei 
persone  seu  facti,  omui  usui,  consuetudini  et  stalulo,  et  omnibus  aliis 
prorsus  exceptionibusperquas  possint  venire  contra  predicta  vel  aliquid 
predictarum.  Et  nos,  audita  conlessione  ipsorum,  ipsos  volontés  et  con- 
sentientes,  ad  omnia  predicta  in  scripto  sententialiter  condampnamus. 
In  cujus  rei  testimonium,  prescntibus  liUeris  sigillum  nostrum  dignum 
duximus  apponenduni.  Datum  anuo  Domini  M".  CC°.  LXX".  septimo, 
mense  junii  iu  priucipio. 


CCCXXIIL 

De  Porcheronvilla  (t). 

2  juillet  1277. 

Universis  présentes  lilteras  inspecturis,  Oflîcialis  Dunensis,  salulem 
in  Domino.  Noverilis,  quod  in  nostra  presenlia  conslituti  et  injuic, 
Johannes  de  Parisia,  alutarius,  et  Jolianna  cjus  uxor,  recognoverunt  se 
■vendidisse  et  nomine  vendilionis  coucessisse  magistro  et  fratribus 
domus  Dei  de  Castriduno,  quin([ue  minatas  et  dimidium  terre  somense 
residuas  de  novem  minatis  terre  semeuse  quas  liajjebant  sitas  apud 
Porcheronvillam  seu  in  territorio  ejusdem  ville,  in  allodiis  nobilis  viri 
comilis  Blesis,  juxta  terras  Odonis  dicti  Mansel,  et  terras  Johannis  dicti 
Benne,  partim,  et  partim  juxta  terras  dictorum  magistri  et  fralruni  ;  de 
quibus  iioveni  minatis  terre  semense  vendiderant  jamdiu  est,  diclis 
magistro  et  fratribus  très  minatas  et  dimidium  et  pertinebant  dicte 
Johanne  jure  hereditario  prout  bec  onuiia  confessi  fuerinl  dicii  Johannes 
•  et  Johanna  in  jure  corani  nobis,  teuendas  et  habendas  quiele  el  pacilice 
in  perpetuum  possidendas  a  diclis  magistro  et  fratribus  eorumque 
successoribus  vel  ab  ipsis  causam  bahenlibus,  pro  viginli  duabus  libris 
el  dimidiam  monete  currentis  in  Dunensi,  de  quibus  dicli  venditores 
coram  nobis  se  tenuerunt  plenaric  pro  pagalis  in  pecunia  numerala. 
Renunciantes,  in  hoc  tacto,  omni  exceptioni  non  numérale  pecunie  nec 
soluté  vel  recopie.  Ouilavorunl  aulem  dicli  venditores  diclis  emploribus 
omnc  jus,  dominium,  proprielalem  et  possossionem,  que  cl  quas 
habebantvel  habere  poîerant  seu  expeclabant  in  predicta  terra  vendita. 
Predicta  jus,  dominium,  et  dictas  proprielalem  et  possessionem,  iu 

(I)  Copies  du  xvil«  siècle,  A.  7,  n»  90  ;  du  sviu-,  A.  8,  n"  205, 


242  ARCHIVES   DE    LA    MAISON-DIEU 

dictos  cmplorcs  pcr  tradilioiicm  preseiilis  iiistriinicnti  ex  nunc  |)eniliis 
transfcrendo  ot  se  decL'sieriinl  et  diclos  eiiiptores  sesieniiil  iiicliil  jiife 
erga  screlineutes.  Proniillenles  dicti  Joliannes  et  Jolianna  ejus  lixor, 
spontanea  voluntate  et  iiicoacta,  nec  vi  iiec  dolo  ad  hoc  indiicta,  lide  in 
manu  iioslra  prcstila  eorporali,  (iiiod  contra  istam  venditioncni  pcr  se 
seu  per  aliiini  non  venient  in  l'iituruni  nec  in  dicta  terra  vendila  jure 
hercditagii,  caduci,  successionis,  acquiramenti,  acquisilionis,  dolis, 
dotalicii,  seu  donationis  proptcr  nuplias,  aut  quolibet  alio  jure,  aliquid 
rcclainabunt  nec  facient  ab  ali(|uibus  reclainari.  Iinmo  predictam  terrani 
venditani  dictis  cinptoribus  eorunique  successoribus  vel  ai)  ipsis  causani 
habentibus  ad  usas  et  consuctudines  patrie  garandizabuntctdclï'endent, 
contra  onines  et  ipsos  indampnes  o])scrva])unt.  Pro  qua  garandizatione 
et  deftcnsionc  in  posleruiu  iacienda,  dicti  venditores  diclis  eniploribus 
se  et  heredes  suos  et  omnia  bona  sua  mobiiia  et  inmobilia  presenlia  cl 
futura  quecu nique  sint  et  ubicumque  titulo  pignoris  obligavcrunt  et  in 
conlraplegium  assignaverunt  ad  usus  et  consuctudines  predictos.  Re- 
nunciantes  in  lioc  facto,  omni  exceptioni  cujuscuiuque  deceptionis, 
omni  auxilio  juris  canonici  et  civilis,  onini  privilegio  cruels  assumple  et 
assuniendc,  oinni  exceptioni  doli,  mali  et  l'raudi,  oiuni  exceplioni  sibi 
competenti  vel  in  posterum  conipetiluri  ralione  rei  persone  seu  facti, 
omni  usul,  consuetudini  et  statuto,  et  omnibus  alils  prorsus  exceplio- 
nibus  et  allegationibus  per  quas  possinl  vcnire  contra  predicla  vel 
aliquid  predictarum.  Et  se  quantum  ad  omnia  prcdicta,  supposuerunt 
pcr  fidcm  suani  juridltioiii  curie  nostre  sine  advocationc  altcrius  curie 
sivc  fori.  Et  nos,  audila  confessione  ipsorum  Johannis  et  Johanne, 
ipsos  volentes  et  consentientes  ad  omnia  prcdicta  lencnda  fidciiter  cl 
lirmitcr  observanda,  in  scriptis  sentenlialiter  condampnanus.  In  cujus 
rei  testimonium,  presentibus  litteris  sigilluiunostrum  dignum  duxiimis 
apponendum.  Datum  anno  Doiniui  M".  CC°.  septuagesimo  scptimo, 
mense  julii  secundo  die. 


CGGXXIV. 

De  Porcheronvilla  (1). 

Juillet  1281. 

Univcrsis  présentes  litteras  inspecturis,  Oflicialis  archidiaconi  Du- 
nensis  in  Dunensi,  salutem  in  Domino.  Noverilis,  quod  in  nostra 
presentia  consliluti  et  in  jure,  .lolianiui,  rolicla  dcluncti  Stcpbani  Cail- 
lart,  et  Joliannes  eorumdem  lilius    recognoverunt   se  vendidlsse  et 

(1)  Copies  du  xVii«  siècle,  A.  7,  iv  8T  ;  Ju  xviii",  A,  8,  n'  203. 


DE    CHATEAUDUN.  243 

nomiiie  voiulitionis  concessisse  magislro  et  fratribus  eleniosine  de  Gas- 
tiiduno,  iiiuimdam  peciam  terre  unuin  scxtariuin  bladi  terre  scmense 
vel  circa  coiUiuontem,  quam  habcbant  situm  apud  Porcheronvillam , 
in  allodiis  douiiiii  comilis  Blesis,  in  doininio  in  oscliiis  juxia  Iciram 
diclorum  magisUi  cl  fralrumex  iina  parte, et  terrain  luagistri  Lamijerli 
Callidi,  presbiteri,  et  patri  dicti  Ganerau,  exaltera,  pro  ut  se  comportai 
de  iongo  post  doniuni  Stepliani  Meslivier  tenendam  qiiietc  et  pacitice  in 
perpetuuni  possidcndaiii  a  diclis  eniptoribiis  successoribus  vcl  ab  ipsis 
causam  babentibus,  pro  octo  libris  luonete  currentis  in  Dunensi,  de 
quibus  dicti  venditores  coram  nobis  se  tenuerunt  plenarie  pro  pagalisin 
pecunia  nunierata.  lleniinciantes  in  lioc  facto  onini  cxceptioni  non 
numérale  pecunie  iiec  soluté  seu  reccple.  Quilaverunt  etiam  dicti 
venditores  dictis  emptoribus  ompc  jus,  dominium,  proprietatem  et 
possessionem,in  dictos  emptores,  per  traditioncni  prcsentis  instrumcnti 
ex  nunc  penilus  transferendo,  et  se  decesierunt  et  dictos  emptores 
sesierunt  et  inveslierunt  nicbil  jure  erga  se  retinentes.  Proniiltentes, 
fide  in  manu  nostra  prestita  corporali,  quod  contra  islam  venditionera 
pcr  se  vel  pcr  alium  non  venicnt  in  futurum  nec  in  predicla  terra  vendita 
jure  bercdilagii,  caduci,  successionis,  acquirandi,  acquisitionis,  dotis, 
dolalicii,  seu  donationis  propter  nuplias,  aut  quolibet  alio  jure,  aliquid 
de  cetero  rcciamabunt  nec  facient  ab  aliquo  reclamari.  Immo  prediclam 
terram  venditam  diclis  emptoribus  et  dicte  domui  ad  usus  et  consue- 
tudines  Dunensis  patrie  garandizabunt  et  deflendeut  contra  omnes  et 
indampnes  observabunt.  Pro  qua  garandizalione  in  posterum  facienda  ; 
dicti  venditores  diclis  emptoril)us  et  dicte  domui  se  et  beredes  suos  et  oni- 
nia  bona  sua  mobilia  et  inmobilia  presunlia  et  futuraquecumque  sint  et 
inquocumque  dominio  et  ubicumque  fuerint  inventa  lilulo  pignoris  seu 
ypothece  obligavcrunl  et  in  conlraplegium  assignaverunt  ad  usus  et 
et  consuetudines  predictos  specialiter  et  expresse.  Renunciantes  in  boc 
facto  omni  exceptioni  doli,  mali  et  Iraudi,  omni  exceptioni  sibi  compe- 
tenti  vel  in  posterum  compelituri,  ratione  rei  persone  seu  facti  omni 
usui,  consuetudini  et  statulo,  et  omnibus  aliis  prorsus  exceptionibus  et 
allegalionibus,  per  quas  possinl  vcnire  contra  predicla  vel  aliquid 
predictarum.  Et  nos,  audita  confessione  ipsorum,  ipsos  volontés  et 
conscntienles  ad  omnia  predicla  tideliler  et  flrmiter  observanda  in 
scriptis  sententialiter  condampnanius.  In  cujus  rei  testimonium,  nos,  ad 
pclilionem  diclorum  vendilorum,  prcsenlibus  lilteris  sigillum  nostrum 
dignum  duximus  apponcndum.  Datum anno  Domini  M".  GC.octogesimo 
primo,  mense  julii. 


244  ARCH1VH8   DE   LA   MAISON-DIEU 

CCCXXV. 

De  Porcheronvilla  (1). 

Juillet  1281. 

Univorsis  proscnlos  liUoras  iiispocluris,  Ollk-ialis  Diincnsis,  salulcni 
in  Doiniiio.  Novcritis,  (juotl  in  iioslra  prescnlia  consliUitus  el  in  jure, 
Johaïuios  (iictiis  Caillarl,  quondam  filius  defuncli  Stcphani  Gaillart,  re- 
cognovit  se  dédisse  cl  in  purani  et  pcrpeluani  elciuosinam  concessissc 
magistro  et  fratribus  elemosnie  de  Gastiiduno,  pro  reniedio  anime  sue 
et  parcntuni  suoruni  et  pro  anuiversario  suo  quoHijct  anno  in  ccclesia 
dicte  domus  faciendo,  post  decessum  suum,  unam  peciam  terre,  unani 
minani  bladi  terre  semeuse  contincntem  vcl  circa,  (juani  liabebat  sitani 
apud  Porcheronvillam  in  allodiis  et  doniinio  doinini  comilis  lUesis,  in 
ocliiis  de  Porcheronvilla  juxta  terram  de  Herbovilla  et  de  Porcheron- 
villa, prout  se  comportât  de  longo  ex  una  parle,  et  terram  Pétri  Glari 
ad  diem  ex  altéra,  et  abotat  terre  dicti  Pétri  cl  terre  magistri  et  IVatrum, 
tenendam  quiète  et  pacillce  in  perpetuuni  possidendam  et  ad  suam  vo- 
hintatem  plenarie  facicndam.  Promittens,  fide  in  manu  nosira  prestila, 
quod  contra  istas  donationem  et  concessionem  pcr  se  vel  por  alium  non 
venict  in  luluruni,  nec  eas  de  cetero  revocaijit.  Immo  predictam  IciTam 
diclis  magistro  et  fratribus  et  dicte  domui  garandizabit  et  defl'endet 
conlra  onmes.  Et  pro  dicta  garandizatione  in  posterum  facienda,  dictus 
Joliannes  diclis  magistro  et  l'rahibus  et  dicte  domui  se  et  heredes  suos 
cl  omnia  bona  sua  mobilia  et  inmobilia  presentia  et  futura  quecumque 
sint  et  in  quocumque  dominio  et  ubicumque  potcrunt  inveniri  titulo 
pignoris  seu  ypotliece  obligavit  et  in  contraplcgium  assignavit  ad  usus 
et  consueludincs  Dunensis  patrie;  et  specialiler  et  expresse,  llesiduum 
terre  quem  ipse  habel  iu  dicto  territorio  de  Porcheronvilla  et  dominio 
dicti  comitis  cideni  jure  bercditario  pcrlinentem,  et  diclos  magistrum 
et  fratres  et  dictam  domum  de  j)redicta  terra  sessivil  et  invcstivit  per 
traditionem  presentis  instrumenti  et  se  dccessivit  nichiljure  erga  se 
retinendo,  et  omne  jus  ([uod  habebat  in  dicta  terra  in  dictos  magislrum 
et  fratres  et  dominiuni,  luoprielatem  et  posscssioncm  penitus  transfe- 
rendo.  Renuncians  in  hoc  laclo,  omni  exceptioni  cujuscumque  decep- 

tionis,  omni  auxiiio  jure  canonici  et  civilis, ;  et  de  duobus  rcis  et 

privilegio  crucis  assumpte  et  assumende,  omni  exceptioni  doli,  mali  et 
fraudi,  omni  exceptioni  sibi  competenti,  vcl  in  posterum  compelituri 
ratione  rei  persone  seu  facti,  omni  usui,  consuetudini  et  statuto,  et 

(I)   Copies  du  xr II' siècle,  A.  :,  n-SG;  du  xvili%  A.  8,  n"  202. 


DE   CHATEAUDtJN.  245 

omnibus  aliis  exceptionibus  et  alloi;ationibns  tani  jurisqnam  facti  per 
quas  possit  voniro  contra  prcdicta  vol  aliquid  prcdictaruin.  Et  nos,  au- 
dita  confessionc  ipsius  Johannis,  ipsiim  Yolentem  et  consentientem,  ad 
omnia  prodicta  in  scripto  scntcntialitcr  condanipnannis.  In  cujus  roi 
meraoriani,  presentibuslitteris  sigilkim  nostriim  duximus  apponcndum. 
Datum  die  sabbati  ante  festuni  beati  Arnulphi,  anno  Doniini  M°.  GC°. 
octogesimo  primo,  mense  j  ulii. 


CGCXXVI. 

Amortissement  par  Joduin  Béchet  à  la  Maison-Dieu  de  12  mines  de  terre 

àVilleret(l). 

Juillet  1283. 

A  touz  ccus  qui  verront  ces  présentes  lettres,  Jodoin  dit  Bechet,  es- 
cuyer,  salut  a  Notre  Seigneur.  Sachent  tuit  que  je  ay  amorti  et  par  reson 
damortissementotroie  au  mestre  et  ans  frères  de  la  meson  Dieu  de  Che- 
tcaudun  une  piesse  de  terre  assize  en  mon  fie,  jouste  les  murs  de  leur- 
meson  de  Villaret,  lequele  avet  este  donee  a  eus  et  a  leur  meson  de  feu 
Johan  du  Clieteau  et  de  feu  Aliz  sa  famé,  les  ques  feu  Johan  et  feu  Aliz 
avoient  acheté  ladicte  terre  ou  temps  que  ils  vivoient  de  feu  Guillaume 
dit  Le  Frère,  et  de  feu  Beatrix  sa  famé,  a  tenir  apourjuir  a  touz  jours 
mes  du  dit  mestre  et  des  frères  en  main  morte,  sans  ce  que  moy  ne  mes 
héritiers  les  puyssons  perforcer  de  la  mètre  hors  de  leur  main.  Le  quel 
amortissement  je  ay  fet  et  otrayeaus  diz  mestre  et  frères,  pour  le  remède 
de  marne  et  de  mes  amis,  et  pour  six  livres  de  la  monoie  courant  ou 
pais,  les  queles  les  dis  mestre  et  frères  mont  donne  pour  le  dit  amortis- 
sement et  baillées  et  men  tiegn  pour  paie  en  deniers  nombres  et  les  en 
quit  de  tout  en  tout  et  promet  par  ma  foy  que  contre  lamortissement 
desus  dit  ne  vendray  ne  ne  feray  venir,  ne  par  moy,  ne  par  autre  ainz 
le  promet  atenir  agarder  et  agarantir  par  ma  foy  contre  tous  aus  us  et 
aus  coustumes  du  pais  et  en  oblige  moy  et  mes  héritiers  et  touz  mes 
Liens  meubles  et  nonmeubles  presenz  et  avenir.  En  tesmoing  de  ce,  je 
done  au  dit  mestre  et  aus  frères  ces  lettres  scellées  de  mon  seau.  Ce  fu 
fet  en  lan  de  Nostre  Seigneur  mil  deuz  cenz  quatre  vinz  et  trois,  au 
moays  de  juygnet,  le  jeudi  après  la  feste  de  la  Magdeleine. 

(1)  Copie  du  XTii»  siècle,  A.*?,  n°97. 


246  ARCHIVES   DE    LA   MAISON-DIEU 

CCGXXVII. 

neOrmevilla(l). 
Mai  1286. 

Universis  présentes  litterasinspecturis,  Officialisarchidiaconi  Dunen- 
sis  in  Diinensi,  sahitcm  in  Domino.  Novcrint  universi,  quod  in  nostra 
prescntia  conslituli  cl  injure,  Johannes  Danielis,  dericus,  et  Jolianna 
cjns  iixor,  recognoverunt  defnnctani  Mariam  La  Paieronnesse  temporc 
quo  vivelhil  pro  remédie  anime  dcfiincli  Tiirardi  quondam  fîlii  sui,  pres- 
biteri  et  rectoris  quondam  ecclesie  de  ColmenTilla,  et  etiam  pro  anni- 
versario  dicti  defuncti  anno  quolibet    in   domo    Dei   de    Gastridiino 
faciendo,  dédisse  et  contulisse  niagistro  et  fratribus  dicte  domus  et  dicte 
domui  unum  sextarium  hybcrnagii  annui  rcdditus  super  totam  terram 
dicte  defuncle  Marie  sitam  apud  Or[meviliam]  a  dictis  magistro  et  ira- 
tribus  qui  in  dicta  domo  erunt,  pro  tempore,  anno  quolibet  capiendum. 
Recognoverunt  quos  dirti  Johannes  et  Jolianna  ejus  uxor  se  tenere  ra- 
tione  hereditatis  dicte  Johaune  mcdielatem  dicte  terre  et  idco  se  tencri 
dictis  magistro  et  fratribus  et  predicte  sue  domus,  anno  quolibet  ad 
medietatem  redditus  supradicti.  Pro  qua  medietate  dicti  rcdditus  pro- 
prios  Johannem  et  Johannam  pro  rata  sua  contingente  dicii  Johannes 
et  Johanna  ejus  uxor  gagiaverant  coram  nobis  et  se  soluturos  promisc- 
runt  dictis  magistro  et  fratribus  anno  quolibet  in  fcsto  beati  Remigii 
unam  minam  hyhernagii.  Se,  quantum  ad  hoc,  et  hcredes  ac  succes- 
sores  suos,  et  omnia  hona  sua  mobilia  et  inmubilia  prescntia  et  futura, 
dictis  niagistro  et  fratribus  et  domui  predicte  expresse  et  specialilcr 
obligando,  et  juridictioni  curie  nostrc  totahter  supponendo  sine  advo- 
calione  altcrius  curie  sive  [fori].  Et  nos,  dictorum  Jolinnuis  et  Johanno 
uxoris  sue,  confessionibus  audilis,  ipsos  ad  reddendam  anno  quolibet 
dictis  magistro  et  fratribus  dictam  minam  hybernagii  in  dicto  fcslo  beati 
Remigii  in  ju[re  non  hiis  terris  sententi]aliter  condempnavimus.  In 
cujus  rei  teslimonium  et  mcmoriam,  nos  ad  petitionem  dictorum  Jobau- 
niset  Jolianne  uxoris  sue,  dictis  magistro  et  fratribus  présentes  liltcras 
sigillo  nostro  dedimus  sigillalas.  Datum  die  vcneris  ante  Ascentionem 
Doinini,  anno  cjusdem  M°.  CC".  octogesimo  sexto,  mcnsc  maio. 

(1)  Original,  B.  183. 


DE    CHATEAUDUN.  247 

CGCXXVIII. 

De  duobus  arpentis  vinee  apud  Boschetum  (1). 
Septembre  1287, 

Universis  présentes  litteras  inspecturis,  Officialis  archidiaconi  Dunen- 

sis  in  Dunensi,  salutem  in  Domino.  Quia scilicet  de  gratia  hominum 

infra  calumpna rolxir  rccipiant voce  testium  aut  teslimonio  llt- 

tcrarum,  nos  ex  susccpto  tenennis  oflicio  largitionibus  tîdclium  et  elc- 

mosinis  maxime quibus  religiosis  tenuitas  sublenatur  commenda- 

tioncm  et  testimonium  seu  dcflensionis  patrocinio  impertiri.  Noverit 

presens  etas  et quod  in  nostra  prescntia  et  injure  constituti,  Typhe- 

rius  de  Sena,  prepositus  de  Castriduno,  et  Agathaejus  uxor,  quondam 

filia  defuncti  Matliei amorc  Dei,  pietatis  intuitu,   et  pro  remedio 

animarum  suarum  donavcrunt,  quitaverunt  et  in  perpetuum  concesse- 
runt  Deo  et  domui  Dei  de  Castriduno  et  magistro  et  fratribus  dicte 
domus,  duo  arpenta  vinee  vel  circa,  sita  apud  Boschetum,  inter  Ti- 

neam ex  una  parte,  et  vineam  Stephani  Bursarii  de  Gohero  ex 

altéra,  et  unam  [peciam]  uemoris  sitam  propc  dictas  vincas Pliilippi 

de  Albanis  ex  una  parte,  et  vineam  prioris  Sancti  Pétri  de  Castriduno 
ex  altéra,  et  unam  [peciam]  terre  continentem  très  sextarios  terre  se- 
meuse vel  circa  sitam  prope  cheminum  Blesis  inter  terras  domicellc  de 
Tyvilla  in  censiva  nobilis  domine  comilisse  Blesis  tcnendam  [habendam] 
et  possidendam  in  perpetuum  post  decessum  dictorum  donatorum  a  dic- 
tis  magistro  et  fratribus  cum  omnijure,  dominio,  proprietate  et  posses- 
siono,  retento  dictis  donatoribus  in  rébus  predictisquamdinipsi  vixeriat 
usufructum,  ita  quod  dicti  magister  et  fratres  qui  pro  tempore  erunt  in 

predicla  domo  Dei Tyherio  et  Agatha  ejus  uxor,  quamdiu  ipsi  vixe- 

rint,  unam  niissam  de  Sancto  Spiritu  die  lune  quolibet  celebrare  quali- 
bct  ejjdomada  tenebuntur  et  post  decessum  dictorum  Tyherii  et  Agathe 
dicti  magister  et  fratres  qui  ex  tempore  erunt  in  dicta  domo  ob  remedium 
animarum  dictorum  donatorum  unam  missam  pro  defuactis  in  dicta 
domo  Dei  tenebuntur  die  qualibct  in  perpetuum  celebrare.  Que  omnia 
predicla,  videlicet:  vineam,  nemus  et  terram  dicti  donalores  in  dictos 
raagistrum  et  fratres  transtulerunt  cum  omnijure,  dominio,  proprietate 
et  possessioue,  quem  et  quas  ipsi  haljebant  vel  habere  poterant  in  rébus 
predictis,  nichil  juris  in  eis  [salvum  dictum]  usumlructum  vita  comité 
rctinendo.  Promittentes  dicti  donatores,  per  fidem  suam  in  manu  nostra 
prestitam  corporalem,  quod  contra  predictam  donationem  rerum  pre- 

(1)  Original,  A.  IS. 


248  ARCHIVES    DE    I.A    MAISON'-DIEU 

dictarum  porsevcl  poraliiimnoii  veniciU  infiiUinim rlictis  rébus 

iisimifriictuiii  quaiiidiii  ijisi  vixci'int  uliquid  de  cetera  reclamabunt  nec 
facieiit  per  aliiim  reclaiiiaii.  Iinino  promiscnint  pcr  predictain  fideni 
suam,  se  res  prcdictas  omiies  et  singulas  prediclis  donatoriis  garandizare 
et  deffendere  fideliter  et  lirmiter  in  pcrpetiium  ab  omnibus  et  ctiam 
contia  omiies.  l'ro  f]uil)as  garandizatioiie  et  deflensionc  in  pcrpetuuni, 
ut  dictum  est,  faciendis,  dicti  donatorcs  obligaverunt  coramnobis  dictis 
donatoriis  et  jui'iditioni  [fiirie  nostre^  supposuerunt  totaliter  sine  advo- 
cationc  alterius  [curie]  sive  [fori]  se  et  heredes  ac  anteccssorcs  iuos  et 
oninia  bona  sua  mobilia  et  inmobilia  presentia  et  futura.  Et  nos,  dicto- 
rum  donatorum  confessionibus  auditis  ipsos  ad  omnia  et  singula  prciiiissa 

tenenda  flrniiter  et  inviolabiliter  oliscrvanda  in  hiisscriptis In  cujus 

rci  testimonium  et  perpctuam  niemoriam,  nos,  ad  petitioneni  dictorum 
donatorum,  dictis  donatoriis  présentes  litteras  sigillo  nostro  dedimus 
sigillatas.  Datum  anno  Domini  M°.  CG".  octogcsimo  sexto,  mense  scp- 
cmbris. 

Daudin. 


CCCXXIX. 

De  quadam  domo  de  (lastriduno  (i). 
1290. 

[Omnibus  présentes]  litteras  inspecturis,  Officialis  arcbidiaconi  Du- 
nensis  in  Dunensi  salutem  in  Domino.  Noveriiit  universi,  quod  [in  nos- 
ra  presentia]    personaliter    constitutus    nuillcrmus,    quondam   lilius 

defuncti  Parvi  Magistri,   clericus,   permutavil  et  permutatio cum 

niagistro  et  fratribus  domas  Dei  de  Castriduno  de  quadam  platea  quani 
liabebat  [sita  in]  foro  Castriduni  ante  domumlapidcam  Sancti  Andrée  de 

Castriduno  in  qua  manerct  Micbael  dictas domus  Dei  predicte  ex 

nna  parte,  cl  domum  Malbei  Daniel,  presbiteri  exaltera.  Cum  quadam 

domo in  dicio  castre  sita  [juxla]  'domum  Pétri  de  Capella  contigua 

(iomui  in  qua  manet  predictus  [Guillcrmus ]  domui  Matliei  Tribiari 

ahitarii  ex  altéra.  Quam  plateam  predictam  et  omne  jus  quod  babebat 
[et  babere  poteral]  dictus  clericus  Iradidit  diclij  magistro  et  fratribus  et 

in  ipsos  et  domum  prcdiclam  Iranstulit  cum contraditionc  presen- 

tium  litterarum  pro  scilicet  domo  dicte  domus quani  habet  dictus 

Guillcrmus  et  quani  eidem  Iradidcrunt  ac  pro  sex  libris  monete  currcn- 

tis  in  Dunensi  quas  eidem  Guillernio  dedcrunt  et  [ domus]  predicle 

prout  dictus  Guillcrmus  confessus  fuit  coram  nobis  in  jure.  Quum  pla- 

(1)  OriKinal.  B.  47. 


DE   CHATEAUDUN.  249 

team  predictam  dictus  [rTuilIermus  magistro  et  (ra]tribus  et  eorum 
doimii  proniisit  in  perpctuuni  garandire  et  eliani  deffcndcre  ad  usus  et 
consuetudines  Dunensis  [patrie,  ol)li]gans  dictus  Guillermus  dictis  ma- 
gistro  et  fratril)iis  et  connu  doimii  super  premissis,  se,  iieredes  suos,  et 
suecessores  [suos,  et  omiiia  bona  sua  mojbilia  et  iumobilia  presentia  et 
futura  supponeiido  ea  nostre  juriditioni  et  personam  suamubicumque 
[fuerit  spccialiter  et  exjpresse.  Renuncians  in  hoc  facto,  dictus  Guiller- 
mus, exceptioni  non  numérale  pecunie  non  soluté  [seu  rccepte;  et  om- 
nibus] exceptiouibus  et  allcgalionilnis  doli,  iVaudis,  deceplionis  ultra 
medietatem  justi  pretii,  minoris  etatis  in  integrum,  et  omnibus  aliis 

rationibus  et  allegationibus  juris  et  facti et  antecessoribus  contra 

premissa  seu  aliqua  de  premissis tirmiter  et  (Ideliter  adimplenda 

dictus  Guillermus  se  astrinxit  fide  sua  in  m[anu  nostra  prestita  corpo- 
rali]....  et  confirmationcm  nostram  super  premissis  rcceplis  a  nobis  ju- 

ramentis  a videlicet  Typhcrio  de  Sena  preposito  Castriduni,  curatore 

dicti  Guillcrmi  adulti  Raginaldo per  juramcnta  sua  asserentibus 

contractum  predictum  esse  ad  utilitatem  dicti  adulti magistro  et 

fratribus  injure  coram  nobis  se  facturum  et  procuraturum  dictus  adul- 
tus  cum  ad  elatem  legitimam  [pervenerit  prem]issa  rata  etfirma  tenebit 
et  ea  conOrmabit.  Nos  ad  petitionem  dicti  Guillermi  et  amicorum  ejus 
predictorum  et  [ad  eorumdem  preces]  sigillum  nostrum  presenti])us  lit- 
teris  duximus  apponendum.  Datum  snno  Oomini  millesimoduccntesimo 
nonagesimo  [decimo],....  die  postPasclia. 


CCCXXX. 

Reconnaissance  envers  l'Aumône,  par  Philippe  des  Aubaires,  de  2  sous  de  renie 
sur  une  maison  devant  le  pont  de  Ghemars,  à  Ghateaudun  (1). 

Mai  1291. 

Sachent  tuit  que  establi  en  droit  par  devant  nous  Joutice  de  la  cour 
de  la  Chatelcrie  de  Gbeleaudun,  Phelippe  des  Aubaires  requenut  soi 
avoir  assis  et  assoire  a  laumonne  de  Gbeleaudun  atouz  jourz  mes  desores 
en  avant,  deus  sous  de  rante,  chacun  an,  sur  une  meson  que  il  a  assise 
de  les  le  pont  de  Chemais,  joute  la  meson  Oudin  Goin  de  une  part,  et  la 
meson  feu  Robert  de  Gales  de  lautre,  apaier  et  arendre  aus  mestre  et 
frères  de  la  dite  aumonre  ou  aleur  commandement  par  la  mein  de  ceus 
qui  tendront  la  dite  meson,  la  quele  rante  le  dit  Phelippe  a  assise  pour  sa 
ferme  de  vint  sous  de  rante  que  feu  Renaut  de  Scint  Avi,  dou  quel  il  est 
héritier  en  partie,  laissa  a  la  dite  aumonne  pour  ifere  son  enniversaiere. 

(1)  Original,  A.  137.  —  Copies  du  xvii'=  siècle,  A.  7,  n»  28. 


250  ARCHIVES   DE    LA    MAISON-DIEU 

Les  quox  deussous  de  ranlole  dilPliolippc  promit  agarantir et  adefandrc 
au  mcstre  et  ans  frères  de  la  dite  aumouiie  atouz  jour/,  mes  sur  la  dite 
mesoii  de  toiiz  et  contre  touz,  tant  comme  droit  dura  et  afere  touz  jours 
la  dite  rante  valer.  Et  quant  a  ce,  le  dit  Pheiippe  obliia  aus  devant  diz 
mestres  et  frères  et  sousniist  a  la  juridicion  de  la  devant  dite  court  soi  et 
ses  hers  et  touz  ses  biens  mebles  et  nonineblcs  presens  et  avenir  en  quin- 
cuncque  leu  que  il  soient  trovez.  Et  en  tesmoing  de  ces  chouses,  nous, 
a  la  requeste  dou  dit  Pheiippe,  avons  baille  aus  devant  diz  mcstre  et 
frères  ces  présentes  lettres  scellées  dou  sciau  de  la  devant  dite  court.  Ce 
fut  fct  lan  de  grâce  mil  deus  cents  quatre  vins  et  onze,  ou  mois  de  mai . 


CCGXXXI. 

De  duobus  sestariis  bladi  super  molendinis  do  Curia  Alani  (1). 
Juin  1291. 

Univorsis  présentes  litteras  inspecluris,  Oflicialis  arcbidiaconi  Dunen- 
sis  in  Duncnsi,  salutem  in  Domino.  Novoritis,  quod  in  noslra  presentia 
constituta,  Marta  dicta  de  Braciau\,  uxor  Hueti  de  Goarville,  sane  men- 
tis et  bone  memorie  existens,  pro  remedio  anime  sue  dédit  coram  nobis 
et  in  puram  ac  perpetuam  eleniosinam  concessit,  sine  spe  rcvocanda, 
magistro  et  fratribus  domus  Dei  de  Castriduno  et  eoruin  domui,  duo 
sextarios  bladi  annui  redditus  capiendos  et  habendos  annuatim  a  diclis 
magistro  et  fratribus  corum  succcssoribus  vel  eorum  maudalis  pacifiée 
in  perpetuum  super  molendinis  de  Curie  Alani  super  quibus  molendinis 
dicta  Marta  habebat  redditum  ratione  diclum  bladum  et  plus  ratione 
hereditatis  sui,  ut  dicebat  etasserebat  coram  nobis  dicta  Marta.  Promit- 
tens,  dicta  Maria  coram  nobis,  lide  sua  in  manu  nostra  prestitacorporali, 
quod  contra  donationem  et  eleniosinam  predictam  non  veniet  in  futurum 
nec  premissa  revocabit.  Immo  ipsa  voluit  prcmissa  fidelitcr  et  firmiter 
observanda  obliganda;  propter  hoc,  dicta  Maria,  dictis  magistro  et  fra- 
tribus et  succcssoribus  eorumdem  ac  eorum  domui  se  et  heredes  suos 
et  omnia  bonasua  prcsentiael  fulura  et  juridilioni  cnrie  noslre  Dunen- 
sis  supposuit  et  per  fidem.  In  cujus  rei  testimoniuni  et  memorian),  sigil- 
lum  nostrum  presentibus  lilteris  duximus  apponenduni.  Dalum  anno 
Domini  M",  CC°.  nonagcsimo  primo,  mcnse  juiiii. 

(1)  Oliginal,  B.  346.  —  Copies  du  xvil«  eitcle,  A.  7,  n"  114  ;  du  xvni%  A.  8,  n'^  525. 


DE    CHATEAUDTJN.  251 

CGGXXXII. 

Littere  Hugonis  de  Castellione(l). 
Avril  1295. 

Ego,  Hugo  de  CasteIlionc,Blosis  cornes  et  dominus  Avenarum,  notuni 
facio  omnibus  tam  fuluris  quani  prescntibus,  quod  ego,  pro  amorc  Dci 
et  remédie  anime  mec,  et  antecessorum  et  parentum  meorura,  univer- 
sas  res  elemosinc  Castriduni,  ubicumquc  sint,  lamquam  res  meas  pro- 
prias in  custodia  et  dcffensionc  mea  habeo  et  omnimodis  conservandas 
recepi  ;  insuper  oranes  elemosinas  quas  ipsi  domui  in  feodo  meo,  Deo 
volente,  quocumque  beneficio  erogabuntur  et  quidquid  dicta  domus  in 
feodo  meo  juste  processu  temporis  poterit  adquirere,  libère  et  quietc 
ipsi  domui  in  pace  tenendum  in  perpetuum  concessi  et  garanlandum 
tamquam  meam  rem  propriam  manucepi,  me  et  heredes  meos  quod  hic 
specialiter  obligando.  Quod  ut  in  perpetuum  stabile  nianeat  ac  firmum, 
litteris  commendavi  et  sigilli  mei  impressione  confirmavi.  Datum  aniio 
Domini  M"  CG°  nonagesimo  quinto,  mense  augusti. 

CGGXXXIII. 

Reconnaissance  par  Jean  d'Ancise  de  44  sous  8  deniers  de  rente  (2U 
Octobre  1295. 

Sachent  tuit  que  cstabli  en  droit  pardevant  nous,  Joustice  de  la  court 
de  la  chastelerie  de  Cbetiaudun,  monseigneur  Johen  Denciscs,  chevalier, 
requenut  soy  devoir  au  mestre  et  aus  frères  de  laumosne  de  Cbetiau- 
dun quarante  et  quatre  sous  oict  deniers  de  monnoie  courant  ou  pais, 
de  rente,  cest  assavoir  :  dis  sous,  par  feu  Hubert  de  Seint  Avy;  vint  et 
cinq  sous,  par  feu  Gillebert  de  Seint  Avy;  et  sis  sous  ouict  deniers  par 
feu  Jocelin  de  Seint  Avy,  et  par  Philipe  sa  famé,  qui  les  leur  donnèrent, 
ou  temps  quil  vivoicnt,  en  pure  et  perpétuel  aumosne,  si  comme  le  dit 
chevalier  le  quenut  cstre  vroi  pardevant  nous.  Et  trois  sous  et  trois  se- 
tiers  de  ble  que  le  feu  Hue  de  Bofcry  leur  Icssa  en  aumosne,  aprendre 
chescun  an  sus  le  molin  au  Vaer,  laquele  rente  dessus  dite,  le  dit  che- 
valier guaia  pardevant  nous  et  promist  soy  a  rendre  checun  an  annuel- 
ment  au  dit  mestre  et  frères  ou  au  porteour  de  ces  lettres  sans  autre 

(1)  Original,  A.  22,  n"  1.  —  Copies  du  xviii*  siècle,  A.  8,  n-  28.  —   Vidimus  de  1313,  A. 
16,  n»  2. 

(2)  Original,  B.  372.—  Copies  du  SVTI"  siècle,  A.  7,  uoM8  et  53;  du  xvm',  A.  8,  a'  188. 


252  ARCHIVES   DE   LA    ^fAISO^'-l)IEU    DE  CHATEAUDUN. 

procuracion  on  la  fosto  de  Tous  Soinz,  et  les  couz  et  les  domages  que  il 
poiiiToiiU  avoir  par  défiant  de  paement  chesciin  an  au  tenue  de  sus  dit, 
des  quel\  le  porteur  de  ces  lettres  serait  crcus  par  son  simple  sercment 
sans  autre  preuve  amener.  Et  quant  a  ce,  le  dit  chevalier  en  obliga  par- 
devant  nous  au  dit  mestre  et  frères  et  soumis!  dou  tout  en  tout  a  la  ju- 
ridicion  de  la  dite  court  sans  avouer  autre  court  luy  et  ses  liairs  et  tous 
ses  biens  meubles  et  non  meubles  presens  et  avenir  en  quelque  leu  que 
il  soint  trouvez,  et  en  renonça  en  cest  fet  par  sa  (oy  a  toute  exception  de 
quelque  déception,  a  tout  aide  de  droit  de  cite  de  canon,  a  tout  privilège 
de  [croix]  prise  et  aprendre,  et  a  toutes  exceptions  tant  de  droit  comme 
de  fet  par  les  queles  il  puise  venir  contre  les  chouses  dessus  dictes  ne 
contre  aucunes  dicellcs.  En  tesmoing  de  la  quelle  chouse  nous  avons 
ces  présentes  lettres  scellées  dou  sccl  de  la  dicte  court,  (^e  fut  fet  le  dy- 
menche  après  la  seint  Rémi  en  lan  de  grâce  mil  CC.  quatrevins  et  quinze. 


GCCXXXIV. 

De  Rupe  Forte  (1). 

Avril  1296. 

Universis  présentes  lifteras  inspccturis,  Oflicialisarcliidiaconi  Duncn- 
sis  in  Dunensi,  salutem  in  Domino.  Noverint  universi,  quod  in  nostra 
presentia  et  in  jure  constitutus,  Gaufridus  de  Sancto  Avito,burgensis  de 
Gastriduno,  recognovit  se  debere,  proanno  Domini  M°.  GG".  nonagesimo 
quinto,  niagistro  et  Iratribus  domus  Dei  de  Gastriduno  viginti  octo  soli- 
des et  quatuor  denarios  monete  currentisin  Dunensi.  Yidelicet  :  viginti 
solidos  monete  currentis  quos  habent  annui  rodditus  dicti  magisler  et 
fratres  super  tcrrani  deffancti  Gaufridi  de  Sancto  Avito,  avi  sui,  sitam 
apud  Rupem  Fortem,  de  Icgato  dicti  def(uncii,et  octo  solidos  et  quatuor 
denarios  pro  sexta  parte  quinquaginta  solidorura  annui  redditus,  de 
legato  dicte  domui  facto  a  defuncto  Gileberto  de  Sancto  Avito;  prout 
idem  Gaufiidus  confessus  fuit  in  jure  coram  nobis  quorum  defluncti 
Gaufridi  et  Gileberti  dictas  Gaufridus  recognovit  se  esse  hcredem  pro 
parte,  quam  sumniani  pecunin  dictas  Gaufridus  gagiavit  coram  no])is  et 
se  soluturum  promisit  dicio  niagistro  et  fratribus  ad  augustum  proxime 
venturum,  se,  quantum  ad  hoc,  et  omnia  bona  sua  mobilia  et.inmo- 
bilia  presentia  et  futura  expresse  et  specialiler  obligando  et  juridiction! 
curie  nostrc  totaliter  supponendo.  In  cujus  rei  testimonium,  nos,  ad 
politionem  dicti  Gaufridi,  dictis  niagistro  et  fratribus  présentes  litleras 
sigillo  nostro  dedimus  sigillatas.  Datura  die  jovis  post  Jubiiate,  anno 
Domini  M°.  GG".  nonagesimo  sexto. 

(1)  Copie  du  xvn*  siècle,  A.  7,  n'h'i. 


TABLE  ALPHABÉTIQUE 


NOMS  DE  PERSONNES  CITÉS  DANS  CE  VOLUME  (1). 


PREMIÈRE  PARTIE.  XIP  SIÈCLE 


Aalardus,  pater  Hamprici  et  Benedicii.  5.  5. 

Aales,  mater  Archenbaudi  de  Espeson villa.  45.  31. 

Aales,  usor  avi  Gaufridi  Castriduni  vicecomitis.  41.  28. 

Aales  uxor  Galterii  de  Friseia.  39.  27. 

Aales,  uxor  Huberti  de  Spesumvilla.  21.  IG. 

Adam,  cauonicus,  testis.  5.  5. 

Adela,  Carnotensis  comitissa.  2.  2. 

Adelioia,  filia  comitis  Theobaldi  V.  42.29.— 51.  35. 

Adelicia,  mater  Julduini  clerioi.  8.  G. 

Adelioia  (vel  Adelina),  uxor  comitis  Theobaldi  V.  25.  20. —33.  21.  —  3G.  26.  - 

42.29.-43.29.  _  45.  31. 
Adelicia,  uxor  vicecomitis  Gaufridi  IV.  49.  33.  —  50.  34.  —  51.  35. 
Agnes,  domina  de  Curia  Alani,  mater  Odonis  Burrelli.  31.  23. 
Agnes,  filia  Theobaldi  Herloini.  28.22. 
Agnes,  mater  Johannis  de  Secureio.  17.  13. 
Agnes,  soror  vicecomitis  Gaufridi  IV.  49.  33.  —  51.  35. 
Albertua,  major,  testis.  21.  16, —  23.  19. 

Albertus,  presbiter  cardinalis  tituli  sancti  Laurentii  in  Lucina.  11.9. 
Alexander,  papa.  11.  8.  —  15.  11. 
Andréas,  canton  21.  IG. 
Andréas,  tanator,  testis.  5.  5. 
Angarius.  31.  23. 
Anianus,  testis.  25.  20. 
Ansodus  Februarius,  forestarius.  41.  28. 
Ansoldus  de  Eonquerolis,  testis.  44.  30. 
Archambaudus  de  Comblos,  testis.  21.  16. 

Archembaudus,  filius  Huberti  de  Spesunvilla.  21.  IG.  — 23.  19.  —45.  31. 
Ardicius,  diaconus  cardinalis  sancti  Theodori.  11.  9. 
Arenburgis  de  Yillalevaudi,  uxor  Huberti  de  Caro-llogo.  12.  9.  —  17.  13. 
Aubertus  Potardus,  testis.  16.  12. 
Ausondus.  pater  Giraldi  de  Carnoto.  7.  6. 

(1)  Le  premier  chiffre  indique  le  numéro  d'ordre  des  documents;  le  second,  la  page  où 
nom  est  cité. 


254  TABI.K   ALPHABÉTIQUE   DES   NOMS   DR   PERSONNES. 


B 

Bartholomeus  de  Curia  Alani,  testis,  31.  23. 

Bartholnmeus  de  Jupeel.  29.  22. 

Bartholomeus,  elemosinarius,  testis.  48.  33 

Bartholomeus,  magister  elemosine.  47.  32. 

Bartholomeus,  sexterarius.  48.  33. 

Beatrix,  filia  Archembaudi  de  Espesonvilla.  45.  31 . 

Benedictus,  clericus,  testis,  37.  27. 

Benedictus,  filius  Aalardi,  testis.  5.  5. 

Berardus,  filius  Frodonis,  testis.  5.  .5. 

Bernaldus,  fratrer  Eenbandi  de  Bullo.  33.  24. 

Berualdus,  sacerdos  elemosine,  testis.  12.  9. 

Bernardus.  31.23. 

Bemardus,  decanus,  testis.  17.  13. 

Bertelinus  de  Botigniaco,  testis.  10.  12. 

Birardus,  frater  Willelmi,  testis.  7.  C. 

Borgonius  de  Chevernaio,  testis.  48.  33. 

Bricius,  levita,  testis.  5.  5. 

Britellus  de  Cheudri,  testis.  21.  16. 

Brito  (vel  Breton),  capellanus  comitisse  Blesensis.  36,  26.  —  43.  30. 

Brito  de  Ballou,  testis.  41.  28. 

Burcardus,  cancellarius,  testis.  23.  19. 

Burgonius,  frater  Theobaldi  llufi,  38.  27. 


Constancia.  testis,  12.  9. 

Dioiiisia,  filia  Renbaudi  de  Bullo.  33.  24 


C 
D 

E 


Ebraldus  de  Pusato,  testis.  25.  20. 

Ebrardus  de  Pusiaco.  34.  25.  —  46.  32. 

Ebrardus,  frater  (iiraldi  de  Carnoto,  testis.  7.  6. 

Erenburgis,  uxor  Giraldi  de  Carnoto.  7.  0. 

Ermenfridus,  notarius  comitis  Mathei  Bellimontis,  testis.  6.  G. 

Ernardus  Blesensis,  seryiens  Aurolianensis  ecclesie,  testis.  23. 19. 

Eustachia,  filia  Galterii  de  Fresia.  39.  27. 


Fobertus  Boche,  servions.  32.  24. 

Frodo,  pater  Berardi.  5.  5. 

Fulcherius,  abbas,  testis.  5.  5. 

Fulcherius  Bel-Oisel,  testis.  48.  ,33. 

Fulcherius,  miles,  filius  Galterii  de  Fresia.  39.27. 

Fulco,  camerarius,  testis.  25.  20. 

Fulgerius,  filius  Pueline  de  llupe.  35.  25. 

G 

Gacius  de  Remelato.  37.  20. 


TABLE  ALPHABETIQUE    DES   NOMS    DE  PERSONNES.  255 

Gacius,  serviens  Giraldi  de  Carnoto,  testis.  7.6. 

Galebrum  de  Meilei,  testis.  41.28. 

Galterius.  31.  23. 

Galterius,  Albaneusis  episcopus.  11.9. 

Galterius,  Dunensis  arcliidiaconus,  testis.  23.  19. 

Galterius  de  Fresia,  miles.  39.  27.  —40.  28. 

Galtheilus,  tilius  Milonis  comitis  Bari.  40.  32. 

Garinus  Boguerellus,  testis.  5.  5. 

Garinus,  camerarius,  testis.  34.  25. 

Garinus  de  Friseia.  44.  30.  —  51.  35. 

Garinus  de  Novi,  testis.  28.  22. 

Garinus  de  Noviaco.  IG.  12.  — 2G.  21. 

Garinus  de  Novo  Vico,  testis.  5.  5.  — 27.  21. 

Gaudefridus.  31.  23. 

Gaufridus,  capellanus,  testis.  27.  21.  —41.  28.-49.  34.  —  50.  34. 

Gaufridus  Catus,  testis.  51.35. 

Gaufridus,  clericus,  testis.  7.  6. 

Gaufridus  Cointet  (vel  Cointetus),  testis,  28.  22.  —  29.  22.  —  36.  26. 

Gaufridus  de  Bazochiis,  testis.  21.  16. 

Gaufridus  de  Bello-Monte,  testis.  51.  35. 

Gaufridus  de  Brullone  (vel  Brullonioi,  testis,  44.  30.  —45.  31. 

Gaufridus  de  Bullo.  33.  24. 

Gaufridus,  decanus,  testis.  23.  19. 

Gaufridus  de  Crlmisiaoo,  testis.  49.  34.  —  50.  34. 

Gaufridus  de  Funca,  testis.  44.  30. 

Gaufridus  de  Monasteriis,  miles.  43.  30.  —  47.  32. 

Gaufridus  de  Porcheronvilla,  testis.  49.  34.  —  50.  35. 

Gaufridus  de  Eupe,  testis.  51.  35. 

Gaufridus  de  Tallopie,  testis.  34.  25. 

Gaufridus,  lilius  Hugonis  IV.  vicecomltis  Castriduni.  5.  5. 

Gaufridus,  filius  Philipi  de  Monte  Ducet,  testis.  37.  27. 

Gaufridus,  frater  r.enbai.di  de  Bullo.  33.  24. 

Gaufridus  Gode,  testis.  34.  25. 

Gaufridus  Heli.  36.  25. 

Gaufridus  Pevrel,  testis.  41.  28. 

Gaufridus,  presbiter,  testis.  25.  20. 

Gaufridus  Radulfi,  testis.  43.  30. 

Gaufridus  Rufus,  frater  Theobaldi.  38.  27. 

Gaufridus,  sacerdos,  testis.  23.  19. 

Gaufridus  IV,  vicecomes  Castriduni.  41.  28.  —  46.  31.  —  49.  33.  —  50.  33    — 

51.35. 
Gauterius  de  Friesia(vel  Friese),  testis.  16. 12.  —  17.  13. 
Gerricus,  serviens  elemosinarii,  testis.  7.  6. 
Gervasius  de  Lanere,  testis.  34.  25. 
Gildoinus,  magister  elemosine.  12.  9. 
Gilduinus  de  Bullevilla.  31.  23. 

Gillebertus  de  Miliaco  (vel  de  Millil,  testis.  IG.  12.  —  28.  22. 
Gillemcrus,  panetarius,  testis.  43.  30. 
Gilo,  forestarius.  41.  28. 
Giraldus  de  Carnoto,  filius  Ansaudi.  7.  6. 
Giraldus,  famulus  elemosine,  testis.  12.  9. 
Girardus,  frater  Girardi  lîegis.  36.25. 
Girardus  Gcx.  36.  25. 
Girardus,  testis.  23.  19. 

Girardus,  serviens  Aurelianis  ecclesie,  testis.  23.  19. 
Girrardus,  frater  Rotberti  Poleni,  testis.  21.  16. 
Gislebortus,  coidubanarius,  serviens  comitis  Mathei  Bellimontis,  testis.  6.  6, 


256  TABLE    ALPHABÉTIQUE   DES  NOMS   DE  PERSONNES. 

Gis,  subdecanus,  testis,  22. 19. 

Godefridus,  capellanus,  testis.  48.  33. 

Goherius  de  Berneliis.  37.  26. 

Goherius  de  Lanereio,  testis.  45.  31. 

Guibertus  Escorfanz,  testis.  48.  33. 

Guido  Briders,  testis.  23.  19. 

Giiido,  diaconus,  testis.  12.  9. 

Guillclmus  de  Chcsneio,  testis.  4G.  32. 

GuillelmuB  de  Gastina,  testis.  44.  30. 

Guillelmus  de  Jlemillon,  miles,  testis.  41.  28.  — 50.  34. 

Guillulmus,  frater  .Juliannis  de  Secureio.  17.  13. 

Guillelmus  Goetus,  testis.  7.  t>. 

Guillelmus,  magister  elemosine.  7.  fi. 

Guillelmus,  presbitor  de  Campo  KotundOj  testis.  44.  30. 

Guillelmus  Kuf  us,  testis.  37.  27. 

Guillermus  de  Stampis,  testis.  43.  30. 

Guillermus,  lilius  Theobaldi  Ilerloini.  28.  22. 

Guillermus,  presbiter  caidiualis  tituli  sancti  Pétri  ad  Vincula.  11.  9. 

u 

riabel'tus,  fillus  Teherii  de  Curia  Alani,  testis,  31.  23. 

Hamericus,  filius  Aalurdi,  testis.  5.  5. 

Heliandis,  soror  Arciiembaudi  de  Espesouvilla.  45.31. 

Helisendis,  comitissa  Bari.  4G.  32. 

Hem-icus,  filius  comit's  Theobaldi  V.  25.  20. 

Henricus  Gastelli,  testis.  4o.  30. 

Herbertus,  abbas  Bonevalleusis,  testis.  17.  13. 

Herbertus,  abbas  Castriduni,  testis.  2G.  21. 

Herbertus  de  Favellis,  testis.  29.  22. 

Herbertus.  marescalus,  testis.  25.  20. 

Hericus,  testis.  25.  20. 

Herlois,  u.xor  lienbaudi  de  BuUo.  33.  24. 

Hermannus,  subdiaconus,  notarius  sancte  Komane  ecclesie.  11,  9. 

llcrveus  de  Curvavilla,  testis.  25.  20. 

Herveus  de  Cyconia,  testis.  21.  10. 

Herveus  de  Villavoisum,  testis.  45.  31. 

Herveus,  nepos  Theobaldi  Rufi.  38.  27. 

Herveus  lîufus,  testis.  51.  25. 

Hildeardis,  uxor  Willelmi  de  Monasteriis.  43.  30. 

Hildeburgis,  filia  Huberti  de  Caro  lîogo.  12.9. 

Hildeburgis,  testis.  12.  9. 

Hilduinus,  cantor  saacte  Marie  Carnotensis.  2.  2. 

Hubaldus,  Hostiensis  episcopus.  11.  9. 

Hubertus  Bona,  testis.  50.  34. 

Hubertus,  capellanus  Gaufridi  IV,  vicecomitis.  4G.  32.  —  49.34. 

Hubertus,  cerarius  de  Chamarcio,  testis.  48.33.   • 

Hubertus  de  Caro  Kogo,  gêner  Odonis  de  Villalevaudi.  12.  9. 

Hubertus  de  Spesumvilla  (vel  de  Spesonvilla).  21.  15.  —  23.  18. 

Hugo,  Aurelianensis  decanus.  21.  15. 

Hugo  Borrel,  testis.  17.  13. 

Hugo  Cambellanus,  testis.  42.  29. 

Hugo,  camerarius  comitis  Ludovici,  testis.  45.31.  — 51.  35. 

Hugo,  cancellarius  Ludovici  régis.  10.  7. 

Hugo,  chamerarius.  26.21. 

Hugo  IV,  vicecomes  Castriduni.  5.  5.  —  27.  21. 

Hugo  V,  vicecomes  Castriduni.  31.  23. 


TABLE   ALPHABÉTIQUE   DES   NOMS   DE   PEESONNES.  257 

Ilngo  de  Bullevilla,  testis.  28.  22. 

Hugo  de  Bullo.  33.  24. 

Hugo,  dccanus,  testis.  21.  15. 

Hugo  de  Destrez,  testis.  48.33. 

Hugo  de  Espe.sou villa.  45.31. 

Hugo  de  Feritate,  testis.  31.  23. 

Hugo  de  Free,  testis.  34,  25. 

Hugo  de  .Talanz,  testis.  23. 19. 

Hugo  do  Ruiaiiova,  testis.  21.  16. 

Hugo  de  Scolis,  testis.  5.5. 

Hugo  de  Septem  Fontibus.  48.  33. 

Hugo  de  Valeriis,  testis.  2C.  21.  —  27.  21.  —  42.  29. 

Hugo,  filius  Landri  Lanier,  testis.  28.  22. 

Hugo,  tilius  lialierii  de  Pcveris.  26.  21. 

Hugo  Flavus,  testis.  5.  5. 

Hugo,  fi'atcr  Arclicnibaudi  de  Espesonvilla.  45.  31. 

Hugo,  frater  Rembaudi  de  lîullo.  33.  24. 

Hugo  Sabelle,  testis.  28.22. 

Hugo  Treihos,  forestarius.  41.28. 

Hugo,  vicarius,  testis.  5.  5. 

Huldricus,  cancellarius  comitis  Tlieobaldi,  testis.  16. 12.  — 25.  20. 

I 

lacinthus,  diaconus  cardinalis  sancte  Marie  in  Costaedium.  11.  9. 

Ivo,  Carnotensis  episcopus.  1.1.  —  2.2.  —  3.3. 

IvonetUB,  testis.  42.  29. 

Ivonetus  de  Corbevilla,  testis.  51.  35. 


Jobertus  de  Boclieto.  41.  28. 

Jocelinus  Borrelli,  testis.  31.  23. 

Jocolinus  de  Cormeiiaco.  31.23. 

Jodoinus  de  Chine,  testis.  21. 16. 

Jodoinus  de  Free,  testis.  17.  13. 

Jodoinus,  filius  Pétri  de  Brucia.  28.  22. 

Johanna,  comitis  Ludovic!  lilia.  51.  35. 

.Johanna,  vicecomitis  Gaufridi  mater.  41.  28. 

Johannes,  Carnotensis  episcopus.  23. 18. 

Johannes  de  Bordis,  testis.  12.9. 

Johannes  de  Friseia.  44.  30. 

Johannes  de  Giem,  testis.  49.  34.  —  50.  34. 

Johannes  de  Merevilla,  testis.  46.  32. 

Johannes  de  Secureio.  17.  12. 

Johannes  de  Veteri  Vico,  testis.  48.  33. 

Johannes  Halo,  testis.  17.  13. 

Johannes,  presbiter,  testis.  12.  9. 

Joscius,  Turonensis  episcopus.  20.  14. 

Juildinus,  magister  elemosine,  11.8.  —  15.  11. 

Juldinus,  clericus.  8.  6. 


K 

Katerina.,  Blesensis  f  omîtissa.  42. 29.  —  51. 35. 


il 


258  TABLE    ALPHABÉTIQUE   DES   NOMS    DE   PERSONNES. 


Lambertus,  cubicularius,  testis.  G.  G. 

Lambortus  Saccus,  testis.  IG.  12.  —  25.  20.  —2G.  21. 

Landri  Lanier,  testis.  28.  22. 

LetoUlus,  sulidecanus.  21.  IG. 

Ludovicus,  lîlcsensis  cornes.  25.  20.  —  32.  24.  —  33.  25.  —  42.  29.  —  44.  30.  —  45. 

31.— 40.  34.  — 51.35. 
Ludovicus  VI,  Francorura  rex.  14.  11.  —  22.  17, 
Ludovicus  VII,  Francorura  rex.  7.0.  —  10.7. —  13.  10.  —  14.   11.  —  IG.   12.  — 

22.  17, 

M 

Manasses,  capiccrius.  21.  IG. 

Manasses,  filius  Ilugonis  de  Ruianova,  testis.  21.  IG. 

Margarita,  iilia  comitis  Theobaldi  V.  25.  20.  —  32. 24.  —  42.  29.    -  51 .  35. 

Margarita,  mater  vioecomitis  Ilugonis,  testis.  27.  21. 

Margarita,  soror  Archerabaudi  de  Espesonvilla.  45.  31. 

Margarita,  uxor  vicecomitis  Ilugonis  IV.  5.  5. 

Maria,  soror  Archerabaudi  de  Espesonvilla.  45.  31. 

Maria,  uxor  Ebrardi  de  Pusiaco,  testis,  34.  ?,5. 

Matheus  cornes  P.ellimontis.  G.  5. 

Matheus  de  Jlellaio,  testis,  48.  33. 

M.athcus,  frater  Ronbaudi  de  Bullo.  33.  24. 

Matheus,  frater  Ilerberti  de  Favellis,  testis.  29.  22. 

Matheus  Parisiensis,  testis.  42.  29. 

Matheus  Villicus,  testis.  49.  34.  —  50.  34. 

Blatildis,  uxor  coraitis  Jlathci  Bollimontis.  G.  5. 

Maubertus,  sacerdos,  testis.  5.  5. 

Jlaurat  de  Piiveria,  testis.  41.  28. 

Mauricius,  frater  Theobakli  Paili,  38.  27. 

Mlle  cornes  Bari.  4G.  31. 

N 

Nevelo,  dominus  Fracte-Vallis.  48.  33. 
Niohùlaus  de  Belvaco,  notarius,  testis.  6.  G. 
Nicholaus  frater  Ronbaudi  de  Bullo.  33.  24. 
Nicholaus,  marescallus,  testis.  2G.  21. 

0 

Oddo,  Diaconus  cardinalis  Sancti  Nicholaî  in  Carcerc,  11.  U. 

Odeliua,  filia  Iluberti  de  Caro-Rogo.  12.  9. 

Odelina,  uxor  Gaufridi  de  Monasteriis.  43.  30.  — 47,  32, 

Odo,  testis.  12.  9. 

OdoA.  47.  32. 

Odo  Borrclli  vel  Borrelus.  14.  11.  —  22. 17. 

Odo  Borrel,  testis.  28.22. 

Odo  Brunel  vel  Brunelli.  47.  32.  —  52.  35. 

Odo  Burellus,  testis.  IG.  12.—  31.  23. 

Odo  Chauvel,  testis.  41.28. 

Odo  de  Alona,  testis.  34.  25.  —  3G.  20. 

Odo  de  Bestisi,  testis.  21.  10. 

Odo,  decanuB,  testis,  61,  35. 


TABLE   ALPHADÉTIQVE    DES    NOMS   DE   PERSONNES.  259 


OJo  de  C'ormeriaco.  34.  23. 

Odo  de  Jrontpaacier,  testis.  4G.  32. 

OdodeTheovilla,testis.  28.  22. 

Odo  de  Villalevaudi.  12.  9. 

Odo,  filius  Theobaldi  Ilerloini.  2.S.  22. 

Odo,  frater  elemosine,  testis.  12.  0. 

Odo  frater  Eenbaudi  de  Bullo.  33.  24. 

Odo  Trivaldus,  testis.  5.  5. 


Paganus,  testis.  23.  10. 

Paganus  de  Froievilla,  testis.  17. 13. 

Paganus  de  Monte  Diiplici,  testis.  27.  21. 

Paganus  Trosel,  testis.  29. 22.  —  48.  33. 

Petronilla,  iilia  Baitliolomei  scxterarii.  48.  33. 

Petrus  Abbas.  28.  22. 

Petrus  de  Borrenc  miles,  testis.  G.  6. 

Petrus  de  Brucia.  28.  22. 

Petrus  de  Esspesunvilla  (vel  de  Pesovilla).  14. 10.  —  16. 12.  —  22. 17.  —  4o.  31. 

Petrus  do  Froovilla,  testis.  42.  29. 

Petrus  de  Roneerolis,  testis.  0.  G. 

Petrus  de  Villcrbetone  (vcl  Villebeton),  testis.  29.  22.  —  42.  29.  —  51.  35. 

Petrus  Potardus,  testis.  4G.  32. 

Petrus,  procurator  elemosine,  testis.  17.  13. 

Philipus  de  Jlonte  Ducet,  testis.  37.  27. 

Philipusde  Pleseis,  testis.  41.  28. 

Philipus,  filius  comitis  Theobaldi.  32.  24.  —  42.  29.  —  51.  35. 

Philipus,  filius  vicecomitis  Gaufridi  IV.  49.  .33.  —  51.  35. 

Pierre,  cardinal  légat  d'Alcxander  III.  24.  19. 

Polanus  de  Blesis,  testis.  43,  30. 

Puelina  de  Eupe.  35.  25. 

E 

Piadulphus  de  Galardone,  testis.  7.  6. 

P.adulphus  de  Yillers,  testis.  48.  33. 

Radulphus,  molendinarius  de  Bretigni.  52.  35. 

Radulphus,  presbiter,  testis.  34.  25. 

lîaginaldus,  capellanus  comitis  Theobaldi  V,  testis.  25. 20.  —  20.  21 . 

lîaginaldus,  Carnotensis  episcopus.  39.  27. 

Raginaldus  Crispini,  testis.  25.  20.  —  20.  21.  —42.  29.  —51.  35. 

Raginaldus  Daude.  41.  28. 

Raginaldus  de  Fonte.  35.  25. 

Raginaldus  de  Milli,  testis.  42.  29.  —  51.  35. 

Raginaldus  de  Milliaco,  testis.  45.  31. 

Raginaldus  de  Jlonte  mii-abili,  testis.  51.  35. 

Raginaldus  de  Orrevilla,  testis.  43.  30. 

Raginaldus  de  Roboreto,  testis.  25.  20.  —  26.  21. 

Raginaldus  de  Sohiis,  testis.  43.  30. 

Raginaldus  Gonele.  34.  25. 

Raginaldus  Pagani  (vel  Paganus),  miles,  testis.  41.  28.  —  40.  32.  —  48.  33. 

Raginaldus  serviens  Aurelianis  ccclesie,  testis.  23. 19. 

Raherius  de  Peveris.  25.  20. 

Raherius  de  Vetero  Vico,  testis.  IG.  12. 

Raibaudus,  filius  Renbaudido  Bullo.  33.  24. 

Rainaldus  do  Choe,  testis.  21.  IG. 


200  TABLE  ALPHABÉTIQUE  DES  NOMS  DE  PERSONNES. 

KaiiiIimiJus  do  Ciistellariis,  testis.  34.  25. 

Kcnbaudus  de  lîullo.  33.  24. 

lîicliaidiis  Cliarnim,  testis.  28.  22, 

lîitOiardus  CastcUarius,  testis.  28.  22. 

liicliardus,  frater  clemosiue,  testis.  12.  9. 

lîicbai-dus  llareuc,  testis.  4G.  32. 

lîobertus  Beneventus,  testis.  21.  lu. 

Eobertus  de  Bonavalle,  piepositus  Castiidiini,  testis.  51.  35. 

liobertus  de  Carnoto,  testis.  30.  20. 

lîobertus  de  Froovilla,  testis.  42.20. 

liobertus  de  Mcsio,  testis.  25.  20.  —42.  29.—  45.  31.  —  51.  35. 

lîobertus  de  SIcso,  testis.  29.  22.  —30.  20. 

lîobertus  de  Sauelo  Quiuto  (vel  Quiutiuo),  testis.  5.  5.  —  41.  28. 

lîobertus  de  Sancto  Valériane,  testis.  41.  28. 

lîobertus  de  Vctcri  l'outc,  testis.  44.  30. 

Itobertus  II,  eiiiscopus  t'aruotensis.  7.  G. 

lîobertus,  lilius  lîaginaldi  Gonele.  34.25. 

liobertus,  frater  Giraldi  de  Carnoto,  testis.  7.  G. 

lîobertus  Motel,  testis.  40.  32. 

Rol)ertus  Moucbel,  testis.  41,28. 

lîobertus,  presbiter  de  Sancto  Valériane,  testis.  17. 13. 

lîobertus  sacerdos  elcmosine,  testis.  12.  9.  —  17,  13. 

lîobertus  Villicus,  testis'  48  33. 

lîobin  Jlocelj  testis.  27.21. 

lîofisceliuus  de  Manberolis,  testis.  5.  5. 

liotbertus  l'uleuus,  testis.  21.  10. 

lîotrocus  cornes  Maxiritanie.  33. 

S 

Salvagius  de  Villeris,  testis.  34.  25. 

Sanctio  Borelli,  testis.  20.  21. 

Saturnina,  soror  jobannis  et  Gariui  de  Friseia.  44.  30. 

Simon  de  Mota,  testis.  31.  23. 

Simon,  domiuus  Montis  Fortis.  19. 14. 

Stepbauus,  abbas  Tyronii.  18.  13. 

Stephanus,  alibas,  fiater  Archembaudi  de  Espesunvilla.  45.  31. 

Steplianus,  capellanus,  testis.  5.  5. 

Stepbanus,  filius,  Gariui  Boguerelli,  testis.  5.  5. 

Stephanus,  filius  Hugonis  do  Septem  Fontibus,  48.  33. 

Stephanus,  prior,  testis.  5. 5. 

Symon  de  Kupibus,  testis.  21.  IG. 


Tardi  (iranier,  testis.  28.  22. 

Tcherius  de  Curia  Alani,  testis.  31.  23. 

Tcobaldus  de  Favcrolis,  testis.  21.  10, 

Teobaudus,  eouix-llarius.  45.  31. 

Tcsrieus  de  (ieru)iniaco,  testis.  21.  10. 

Theobaldus,  testis.  12.  9.-23.  19. 

Theobaldus  lionel,  testis.  5.  5. 

Theobaldus  Burmaut,  testis.  49.  34.  —  50.  35. 

Theobaldus,  eanetllarius  comitis  Ludovici.  42.  29.  —  45.  31.  —  51.  35. 

Theobaldus,  decaiii  major  communie,  testis.  20.  21. 

Theolialdus,  dccanus,  testis,  51.  35. 

Theobaldus  de  llaia.  43.  29. 


TABLE  ALPHABÉTIQUE    DES    NOMS   DE   PERSONNES.  2G1 

Theobaldus,  filius  comitis  Ludovic!.  51.  35. 

Theobaldus,  filius  comitis  Thibaldi  V.  25.  20. 

Theobaldus  Herloini.  28.  22. 

Theobaldus  Kufus.  38.  27. 

Theobaldus  V,  cornes  Blesensig.  7.6.-9.7.—  16.  12.  —  17. 12.  —  22.  17.  —  ^. 

9.  —  25.  20.  —  26.  21.  —  28.  22.  —  29.  22.  —  30.  23.—  32.  2i.  —  35.'25.  — 

38.  27.  —  42.  29. 
Theobaldus,  servicus  Aurelianis  ecclesie,  testis.  23.  19. 
Therricus.  testis.  23. 19. 
Thibault  IV,  comte  de  Blois.  24.  20. 
Thomas,  filius  liugouis  do  Septera  Fontibus.  48.  33. 
Thomas,  f rater  Girardi  Régis.  36.  26. 
Thomas  llabel,  testis.  48.  33.  —  49.  34.  —  50.  34. 

Toubaldusj  presbiter  cardiualis  tituli  sanote  Crucis  in  Hierosolimam,  11.8. 
Tronius,  servions  Giraldi  do  Carnoto,  testis.  7.  6. 
Trosel,  testis.  17.  13. 


Vaslinus  de  Firmitate,  testis,  21. 16. 

Vincentius,  serviens  Aurelianis  ecclesie,  testis,  23, 19, 


w 

Willelmus,  abbas  Tyrouii.  9.  7. 
Willelmus  de  Mansione  Milonis,  testis.  49.33. 
Willelmus  de  Monastoriis.  43.  30. 
Willelmus  de  Itomillio,  testis.  12.  9. 
Willelmus  juvenis,  frater  Birardi,  testis.  7.  6. 
Willermus,  Carnotensis  episcopus.  16.  12. 


Ysabella,  filia  comitis  Theobaldi  V.  25.  20.  —  32.  24.  —  42. 29.  —  51.  35. 
Ysabella,  filia  Renbaudi  de  Bullo.  33.  24. 


SECONDE  PARTIE.  XIIF  SIÈCLE 


Aalix  de  Nemore  Choucher.  199.  135. 

Aaliz  de  Boieville ,  vel  Alicia  de  Barevilla,  mère  de  Johannin  Caillart.  307.  222. 

—  308.  223. 
Aaliz  de  Chantelou.  109.  75. 

Aaliz,  soror  Herberti  de  Guerchia.  238.  163.  —247. 171. 
Achonetus  de  Montgeraguet.  64.  44. 
Ada,  abbatissa  Sanoti  Aviti.  81.  66. 
Ada,  soror  Odonis  Brunel.  72.  49. 
Adam  Brunelli,  miles.  129.  89. 
Adam,  clericus,  testis.  123.  85.  .     • 

Adam  de  Bardilleriis ,  miles.  75.51.-83.57.-111.  77.—  176.  119.  —211.  143. 
Adam  de  Binais,  testis.  123.  85. 

Adam  de  Burroi,  quondam  presbiter  ecclesie  de  Moulaien,  testis.  167, 112. 
Adam  de  Cloia,  miles.  102.  71. 


2G2  TABLS   ADPHAllETIQUE  DES    NOMS   DE   PERSONNI.S.  . 

Adam  de  Espcsunvilla,  armigcr,  nepos  fiuillermi.  201. 180.—  202. 1)^1.—  2G3. 182. 

—  265. 1S4. 
AJam  de  Oiioiivilla,  genev  Ade  de  Bardilleriis,  211.  141. 
Adam,  filins  Ade  de  lîardilleiiis.  211.  1-14. 
Adam  llarene.  8:'..  57. 

Adclicia,  lllia  .liilianuis  Muiilinliiaii.  71.  48. 
Adelicia,  filia  lîaginaldi  du  Fonte.  208.  141. 
Adolicia,  lilia  vicccomitib  (ianfridi  IV.  85.  5y. 
Adclicia,  mater  Tisionis  do  Mellaio.  121.  83.  —  127.  88. 
Adolicia, rclicta  Fremillunis,  uxof  (iiraldi  armis^eris.  93.  04. 
Adolicia,  rclicta  lîoberti  de  Sancto  Lcobino.  11)7.  134.—  108.  134. 
Adclicia,  uxor  vicecomitis  Gaufridi  IV.  85.  5'.>. 
Adclina  de  la  Haonniero.  199. 185. 
Adelois.  170.  120. 

Agallia,  lilia  CUillermi  do  Villehermoi.  271.  189. 
Agatlia,  filia  Itcginaldi  Lccort.  178.  121. 
Agatha,  lilia  Tliomc  do  Richeville.  295.  209. 
Agatlia,  soror  tiarnorii  do  Langcio.  05.41. 
Agatlia,  user  Joliannis  de  Hubco  Monte.  100.  74. 
Agatlia,  uxor  Typlicrii  do  Sona.  328.  247. 
Agnes  do  Francliaio.  02.  42. 
Agnes,  lilia  (iuinormi  do  A'illcliormoi.  271.  189. 
Agnes,  lilia  Ilugonis  majoris  do  Logrou.  li'2.  71. 
Agnes,  tilia  vicecomitis  Gaufridi  IV.  85.  59. 
Agnes  la  Pichonessc.  259.  179.  —  285.  ÎOl.  —  Î92.  207. 

Agnes  Quadragaria.  254.  170. 

Agnes,  rclicta  Ticginaldi  de  Villancio.  157.  lUO. 

Agnes,  soror  Galterii  de  Loivilla.  104.  72. 

Agnes  Toucliart.  199.  135. 

Agnes,  uxor  Guillclmi  IMollart.  281. 190. 

Agnes,  uxor  Joliannis  do  Tusclia.  309.224. 

Agnes,  tixor  Tlieobaldi  de  Prati.  109.  113. 

Alicia  de  Barcvilla  vcl  Aaliz  de  liuieville,  mère  de  .Toliannin  Caillart.  .307.  222.  - 
308.  223. 

Alicia,  uxor  Ade  do  Ouenvilla,  lilia  Ade  do  Bardilleriis.  211.  144. 

Alicia,  uxor  .Toliannis  de  Castro.  290.  210.  —  320.  245. 

Alionor,  uxor  Ilugonis,  domini  Novi  Castri.  118.  80. 

Alis,  comtesse  de  Blois.  303.  218. 

Amauricns  de  Trou.  102.  71.  —  103.  72. 

Amdreas  Tropinel.  102.  71. 

Amelina  de  Virgulto,  uxor  Nivelunis  Marcclli,  109.  70. 

Amolina  Gobe.  129.89. 

Amcliua,  soror  Ilugonis  Olivcri.  53. 37. 

Amelina,  uxor  Boi'naldi  le  Mintier.  174.  110. 

Amiotus,  de  Auroliano.  179.  121.  —  287.  202. 

Andoisa,  lilia  Pagani  do  Foritato.  151.  102. 

Andréas  do  Libovilla.  225.154. 

Andréas,  iilius  lîoberti  de  lîapaumis.  107.  74. 

Andréas,  major  de  Orsonvilhi.  298.  213. 

Andréas  Scripha^  clemosin.irius.  133.  92. 

Angebaldus  de  Galart.  170.  118. 

Ansellus,  f  rater  Acbonoti  de  Montgoraguct.  04.  44. 

Arsmburgis,  filia  Garini  do  Joi.  111.  77. 

Archambaudus  de  Espesonvilla,  miles.  203. 182.  —  265.  184. 

Aremburgis,  filia  Cecilie  la  Pontolo.  243.  167. 

Arenburgis,  filia  Ilugonis  de  Bochercllo,  testis.  151.  102. 

Amulphus  Belle  Jovente.  288.  203. 


TABLE  ALPHABÉTIQUE  DES  NOMS  DE  PERSONNES.  263 

Arnulpluis  Marron,  i'amulus  Elemosine,  testis.  123.  85, 

Arnulphus  Qson,  87.  GO. 

Ascelina,  filia  Pétri  Rigon.  273.  191, 

Ascelina,  uxor  Ginoti  de  Planta.  285.  200,  —  292.  207. 

Ascelina,  uxor  Gnillenui  Turriau,  210.  143. 

Ascolinus  le  Mestivier.  313.228. 

Asscolina,  uxor  Bernaldi  do  Bullo.  57.  39. 

Aubertus,  clericus,  lilius  Gaufridi  Gode.  27G.  193. 

Aiibcrtus  do  Escharbot.  2G9.  188. 

Aubertus  do  Sancto  Sepulcliro,  miles.  107.  75. 

Aubertus  do  Villa  Vacua,  miles.  2(10.  185. 

Auburgis,  usor  Galtorii  do  Loivilla.  101.72, 

Auchorus  de  Goheri,  carnifcx.  171. 114. 

Audoisaj  soror  Hugonis  Oliveri,  53.  37. 

B 

Ballivus.  173.  IIG. 

Bartliolomeus,  elemosinarius  ,testis.  81.  50. 

Bartholomeus,  tilius  Ilugonis  de  Casonvilla.  110.  76, 

Bartliolomeus,  f  rater  Stephani  Caillart.  250.  172. 

Bartliolomeus  Frorale,  170.  119. 

Bartliolomeus,  magister  Elemosine,  testis.  73.  49.  —  7G.  52.  —  79.  54. 

Bartliolomeus,  procurator  Elemosine,  testis.  55.  38. 

Beatrix  do  Jlonte  Canini.  156. 105. 

Beatrix,  soror  Ilugonis  de  Cloia.  5G.  39. 

Beatrix,  uxor  Guillormi  dicti  le  Frère.  290.  210.  —  316.  230.  —  320.  245. 

Beatrix,  uxor  Ilugonis  Oliveri.  53.  37. 

Beatrix,  uxor  Ilugonis  lîide.  154.  104.  —203. 137, 

Beatrix,  uxor  ■Johannis  Sevin.  292.  207. 

Beatrix,  uxor  Odonis  Poret.  215.  147. 

Benedicta.  70.47. 

Bencdicta,  uxor  Johannis  dicti  Bovis.  248.  171. 

Benedictus.  170. 118. 

Bernaldus,  vel  Bernardus,  de  Bullo.  57.  39.  —  72.  49,  —  75.  52.  —  77.  53.  —241. 

105. —253. 175. 
Bernaldus  le  Mintier.  174.  116. 
Bemardus,  clericus.  289.  204. 

Bernardus  de  Confous,  gêner  llerberti  de  Guercliia.  238,  163. 
Bernardus,  lilius  Tlieobaldi  de  Dangeolo.  101.  71.—  104.  73. 
Bernardus  Letanueur.  287.  202. 

Bernardus,  presbiter  et  persona  ecclesie  de  Oratorio  Brolii.  161.  108. 
Bernardus  Torci,  de  Ponte,  152,  103, 
Bigota.  176.  119. 

Blaudin,  munorius,  testis.  123.85. 
Boch.agia,  uxor  Kaberii  do  Peveria,  75.  51. 
Bocbart,  de  Fractavalle,  testis.  123.  85. 

Boeraundus,  capellanus  et  cancellarius  domini  Johannis  Belgenciaci.  02,43, 
Bonus  homo  de  Charquchu,  testis,  151, 102. 
Borrellus  de  Bardilleriis,  miles.  299.  215.  —  .300,  215. 
Boutilla.  178,  121. 
Brito  de  Selomes.  176. 119. 
Burdinus,  filins  Johannis  Crassi,  68.  40.  —  59.  41.  —  61.  48. 


264  TABLE   ALPHABÉTIQIE    DES    NOMS    DE    PERSONNES. 

c 

Cara,  uxor  Galterii  de  Ruella.  222. 152. 

Cccilia  la  Pontele.  243.  1G7. 

Claricia,  mater  Gaiif ridi  de  Frachenis.  92. 64. 

Clemcncia,  uxor  comitis  Tlicobaldi  VI.  117.  80.  —  1.3G.  93.  —  143.  97.  —  145.  99. 

—  14G.  99.  —  176.  119.  —  101.  129. 
Colin  de  .Jaglon.  .304.  219. 
Colinus  Becliet,  armiger.  20G.  210. 
Colinus  de  Valennis,  armiger.  189.  128. 
Colinus.  filins  Gaufridi  Gode.  27G.  193. 
Colinus  Jloschet,  armiger.  189.  128. 

Colinus,  nutricius  pnerorum  domini  Fractevallis,  testis.  123.  85. 
Crispinus,  lilius  lîugonis  Cambellani.  63.43.-73.49. 

D 

D.  Archidiaconus  Duneusis.  235.  IGO. 

l>avid  de  Ursonvilla.  192.  131. 

Dionisia,  uxor  Roberti  Yillici.  87.  GO.  —  102.  71. 

Diocisius,  procurator  decanatus  Castriduni,  testis.  94.  65. 

Dogna,  filia  Pagani  de  Feritate.  151.  102. 

Doua,  soror  Hugonis  Oliveri.  53.  37. 

Droco  Furarius,  testis.  59.41. 

Durandus,  testis.  2G1. 181. 

Dyonisius  dictus  Chapel,  vel  le  Chapel,  clericus,  procurator  Elemosine.  320.  237. 

E 

Ebrardus,  aviis  Milonis  comitis  Rari.  88.  61. 

Ebrardus  de  Brolio,  testis.  2G1. 181. 

Ebrardus,  presbiter  de  Marboe,  82.  5G. 

Elisabeth,  tilia  Agnetis  de  Francbaio.  62.  42. 

Elisabeth,  uxor  Eoberti  de  Bapaumis.  107.  74. 

Elysabeth,  uxor  Garini  de  Joi.  111.  77. 

Emelina,  relicta  Johannis  Custellarii.  268.  186. 

Emeniardis  la  Rate,  relicta  Mathei  le  Rat.  255.  177. 

Emma,  uxor  Ursionis  de  J[ellaio.  121.  82.  —  123. 85.  —  127.  88.  —  130.  89. 

Emmelina,  tilia  Pagani  de  Feritate.  151.  102. 

Enouse,  82.  56. 

Erardus,  presbiter  Sancti  Martini  de  Feritate,  testis.  151.  102. 

Eremburgis,  uxor  Guillelmi  Blanchecote.  241.  165. 

Erenburgis,  filia  Mathei  Roetel.  82.  56. 

Erenburgis,  uxor  Guillermi  de  Bulainvilla.  183.  125.  —  184.  125. 

Ermesendis,  filia  Ludovici  Cambellani.  84.  58. 

Erraesendis.  uxor  Hugonis  de  Mathueriis.  100.  70. 

Ern,aldus,  abbas  Sancti  Launopiari  Blesensis.  80.  55. 

Ernaudua  Fauperius.  179.  121.  —  287.  202. 

Ernaudus,  tilius  Marie,  filia  Mathei  Roetel.  82.  56. 

Erraudus  Malaterra.  54,  37.  —  66. 45.  —  75.  51 . 

Esglentina,  filia  nugonis  de  Basonvilla.  110.  76. 

Estienure  de  Porcheronvilla.  302.  218. 

Eustachia,  soror  Odonis  Brunel,  72.49. 


TAUi.E    ALPHABliTiQUE    DES    NOMS    DE    PERSONiNES.  265 

F 

Fenis.  62.  43. 

Flaeau.  111.  77. 

Fragerus  Chater.  280.  195. 

Fremillon,  testis.  59.  41.  —  93.  64. 

Fulcherius,  frater  Theobaldi  de  Guillart.  94,  65.  —  95.  66. 

Fulcho  de  Mesmillon,  miles.  286.  201. 

Fulco  de  Chantemelle,  miles.  176.  117. 

Fulcoius  Yacca,  testis.  151.  103. 

G 

Galchenis,  filius  Milonis  comitis  Bari.  88.  61. 

Galtierus,  Carnotensis  episcopus.  121.  83.  —    122.  84.  —  127.  37.  —  131.  90, 

132,  90. 
Galterius,  cornes  Blesensis.  140.  96. 
Galterius  de  Carnoto.  81.  56. 

Galterius  de  Frescoto,  canonicus  Carnotensis.  156.  105.  — 187.  126. 
Galterius  de  Ruella.  222,  152. 
Ganerau.  324.  243, 
G.  Archidiaconus  Dunensis,  274,  191. 
Garinus  Buchete.  158.  106.  —  163.  109. 
Garinus  Chevreau,  miles.  176.  118. 
Garinus  ChuHn.  287.  202. 
Garinus  de  Friesia,  testis,  61.  42. 
Garinus  de  Gisili,  miles.  154. 104. 
Garinus  do  Joi,  miles.  111.77. 
Garinus  dictus  Callart,  clericus.  310.  225. 
Garinus  Morehier,  avus  Garini  Moreliier.  141.  96. 
Garinus  Morehier,  miles.  141.  96. 

Garinus,  vel  Guarinus  Quadrig.arius.  181.  123.  —  236.  161.  —  237.  162. 
Garinus,  saoerdos  de  Cloia.  56.  39. 
Garnerius,  clericus  elemosioe,  testis.  81.  56, 

Garnerius  vel  Guarnerius  de  Langeio,  miles.  65,  44.  —  L'G4.  183. 273. 191. 

Garnerius  de  Ruchevilla.  160.  108. 

Garnerius,  tilius  Garnerii  de  Langeio.  65.44. 

Garnier  de  Meresvillo.  escuier,  302.  218. 

Gaufridus  Berengier.  233.  159. 

Gaufridus  Biote,  288.  203. 

Gaufridus  Bouguerel.  171.  114. 

Gaufridus  Bruneau,  miles.  176.  118. 

Gaufridus  Callart,  de  Malonvilla,  prepo&itus  de  Feritatc  Villeiiolii.  195.  133. 

Gaufridus,  capellanus  vicecomitis  Gaufridi  IV.  59.  41. 

Gaufridus  Catus,  testis.  94.  65. 

Gaufridus  Chapeacol,  de  Libovilla.  219.  151. 

Gaufridus  Cherat.  176.  119. 

Gaufridus  Chofîn,  earpentarius.  267.  185. 

Gaufridus  de  Alonna.  316.  231. 

Gaufridus  de  AiToto,  armiger.  142.  97.  —  174.  116.  — 223.  153  —  224  153  —  '>3'' 

158,  —  253. 175.  —  257,  178,  —  258.  178. 
Gaufridus  do  Binais.  75,  51. 

Gaufridus  de  Bulainvilla  vel  Bullenvilia.  72.  49.  —  l»;j.  124, 
Gaufridus  de  Bulli,  Aurelianensis  cannnicus.  207.  i4n, 
(iaiifridus  du  Capelhi.  179.  l'Jl.  —  27ii.  19:j.  —  L's7.  2li2. 
Gaufridus  de  Cliaunoie,  miles.  191.  13U. 

18 


26G  TABLE    ALPHABÉTIQUE   DES   NOMS   DE   PERSONNES. 

Gaufridus  de  Droi,  miles.  113.  78.  —  114.  78.  -  115,  79. 

Gaufridus  de  Estauvilla,  pater  Stepliani.  17G.  119.  —  193. 1.32. 

Goufridus  de  Favellis,  armiger.  214.  147.  —  216.  148.  —  217.  149.  —  218.  150. 

Gaufridus  de  Favellis,  miles.  26G.  178. 

Gaufridus  de  Frachenis,  vel  Frechenes,  vel  Fraichannes ,  vel  Fraucliesnes.    92.  C4. 

—  148.  100. —176.  119. 
Gaufridus  de  Guebeibaut.  159.  107. 
Gaufridus  de  Jonavilla,  miles.  178. 121. 

Gaufridus  de  Lannere  vel  Laneriaco.  120.  81.  —  174.  116.  —  214.  147.-216.  148. 

—  217.149  —  218.150. 

Gaufridus  de  Machereinvilla,  miles.  149.  101. 

Gaufridus  de  Merrevilla,  miles.  171.  114. 

Gaufridus  de  Morenvilla,  miles.  211.  145, 

Gaufridus  de  Planchevilla.  176.  117. 

Gaufridus  de  Porcheronvilla,  presbitor.  208.  141.  —  250.  172.  —  259.  179. 

Gaufridus  de  Porcheronvilla,  testis.  55.38.-67.45.-78.  53.— 81.  56.  —94.  65. 

Gaufridus  de  Rengi.  176.  120. 

Gaufridus  de  Rua,  miles.  133.  91. 

Gaufridus  de  Rupibus.  79.  55. 

Gaufridus  de  Saucto  Amando,  miles.  206. 139. 

Gaufridus  de  Sancto  Avito.  334.  252. 

Gaufridus  de  Sancto  Avito,  avus  Gaufridi  de  Sancto  Avito.  334.  252. 

Gaufridus  de  Villa  in  Blado,  presbiter.  170.  114. 

Gaufridus  dictus  Lanier,  miles.  254. 175. 

Gaufridus  dictus  le  Forestier:  269. 188. 

Gaufridus  dictus  Picot.  313.  228. 

Gaufridus,  Dunensis  archidiaconus.  115.  79.  —  167.  112.  —  170.  114. 

Gaufridus,  filius  Ade  de  Bardilleriis,  211.  145. 

Gaufridus,  lilius  Bernaldi  de  Bullo.  57.  39. 

Gaufridus,  filius  Gaufridi  de  Droi.  113.  78. 

Gaufridus,  filius  Gaufridi  Normant.590.  62. 

Gaufridus,  filius  Ilervei  Rufi,  testis.  83.  57. 

Gaufridus,  filius  Odonis  Brunel.  72.  49. 

Gaufridus,  filius  Pétri  lîigon.  273,191. 

Gaufridus,  filius  Theobaldi  de  Guillart.  94.  65.  —  95,  66. 

Gaufridus,  filius  vicecomitis  Gaufridi  IV.  85.  59. 

Gaufridus,  frater  Garnerii  de  Langeio.  65.  44. 

Gaufridus,  frater  Hugonis  de  Cloia.  56.  38. 

Gaufridus,  frater  Johannis  Montinhiaci.  71,  48. 

Gaufridus,  frater  Odonis  Brunel.  72,  49. 

Gaufridus  Galteri.  226.  154. 

Gaufridus,  gêner  Hugonis  de  Mathueriis.  100.  70. 

G,  vel  Gaufridus,  gerens  vices  decanatus  Dunensis  in  Pcrtico.  177.  120. —  179.  122. 

—  224. 15.3.  —  226. 154.  —  233.  159. 

Gaufridus  Gode,  miles.  72.  49.  —  188, 127.  —  189. 128.  —  276.  193,  —  296.  211. 

Gaufridus  le  Seintier.  253.  175. 

Gaufridus  Maudoit,  testis.  81.  56. 

Gaufridus  Nardi.  260,  180. 

Gaufridus,  nepos  Hugonis  Bigoti  de  Sainte-Face.  90,  62. 

Gaufridus  Normant.  90.  62. 

Gaufridus  Tiher,  molendinarius.  138.  94. 

Gaufridus  IV,  vicecomes  Castriduni.  54.  38.  —  59.  41.  —  60.  41.  --  61.  42.  —  75. 

51.-85.59. 
Gaufridus  V,  vicecomes  Castriduni.  87.  60,  —  124.  86.  —  136.  93.  —  143.  97.  — 

146.  99. —220.  151. 
Gaufridus,  vicedominus  Caniotensis.  126.  87, 
Gauterius  de  Guudonvillu,  testis,  53.  37. 


TAULE   ALPHABÉTIQUE   DES   NOMS    DE    PERSONNES.  267 

CJautcrhis  de  Locvilhi,  vol  Galtorius  do  Loivilla.  loi.  7(1.  —  104.  72. 
Uauterius,  fratcr  llugonis  de  Cloia.  50.  38. 
Gauterius  Ilericanus,  testis.  151. 103. 
Uauterius  Lovel,  testis.  151.  102. 
(ieofroy  de  Saint-Avi,  père  de  Geofroyn.  304.  21',l. 
Cfeol'royn  de  Saint-Avi,  tils  de  Gcofroy.  304.  21'J. 
Gervasius,  capellaiius  Eleraosine,  testis.  55.  38. 
Gervasius,  clericus  Elemosine,  testis.  81.  50. 
Gervasius,  dominus  Xovi  Castri.  08.  40. 
Gervasius  Estrivart.  107.  75. 
Gervasius  Guinholine.  77.  53. 

Gervasius,  pater  llugonis  domini  Novi  Castri.  118.  80. 
G.  decanus.  139.  94. 

G.  decanus  Castriduni.  154.  104.  —  255.  177. 
Gilebert  de  Saint-Avi.  304.  220.  —  333.  251.  —  334.  252. 
Gileta,  tilia  Gileti  de  Alonvilla,  310.  231. 
Giletus  de  Alonvilla.  310.  230. 
Gillota,  uxor  Guiilormi  Lecordior.  221.  152. 
Gillotus  de  Megaudin.  199.  135. 
Gilo  Ferronus.  109.  70. 
Gilo,  iilius  llugonis  de  Uasonvilla.  110.  70. 
Gilo,  presbiter  Elemosine,  testis.  123.  85. 
Gilotus  Folebrum.  254.  170. 

Ginardus  Daraies.  244.  167.  —  245.  109.  —  240.  109. 
Ginotus  de  Planta.  285.  200.  —  292.  207.. 
Giraldus,  armiger.  93.  04. 
Giraldus  Buchete,  158.100.  —103.  109. 
Giraldus  Catus,  vel  Cato,  miles.  107.  75.  —  192.  131. 
Giraldus  Chakrt.  179.  122. 

Giraldus  de  Carnoto,  miles.  214.  147.  —  216.  148.  —  217.  149.  —  218.  150. 
Girardus,  abbas  Bonevallis.  78.  53. 
Girardus  de  Nemore.  199.  135. 
Girardus  de  Peseriz,  miles.  211.  145. 
Girardus  dictus  Gaudineau.  322.  240. 
Girardus,  filius  Gaufridi  Lanier.  254.  170. 
Girardus,  filius  Hugonis  de  Mathueriis.  100.  70. 
Girardus,  filius  Marie  la  Paieronnesse.  327.246. 
Girardus  Eoetel,  nepos  Mathei,  testis.  82.  50. 
Gislebertus  Culpele.  181.  123. 
Gode.  288.  203. 

Godefridus  de  Danceio,  testis.  81.  50. 
Godeschallus.  208.  187. 
Goherius  Coriam.  164. 110. 
Goherius  de  Boiers,  miles.  244.  107.  — 245.  109. 

Goherius,  decanus  Castriduui.  144.  98.  —  155.  Ui5.  —  157.  loO.  —  158.  loG.  —  lOo. 
108.—  102.109.—  104.110.—  100.111.—  109.  113.—  172.  115.—  174.  110. 
—  253.175. 

Goherius  de  Lanere,  vel  Lennero,  vel  Lanereio,  vel  Lanoriaco,  testis.  57.  40.  —  77. 
53.  —  100.  70.  —  120.  82.  —  212.  140. 

Goherius  de  Mamberolis,  miles.  119.  81. 

Goherius  de  Pataio.  58.  40.  —  59.  41.  —  01.  42. 

Goherius  de  Tallepie,  miles.  211.  145. 

Goherius,  filius  Hervei  Rufi,  testis.  83.  57. 

Goherius  Rufus,  miles.  170.  118. 

Golenus,  vel  JoUenus,  filius  Erraudi  Maleterre,  54.  38.  —  GO.  45. 

Gosbertus,  maritus  Agnetis  quondam  relicta  Kaginaldi  de  V'illanneio.  157.  100. 

G.  presbiter  Sancti  .Jacobi  de  Bonavallo.  105.  111. 


■2Ç,g  TABLt:   Al.l'ilARKTIQLE    DES    NOMS    DE    l'hRSUN  ,NES. 

Gradulphus,  f'iater  Kagiiialdi  de  Konte,  tcstis.  82.  50. 

Guarinus  de  Villa  Nova,  decanus  Sancli  Andrée.  301.  217. 

Guido  de  Ebleeville,  miles.  107.  112. 

Guido,  filiiis  Ilugonis  de  Basonvilla.  110.70. 

Guillelmus  Blanchecote.  241.  105. 

Guillelmus  de  BuUevilla,  miles.  170.  120. 

Guillelmus  de  Ciaances.  199.  135. 

Guillelmus  de  Fonte,  testis.  81.  5G. 

Guillelmus  vel  Guillermus  de  Molicrvilla,  testis.   53.  37.  —  50.  39.  —   57.  40.  — 
GO.  45.  —  77.  53. 

(iuillelraus  de  Nemore.  199.  135. 

Guillelmus  de  Noviaoo,  canonicus  Camotensis.  289.  204. 

Guillelmus  do  Orsonvilla.  288.  203. 

Guillelmus  de  Villa  Armoi,  armiger.  228.  150. 

Guillelmus,  iilius  Archeubaudi  de  Espesunvilla.  205.  184. 

Guillelmus,  filius  Gaufridi  Gode.  270.  193. 

Guillelmus  Gonas,  gêner  Herberti  de  (înercliia.  238.  103. 

Guillelmus  Mollart  ,gener  Uerbelini  de  Abbatia.  281.  190. 

Guillelmus  Piclion.  176.  117. 

Guillelmus  Yeveloing.  199.  1.35. 

Guillermus  AUutieri,  vel  AUuctarii.  244.  107.  — 245.  109. 

Guillermus,  armiger,  tilius  Hervei  do  Mesio.  244. 167.  —  245.  109. —  240.  17U. 

Guillermus  Bodiau.  254.  175. 

Guillermus,  clericus.  81.  56. 

Guillermus  Collart.  213.  14(). 

Guillermus  de  BulaiuviUa,  miles.  183.  124.—  184.  125.  —  290.  211. 

Guillermus  de  Chantemelle,  armiger.  211.  145. 

Guillermus  de  Choe,  frater  Elemosine.  80.  00. 

Guillermus  de  Espesonvilla,  canonicus  Beati  ilaitiui  Turonensis.  201.  180. 

Guillermus  de  Esspesunvilla,  clericus,  dictus  Quadrigarius.  200-139. 

Guillermus  de  Fonte,  armiger  230.  101.  —  237.  162. 

Guillermus  de  Garois.  2li2. 137. 

Guillermus  de  Gaudo,  magister  vel  procurator  Elemosine.  94.  05.  —  95.  65.  —  98 
08. —  99.  09. 

Guillermus  de  Housson,  miles.  159.  107. 

Guillermus  de  Mesmilo,  testis.  59.  41. 

Guillermus  de  Mohervilla,  iiepos  lloberti  de  Mesio.  89.  01. 

Guillermus  de  Sancto  (Juintiuo   189.  128. 

Guillermus  de  Ses.  '•.;7li.  193. 

Guillermus  de  Villcbermoi,  miles.  271.  189.  —  272.  190. 

Guillermus  dictus  Fromagee.  312.  227. 

Guillermus  dictus  Guenif  vel  (iuenis  vel  (iuenit.  312.  227.  —  313.  228.  — 317.232. 

Guillermus  dictus  Le  Frère,  de  Malevilla.  290.  210.  —  310.  230.-320.  245. 

Guillermus  dictus  Maie  Nutritus,  miles.  180.  120. 

Guillermus  Doblier.  107.  74. 
Guillermus  Dolloie.  79.  55. 
Guillermus,  tilius  Cecilie  la  Pontclc.  243.  107. 
Guillermus,  filius  Guillermi  de  Villehermoi.  271.  189. 
Guillermus,  filius  Ilugonis  de  .Talani!.  75.  51. 
Guillermus,  filius  Marie  de  Valennis.  189.  128. 
Guillermus,  filius  Tarvi  Magisiri.  329.248. 
Guillermus,  filius  Ilaginaldi  de  Fonte.  208. 141, 
Guillorrau.s,  frator  Galterii  de  I.oivilla.  I(i4.72. 
I  liiillcrinus,  fritcr  (ianicrii  do  f/.'in^oio.  05.44. 
iliiillennus,  IVatcr  Slepbani  Caillart.  250.  172. 
(liiillermus  llervois.  VOÎ.  138. 
Guillerjnus  llugon.  lu:).  72. 


TAULE   ALi'HAnÉTIQLE    DES    NOMS    DE    pr.RSOX.NES.  269 

Guillermus  Lecordier.  •221.  152. 

Giiillermus,  raagister  Elemosine.  SO.  56.  —  1.33.  91. 234.  lùO. 

Guillermus  Mansel.  244.  167.  —24.5.  109. 

Guillclraus,  maritu-;  Hersendis  de  Tesval.  137.  98. 

Guillermus  Maurieii.  100.  108. 

Guillermus,  medicus.  91.  03. 

Guillermus  Pariseau.  169.  113. 

Guillermus  Touchefeu.  208.  187. 

Guillermus  Turiau.  210.  142. 

Guillotus,  lilius  Ade  de  Bardilleriis.  211.  144. 

Gyrardus  Coichart.  287.202. 

n 

Haloysa,  mater  Hervei  de  Mesio,  armigeris.  244.  108.  — 245.  1G9.  — 246.  170. 

Hamelinus  de  Fossa  Aucherii.  280.  201. 

Hamericus,  tilius  Erenburgis  filia  Mathei  Roetel.  82.  56. 

Haoisa,  filia  Hugonis  Cambellani.  63.  43.  —  73.  49. 

llaoisa,  tilia  Eichardi  Harenc.  83.  67. 

Haois  la  Baillete.  264.  183.  —  273.  191. 

Ilaoys,  mater  Agnetis  la  Pichonesse,  259.  179. 

Harenburgis,  filia  Johannis  de  Bordis.  151.  102. 

Havis,  uxor  Guillelmi  Pichon.  176. 117. 

Hebertus  Chaon.  199. 135. 

Hebertus  Heuquemoi.  254.  170. 

Helisandis,  uxor  Milonis  comitis  Bari.  88.61. 

llelisentis,  uxor  Hugonis  de  Boloria.  135.  92. 

Ilelois,  uxor  Pétri  Martesche.  204,  183. 

Ileloisis  vel  Ilaoisis  la  Baillete.  273. 191. 
Ileloysa,  filia  Ilerberti  de  Guerchia.  238.  162. 
HeDricus,  arc-liidiaconus  Caruotensis.  91.63. 
Henricus,  archidiaconus  Dunensis.  55.  88. 
Henricus,  clericus,  filius  Ade  de  Bardilleriis.  211.  144. 
Henricus  de  Arroto,  armiger.  189.  128. 
Henricus  de  lîardilleriis,  armiger.  300.  216. 
Henricus,  filius  Odonis  P.runel.  72.  48. 

Henricus,  filius  lîoberti  de  Bapaumis.  107,  74. 

Henricus  Lenfant,  armiger.  291.206. 

Ilerbelinus  de  Abbatia.  281.  196. 

Ilerbertus  Cailler.  1<;9.  113. 

Herbertus,  clericus  .Tohannis  Montinhiaci.  71.  48. 

Herbertus  de  Guerchia,  miles.  238.  162.  —247.  170. 

Ilerbertus  dictas  Galline.  239.  164. 

Herbertus  dictus  Molendinarius.  100.  111. 

Herbertus,  filius  Ilerberti  de  (TUerchias  238.  247. 

Herbertus  Fulco.  137.93. 

Heremburgis,  quondam  uxor  Andrée  de  Paroi.  176.  120.  ^209.  142. 

Herenburgis,  filia  Herberti  de  Guerchia.  2li8.  162. 

Hermeuiardis  la  Davode.  185.  125. 

Hermeniardis,  uxor  Nicholai  Nafreit,  239.  164. 

Hermesendis,  uxor  Garini  Buchete.  158.  163. 

Herricus  Brunelli.  miles.  186.  120. 

Hersendis  Bursaria.  05.  44. 

Hersendis  de  Tesval.  137.  93. 

Hersendis,  relicta  Martini  molendinarii.  248.  171. 

Hersendis,  soror  Garnerii  de  Langeio.  05.  44. 

Hersendis,  uxor  Symonis  Garrel.  101.  70. 


270  TAni.E    ALPMAnETIQL'K    DKS    NOMS   DF,    PHRSOWKS. 

Ilorsenrlis,  uxnr  Thomo  Chevalier.  182.  124. 

Ucrveus  de  Bordis.  loi.  102. 

llerveus  de  liourvilla.  79.  55. 

Ilerveus  de  Felgcviis,  testis.  151.  103. 

Heiveus  de  Mcsio,  armiger.  244. 167.  —  245.  1G8.  — 24G.  IGO. 

llerveus  de  Mesio,  miles.  244.  167.  —245.  168.  —246. 169. 

llerveus,  lilius  Gaufridi  de  Frachenis.  92.  64.  —  148.  100. 

llerveus,  tiliiis  Gervasii  domini  Novi  Castri.  68.  46. 

llerveus  liulTus,  testis.  72.  49.  —  83.  57. 

11.,  humilis  luiuister  majoris  monasterii.  125.  86. 

Jlilarius  de  Pertes.  160.  108. 

llildeardis,  uxor  Odonis  Brunel.  154.  104. 

Ilodeburgis,  filia  llugonis  de  Mathueriis.  100.  70. 

llodeluugis,  uxor  .Joliannis  Boguerel.  142.  97. 

llodierna,  uxor  .Joliannis  Crassi.  58.  40.  —  59.  41.  —  61.  42. 

Hubert  de  Seint  Avy.  333.  251. 

Ilubertus  Caprioli  vel  Chevrel,  miles.  153.  108.  —  176.  118. 

llubertus  de  Espesonvilla,  miles.  207.  139.  —  262.  182.  —  263.  182. 

Hue  de  lîofery.  333.251. 

Huetus  de  Goarville.  331.  250. 

Hugo,  armiger  frater  Hervei  de  Mesio.  244.  167.  —  245.  168.  —  246. 169. 

Hugo  Bigotus,  de  Saiute-Face.  90.  62. 

Hugo  Biselli.  111.77. 

Hugo  Bonel,  testis.  81.  56. 

Hugo  Cambellanus.  63.  43.  —  73.  49. 

Ilwgo,  camerarius.  75,51. 

Hugo  Cliambellauus.  176.  119. 

Hugo  Daudibon.  226.  155. 

Hugo  de  Alneto,  testis.  120.  82. 

Hugo  de  Basonvilla.  110.  76. 

Hugo  de  Bechcrello,  testis.  151.  102. 

Hugo  de  Boloria,  miles.  135.  92. 

Hugo  de  Castellionc,  romes  Sancti  Pauli  et  BIcsersis.   173.   115.  —  191.  129. 

332.251. 
Hugo  de  Ceto,  miles.  172.  115. 
Hugo  de  Chantemelle,  frater  Nevelonis.  233.  159. 

Hugo  de  Cloia,  armiger.  56.38.— 75.  51.  — 103.  72.  —  209.  142. —  220.  151. 
Hugo  de  Cormereto,  testis.  61.  42. 
Hugo  de  Esspesunvilla,  testis.  5G.  39. 
Hugo  de  Fay.  317.  2.32. 

Hugo  de  Feritate,  miles.  156. 105. 

Hugo  de  Friseia.  clericus.  196.  1.^3. 

Hugo  de  .Talanz.  75.  51. 

Hugo  de  Laneriaoo,  miles.  176.  117. 

Hugo  de  Mathueriis,  miles.  100.  70.  —  150,  101. 

Hugo  de  Mellaio,  126.  87. 

Hugo  de  Montigniaco,  miles.  177.  120.  — 220.  151. 

Hugo  de  Peseriz,  miles.  211.  145. 

Hugo  de  lluchcvilla.  54.  .38. 

Hugo  do  Tallepic,  miles.  211.  145. 

Hugo,  dominus  Novi  Castri.  118.  80. 

Hugo,  lilius  Gervasii  domini  Novi  Castri.  68.  16, 

Hugo,  lilius  Hugouis  de  Basonvilla.  110.  7r>. 

Hugo,  lilins  Pagani  do  Feritate.  151.  102. 

Hugo  (liront,  de  Cloia.  103.  72. 

Hugo  dietus  Lanit-r,  miles.  254.  175. 

Hugo  Magistcr,  do  Cliamarcio.  176.  119. 


TABLE   ALPHABÉTIQUE   DES   NOMS   DE  PERSONNES.  271 

Hugo,  major  de  Logron.  102.  71. 

Hugo,  medicus  do  Chamarcio.  106.  7G. 

Hugo  Oliveri.  53.  37.  —  75.  51.  — 176.  119. 

Hugo  Paganus,  miles.  189.  128. 

Hugo,  pater  Amaurici  de  Trou.  103.  72. 

Hugo  Quadrigarius.  70.  47.  — 75.  52. 

Hugo  Ride.  154.  104.  —203.  137. 

Hugo  Tuimen.  226.  155. 

Hurel  de  Colle.  199.  135. 

Hysabella,  user  Guillelmi  de  Orsonvilla.  288.  203. 


Innocentius  III,  papa.  76.  52.  —  105.  73. 

Isabella,  filia  Archenbaudi  de  Espesunvilla.  265.  184. 

Isabella,  filia  Erraudi  Malaten-a.  66.  45. 

Isabella,  filia  Johannis  îlontinhiaci.  71.  48. 

Isabella,  filia  Ludovici  Cambellani.  84.  58. 

Isabella  vel  Ysabella,  soror  comitis  Ludovici.  67.  45.  —  74.  50. 

Isabella,  soror  Hugonis  de  Cloia.  56.  39. 

Isabella,  uxor  Gaufridi  Normant.  90.  62. 

Isabella,  uxor  Ludovici  Cambellani.  84.  58. 

Ivignellus,  frater  Sancti  Aviti  et  capellanus,  testis.  81.  56. 

Ivo  de  Veteri  Ponte,  mOes,  filius  Marie  domine  Curveville.  147. 100. 


Jacobus  de  Grès.  263. 182. 

Jacobus,  filius  Hugonis  de  Basonvilla.  110.  70. 

Jakelina,  uxor  Gaufridi  de  Fraehenis.  92.  65.  —  148.  100. 

Jaquelina,  filia  Gaufridi  Normant.  90.  62. 

Jaquelina,  relicta  Frageri  Chatri.  280. 195. 

Jehaime,  veuve  Symon  Soef  cousturier.  321.  239. 

Jeufroy  Pichart,  chevalier,  chatelein  de  Chateaudun.  307.  221.  —  311.  226. 

Jobertus  de  Cloia,  miles.  175. 117. 

Jocelinus.  199. 135. 

Jocelinus  de  Gueherbaut.  159. 107. 

Jocelinus  de  Sancto  Avito.  254.  176.  —  333.  251. 

Jodoin  de  Bechet,  escuyer.  326.245. 

Johana,  uxor  Giraldi  Buchete.  158.  106.  —  163.  109. 

Johan  de  Chasteillon,  cuens  de  Blois  et  sires  Davesnes.  .303.218. 

.Joban  du  Cheteau.  326.  245. 

•lohanna,  filia  Archenbaudi  de  Espesunvilla.  265.  184. 

.Johanna,  filia  comitis  Ludovici.  67.  45.  —  74.  50. 

Johanna,  filia  Gaufridi  Normant.  90.  62. 

Johanna,  filia  Udonis  Borrelli.  116.  80. 

Johanna,  filia  Kadulphi  de  Bouferi.  218.  150, 

Johanna,  filia  vicecomitis  Gaufridi  IV.  85.  59. 

Johanna  Louvreer,  relicta  Richardi  dou  Noyer.  295.  210. 

Johanna,  mater  vicecomitis  Gaufridi  IV.  85.  59. 

Johanna,  relicta  Stephani  Caillart.  317.  233.  —  324.  242. 

Johanna,  uxor  Borrelli  de  Bardilleriis,  militis.  300.  216. 

Johanna,  uxor  Garnerii  de  Langeio.  65.  44. 

Johanna,  uxor  Guillermi  de  Villehermoi.  271.  189. 

Johanna,  uxor  Johannis  Danielis.  327.  246. 

Johanna,  uxor  Johannis  de  Parisia.  298.  213.  —  323.  241. 

Johanna,  uxor  Odonis  de  Mauvais.  254. 176, 


272  TABLE    ALPHABÉTIQUE   DES   NOMS    DE   PER-ONNES. 

Johanna,  usor  Philippi  le  Lonbart.  254.  17G. 

Johanna,  uxor  Stephani  Caillart.  250.  173. 

.Tohanncs  Agnensis,  miles.  91.  63. 

Johannes  Aois.  91  03. 

Johannes  Barbitonsor.  267.  186. 

Johannes  Boguerel,  miles.  142.97. 

Joh.mnes  Borriane.  185.  126. 

Johannes  Borroiche,  clericus.  176.  120.  —318.  2.34. 

Johannes  Borse.  Parisiensis,  testis.  123.  85. 

Johîinnes  Caillart,  clcrious.  305.  220.  —  307.  221.  —  308.  223.  —  311.  226.  —  317. 

232.  —  324.  242.  —  325.  244. 
Johannes  Cementarius.  145.  99.  —  146.  99. 
Johannes,  clericus  de  Capella,  testis.  59.  41. 
Johannes  Crassus.  58.  40.  —59.41.  —60.41.  —  61.42. 
Johannes  Castellarius.  267.  186.  —  268.  186. 
Johannes  Danielis,  clericus.  327.  246. 
Johannes  de  Bordis.  151.  102. 
Johannes  de  Castro.  296.  210. 
Johannes  de  Colle.  199.  135. 
Johannes  de  Colmainvilla.  165.  111. 
Johannes  de  Cristolio,  clericus,  testis.  261,  181. 
Johannes  de  Fonteneto,  elemosinarius,  testis.  261.  181. 
Johannes  de  Fossatis.  275.  192. 
Johannes  de  Friesia,  testis.  Cl.  42.  —  108.  75. 
.Johannes  de  Gaudonvilla,  miles.  211.  145. 
Johannes  de  Guillonvilla.  176.  118 
Johannes  de  Malo  Nido.  176.  118. 
Johannes  Dencises,  miles.  315.  230.  —  333.  251. 
Johannes  de  Parisia,  alut.arius.  298.  213.  —323.  241- 
Johannes  de  Parvo  Ponte.  288.  203. 
Johannes  de  Ponte,  miles.  273.  191. 
Johannes  de  Rubeo  Monte.  106.  73. 
Johannes  de  Tuscha.  309.  224. 
Johannes  de  Ulmo  Sicco.  254.  176. 
Johannes  dictus  Bauderon,  armiger,  testis.  261.  181. 
Johannes  dictus  Benne.  317.  232.  —  323.  241. 
Johannes  dictus  Boa,  de  Villa  in  Blado.  248.  171. 
Johannes  dictus  Saradin.  229.  157. 
Johannes  dictus  Sevin.  292.  207. 
Johannes,  dominus  Belgenciaci.  62.  43. 
Johannes,  dominus  Montinliiaoi.  71.  4S.  —  114.  78. 
Johannes,  filius  Ade  de  Bardilleriis.  211.  144. 
Johannes,  tilius  Agnetis  de  Franchaio.  62.  42. 
Johannes,  tilius  Cecilie  la  Pontelè.  243.  167. 
Johannes,  tilius  Gaufiidi  de  Arroto.  142.  97. 
Johannes,  tilius  Guillelmi  Blanchecote.  241.  165. 
Johannes,  filius  Johannis  Custellarii.  268.  187. 
Johannes,  filius  Johannis  de  Bordis.  151.  102. 
Johannes,  filius  Nicholai  carniHcis  de  Pesoto.  320.  237. 
Johannes,  filius  Odonis  .Jcslain.  180.  123. 
Johannes,  filius  Pétri  Rigon.  273.  191. 
Johannes,  filius  Rogerii  Boitierc.  249.  172. 
Johannes,  filius  Stephani  Caillart.  298.  213. 
Johannes,  frater  Galterii  do  Loivilla.  104.  72. 
Johannes,  frater  Gaufridi  de  Alonna.  316.  231. 
Johannes,  frater  Ilugonis  de  Cloia.  56.  38. 
.lohannoB  Godo,  arraiger.  313.  228. 


TABLE    ALPHABÉTIQUE    DES   NOMS    DE    PERSONNES.  27? 

Johannes  Gossu,  de  Porcheronvilla.  160.  108. 

.Tohannes  Junior,  preebiter,  procurator  Eleraosine.  319.  236. 

Johannes,  major  de  Guillonvilla,  testis.  94.  65. 

Johaunes  Mauboison,  presbiter.  319.  236. 

Johannes,  miles,  filius  Hervei  de  Mesio.  244.  168.  —  245.  169.  —  246. 170. 

Johannes  Molendinarius.  176.  119. 

Johannes,  nepos  Odonis  Poret.  215.  147. 

Johannes  Pandorne.  169.  113. 

Johannes  Poncet.  169.  113. 

Johannes,  presbiter  Sancti  Pétri  de  Feritate.  270.  188. 

Johannes,  procurator  Abbatie  Tyronii.  318.  234. 

Johannes  Putoys.  226.  155. 

Johannes  Rex.  145.  99.  —  146.  99.  —  199.  135. 

Johannes  Vogue»-el.  260.  180. 

Johannin  vel  Johannes  Caillart,  tilius  Johannis  Caillart.  307.  221.  —  308.  223. 

Jolain  Sarrazin.  177.  120. 

Jollenus,  filius  Erraudi  Malaterra.  66.  45. 

Juliana,  relicta  Gaufridi  de  Laneriaco.  214.  147.— 216.  148.— 217.  149.-  218.150. 

Juliana,  relicta  Simonis  Carrelli.  167.  112. 

Juliana,  uxor  Auberti  de  Villa  Vacua.  266. 185. 

Juliana,  uxor  Girardi  dicti  Gaudineau.  322.  240. 

Juliana,  uxor  Pétri  Kigon.  264.  183.-273.  191. 

K 

Katarina  de  Montencon.  149.  101. 

Katarina,  mater  Pétri  de  Mesio.  246.  170. 

Katharina,  filia  Ade  de  Bardilleriis.  211.  144. 

Katliariua,  uxor  comitis  Ludovici.  67.  45.  —  74.  50.  —  77.  53.  —  89.  61. 

Katharina,  uxor  Garini  Morehier.  141.  97. 


Lambertus  Callidus,  procurator  Elemosine.  318.  234.  —  324.  243. 

Lambertus  dictus  Decanus.  204.  138. 

Lambertus  dictus  le  Comte,  clericus.  285.  201.  —292.  207.  —  302,  218. 

Landricus  Lanierus,  testis.  151.  103. 

Laurentia,  soror  Odonis  Brunel.  72.  49. 

Laurentius  de  Ulmo  Sicco.  176.  118. 

Laurentius,  persona  ecclesie  de  Castollione.  274.  192. 

Laurentius,  testis.  120.  82. 

L.  decanus  Aurelianensis.  207.  139. 

Letgardis,  uxor  Goherii  de  Laneriaco.  212.  146. 

Libérais,  uxor  Roberti  de  Marois.  228. 156. 

Ligardis,  relicta  Roberti  dicti  Monachi  de  Esspesunvilla.  206.  139. 

Liiardis,  filia  Thome  de  Richevilla.  295.  209. 

Luca  de  Villa  Hermoi,  testis.  120.  82. 

Luco  de  Villermoy.  276.  193. 

Lucia,  uxor  Gaufridi  Lanier,  militis.  254.  176. 

Lucia,  uxor  Herrici  Brunelli,  militis.  186.  126. 

Ludovicus  Cambellanus.  84.  58. 

Ludovicus,  comes  Blesensis.  53.37.  —  56.38.  —  57.  .39.  —  60.41.—   61.42. 

63. 43.  —  64.  44.  —  66.  45.  —  67.  45.  —  69.  46.  —  70.  47.  —  72.  48.  —  73.  49. 

74.  50.  —  75.  50.  —  77. 53.  —  89.  22. 
Ludovicus  de  Saint-Messent,  vel  Sancti  Maxontii.  188,  127.  —  189.  127. 
Ludovicus,  filius  Hugonis  Cambellani.  63.  43.  —  73.  49. 
Ludovicus  VII,  rex  Francorum.  112.  77. 


274  TABLE   ALPIIAUIÎTIQfE   DES   NOMS   DE    PERSONNES. 

I 

Maheius  de  Marli,  testis.  61.  42. 

Maqiietiis,  frater  Achoneti  do  Montgeraguet.  C4.  44. 

Maroherenvilla?,  miles.  211.  145. 

SInrgarita,  comitisBa  Blesensis,  140.  9.5. 

Margarita,  tilia  Gaiifridi  Normant.  90.  62. 

Margarita,  filia  .Johaiinis  Montinliiaci.  71.  48. 

Margarita,  lilia  Ursionis  de  Mellaio.  121.  82.  —  123.  84.  —  127.  88. 

Margarita,  soror  comitis  Ludovici.  07.  45.  —  74.  50. 

Margarita,  uxor  comitis  Theolialdi  VI.  128.  88.  —  173.  115. 

Margarita,  uxor  Gervasii  domini  Novi  Castri.  08.  46. 

Margarita,  uxor  Jacobi  de  Grès.  203.  182.  —  265.  184. 

Margarita,  uxor  Guillermi  dicti  Fromagee.  312.  227. 

Margarita,  uxor  Ludovici  Sancti  Maxentii.  189.  127. 

Margarita,  uxor  Odonis  Borrelli.  116.  88. 

Maria  de  Bolaire,  uxor  Guillermi  do  Bolaire,  militis.  188.  127. 

Maria,  comitessa  Blesensis,  uxor  Ilugonis  de  Castellione.  173.  115. 

Maria  de  Escoublanc,  uxor  Gaufridi  de  Arroto.  232.  158. 

Maria  de  Sivry.  176.  118. 

Maria,  domina  Curveville.  147.  100. 

Maria,  tilia  Frageri   Chatri.  280.  195. 

Maria,  lilia  Mathei  Roetel.  82.50. 

Maria,  filia  Palmerii.  164. 110. 

Maria  la  Gaillarde,  250.  172.  —282.  197.  —283. 198. 

Maria  la  Paieronnesse.  327.246, 

Maria,  uxor  Davidii  de  Ursonvilla.  192. 131. 

Maria,  uxor  Hugonis  do  Bason villa.  110.  70, 

Maria,  uxor  Nicholai  de  Valennis.  189.  127. 

Maria,  uxor  Tlieobaldi  de  Cruce.  291.206. 

Maria,  uxor  Theobaldi  do  Foro.  291.  206. 

Maria,  vidua  Kaginaldi  Tesscelini.  66.  45.  —  75.  51. 

Marta  dicta  de  Braciaux.  331.  250. 

Martha,  uxor  Guillermi  Collart.  213. 146. 

Martinus  Basset,  clericus.  291.206. 

Martinus  de  Marboeto.  253. 175.  —260. 180. 

Martinus  de  Mogaudin.  199. 135. 

Martinus  Faber.  81.  56. 

Martinus  Molendinarius.  248.  171. 

Martinus  Quadrigarius.  142.  97. 

Mathea,  uxor  Iluborti  Caprioli.  153.  103. 

Mathous,  capellanus  Ilenrici  arcliidiaconi  Dunensis,  testis.  55.  38. 

Matlieus,  Carnotensis  episcopus.  262.  181. 

Matlieus  Daniel,  presbiter.  329.  248. 

Matheus,de  Morees,  testis.  123.  85. 

Matheus  de  Ulmo.  176.  117. 

Mathous  de  Villa  in  Blado,  clericus.  282.  197.  —  283.  198. 

Matheus,  filius  Frageri  Chatri.  280.  195. 

Matheus,  filius  Odonis  Joslain.  180.  123. 

Matheus,  frater  Garnerii  do  Langeio.  65.  44. 

Jlatheus,  frater  Koberti  canonici  Sancti  Andrée.  264. 183. 

Matheus,  frater  Robini  de  Villa  in  lîlado.  290.  205. 

Matheus  Fromi.  124.  85. 

Matheus  la  Meillo,  testis.  201.  181. 

Matheus  lo  Rat.  255.  177. 

Matheus,  pater  Agathe  Uxoris  Typherii  de  Sena.  328.247. 


TABLE   ALPHABETIQUE   DES   NOMS   DE   PERSONNES.  275 

Matheus,  presbiter  de  Marboe.  82.  56. 

Jlatheus  Koetel.  82. 56. 

Matheus  Ronge  Quartier?.  316.  231. 

Matheus  Tribiarius,  alutarius.  329. 248. 

Matheus  Villiei.  87.  60. 

Mathia,  tilia  Garnerii  de  Langeio.  65.  44. 

Matildis,  filia  Hugonis  de  Mathueriis.  100.  70. 

Matildis,  filia  Mathei  Roetel.  82.  56. 

Matildis,  filia  Koberti  de  Bapaumis.  107.  74. 

Matildis  la  Rousele.  134.  92. 

Matildis  Lavenniere.  267. 186. 

Matildis,  eoror  Galterii  de  Loivilla.  104.  72. 

jratildis,  uxor  Gaufridi  de  Droi.  113. 78.  —  114.  78.  —  115.  79. 

Matildis,  uxor  Herberti  de  Guerchia.  238. 162.  —  247. 170. 

Matildis,  uxor  Hugonis  majoris  de  Logron.  102.  71. 

Matildis,  uxor  Johannis  ]\Iontinhiaci.  71.48. 

Matildis,  uxor  Odonis  le  Hideus.  264. 183. 

Matildis,  uxor  Roberti  dicti  Piehon.  2.%.  161.  —237.  161. 

Matildis,  uxor  Stephani  de  Bonavalle.  227.  156. 

Matildis,  uxor  Stephani  Jlilet.  282. 197.  — 283.  198. 

Mauricius,  abbas  Sancte  Marie  Magdalene.  78.  53.  —  93.  64.  —  98.  68.  —  99.  68. 

Mauricius  Facier.  186.  126. 

Mauricius  de  Porcheronvilla.  313.  228. 

Mauricius  de  Turchepot.  109.  75.  —  144.  98. 

Mauricius  de  Sancto  Valeriano,  testis.  73.  49. 

M.  de  Gallandia,  archidiaconus  Dunensis.  279.  195. 

îlichael.  329.  248. 

Michael  dictus  Manggale  vel  Menjaille.  234.  160.  —  287.202. 

Michael,  filius  Johannis  Custellarii.  268.  187. 

Michael,  tilius  Stephani,  nepos  Theobaldi  de  Prati.  169.  113. 

Michael  Scugheri.  232. 159. 

Michael  Sanglier.  244.  168.  —  284.  199. 

Miles  de  Espesunvilla,  abbas,  testis.  56.  39. 

Milesendis,  uxor  Erraudi  Malaterra.  54.38.  —  66.45. 

Mile  Coifarius,  testis.  94.  65. 

Milo,  cornes  Bari  super  Secanam.  88.  61. 

N 

N.  de  Fraise.  321.  239. 

Nevelo  de  Bossco  Ausoudi,  miles.  107.  75. 

Nevelo  de  Chantemelle,  armiger.  165.  111.  ~  23.3. 159. 

Nevelo  de  la  Guirche,  miles.  198.  1.34. 

Nevelo,  filius  Herberti  de  Guerchia.  238. 162. 

Nevelo,  pater  Ursionis  de  Mellaio.  121.  83.  —  127.  88. 

N.  vel  Nicholaus,  archidiaconus  Dunensis.  179.  121.  —  188.  127.  189.  127  

196.133. —  287.  202. 
Nicholaus,  camifex  de  Pesoto.  320.  237. 
Nicholaus  de  Brueria,  testis.  57.  40. 
Nicholaus  de  Frescoto,  canonicus  Carnotensis.  121.83.   —  122.84.  —  123.85.  — 

127.88.— 156.  105. 
Nicholaus  de  Sancto  Lazaro,  testis.  73.  49. 
Nicholaus  de  Valennis.  189.  127. 
Nicholaus,  filius  Bemaldi  de  Bullo.  57.  .39. 

Nicholaus,  filius  Odonis  Nafreit  de  Libovilla.  225. 154.  —  239.  164. 
Nicholaus,  frater  Stephani  de  Bonavalle.  227. 156*. 
Nicholaus  Lanier.  78.  54. 


27C,  TARLE   ALPHABÉTIQUE   DES    NOMS   DR    PERSONNES. 

Nicliolaus  Malparont,  aniiigcr.  240.  1G4. 
Nicliolaus  Martesche.  264.  183.-27,3.  191. 
Nicliolaus  Vindocinensis  diaconus.  123.  8ô. 
Nivello  Marcelli.  109.  75. 

0 

Odelina.  176.  118. 

Odelina,  tilia  Cecilie  le  Pontele.  243.  167. 

Odelina,  tilia  Thorae  de  Riclievilla.  295.  209. 

Odelina  Lavielle.  254.  17t'>. 

Odelina  Loiivieer.  295.210. 

Odelina,  relicta  Poolini  Deloie.'201.  136. 

Odelina,  uxor  Kadulphi  dicti  le  Chapelier.  277.  194. 

Odelina,  uxor  Roberti  Guinefroi.  91.  03. 

Odo  Beochart,  testis.  61.  42.-77.53. 

Odo  Borelli,  miles,  Curie  Alani  dominus.  58.  40.  —  59.41.  —  60.  41.  —  61.  42. 

97.67.—  110.  79.—  138.  94.—  176. 119.— 226. 154.— 252.  174. 
Odo  Borrellus,  armiger.  226.  155. 

Odo  Brunellus,  miles.  56.  39.  — 72.  48.— 75.  51.— 96.  67.— 154.  104. 
Odo  Biirrelli,  armiger,  240.  105.— 242. 166. 
Odo  Burrellus,  pater  armigeris.  242.  166. 
Odo  de  Aroto,  armiger,  f rater  Gaufridi.  224.  153. 
Odo  de  Ccrmereio.  97.  67. 
Odo  de  Cormereto,  testis.  61.  42. 
Odo  de  Cormeroi,  mil.  s    176. 118. 
Odo  de  Laneriaco,  miles.  194.  132. 

Odo  de  Mauvais,  gêner  Gaufridi  Lanier  railitis.  254.  176. 
Odo  de  Mes.  176.  117. 
Odo  de  Monpancier,  testis.  72.  49. —  83.  57. 
Odo  de  Prepositura.  199.  135. 
Odo  de  Primevilla,  testis.  94.  65. 
Odo  de  Tievilla  79.55.-123.85. 
Odo  dictus  Mansel.  323.241. 
Odo,  tilius  Bernaldi  de  Bullo.  57.  89. 
Odo,  filius  Cecilie  la  Pontele.  243.  167. 
Odo,  filius  Garnerii  de  Langeio.  65.  44. 
Odo,  tilius  Gaufridi  Lanier,  niilitis.  254. 176. 
Odo,  tilius  .lohannis  de  Bordis.  151.  102. 
Odo,  filius  Johannis  Montinhiaci.  71.  48. 
Odo,  tilius  Odonis  Borrelli.  116.  80. 
Odo,  frater  Garnerii  de  Langeio.  65.  44. 
Odo,  frater  Hugonis  deCloia,  56.  38. 
Odo  Frellon.72.  49. 
Odo  Herloin.  176.  118. 
Odo  Joslain.  IHO.  123. 
Odo  le  Hideus.  264. 183. 

Odo,  magister  Elemosine.  290.  205.-301.217. 
Odo  Nafreit,  de  Libovilla,  pater  Nicholai.  225.  154. 
Odo  Nosardus,  testis.  151.  1(12. 
Odo,  pater  Gaufridi  de  Porcheronvilla.  67.  45. 
Odo  Petit  Vilain.  289.  204. 
Odo  Poret.  215.  147. 

Ogerius,  frater  Hervei  de  Bordis.  151.  102. 
Ogerius  le  Guinphe.  134.  92. 
Oliverus,  tilius  Pagani  de  Feritate.  151.102, 
Osmondus  de  Tievilla.  75.  51, 
Oudin  Goin.  330.  249. 


TABLE   ALPHABÉTIQUE    DES    KOMS   DE   PERSONNES.  277 


Paganus.  170.  119. 

Paganus  de  Feritate.  151.  102. 

Paganus  de  Golleto.  235.  160. 

Paganus  Trossel  vel  Trousel,  testis.  56.  39.—  72.  49. 

Parvus  Magister.  329.  248. 

Petronilla  de  Espesonvilla.  263. 182.-  265.  184. 

Petronilla,  filia  Gaufridi  Ncrmant.  90.  62. 

Petronilla,  filia  Richardi  Harenc.  83.  57. 

Petronilla,  mater  Pliilipe  uxoris  Richardi  Harenc.  8?.  57. 

Petronilla,  uxor  Angebaldi  de  Galart.  176.  118. 

Petronilla,  uxor  Herbelini  de  Abbatia.  281.  196. 

Petronilla,  uxor  Mathei  Rongequartier.  316.  231. 

Petronilla,  uxor  Roberti  de  Mesio.  86.  60. 

Petrus  Biseolus,  62.  43. 

Petrus  Clariis.  325.  244. 

Petrus  de  Boart,  miles.  251.  173. 

Petrus  de  Capella,  clericus.  179.  121.  —  329.  248. 

Petrus  de  Chaorees,  miles.  278.  194.  ~  316.  231. 

Petrus  de  Frigida  Terra.  176.  118  —  182.  124. 

Petrus  de  Mesio,  miles.  245. 168.  —  246.  169.  —  284. 199. 

Petrus  de  Toriel.  102.  109. 

Petrus  de  Varenna.  103.  72. 

Petrus  de  Villerbeton.  53.  37.  —  56,  39.  —  57.  40.  -  61.  42.  —  03.  43.  —  66.  45.  — 
73.  49.  —  77.  53. 

Petrus  dictus  Muriau.  289.  204. 

Petrus,  filius  Archenbaudi  de  Espesunvilla.  265.  184. 

Petrus,  filius  Pernaldi  de  BuUo.  57.  39. 

Petrus,  filius  Erraudi  Malaterra.  54.38.  —  66.  45. 

Petrus,  filius  Herberti  de  Guerchia.  238.  162.  —  247.  170. 

Petrus,  filius  Pagani  de  Feritate.  151.  102. 

Petrus,  filius  Roberti  de  Bapaumis.  107,  74. 

Petrus  Foucaut.  170.  117. 

Petrus  Herloin.  170.  119. 

Petrus  Malaterra,  frater  Pagani  de  Feritate.  151. 102. 

Petrus  Martesche  dictus  Bos.  264. 183.  —  273.  191.  —  290.  205.  —  301.  217. 

Petrus,  miles,  frater  Hervei  de  Mesio.  244. 168. 

Petrus  Prime.  222.  152. 

Petrus  Rigau.  264.  183. 

Petrus  Rigon.  264. 183.  —  273. 191. 

Petrus  Sergant.  226.  155. 

Phelippe  des  Aubaires.  330.  249. 

Philipa,  filia  Richardi  Harenc.  83.  57. 

Philipa,  uxor  Richardi  Harenc.  83.  57.  —  152.  103. 

Philipe,  femme  de  .Jocelin  de  Seint-Avy.  333.  251. 

Philippa,  uxor  Ade  de  Bardilleriis.  211.  143. 

Philipus  de  Avenis.  167.  112. 

Philipus  de  Frovilla,  armiger.  297.  212.  —  314.  229. 

Philipus,  filius  Johannis  Crassi.  58.  40.  — 59.41.  —  01.  42. 

Philipus,  filius  Radulphi  de  Bouferi.  218. 150. 

Philipus,  filius  Roberti  de  Sancto  Leobino.  107.  1.34.  —  198.  134. 

Philipus,  filius  Ursionis  de  Mellaio.  121.  82.  —  123.  85.  -127.  88. 

Philipus,  frater  comitis  Ludovici.  74.  50. 

Philipus  VI,  rex  Francorum.  112.77. 

Philippus  Bigot.  254.  175. 


278  TABLE    ALPHABÉTIQUE   DES   NuMS    DE   PERSONNES. 

Philippus  de  Albanis.  328.  247. 

Philippus  de  Moysiaco,  presbiter.  270.  188. 

Philippus  de  Pusians,  miles.  121.  82.  —  127.  88. 

Philippus  de  Rouillez,  miles.  211.  145. 

Philippus,  filius  Agactis  de  Franchaio.  G2.  42. 

Philippus  Iloudeliin,  de  Bûrdis.  300. 221. 

Philippus  .Tubilator,  de  Aroto.  170.  ll'J. 

Philippus  le  Lonbart.  254.  170. 

Phylippus  lîrochart,  de  Brocea.  72.  4'J. 

Pichonnus  do  Ancisis.  151.  102. 

Pinardus.  170.118. 

Poolinus  Deloie.  201.  130. 

Pucelina  de  Rupe.  75.  51.  —  170. 118. 

R 

Radulphus  de  Bouferi,  miles.  210.  148.  —  217. 140.  —  218.  150.  —  250.  177. 

Radulphus  de  Riderait,  gêner  Herberti  de  Guerchia.  238. 103. 

Radulphus  dictus  la  Vielle.  273.  191. 

Radulphus  dictus  le  Chapelier.  277.  194. 

Radulphus  dictus  Vetule.  248. 171.  —  204. 183.  —  282. 197.  —283. 198. 

Rodulphus,  tilius  Gaufridi  Gode.  270.  193. 

Radulphus  Gallinarius.  254.  170. 

Radulphus  le  Mintier.  194.  133.—  223. 153.  —224. 153. 

Radulphus,  miles.  202.  137. 

Radulphus,  molendinarius  de  Bretinhi.  90.  07. 

Radulphus  Jlorel,  testls.  123.  85. 

Radulphus,  presbiter,  testis.  123.  85. 

Raginaldus.  329.  249. 

Kaginaldus  Biausdrapiaus.  81.  50. 

Raginaldus,  Carnotensis  episcopus.  83.  57.  —  110.  70. 

Raginaldus  Cortesius,  testis.  01.  42. 

Raginaldus  Crispini,  testis.  53.  37.  —  57.  40.  —  01.  42. 

Raginaldus  de  Binais,  miles,  testis.  123.  85. 

Raginaldus  de  Capella,  testis.  151.  102. 

Raginaldus  de  Fonte,  75.  51 .  —  82.  50. 

Raginaldus  de  Fonte,  miles.  170,118.-208.  141. —219. -150. 

Raginaldus  de  Milli  vel  Milliaco,  testis.  53.  37. —57.  40.  — 60.45. —73.  49. 

Raginaldus  vel  Regiualdus  de  Moresvilla,  miles.  211.  145. 

Raginaldus  de  Orrovilla,  miles.  191.  130. 

Raginaldus  de  Oyrevilla,  miles.  212.  145. 

Raginaldus  de  Sancto  Avito,  254. 176. 

Raginaldus  de  Villaneio.  157.  100.  —  175. 117. 

Raginaldus  dictus  Chant  Tourteau.  273.  191. 

Raginaldus,  filius  Gradulphi,  nepos  Raginaldi  de  Fonte,  testis.  82.  50. 

Raginaldus  Lebreton.  275.  192. 

Raginaldus  Paganus,  testis.  57. 40.  —  59. 41.  —  77.  53. 

Raginaldus,  presbiter  Guillonville,  testis.  94.  65. 

Raginaldus,  presbiter  Ororii,  testis.  55.  38. 

Raginaldus  Rouel.  100.  108, 

Raginaldus  Tescelinus.  00.  45.  —  75.  51. 

Raginaldus  Veillart.  289.  204. 

Raherius  de  Peveris.  75.  51. 

Reginaldus  Lecort.  178.121. 

Renaut  de  Seint-Avi.  3.30.  249. 

Rengus  Flereau.  322.  240. 

Renulphus  Pagamenarius,  testis.  81.  56. 


TABLE  ALPHABÉTIQUE   DES   NOMS   DE   PERSONNES.  279 

K.  gcreus  vices  deoeanatus  Castriduni.  210.  142. 
Richardus  Ilarenc,  miles.  83.  57.  —  152.  103. 
Kicliardus  Harenc,  pater  Richardi.  152.  103. 
Richaudis,  relicta  Odonis  Joslain.  180.  123. 
Robert  de  Gales.  330.  249. 

Robertus,  canonicus  Sancti  Andrée  de  Castroduno.  2G4.  183.  ~273. 191. 
Robertus  de  Bapaumis,  miles.  107.  74. 
Robertus  de  Bonavalle,  testis.  56.  39.  —94.  65. 
Robertus  de  Chavernej'O,  miles.  123.  85.  —  211.  145. 
Robertus  de  Gesili,  armiger.  297.  212.  —  314.  228. 
Robertus  de  Larmere,  miles.  205.  138. 

Robertus  de  Mamlierolis,  nepos  Roberti  de  Mesio.  80.  59.  —  89.  61. 
Robertus  de  Manberolis,  miles.  176.  119. 
Robertus  de  Marois.  228.  156. 

Robertus  de  Mesio,  testis.  53.  37.  —  56.  39.  —  57.  40.  —  66. 45.  —  77.  53.  —  86.  59. 
—  89.61. 

Robertus  de  Ruchevilla.  144.  98. 

Robertus  de  Sancto  Leobino,  armiger.  197.  134. 

Robertus  de  Vetevi  PoDte.  147.  100. 

Robertus  de  Villa  in  Blado,  clericus.  301.  217. 

Robertus  de  Ville.  226.  155. 

Robertus  dictus  Monachus,  de  Esspesunvilla.  206.  139. 

Robertus  dictus  Pichon.  236.  161.  — 237.161. 

RdbertuSj  filius  Johannis  de  Bordis.  151.  102. 

Robertus,  fi-ater  Acboneti  de  Montgeraguet.  64.  44. 

Robertus,  frater  Stephani  de  Bonavalle.  227.  156. 

Robertus;  gêner  Hugonis  de  Mathueriis.  100.  70. 

Robertus  Guinefroi.  91.63. 

Robertus  Huelart?.  199.  135. 

Robertus  Larchier.  320.  238. 

Robertus  Leginplier.  254.  175. 

Robertus  Moncel,  testis.  55.  38.  —  176. 119. 

Robertus  Morehier,  pater  Garini  Morehier.  141.  96. 

Robertus  Rastel.  70.  47. 

Robertus  Ventu,  testis.  151.  103. 

Robertus  Villici.  87.  60.  —  102.  71.  —  176.  120. 

Robinus  de  Cherel.  155.  105. 

Kobinus  de  Desree.  289.  204. 

Robinus  de  Villa  in  Blado,  clericus.  276. 193.  —  290.  205. 

Robinus  de  Villata.  159.  107. 

Robinus,  filius  Ade  de  Bardilleriis.  211. 144. 

Robinus  Quatretestes,  testis.  123.85. 

Rocelinus  de  Memberolis,  miles.  176. 118.  —293.  208. 

RofEel.  260.  180. 

Rogerius  Bignon,  miles.  211.  145. 

Rogerius  Boitiere.  249, 172. 

Rogerius,  officialis  archidiaconatus  Dunensis.  179.  122, 

Rogerius,  prior  de  Chauveliera,  testis.  59.  41. 

Roscelinus  Craton,  testis.  72.  49. 

Roscelinus  de  Mamberolis,  frater  Goherii.  119.  81.  —  294.  209. 

Roseta,  usor  Bernardi  Letanneur.  287.  202. 


Sanctio  Lenier.  276.  193. 

Savericus.  254.  176. 

Seincellus,  abbas  l'ontisleventii.  79, 54. 


280  TABLK   ALPHABÉTIQUE   DES    KOMS    DE   PERSONNLS. 

Sevinus  Secibcrt.  81.  56. 

Sezilia,  lilia  Koberti  de  Bapaumis.  107.  74. 

Simo  Carrellus.  167.112. 

Simo  Maugerius.  65.  44. 

Simon  de  Laneriaco,  miles.  260.  180. 

Stephana,  tilia  Herberti  de  Guerohia.  238.  162. 

Stephauus  Bere.  176.  118. 

Steplianus  Borduel.  276.  192. 

Steplianus  Bm-saiius,  de  Goliero.  328.  247. 

Stephaïuis  Caillait.  250.  172.  —  298.  213.  —  317.  232.  —  325.  244. 

Steplianus,  canonicus  beati  Andrée  de  Castroduno.  268.  187. 

Stephanus  de  Alneio,  miles.  230. 157. 

Stephanu.s  de  Boeclia,  testis.  120.  82. 

Steplianus  de  Bonavalle.  227.  155. 

Stephanus  de  Casa.  176.  118. 

Steplianus  de  Corterraont,  clericus.  292.  207. 

Stephanus  de  Doeto,  canonicus  Antisiodori.  292.  207. 

Stephanus  de  Espesunvilla,  anniger.  262.  181.  — 263.  182. 

Stephanus  de  Estauvilla.  193,  132. 

Stephanus  de  Loiiz.  155.  105. 

Stephanus  de  Mesio.  270.  188. 

Stephanus  de  Ponte,  miles.  234.  160.  —  235.  160.  —  240. 164. 

Stephanus  de  Poicheronvilla.  150.  101.  —313.228. 

Stephanus  de  Primevilla.  319.  236. 

Stephanus  de  Proenvilla.  81.  56. 

Stephanus  de  Sancorre.  191.  130. 

Steplianus  de  Villeibalai,  testis.  151.  102. 

Ste]ihanus,  diaconus  Perticensis,  testis.  94.  65. 

Stephanus  dictus  Chenart,  armiger.  319.  235. 

Stephanus  dictus  Culstellius,  clericus.  232.  159. 

Stephanus  dictus  Malebranche.  318.  234. 

Stephanus,  filius  Guillermi  de  Villehermoi.  271.  189. 

Stephanus,  iilius  Marie,  filia  Mathei  Roetel.  82.  50. 

Stephanus,  filius  Poolini  Deloie.  201.  13G. 

Stephanus,  filins  Roberti  de  Bapaumis.  107.  74. 

Stephanus  Gueuhon,  testis.  59.  41.  —  66.  45.  —  75.  51. 

Stephanus  Mestivier.  324.  243. 

Stephanus  Milet,  de  Villa  in  Blado.  282.  197.  —  283.  198, 

Stephanus,  nepos  Theobaldi  de  Prati.  169.  113. 

Stephanus  Poncinus,  testis.  151.  103. 

Stephanus  Rotru.  289.  204. 

Stephanus  Salvus,  serviens,  testis.  59.  41. 

Suphenis,  presbiter  et  persona  ecclesie  de  Castellione.  274.  192. 

Symon  Crassus,  testis.  61.  42. 

Synion  de  Pratellis.  268. 186. 

Symon  Garrel,  de  Bonavalle.  101.  70.  —  104.  72.  —  2i')0. 185 


Tediosa,  filia  Mathei  Roetel.  82.  56. 

TeobalduB  vel   Theobaldus,  cauccllarius  coiuitis  Ludovici.  53.  37.  —  56.  39.    - 

57.40. 
Terriens,  canccllarius  comitisso  Katariiic.  89.  02. 
Terriens,  canccllarius  comitis  Theobaldi  VI.  117.80. 
Tcnrricus  de  Corbichet.  226.  155. 
Tticobaldus  lieenne.  05.  44. 
Theobaldus  Bormaut,  testis.  .09.  41 .  —  124.  80. 


TABLE   ALPHABÉTIQUE    DES   NOMS    DE  PEBSONNES.  281 

Theobaldus,  cancellarius  comitis  Ludovici.  61.  42.  —  66.  45.  —  67.  46.  —  69.  47. — 

70.  48.  —  72. 49.  -  73.  50.  —  74.  50.  —  75.  52. 
Theobaldus  V,  cornes  Blesensis.  63.  43.  —  73.  49.  --  75.  51. 
Theobaldus  VI.  117.80. 
Theobaldus,  decanus,  tpstis.  66.  45.  —  70.  47. 
Theobaldus  de  Cruce.  291.  206. 
Theobaldus  de  Dangeolo.  101.  70.  —  104.  72. 
Theobaldus  de  Foro.  179.  121.  — 287.  202.  —  291.  206. 
Theobaldus  de  Guillart,  miles.  94.  65.  —  95.  66. 
Theobaldus  de  Leronevilla?  199.  135. 
Theobaldus  de  Mathueriis.  150.  101.  —  163.    109.  —  250.  172.  —  282.   197.   ~ 

283.  198.  —  293,  208.  —  294.  209. 
Theobaldus    de  Prati.  169.  113. 

Theobaldus  de  Villa  in  Podio,  decanus  Dunensis  in  Pertico.  300.216. 
Theobaldus,  filius  comitis  Ludovici.  67.  45.  —  74.  50. 
Theobaldus,  filius  Hugonis  de  Jlathueriis.  100.  70. 
Theobaldus,  filius  Roberti  de  Bapaumis.  107.  74. 
Theobaldus,  filius  Theobaldi  de  Dangeolo.  101.  71.  —  104.  72. 
Theobaldus  de  Couturier.  289.  204. 
Theonaldus  Nereit.  288.  203. 

Theobaldus,  persona  ecclesie  de  Mamberolis.  55.  38. 

Theobaldus,  presbiter  de  Villa  in  Podio,  decanus  Dunensis  in  Partico.  270.  188. 
Theobaldus  Ruffus.  75.  51. 
Thomas  Chevalier.  182.  124. 

Thomas  de  Insula,  presbiter  et  persona  ecclesie  de  Ligneriis.  272.  190. 
Thomas  de  Richevilla.  295.  209. 
Thomas  dictus  Bos.  290.  205. 
Thomas,  Dunensis  archidiaconus.  94.  65. 
Thomas  Frenbaut.  176.  119. 

Thomas,  gerens  vices  decanatus  Bonevallensis.  223.  153. 
Thomas  Rabel,  testis.  81.  66.  —  176.  118. 
Trechelina,  relicta  Radulphi  le  Jlintier.  174. 116. 
Tyherius  vel  Thypherius    vel  Terherius  de  Sena ,  prepositus  Castriduni.  318.  235. 

—  328.247.-329.249. 

u 

Ursio  de  Mellaîo,  dominus  FractevaEis.  121.  82.  —  122.  84.  —  123.  85.  —  126.  87. 

—  127.  88.  —  Î28.  88.  —  130.  89.  —  131.  90.  —  132.  90.  —  183. 124.—  184.  125. 
— 192.  131. 


Varenna,  filia  Mathei  Roetel.  82.  56. 
V.  prior  Chamarcii.  78.  54. 


w 

Willelmus  de  Espesonvilla,  clericus.  207.  140. 
Willelmus  de  Fonte,  capellanus  Elemosine,  lestis.  56.  38. 
Willelmus  de  Monhervilla,  nepos  Roberti  de  Mesio.  86. 60. 
Willelmus,  filius  Garini  de  Joi.  111.  77. 
Willelmus  le  Lemier.  228.  156. 

X 

Xristiana,  uxor  Johannis  de  Bordis.  151. 102. 


19 


282  TABLE   AI.PHABÉliylE    UES    NOMS    DE    PERSONNES. 

Y 

Ysabella,  comitissa  Carnoteusis.  KW.  112. 
YBabella,  tilia  Guillelmi  Blanohecote.  241. 1G5. 
Ysabella,  relicta  Jncelini  de  Giieherbaut.  159.  Ht7. 
Ysabella,  soror  comitis  Ludovici.  67.  45.  —  74.  50. 
Ysabella,  soror  adonis.  290.205. 
Ysabella,  uxor  Hugonis  Lanier.  254.  17G. 
Ysabella,  uxor  .lohannis  dicti  Saïadin.  229.  157. 
Veabella,  uxor  Mauricii  de  Turchepot.  144.98. 
Ysabella,  uxor  Pétri  de  Toriel.  102.  li>9. 
Y'sahella,  uxor  Radulphi  de  liouferi.  217.  149.  —  218.  15»'. 
Ysabella,  uxor  Kaduljihi  dicti  Yituli.  248.  171. 
Ysabellis,  uxor  Robini  de  Villata.  159.  107. 

Y'sambardus  de  Sancto  Deodato  vel  Ysarabart  de  Saint-Die,  castellanus  Castriduni 
et  Carnoti.  2S4.  199.  — 287.  201.  —  302.  218.  -  304.  219. 


l'IN  UK  LA  TMiLE  IiES  NOMS  f)E  l'EHSOXNES. 


TAliLE  ALlMfAllÉTKjUE 


.NOMS  DE  LIEUX  CITÉS  DAXS  CK   \OLUME. 


PREMIÈRE  PARTIE.  XIF  SIÈCLE 


A 

Aureliauis.  10.  7.  —21.  lO.  (irléans  (Loiret). 

r, 

r.arum  super  Secauaiii.  4ii.  iil.  Bur-sur-Seiue  (  AuLe). 

Bello  Fago  |  nemus  de).  17.  12.  Le  bois  de  Beaufou,  comiiinne  de  Fontaine -liaoul 
(Loir-et-Cher). 

lîellus  Mons.  37.  27.  Beaumont-le-Cliartif  ou  Beaumont-les- Autels  (Eure-et-Loir). 

Belveer  (  nemus  de).  28.22. 

Bonavallis.  11.  2.  —  17.  13.  —40.  32.  Bonneval  (Eure-et-Loir;. 

Bord».  12.9.  Les  Bordes,  hameau,  commune  d'Authenil,  canton  de  Cloyes  (Eure- 
et-Loir). 

Bretigni  (molendinus  de).  52.  35.  l'.retigny,  iiameau,  commune  île  Dangeau.  canton 
de  Brou  (Eure-et-Loir). 

Brucia.  34.  25.  La  Brosse  ,  château  et  hameau  ,  commune  de  Nottonville  ,  canton 
d'Orgères  (Eure-et-Loir). 


(Jampus  Rotundus.  44.  30.  Champrond-en-Perchet  ou  Champrond-en-Gastine,  arron- 
dissement de  Xogent-le-lfotrou  (Eure-et-Loirl. 

Carnotum.  7.  C.  —  23.  l'.i.  —  2Ô. 20.  —  32.  24.  —  39.  28.  Chartres  (Eure-et-Loir). 

Carus  Kogus.  12.  9.  Corbuchet,  château,  commune  de  Saint-Pellerin ,  canton  de 
Cloyes  (Enre-et-Loir). 

Castellum  Castriduni.  29.  22.  La  forteresse  de  Châteandun ,  située  sur  l'emplace- 
ment actuel  du  château  de  Châteaudun. 

Castrum  Reginaldi.  33.25.  Châteauronaud  (Loir-et-Cher), 

Charreium.  30.27.  Charray,  canton  de  Cloyes  (Eure-et-Loir). 

Coctus  Mons.  G.  5. 

Cortermont.  45.31.  Contermont,  ferme,  commune  de  Péroiiville,  canton  d'Orgcrcs 
(Eure-et-Loir). 

Curia  Alani.  31.23.  Comtalain,  canton  de  Cloyes  (Eure-et-Loir*. 

Curvavilla.  44.30.  Courvillc    Eure-et-Loir;. 


284  TABLE   ALPHABÉTIQUE   DES    NOMS    DE    LIEUX. 

D 

Dona  Manu.  35.25.  Donnemain-Saiut-Mamert ,  luuton  do  Châteaudun  (Eure-et- 
Loir). 

E 

Estauvilla.  29.  22.  Eteauville,  liameau,  commune  de  Lutz,  canton  de  Châteaudun. 

F 

Feritas  vel  Firmitas  Ville  Noli.   21.10.-40.28.  La  Ferté-Villeneuil,  canton  de 
Cloyes  (Kure-et-Loir). 

J 

lerosolima  vel  Jérusalem.  8.  7.  —  35.  26.  —  37.  26.  —  45.  31 .  Jérusalem. 

L 

Launomarius  (Beatus).  36.24.  L'abbaye  de  Saint-Laumer,  à  Blois  (Loir-et-Cher). 
Logronum.  52.  35.  Logron,  canton  de  Châteaudun  (Eure-et-Loir). 
Lorabardia.  8.  7.  Les  Lorabardies,  quartier  de  la  ville  de  Châteaudun,  actuellement 
compris  dans  les  dépendances  de  l'Hôtel-Dieu. 

M 

Mens  Fortis.  19.  14.  Monifort-l'Amaury  (Seine-et-Oise). 
Mons  Duplex.  27.  21.  Mondouhleau  (Loir-et-Cher). 
Mosteriolum.  37.  26.  Mottereau,  canton  de  Brou  (Eure-et-Loir). 

N 

Novus  Burgus.  6.  5.  Le  Bourg-Neuf,  ancien  faubourg  de  Châteaudun. 

P 

Porcheronvilla.  26,21.  Porcheronville,  hameau,  commune  d'Ozoir-le-Breuil,  canton 
de  Châteaudun  (Eure-et-Loir). 

R 

Rivus  Fontis.  33.  25.  La  Fontaine ,  hameau  ,  commune  de  Saint-Denis-les-Ponts , 

canton  de  Châteaudun  (Eure-et-Loir). 


SaD(^ta  Crux.  14.  10,  —  22.  17.  —  23.  18.  Sainte-Croix,  église  cathédrale  d'Orléans. 

fcanctus  Avitus.  47.  32.  Saint-Avit ,  commune  de  Saint-Denis-les-Ponts  ,  canton  de 
Châteaudun. 

Sanctus  Georgius  (altare).  4.  4.  L'autel  de  Saint-Georges,  dans  l'église  de  la  Made- 
leine, à  Châteaudun. 

Sanctus  Medardus.  37.  27.  Saint-Médard,  ancienne  paroisse  de  Châteaudun. 

Sanctus  Valerianus.  17.  13.  L'église  Saint -Valérien  ,  à  Châteaudun. 

Sarmesoles.  43.  29.  Sermesoles,  hameau  maintenant  détrui*,  commune  de  Moutiere, 
canton  do  Voves  (Eure-et-Loir). 

Seno.  15.  11.  Sens  (Yonne). 

Sohiis.  43.  30. 

Sparno.  19.  14.  Epernon,  canton  de  Maintenon  (Eure-et-Loir). 

Spesumvilla.  21. 16.  Péronville,  canton  d'Orgères  (Eure-et-Loir). 


TABLE    ALPHABÉTIQUE    DES   N'OMS  DE    LIEUX.  285 


Tiron  (Humen).  La  Tironne,  rivière  (Eure-et-Loir). 

Tronchetum.  27.  21.  Les  Tronchais  ,   ou  laBezolière,  feiTue,   commune  de  Chouè 

(Loir-et-Cher). 
Turo.  18.  13. —  27.21.  Tours  (Indre-et-Loire). 
Tyro.  18.  13.  —  27.  21.  Thiron  (Eure-et-Loir). 

V 

Vadus  Alneti  (abbatia).  27.  21. 

Varenna  (molendinus  do).  31/23.  Le  moulin  de  la  Varenne ,  commune  de  Courta- 
lain,  canton  de  Cloyes  (Eure-et-Loir). 

Vicus  Coriariorum.  2.  2.  Rue  de  la  Corroierie,  à  Chartres. 

Villagalli;  vel  Villagualli.  14. 10.  —  21.  15.  —  22.  17.  —  23.  18.  Villequoy,  ferme, 
commune  de  Péronville,  canton  d'Orgères  (Eure-et-Loir). 

Villeretum.  18.  13.  —  45.  31.  Villeret,  ferme,  commune  de  Péronville,  conton  d'Or- 
gères ''Eure-et-Loir). 

Villevoison.  38.  27.  Villevoison ,  ferme  ,  commune  de  Saint-Cloud  ,  canton  de  Châ- 
teaudun  (Eure-et-Loir). 

Vendocinensis.  41.  28.  Vendôme  f  Loir-et-Cher). 

Vovretum  vel  Vovroi.  33.  24.  —  .35.  2(5.  —  47.  32.  Le  Vouvray,  hameau,  commune 
de  Saint-Denis-les-Ponts,  canton  de  Ch;1teaudun  (Eure-et-Loir). 


SECONDE  PARTIE.  XIIP  SIÈCLE 


Alonna.  296.211.  AUonues,  canton  de  Voves  (Eure-et-Loir;. 
Aurelianis.  67.  46.  —  60.  46.  —  75.  52.  —  112.  78.  —  176.  120.  Orléans  (Loiret). 
Autolium.  106.74.  Autheuil.  canton  de  Cloyes  (Eure-et-Loir). 
Auvillier  vel  Avillier.  299.  215.  —  300.  216.  Auvilliers,  hameau, ^commune  d'Ozoir- 
le-Breuil,  canton  de  Châteaudun  (Eure-et-Loir). 

B 

Baatarderia  juxta  Libovillam.  135.  93.  Libouville,  hameau,  commune  de  Châtillon, 
canton  de  Cloyes  (Eure-et-Loir). 

Balgenciacum.  62.  43.  Beaugency  (Loiret). 

Beatus  Avitus.  81.  56.  —  83.  57.  Saint-Avit,  hameau,  commune  de  Saint-Denis-les- 
Ponts,  canton  de  Châteaudun. 

Bello  Fago  (nemus  de).  75.  51.  —  121.82.  —  126.  87.  —  133  91.  Le  bois  de  Beau- 
fou,  commune  de  Fontaine-Raoul  (Loir-et-Cher). 

Billard  (vinea  de)  apud  Sanctum  Johannem  de  Catena.  202.  137.  Nom  de  terroir  à 
Saint-Jean,  commune  de  Châteaudun. 

Binais.  75.  51.  Binas,  cauton  d'Ouzouer-le-JIarché  (Loir-et-Cher). 

Blachia  via.  201. 136.  Blanche-Voie,  terroir  de  Saint-.Jean,  commune  de  Châteaudun. 

Blandemvilla.  289.  204.  Blandainville,  canton  d'Illiers  (Eure-et-Loir). 

Blemart  (foresta  de).  191.  130.  Forêt  de  Blemart ,  près  Châteaurenaud  (Indre-et- 
Loire  ). 


280  TABl.L    ALPHAHICTIQrE    DKS    NOMS   DE   LllitX. 

Blesis.  C1.42.  — 07.  67.  Blois  (Loir-et-Cher). 

llonavallis.  88.  Cl.  -  182.  124.  -  183.  125.  —  184. 12.0.—  lOO.  129.—  211.  14.'..— 
2()l).  18.'i.  Kouneval  (Eure-et-Loir;. 

Bordic.  75.  51.  —  244.  107.  —  245.  109.  —  246.  169.  —  284  199.  Les  Bordes,  ha- 
meau ,  commune  d'Autheuil,  canton  de  Cloycs  ( Eure-et-Loir \  et  près  Fontaine- 
Marie  (Loir-et  Cher). 

Bordetieria  apud  Aurelianuni.  176.  120. 

Borgelattre  vel  Borjatre  vel  Boriartre  vel  Bojastre.  75.  51.  —  125.  80.  —  176.  119. 

—  289.204.  Bougeâtre,  hameau,  commune  de  Uangeau,  canton  de  Brou  (Eure- 
et-Loir). 

Bretonia  Castriduni.  228.  150,    liue  de  hi  Brefonnerie,  à  Châteaudun  ;  aujourd'hui 

di.sparae. 
Broisia.  170.  118.  — 227.  155.  Le  Broua.'îe.  liameau,  commune  de  Châteaudun. 
Bo^;chctllra.  328.  247. 

Biillevilhx.  175.  120.  Biillainville,  canton  de  Bonneval  (Eure-et-Loir). 
Burgum  comitis  apud  Castrumdunum.  221.  152. 
Burirum  novum  apud  Castrumdunum.  130.  9U.  —  280.195, 

c 

Campus  Gasterius.  170.  119. 

Campus  Mégot  apud  Cienesvillani.  159.  107.   (lénainville,  ferme,  commune  de  î'ia- 

cey,  canton  de  Bonneval  (Eure-et-Loir  . 
Campus  Saucti  Martini.  55.  38.  Terroir  de  Porcheron ville,  commune  d'Ozoir-le- 

Breuil,  canton  de  Châteaudun. 
Capella  Beati  Jlartini.  122.  84.  —  127.  88.  La  chapelle  de  Saint-Martin,  jadis  située 

dans  le  palais  épiscopal  à  Chartres. 
C-irnotum.  75.52.  —   110.77.  —  122.84.  —  127.88.  —  108.113.—  1H7.  127.— 

212.  140.  Chartres  (Eure-et-Loir). 
Caio  Campo  (vinea  in).  204.  138. 
Casa.  170.  119.  La  Chaise,  ancien  château,  ferme,  commune  de  Thiville.  canton  de 

Châteaudun. 
Castellum  Castriduni.  93.  04. 

Castellio.  3ii<J.  224.  Châtillon,  canton  de  Cloyes  (Eure-et-Loir). 
Castrum  Castriduni.  200.  180.  —  277.  194. 
Castrumduuum,  Cheteaudun,  Chasteaudun  53.  37.  —54.  38.  —  55.  38.  —  56.  39.— 

57.  40.  —  63.  43.  —  65.  44.-66.  45.  —  69.  46.  —  70.  48.  —  71.  48.  —  72  49.— 

73.  49.  —  74.  50.  —  75,  51.  —  77.  53.  —  78.  54.  —  84.  58.  —  85.  59.  —  87.  60.— 

89.  01.  —  94.  65.  —  95.  66.  —  96.  67.  —  98.  68 ,  —  102.  71.  —  103.  72.  —  1 15.  79. 

—  lie.  80.  — 117.  80.  —  130.90.—  133.91.—  134.92.—  140.  95.—  143.98. 

—  170.  114.  —  173.  115.  —  174.  116.  —  178.  121.  —  179.  121.  —  180. 123.  — 
183. 124.  —  184.  125.  —  186.  120.—  189. 128.—  194.  133.—  198.  135.—  204. 138. 

—  205.  139.  —  206.  139.  —  212.  146.  —  213. 146.  —  214.  147.  —  216.  148.  — 
217. 149.  —  218.  150.—  219.  151.  —  227.  155  —  276.  193.—  283  199.-293.  208. 

—  302.  218.  —  303.  219.  —  304.  219.  —  307.  221.  —  311.  226.  —  318.  234.  — 
32l.?,S9. 

Castrum  Reginaldum.  191.  130.  Châteaurenaud  (Indre-et-Loire). 

(îctum.  172-  115.  Ct'ton.  canton  du  Tlieil  (Orne;. 

Chamarciura,  Chemars.  78.  54.  —  140.  95.  —  173.  115.  —  330.  249.  Chemars.  au- 
jourd'hui partie  du  faubourg  de  Saint-Jean,  à  Châteaudun. 

Chanteles.  170.  119.  Chantelays,  ferme,  commune  de  Conie,  canton  de  Châteaurlun 

Chantemcllo.  171'..  119.  Chautemesle,  château,  commune  de  Logron,  canton  de  Châ- 
teaudun. 

Charreinm.  145.99.  Charray,  canton  de  Cloyes  (Eure-et-Loir). 

Ctioa.  99.  69.  Choue,  canton  de  Mondoubleau  (Loir-et-Cher). 

Choigncs  Lenoveles.  176.  118. 

Cimiterium  Sancti  Lazari  de  C'astroduno.  296.  211. 

Clnia.  50.  39.  —  102.  71.  —  103.  72.  Cloyes  (  Eure-et-Loir), 


TABLE    ALPHABÉTIQUE    DFS    NOMS   DE    LIEl  X.  287 

Codroi.  186. 126. 

Codroiau.  186.  126. 

Columbarium.  176.  118.  —  211.  144. 

Connant.  133.  91.  Counant,  canton  de  Marchenoir  (Loir-et-Cher) 

Connia  vel  Conia.  217.  149.—  218.  l'A).—  206.  211.  La  Conie,  rivière  (Eure-et-Loir 

et  Loiret). 
Conniis  (villica  de).  176.  120.  Conie,  canton  de  Châteaudun. 
Corbichetum    176.  119.  Corbuchet,  chSteau  ,  commune  de  Saint-Pellerin,  canton  de 

Cloyes  (Eure-et-Loir). 
C'oudreium.  243.  167.  Les  Coudreaux ,  château  ,  commune  de  Marboué  ,  canton  de 

Châteaudun. 
Crespainvilla  vel  Cresspaivilla ,  109.  76.  —  176.118.  Crépainville,  hameau,  commime 

de  Châteaudun. 
Cuneo  Asinorum  (rupes  in)  in  censiva  prioris  de  Chamarcio.  210.  143. 
Cuneun  Beati  Andrée  de  Castroduno.  179.  122.  —  287.  202.  —  291.  206. 
Cuneum  Sancti  Pétri  de  Castroduno.  241.  165. 
Curia  Alani,  Cortalanum,  Cortelanum.  58.40.  —  59.  4L  —97.67.  —  116.79.  — 

138.  94.  -  176.  119.  —226.  154.  —  242.  166.  —  252.  174.  Courtalain ,  canton  de 

Cloyes  (Eure-et-Loir). 
Curia  Hermundi,  Cortermoat,  Corthermont,  Contermont.  206.139.  —  261.  180.  — 

262.  181. —  263.182.  —  265.  184.  Contermont,  ferme,  commune  de  Péronville, 

canton  d'Orgères  (Eure-et-Loir). 
Curvavilla.  108.  75.  —  147. 100.  Courville,  chef-lieu  de  canton  (Eure-et-Loir). 

D 

Dangeolnm.  176.  120.  Dangeau,  canton  de  Brou  (Eure-et-Loir). 
Donamanu.  75.  51.  —  176. 119.  Donnemain-Saint-Mamert,  canton  de  Châteaudun. 
Dunensis.  278.  194.  Pays  Dunois. 

Duresi.  235.  J60.  Dheury,  hameau,  commune  de  Dounemaiu-Saint-Mamert,  canton 
de  Châteaudun. 

E 

Ebora,  Evora.  176.  120. —  205. 138.  Yèvres,  canton  de  Brou  (Eure-et-Loir). 

Ecclesia  Béate  Marie  Magdalene.  84.  58. —  99.  69.  L'église  de  la  Madeleine,  à  Châ- 
teaudun. 

Ecclesia  Beati  Nicholai.  99.  69.  —  134.  92.  Chapelle  de  l'Hôtel-Dieu  de  Châ- 
teaudun. 

Ecclesia  de  Castellione.  274.  192.  L'église  de  Châtillon,  canton  de  Cloyes  (Eure- 
et-Loir). 

Esscures.  109.  76.  — 179.  122.—  287.202.  Val  des  Cures,  terrok,  commune  de 
Châteaudun. 

Esteauvilla.  176.  119.  — 193. 132.  Éteauville,  hameau,  commune  de  Lutz,  canton 
de  Châteaudun. 


Falperia  Castriduni.  232.  159. 

Favellis.  176.  119.  Favelles,  commune  d'Épieds  (Loiret). 

Ferentinum.  76.53,  Florence  (Italie). 

Feularde.  110.  76.  La  Felarde,  ferme,   commune  de  Péronville,  canton  d'Orgères 

(Eure-et-Loir). 
Firmitas,  Firmitas  de  Villenoil,  Firmitas  Villenolii,  Feritae.  53.  37.  —  63.  4S.  — 

73.  49.  -  75. 51 .  — 117.  80.  —  154.  104.  —  176. 1 19.  —  195.  133.  — 196.  133.  — 

203.  137.  La  Ferté-Villeneuil,  canton  de  Cloyes  (Eure-et-Loir) 
Fons  Marie,  Fonteiue  Marie,  Fontene  Marie.  80.  55.  —  244.   167.  —  245.  169.— 

246. 169.-255. 177.  — 284.  199.  — 307.  222.-308.223.-311.226.  FonUine- 

Marie  (Loir-et  Cher). 


288  TABLE   ALPHABÉTIQUE    DES   NOMS    DE    LIEUX. 

Fonteneio,  Frorrteneio  (vinea  de).  70.  47.  — 75.  .52. 

Fontes.  110.  80.— 176.  111).  —  ■>26.  164.  —252.  174. 

Forest.i.  176.  lU". 

Forraier  (foramen).  99.  69. 

Forum  Castruiiun.  124.86.  —  144.  98.—  192. 1,31. —  .329.  248. 

Fougerie.  176.  121.  Fiigère?  ferme,  commune  de  Chûteaudim. 

Frachenis.  92.  64.  Frechene,  château,  commune  de  Villcfrancœur  (Loir  et-Cher). 

Francalinaria,  Franquelineria.  92.  64.  —  148.  100.  —  176.  119.  La  Franquelière 

(Loir-et-Cher). 
Frigida  Terra.  295.  209.  Froideterre,  hameau,  commune  de  Thiville,  canton  de  Châ- 

teaudun. 
Froitval,  Freitval,  FractavallLs.  70.  47.  —  75.  52.  —  9.3.  124.  —  121.  82.  —  123.  84. 

—  126.  87.  —  127.  88.  —  131.  90.  —  132.  90.  Fréteval  (  Loir-et-Cher). 
Furumu  Buelli  apud  Carnotum.  212.  146.  Le  Four-Bocl,  à  Chartres. 

a 

Genessvilla.  159.  107.  Génainville,  ferme,  commune  de  Flacey,  canton  de  Bonnéval 
(Eure  et-Loir). 

Goheri  de  Dangeolo.  240.  164.  Gohory,  canton  de  Brou  (Eure-et-Loir). 

Gohervilla.  183,  124.  —  184.  125.  Gourville ,  hameau  ,  commune  de  Neuvy-eii-Du- 
nois,  canton  de  Bonnéval  (Eure-et-Loir). 

Golarderia.  115.  79.  La  GoislarJière,  commune  et  canton  de  Droué  (Loir-et-Cher). 

Grauc-hie.  115.  79.  Les  Granges,  commune  et  canton  de  Droué  (Loir-et-Cher). 

Guerarderia  in  parochia  de  Couant.  131.  91.  Conan,  canton  de  Marchenoir  (Loir-et- 
Cher). 

Guicheri.  106.  74_  Guichery,  ferme,  commune  d'Autheuil,  canton  de  Cloyes  (Eure- 
et-Loir). 

Guillart.  94.  65.  —  95.  66.  —  139  94.  —  176.  120.  Guillard,  ferme,  commune  de 
Guillonville,  canton  d'Orgères  (Eure  et-Loir). 

Guillonvilla.  157.  106.  —  175.  117.  Guillonville,  canton  d'Orgères  (Eure-et-Loir). 

H 

Haia,  Hahia,  Haia  MalateiTa.   66.  45.  —  75.  51.  —  170. 119.  La  Haie-Maleterre, 

ferme,  commune  d'Ecoman  (Loir-et-Cher). 
Heaumont-Fontaine.  176.  119.  —  289.  204,  Heaume-Fontaine,  hameau,  commune  de 

Blandainville,  canton  d'IUiers  (Eure-et-Loir). 
Helieria  (terra  de).  80.  55. 
Herbovilla.   325.  244,    Harbouville-la Queue  verte,   hameau,   commune  d'Ozoir-le- 

Breuil,  canton  de  Châteaudun. 
Herichon  (porta).  182.  124.  La  porte  HOrisson,  à  Bonnéval  (Eure-et-Loir). 
Herlebauderia  apud  Castridunura.  107.  74. 
Ilierosolima,  Iherosolima.  07.45.  —  09.47.  —  71.48.  —  75.50.  —  77.63.  Jérn- 

salem. 
Huelinam  (  vinea  ad).  70.  47.  —  75.  52. 


.lalanz.  Jalans.  75.  51.  —  105.  73.  —  176.  119.  —254. 175.  Jallans,  canton  de  Châ- 
teaudun. 

Jumeaus.  211.  144.  Les  Jumeau.x,  hameau,  commune  de  Jallans,  canton  de  Châ- 
teaudun. 


La  Béate  Ouri,  La  Baate  Ouri.  233. 159.—  275. 192.  La  Baste-Oury,  terroir,  com- 
mune de  Châteaudun. 


TABLE    ALPHABÉTIQUE   DES   \OMS    Di   LIEUX.  289 

Labroise.  176.  118.  La  Brouaze,  hameau,  commune  de  Cliâteaudun. 

Lache.se.  176.  118.  La  Chaise,  ancien  château,  ferme,  commune  de  Thiville,  canton 

de  Châteaudun. 
La  Gufmardiere  (vinea  que  dicitur).  234.  160. 
La  Mauratiere.  281.  196.  Terroir,  commune  de  Châteaudun. 

Lanneriacum,  Laueriacum.  176.  117.  —  2.30. 157.  Lanneray,  canton  de  Châteaudun. 
Langeium.  65.  44.  Laiigey.  canton  de  Cloyes  ;Euve-et-Loir). 

La  Reenville,  Laraivilla.  153.  103.  —  176.  118.  Larainville,  maison  à  Châteaudun.   j 
La  Ronche  juxta  Dangeolum.  176. 120. 
Lateranum.  105.  73.  Saint-Jean  de  Latran,  à  Rome. 
Le  Marches  à  Poroheronville.  302.  218.  Percheronville,  hameau,  commune  d'Ozoir- 

le-Breuil,  canton  de  Châteaudun. 
Lenda.  115.  79. 
LiboviUa.  75.  51.  —  169.  113.  —  188.  127.  —  189.  127.  —  215,  147.  —219.  151.— 

239.164.  —  243.167.  Libouville,  hameau,  commune  de  Châtillon,  canton  de 

Cloyes  (Eure-et-Loir). 
Liconci.  75.  51.  —  176.  117.  —  190. 129.  Liconci  (Loiret). 
Lidum.  152.  103.  —  222. 152.  Le  Loir,  rivière. 
Lineria,  Ligneriis.  Lineriis.  176.119.  —  271.189.  —  272.190.  -  320.237.  Li- 

gnières,  canton  de  Morée  (  Loir-et  Cher). 
Logron.  96.  67.  —  176.  118.  Logron,  canton  de  Châteaudun. 
Luz.  176. 118.  Lutz,  canton  de  Châteaudun. 


Magnum  Yicum,  infra  muros  Castriduni.  194.  133.  —  223.  153.  —  253.  175.  — 
257. 178.  —  258.  179. 

Malabrancheria.  121.  82. —  126.  87.   Commune  de  Fontaine-Raoul  (Loir-et-Cher). 

Mallonvilla.  195.133. 

Mamberolis,  ilanberolis.  55.  38.  —  119.  81.  —  176.  118.  MembroUes  (Loir-et-Cher). 

Mane  (parochia  de).  249.  172. 

Marboe,  Marboi.  82.56.  —  171.  114.  —  176.  117.  —  187.  127.  Marboué,  canton  de 
Châteaudun. 

Matueria,  Macueria.  283.  199.  Massuères,  ancien  fief,  hameau,  commune  de  Dancy, 
canton  de  Bonneval  (Eure-et-Loir). 

Megaudin.  199.  135.  Migaudin,  commune  d'Yèvres,  canton  de  Brou  (Eure  et-Loir). 

Mofflart.  Mouflat.  65.44.  —  70.47.  —  75.  52.  Mouflart,  terroir,  commune  de  Châ- 
teaudun. 

Molaria,  Moleria.  101.  70.  —  104.  72.  —  167.  112.  —  171.  114.  —  266.185.  La 
Molière,  hameau,  commune  de  Saint-Christophe,  canton  de  Châteaudun. 

Molendina  Nova.  176.  119.  —  187.  127.  Le  Moulin-Neuf ,  hameau,  commune  de 
Romilly-sur-Aigre,  canton  de  Cloyes  (Eure et-Loir). 

Molendinum  de  Bretinhi,  vel  Bretigni.  96.  67.  —  176. 120.  Brétigny,  moulin  ,  com- 
mune de  Dangeau,  canton  de  Brou  (Eure-et  Loir). 

Molendinum  de  Chavanz  apud  Feritatem.  53.  37.  —  63.  43.  —  73.  49. —  75.  51.  — 
176.119. 

Molendinum  de  Cholet  de  Lende.  176.  119.  Landes,  canton  d'Herbault  (Loir-et- 
Cher). 

Molendinum  de  Haton.  176.  119.  Moulin  Haton ,  commune  de  Charray,  canton  de 
Cloyes  (  Eure-et-Loir  ). 

Molendinum  de  Montemain.  176.  120.  Montemain,  hameau,  commune  de  Saumeray, 
canton  de  Bonneval  (Eure-et-Loir). 

Molendinum  de  Paupere  Sacco,  vel  Povresac,  juxta  Feritatem.  145.  99.  —  146.  99. 
—  176.  119. 

Molendinum  de  Pomeen.  129.  89.  Poméan ,  ferme,  commune  de  Brou  (Eure-et- 
Loir). 

Molendinum  de  Varenna.  97.67.  —138,  ?^  —176.  118.  —  226.  154.-242.  166.— 


290  T.ABLE  ALPHABÉTIQUE   BES   .NOMS   DE   LILUX. 

252. 174.  La  Varenne,  moulin,  commune  de  Courtalain.  canton  de  Clo)'eB  (Eure- 
et-Loir). 
Molendinuni  Envau  vol  Danvau  apud  Feritatem.  154.104.  —  20.3. 137.  —  297.  212. 

—  314.  229.   Le  Moulin   Dauveau,  commune  de  La  Ferté-Villeueuil,  canton  de 

Cloyes  (Eure-et-Loir). 
Molendinum  Estorvel  de  Borseio.  86.  60.  Boursay,  canton  de  Droué  (Loir-et-Cher). 
Molendinum  Hervei.  151.  102. 
Molendinum  Lidi.  176.  119. 
Molendinum  Mesandum.  125.  86. 
Molendinum  N(iviim  inter  Fontes  et  Curiam  Âlani.  116.  80.  —  176.  119.—  252. 174. 

Le  Grand-Moulin,  commune  de  Courtalain,  conton  de  Cloyes  (Eure-et-Loir). 
Molendinum  Vaar,  Molin  au  Vaer.  315.  230.  —  333.  251. 
Molendinum  Villicarii.  176.  119. 
Molendinum  Villici.  256.  177. 
Monborrus.  80.  55.  Montbarry,  hameau,  aujourd'hui  détrait,  commune  de  Saint- 

Denis-les-Ponts,  canton  de  Châteaudun. 
Mons  Duplex.  143.  98.  Montdoubleau  (Loir-et-Cher). 
Monsinevilla   176.119. 
Monte  Canini  (terra  de),  156.  105. 
Mons  Rehardi.  176.  120. 
Montigniacum  ,  Montinhiacum ,  Montigeniacum.  71.  48.  —  103.  72.  —  177.  120.  — 

^20.  151.  Montigny-le-Gannelon,  canton  de  Cloyes  (Eure-et-Loir). 
Montrionis  (vinee  de).  286.  201. 
Moreheria.  141.  97.  Morée,  chef-lieu  de  canton  (Loir-et-Cher),  ou  Moriers,  canton 

de  Bonneval  (Eure-et-Loir). 
Monainevilla.  176. 118.  Merenneville ,  hameau,  commune  d'Ozoir-le-Breuil ,  canton 

de  Châteaudun. 
Mortaigne,  137.93.  Mortagne  (Orne). 

N 

Nemus  Borrelli.  121.  82.  —  126.  87.  Bois-Bourreau ,  terroir,  commune  de  Fontaine- 
Raoul  (Loir-et-Cher). 

Nemus  Bordarum  75.  51.  —  244. 167.  —  245.  169.  Le  bois  des  Bordes,  Les  Bordes, 
hameau,  commune  d'Authenil,  canton  de  Cloyes  (Eure-et-Loir). 

Nemus  de  Bello-Visu  inter  Bordas  et  Fontem-Marie.  284.  199,  Le  Bois  de  Beau- 
voir, entre  les  Bordes  et  Fontaine- Marie,  commune  de  Douy,  canton  de  Cloyes 
(Eure-et  Loir). 

Nemus  Sancti  Pétri  in  parrochia  Goheri  de  Dangeolo,  240. 164,  Gohory,  canton  de 
Brou  (Eure-et-Loir). 

Nemus  Villici.  115.  79,  Bois-Auvée,  hameau,  commune  de  Langey,  canton  de  Cloyes 
(Eure-et-Loir). 

Nicholai  (altare  Beati).  95.  66.  L'autel  dédié  à  saint  Nicolas ,  dans  la  chapelle  de 
l'Hôtel-Dieu  de  Châteaudun. 

Nivovilla.  176.  118.  Nivouville,  hameau,  commune  de  Châteaudun. 

Noeretum.  75.  51.  Nozay,  hameau,  commune  de  Thiville,  canton  de  Châteaudun. 

Novum  Castrum.  68.  40.  —  118.  81.  Châteauneuf,  arrondissement  de  Dreux  (Eure- 
et-Loir). 

Nuefviz.  83.  57.  Neuvy-en-Dunois,  canton  de  Bonneval  (Eure-et-Loir). 

0 

Olaivilla.  176.  119.  OUainville,  commune  de  Villamblain  (Loiret). 

Ormevilla.  327.  240  Ormeville,  hameau,  commune  de  Baudreville,  canton  de  Jan- 
ville  (Eure-et-Loir). 

Ororium  Doain,  vel  Decani.  176.  120.  —  209.  142.  Ozoir- le -Doyen  (Loir-et- 
Cher). 


I 


TABLE    ALPHABÉTIQUE   DES   NOMS   DE   LIEUX.  291 

Oroiium  le  Biuill.  150. 101.—  158.  lOG.—  1G3. 100.  Ozoir-le-Breuil,  canton  de  Cha- 
teaudun. 

P 

Paciacum.  112.78.  Passy  (Seine). 

Panceria  apud  Castridunum.  87.  60. 

Pelliperia  Castriduni.  270.  188. 

Pertes  in  parrochia  Castellione.  58.  40.  —  59.  41.  —  60.  41.  —  61.  42.  —  75.  51.  — 
243.  167.  —  309.  224.  Châtillon,  canton  de  Cloyes  (Eure-et-Loir). 

Peschechat,  Pochechat  ivinea  de).  79  55.  —  251.  173. 

Pessumvilla,  Espezonvilla.  206.  139. —  316.231.  Péronville, canton  d'Orgèree  (Eure- 
et-Loir). 

Planche  vadi  Tonnellarioruni.  99.69.  Le  gué  aux  Tonneliers,  commune  de  Choue 
(Loir  et-Cher). 

Poiletum  in  Pertico.  176.  118.  Le  Poislay-au-Perche ,  canton  de  Droué  (Loir-et- 
Cher)- 

Pontes.  197.  134.  —  198.  134.  —  238.  163.  —  247.  170.  Ponts  ,  hameau  ,  commune 
de  Saint  Denis-lès-Ponts,  canton  de  Châteaudun. 

Porcheronvilla.  55.  38.  —  67.  46.  —  75.  51.  —  110.  76  —  160.  108.  —  161.108.  — 
176.  117.  —  208.  141.  —  236.  161.—  237.  162.—  259.  179.—  285.  200.—  292. 207. 
—  298  213.  —  302.218.  —  312.227.  —  313.228.  -  317.232  —  323.241.— 
324.  243.  —  325.  244.  Porcherouville,  hameau,  commune  d'Ozoir  le-Breuil,  canton 
de  Châteaudun. 

Porta  Carnotensis.  201.  136.  La  porte  Chartraine ,  à  Châteaudun,  aujourd'cui  dé- 
truite. 

Praheles.  176.  120. 

Pratum  de  Flotel.  86.  60. 

Primevilla,  Priraavilla.  82.  56.  —  176.  117.  —  208. 141.  —  319.  236.  Pruneville, 
ancien  château,  ferme,  commune  de  Marboué,  canton  de  Châteaudun. 

Proenvilla  (viuea  de).  109.76. 

Puteum  (  vinea  ad  ).  70.  47. 

Pynarderia.  113.  78.  La  Pinardière?  vers  Droué  (Loir-et-Cher). 

Q 

Quercus  de  Tripode.  121.  82.—  126.  87 vers  Beaufou,  commune  de  Fontaine- 
Raoul  (Loir-et-Cher). 

E 

Rengi.  176.  119.  —  240.  164. 

Romiliacum  super  Engrain,    Rcimovilla.    176.  120.   Romilly-sur-Aigre ,  canton  de 

Cloyes  (Eure-et-Loir). 
Rougenoil.  176.  117. 

Kouserein,  Rouseren  (vinea  de).  66.45.  —  75.  51. 
Roycefort,  Rupis  Fortis.  304.  220.  —  334.  252.  Rochefort,  hameau,  commune  de 

Jallans,  canton  de  Cnâteaudun. 

S 

Sanctus  Albinus  juxta  Castrumdunum.  254.  175.  Saint- Aubin. 

Sanctus  Avitus,  abbatia.  250.  172.   L'abbaye  de  Saint-Avit ,  aujourd'hui  hameau, 

commune  de  Saint-Denis-lès-Ponts,  canton  de  Châteaudun. 
Sanctus  Cauraunas  Carnotensis.  187.  127.  Saint-Chéron-lès-Chartres,  canton  nord  de 

Chartres  (Eure-et-Loir). 
Sanctus  Egidius  de  Colle.  133.  91.  —  296.  211.   Saint-Gilles  ,  château  ,  commune  de 

Châteaudun. 
Sanctus  Eyurtius.  75.  52.  Sainte-Euverte ,  à  Orléans  (Loiret). 


2D2  TABLE   ALPHABÉTIQUE    DES   NOMS    DE   LIEfX. 

Sanctus  Johannes  de  Chatena.  202.  137.  Saint-Jean  de  la  Chaîne,  faubourg  de  Châ- 

teaudun, 
Sanctus  Lazarus.  120.  81.  Saint-Lazare,  ancienne  léproserie,  aujourd'hui  Les  Récol- 
lets, commune  de  Saint-Denis-lès-Poiits,  canton  de  Châteaudun. 
Sanctus  Martinus  de  Marboeto.  319.  235.  Saint-Martin,  hameau,  commune  de  Mar- 

boiié,  canton  de  ChSteaudun. 
Sanctus  Medardus.  178.  121.  tiaint-Médard,  ancienne  église  de  Châteaudun,  placée 

sous  les  murs  du  château. 
Sanctus  Petrus  de  Marboeto.  319.  235.  L'église  Saint-Pierre  de  Marboué,  canton  de 

Chàtea'idun. 
Sanctus  Vincentius  de  Netnore.  68.  46.  Saint-Vincent  aux  Bois,  ancienne  abbaye, 

hameau,  commune  de  Saint-Maixme,  canton  de  Châteauneuf  (Eure-et-Loir), 
Sarmesoles.  75.  51. 
Saullievre.  250.  172.  Saulièvre,  terroir,  commune  de  La  Chapelle-du-Noyer,  canton 

de  Châteaudun. 
Selomes.  17G.  119.  Selommes,  chef-lieu  de  canton  (Loir-et-Cher). 
Sivriacum.  149.  101.  Civry,  canton  de  Châteaudun. 

T 

Telloi.  200.  1.^5.  Teillay,  ferme,  commune  d'Autheuil ,  canton  de  Cloyes  (Eure-et- 
Loir). 

Teneria  Castriduni.  185.  126.  —288.  203. 

Terra  Nigra.  176.  118.  Terrenoire,  ferme,  commune  de  La  Chapelle-du-Noyer,  can- 
ton de  Châteaudun. 

Terras  dulces  (viuea  ad).  70.  47.  —  75.  52. 

Toriel,  Toriau.  72  49.  — 75.  51. —  17G.  118.  Thoreau,  château  et  ferme,  commune 
de  Saint-Denis-lès- Ponts,  canton  de  Châteaudun. 

Tronclietis  (terra  de).  75.61.  — 99.  69.  Les  Tronchais,  commune  de  Choue  (Loir- 
et-Cher). 

Tronchetum.  180. 123.  Le  Tronchet,  hameau,  commune  de  Lanneray  ou  commune 
de  Marboué,  canton  de  Châteaudun. 

Tusca  Briderii.  176.  117.  Touchebredier,  château  et  ferme,  commune  de  La  Chapelle- 
du-Noyer,  canton  de  Châteaudun. 

u 

Ulmo  iuxta  Brocea.  176. 118.  La  Brosse,  château,  commune  de  Nottonville,  canton 

d'Orgères  (Eure-et-Loir). 
Ureella.  62.  42. 
Ursonvilla    176.  118.  Orsonville ,  hameau,  commune  de  Donnemain-Saint-Mamert, 

canton  de  Châteaudun. 


Valeria  super  Coniam.  217.  149.  —  218.  150.  Valliéres,  h.^meau,  communes  de  Ci- 
vry et  de  Nottonville,  cantons  de  Châteaudun  et  d'Orgères  (Eure-et-Loir). 

Vailis  Kyoli.  176.  118. 

Vallura  Sancti  Aniani.  152.  103.  —  267.  186.  Le  Val  Saint-Aignan,  quartier  de  la 
ville  de  Châteaudun. 

Veves.  64.  44.  Veuves,  canton  d'Herliault  (Loir-et-Cher). 

Vicenis    191.  131.  Vincennes  (Seine). 

Viens  Béate  Marie  Magdalene.  296.211. 

Vicus  de  Esseures.  79.  55. 

Villa  Amdree.  176.  119.  Villandry?  hameau,  commune  de  Villampuy,  canton  de  Châ- 
teaudun. 

Villa  Episcopi,  Villevesque,  Villevesquez.  62,  43.  —75.  51.  —  78.  54.  —  83.  57.— 


TABLE   ALPHABÉTIQUE   DES    NOMS   DE   LIEUX.  293 

100.  70.  —  111.  77.  —211.  U^.  —  213.  14(5.  —  250.  172.  —299.  215.  —300.  216. 

—  322.240. 

Villa  Escharbot.  269.188.  Écharbault,  ferme ,  commune  de  Lanneray,  canton  de 

Châteaudun. 
Villagalli.  207.  139.  Villequoy,  ferme,  commune  de  Péronville ,  canton  d'Orgères 

(Eure-et-Lùire). 
Villa  in  Blado,  Villenblini.  Villenblainh.  75. 51.—  176.  117.—  213.  146  —  248. 171. 

—  250.  172.  —  264.  183.  —  273.  191.  —  282.  197.  —  283. 198.  —  290.  205.— 
293.  208.-294.  209.  —  310.225.  Villamblain.  canton  de  Patay  (Loiret). 

Villa  in  Podio.  75.  51.  Villam]ui\',  canton  de  Châteaudun. 

Villa  Lupi.  75.  51.  —  176.  118.   Villeloup ,   hameau,  commune  d'Ozoir-le-Rreuil, 

canton  de  Châteaudun. 
Villavesson,  Villei'oison.  75.  51.  —  176.  117.  Villevoison,  ferme,  commune  de  Saint- 

Cloud,  canton  de  Châteaudun. 
Villebeton.  176.  119.  Villebeton,  hameau,  commune  du  Mée,  canton  de  Cloyes  (Eure- 
et-Loir  ). 
Villeretum,  Villeret,  Villaret.  75.  51.  —296.  210.-316.  231.-326.  245.  Villeray, 

ferme,  commune  de  Bazoches-en-Dunois,  canton  d'Orgères  (Eure-et-Loir). 
Villetronum.  176.  118.  Villetron,  ancien  fief,  hameau,  commune  de  Civry,  canton 

de  Châteaudun. 
Villorset.  248.  171.     ?     vers  Villamblain,  canton  de  Patay  (Loiret). 
Villouseir.  176.  120.  Villouzier,  ancien  fief,  hameau,  commune  de  Lutz,  canton  de 

Châteaudun. 
Vindocinensis.  136.93.  Vendôme  (Loir-et-Cher). 
Vovretum,  Vovroi.  57.  39.—  75.52.  —  77.53.  —  81.56.—  176.  118.  Vouvray, 

hameau,  commune  de  Saint- Dcnis-les-Ponts,  canton  de  Châteaudun. 


Yeiacum,  Ysi.  170.  114.  —  176.  120.  —  205.  138.  Yssay,  ancien  fief,  hameau,  cora 
mune  d'Yèvres,  canton  de  Brou  (Eure-et-Loir). 


FIN  DES  TABLES. 


rARIS.  —  IMPRIMERIE   F.   LEVE,    KLE   CASSETTE,    17. 


3 

V 

o 

•H 

T- 

^ 

Vf) 

1 

<t 

C 

w 

o 

o 

' 

0) 


« 

CQ 


Châteaudun,  France  -  Archives  de  la 
Maison-Jiieu  de  Châteaudun, 


PONTIFICAL   IKSTtTUTE 
OF    MEDIAtVAu   STUDIES 

59  oueen's  pa.rk 
Toronto  5.  Canada 


2461u 


ê 


I