Skip to main content

Full text of "Sar-obair nam bard gaelach: or, The beauties of Gaelic poetry, and lives of the Highland bards ..."

See other formats


Google 



This is a digital copy of a book that was prcscrvod for gcncrations on library shclvcs bcforc it was carcfully scanncd by Googlc as part of a projcct 

to make the world's books discoverablc onlinc. 

It has survived long enough for the copyright to cxpirc and thc book to cntcr thc public domain. A public domain book is one that was never subjcct 

to copyright or whose legal copyright term has expircd. Whcthcr a book is in thc public domain may vary country to country. Public domain books 

are our gateways to the past, representing a wealth of history, cultuie and knowledge that's often difficult to discovcr. 

Marks, notations and other maiginalia present in the original volume will appear in this flle - a reminder of this book's long journcy from thc 

publishcr to a library and fmally to you. 

Usage guidelines 

Googlc is proud to partncr with librarìes to digitize public domain materials and make them widely accessible. Public domain books belong to thc 
public and wc arc mcrcly thcir custodians. Nevertheless, this work is expensive, so in order to keep providing tliis resource, we liave taken stcps to 
prcvcnt abusc by commcrcial partics, including placing lcchnical rcstrictions on automatcd qucrying. 
Wc also ask that you: 

+ Make non-commercial use ofthefiles Wc dcsigncd Googlc Book Scarch for usc by individuals, and wc rcqucst that you usc thcsc filcs for 
personal, non-commercial purposes. 

+ Refrainfivm automated querying Do nol send aulomatcd qucrics of any sort to Googlc's systcm: If you arc conducting rcscarch on machinc 
translation, optical character recognition or other areas where access to a laige amount of tcxt is hclpful, plcasc contact us. Wc cncouragc thc 
use of public domain materials for these purposes and may be able to help. 

+ Maintain attributionTht Goo%\'S "watermark" you see on each flle is essential for informingpcoplcabout thisprojcct and hclping thcm lind 
additional materials through Google Book Search. Please do not remove it. 

+ Keep it legal Whatcvcr your usc, rcmember that you are lesponsible for ensuring that what you are doing is legal. Do not assume that just 
bccausc wc bclicvc a book is in thc public domain for users in the United States, that the work is also in the public domain for users in other 
countrìcs. Whcthcr a book is still in copyright varies from country to country, and wc can'l offer guidance on whether any speciflc usc of 
any speciflc book is allowed. Please do not assume that a book's appearancc in Googlc Book Scarch mcans it can bc uscd in any manncr 
anywhere in the world. Copyright infringement liabili^ can be quite severe. 

About Google Book Search 

Googlc's mission is to organizc thc world's information and to makc it univcrsally acccssiblc and uscful. Googlc Book Scarch hclps rcadcrs 
discovcr thc world's books whilc hclping authors and publishcrs rcach ncw audicnccs. You can scarch through thc full icxi of ihis book on thc wcb 

at |http://books.qooqle.com/| 



Vet. Cat.iii:. 1,. ij 






.'• ' 






• - * 



■/li f ^ ', c > \ 




vl 



% 



<s3a'^ 



t:A:^. 




^^-u^^ ; 








A» 



SAR-OEAIR NAM BAED GAELACH : 



1 1 



oa. 



THE BEAUTIES OF GAELIC POETRY, 



AND 



LIVES OF THE HIGHLAND BARDS; 



W1TH 



HISTORICAL A-ND CRITICAL NOTES. 



AKD 



A COMPREHENSIYB GLOSSARY OP PROYINCIAL WORDS. 



BY JOHN MACKENZIE. ESQ., 

HoBorary Watobcr of Uit OMÌutlc Bodety of Qìaagam, tbt Gaelic Sodoty of Loodon, Jkc, A«k 



WITH AN 

HISTORICAL INTRODUCTION 

CONTAIMtMa AN ACCOO.TT OV 

THE MANNERS, HABITS, &c., OF THB ANCIENT CALEDONIANS. 

BT JAMES LOGAN, ESQ., F.S.A.S.. 

OHf<*p u u 4ing IMombor 6. Ant, Vomanàr, Author of tho Scotthih G««l, £(&, Jkb 



GLASGOW: 
MACGREGOR, POLSON, & CO^ 76, ARGYLL STREET, 

11, LUTHIAN 8TREET, EDINBURGH ; 10, UPPER ABBEY STREET, DUBLIN ; 

AiCD 71, YORK STREET, BELFAST. 



HDCCCXLL 



I 



t: 






y^ 




i ^ 
















^^^^^. ^,w i/ W^'.'-^'^^ 



/^* 




m^ c-^<.^^>^ /Ì4_.->-^ 




. / 



ÌJsyTì^i 





tyL^y^A.. 



^^-^^^^^^ 




f 






/.-/r j, . _ X. '^^ bbvàrd KRVLL, PKiNTER n> THi imiTcastTr, onmov srgger. 
iV,»^l^. CW-^>^ ot-^^A^^t.'' , . . y^^,.,,^.w.<A^-t^ .. 




M..,o^r^^:t-2^^^^ 




- - /D. _ 



I^ 



/OC^^ ^x-^^^-C^Ì^ 








PREFACE. 



Ik preflenting the ** Beauties of Gaelic Pobtey** to the pubUc« I find myseir ìn a posi- 
tioa which demandB some explanation of tbe motives that induced me to undertake tbis 
aMooas taak, and the prindples tbatguided me throughout its ezecution. I would pre- 
mise, howeTer, that although tbey are called, and, I trust not inappropriately, Beauties, 
ìl ìs not to be expected that every Iine> or stanza, or even poem, of the Collection, could 
be of itself beauHful. The name under which the work is usbered into the world does 
Bot wmrrant so high an anticipation. It is merely intended to signifjr, that the ricbest 
ftnd most Taluable gems of the Keltic Muse combine to form this constellation of our 
coontry^s minstrelsy ; and, in instances where poems may not be so brilliant in poctical 
freniiis or grandeur, they wiU be found to throw a stream of ligbt on many of the manners 
and custonis of our ancestors. 

In the compilation of such a work as this^ however, it is impossible to meet tbe M-isbes 
of every reader ; and, indeed, until the public agree among themselves on points of literary 
taste» it wiU be impossible for the most skilful and sagacious compiler to gratify cvery 
palate. Enongh, however, it is hoped, has been collated to make the work as generally 
■cceptable as possible. 

Regarding the cause which induced me to undertake a task so arduousi no onei who 
knows me, will question my veradty when I say, that, veneration for the productions of my 
coontry's talented sons and daughters, and an honest desire to preserve them in the most 
imperisbable form> were the impelling motives. Inthe momingof my daysi it was my happy 
lot to inhale the raountain air of a sequestered spoti whose inhabitants may well be de- 
si^nated the children of Song ; and, in a state of socicty, 'whose manners were but little 
remoTed from that of'primitive simplicity, I had frequent opportunities of witnessing 
the in0aence of poetry over the mindy and uniformly found, that cbeerfulness and song^ 
mosic and roorality, walked almost alwaysi hand in hand. Thus nurtured, and thus tutor- 
ed, the intrinsic exoellence of tbe poetry wbich I was accustomed to hear in my younger 
daysy made such an impression on my mind, that neitber time, distance, nor cir- 
cimistanoes, faave been able to obriterate. I was therefore bred wiib an cnthusìasm wbich 
impelled me, as I advanced in life, to dìg deeper and deeper into tbe invaluable mine, 
nntily having obtained a view of the whole available materialsi my admiration became 
fized, and my resolution to rear the present monument was immovably formed. 

Tbe compilers who have preceded me, either from the irresistìble pressure of circum- 



ÌV* * PRKFACK. 



stances, ori rrom prejudices resulting from geograpbical consìderatìons, have intersperscd 
their collections with a preponderating amount of doggerel and inferior rhymes ; nay, 
many of their best pieces are given in an imperfect, or garbled form ; while not a single 
attempt has been made to ezplain obscure phrases, or to develop the real and legìtimate 
meaning of doubtful idioms and passages. The task thus left for the future gleaner, although 
no doubt considerably facilitated, was stiU great ; and it was not until I had completcly 
traversed the Highlands, and secured a variety of old manuscrìpts, that I ascertained the 
nature of the labour I had imposed upon myselG in appreciating the eharacter and quality 
of the materials. 

It is not for me to say with what success I have brought my labours to a close. 
Withouti howeveri arrogating to myself any ezclusivemeansof information, or any thing 
beyond ordinary abilitiesy I should hope, at least, that credit for indefatigable perse- 
yerance, and diligent untiring research will be awarded to me ; and that, while the 
transcribed part of the work will be found superior to productions of the same nature, the 
amount of original and curious matter which it contains will bear ample tcstimony to thc 
eztensivenes^ of the inquiries I have instituted. 

Some small items of self-interest are ever apt to be interwoven, even with our most 
patriotic actions ; and, therefore, to steer wholly clear of all personal considcrations« in 
whatever we undertakcy requires more virtue than is possessed by the generality of tnen. 
Yet I sincerely trust that purity of motives will be a sufficient shield from the aspersions 
and insinuations which have been levelled at me» by individuals who measure thcir ncìgh* 
bours* actions by their own. These, however, I shall contentedly bear, provided I can only 
be the means of wrcathing one laurel more for the brow of departed genius. I would gladly 
be spared the pain of animadverting upon a class of men, whose assistance I had a right 
to ezpect in so national ^n undertaking, — I mcan our clergymen and schoolmasters. Those 
gentlemen who hurl their invectives against the high-minded, patriotic, and talented 
Dr M'Leod, for his unwearied eiTorts to enlighteh his countrymen, and to ezalt them 
to a higher status of moral and intellectual ezcellcnce, will very naturally be as forward in 
discouraging my endeavours to preserve from oblivion the songs of our native country. 
An indiscriminate chargei howeveri would be as ungenerous> as it would be unjust ; 
and| therefore, with great pleasure I recordi among both classes, many honourable ezcep- 
tions ; and, to them I tako tliis opportunity of conveying my heartfelt thanks. 

I may here notice a few deviations from what Ìs generally recognised as the standard 
of Gaèlic orthographyi that have been made in the following pages. Had I been writing 
prosci where no inflections could ofFend the ean» or destroy the smoothness or harmony of 
a sentence, these emendationsi however justifiable in thcmselvesi would not have been in- 
troduced. But in poetry it is far otherwise. Indeedi to do ju^tice to the harmony of 
the versificationi no acknowledgcd rules will apply. A north-country poet uniformly 
wrìtes ian, where one belonging to Argyle sings eun ; both taking care that the accordant 
word chimes with their peculiar orthoepy. How murderous, then, would it have bcen 
to the cadence and clink of the bard, vvere either of these words roade to conform to the 
stiflhcss of established rules ! This is but a solitary instance wherc thousands might be 



PllKFACE. 



prcduced, of anomaUea and provincial phraseologies which render a aameness of orthogra- 
p V impossible in poetical composition. 

The difference of terminadon in the nominative plaral of nouns ending inii,andthedative 
ia atbà, faas becn done away wìth here ; and both cases, which, correctly speaking, are the 
ar.tc, havc been made to tcrminate in an or ean as the case may be — jexcept where, for 
ù.* »kfr- of harmony, their retention, in the vulgar terminations, has been indispensable. 
T'.is, however, has seldom been the case ; for, such termìnations do not belon'g to Scottish 
Gjelìc. No Highlander would say Fo na h'eachaibh (eich). Blto na marbhaibh (jnairbh), 
Air do ckasaibh (chasan), With the learned translator of Ossian*s poems, I am anzious 
to Tield the credit of such dtscoveries to the monks of Ireland, who, regardless of the only 
!egitiraate souroe of correctness, the language as spoken by tht Aborigtnes, havetortured 
th'Mr vemacular tongue into a similarity with the Latin 1 And strangely enough, our 
erammarians are endeavouriug to perpetuate the error, notwithstanding that any old 
«oman in the Highlands could put them rìght on the subject ; for 



** These rules of old dbcover'd, not deviaed^ 
Are Nature etiU^ but Nature meihodizd.^'' 

I have also thrown out the Irish words/tctcM, luidhe, tigh, and dhoibh, and supplied their 
place by their correct Gaèlic synonymies fo, laidhe, taigh, and dhaibh — which are conso- 
cant with tbe ortboepy in every part of the Highlands ; nor am I aware of any reason why 
these worda should be spoken in one way and written in another. The letter /, which 
should always be used for the possessive pronoun, has bccn restored in the foUowing 
pjges, in oontradistinction to the " Revisers** of the Gaèlic Bible, who have excluded it, as 
ìn €f al^at'r, jistead of t-athair, which is evidcntly the most eligible, the word being a con- ^ 
trdction of iu fllAflW" (ffly father). With these slight innovations, if such they can be 
Cttlled, the orthography throughout wiU be found to accord with the recognised standards. 
Before lcaving this point, I may quote the words of Owen Connellan, £sq.,Irìsh Histo- 
rìo^rapher to her Majesty. " I regret,*' says he, " to be compelled to observe, that it Iias 
bcen hut too common among Irtsh scholars, to display extreme jealousy of each other ; 
each appearing to wish that he should be looked up to as the sole ezpositor and oracle of 
tt.is neglected dialect ; and, prompted by a dosire of exhibiting his own superior know- | 
Ie<ige. he is ever ready to find fault with every other Irish production whatever.'* Now, 
had Mr Connellan been a Scottish Gaèlic wrìter, he would have had to complain, not of , 
the '' exhibition of superìor knowledge," but of the dogged tenacity of many of our pretend* ; 
ing Gaèlic scfaolars, and, that too, on a matter subject to so many anoAialies and inflections | 
which olìcn derive their caste from provincialism, where it is perhaps impossible that 
harmony of opinion should ezist, even among compctcnt scholars. But the evil is, that, 
in»tead of co-operating to establish a grammatical system of uniformity, our literati havc 
tiioug^ht fit to rendcr no higher services to their country, than to play a game of cross- 
purposes on the subjcct. 

In a land of song, like the Ilighlands of Scotland, where every strath, glen, and ham- 
let, faad its bard, and, possibly, every bard his host of admircrs, some obscure votary of 



VI' 



PREFACE. 



tbe Muses roay have escaped our notice ; and> a few day-dreamers have been designedly 
passed bver in silence. In the first ca8e» the cbarge of intentional neglect does not applj 
to me ; and, with regard to tbe second claasy I could mention the names of many poet- 
astersy wbo have not been admitted into our galazy of Keltic minstrels ; and, for this 
obvious reason that thej wère not wortbj of tbe enviable position. Their friends, 
therefore, will pardon in me the oversight of not mentioning names that could not other wise 
be noticed. 

The lives of the Bards fonn» ])erhaps» the most interesting part of the work. Biog^raphy 
has always been found a useful study ; and, although these sketches are necessarily cod- 
densed, they will be found to extend in length, and in minuteness of circumstantial detail, in 
proportion to the claims of the subject of the memoir. The Highland bards filled a most 
important station in society ; and I know no better mirror than their works, to shadow 
fortb the moral and intellectual picture of the community among wbom they lived. In 
collecting materials for lives of which no written records, not even, perbaps, the date of 
tbeir natal day was kept, I ezperìenced considerabledifficulty. Frequently havc I blushed 
to find among my countrymen, individuals who could learnedly tell me of Virgirs bashfuL 
ness, and the length of Ovid's nose, with as much precision as if they had measured it by 
rule and compass« and put me right as to the cut and colour of Homer*s coat when he 
was a ballad-singer ; but who knew nothing of our own poets— «imply becanse they were 
thelr own countrymen, and sang in their vernacular language 1 

These memoirs are generally commingled or followed by short critìques on the prod actions j 
of the bard undernotìce. My opinions, in this respect, are freely given, and if they should 
run counter to the prepossessed notions of any one, it is submitted whether, perhaps, we 
shall not agree on a reconsideration of the subject. I am aware how firmly early prepos- 
sessions and local partialities lày hold of our esteem, and how diflÌGult it is for us, in after 
years, to ezercise our judgment unfettered by first impressions ; but I can say with pcrfect 
truth, that I have divested myself of every vcstige of partiality when adjudging laurels to 
the Highland bards. If, therefore, I have bestowed more florìd encomiums on any one 
than he merìted — if I have any where taken a lower estimate than the reader would be 
disposed to do— .if I have been unjust in the distribution of praises or animadversions, 1 
hope it will be attribuied, as it ought to be, to an error in judgment, and not to prejudice, 
partìality, or evil intention. In writing them, much more attention has been paid to 
simple and autbendc detail, than to illustrative or ezcnniive comments. 

In the arrangement of tbe pocts, due regard was had, as far as practicable, to senioi*ity, 
that being the most unobjectionable modc that could be adopted ; and the same nile 
was observed in the classifìcation of the poems. 

It may be deemed out of place, in a prefatory notice, to allude to my list of subscribers ; 
but I feel sograteful on this subject, and so proud of their number, respectability and intcUi- 
gence, that I cannot help adverting to it. Their literary taste and discrimination afibrd 
me the best assurance that the nature of my labours will be fully appreciated. From tfae 
plan I hare adopted, those who wero accustoroed to see the poems occupy so much spaoe 
in other works, may be apt to think that they have undergone curtailmcnt^a perusal 



PREFACE. 



vu 



oftheiDy howeTCT, will not only obviate thÌ8 misconception, but convince the reader that 
they are given at greater length and in a more improved form than they ever appearcd 
bcfore. Where spurious verses and monastic interpolations had intruded themselves, 
thej hare, of course, been thrown out. The same system of ejectment has been carrìed 
to iadecent phrases and objectionable passages ; and, while noihingof the fire. or grandeur, 
or general beanty has been lost, the utmost vigilance has been exercised that nothìng 
ihoold be allowed to creep in, which could offend the most delicate, or afford ground of 
complaint to the most fastidious. 

The idea of this undertaking was first suggested to me by a worthy friend, who is now 
nonMre, Jamet Robertson, Esq., Collector of Customs, Stornoway. Mr Robertsonf himself 
a gentkman of high poeUc talent, possessed a fund of curious infbrmation about the bards, 
aiMÌ several written documents, to which he obligingly gave me free access, and from 
vhichy some of the anecdotes with which this work is interspersed, have been extractcd. 

Àfter having collected all the materials which I deemed necessary for the completion 
of tbe worky I met wìth so little encouragement, that I was on the eve of abandoning my 
(lesign, when Mr Donald M'Pherson, Bookseller, London, with an enthusiasm and high 
patrìotie feeling that do honour to his heart» entered into my projects, and, by his warmly 
exercised influence, put me into a position in which I soon enjoyed the pleasing assurance of 
bfiogable to carry my intentions into ezecution. 

Wìth eqoal gratitude I have to record the disinterested kindness of Archibald M'Neil, 
Esq., W.S.y Edinburgh — a gentleman whose name carrìes along with it associatìons of all 
that is noble-minded and generous. To this gentleman I owe much. Hìs ezertions to 
finther my views were characterìzed by a warmth of zeal, and promptitude of action, in 
the way of orging others to give the work their support, for which no words of mine can 
soificiently thank him. 

I fèel myielf also deeply indebted to another gentleman, the mention of whose Hame 
is toffident to convince the reader of the sincerìty of my feelings — I allude to Mr 
Lachlan M'Lean, Merchant, Glasg^w, author of the '* History of the Gaèlic Language/' 
tco, wIkh in the most handsome manner, gave me the use of his Iibrary» and ezerted himself 
with Itts wonted enthusiaBm to enlist public sympathy and support in favour of the under- 
takÌDg. 

There are other favourable drcumstances and kind frìends that might well elicit from me 
the trìbate of grateful acknowledgment but as I am more inclined to be condse than 
ceremoniooa, my devoirs must be ezpressed in general terms ; and I therefore assure 
aU ancb, that I sball fondly cherish the recollection of their kindness until the latest hour 
of Dy eziatence. 

It b costomary in a notice of this kind to take the precaution of disarming the critics,— 
t eusiom I would gladly honour in my own case. That errors have crept in, and that 
imperfections may appear to the eye of crìticai acumen^ is readily conceded ; but these 
wìll form no greater defisdcation than candour will allow it was imposrìble to eschew. If 
I am afterwardfl convinoed of any unii\tentionaI error8--convinced> as I have a right to 
denand, by the force of argument and the power of philological reasoning, I will be as rcady 



■ I 



VUl' 



PREFACE. 



to acknowledg^e my mistakes, as I shall be imperturbable at the innocuous shafts of ilU 
natured pedantic invectÌYe and declamation; 

And now, Reader, having conducted you to the threshold of the palladiura of the High- 
land Minstrels, let me crave your leisure hours to the study and contemplation of their 
works. We speak of by-gone ages in terms which seem to imply that we are morallvf 
intellectuallyf and religiously superìor to our ancestors. Would that it were so ! We 
exult in the progress of civilization, improvement and scientific knowledge ; but \ve are 
retrograding in another point of view. Time was, when the hours which arc now so 
assiduously devoted to the propiigation of gossip^ to circumvention, scandal and chicancry, 
were spent in singing songSj and reciting legends in tbe innocent comfort and simplicity 
of unsophisticated manners. But the Bards have oeased to lash tbe backbiter, the drunkard, 
and the moral delinquent ; and as snails shoot out their homs in a calm, so the human owlets 
of our country have multiplied in a fearful degree ! 

R^der, farewell ! — but ere I pronounce that doleful wordi allow me, in the sincerìty of a 
warm Highhind heart, to wish you the innooence, beauty, and simpUcity of the mountain 
maid — the prowess and patriotism of the plaided warrìor — the lofty talent of tbe KeJtic 
bard — the age of our ApollOf silvery-Iocked Ossian — and the death>bed of one who is 
conscious of nothing worse than having read and studied and sung the '* Bbauties or 
Gablxc Poetbt.*' 



UicjvBRSiTT Priiitino Opficb,! 
Glasoow, April 1, 1841. j 



JOHN MACKENZIE. 




^^i-vrtft*-* 



ADVERTISEMENT. 



THK*mfluence of poetrj on mankind is confessedlj great, particularly in ilie first 
fUges of societj. A people, the nearer thej are to a primitive state, are alwajs 
found the more susceptible of the inspiration of the muses. Unsophisticated 
maziners engender bold and original conceptions, and these produce poetrj 
characterized bj natural, imaginarj, graphic, and sublime descriptions, and an 
irmistible power over the passions. It is in this stage, that the song commemo- 
ntive of prowess and moral worth has the effect of promoting and enlarging the 
▼irtues it celebrates. 

The Highlanders have been highlj, distinguished among the Keltic race for a 
niccessfui culture of the bardic science, and thej possess verj*interesting remains 
of ancient composition. ^ 

Soch portions of Gaelic poetrj as have been published amplj dlsplaj its 
excellence: the poems of Ossian alone prove undeniablj the poetical character 
of the people with whom those beautiful productions originated, and bj whom 
tkej have been preserved, to be of a high order. 

The compositions of different bards have been published either in whole or 
inpart; and, although none could ever equal the renowned son of Fingal, manj 
exhibit surprising talent and genius. 

In order to meet the wishes of manj of the most influential and patriotic 

noblemen and gentlemen connected with the Highlands, as well as to gratifj the 

desire of the natives in general, the present work — being the '* BsAnTiEs" selected 

i from the native bards, both ancient and modem, known and unknown to the 

pQblìc at large — is now undertaken. 

From what he has alreadj published, the qualifications of the Editor, it is 

I believed, are well known to his countrjmen. He has had peculiar facilities for 

\ ^e preparation of the present work. Pursuing the subject for manj jears, — he 

I W traversed the Highlands in all directions, and has been fortunate enough to 



n . ADVERTISEMENT. 



preserye many fine pieces, which, he has reason to helieve) are now whoUj lost 
among the people. Respecting the hards — he is in possession of a large collec- 
tion of curious and interesting particularsy known to few others. An Introduction 
is also given which is devofed to a history of their privileges, and the influence of 
their compositions on the state of societ j. 

The work comprises, besides the lives of the poets, and numerous illustra- 
tions and historical notes in the English lang^uage, the best pieces of ancient and 
modem composition, properly chissified. 

Besides the merit of the poetrj, the ntility of the work will be otherwise g^eat. 
It will displaj the various provincial dialects, and the Glossarj will be both iu- 
teresting and instructive to the philologist and Gaelic Student ; while the historian 
maj consult the lives and notes with much advantage, the antiquarj and philo* 
sopher will find much light thrown upon ancient manners bj the whole, especiallj 
bj the compositions of the Cliab-Sheana-chain, or the Songsters of ihe ancient 
tax, a class of the improvisatori hitherto unnoticed, but who exercised great 
infiuence throughout the Highlands. 






INTRODUCTION. 



Trose who compose tbe poems and melodies which stimulatc or mollify the passions of 
manìdnd, poasess a much greatcr influence in society than can be readily conceived. 

If natìonal airs, in ages of refinement and artificial feeling, are found to have so strong 
i power OTpr the mind, as in tbe " Ranz des vaches,** or '* Erin ga brath/* how much 
Qore forcibly must the bold chanting of heroic verse — the plaìntive tones of injured inno- 
oence— the impressive notes of impassicmed exhortadon, or thc keen touch of satiric spirit, 
have affected a people lìke the Gael, Ìmbued with all the fervour of unaffected nature, and 
vho paid ardent devotion at the shrìne of freedom ? How highly must an order have 
oeen venerated, which posscssed an influence, thc effects of which were so deeply and so 
UDÌTcrsally felt, and how greatly must the general applause have fanned the flame which 
bamed so ardently in the poet*s heart ? The deference paid to the professors of poetry 
UHÌ mosic, was prompted by a sense of the utility of their labours, and by enthusiastic 
tpprobadon. 

The retention of the Celtic Language and Manners by the unmixed descendants of thc 
most indent people of Europe, is a singular phenomenòn in the history of mankind ; and 
Dot the least remarkable trait in the character of the race, is their genius for the sister 
arts of poetry and music. The patriarchal system, as incompatible with an altered state of 
Hxàety, has bcen broken up, and much indeed of national characteristic has been lost since 
its abolition. The different condition of the Highland population has lowered the Bardic 
profession from its former high standing. The powerful stimulus of " the man of song,'* 
Ì* no longer required to animate the clansmen for the battle field, or to preserve by his 
captivatìng recitations, the memory of the days cf old. His useful services as the Laureat» 
iBond preceptor, and historical instructor, are not now rewarded by the frce possession of 
^ good fiurm, and other rìghts, but the innate love of poetry has still preserved the un- 
broken generation ef Bards. The people yet highly appreciate the poet*s lays, and the feel- 
ings of unabated delight with which the Highlander continues to cherìsh the Song^ show 
^t tbe anòent spirìt hst not decayed. 

Tbe nnmerous collections of Gaèlic pieces which have from time to time appeared, 

^▼ince the national taste, and display the poctical acquircmcnts of the writcrs, but how 

a 



IT 



INTRODUCTION. 



Bmall a proportion these bear to the stores yet floating ìn oral record, selections from vhicfa 
are now aùbmitted to the public I Tbe following pieces will give nativesa more eztended 
idea of the value of poetic treasure in their rugged and romantic country, while to the 
reader who is a stranger to the language in which ihe immortal Bard of Selma formed his 
imperishable compositions, the varied lives of so many remarkabie and talented indÌTÌduals, 
must prove an interesting noveltj. 

An appropriaie introduction to the Beauties of the Gaèlic Poets, appears to be a brief 
account of that long descended race, which so justly demands regard, and of wbich they 
ever formed so important a class. Connected with this is a demonstration that the lan- 
guage in which the foUowing poems appear, is that handed down to their authors fix>m 
anoestors tbe most remote. 

The Celtic race were the first known inhabitants of Europe, which was occupied 
throughout by various tribes or clans. The appropriate name which this remarkable 
people gave themselves was Celtee, but the terms Calates* Galat®, or Gallatians, and Galli, 
or Gauls, were adopted by the Greeks and Romans, and were the appellations by which 
in later ages they were usually distinguished.* 

Various etymological conjectures are advanced as ezplanatory of these designations. A 
name descriptive of locality does not appear reasonably applicable to natìons spread over 
an eztensive continent and its numerous islands ; they could neither be described as living 
in woods, nor on the hills, nor besìde the waters, with any propriety, either by themselves 
or by others.t A more probable derivation ìs from the fair complezion by which thc 
ancients characterÌEed the race. This is the etymon given by Greek scholars, as if the 
body was " Galactoi/' milky coloured; and as G and C are commutable Ietters,it must be 
confessed that the Gaèlic Gealta or Cealta, has the closest possible resemblance to Celta. 

The original seat of the human race was undoubtedly the fertile plains of Asia, but 
when the Celtic stream fìrst rolled from that productive storehouse of nations, is never 
likely to become known.j: Successive waves of migratory hordes must have flowed from 
the cast, impelled by a want of food or a thirst for conquest, long before the Trojan war, 
when the Keltoi were first known to the Greeks, or when Herodotus, the father of history, 
informs us they inhabited to the farthest west.§ Their daring enterprise and mighty con- 
quests had shaken the well-settled empires of Greece and Rome, when these nations were 
yet unacquainted with the regions whence issued the overwhelming hostSf and scarcely 
knew their terrific foes, save through the disturbed vision of a firightened imagination.U 

Various sections of the dense population of westem Europe came altemately under 
historical notice, as their power afid influence brought them more prominent^ into view. 
The Cimmeriij or Cimbri, the Getse or Goths, the Scythse or CeIto-Scyths» the Germanni, 

* AppÌAn. Pftnsuiias. 

f A hott of ongìxial wrìten, Drìtish and foreign, have exercised tbeir ingenoity to give thù word a 
•atixiactoiy signification. 

X Prìdìard demonstrates their eastem orìgin from the language. See many corìouB analc^es witb the 
Hebrew &c., in Maclean's Hist of the Celtic Language — 1840. | 

§ Book IV. c. 3. he flourished 500 yean, A. C. 

II livy, Appian, Plutarch, on tbe Cimbrian war^ &«., &c., &&, sbow what frigbtful beings fear had pamted | 

tfaise fofmididble invaden. 

e 



INTEODUCTION. 



the Tbitom, and the tbree dÌTÌBÌons of GalHa proper ; the Celts, Belgs, and Aquitaini, 
succetÙTely oocupy a predominant sbare ìn the eventfiil page of history. From the testi- 
BODy of nameroos ancient authorìtiesy these appear rather subdivisions of an identic racei 
than cBfEerent nationa. If Celtie gave place to Galli, Scytbse becan^e Germanni> &c. The 
name Lochlin and Lycblin was applied by the Britisb trìbes to Germany, and they con- 
sdered it the same country as Gaul.* 

There can be no doubt, tbat local pontion, commerce, and other circumstances, win» 
ra proceas of time, occamon so much difference between branches of an orìginal race, that 
tfaey will appear, and may be justly considered different nations. Thus, the Greeks and 
Barbarìans so dosely resembled each other, previous to the time of Homer, that no dia- 
tÌDCtian in manners or language appears to have then existed.f 

When oontìnental Europe had become fuUy peopled, eroigpration to tbe Brìtish islea 
nmst have speedily taiien place, and the obvious route was from the opposite coast of 
Gaal, to Sottth Brìtain, but at what perìod the first adventurers arrìved, can only be 
matter of conjecture. Some part of the marìtime population were known to the Romans 
as mercantile settlers from the continent, but those who inhabited the interìor, had lost 
all traditìon of their orìgin, and, like their Gaulish ancestors, believed tliemselves the 
mifigenoas poisessors of the island.( To the early Greeks and Romans it was unknown, 
Imt the assertion has been reiterated that the Phoenicians had established a commercial 
relatioa with the natives upwards of 2,800 years ago, and carrìed on a lucrative trade 
with tfaem in lead and tin.§ 

The aothor of the Argonautica, wrìting nearly 600 years before our era> speaks of lemis, 
vhich, signtfying the western ishuid, [lar-innis,] would apply to either Brìtain or Ireland, 
and Arìstotle, who flourìshed two centurìes and a half later, calls the former botb Albium 
aad Brettania. These and other scanty notices of a certain island opposite Gaul> are 
more curìous than satisiactory or important ; the fact of an early colonization is proved 
by the nnmerous population at the perìod of the Roman advent, 55, A. C.,| and the 
whole waa oomposed of various trìbes represented as arrìving at different times from the 
continenty fordng back the previous settlers and presenting those great divisions, in the 
illustratìon of whose descent, historìans have so laborìously employed themselves. 

Tho Welsb or Cumrì, from their general appellation of Ancicnt Brìtons, are considered 
as the original inbabitants,** but it is admitted by their own antiquaries, and shown by 
otbers, that the Gaèl, or in their own lingual form, the Gwyddel must have preceded 
tbem.ff The Welsh authorìties preserve the names of other colonies which arrìved at 
ttocertain perìods. The Lloegrws came from Gwasgwn or Gascony, and werc the pro- 
genitonof those who'possessed England, and the Brython, from Lhydaw or Bretagne, who 
it is aùà gaye name to the island, both being of Cumraeg desoent.^ 



* Welih anthorìtìw, and the Hìgbland Soeiety*! Repoit on the PoemB of Ostian, App. 309. 
t ThnejdideL t CsBsar, of the Gallie wan, book. V. chap. \% 

I The Gaaàterìdes, or Tin ialands, are believed to be ihe Scilliea. See Tarìoos aathorities dted "• SeottÌBh 
Gael,'' 1. 34. 
D Caaar, Diodorna Siculus. ** Welah Trìada and other anthoritiea. 

tt Edw. Uiw}-d, &c tt TaUieaen. Whittaker. 



VI INTHODUCTION. 



Tbe Romans foand the southera coasts occupied by trìbes of Belgìc orìgin^ who are 
supposed to hiive arrìved three or four centuriea before the birth of Chrìst, SucoessÌTe 
emigrations forced the inhabitants wcstward, and to the north, but certainly nothing if 
recorded to warrant thc belief^ that the whole were not of Gaulic origin.^ Scotland wa» 
possessed by a Celtic people, diyided into twenty*one tribest some of whom became at 
times conspicuous from more daringly contcndìng with their ambitious foes, or being 
chosen to direct the national confcderations, but the coUective inhabitants were» as ihej 
have ever been, denominated by themselves and their brethren in Ireland, Albanich, 
Albanians ; natives of Alban or Albion, a name of which they still are justly proud, thus 
vindicatingtheirclaimtobeconsidered the primordial race. 

Several of the great divisions lost their names in the fluctuatìons of a predatorj and 
unsettled state of societj and were ultimately incorporated with more powerful neigh- 
bours. The Msateet (Magh-aitich,) dwellers on the plain, whose situation betweèn the 
pretenturesi a sort of debateable land, exposed them more particularly to the devastations 
of war, but gave ample scope for the acquisition of military renown, lost their prominence 
when the Romans succeeded in forming their terrìtories into the province of Valentis, 
and when the legions were finally compelled to leave the island, the Meats« losing their 
consequence, wcre quickly amalgamated with the general body. The Caledokii wbo 
were the ruling tribe in the great confederation which Galgacus led to battle at the Graro- 
pìansy ceded their warlil^e pre-eminence to other branches who came into power. The 
term by which they were distinguished, whatever may be its precìse roeaning, displays in its 
composition Caèl or Gaèl,the appropriate name ofthe most andent inhaiùtants of both 
Albion and Erin, and it stili subsists, if not the native, yet the classical appellatìon.f Thc 
redoubted Picts themselves were at last embodied with their more successful countrymen 
the Scots, but long rctained the evìdence of their descent in the designation of Gaèlwe- 
dians, and Galloway is stiU applied to a greatly reduced portìon of their ancient Idngdom. 

No more prolific subjcct of literary contention has offered itself to the national oontro- 

\ersialists> than the lineage of the Pictish nation, that powcrful division which ao iong 

shared the sovereignty of tlie kingdom. A prevailing tradition from most early age?, 

held them as the orìginal inhabitants ;% the Roman wrìters idcnUfied them with thc 

Caledonians,} and in later ages they were recognised as Scots.| One opinion haa roany 

able advocates : it is that they were a Cumraeg nation, using that branch of the Celtic lan- 

guage, but were expelled by thc Gaèl. Certainly we look in vain for a proof of this in the 

names which remain, even in the territories of the Strathclyde Welsh» which are believed 

to have estended to Cumberland — all are GaeUc.^ But reverting to another opinion 

not less keenly supported : were the Picts of Gotbic extract ? It is not probabIe> that at 

so early an epoch, the Scandinavian wastes could furnish such a force as would be sufificicnt 

to expel the Celts and supplant their language, for except there was a very considerable 

number of coIonistSy the strangers would inevitably lose their own tongue in mìxture with 

the natives. Language> like manners, is liable to change from many operating causcs» 

* ChAlmen* Cftledonia. I. f Upwards of twenty etjinologì«B sn gìv«n of ihu nam«. 

X Bede. See the aiigiiments of Innes. CriL Essay. § Eamenius, &c. j| Galfrìdus MonnTnwtwnaiti 

^ Pinkerton, — Bethom. 



INTRODUCTION. 



Vll 



ftnd difierences in one wMch u widely spread, especially wheo unwritten, will greatly in« 
creaae bj the long estmngement of the branches, who own a common descent. Gram- 
inanans raiae the poliahed structures, but the aimple vocables attest the kindred alliance. 
The affinity of languages most certainly evinces the anàent connezion of nations, that in 
conrae of time become very widely separated. The Greek and Gothic have satisfactorily 
displayed to the leamed their comroon parentage^ and we know that Gallic words pre- 
dooùnated in the Latin, derived tbrough that most ancient Celtic race, the Umbrì, who 
mere tiie aborìgines of Italy, and ihis classic tongue in grammatical construction, bore 
duse reaemblance to the Gaelic* 

The assertion has been confidently repeated, that the Belgic portion of the British 
trìbes, GotUc as the Piet8» like them, obtruded a diffierent language, which in the form of 
SuoB and English has superseded in the greater portion of Britain, the prìmeval tongue. 
Uow fiu- this argnment can be supported, it will be satisfactory to inquire. Do the 
uunet applied to natural objects on record> and as yet preserved in those parts which the 
two nations inhabited, favonr the assumption, or do the Roman historians, our only guides, 
afford tbeir evidence in its favour? Cssar descrìbes the South Brìtons as being in all 
respecis lìke the people of Gaul, from which country he says they were.f Tacitus in- 
fonns Q8, tbe Gothinian was the Gaelicy and he particularìzes two distinguished Belgic 
trìbes, the Gmbri and iEstii, as usiog the proper Brìtish language.t 

The Gothic tribes came to the west of Eorope, long after the Celtic migrations had 

s|]rcad popnlation over tbe land, but the GetsB were Scyths, and these retained the name 

cf Celto-Scyths,§ when their andent brethren and precursors, the Keltffi, had fixcd 

themselves far distant in the west. The Gothic first prevailed in England, and a strìking 

evklenGe of the progressive change of language among nations of dissimilar pursuits, u the 

fact re^ted in the Sagas, that widely different as the present English b from tho northem 

toogneay a Saxon could converse so easily with a Scandinavian, in the lOth century, that 

be could not discover him to be a foreigner.| The Gothic did not become the language of^ 

the bw coontry of Scotiand, nntil comparatively reoent times. The whole inbabitants were 

originally of one raoe, whatever shades of difference may have been observable in separate 

distrìcts, of which a dear demonstration is affordod by the entire coincidence of local 

nanies, personal appellations, similar modes of interment, and relics of superstition 

throaghout the whole eztent of the country ; that this race was Celtic, b satisfactorìly 

proved by theierms beìng significant in the Gaelic language* and in no other. In the years 

547 and 650, the kings of Northumberland ravaged the southem distrìcts, and seizing the 

eoimtry between the Forth and Tweed, fiUed the province wìth their Anglo-Saxon vassals» 

thos'first inducing the adoption of the Ànglo-Sazon language; and the events of the 

'^omian oonquest, 1066, when the royal family, the nobility and their followors were com« 

pdled to seek the protection of Malcolm III., roightily assisted in the introduction ; for the 

kingdom becaroe so fiUed with them, that there was not a farm*house or cottage in the south, 

wtùch did not contain English men and women servants !T The refugees were located 



* Qnintilian. Appendiz to Rep<nt on the Poems of OasÌAn. 263. 
X Do moribfitt Gemiaiioniin. § Arìstotle, StiBbo, Plutarch. 

^ Simcon Dimelmemrii, L. II. c. 34. 



+ De Bello Gallico. 
II Gtmlaug Bsga, acc. 



VIU 



INTRODUCTION. 



on the borders ond east coast by the policy of our kingSy as a good means of defence against 
the English and Danes, and it may not have been ao practicable to plant them, in the in- 
land, the Highlanders bearìng such intruders no good wiU. Moreover» the enterprìse of the 
Saxons led them to prefer the east coasty where the powerful stimulus of commercial ad- 
vantage* hastened the adoption of their speech ; finally, the Scottish kings, from Malcolm 
Cean-mor to Alezander ìl., spent part of their lives in England, where they acquired the 
language, and roarried prìncesses of that country, and when the seat of govemment vas 
removed from the Highlands, thèirs became the court language, which gradually eztended 
in the maritime parts. In the heights and distant isles, the pastoral and agrìcultursl 
population clung with increased tenacity to their original tongue, the patrtarchal institu- 
tions of Clanship being peculiarly caleuhited to prevent any disturbance of theirsocial state. 

Anotber portion of the inhabitants remains to be notioed, which had the fortune to 
preserve its appropriate name, and impart it to the whole. The appellation Scori or 
rather Scuite« is apparently a modification of Scy th, the name by which the great unsettJed 
branch of the continental Celts were distinguished, and is descrìptive of the wanderìng 
life which a large portion of the inhabitants led through their predatory habits, and for 
the easy pasturage of their numerous flocks.* Those who had store of herds» poesessed 
the only riches of the pastoral state. In Irehind, which was in^iabited by the Brìtons^f 
who were forced over, as we are told/on the arrìval of the Beigs in England,^ the Scots 
were the dominant and noble dass, the natives or aborìgines being considered an inferìor 
order.{ The epithet was adopted by the monkish wrìters, but does not appear to have 
been acknowledged by the Gael, at least in Scotland, where they have stedfaatly adhered 
to their national distinction. 

In Erin as in Albion, the Scotic people were named the Pictish^ and were known also 
as Cruthenich, a name indicative^f peculiar habit8.|| The close connexion between the 
Scots of both countrìes, was such as became nations owning a common origin, in which they 
had an equal pride. The Dalrìadic Kinglet, which the county of Antrìm nearly represents, 
was long subject to the Scottish line, but at last the regal seat was removed to Argyle, 
and from this little sovereignty came theraoeof prìnces who crushed the rìgorous inde- 
pendence of the Pictish throne, and so long ruled over the united Gael. This transfer of 
the dynasty, whatever may have been the motives which swayed the minds of tbose 
who favoured it, was not accomplished without a display of " the high hand.*'ir 

Did the Dalrìadic colony, as a different people, brìng to Scotland their own language, 
and become the first dìsseminators of the GaèUc* vulgarly called Erse ? This has been 
rashly asserted, but after what has been said on the subject of language* it seems unne- 
cessary to devote more time in disproving an evident abeurdity.** The Gaelic, the prì- 
mordial tongue used by the whole inhabitants of both countrìes, has gradually given way 

• ""rhe iivanderìiig nfttion*' of the SeaoAchies aad '* reitleH wanderen** of OBiian. AxnmÌAniis, Dio, &e. 
attest the vegmnt habits of the Seoti; Herodotus, Honce, AxnmiaDus, &e., of the Scyiha. 

t Diodorus Sie., DionjBÌus PerìegeteB. X Ricard. Cirenceatrensis. § Bede. 

II '' EateiB of eom." MacPhehon. It ìb not improhable that thia is the tenn Dhraonich, Agrìeoiturìata. 
Oimnf B Thoughta on the Gaei. H The Albanic Doan. 

»<» See the authorìtiea quoted. Ritson'a Annala of the Scota, Picta, && 



INTRODUCTION. « 



OD tbe soath and east ndes of Scotland. In Carrick it was onlj lately eztinguÌBhed : in 
GaDowaj ìt was apoken in the reign of Queen Mary 1542 — 1566,* and during^ the -same 
reìgn we find it the eommon language in tbe Gariach diatrìct of Aberdeenshire> from the 
Qpper parta ol which it has receded in our own memory.i' Tbis much is to be observed> 
that withÌD the Garbh-Criochany or boundarìes of the Highlands, wfaere the recession of 
the GaèBc has not been in consequence of Saxon settlements, the manners of the people 
are esaentially GaeUc» and they retain at home and abroad the predilectìons of their 
birth, partìcnlarly cherìshing a just admiration of the barciic art, and possessing the char- 
acteristic taate (w national melody. 

The fofregoing opinioni are not newly formed : the writer of these pages having in 
anocher piiblicationy some years ago» gone at greater length into the subject, is happy to 
fisd that hia Tiews are now generally adopted. 

The Celta, from whom it was reluctantly acknowledged by both Greeks and Romanst 
that thej- had derìTed many of the useful arts and sciences, nay, even their philosophy,^ 
wcre distinguished by Tery remarkable habits and customs, many of which still charao- 
terìze tfaeir descendants ; and their personal appearance offered a strìking contrast to that 
of the inhafaitants of Italy and Greece. To whatever cause is to be attributed the general 
Bixtare of dark-complexioned individuals among the Gaèl, indudng the assertion, so ofien 
repeatedy that they display tfae genoine Celtic faue, nothing is more particularly noticed 
than the faimeqi of skin, the blue.eyes and the yellow hair of all branches of the race. 
So anxioos were the Gauls to improve the glowing brìghtness of tfaeir flowing locks, tfaat 
ÌB tbe desire to faeigbten, by frequent wasfaing and otfaer artificìal meains, its natural 
eokNir, th^ fait on the manufacture of soap.Ì Tfae general appearance of the Celts must 
have been very pecoliar to excite the notice of so many wrìters,li and thetr aspect must 
bave been a matter of ostentationy when its preservation was an object of national care.^ 
The bardic effusions faave always extolled tfae golden rìnglets as imparting beauty to botfa 
iexes, comparìng them to the gracefulness of flowing gold — to tfae loveliness of tfae golden- 
hùred son ; wfaile ooe of an opposite colour is aliuded to as an exception. Tfae Welsh 
are perhapa tfae darkest of tfae race, for tfaey called tfae otfaers Gwyddil cocfa, tfae red- 
haired Gael. The careful arrangement of the faairf was one of tfae most particular 
dutìes of a Cdtic toilet, and the practioe of trimming or " glibbing** it, was put down 
in Irelaod aa an anti-EngUsh practice, by act of Parliament. 

The comeliness and great statore of tfae Celts were aeknowledged ; tfae Brìtons and 
Caledonians, particularly exhibiting that stately appearance whicfa in early society 
woold be an object of pride, and a fitvourìte tfaeme for bardic compliment. Tfae com- 
wtmnA]^ fignres of tfae Fingalian faeroes^ and tfaose of later date, are always kept in view, 
The dispositions of a people are faowever more worthy of consideration, personal ap- 
pearance being dependent on pfaysical causes^ while the mental affections and moral feel- 
iagi are influenoed by other drcumstances. 



* BofhMìin, &c. •y ChjJmen' Caledonìa, vol. 1. X Diogenes LMrtias. § Pliny, xjetììì. 12. 
I Herodotu, Ccear, Stnbo, Lucan, lÀvj^ ftilius, Diodonia, Tacittts, Plinj, Isidonu, &&, ell deeerìbe 
tbe Celto ■§ Smt. ^ Amm. Marc. zxirii. 1. Tacitus, &c. 



INTRODUCTION. 



On the mÌDÌsters of religton deyoWe the care of forming the morals, and od lègìslatoTt 
the regulation of aociety by the enaction of laws, the coercion of the wicked, and en- 
couragement of the Yirtaous. These two important functions» so naturally allied, were 
combined in one individual among the early Celts. That highly interesting and venerable 
order the Druids, who presided over a religion the most ancìent, included the singularly 
important class> the Bards, the disseminators of knowledge, or rather as some maìntain, 
they were in truth the hody, of which the Drutds formed a part, if more exalted in rank, 
certainly not a more numerous nor populu* division. 

Britain seems to have been the hyperborean island alluded to by Hecatseusy a very 
ancient writer, who describes it ss lying opposite to Gaul, and being as laige as Sicilj. 
The inhabitants led the mòst happy lives, spending great part of their tiroe in pìaying on 
the harp, and worshipping the gods in groves and circular temples.* It is certain that in 
Brìtain was the grand seminary for Druidic leaming, to which the youth froin Gaul re- 
sorted to complete their conrse of education, and to which reference was made in all cases of 
controversy or doubt. In the southern province, therefore, we find the wondrous remuns of 
the stupendous works of Avebury and Stonehenge, with many other drcular erections of 
the Clachan mor of less nute throughout England and Wales. In Ài^lesea was tbe 
sacred fane and last retreat of the Brìtish druids, while seeking to escape the Roman 
sword. In Ireland the great Feis, or bardic convention, was held on the hiU of Tara, 
(Teamhair) in Meath»and the science studied in different seminaries. In Scotland, be»des 
other consecrated precincts, was Ellan Druinich, now lona, the isle wherein the chief 
establishment of bards was placed, which the celebrated Colum or Columba supplanted by 
a coUege of the scarcely less famous Chrìstìan order of Culdees, as he did with that sacred 
grove where now stands the town of Derry in Ireland.t To this latter country tbe 
bards are supposed to have been first introducod by the colony of Danas, and the nanie, 
believed to have come from Dan a song, is noticed as a corroborative proof. Tbey 
would no doubtaccompany thefirst Celtic settlers, and in all probability held thdr appro- 
prìate place among the Milesian adventurers. 

Legislation — the services of religion, and the poetic art, were blended in primitive 
society, and the united duties performed by one person ; the prìestsi tbe historians, and 
the lawgivers, were consequently of the bardic order. Although it cannot be admitted as 
true that " poetry preceded prose,*' yet it is not paradoxical to assert that verse waa an- 
terior to prose as the medium of record. It was used in intercession with the Deity, and 
was the vehide of all praiae. The ethics of antiquity were delivered and orally preserved 
in pithy rhymes ; in this way, the earlier decrees of Greece were promulgated, and re- 
mained for ages ere they were engraven on tablets in the public ways, and even then tbe 
metrìcal form was not abandoned, nor did the people find another word for law than verse.^ 
Strong indeed was the attachment to orai record, but still stronger was the predilection 
for rhyme ; even after writing had come into use, the form of verfflfication was fondly 
retained. The Brehons or Gaelic judges delivered their decrees in sententious poetry.and 



* Diodoruf. f Hance ths luune, from Darach, sn oak. 

X Wood on tlM genioi of Homer. The Spartana would not pcnnit tfaeir lawe to be •irritten. 



INTRODUCTION. XI 



ColiiiBba» who u hioiself believed to have been of the bardìc ordcr, and other early 
cccleBascìcs delÌTered tbeir moral precepts, as no doubt was the common practicef in 
ìmpreattTe Terse.* It was in tliis style of composition, that the Gaelic genealogies of the 
ScoUifllk kings, repeated by the seanachies at coronatìons were formed.f In Wales, 
DamercHis moral trìplets are confidently ascrìbed to the Druids : in the Highlands, many 
Kich mpochegms, handed down from the Sean*ìr, or men of antiquity, are of similar origin. 

The Dmidsy like the Pythagoreans» a similar sect, were most careful to exercise the 
meiiKyrf.aiid it was a positive Uw that there should be no wrìtten record; the first devia- 
tioQ from wluch appears to have been, as far as respected reli^on, but the pocms were too 
mvstìoal to be understood> save by the initiated, and it was not permitted to speak openly 
of the cen^monials or secrets of their profession ; to sing in heroic verse the praises of 
i!lastrioi]s men, was the unrestrìcted and most coogenial duty of the bard. How admi- 
r«bly fitted for the assistance of recollection was the use of poetry — how well adapted for 
dì^usiiic^ throttghout the community, a knowledge of the laws by which foreign and inter- 
aal relatioBS were directed ; of the misfortunes which depressed^ or the successes which 
brightened the nationai prospccts; — the song kept alive the memory of transactions 
whidi gained the frìendship of neighboursy or exalted military renown — it transmitted to 
nooeeding generations the oistory of iUustrious individuals — the woes and calaniities of 
tbe anfortunate! How little even now, are the people in general ìndebted for their 
acqoainta&ce with events, to the pages of the historìan ? It ìs the record of vocal song 
which ao loDg preserves among the illiterate the remembrance of bygone transactions. 

Tbere is much truth in what has been observed on this sort of vehicle for the convev- 
aoee of opinion ; ** songs are more operative than statutes, and it matters little who are 
the legidators of a country, compared with the wrìters of its popular ballads.** With thc 
Celts the statutes were really poems, and the observation of Macpherson b just : " The 
Boral cbaracter of our ancestors owed more to the composltions of the bard, tban to tbe 
precepts of the Druids.'*t The druidic injunction for cultivating the power of recollection, 
kn^ afiected the national character, and in the Hìgbland districts, it cannot be said to 
have altogether oeased as a popular object. The Gaèl frequently met for the purpose of 
ineodly contest in the repetition and singing of their ancient poeros, and poetic talent 
was one of the most respected accomplishments. In Wales, its possession elevated one 
to rank« A Highland amusement which Johnson describes, is illustrative of the poetic 
spirìt. A person enveloped in a skin enters the house, when the company affecting to be 
frìghtenedy rush forth ; the door is then closedy and before they are admitted, for the 
honoor of poetry, says the doctor, each must repeat, at least a verse. The young men 
who odebrate the festival of Colain> or bringing in of the new year, are obliged to re- 
cite an extempore rhyme before they are admitted to any house. The Dronn, or rump, 
was called the bard*s portion ; whoever received it, was obliged to compose a verse ; and 
manj a bnmorous couplet has the present elicited. This is called Beanneachadh Bhaird» 



• Dr llacphenoo's IXsaertation, 215. 

t Th* lart repetìtion of a Oaelic genealogy was at the conniation of Alexuider III., in 1249. 

X latrodiKtion to the Hist of Britain. 



ZU ^ INTRODUCTION. 



or tbe Bard*B BlessÌDg* and it was customary to g^re a metrical flalatation as a mark of 
respect ; a compoaition in praise of one whoae kindneta or hospitality had been experienoed» 
was an equally common effort of the moses. Dr Donald Smith, speaking of MS. poems of 
Ossian, and those collected hj Duncan Kennedy, which scarcely <tiflered, obserresy " The 
test which such an agreement affprds at a distance of almost three hundred yearsy of the 
fidelity of traditiooy cannot but seem curious to such as have not had an opportonity of 
obsenring the strength which memory can attun, when nnassisted by wrìtingy and 
prompted to ezèrtion by the Iotc of poetry and song.*** 

The Fear Sgeula^d or reciter of tales in Ireland, although now perhaps reduoed to 
an itinerant mendicant> was formerly a personage whose entertùning and instructi?e 
rebearsals always procured becoming respect. These men were walking ehronicles, tbe 
depositaries of what was old, and the disseminators of passing novelties. A fkTourìte 
pastime among the Oael was redtations of the old poems in manner of dramas, for 
which th^ wore ezcellently adapted, if not originally so intended. 

The chief object of the Celts in the nurture and educatìon of thàr children, being to 
promote hardiness of constitution and corporeal strongth, and to instil into the mind a 
sense of justicef and the highest notions of freedom and of warlike renown, their institu- 
tions were of a serìous and martial cast.t The population were stimulated by the bardic 
ezhortations from early chiIdhood« to oontemn inglorìous ease and death itself» and to 
emulate the herolc virtues for which their ancestors were so highly eztoUed, as the only 
means by which they could attùn distinction here and happiness hereafter. The labours 
of those nationd preceptors were eminently sucoessful, and the bloody and protracted 
wars which they so intrepidly sustained in GauU against tbe oonqnerors of the worldf 
tamishing their arms, before unsulliedH^ bear ample testimony to the loTe of freedom. 
In our own oountryy was the influence of those patrìots less strong ? '* Ndther by 
Romans, Sazons, Danes nor Normans, could they eTcr be conquered, either in Brìtain or 
Ireland; butas they could not successfuUy resist the OTerwhelming numbers, and superìor 
discipline of their enemies in the plain oountryy they retreated with the highest spirìted 
and most intractable of their oountrymeny into the mountains, where they successfully 
defied the legions of the Roman and Sazon barbarians. For more than a thousand years 
they maintained their country*s independence in the roountains of Wales and Scotland, 
whence they constantly made incursions npon their enemies. Here it wasy where. with 
their natÌTc wild and beautiful music, and in poetry which would not disgrace a Homer, 
being the production of passion not of art, their Tenerable Driuds deplored their country's 
misfortunes, or ezcited their heroes to the fight.'* These are the words of a Sazon 
wrìter, who made the history of the Druids^ and their mysterìous religion, suljects of tbe 
most profound research.Ì 

An order which possessed the power of inflaming their countrymen to the fieroest re- 
sistance of inTaston, and uneztingnishable passion for liberty, was suljected to tbe diresi 



* Repoit of the Committee of the Highhmd Sodety of Scotland, on the anthentidtj of Oinin, p. 30SL 
f Taeitiu, &0. X Ibid. c 53» Amm. Matc. e. zzzi. Locsn. 

I Higgina' Uiitoiy of the CelUe Draidi, 4to. p. 276* 



• •• 



INTRODUCTION. " XU* 



p c na c uli òn of tbeir implacable enemies. The craelty with wbich tbe Romani accom* 
pSsbed tbe ebuigbter of tbe British Druids, even in the sacred ìbIc of Mona, had only a 
pnlld in tbe manacre of tbe Welsh bards, by Edward the first of England. The 
ìadomitable apiritof resistanoe to aggression^ which these illoatrions patriots so efiectually 
cheriibed in tbeir oonntrjrmen, arooaed the aanguinary vengeance of thdr ambitiout foef> 
od tbe aame poli^, witb a subdned ■everity, animated Queen Elizabeth, and Henry the 
Eigfath, in dieff pwMc r i pd ve legislation for tbe nativet of Ireland. 

Manj inatancet are on record of tbe eztraordinarj power of munc, whicb was alwayi 
ìi iDcient tiaiea an aoeompaniment to the long. TyrteuBybf the chanUng of his heroic 
vmti, ao tnspirìted tlie ttnliing Laoedemonians, tbat, rallying, tbey gained a trìumpbant 
vietorj, and aaved tbe ttate. Terpander Bucceeded in appearìng a BcditiouB outbreali, by 
nging an npproprìate oomporìtion to tbe Bonnd of bÌB lyre^ and AlceuB rcBcued bÌB 
coantry by the Bame meanB. The bardB not only inflamed tbe martial zeal of the people, 
roQitng tbem to amiB in defenoe of aU tbey beld dear, but they accompanied the armies 
to the fidd, and tbdr perBonB bdng held inrìolable by frìend and foe, they employed 
tkenaelveB in UMyving about, BUBtaining the courage of the troopB in the heat of battle ; 
chirgiag them to aoqnit tbeniBelveB IìIlc men, and thereby obtmn tbe approbation of their 
eooatry, ioinrini^ them of ample fame on earth, and a joyful exutence hereafter, Bhould 
they bravely 6U. '* Ye bardB, raÌBe bigh the praÌBC of herocB, tbat my bouI may Bcttle 
oo thrìr fiune !*' waB an approprìate Celtic ejaculation^ To die witbout tbÌB fame was a 
Bitfortnne tàt beyond the grave ; the ipirìt rcBted noty when nothing liad been done on 
mrth to enanre ita poathamouB meed of praÌBO. 

The bardi were alio tbe beraldB wbo Bummoned the danB to the Btrife of armB, a duty 
wfaicfa waa afterwardB elfiBCted by tbe fleet bearerB of the Crann taradh, and that important 
offidal in tbe eitablÌBhment of a chief, the I^obair-mor. An instance occurB in the poem 
of Tcmora where a bard performB the ceremony ; be proceedi to tbe hall of ShellB, where 
the dùeb were aBiembled, and raÌBÌng aloud the Bong of war« he callB on the Bpirìts to 
cone on tbeir cIoudB, and be witneiB to the heroism of their dcBcendantB. The bardB 
weie in fiust caOed npon by the leaderB, bb tboBc on whoBC wdl-diiected ezertionB reited 
the &te of battle» to rehearBO the glorìouB ezploita of former beroeB^ and by urging 
every motive to exertion, endeavour to carry the day by etprit du eorp», not unlike the 
wiy ia modem timcB of calling on the pipers— iietV/ ntat, play up ? But they Btood in no 
need of oommand ; they acted in their vocation con amore, and tbey could ezdte or 
ippeaie tbe warlike paiBÌons at tbdr will ; nay, with luch awe were thcBe men of Bong 
regirded, tbat tbey would atep between armieB wbich bad drawn BwordB and levdled 
■pearB for immediate action ; and the ireful combatanti, as if their fiiry bad l>een tamed 
by a eharm, inBtantly dropt their armB.* The Bhaking of tbe ** Cbain of silenoe** by tbe 
Iriih bardi, produced tbe lame eflect.t 

Tbeur prophetic character added greatly to their influence ; for they profened to foreteli 
tbe fate of wan, and the deitiny of individualB. . So nearly dlied are the gilU of poetiy« 

• IXodofiii.* t Wdkor*! Hiit Ir. B«di. 



XI? INTRODUCTION. 



ftnd prophecy, that tbe same indÌTÌdualt were profeasort of both, and hence it ia that we 
fiod the Romans using the termB indiscriminately* espedally with referenoe to those in 
their Gaulish provinces. Of the prophecies of the Gauls» many instanoea are related ; they 
were held in much estimation for thcir auguries and prediotious» and were oonsulted bjr 
even the emperors of Kome. Tbose soldiers who were in their armiesy perhapa from 
their national gravitjr,and dark and figurative manner of ezpression»*eompaFedwiih their 
Italian comrades^ were looked on as seeing more clearljr into futurity than others. The 
spirìt descended on their successors in the British isles. In the Principalityy the facnlty 
in the bardic order was tacitly ackuowledged, and Irish history afibrds many proois 
of the conjunctiooy whilst among the Scottish Gael« the ability to prognostìcate anerr- 
ingly» was repeatedly daimed, and respectfully conceded. Fingal himself. by concorrent 
tradition, is allowed, with other attrìbutes of one so iUustrìous, to have possessed in an 
eminent degrecy the ability to predict cOming events. The court poets» about 1323, 
delivcred a prophecy respectlng King David, which was fuUy credited.t 

Numerous proofs of the unabated influence of bardic exhortations on individuals, dans, 
and confederated armies, could be adduced. Wben the onitor» standing on a cairn or 
other eminenoe, harangued the assembled host, in energetic verse, descanting in glowing 
terms on the wdl earned glories of the race— thdr heroism and other virtues^ remindÌDg 
them that on present ezertions depended their country's fate — ^their own, their wives and 
children*s safety ; that the freedom which their sires bequeathed» it was for thcm to 
maintaÌQ and faithfully transmit to followiog generations ; and when he warned them that 
the shades of their noble ancestors bovered near to witness their proweas, and bear them 
to the realms of bliss, if they bravely fell» the dimaz was attained, and in the parozysm 
of generous resolution^ with a simultaneous shout, the whole rushed forward to the mdde. 

Those who survived, were welcomed by the fair with the soii^ of praise; the bards ez- 
tolling their ezploits in the most laudatory strains. 

The War Song of Gaul in the fourth book of Fmgal, shows the usual style of ttie 
Prosnaohadh cath, which is the name applied to it, corresponding to the Irish Rosga cath, 
and the Welsh Àrymes prydain.4: The address of that intrepid chief of the Caledonian 
confcderation, Galgacus, delivered to his troops previous to the great battle of the Gram- 
pians, is highly interesting for its antiquity, the doquence it cUsplays, and the light it 
throws on the sentiments of that unconquerable raoe, to whom the Brìtons of the south 
alleged the gods themsdves were scarcely eqnal. The famed Caractacus would animate 
his forces in a similar manner ; and it is probable both delivered their harangues in 
verse, and may indeed have been of the bardic order. The strìfe was truly ** kindled by 
thesongs of the bards.** " Go UUin — go my aged bardl remind the mighty Ganlof 
battle — remind him of bis fathers — support the yielding fight; for the song enlivens war,** 
says the king of Morven. 

It is unnecessary to multiply ezamples : the practice was retaiued as long as clanship 
was entire. The Brosnaohadh cath Garìach, composed by Lachlan Bilac Mhuireach, the 

* Diod. Marctl. f Fordnn, ziii. 5. X Cambrìan Rfgistflr. 



INTRODUCTION. XV 



hmrd oTDonald of tbe isles, at the bìoody field of Harlaw io 1411, is a specimeDy cariotu 
for the sabject and tbe itrict alliteration in its composition. It has been obserred as 
•caroelj crediblet that a bard could compose and deliver such lengthened exhortations in 
the battle fieki, and imposaible to prescrve tuch effusions afterwards, ezcept he was 
** a ttendcd hy a tecretaiy !*' Thescy and many similar objections to the authentidty of 
the aacsent remains of Gaelic bards, have been offered by the late Rey. Edward Davies» 
aatbor of ** Celdc researches/' in a very rare work, entitled, *' The claims of Ossian 
eoQfildered." This writery whose remarks we shall have occasion again to allude to, is the 
aBost severe assailant of the venerable bard who has yet appeared, and it is to be regret- 
ted, that the asperity^ promoted by ignorance of the subject, which is evinced throughout 
hb inqniry* tamishes much the fame he acquired by his other leamed productions. The 
bards doobtless stodied the subject of their compositionsy previous to rehearsal, aud 
polishcd or perfected them afterwards. Ossian was as capable of composing Fingal and 
Temofa* aa Uomer was to form the Iliad, and the deep misfortune^ of being " blind^ 
palùed* deaiitote» broken-hearted and iUiterate/' p. 53. and the last of his race» was 
rather £Avoiirable to his poetic genius. while it imparted a melancholy spirit. He might 
Dot be provided with an " amanoensis^" but he had zealous admirers^ and attentive auditora 
to hia fireqoeDÌ repetitions; and althongh Malvina might be 80 yeara of age, by Mr 
Daviea* ehronology* she could well store her memory» less disturbed by the passions of 
yoothy with those affecting songSt which it delighted the hnary bard to repeat. 

À strìking inatance of the irresistible impression of these vigilant monitors occurs in 
Irìsh hiatory* The prìmate of Irelandy in a conference with Fitzgerald, succeeded in 
eoovincing him of the foUy and the guUt of a oontemplated rebellion^ when Nelan, the 
bardt fiftÌBg up his voioe with hb harp, poured forth a touching effiision, commemorative 
of the heroism of that noble's anoestors—of their wrongs and the inestimable value of 
freedooiy and evoking quick revenge ; tbe gaUant Thomas rushed forth and flew to arms. 

When ùd was sought firom neighbourìng clans, the bard was the fitting messenger to 
arouse the sympathy of fi'iends. In late and altered times, the poets exercised, by meani 
of tliàr compositionsy a power scarcely inferìor to that of their predecessors, in the days 
of Dmidism. If they could not command the favour of a chief, they could neutralize his 
effoits by their songs, which took the desired effect on the less politìc clanamen. lain 
Lom and others performed wonders by the power of verse, and respect for their profes- 
soo. Rob Donn was more useful by tbe effect of his cutting poems, in favour of Prince 
Charles, than his chief was prejndicial in his operations with an unwUling clan. 

It 18 necessary here to notice, with attention^ the religious tenets maintained by the 
Dnitds, that celebrated prìesthood, which held unlimited power over a mighty race-* 
ahich instiUed for many centurìes of uninterrupted sway, those generous precepts, that 
Dot only operated on the mental faculties of the bard, himself so important a member of 
the community, bot formed a national character, which is not even yet efiaced. The pro- 
gresa and fall of a system are to be traced, which became like other institutions, corrupt 
and iojorìous, through the venality of the professors of poetry, who had survived the re- 
figion whenoe they emanated, which had long been abandoned by the human lace, but 



XTl 



INTRODUCTION. 



which left mach, long entwined with the holy foith we now iiiaintun« ftrongly tmbning 
the poetic genius of the Gaelic bards. Tbe wild imaginatìont of the enthusiastic Celts, 
led them to indulgeinmany superstltious ideaa, butify like other Pagans» they openly and 
emblematically admitted a plurality of Gods ; the belief in one Bupreme diqxMer of human 
ercnts waa the fundamental creed of the bardic hierarcby ; and if the people were 
penuaded of the truth of metempsychoBÌs, or transmigratìon of spirits into other bo<Ues, 
tlie more enlightened portion believed the immortality of tbe soul, in a state of happineis 
or misery. In the work of that mtelligent Roman soldier and historian, llarcellinus, who 
was well acquainted with the Gauls, he thus speaks : ''the Dmidfle of a higher polish and 
imagination, as the authority of Pythagoras decreed, being formed into sodeties or fellow- 
ships, were addicted wholly to the consideration of matters of dÌTÌne and hidden import, 
and despising all human things, they confidently affirmed that the souls of men were im- 
nortal.'** The stmple and sublime doctrìnes, if it is permitted so to desig^te them, 
which the Druids taught, were to reverence the Deity — to abstmn from evil, and to be- 
have with bravery ; and they enforced their observance with unremittlng enei^. To the 
Almighty being, they pdd adoration under the open canopy of heaven, esteeming it uo- 
becoming to confine within a covered edifice, the worship of Him who created all things. 
At His mysterìous shrine — ctrcular, as the type of etemal duration, — they iuToked divine 
fiivour, under the striking symbol of the resplendent sun, the apparent source of omverssl 
life. The appellations, 6e *il and Grìan, or Granais were applied to the glorìona lumi- 
nary, and they are sttll used by the Gaèl, although they do not attach to them those 
unchristian ideas, which darkened the mind of his ancestors, or perhaps being at all aware 
of tbe origin of terms formerly repeated with feeHngs of gratitude and veneration.f Many 
superstitions which yet mdntain a hold on his imagination, are traceable to the mysterìous 
dogmas of Dmidbm. Feelings earrìed along from ages the most remote, imbued the 
minds of the Gaèlic poets wbo indnlged the fond persuarìon, that the aerial 8|nrìts of 
departed friends hovered near their earthly relatives, rejoicing in their success and happi- 
ness, warning them of impending misfortunes, and ready when meeting death, to bear their 
sptrìts ou clouds to a happier region. This cannot be called a debasing belief. 

The only names which the Gaèl yet apply to Heaven and Hell, proclaim their orìgin 
in days of Paganism. The ideas conoeming Flath-innis, the island of the brave or noble, 
which was sapposed to lie far distant in the Westera Ocean, and Ifrinn, the oold and dis- 
mal isle in which the wicked were doomed to wander, in chiUing soUtude, so inconsistent 
with, and diametrìcally opposed to tbe Chrìstian faith, could never have been imbibed 
from the sacred records of dirìne will. The numerous imaginary brìngs, with which the 
Celts fiiled earth, air, and water, were admirable accessorìes to the poetic machinery ; 
they were perhaps orìginally deified, and althongh not yet discarded from popular belief, 
they are reduced to the less awfnl forms of phocas, fairies, beansiths, Glaslìgs, &c 

By all people, heaven has been pictured as an indescrìbable refinement, of all that im- 
parts pleasure to the inhabitants of earth; and it is otherwise impossible to form any idea 



* Book ZY. ch. 9. 



•h The RomsiiSi or 



Ctlts, nÌMd sltMB to tlMm. 



INTRODUCTION. 



xvii 



of tiie jojs awaitiiig the rìghteoiUy the realìty of wbicfa **ìt hath not entered the heart of 
nan to ooooriTe.*' Wìth the Gael, all the amusements in whìch they took delìght, whilst 
(hrellen in the lower world, were pursued without alloy in their aerial abode. All detcrip- 
tkios of the Celtie paradiae, muat fall sbort of their own conceptton of its glorìes* but the 
foilowìag eflbrt of an ancient bard to impart lome notion of its imaginary ezoellencey is 
kigUT intereBtingy abounding as it does in that hyperbolic style, wbich b impressed on 
aD aii^lar oompocitions. It gives alao a cnrìons picture of one of the Celtic sagea. ** ìn 
(braer daya, there lÌTod in Skerr, a Druid of hìgfa renown. The blast of wind wuted 
for faia eomiiianda at tbe gate ; he rode the tempeaty and the troubled wave offered itaelf aa 
a pillow for hia repoae. Hia eye foUowed the sun by day ; bb thoughts travelled from 
star to atar in the aeaaon of nigfat. He tUrated after thinga nnaeen— -ho aighed over the 
narrow eirde which sorronnded his days. He often sat in silenoe beneath the sound of 
fais grorca ; and he blamed the carelesa biUows that roUed between him and the green 
Isle of tfae west.** One day as he sat thoughtful upon a rock, a storm arose on the sea: a 
dond, mider wfaoae aqually akirtB tfae foaming watera compluned» rushed auddenly into 
the bay : and from ita dark womb at once isaued forth a boat, witb ita white sails bent to 
tbe wtnd» and aroond were a bundred moving oara : but it was Toid of marìners ; itself 
KeaÀmg to live and more. An onnsual terror seized the aged Druid : he beafd a voioe^ 
thoQgh he aaw no human form. ** Arise I bebold the boat of the beroes— arìse* and ieo 
tfae green lale of thoae who have paaaed away I** He te\i a strange force on his limbs ; be 
nw no peraon ; bnt he moved to the boat. The wind immediately changed — in tbe bosom 
of tfae dond he aailed away. Seven days gleamed faintly round him ; seven nighta added 
tfaeir i^ooai to his darkness. His ears were stunned with shrìll voices. The dull mur« 
mar of winds pasaed him on either side. He slept not, but his eyes were not heavy ; fae 
Bte not* bot fae waa not bungry, On tfae eigbth day» the waves swelled into mountuns ; 
the boat roUed violently from side to side— the darkness thickened around him« when a 
thoosand voices at onoe crìed alond, — " The Isle* the Islel'* ''The billows opened wide 
befoie him ; tfae calm land of tfae departed rushed in light on his eyes. It was not a light 
tfaat diixxledy bnt a pnre, distingmahing» and pladd light, which called forth every object 
to view in ita moat perfect form. The Isle spread large before him, like a pleasing 
dream of the sonl ; where distance fades not on the ught— where neamess fatigues not 
tfae eye. It faad its gently sloping bills of green ; nor did they wholly want their douds : 
bot the dooda were brìght and tranaparent» and each involved in its bosom, the source 
of a stream ; a beauteons stream, whicfa wanderìng down tbe steep> was like the &int 
Botea of the bdf-tonched harp to the diatant ear. Tfae valleys were open and free to the 
ooean; treea loaded with leavea, which scaroely waved to the light breeze^ were scattered 
oo tbe green dedivitìea and rìsing grounds. The rude winds walked not oo the moun- 
tain ; no storm took its oourse throogh the sky. AII waa calm and brìght ; tbo pure 
son of antnmn ahone from his blue sky on the fidds. He haatened not to the weat for 
repooe ; nor waa be aeen to rìse from the east. He aits in his mid-day heightj and looka 
obUqody on tbe Noble Isle. In each valley is its slow-moving stream. Tbe pure waters 
swdl over ita banksy yet abatdn from the fielda. The ahowera disturb them not ; nor are 



XTUl 



INTRODUCTXON. 



they lessened by the heat of the soii. On the rìttng hiU, are tfae hallt of the departed— 
the high-roofed dwellings of the heroes of old.'** 

There is here none of the barbarous ideas which distinguisbed the Scandinavians. The 
Celts never dreamt of such joys as were found in Odin's Hall» or of carrytng vindictive 
feelings beyond ibe grave — no quaffing beverage from the sknlls of enemies» and other 
marlcg of ferocious minds. There is here no purgatorial state — no such horrìd passage, 
as led to the Elysiuitf of tbe Greeks — the transit of the spirìt firom earth, is on clouds 
aocompanied by those of relatives long before removed. There was indeed an intermediate 
position, occupied by the shades of those who had escaped the more awful penalty, but 
had no position in the abode of the virtuous. So difficult is it to oontrol the vicious pro- 
pensities of mankind, that tbe Drnids not only wereempowered to pass a sentence, of tòe 
most strict ezcommunication, rendering it higbly crìminal in any to show tbe smallest 
favour to tl^e proscrìbedy bnt they carrìed their pretensions farther, and debarred them 
from enterìng Fiath-innis. For those who were guilty of venial crimes, or had sbown 
** the little soul/* by coming sfaort of the standard of goodness, througb cowardice, in- 
justioe» &c.» which did not incnr the severer bauy it was impossible ever to reach the 
island of the brave. Their sluggish spirìts heard no song of prsMe ; they were doomed 
to hover in miserable so)itude» beside fens and marsbes, tormènted by unavailing 
regrets. 

To a northem people, as warmtb is of all sensations the most desirablcy so cold is the 
most to be avoided. Ezposure to cbiUing winds» and a state of intense and continued 
frigidity, is a calamity> wbich those who were ill clad, must have dreaded even more than 
the want of food. It was therefore with them a natural imagination, tbat the place of 
final puniahment should be wrapt in an atmosphere of everlasting frosts. Ifrinnf was 
tfaerefore contemplated with feelings of horror, and the dread of being consigned for ever- 
more to its indescrìbable rìgour, operated as a powerful check on the unwortby passions. 

Besides piety to the objects of their worship, and unflinching bravery in tbe battle field, 
Druidic moralìty required the exerrìse of other duties, to merìt the beatitude of the Isle 
of tbe ezalted. The profession of bardisoì ensured a becoming d^;ree of respect and 
awe, towards itself ; while the patriarchal feelings of danship bound dosely the foUowers 
to their natural chiefs and protectors. 

Hospitality is a virtne of prìmirìve society — ^its ezercise was a positive law among the 
Grauls and Germans of old.t It continued unrestrìcted among the Gaèl, while their 
ancient system remuned entire, and it is now only cooled, where modem cirìlìzation and 
refinement have intruded on the unsophisticated manners of an open-hearted race. ** The 
red oak is in a blaze ; the spire of its flame is faigh. The traveller sees its light on tbe 
dusky heath, as night spreads around him her raven wings. He sees it, and is glad ; 
for he knows the hall of the king. There,* fae says to fais companion, ** we pass the 
night; tfae door of Fion is always open. Tfae name of fais faall is tfae stranger*s faome.** 
The feast is spread — ^the king wonders that no stranger Irom the darkly heatfa u come. 



* Mscph«non*B Introduetion, 180. 



■f- 1 faaÌT fhainn, lihe isle of iho cold atmoip^en or dinurte. 
X TacituB. l. Diodonu, 5. 



INTRODUCTION. XIX 



**l wililbten,** says he, "if I may hear their wandering steps. He goes. An aged bard 
raeets him at the door.'** Tbis paragraph is from the fall of Tura, and on it Dr Smith 
remarks, that ** hospitality is one of those virtues which lose ground^ in proportion as 
dTÌfixadon advancet. It still subsists to a high degree in the bighlands ; though ^nish- 
iag M> fittt, Ihat ìn some years hence, its existence in some parts may be as much doubted, 
ts tbat of some otber TÌrtues ascribed by Ossian to his heroes. It is not many year^ 
sÌBoe it w&B the general practice to look out every eveningy whether any stranger ap- 
peared, before the doors were shut. When any had cast up» the bost had manifestly 
more pleasure in giving, than the guest in receiving the entertainment.*'* The Gauls 
never dosed the doors of their houses, lest they should miss the opportunity of entertùn- 
ÌBg straiigers.f Cean uai na dai, the pòint to whidi the way of the stranger leads, was 
the poedcal appellation of the bouse of a chief. In the praise of this vtrtue thebards ever 
indalgedjandthese portions may well be ranked among the beauties of their compoMtions. 
*' Uospttality stood at the outer gate, and with the iinger of invitation, waved to the 
traveller as be passed on hìs way."^ *' Turlach lived at Lubar of the streams. Stran* 
gers knew the way to bis hall ; in the broad path there g^ew no mountaìn-grass — ^no door 
had he to bis gate. * Why/ he said, ' should the wanderer see it shut?* **§ So a Cum- 
rieg bard ezclaims, ** Cup>bearer! fiH the horn with joy; bear it to Rhys in the court of 
tlie bero of treasure — tbe court of Owain, that is ever supported by spoils taken from the 
foe. It sapports a thousand — ^its gates.are ever open.*'|| But the entertainment of 
•trangers and travellers was not left to individual feeling. In the Highlands, were 
nameroas ipidaìs (Hospitia) which like the Irish Fonnteacb, were provided for at the 
pablic ezpense by Brehon appointment, and directed by the Bruighe or farmer of the 
open hoose. 

Lest the Gael might have an enemy under the roof, to whom they were equally bound 
by the faonour and the rules of hospitaiity, the name and business of a stranger were not 
reqaired, antìl after a considerable sojourn ; a year and day was often sufFcred to elapse, 
cfe a qoestion on the subject was put — an extraordinary effort with a people so naturally 
inquisttive. 

The Draids would doubtless show an czample of benevolence and condescension, which 
the extreme deference they received, could enable them to do without lowering their 
dignitjr. Had their rule been otherwise than benign, it would have been impossible for 
tbem to faave maintained their undiminished influence so very long^ among a people pro- 
verbially impatient of severity and coercion, yet more power was vested in them, than 
even in tbeir prìnces ; it was to tbem as to magistrates that the settlement of all disputes 
was referred» whenoe they obtained the name of Co* retich, peace-makers, the Curctes 
of the Romans. Being physicians also, their aid would be frequently required ; and 
their kind offices were cheerfully afforded. The promptitude with which they threw their 
protectìon over tbe distressed, is commemorated in a saying yet current in the 
Highlands : 



• UaHic Antiquities, 317. t Agathias, L 13. % Cvre of Creyla. § Finan and Lorma. 

11 CjTeiliog, Prìnce of Powia fl. 1160. 
C 



XX 



INTRODUCTION. 



" Ge fagus clach do làr, 
. " S fkigae oa sin eobhair Choibhi.*' 

** The stone liea not closer to tbe earth, than tbe help of Coivi is to thote in distreM.** 
This personage was no other than the Àrd Druid, or chief Druid. Coivi is supposed to 
have been the title of the prìmate ; it is that given to tbe one who attended a coun- 
cil called by Edwin of Northumberland, when about to renounoe paganbm. Of their 
prescrìptions, one is preserved in tradition, the observance of whicb would much coo- 
duce to health. ** Bi gu sugra&h, geanmnaidh mocheir 'each.*' Be cheerful, tenaperate, 
and rìse early, or take exercise. 

As tbose wbo entered the order were obliged to bear an unblcmished character,* they 
werejeminent in the practice of the virtues they sedulously inculcated. " Within this 
bosom there is a voice — ^it comes not to other ears—it bids Ossian help the helpless, in 
tbeir hour of need." In the same poem, the bard shows the impropriety of sona re* 
virìng the quarrels of their fathers ; had his excellent advice been attended to, in later 
times, it would have prevented many unfortunate feuds which were nnhappily fomented, 
often for sinister purposes : '* your fathers have been foes — forget their rage ye warriors, 
it was the cloud of other years T'f It was a high compliment to say thati *' none ever 
went sad from Fingal," and proudly might a Celtic bero declare : — *' my hand never in- 
jured the weak, nor did my steel touch the feeble in arms. O Oscarl bend the stroug 
in armSf but spare the feeble band. Be thou a storm of many tides against the foes of 
tby people ; but like the gale that moves the grass^ to those who ask thine aid. So 
Trenmor lived— so Trathal was — such has Fingal been. My arm was the support of the 
injured ; the weak rested behind the lightning of my steel.'*^ More examples could bo 
given of tbese just and generous sentimcnts of the bards, wboy while they could determine 
war, had also authority to command peace, and denounce its disturbers. Deeds of cruclty, 
or tbe indulgence in a spirìt of revenge was abhorrent to bardic principle, at least before 
the profession became meroenary, and parasitical. 

** If we allow a Celt to have been formed of the same materìals with a Gieek and 
Roman, his religion ought certainly to have made him a better man, and a greater hero/' 

Some have maintained, that there were no Druidesses.^ Among the Gaèl, celibacy was 
certainly not a rule ; for we hear of the bards having wives* — Osnau among others. The 
Isle of Sena, now Isle de Sain[ts], off the coast o( France, contained a college of Druid- 
esses, who, lìke him of Skerr, had power over the winds, which they were in the practioe 
of selling to credulous mariners. These unfortunate damsels fell at last vicUms to the 
sangmnary system of persecution, to which the votarìes of bardism were every wbere sub- 
jected. Conan, Duke of Bretagne, in the fervour of his zeal, comroitted them to the flames.$ 
Those who acted so conspicuous a part, when in desperation they defended themaelves 
against Suetonius and his legions in Anglesea, were most probably the wives of the 
Brìtish Druids. Arrayed in black garments, they ran wildly to and fro, with dishevelled 



* Welah, IrÌBh, and Highknd wiihorities. f Oiiia moml 

9 Rojoux. Ducs de Bretagne. 1. 135* 



^Lon. 



INTRODUCTION. 



XXI 



biir aod drawn Bwords, fordDg back» like tbe Cimbric females of old, those who were 
rrtreatijig. *' They are for this looked upon with detestation by those who at Eton, or 
Westminster, imbibe the notion that every thbg is good which a Greek or Roman could 
do * wbo trìumph with .£aeaa over the unfortunate Turnua, or glory with the Romana 
oTer the fidl of Carthage. But if those women had been Roman matrona defendiog the 
capitol, we ahould never have heard the laat of their gallantry and patriotiam."* 

Old poems abow that the bard had no partiality for a aingle life ; and the Irish, by the 
ilbreacht kwa, regolated the price of his wife*8» aa well aa hia own dreaa . in fact the 
laceessioii waa hereditary. 

Before dismiaaing the aubject of religioua belie^ which gave ao peculiar a character of 
wild subllmity to their poetical compositiona^ the aettled convicUon that the apirita of 
tbòr aneestora "came to the ear of reat,*' and frequently appeared to men, acting aa guar- 
diiui aogels, must bè noticed as haviog had a strong effect on the sensitive mind, ancl fur- 
Dishing to the barda a aubject of the grandest deacription. It waa a topic not to be over- 
iooked by bard nor druid, in addressing themselves to their countrymen. The lystem of 
Borility was adapted for this world^ and» to please the great* and secure the approbation of 
their immortal countrymen, was all else they ezpected. The appearance of Crugal, with 
hi3 oelancholy presages, is an eztraordinary effort of the poet. " Dim and in tears he 
stoodi and atretched hii pale hand over the hero. Faintly he raised his feeble voice, like 
the gale of the reedy Lego. My ghost, O Connal ! is on my native hills> but my corse 
'tt OQ the sands of Ullin. Thon shalt never talk with Crugal, or find his lone steps in t!he 
he&ih. I am light as the blast of Cromla, and I move like the shadow of mist. Connal, 
soa of Golgar, I see the dark doud of death. It hovers over the plain of Lena. The 
MDs of green Erìn shall fall,— remove from the field of ghosts ?" This was not a dream, 
bot the sopposed actual appearanoe of the fallen warrior. At times their appearance waa 
wi^fully invoked ; for the Celts s^med to have had no feelings of dislike to such meet- 
iogi. How stnrdily Cachullin steeled himself against the argument of Calmar, who had 
Appeared to gìve him a frìendly waming, agidnst the perìls of the approaching war I He 
vould not be persuaded by him ; but» in r^ecting the admonition^ he gave him the ever 
rtteful meed of praisci which sent him o£f in his blast with joy. Departed bards were 
pleaaed with earthly music, and would come to listen, while the harpers were performing. 
Aguìdeoca, before the engagement with Swaran, mourna the approaching death of the 
P^ople, a drcttmatance which coincides with the wailing of the Bean-sith, so well known 
^ give presage of family bereavements> in Ireland, where its ezistence is not doubted. 

The eatertaining Mrs Grant of Laggan gives in her Superstitions of the Highlanders, 
^y intaesting and afiecting anecdotes of their belief in supematural appearances. 

So highly esteemed was the profession of a bard> that those most distingubhed for 
^*!^!^ were proud to be enrolled in the fratemity ; sometimes, even those of royal lineage 
vere found in it. The possession of poetical genius entitled one to claim the daughter 
of nobility as his consort, and tho alliance was deemed honourable among Celts and 
ScanGìnaviana.f Some of the continental Cèltic kings are mentioned as poets. In 



* Higgins* Celtic DraidB. 



t TorfcQi. 



uu 



INTRODUCTION. 



Wales, we find Aneurìn, a prìnce of the Ottadini, Llywarch hen^ and many others, wbo 
glorìcd perhaps more in their bardic qualifications, than in their nobility of birth. 
Àmong the Gael, Osaian stands conspicuous ; Fingai is ceiebrated for his poetical talent, 
and more of the cbiefs might be enumerated, as exercising the bardic spirìt : indeed, the 
national taste led the Celts to delÌTcr themselves, espedally on matters of serìous ìmport, 
in a magniloquent and poetic strain.* The bàrds were, it b true» like other professions, 
hereditary ; but tfais rule must have bcen modified by circumstances. One with no ear 
for music» or soul for poetry, could not talce the place of his father ; and we lcnow besides, 
that aspirants were admitted. We are assured, that an irreproachable character was in- 
dÌBpensable, and a personal defect would incapacitate one from enterìng the fraternity ; 
hence they were a class of superìor appearanccy while their consdousness of importance 
gave them a oommanding ur. 

Eztraordinary honour» were paid to the bards, and they enjoyed many important prìvi* 
leges. They were ezempted from all tax and trìbute^ and were not compelled to serve 
in the army, although not prevented if they chose to do so ; thàr persons were inviola- 
ble, their houses were sanctuarìes, and their lands and flocks were carefully proteeted, even 
amid the ravages of war. In the latter figes of their prosperìty^ ample farms wore given 
to many in perfect freehold, and they were entitled to live, almost solely at the public 
ezpense. The Welsh laws of Hwyll Dda gave the bards and their disciples» liberty 
and free maintenanoe. The varions prìvileges and immunities^ enjoyed by the difiTerent 
classes, were strictly regiilated by the.Irish, who dividcd the order into seven grada- 
tions. The first was entitled when travellingy to a horse and a greyhoond, and two 
men as attendants for five days ; he was then entitled to be kept for one day. wbere 
he might stòp, be supplied with all necessaries, and rewarded by a gìft of two heifers 
or a large cow, for his redtations or other duties. The second was entertained in 
like manner, for three days, and was fumished with /three attendants when travelling. 
As a gratuity, he received three cows. The third had four attendants provided for hìm 
on a joumey,'and his reward was from one to ùye cows, according to the charscter of his 
recìtations or compontions. The fourth was allowed six attendants to accompany him, 
for eight days. The fifthy accompanied by eight students in poetry^ was entertùned for 
ten days, and was rewarded by five cows^ and ten heifers. The sixth was entertained 
for fift;een days, having a retinue of twelve students ; and twenty cows were his reward. 
The seventh, or Ollamh, was entitled to be freely and amply entertained for a monthy 
and had on all occasions twenty-four attendants — his reward for - the services he might 
render, was twenty cows. The last four, we are told, were specially protected. Coi- 
BÌderìng their number, and the crratic lives they led, the contributions they levied wero 
by no means light. Reating says, that by law they were empowered to live six raonths 
at the public expense, and it was therefore the custom to quarter themselves tfaroughout 
the country, from A11 hallow tide until Mayi from which they were designated as Cleir 
na shean chain, the songsters of the ancient tax. A wanderìng life seems to have been 
congenial to thcir feelings, from a desire to disseminate their works, as well as provide 



* Diodonis. Marcellinut. 



IMTRODUCTION. 



XXiil 



fur themselves, vid they believed ibftt their public utility fully justificd this practìce of 
'fiorainip' which was aflerwards so grave a chai^e against £hem. ** The world/* says aa 
aDàent bard, ** b the countryy and mankiad the rekitions of every genuine poet*' The 
Doitbera Scalda were held in equal esteemy and enjoyed extraordinary prìvileges. Àmong 
the Wftbh, the institutions of bardisro became ultimately much refined and complicated, 
iltboi^ there were orìginally only the three prìmitive dasses as in Gaul ; and they re- 
pnkted tbe dutìes and immunities of the different individuais with great precision, by 
express laws which ezisted from an unknown age» but were first imbodied in a written 
ccde, by the famoua Hwyll Dda in tlie lOth century. fiesides enjoying the same privi- 
lcges, aa tbose among the Gael» respecting their persons, property, and domiciles, and 
beìng permitted to solicit a largess or gift, by an approprìate poem, tendered without 
troublesome importuuity, which no doubt was often successful, the following perquisites 
vere aHowed them. — The Court bard who was the eighth offioer in the Royal householdy 
snd sat at festivals nezt to the comptroller, received on his appointment, a harp and other 
presents firom their majesties ; the King provided him with a borse, and all hìs apparel 
vhiob was formed of wool ; the Queen supplying him with tbat whicb was of liuen. In 
war» he reoeived the most valuable animal of the apoil, after the leader had got his share, 
uul this was for singìng the aocustomed war-sòng to rouse the courage of the troops 
vhen iii battle. At the Chrìstmas, Easter, and Whitsunday banquets, he received from 
tlie Qoeen the harp on which he performed, and had the comptroller's garment as his 
fee. On making his Clera or professional tour, he was entitled to double fees. Wbo^ver 
did him an injury was mulcted in siz cows and 120 pence ; and for his slaughter, 126 
COW8 were ezacted. He paid as Gabr mercb, the fine on the marriage of his daughter, 
1*20 pence; for her Cowyll or nuptial gift, one pound and 120 pence; and for her eyweddi 
or dowry, three pounds. His mortuary or heriot was three pounds. 

The chief bard of the district was the tenth officer in the household, and sat nezt the 
jttdge of tlie palaoe. An insult offered to him, subjected the offender to a fine of siz 
cows and 120 pencCy and 126 cows were the ezpiadon of his death. When a musician 
had advaneed so fiir in his art, as to drop his Telyn rawn, or hmr-strung harp, he paid 
this diief bard twenty-four pence ; and every woman on her first marriage, gave a like 
sum. His daughter's marrìage fine was 120 pence, and his heriot was as much. These 
were the only two bards who performed before the sovereign ; when desired, the latter 
vas to give two songs, — one in praise of the Almighty, the other eztolling the king*s vir- 
toes and ezploits, recounting all tfae famous deeds of his ancestors ; the former then sang 
athird. 

In 1100, Grnffudd ap Cynan, or Gryffyth ap Conan, finding the establishment rathcr 
diiorgamzed, called a congress of bards to which those of Ireland were invited ; and 
«ith tbeir aasistance, he not only improved the music' of the prìndpality, but reformed 
the order, and introduoed many judicious alterations in the rules of government. By 
these ** statate prìvilegcs for the profession of vocal song, and for instrumental music of 
tbe harp and of the crwth,** the bard was to enjoy five free acres ; and the chief distrìct 
bard was to recdve at each of the three great festivals, and on occasion of royal nuptials. 



"IV INTttODUCTION. 



forty pence and a suitable ^ìft ; at weddings the fee waB settled at twenty-foar pence. 
The bard next in gradation had also forty pence for the festivals and roya) marrìage, 
but only tweive pence for atteodanoe at weddings of otherB. The next in degree «*as 
allowed twenty-four pence on the first two occaaions, and eightpence for the latter; while 
the two lower had twelve pence, and sixpenoe on the first occasion ; and the lowest in the 
profession did not offidate at weddings, but his immediate superior did so, and received 
sixpence. The genealogist got but twopence for a pedigree, ezcept he accompanicd 
the bardic cavalcade on the triennial circuit^ wben the fee was doubled. The Clerwr, or 
itinerant bards were allowed a penny from every plough-land in the distrìctt aiid thts 
humble income was secured to them, by a power to distrsàn for payment. There was a 
peculiar amusement afibrded by the bards of Wales to the company assembled at their 
great meetings, which was a source of some honourable emolument to an individnal. The 
most witty and satiric of the first order was appointed to an office called Cyfi-cler, in 
which he was to be the butt of all the jests and sarcasms of the others, which he was 
patiently to hear» and afterwards reply to in extemporaneous verses, without betraying 
any heat or loss of teroper. For supporting this rather unpleasani character, he was re- 
warded by a gratuity of eighty pence, and the doublet next to the best which a brìd^room 



The hcavy eric or compensation exacted for the manslaughter of a bard, and for insult- 
ing or wronging him, is an indication of the regard in which he was held.* It would in- 
deed have been reckoned a grievous crìme, to put one of these public monitors to death 
whatever his ofience might have been, and some individuals have had their names carried 
down with the stigma of having avenged themselves on members of this prìvileged class. 
In the '* Fall of Tura,** is an affecting tale, which shows, that the most savage dìsposition 
would relax its fury, in the case of a bard. It is thus given in translation by the talented 
compiler. ** The bard with his harp goes trembling to the door. His steps are like 
the warrìor of many years, when he bears, moumful to the tomb, the son of his son. The 
threshoid is slippery with Crigal*s wandering biood — across it the aged falls. The spear 
of Duarma over him is raised, but the dying Crigal tells,— it is the bard.'* So infuriated 
was the chief, that on a passing dog he wreaked the vengeance be intended for a human 
being, had he not been the " voice of song.*'t 

The English settlera sometimes massacred the Irìsh clergy; but i^ does not appear that 
they committed the same atrocities on the bards. One of the Triads commemoratea the 
three heinous strokes of the battle-axe ; they fell on the heads of Aneurin and Colydhan, 
who were bards, and on Avaon, who was the son of the famed Taliesen. 

The estimation in which the bards were held, was equally the cause and efiect of their 
extraordinary infiuenoe. They were the indispensable followers of a 'Celtic army, and 
members of the establishment of Celtic nobility at home and abroad. Struck with this 
fact, they were viewed by many as insatiable parasitesy rather than necessary attendants. 

Their utility was extensivei and as in the pastoral and predatory state of sodety, there 

* Th« Weùgoths este«med it a four*fold greater crìme to strìke a bard than snj otìier person. 
•1- Smith*s GhiUic AnticiuitieB. 



INTRODUCTION. 



XXY 



^ere alternate seasons for active ezertton and inactivìty, the bard waa not less useful in 
«olacing bis master in tbe hours of retirement, and entertaining his company at their 
usemblies, tban in aiding the military efforts of the dan in war. He conveyed infor* 
niatioo of warlike movements over the land, and laboured as hard with his poetic weapons 
to TanqQbh an enemy, as others with their sword ; and his was the gprateful task to eztol 
:be heroes of yictory, singing loudly to his harp at the head of the retuming bost. 

Their eager spifìts often urged them to miz in the battle ; but they were usually sta- 
tioned where thdr war songs could be most advantageously poured out, and where they 
could best observe the gallant bearing of their friends. Care was a1 ways taken so to place 
the Scalds; and should tbe fight bave been one at sea» which was of frequent occurrenoe 
vith these *'sons of the waves/' they looked attentively from the Iand» protected by a 
guard, and qualifying themselves to perpetuate in song, the prowess of tbe warriors. It 
was no siight stìmnlus for such men to know, that their deeds were marked by the bard 
who was to chronicle their valour in lasting verscy and thus convey their names with 
fknie to late posterity. 

Wben lain Lom stood on the battlements of Inverlochy castle, marking tbe circum- 
stanoes of tbe battle raging below, he was taunted by Montrose for having avoided parti- 
cipatioo in the conflict. " Had I,*' says he> with somewhat of the pride of profession, 
" mized in the engagement, how conld I have marked the many decds of valour so no- 
biv achievedy and had I fallen, who would have sui^ your praise ?'* The heroic Bruce 
carrìed with him his bard to oelebrate the heroism of the Scots at Bannockburn ; and 
£dwBrd of Enghind lìkewise took with him a rhyming monk of Scarborough, in the same 
capadty, that he might delight the nation with the glorious account of the annihilation 
of tbe rebel Scots. The issue of that dire collision would probably have left us no spe- 
cimeo of his talents^ had he not fallen into the victor*8 bands, who made the poet sing tbe 
praise of tbose whose fali he never dreamt of mourning for. Poor Richard Bastwick did 
bif best in the doggerel Latin of the times, which has been rendered into English of a simi- 
iir cast. Dolefully did the bard invoke the iiine. 



** With barren yene, thia rhyme I make, 
Bewailing, wbilat this theme I take/* &c 



He nevertbeless describes in graphic, though uncouth language, the deeds of strengtb 
and vaIoar,Srbich he had wìtnessed. 

Aoother bard with more congenial feeling, celebrated the whole acts and deeds of his 
»>vereign the Bruce, in verse elegant for the age. Archdeacon Barbour of Aberdeen, 
00 doobt, had the feeling of a Celtic bard, and had in his eye the Gaèlic duans ; for he 
^u well acquainted with the ezploits of " Fin Mac Cowl** and his compatrìots. 

The above mishap at Bannockburn, is similar to what befell the Earl of Argyle at 
ÀMtachoUchan, when he took the field in lò97f agùnst the Catholic lorcb. In con- 
fidence of success, and greatly pleased with his bard*s prophecy, that he should play hb 
*^ ÌQ the castle of Slains cre the victorious army retumed> he was proudly taken 
^ong when 



XXTl INTRODUCTION. 



I 



I 



I 



,1 



** Mac Callain-mor went fra* the west 
Wi* znonj a bow and bran* ; 
An* vowM to waste as he thought best, 
The Earl o* Huntly*8 Un.* 



IM 



On hU defeatf however, the bard was made prisoner, and verified his claim to the 
faculty of fore-knowledge» much to the delight of the confcderates and Lord Errol, who 
e^ladlj afforded him tbe opportunìty. 

Before the cfaieft in the HìghlandB begsM to think it unnecetsary to number b bard 
among their personal retainers, either from a consideratìon tbat their aetions no longer 
requirod the tribute of so antiquated a recorder, or by an unavoidable departure from the 
former simplidty of living, finding it expedient to add the bard*s farm^ like that of the 
piper and other hereditary officers in their establishment, to the rent roll^ he was one of 
the most respected in the number. The chiefs of Oan-Ranald rctained a bard uutU about ai 
hundred years ago, when Lachlan Mac Nial Mhuireach, the 17th in reguìar desocnt> lost 
his farm, and naturally dropt, as useless, the profession by which he and his andestors had 
so long held it. lain Breac MacLeod of Dunvegan, who died in 1693, was perhaps the 
last chìef who upheld the ancient state by numbering in his retinue^ bard, harper, piper^ 
jester, and the full number of what has been with an attempt at wit, designated the tail. 
Dr Mac Pherson mentions one who kept two bards, and they held a seminary for the 
Ìnstruction of students. About 1690, John Glass and John Macdonald, the barda of two 
lairds in different parts of the country, met by appointment in Lochaber, to vindicate iu 
a poetical cootest their own excellence and their chief's honour ; but the result of this 
duel is not related. Such challenges were not unfrequent, and it was a well-known 
practice for the Highlanders to make small bets as to who could repeat the most of the 
Sean dana, or old poems. 

The bards who ezercised so beneficial an influence on their countrymen while alive, 
rendered the necessary and becoming services to tlie dead. The mode of sepulture is wcll 
known ; ** the grey stones of the dead," half hid in thc mosft of ages, and the funeral 
hillocks and cairns appear on all sides, where the industry of man has not laid the beath 
under the opcration of the plough — the striking monuments of ages far distant, but now 
the useless record of those who were honoured in their day and generation. The stones 
of meroorial were raised amid the united voices of all around, and the plaintive music of 
the harpers who gave out the funeral chant. 

'* Bend forward from your clouds, ghostB of my fathers, bend 1 lay by the red terror 
of your course and receive tbe falling chief ; let his robe of mut be near, his spear that is 
formed of a cloud. Place a half-exUnguished meteor by his side, in the form of the 
hero*B sword. And O ! let his countenance be lovely, that his friends may delight in 
his presenoe. Bend from your douds, ghosts of my fathers, bend 1" In the same poem is 
tlie affecting lament for the beauteous Darthula. " Daughter of CoIIa, thou art low T said 
Cairbar's hundred bards; "silence is at the blue streams of Selma, for Tratbursrace have 
failed. When wiit thou rise in thy beauty, first of £rin*s maids ? Thy sleep is long in 
tbe tomb, and the morning distant far. The sun shall not come to thy bed, and say. 



INTRODUCTION. 



XXVU 



iiake Dartbula ! awake thou first of women I the wind of spring is abroad. The flowers 
shike their beads on the green hiUs, the woods wave their opening leaves. Rettre, O 
son, the daughter of Colla is asleep, she will not come forth in her beauty> she wiU not 
more in the stept of ber loveliness.** 

Tbe duty of performing the obsequies of a hero seems to have been imperative, 
akhoagh his life might not have offered those traits of character which so well suited the 
btni*f ealogium. They however did justice to his memory, neither suppressing any allu- 
sioo to his .vices, nor refusing the praise he might deserve. A chief had brolcen his 
oath. '* Hìs tomb was raised, but what could the bards say ? Manos remembered not 
bis vords. When asked what he had done with his oaths ? ' Alas ! he said, where I 
foofld, I left them.* Manos, thou wert generous, but wrathfu) and bloody was thy dark- 
cned tooL** 

It has already been noticed, that without the funeral dirge> the spirìt would be sub- 
jected io wander in forlorn suffering about the place where the body had been laid : it 
was therefore a matter of the utmost solicitude, that this should be performed, and the 
cemDODÌal was observed in the Highlands to the days of our fathers. It is now discon- 
tìnoed as a vocal tribute, but the ' Lament* of the piper played in front of the funeral 
proceaion, is a most characterìstic substitute. Many rcmains of the Coronach music are be- 
liered to be stiU preserved, and it is reasonably supposed, that the species of piobaireachd 
afypraprìate to the melancholy event, haa in many cases retained in the urlar or ground- 
vork, the spirìt of the orìginal dirge.* 

The following detail of the ceremonial at the interment of an old Celtic hero, as given 
bj the Irish authorìties, is conforniable to what is otherwise related. The Druid first 
performed those rites which may be called religious ; the Senachie then repeated the 
euio^um of the hero departed, detailing the illustrious descent and personal titlcs of the 
<Icceased. He was followed by the Filea, wbo recited the Caoine or funeral song, which 
haTÌDg been adapted to music by the Oirfidigho or musician, was sung by the Racaraide 
orrhtpsodut, who was joined by the wailing notes of all preseot.f 

The practice of Caoining at funerals is still practised by the native Irìsh, but since the 
soppression and neglect of the order of bards, the rooumers in Ireland have been merce- 
naiy females, generally ofadvanced years, and thcir hackneyed or eztemporaneous lamenta- 
tion* are not particularly creditable to the art. They, however, tenaciously hold to this 
nt<?, whether in Ireland, or elsewhere, and it is evident that there is no Christianity in it. 
Tdke a spedmen. •« O son of Connal, why didst thou die ? royal, noble, learned youth ; 
▼aliant, active, warlike, eloquent ! why didst thou die ? Oigh ! oin-oigh !** Here follows 
the Uìlaluia or chorus, first gone half through, poured forth in the wildest notes of 
eitreme grìef, being indeed the chief part of the perfonnance, and as may be supposcd 
^ the most regular nor musical. " Alas ! alas ! he wbo sprung from nobles of the race 
of Heber, warlike chief ! O men of Connal. O noble youth, why didst thou die ? Alas I 



* Piil lfa«donald on the influence of poetiy uid musie on the Highlanders, prefixed to his admimble 
coUection of Uieir vncal music. 
t The bards oompose poema which the Rhapsodists repeat. Bachanan. 

d 



XXVÌii INTRODUCTION. 



alas I** The semi-chorus agaìn ìs given^ and then the full orgolL " Alas ! alas! be who 
was in possession of flowery meads, verdant hills, lowing herds, fruitful fields, fiovi'ing 
rivers and grazing flocks — rich — gallant. Lord of the golden vale, why did he die ? 
Alas! alas!*' Uilaluia, &c. " Alas! alasl why didst thou dici O son of Connal, before the 
spoils of victory by thy warlike arm were brought into the hall of the nobles, and thy 
shield with the ancients ? Alas I alas ! Uila — luia, luia, luia, lu, lu, ucht o ong,*" &c., all 
which had thc most thrilling effcct. After the interment, the bard was formerly accus- 
tomed to perform the Elegy or Connthal sitting Qn the grave^ which mark of affectìonatc 
respect like the Christian services for the dead in the Romish Church, was repcated at 
the new and full moon, for several months.* The Scriptural lamentations^ as that ovcr 
Saul and Jonathan, are of no whit more religious character. l^ 

Adverting to the classification of the members of the bardic brotherhood, it will bc seen 
at firstj simple and vigorous ; subsequently undcrgoing alterations and subdivisions. The 
Druidical order was originally divided into three classes, which are distinguished aa the 
Druids proper, who were the priests and legislators ; the Vates, Ovates, Euvates or 
Eubages and the Bards. The duties of the first have been briefly referred to, and a 
general view of the bardic office has been prescnted, but scanty as our knowledge respcct- 
ing ìt is, a few more particulars may be given to improve a picture> unfortunatcly but 
meagre. 

The Vates have been considered by some writcrs, an order inferior to the bards^ and by 
others to have held an intermediate place in tbe triad, but many regard the term as slin- 
ply denoting a more advanced noviciate. ** The Euvates," saya Marcellinus, *< niore 
decply considering nature^ made attempts to discover the highest arcana, and lay open 
its most secret workings, and amongst these the Druids/* from which it would seem 
that they were bardic aspirants for druidic preferment. Lucan classes thcm with the 
bards, but allows them superiority to a simple poet It is yery probable that a claini to a 
prophetic spirit was the cause of distinction. AU three were accustomed to com{x>se and 
to sing, but all did not claim tfae faculty of foreknowledge. Vatesi which in Latin is a 
prophet or interprcter, is a word no doubt borrowed from the 'barbarians/and the Gaèlic 
Faid signifying the same, appears to be tfae original word. Dr Smith however thiuks 
Euvates may be Eu-phùsde, promising youths. 

To ascertain tfae etymology of names, often clears up the obscurity which envelopes a 
subject: on this occasion, tbe attempt is more curious than useful. The general opinion 
is, that thc appellation Druid is derived from the name of the oak tree» which in Greek is 
Drus, Derw in Wclsh, Duir in Irish, Dair in Gaelic, Druith in the Comish. Consìdering 
the similarity of thesc words, the estimation which the Druids, like others, had for the oak, 
and the veneration they paid to the Misletoe> the All-heal which grew thereon, it has 
appeared a satisfactory orig^n for thcir name> and the Welsh bards of latcr days have on 
the tree-system, raised a very ingenious allegory. The Ictters dd^ having the sound of 
tb, form a common termination, so Derwydd^ is the trunk of an oak ; barddy from bar, 

* B«atiford. Tnms. of the Irish Academy, VoU IV. -whero the uliole \t aet to miuie. 



INTRODUCTION. ^XÌX 



the top, ìs ngnificant of the fuU grown branches, and Gvydd, from ov, raw, pure» indi- 
cates the sapUngs. Sir Samuel Meyrick gives less fanciful derivations — Der, superior ; 
vjdd, ÌDSiructor ; and o-wydd, subordinate instructor. In Whìter*s method of determining 
tbe affinìtj of words^ by the consonants as radices, we see the sume consonants runnìng 
thfoogh these words ; the tr, pervading a serìes of terms, indicates activity, indudtry, im- 
provement ; and dr or tr were connected with the mystical T, a Druidical and Pylhagorean 
sjmbol. The above Uborious and profound etymologist, alluding to the Gaèlic '*draonaich'* 
Bo vell illustnited by Coiremonadh,* as intimating a diligent cultivator, pronounces Druid 
to signìfj a teacher.t The appellation b undoubtedljr Celtic, orìginating with that peo- 
pie, aiid not imposed by Greeks or others. The sense in which it is stiU used is that of 
aa artiat, a leamed person, or vulgarly a magician, and it is the word in the Scrìpture 
trandatìon for the wise men or prìests. It is equally applied in Teutonic languages to 
deoote a dexterous individual or enchanter. 

Tbe word Bard has been pronounced insoluble. It is uncertmn whether the peculiar 
chant, called barditus, is the origin of the term, or its derìvative. Bardacbd in Gaèlic is 
poetrj and history, literally the bard's work ; barddae-th in Welsh is also bardism. 

The profession has given names to many localities, as Monadh-bhairdi ach na* m bard, 
Tulloch-bardiny &c., and respectable families may trace their orìgin to those distinguished 
poets. Tbere are many ancient charters in which different indivìduals are designated, 
le bard and le faarper ; ihe Bards, Bairds, MacBhairds, and Wards are their descendants ; 
is Ireland and Argyle are the Mac Faids» and Mac Faidzeans. Throughout the princi- 
pality are numerous names indicating the residences and haunts of the different branches, 
as Tre*r Beìrdd. the bard's viUages. Croes y Beirdd, the bard*s cross. Tre'r and Bod 
DrudaD, ihe yìlUgesy and the houses of the Druìds. Bod-Ovyr, the Ovyd*s dwelling, 
&c. &C. The Baile-bhairds in the Highlands and Harper*s lands in ihe low-oountry, are 
meniorials of the golden age of Celtic minstrelsy. 

A aketch of ifae personal appearance of ihe different characters» seems an appropriate 
acceaaory to a detail of their duties. Bodily imperfeciion being snfiicient for exclusion 
from the order, it gave an imposing specimen of the Gaulish race^ and thdr dignities 
were marked by suitable distinctions in dress. Their garments differed from others in 

ampìitade : they were '^ the wearers of long ròbes.*' The costume^ as may be supposed, 

> 

V3S of a peculiar form» calcuiated for the attraction of notice, as well as ihe becoming 
denotation of rank. The beard which the Celtic nations always shaved, the Druidic 
ofEctab wore long, and the hair of the head they cut close. The robes flowing to the 
heel ; whilsi those of the commonalty, and even of the nobles, fell pnly to ihe knee^ as 
saffidenily dìstinguished the superìority of ihe order, as the episcopal costume marks 
ihe saoerdoial degree. White, denoting purity and irutht was the appropriate colour of 
ihe dniid's robes. 

In Caihlava one of the poems translated by Dr Smith> is a picture of Sean'ear, a 
dmid, ihen a subject of persecuiion, but believed to possess supematural acquirements* 
and oonsulted as an oracle by those, who, like the Roman general, might be disposed to 

• Thooghts on the GmI, &€., by James Grant, Esq. t Etymologicon xnagnum. 



XXX INTRODUCTION. 



say, " I Bcorn thero, yet they awe me." Under the awful shade of his oak he finds him, 
leaning on his own trembling staff. His head of age stoops to the ground, his grey beard 
hangs down on his breast, and his dim eyes are fixed on the earth. But his soul is mized 
with the spirits of air, and his cOnverse is with ghosts. ' What seest thou of my lovo/ 
said Ronan, ' what seest thou of Sulmina ?*** The figure was that of a solitary and pre> 
scribed anchorite, who submitted to his evil destinji doubtless for his conscieDce* sake, 
like many fellow devotees. In the original, the descriptìon is singularly striking. 

"• An erìth-tlutice rì luiig f«m, 
Fur gheug dhoilleir dharaìch, 
Laii ogluidheachd : — a chroin aomadh, 
*S fheaaag aosda lios mu bhrollach. 
-air lar tha ihuil a deareadh 
Ach anam ann co'radh thaibhse/* 

The figurative and laconic rcply is very charactcrìstic. 

** Macan an fas cmaidh, 
Borca, thar cnan, na dean ; 
Shuilmhine ! 'b craaidh leam do glaodh, 
A ^taomadh ùr tiunn gun fhurtachd P'* 

In happier ages, the raiment was an object of careful attention among the Celtic peo- 
ple, with whom everj thing was precisely regulated ; even the colours of the robes were 
apportioned by invariable law. In Wales, the bards wore a dress of sky-blue, the emblem 
of peace and fidelity, and that of the Ovydd was a vivid green, the prevailing colour of 
verdant nature. The Awenydd, or disciple, showed in his vestment, as an escutcheon of 
pretence, the three colours, white, blue, and green. When offidating at religious oere- 
monies, the bard had a cowl attached to the cloak, like that worn by the Capuchin friars; 
it was called Barddgwccwll, and is the bardo*cuculIus of the Romans. The Druìdesses 
are descrìbed by Strabo, as arrayed in white garments, fastened with girdles aud brazen 
clasps. Among the Gaèl, a very remarkable difference prevailed with respect to the 
vesture. A varìety of colours was introduced, and the number which the gradations in 
society were permitted to display, was regulated by a prevailing rule. It was a striking 
mark of the estimation in which the bards were held, that they were allowed six colours, 
being two more than the nobility, and only one less than royalty itself, This was tbe 
well known law in Ireland, and there can be no doubt it was equally observed by the 
Gaèl of Albion. In Meyrìck*s splendid work on British Costume, coloured prints of the 
▼arious classes are given, among which we remark the two figures found near Autun, one 
i{ of which carries the "slat an drui' achd," or ensign of authority, and the other bears the 



I! 



I " cornan,*' or crescent, emblematic of the " cead rai re ;*' the first quarter of the moon.f 
The robe is fastened by a brooch on the lefi shòulder. 

Sumptuary laws were not forgotten in the Brehon code. In A. D. 192, as Irìsh 
Annals inform us, such enactments settled among other matters, the value of a bodKÌn 

* Gallic Ant. 335, from tho Dmid*8 appearance, it ii generally called " the long of tha grey man.** 
f Pliny tayi of tbo CeHs, * ante omnia sexta luna." 



INTIIODUCTION. 



XXXI 



of refioed siWer !br the king or a bard at thirtj heifers. The clothes of a poet and his 
rife cost three milch cows, and the rùment of an 011amh> and of an Anshruith, the next 
io ruik, fire cows. 

Some proof is found that the Cochal or upper garment which was evidentljr, from the 
iiaiie» of coarse texture» was frìnged and ornamented with needle-work.* The fuU dress 
is described as consisting of the Cathanas, cota or body covering, and the Trìuse^ the 
gatbered or girded up portion. 

Tbe sboes were wooden, and of a pentagonal forra,f and an Ollamh was entitled to wear 
the barred or cap of honour. Thus in all respects did the bardic order appear strikingly 
diferent fìrom others. On the extinction of druidism, it is probable that the peculiarity 
of costome was abandoned, the Christian missionaries naturally discouraging a distinction, 
vfaich waa calculated to prolong a reverence for the profcssors of a pagan creed. 

The coarse of bardic study was long and arduous. So rigid was the term of probation, 
that the education of a student in the science of druidism, was not completed in a shorter 
perìod than perhaps twenty years, during which time he was obliged to commit to mem- 
orj, a prodigious number of verses ; twenty thousand by the lowest computation, but 
Chambraj the Celtic professor at Parìs, says the number for those of the highest class 
was Dot less tban sixty thousand. 

In later ages* as we learn JVom Irish authorities, the timo occupied in acquiring the 
aeceasary bardic instruction was twelve years, three of which were devoted to each of 
the fonr prìncipal branches of poetry. Another writer gives them sixteen or twenty 
veart to complete their education, and he tells us he has " seen them where they kept 
scboolsy ten in some one chamber, grovelling upon straw, their books at their noses ;* 
aad althoogh their seminary was thus rude, those men were well grounded in the classics, 
and invoked the muses with great succe^s. The accommodation, it is presumed, was not 
in all cases so homely. We can scarcely suppose that the practice described by Martin, 
adopted by some in the Highlands to produce inspiration, was very usual. They would 
shat botb doors and windows, wrap their plaids about their hcads, and lic with their eyes 
closed, and a large stone on their bellies, for a whole day !( Poets are sometimes suffi- 
cìently eccentric 

If a yassal obtained permission from his lord to exercise a poetical or musical talent, he 
woald, according to his geniùs, obtain rank by the courtesy of Cambria, but no one, what- 
ever hia merìt might be, was classed among the bards, except he went through the regular 
carrÌGQlum. There were three individuals of no little celebrity otherwise, who were in 
this way linquafified : — the great kings Arthur and Cadwalon, and Rhyhawd ap 
Morgani. 

It ia much to be regretted, that the Scottish Gael adhered so faithfully to the druidic 
injanction, not to commit their knowledge to wrìting. Those of the sister island were 
haply less obstinate, and have preserved many of the Breith-neimhe or laws of their 
oative judges. Those which relate to the bards have been collected with praiseworthy 



BcaofoTd. 



t Dr Smith. 



X Deicrìption of the Westem Islos. 



rr'- 



xxxii 



INTIIODUCTION. 



care, and given to the world ; and although they are likely to show considerable innova- 
tion on the primitive institutions, upon tbe whole, we may believe the regulations in both 
countrics were not materially different. 

The order presented three prindpal classes, in which were several gradatìons, viz. : — 
The Ollamh re dan, graduate of song, or bard properly so called ; tho Seanachadhy or 
historian and genealogist ; and the Brehon, Breith, or judge« which last, in the eleventh 
century, was separated from the bardic establishment. 

The following were the gradations in the order of Fileas or bards, and the qualifica- 
tions required in each. 

The FochIucan» the youngest studenty was required to be able to repeat twenty poems, 
or historical tales. 

The Mac Fuirme was required to have forty tales, any of which he should be able to 
repeat when desired. 

The Dos was qualified by being perfect in fifly poems or stories. 

The Canaith» although a degree higher, was not obliged to learn more than the Doa. 

The Cli» whose duties are not given in the authority we havo consulted. 

The Anra, or Anshruith, had to commit to memory one hundred and seventy-five coni* 
positions on different subjects. 

Lastly, the Ollamh or Doctor, who was the bard, the others being noviciates. 11 e was 
required to possess a perfect knowledge of the four principal branches of poetry^ and be 
able to repeat three hundred and fifty pieces.* 

The Aois dana preceded even the Ollamh, and sat with the chiefs in the circle. Tliìs 
class, however, does not appear earlier than the seventeenth century. 

The Welsh had a division of bards no less coroplicated ; the department of each class 
being pointed out with tedious minuteness, a comparatively modern alteration.f With 
them therj were siz classes of bards, three being poets, and three musicians. 

The poetical bards were first, historical or antiquarian, who sometimes mized prophecy 
with their effusions. Their duty was to sing in praìse of virtue^to censure vice and 
immoralityi and it was specially permitted them to address the clergy and married ladies, 
upon fitting subjects and in becoming language. 

The second class, who were domestic bards, exhorted the people to a strict practice of 
the social virtuesi and celebrated thoae who were pattems to others fur thcir upright con- 
duct and patriotism. 

The third ordcr, who were denominated the Cleirwr Arwyddveirdd, or heraldic bards, 
with their other duties, were assigned the composition of poems on amusing and joculor 
subjects. 

After passing through the gradations of the Awen, or muse, the title of bard was con- 
ferred, and, retaining the ancient claim of superìority, the addition of 'Ynnys Frydain 
was always given. 



* Wolker. Several of these terms are of unoertain et]nnoIogy; anshruìth may be ixom an, good; snkb 
knowing. Ollav will strìke the scholar as resembling the Heb. Aluf, a prince. 

i* Borlose. 



INTRODUCTION. 



XXXlll 



The actÌTÌtj of Welsfa geuias led them to remodel and refiDe the bardic instttutions, 
vith tbe same care as they have cuUivated their hing'uage, so that in roodern timcs it 
aust exhibit a yery different aspect from vrhat it orìginally displayed. There were eight 
crden of muÀcians ; four of which only were admitted to be bards ; the Harper, Crwther, 
uid Singer, were regularly invested poets, the Pencerdd being their chief. The four 
i:ftnor ordera were, the l^per^ the Taborer, the Juggler, and the performers on the 
timble Crwtb with tbree strìngs ; the fee of these minstrels was a penny each,.and they 
vere to stand durìng their performance. 

Tbe Irish Oiriidigh, or musical order, was in like manner classifìed, taking their 
tp])elUtions from the instruments on which they performed, of which there were a con- 
^idcrable variety. The following enumeration is given. 

The Ollamh re ceol, or Doctor of music, presided over the band consisting of the 
Crutùnùgb who played on the cruit or fiddle. The Ciotaìrigh. The Tiomponaich, who 
plared on the horn ; and the CuiIIeanaCh. v^ 

These musiciana were of much consequence as a constituent portion of the Filcacht, 
uk) being good yocalists, afler the introduction of Chrìstianity, they added much to the 
etTect of tbe band of chorìsters for which many abbeys were famed in both islands. It 
Duy be observed, that aa the Welsh held the harp to be the indispensable instrument of 
t gtntleman, so we find many instances of bishops and abbots cxcelling in their skilful 
pUjiog. \Ve have a curìous intimation in the venerable Bede anent the harp; ho 
<iescrìbes an individual; who at an entertunment being unable to performon the instrument 
vkich was always handed round, slunk away ashamed of his deficiency. Want of a 
mosical taste was accounted an indication of a bad disposition. 

The decline and fall of an institution which existed so long, was so widely diffused, 
&Dd, tfter the cessation of its direct influence, left so deep an impression on the national 
cbaracter, is a aubject of much interest, and affords ample matter for reflection. Like all 
haman establishments, it is seen to advance from simplicity and usefulness, to refinement, 
coTTuption and decay. The epoch of Chrìstìanity was the commencement of druidic 
decadeoce; but with the pertinacity which animates the professors of proscrìbed opinions, 
the andent system was dung to for several subsequent centuries, and indeed where full 
cooversion was found impossible, the apostles and missionaries accepted the profession of 
the Chrìstian faith, with the retention of many of the established superstitions, wisely 
considering it better to accomplish thegreatend byjudicious conciliation of long-rivetted 
prejodices. When the Pagan priesthood was annihilated, the bardic branch, as an order 
of acknowledged utility, retained its place in Celtic society. Many who were touched 
vitb zealous fcrvour in the true religion, became clergymen, and were not tbe less pious, 
^ tbat they continued to exercise their poetic talents, aud solace themselves with the 
nelody of tbe harp.* So long were the Welsh in abandoning the institutes of druidism, 
^bat Prìnce Hwell, who died in 1171» invokes the Deity to protect his worship in the 
proves and cirdes. This is sufliciently curious; but it is stillmore so to find that a small 



^.fl 



A 



I 



Itt Walea, tb« bardie clergy toiDetiines aceompftnicd the ekanticg of the sen ice with the harp. 



XXXIV INTRODUCTION. 



soctety stìU exìBÌmg, allege that they are the descendants, and possess a knowledge of 
the ancient mysterìes of the druids» which has been transmitted purely, by a sucoession of 
the initiated, who could ezplain many of the mysterious triads, &&» were they at Ubertjr 
io dÌYuIge their knowledge/ 

The Highland traditions ar^ copious on the subject of the fall of the druidsy which, 
from the particulars related, was not a sacrifice to the cause of Christianity. The fre- 
quent wars in which the Scottish tribes were engagedi increased the poWer of the 
Feargubreith, while it lessened that of the druid, who had long been the arbiter of all 
transactiona. Treunmor, grandfather of Fin Mac Curohal, was appointed commander of 
the Caledonian forces by general election^ on which the druids sent Garmal Mac Taruo 
requiring the chief to lay down his office, with which order he had the fortìtude to refuse 
compjiance. On this a civil war immediately ensued» which after much bloodshed» endecl 
in the discomfiture of the druids, whose resistance was so obstinatcj that few survived 
the desperate contest. The bards, who it may be readily believed were prone to flatter 
the powerful^ and avenge real or imaginary wrongs by the sharpness of invectÌTe* being 
no longer under the salutary control of their superiors, the druids, became ezceedingly 
presumptuous, abusing their ample prìvileges, and drawing on themselves severe chastise- 
ment. The Irìsh legends detail the circumstances of their ezpulsion twice before the 
celebrated council of Drumceat, held in 580, where the whole order was doomcd to pro- 
scription for their oppressive ezactions, having gone so far as to demand the golden 
brooch which fastened the plaid or cloak of Aodh, the king of Ulster! The good 
Columba, ilie apostle of the Highlands, left his charge in the coUege of li, for the pur- 
pose of interposing his influence to avert the destruction of an order, which, under proper 
regulations, was so well suited to the genius of his countrymen, and he was successful in 
softening very materìally the severity of their sentence. The bards were on this occasioD 
reduced to the number of 200, one only being allowed to each of the provindal kings, 
and lord of a cantred, and he was enjoined for no cause to prostitute his talents in flatter- 
ing the vanity of the great, or covering vice by adulatory strains. He was to compose 
and sing to the glory of God, honour of the country, praise of heroes and females, and 
ezaltation of his patron and followers. The^e was evident necessity for restrìction ; the 
numbers having so greatly increased, that they were estimatcd at no less than one third of 
the population ! The propensity which those who were so highly favoured, and possessed 
such influence, had, like most others, to ezceed moderation^ required a check. Cupidity, 
it has been observed, is an inherent passion ; aud the possession of rauch, begets a desìre 
for more. The bards subjected themselves to much obloquy and dislike by their arro- 
gance and neglect of their proper duties, which eventually led to sundry curtailments ci 
their personal immunities. 

In Wales, they were not less inclined to abuse their privileges. Several regulatioitf 
had been passed previous to the tìme of Gruffudd ab Cynan^ who, much conoerned to 
find the bardic profession in disorder, held a congress of all who had any knowiedge of 

• Cambrian Mag^ 



INTRODUCTION. ^XXV 



'Jie science tfaroughout Wales and Ireland, wheo a great refoEmation was accorapUahed ; 
the three classes of poets» heralds^and musiciansrbeing then ìnstitated, whereas the oflSces 
vere fonnerly h^d b/ one individual, and they were- forbidden to demand the prince*s 
borse, hawk^ or greyhound, or any property from others above a reasonable value. 

There is a curious account of this notable conventioB given in an ancient MS. pre- 
$erved in the library of the Welsh schooU London, from which it appears there were four 
ehief jùdges who dedcTed, with thc approbation of the audience^ as to formmg the song, 
preserving it in memory, and performing it CDrrectly. The names of the fòur were Àlban 
a!) Cvnan, Rhydderch the bald> Mathoiwch the Gwythelian (Grael) and Àiav the songster. 
Mwrchan, Lord of Ireland, was umpire, and by his power confirmed the proceedTngs at 
Glen Achlacb.* The j'udicìous improvements iòtroduced at this time, were the means 
of restoring bardism to a sound and flourishing statc, which continued* until the dcath 
of Liewelyn the last prince in 11282. From the strictoess of these coercìve làws, it is 
erident the bards were a little unruly at times. If any one leff a party for which he 
bad been engaged, offered an insult to a fcmale, &c.> he was fined, imprisoned, and his 
ònniit fees fbr a proportionate tiine, were forfeited to the church. In fihe, although 
Edwardthe First actualfy carried a harper with him to the Holy Land, he subsequently 
eon&idered the bards a dangerous body ; and although they were retidned at the courts of 
bb saccessors, along with minstrels, whose proper occupation was originally that of his- 
torìaiw, yet the/ certainly gave at times great offence by their freedom and assumptìon : 
heDce such enactments were passed as one in 1315, to restrain them from resorting m 
nnieasonabre numbers to the houses of thegreat ; and another by Edward III., which 
provided that bards who perverted the imagination by romantic tales» and those who were 
tale-tellers, and seduced the lieges by false reports, should not be entertaìned in the man- 
sioos of the great, or harboured by the people. This is like the d^cree passed to repress 
the insatiable curiosity of the ancient Gauls, who were the greatest Inown encouragers of 
those who could amuse them with stories — compelling strangers to stop even on the high- 
^vs, aod entertain them with some recital, iii consequence of which they were misled 
by the mendacious tales to which their importunity gave so much encouragement. 

Loog afler the maintenance of a bard as a retainer in a Celtic establishment was con* 
fioed to these portions of the kingdom, their services continued in partial requisition 
eUewhere ; but from the advancing change in society, this negtected ctass, with difficulty 
oaìotained a degree of respectability, but were obliged to itinerate in considerable nom- 
^rs, &nd trust for their support to casual employment, by those who made their efforts to 
please a sobject of rude jest. The following no doubt ezcited a laugh at. the expenae of 
^e Gail : it is a curious allusion to their manners by a lowland poet^ 

^ Then crìed Mahoun for » hieland padxMQ, 
Sjn ran a feynd to fetch Makfadzean, 

Far noithwart in a nuke ;. 
Ba he tfae Goroaach had shont,. 
Eane men sb gatberìt him about, 
In hell grìt rowm they tuko : 

* AUut 1100. Tbe harp aitd st}'ìe of its music were on this occasion introduced (rom Ireland. 

e 



XKXVl 



INTRODUCTION. 



That tannagantB in tag and tatter, 
Fnll lottd in EatM begoad to clattar, 

An' rowp like ZBvìn rowk ; 
The deil sae deivit vaa wi ther yell, 
Hiat in the deipest pot of hell 

He Bmorìt them vri* imotik.*** 

In Sazonized England and Scotland, the bards and minstrels were denounced as idlers 
who lived on the useful and industrìous, levying their contrìbutions on an unwiUing peo> 
ple. In the reign of James II., 1449, an act was passed» whicb declared that ^'gif there 
be onie that makis them fìules, and are bairdes, thay be put in the kingis waird> or in his 
ìrons for thair trespasses, as lang as thay have onìe gudes of thair awin to live upon, that 
thair ears be neùled to tbe trone, or till ane uther tree> and thair eare cutted oÌF, and ban- 
ished the cuntrie.*' By a statute of Jas. YI.^ in 1579| those who were sangsters, tale- 
tellers, &c.> and not in the special service of Lords of Parliament or boroughs as their 
common minstrels, were to be scourged and bumt through the ear with a hot iron. 

When the court of the Scottish kingdom was Gaèlic, the ancient usages were closcly 
observed, and the class whose history is now under investigation, continucd» at least occa- 
sional services, for ages aflerwards. At coronations, a Highland bard attended ìn his her- 
aldic capacity^ to repeat a poem on the royal genealogy. His attendance at the enthrone- 
ment of Malcolm 1 1., 1056, and the oration then delivered, are recorded, and the same duty 
was performed to Àlezander III. , in 1249, when the poet, we are informed, was clad in a 
scarlet dress. Various notices are found in the Lord Treasurer*8 accounts, of the ser- 
vices of seanachies and minstrels at royal entertainments, an eztract from which will not 
be thought uninteresting. Blind Harry, the author of the metrical life of Sir William 
Wallace, sang hìs compositions to the king and nobìlity,t and received frequent gratuities. 
In 1490, and 1491, he was paid eighteen shillings. In the former year, *' Martin Clarc- 
Bchaw and ye toder Ersche Clareschaw, at ye kingis command,** were paid eighteen shil- 
lings, and shortly afterwards the same payment was made " till anc ersche harper.*' In 
1496 are these entrìes : — 

Àpril. Giffin to James Mytson, the harpar at the kingis cpmmand, ziii s. iiij d. 



ziu s. 

ìz s. 

vìi s. 

• • • • 

ZIUJ 6. 



June. To twa wemen that sang to the king, 
Àug. 1 . That same day giffin to the harpar with the ae hand, 
That samyn day, to a man tbat playit on the clarscha to the king, 
1503. Item to Pate Harper, clarscha, . • ... 

Itcm to Alezander Harper, Pate Harper, Patc Harper Clarscha, 

Hew Brabanar and the blind harper, barpcrìs, ilk ane, ziiij s. 

Item to Hog the tale-teller, .... ziiij s. 

Item to the Countes of Crawfurdìs harper, . • . ziiij s. 

In this year there were also sundry payments to miostrels: eìght of which were Englisbi 
and four Italian. In 1507, there was paid ziiij to the *' crukit vicar of Dumfrìese that 
sang to the king.'* 



• The Daunce. Ramsay^s Evergreen, I. p. 246. 



f Major, Lib. iv. 



INTRODUCTION. 



XXXTU 



In 1512, gevin tìll ane barde wife called Agnes Carkell, zlii s. 

Item, to O Donelis (IrlandoiaD) harpar quhilk past away with him, vii L. 
In the household book of the Countess of Mar, under the dates 1638 — 1642» we find : 

To ane blind ùnger, who sang the time of dinner, • xii a. 

To twa hieland singing women, • . . vi s. 

To ane woman cIar8hochai*» • • . . zii s. 

Tlie kipgs of Englandj with few ezceptions, continued to employ one or more WeUh 
birpers in the royal establishment. The marriage of Catherine, widow of Heury Y., 
«iih Sir Owen Tudor> a nobieman of Mona or Anglesea, from whom Henry VII. was 
^ic^nded, brought tbe bards into more notioe, and the title of the eldest son of tbe 
ru.^nÌDg monarch, ofiered a suffident reason for compliment to so worthy a ijortion of 
tU British subjects. When James YI. succeeded to the English throne» Henry, Prince 
of Walesy appointed one Jopes as hb bard. The author of the w^ork, whence so many 
ctirìous particulars of this class have been transcribedj Edward Jones of Henblas, was 
tht talented bard to the last of our prìnces who bore the title. 

Tbat the bardic institutìons have been so entirely neglected in tbe Highlands, is only 
to be aooounted for by the very different position of the two countries. Wales has been 
ù^r muiy centuries a province of England ; their wars of independence have long ceased, 
vui even internal dbsensions have for a great length of time been unknown. In peace 
ud tranquillity, the natives could therefore cultivate their poetry and music as an 
^reeable source of rational amusement, and if they continued to chant forth their 
aBci^nt martial lays, it was a pleasing solace to have reflection drawn to departed renown. 
ÀD indulgence in reminiscences of a state which no more can be reverted to, is some 
sli^bt aileviation of regret. 

Tbe Gaèlf on the contrary, who had ever to struggle for national independence, were 
between energetic resbtance of the common enemy ; the civil wars in which they were 
ÌDvolvedy and the clannish feuds which were fomented by designing foes, at last plunged 
ÌQto a state of sanguinary turmoil, which was but iU calculated for the fosterage of such a 
system as their happier brethren were permitted to cberish in peace. In these inau* 
spidoos circunistances, the soft and melting strains of tbe clarsach migbt be well suited 
for the enliyenment of theìr entertainments^ and as an accompaniment for the grateful 
^emes of love»and pastoral pursuits; but theutmoat fervour of the harper's efforts^ would 
^ to rouae the vengeful ardour of the Gaelic heroes. It was the piobaireachd^s shrill 
snmiiionsy thriUing in their ears the sad tale of their devastated glens, and their houselesa 
fnends, which gathered them for the war^ by notes which had oflen sounded to hard* 
^oed victory ; speaking in strains which made their blood boU with glowing emulationa 
u they marched to the foe, and which pealing to survivors of the battle-field in notes re- 
echoed by the frowning crags, drowning by its piercing tones, the loud wailings of the 
^reaved, and the woful shrieks of the despairing women^ called in a maddening voice 
for Bpeedy and unsparing retrìbution. 

The pipes supplanted the harp as the instrument for war among the Gaelic tribes. 
Tbe potency of bagpipe-music as a stimulus to herobm was acknowledged by the Irbh, 



XXX?lll INTRODUCTION. 



M'ho aiways used pipes in their warìike operations. '* As oflhers with the soand of truat- 
pets> so those 'with the sound of the pipes, are inspìred with ardour for the fight.** 
Derrick likewise alludes to its martial use, and in the representations of battles, we ol>- 
serve the pipers in a prominent position, but do not perceive e liarper. Tfae great pipe 
has survivedy an equally national instrument^ which is much 'better adapted for anr accom- 
paniment at the festive board. The exbilarating but loud-totrcd Piob is less suiied to 
appear in place òf the ' bard at the feast of Shells, who by his swcei-sountiing harp and 
Yocal melody, afibrded a double gratification. 

' These remarks are by uo means to be takcn as in disparagement of the prdessors of 
this admirable instrument, the sound of whicb strikes so surely a responding chord in a 
Scdtsman's heart. It is matter of delight to perceive its use so nobly upheld, -and its 
musrc plreservcd with so much patriotic zeal. The frequent ^' competitions" of performers 
in different parts of Scotland, present a becoming counterpartto the means so successfully 
pursued ifl'Wales and IreIand»for the preserviition o'f their poetry and music; and this 
ancient regulation, cspecially in the former country, is so peculiar, bearìng as it does on 
the subject^ thnt it cannot with any propriety be omitted. 

It appears that king Cadwaladdr, about 670, presided in a meettng assembled for tbe 
purpose of hearing the bards recite òld compositions and their own productions. Tbose 
meetings were calted Eisteddvodau, and werè Kke'the'Clera or circuits, held trienniaHy. 
Prince GruiSudd, jKho, with the approhation of his Ga'elic friends^ did so much for 
the repression di abuse and introduction of improvemefìt in poetry and music, laici 
down express 'TuIes for the guidauce of these meetings, regulating fhe mode of competi- 
tion> qudificat^on of candidates, &c., the chìef object being '" to extinguish Talsehood^ afid 
establish certainty in the relation of events,** tlie proper observance òf which cx(^1Ient 
practice seryed so well to per))etuate the true'history of transactions. Invention, or pro- 
pagation of.falsehood was declared puntshablie by imprisonment and fine, and the like penahy 
was exs^ted for mockery, derision, or undcservèd censure. Rhys ap Gruffudd, Prìnce of 
South WaleSy gave a magnificent enterCainment in the mannerv>f the country, to Ring 
Henryll., when a large assemblage ofbards attended, and receìveda coitfirmation of all 
their franchises. Similar meetings have been hcid at various times and places, some- 
times by royal summons; at others, underthe auspices of the nobility. Henry VIII. issucd 
a commission for one to be held at Caerwys in Flintshire, 1523, '* for the purpose of 
instituting order and government among the professors of poetry and music, and regulat- 
ing theìr srt and profession, according to the old statute of Gruffndd ap Cynan, Prince 
of Àberfraw.^* Qucen Elizabeth appornted anothcr to assembie at the same ()lTice in 
1568|and those who were not found worthy to hold so honourable a callingjwere charged 
to betake themselves to honest labour, on-pain of punishment as vagabonds. On tbc 2-2d 
September, 1792, *" a congress of the bards of the Isle of Britain," was held on Primrose 
hill in a suburb of'London, with the view-of •* recovering druidical roythology and bardic 
leaming."* Since then, the Cymrodorion socicty has given frequent Eisteddvods in the 

♦'Oetitlemah's Mag. LXII. 



INTRODUCTION. XXXIX 



Detropolis, snd they are held periodically tbroughout Wales. Tbe kindred people of 
Bu Bretagne have been desirous of a aimilar convention being held'therey and we have 
betrd flome Uterati of the Principality obaervey that a gatbering of bards on the same 
phnciple in lona, wheret in the days of persecutioq, tbe Cumraeg druids found refuge 
vith tfaebr Gaèlic brethren of the same order, would be a highly interesting and appro- 
prìate commemoration, and productive of much advantage to the bardic cause. Some 
<ie;;Tee of literarj character waa at first given to the competitions in pipe-music, wben 
prizes were awarded for poetic compositionsy and when the admirable Donchadh-Ban nan 
orain was adcnstomed to present tbe Comunn Gaèlach na b-Alba, with a complimentarj 
eflusio& in his happiest style. If the idea of the liberal-minded archdeacon Williams, 
rector of the Edinburgh Àcademy, and several other gentlemen of literary character and 
respectability, b ever matured, we shall have a g^and union of the three divisions stiU 
remaining unmixed in these realms — the Gaèl of both islands and the Cumri, " jointly and 
feverally,** engaged in the prosecution of Celtic literature, of which the bards were from 
uQsearcbable antiquity the only conservatora. 

The Irisb, less affected by those unpropitious drcumstances which operated on the 
Ui^hlanders, have retained the use of the harp and its appropriate melodies. 

They however had tbeir golden age of bardism, to which the iron naturally succeeded. 

Tbey escaped tbe visitation of Roman persecution; but from the time of Henry II., it 

was an object of solicitude with the invaders, to repress the order as seriously inimical to 

Eo^tish deaigns. Taking advantage of their privileges, tbey mized with the enemy and 

acted aa apies, while they excited their countrymen to unceasing opposìtion. In the sta- 

tates of Rilkenny, 1809, it was attempted to abolish the influence they possessed by 

Celtìc usage, but with little effect. In the IStb of Henry VI., 1434, it being found that 

Claruighours, Tympanours, Crowthores, Kerraghers,* Rymours, Skellaghe8,t Bardcs, 

tod others, contrary to that statute, were constantly passing between the armies, excr- 

dsing their ' minstrelsies' and other arts, and carrying all information to the Irish camp, 

oeans were taken in order to repress so dangerous a practice. Tbe mercetiary spirit 

vaa but in few cases sufficiently strong to extinguish the patriotic; yet if any of tbese bards 

voald officiate in the aame vocation on the Englisb side, be was taken under protection, 

uid Amply provided for. A precept occurs in the 49th, £d ward 1 1 1 ., 1 375, for the remunera* 

tion of Dowenald O Moghanc, a bard, who did great service to the English in this way.t 

Henry VIII. received with much satisfaction, 'a Breviate* of certain regulations for the 

good of the country, by Lord Finglasa, in which it is recommended, that no Irìsb min- 

BtreU, Rymers, Sbannagbes,§ nor Bards be " mesaengers to desire any goods of any man 

dwelling within the EngUsb pale, upon pain of forfeiture of all their goods, and their 

bodies to be imprisoned at the king*s will.*' |[ Their habits were no wise changed in the 

iucceeding reign. An act was passed in 1563, for reformation of the enormities which 

arose in Llmerick, Kerry and Cork, by certain idle men of lewd demeanour, called 

R^men, Bards and Carragbs, who, under pretence of their travail, carried intelligence 

* PUpan at cbna, gameiten. f Tellen of tales. t ^otul- Patentiam, 258, 94. 

§ Sheuttdiies. il Hairìs* edition of Wares' Hiberaia, 98. 



xV 



INTUODUCTION. 



between tbe malefactors ÌDbabìting tbese countries, ^o tfae great dettruction of true sub- 
jccta ; it was therefore ordered tbat none of tbese sects be suffered to traTail within these 
territorìes, against the statutes. *' And for tbat these Rymers do by their dittìes and 
rhymes to lords and gentlemen»ÌD commemoration and praiseof extorsion^rebelliony &c. &C.9 
encourage tbose lords and gentlemen rather to follow those vicet than to leave them, and 
that for making of such rbymes rewards are gi^en, &c., for abolishing so heinous an abuse, 
orders be taken, that none of them, (rom henceforth, do give any manner of reward for 
any such lewd rbymes^ and he that shall offend to pay to the Queen*s majesty, double the 
value of that he shall so pay, and the Rymer that shall make any such rhymea or ditties, 
shall make fine according to the discretiance of commissioners» and tbat proclamation 
be made accordingly." That a bard should vent his indignation on occasion of sucb a 
stigma, b not to be wondered at. The Hibernian warmth is natural : 

"^ When England would a land entbral, 
Sfae doomed the muses' Bons to £all, 
Lest Yirtue^s hand should itrìng tbo Ijre, 
And feed with song the patrìot^B fire. 
Lo ! Cambrìa'B bards her fury feel ; 
And Erin mouma the bloody tteel.** 

Tbe ' factions* which have continued to agitate the Irish peasantry so unhappily to ihe 
present day, had an injurious effect on the poetical character» thc bards becoming mer- 
ccnary and sycophantic foUowers of the great. The poet Spenser, who otherwise had a 
proper respect for the profession, gives a quaint and curious^ but on the whole we may 
believe, a just picture of the bards. 

" They were brought up idly/' hc says, "without awe of parents, without precepts of 
masters, and without fear of offence . . . for little reward or the share of a stolen cow, 
they wax most insolenti and half>mad with love of themselves. Às of a most notorious 
thief and wicked outlaw, which had lived all his lifetime by spoils and robberies, one of 
their bards will say that he was none of the idle milk-sops brought up by the fireside» but 
that most of his days he spent in arms and valiant enterpriscs ; that he did never eat his 
meat, before he had won it with his sword : that he lay not all night slugging in a cabin 
under his mantle ; but used commonly to keep otbers waking to defend their lives» and 
did light his candle at the flame of their houses to lead liim in the darkness; that the day 
was his night* and the night his day ; that his music was not the harp, nor lays of love, 
but the cries of pcople, the clashing of arms, and 'finally,' that he died, not bewailed of 
many, but making many wail when he dicd, that dearly bought bis deach." Such a song, 
he adds, might be purchased for 40 crowus.* 

Many who could not themselves compose» acted the rhapsodist, which Buchanan noticc'S 
as apractice in the Highlands also, and sang the poems of others as a profession. In fact, 
the bards in Ireland became a public annoyance* and frequent petltions wcre mude for 
their suppression. 

Most part were extremely profligatej and consequently poor, but some becamc affluent. 

* Yiew of the state of Irelond. 



~\ 



INTRODUCTION. 



Xli 



ind reaoiiiiced a professìon become dìsreputable.* A genaine bardic feeling animated 
Ricbard RoberU» a poor harper, who performed at a late Eisteddvod at Caernarvon, 
wbo^ on reoeiving fats fee, observed, " this monej has been of service for my wants, but it 
bas spoiled iny music, for I never play so well for hire, as from roy love of the art, and 
desire to please.'* 

Oral poelry, the only medium through which the Celtae preserved the memory of all 
transactioiis» was in no wise so feeble an instrument as a late Essayist considered it.t A 
poem of tbe bard Taliesen, who lived, anno 540, described the death of King Arthur, 
aiìd the place of his interment, which i)eing repeated before Henry II., about the year 
U&7,the kÌDg' ordered search to be made for his tomb in the churchyard of Glastonbury, 
and there it was found. A similar discovery was made by the recitation of the doan of 
Cath.Gabhra by an old harper, in which an account is given of the burial of Kiog Conan. 
The Irish academy, to verify the correctness of tho bardie record, had the spot excavated, 
vhen the grave waa found aa described in the song ! ^^ 

It is ttofortnnate that the Greeks and Romans did not consider the compositions of the 
Celts worthy of preservation. They may not indeed have been very important, except 
as relics of eztreme antiquity ; but the glimpses of ancient manners which they would 
bave afforded, and their coriosity as productions of ages so remote> render their loss 
matter of much regret. It is certain from the few intimations which are given on the 
sobject, that there were many in existence of very distant orìgin. Some of the Celt- 
iberìans asserted that they had poems, containing their laws and history, six thoosand 
jears old. So long a duration may well be doubted, but if it was only a moderate frac- 
tion of SDch a number, it would be coufessedly great, and there is no question, but that 
otber trìbes made equal clairos. The German poems, which formed their national annals, 
were ancient in the days of Tacitus, who flourbhed in the first century, and he mentions 
sooie composed in his own time ;t their remains were extant seven hundred years afler- 
varda. Ooe of the pursuits in whicli Charlemagne took great delight, was, searching for 
tbose decayiog relics of poetic antiquity and committing them to memory. It was a 
Eiisilar practioe with the great Alfred* There is one fragment which may be given 
ai the oldeftt epedmen of the bardic genius of an ancient Celt. Luernius, king of the 
ÀrTemi, was wont to court popularity by extraordinary muniiicence. A poet once 
arrìving long after the others, saluted the prince with a poem extolling his virtues and 
his benevolence, but lamented his misfortune in being too late to receive his bounty. The 
song procnred the giflt of a purse of gold, to the happy bard, who then chanted loudly, 
fisying that Luernius' chariot-wheels as- they roUed along, scattered wealth and blessings 
among tbe children of men.i 

AUhoogh not disposed to go beyond an era of probability in the belief of the allcged 
antiquity of many Brìtish remains, yet as the inhabitants were found by the Romans, in 
most parts which they explored, as far advanced in civilization as the Gauls, and were 



* In th« book of Fennoy is a collection of mercenary rhapsodies. Lawless. 

t The late John Anderaon, Esq., W.S. 

X One ni prmise of Arminins (Armin.) a celebrated cbief, is mentioned in tbo Annals^ 

§ Pceid<Hiias apnd Ritson. He flourìsbed about 30 years before Cbrist. 



V^ 



Xlii INTRODUCTION. 



much their superìors in bardic knowledge ; not io advert to the general suppositton that 
the fìtTned chief-druid Abarìs, who Tisited Greece clad in a tartan robe> must have been a 
Caledonian, and other points which would serve to show considerable civilization iu early 
times ; there seems good reason to admit that the Brìtons had also preserved historical 
poems which may kave reached a high antiquity. From certain dark and figurative verses, 
the early chroniclers probably drew their materìals^ which, incorporated in their works 
without suflSciently comprehending the meaning, led to erroneous constructions, and the 
fabulous narrations which mark the productions of the early writers. Gildas and Ncnnius 
or Neniaw, 550 and 608, who were bards, compiled their historìes from such authortties ; 
and the former deplores the destruction of many old recorda by the cnemy, and loss 
of others carried away by those who were drìven from the country by the inroads of the 
northem trìbes. Many Cumraèg MSS., were at one time in the Tower of London, 
either the spoils of war, or carricd there by Welsh captives, taken in the Sazon and 
Norman invasions. They are supposed to have bcen poetical ; but whatever they were, 
with a policy which subsequently actuated English monarchs with respect to the national 
songs and records of the sister kingdoms, they were committed to the flames. Owain 
Glendwr*8 rebellion^ 1400, led to the destruction of most of the remaining bardic com- 
poBÌtiona which had been committed to writìng ; WiIIiam of Salisbury says on his dcfeat, 
not one that could be found was saved I The Llyvr du o Caerfyrddyn, Blackbook of 
Caermarthen, is supposed to be the most ancient British manuscript in existence ; it con- 
tains the works of bards of the 6th century.* % 

Among the roore andent remains of bardic science are tnose of Merddin, or Merlìn the 
Caledonian, who flourìshed in 470. He was born at Caerwerthevin, ncar the forest of 
Celyddon, supposed to be Dunkeld, where he was protected by Gwenddolau ap Ceidio, 
with whom his mother, a nun, had sought refuge : having through accident killed faìs 
nephew in battle, he became subject to insanity, whence he was called the Wild, and 
his effusions were accounted prophetic. He received a tract of fertiie land from this 
prìnce, which he lost in the wars with Rhedderch, Ring of Strathclyde. A poem which 
he composed on this gift, praising it under the name of an orchard, is a fair specìmen of 
this bard*s abilities. The verses have an unequal nuniber of lines, but in each the fìnal 
syllables rhyme. A verse or two are thus translated :— 

AFALLENAU UYBDDlir. 



<« 



Sweet apple tree, growing in tbc lonely glade I fervent valour shall keep thee aecure 
from the stern lords of Rhydderch. Bare is thc ground about thee, trodden by mightv 
warriors ; their heroic forms strìke theìr foes with terror. * * * » Death relievcs all, 
why does he not visit me ? for aflcr Gwenddolau no prince honours me ; I am not 
soothed with diversion. I am no longer visited by the fair : yet ìn the battle of Arderydd, 
I wore the golden torques, though I am now despised by her who b fair as the snoM^ 
swan. 

" Sweet apple tree, loaded with the svveetest fruit, growing in the lonely wilda of the 

* Jones' poeiical relics of the W. bardi. 



INTRODUCTION. xliii 



Toods of Cel jddon I all seek tbee for the sake of thy produce, but in vain ; until Cad- 
welidr coines to the conference of \he ford of Rheon, and Conan advances to oppose the 
SixoDS in thdr career» &c.'** 

There are sooie pretty Bimiles here» and the Celtic character is impressed on the com- 
postiioD, bui how far short it comes of tho Gaèlic poems of antiquit/ 1 

Tbe Welsh haTÌng so seduloosly maintaìned the science in all its peculiaritiesy a refer- 
ence to their history could not with proprìety be avoided. From the kingdom of the 
Stratbclyde Briionsy through that of Cumbria, which eztended to the marches of North 
^Vales, the tribes appear to have for some time formed the link between the Cumrì and 
the Gaèl ; the intercourse therefore which appears to have subsisted between the two 
peopie in early ages, will justify a frequent allusion to those who at first thought migbt 
ippear quite disconnected with the Gaèlic barcU. 

Froo the b^nning of the 5th oentury there were numerous bards, the remains of 
vKose works are stili eztant. The antiquarìes of Wales enrol in their list the names 
of sereral who are assigned an antiquity so remote, that a dcgree of scepticism is ex- 
cited as to their ezbtence^ but the Irbh wrìters quite surpass them; for they lay claim to 
DatìoQsl poetry three thousand years old !t It is impossible, without a great stretch of 
credulity, to believe that any relic anterior to the Cliristian era has reached our times. 
Fingin and Fergus of the 2d centuryy and others, may be real personages, and the authors 
of poems ascribed to them ; without questioning the truth of the legends concerniog the 
roore SDcient personages^ it may be sufficient to say> that from the advent of our Saviour> 
dovDwsrdi, ihe numerous individuals distinguished in the science are recorded by the 
bardo-oonkbh chronides in precise detail. We find among those most noted in the 5th 
centoiy, Toma and Dubthach who is said to have written a poem in which the rìghts of 
the bards are enumerated. He subsequently became a convert to Chrìstianity, and in this 
da&s are to be ranked Feich> Cronan, CoIumcilIe> Atlamnan> Dallanj Scanchan, Angus, 
AmeigÌD, Stc These prìmitive Chrìstians, being of the privileged classy by the old insti- 
tutionsydid noi fidl to sei forth in a favourable light, the glorious state of ancient poetry> 
tkiiikÌDg it an enhancemcnt of the national honour, to show that Ireland was the cele- 
brated land of bards before ii acquired the more ezalted title of that of saints. The 
poverful exhoriations of St Patrick and his successors, induced numerous bards to betake 
tbemselves to ihe services of religiouy many acquiring dignities in the church, and con- 
Mo'erable celcbrìty. In 884, died Maolmhuradh — his contemporary Flann was accounted 
the Virgil of Ireland ; Donagh O Daly, Abbat of Boyle> who died in 1244, was called 
ibe Ovid. 

Wefind, from what is recorded*of the bardic system in Ireland, that like the Welsh, 
they had trÌMiial conventions, and the lomarba, or contests> were professional competi- 
^oni. The practtoe ia Ireland must be held to be the same as was observed by tbe Gaèl 

Bj the Orchard, Merddin perhaps means the asylom he found in Athol, Abhal or Adhul, which is 
Uieved bjmanj etymologists to acquire its nama £rom fnxitfulne» in abhlan, apple-trees. The poet thfse- 
^ "MSM to plaj on the J/^/anau, or apple-tree gavden. 
t Dr O^Cower. 



xlÌT INTRODUCTION. 



I 



of Scotland. The Munster bardic Sessions which were held so late as the begìnniug' of 
last century, were suppressed by penal statute.* Attempts have been made to restore in 
aome measure the ancient practice of the harp and Yocal me1ody» as a means of preserving 
the poetry and music so rapidljr on the decHne. A Mr Dungan ofiered four prizes 
of seven, ùye, three^ and two guineas to the best performers on the harp, in a meeting 
held at Granard, in 1781» at which eight or ten perforroers attended. hi 1792, a meeting 
of the harpers, as the descendants and representatives of the andent bards, was caned at 
Belfast, hy a number of gentlemen who raised funds for the pnrpose of reviving and per- 
petuating the old " music, poetrj, and oral traditions,'* at which ten harpers attended. 
.The Belfast Harp Sodety, for supportìng a profeasor andstudents, was established in 1807. 
An institution worthy of the descendants of the ancient Dalriadic Scots desenred a niore 
cztended ezistence: it only survived until 1813.t 

Retuming to the bards of Caledonia, to whose history this essay is more particolarly 
devoted, it must be confessed that they have not met with the ready chroniclers who 
have celebrated the others ; but they have left a more splendid raonument, in their own 
inimitable works. 

Who were the "bards of old,** whose pocms were alluded to by the renowned Ossian, 
or in what age did they exist ? The ezpression carries the mind back to a distant and 
indeterminate cra, and it proves that there were poems well known in his day* which were 
then reckoned ancient. "Thou.shalt endure, said the bard of aneient day$, after the 
moss of time shall grow in Temora ; afber the blast of years shall roar in Selma.** Fer- 
gus, Ullin, Orùn, Daol, were his conferaporaries, bnt we know not who was the author 
of the ** Tain bo, Cualgne,** a poem co-eval with the epoch of redemption. The Duan 
Albanach, repeated at the coronation 1056,wa8 formed from some similar record, of much 
higher antiquity. 

The era of Ossian is fixed by concurrìng opinion, formed from the evidence contained 
in the poems, in the third century. The compositions of several who lived in his own 
time, as well as the immediately succeeding ages, have come down to our own times ; 
owing their preservatìon to that peculiar beauty which characterìses the works which 
preceded the full establishment of Chrìstianity. Colleotions of the Sean-dana have been 
published under the general affiliation to those ancient bards ; but as it cannot in the case 
of several pieces be with certainty shown whether it was the ' voice of Cona,' which gave 
them being, or the others, the descrìptive appellation of Ossianic poetry seems an appro* 
prìate designation. At the same time it must be observed, that the judgment of the 
Highlanders may in general be relied on ; some of the anonymous poems given in tbe 
foUowing collection, although evidently formed by those who had not embraced Chrìstian* 
ity, and compositions of acknowledged merit, are nevertheless so far from the ne plut 
ultra of the acknowledged standard of ezcellence> that they are never ascribed to Ossian 

* Walker, yrho quotes memoin of Clan Ricard, 1727. See Hariim>n*g Irìsh minstielsj for a copioos 
liit of Bards and SeMUchiea and poetical eoclesiaitici. From the identifcy of langoage and similarìty of 
namea, our Irish neighboars ha^e laid daim to several barda, wbo ought assuredly to be placed in the 
Alhanic list 

f Dunting on Iiìsb mottc, 1840. 



— V- 



INTRODUCTION. xlv 



Mac Fhinii.* The authors of some of those ancìent compositions are. known, as of 
Mordubh and Collatb, but many others are anonymous, or of uncertain authorship. 

It will scaroely be eipected that the question of the authenticity of the poems of Ossian 
vhich so loog agitated the literary worldi shall bc resumed in the pages of this shori essay. 
Tne araple prools of the existence of those poems in the oral record of the unlettered 
Hì^hlanders, as well as in several MSS., long before MacPherson undertook the labour 
of oollecUng and translating them, obtained by the searchìng investigation of the High- 
Ii&d Sodety, and of individuals, have, we should think, settled the controversy to the satis- 
f^ion of ibe unprejudiced. The evidences which the poems were supposed to exhibit of 
their recent compoaition, as urged by Laing and others ignorant of the ianguage, have 
been happily overthrown by natives of the country who well understood the orìginals, while 
the correspoodence of the chronology of those compositions with the events in Scottbh 
l.ytoTj, ii an eztraordinary proof of their being the genuine production of antiquity. 

** The hisiory of the bards, is perhaps of all others the most eztraordinary," is the ex- 
presiion of an eminent writer on poetry and music ;t and another has said, that *' on the 
constniction of the old Celtic poetry we want much information.'*^ Since this wish was 
expresied, the subject has been treated by writers qualified by a competent knowledge of 
tbe language. The Triads, which form so curious a record, commemorate Tydain, who 
tirst made an order and regulation for the record of vocal song ; and it is l«d down that 
there are three reqnisites for a poetical genius — ^an eye that can see nature, a heart that 
caa fed it, and boldness that dares to foUow it. In Ireland, Ceanfaela (who flourished 
about 500,} we are told, wrote or revised what is called the " urucepht na jieagir," or 
roles for poets, a very useful work, since we find there were upwards of 100 kinds of 
poeiical construction. In 'Ànglia Sacra,* mention is made of a Scot who was acquainted 
with 100 different sorts of verse, with the modulation of words and syllables to music, 
to wfaich letters« figures, poetic feet, tone, and time, were nece8sary.§ 

The Triads are a sort of oracular stanzas, composed with much art in three lines. 
Tliis triplet form was not unknown to the Highlanders, but it was more pecuUarly Welsh, 
aad appears to be, as b' uniformly assertedy the favourite druidic style. It is generally 
termed Englyn Milwr, ihe warrior*s song, which points to its use as the " cerdd voliant 
prosnacfaadh,** or stimuiatìng address which animated the troops in war. It was in thìs 
measureydoabtless, that thè famed Unbeniaeth Prydain, or heroic poem called the Monarchy 
of Brìtain, was composed. This is now lost ; but it had a wonderful effect on the hearers, 
rcierrìng to the pristine glories of the Britons when they held the sovereignty of the 
bland. it was Eydeym, the golden-tongued, in the reign of Gruffudd, Prince of Aber- 
frAw 1258-82 who made an analysis of the metres of vocal song, *' to be as a record and 
a code.*'| Those who wish farther information respecting the Welsh bards will be amply 
gratified by consolting the elaborate works of Jones and Evans ; it may be sui&cient to 

* Tbere w«re othetB of the nune. Those poemi in vhich mattera relative to Christianity are introdtioed, 
vLich are ourent in Ireland, were in all probability Ùio eomposition of that Ossian, who beoune 8t 
Patrìck's dÌBCiple. 

t Dr Brown. t Pinkerton " the Goth." 

§ II. p. 2ia II Owen's Dictionao'. 



xlvi 



INTRODUCTION. 



1 1 



I ' 



ii 
II 



saj, that the three divisions of 'Engìyn, Cywydd, AwdU close, parallel and lyrìc metre, 
were divided into twenty-four, the last of which was " the masterpiece." 

Tbe poetical genius of the Highlanders has been often subject of remark. Pastoral 
occupations and an Alpine situation are congenial to it. Thc mountains of Bceotia were 
the favourite abode of the Muses, and the Arcadians, who were the Highlanders of Pelo* 
ponnesus, became famous in the most early ages for their poetry and music. The modes 
of Gaelic versiBcation are Tarious, but on a close examination are not so numeroas as at 
fìrst would appear ; it is evident, howeyer, that the ancient poets did not cramp their g-enius 
by adherence to any rule, although there was an attention to rhyme and cadence. In later 
times, the system was rendered intricate and complicated by a curious classification of the 
letters, in which the Irish particularly distingfuished themselves. The Gaèlic lang-ua^ ìs 
well adapted for poetry, but it cannot we think, ezcept in a few cases, be successfully 
scanned according to the rules of latinists, altbough this has been attempted.* 

In the scarce work of Mr Davies before referred to, this learned Gambrian— endeavour- 
ing to prore that the poems of Ossian, if allowed to be older than the days of our fathers^ 
are the productions of an age long posterior to their believed era — enters very particularìy 
into the systems of vcrsification, which his elaborate ' Celtic Rescarches* and intimate 
acquaintance with such roatters, enabled him to do with great critical acumen ; neTertheless 
most of his dicta may be very confidently repelled. ' Rhime,' he admits, ' was peculiarìy 
known to the Celtse/ and with alliteration it formed the true mark of antique oomposition ; 
with which observations we readily agree. He subsequenUy says that alliteration was a 
more recent invention than rhyme, and that rhyming verses are the nearest Tesèmblance 
to the style of versification used by tbe druids. The Welsh were ignorant of allemate 
rhymes or quatrains, tbeir poetry being usually of such a form as the following : 

Mor yw gwael gvreled, 
Cymwro cjnnired, 
Brethaa a brìthred, 
Brìthwyr ar gerdded. 

It is rather surprising that tbis people should not haTC this style of Tersification 
in their heroic pieces, for which Dryden recommends it as most suitcd, and in wbich 
style the Ossianic poems are generally composed. Mr Davies* object is to test the anti* 
quity of this poetry, but he does so by a comparison with the Irish system which he 
allows to be so full of art, and so fancìful, that it could not be of ancient orìgin, nor the 
manner ** of any Celtic tribe whatever !" 

The system, as Gaelic scholars know, is by a complex and arbitrary classification of 
the letters, and the strict application of the rule of ''caol rì caol, agus leathan ri leathany** 
sbort to short, and broad to broad. Mr Davies acknowledges that their table must ha^e 
been the work of time, and says, the oldest specìmen in which he found it in fuU force, 
was of the time of Queen Elizabeth: certainly the oldest Gaèlic poetry does not ezhiblt 
tbis feature. If ' both nations versifìed on the same prìnciple>' is there not some incon- 

♦ Dr Armativng ìn his cxcellcnt Dictionair, and Mt Munro in his GrRmmar, have rcdnced the bardic 
works to thÌB classical mode of testing tbeir merit. 



INTRODUCTION. ^^^" 



tistency in saying that the Highlanders were bungling copyists of the Irìsh ? The rough- 

nes3 of thìs charge is indeed a littlc smoothed down bjr the subsequent admission, that 

vhateTer they copied they much improvedy having, he confesses with unezpected candourt 

s ?enios for poetry I 
The war-soog of Goll he accounts a fair spedmen of the poetry of the age of Ossian. 

He takes it from an Irish version, and a short specimen wiU be quite suffident for a 

Gaèlic acholar to determine whether tlie Hibernian or Caledonian displays the finest 

§eniiist or bears tbe strongest marks of antiquity. 

" GoII mear mileata Looch gu Un ndealbhnaig 

Ceap na erodhachta Beim an rìchuraibb 

Laimh fbial azacbta Leomban luatbannacb 

Mian na mordbaaa A leonadb biodbbbaidb 

Mnr leim lanteinne Ton ag tream tuaigain 

Fraoch nacb bbfoarUiear Goll nan gnath iorguiL** &c. 

It ts within the range of our observations to consider our author^s opinions a little far- 
ther. He bringa forward many instances of what he terms defective rbyme, but it is 
eTÌdent, he waa not sufficiently master of his 8ubject» for he errs in supposìng that the 
final syllabìea ougbt to rhyme — it is the penult syllables which do so. He gives four lines 
wbich are certainly aa perfftt rhymes as could be produced. 

" Triatb na trom cbanna. 
Brìatbra bin mbala 
Mile mear dbanna 
Dligbtbeacb diongmbala.** 

Mr Davies dwells at considerable ìength on the sounds of the consonants and their 
coDibinationSr according to the Irish table ; but although he notices Shaw*s observation 
" that the Highland poets, following their ezample, had also a classification/* he does not 
let his readers know that the two difièred. The sound of ch» by the Irish is accounted 
rough ; by the Gaèl of AlbaUf it is deemed soft, sprightly, forcible, kc, His objections 
therefore to laoich, which he maintains should be laoigh to agree in character with faoin ; 
fithichy which ought to be the Irish fiaigh ; oigh, and seod, and other words which he 
asserts do not rhyme, are therefore groundless. He may have satisfied himself and becn 
able to persuade others, that the genuine Ossianic poetry is not a production of the 
Highlanders, because untii late years, they had neìther grammars nor dictionarìes ; but 
sarely it wili not be gravely maintained, that the gramniarian preceded the poet I In- 
genioua persons would endeavour to reduce to rule, and innovate upon, or improve the 
acÌLnowledged, although sometimes rather obscure laws of verse, but they no more formed 
those original laws than Shaw formed the language of which he first gave the ' Analysis.' 
The Irìsh poetical letter-table was not thought perfect until little more than 260 years 
ago. Mr Davies allows the very ancient rann on the Lia-faiI,or palladium of Scotland, to 
rbyroe very well, although hè suspects it to be Irish ; but in truth so much time should not 
have been given to the consideration of his objections to the authenticity of these poems, 
did not his defiance call for some reply,and the weight of so greatan authority require it; 



xlviii 



INTRODUCTION. 



the subject at the same time being bo appropriate to that in hand. Both nations versifìed 
on the same prìnciple^ and as few countries produce a Homer or an Ossian, it is not sur- 
prising that there should be contending claims for tbe honour of their birthplace. It 
no doubt astonishedvthe antiquaries of other countrìes, to find that such estraordinary 
compositions should be the production of " a people who had never boasted of theìr lìtcr- 
ary treasures^'* but our learned objector could not find many* ezcept among the hope- 
lcssly prejudiced, to bclieve that " the Scotch poems are the trivial songs of the ilHterate 
peasant in the reign of Geoige IH/' I To close these remarks, we are happj to insert 
Mr Davies* own opinion of the same poems, which doubtless was not hastily formed, 
being expressed in more elegant language than we could readily command, or becomingly 
use for ourselves. 

" The Fingal and Temora, upon subjects so interwoven with the feelings of the people, 
set this corner of tfae island far above poetic competition, not only with any Ceìtic trìbe, 
but we niay almost say with àny nation in Europe* What people now ezisting can boast 
of epic poems, so interesting^ so original, so replete with generous sentimenty and at the 
same time so nationally appropriate ? The man who believea himself descended from 
Fingal, from either of his heroes, or even from the nation which produced such characters, 
must be a degenerate wrètch indeed, if he can do otherwise than think nobly and act 
honourably."* l^ * 

Previous to displaying more'particularly the beauties of the Gaèlic bards, their system of 
versification requires to be more fully developed ; but it is a difficuU task to convey a clear 
idea of that which is so much *' sui generis," and constructed on principles in many cases 
at entire variance with the laws which govern in other languages. The variety of roeasure 
in Gaèlic poetry, is not more remarkable than its complication of rhythtn and cadence, 
of^en presenting a wild ezcellence, which to those unacquainted with the language, ap- 
pears to be a perfectly lawless arrangement of lines. Some of the early productions of 
untutored bards, and even portions of the Ossianic poetryv are in verse so irregular, as to 
present the aspect of disjointed prose. The natural flow of the passions is not restrained 
by attention to measure or adherence to rule, and events which produco strong mental 
agitation, are not likely to be commemoratcd, in soft, flowing and well adjusted lines. 
The ancient bards do not appear to have composed under any fized laws of versification, 
yet the wildest eflìisions were not without a certain rule ; their poems, although in 
blank verse, had a peculiar adjustment of cadence and feet^ easily discoverable to a prac- 
tical ear. 

Polymetra, or verses of diflerent measures, employed according to the poet*s taste or 
feeling, — a style, capable of being rendered eztremely eflective, is hcld to be the fìrst form 
of coroposition, and has becn frequently used by both the ancient and modern Gaèl. It 
was adopted by other nations, and successfully practised by the French and Spaniards 
— in England, it ìs first seen in the worka of Ben Johnson.t 

* Besides se^eral literal and venified tranalations in English, the Poems of Ofisian bave appe{.n:d in 
Latin, Italian, Spanish, Portuguese, French, German, Russian, Danisb, Swedish, &c. 
•f* Sco TnniBactiona of Irùih Academy. 



INTHODUCTION. xlil 



1 



Much of the Gaèlic poetry might be scanned; but a great deal of it cannot be properly 
«al«jected to this classical test by the most ìngenious; and yct a Celtic ear will tell that it 
i» good. We are of opinion that the rulcs for 8canning,b)r which Latin yerses are governed, 
are alien to the Gaèlict which certainly does not owe the art of poetìry to the Romans. 
Tbe eoncord does not alwajs depeud on the coincidence of final words; but rests on some 
nidical ▼owel in corresponding words, and these not terroinal alone> but recurring in 
seTeral places throughout the verse« which will be best understood from examples. 

Mair» cair; eacb, creach; gleann, beann, &c.i arequite perfect, but in fios, gion; làmh, 
bàs ; feidhy sleibh ; beul, speur, &c., the rhyme is in the corresponding vowels. In the 
same poenit especially if ancient* we frequently meet with good regular versification, 
auid pcntìoiis ÌD which there is no rhyme at all: inde^d in one piece, there are often various 
sorts of ▼erse. 

Rhyoniig lines* which are thought to be the nearest resemblance to the style of versi- 
ficatioo lued by the Druids, are common. 



u 



Bha geal-Iàmh ùr clàrsach thall ; 
Chunnaic mi a gonn-shuil mall 
Mar ghlan thaibhfl aa iomairt a* trìall 
Le cheilte an cearb nan dubh niall/* 

Tigkmora^ Duan IV. Vol. III. p. 62. 



Here is a specimen of alternate rhymes, which exemplifies their independence of the 
final consonants. The cadence ìn the middle of the line is also observable. 

** O ! m* anam faic an rìbhinn 5g, 
Fo Bgeith an daraich, rìgh nam flath, 
'S na lamh shneachd meÌBg a eìabhan 5ir, 
*8 a meaU-Bhoil chinin air òg a gràidh. 

^ Esan a* Reinn rì taobh *8 i balbh, 
Le crìdhe leum, *Ba snamh 'na chiol, 
An gaol bho shuil ga suil a falbh, 
Cuir stad air feidh nan sleibhtean m5r.*' 

Afianfi a Bhaird aotda, p. 1$. 

Heroic verae is osually of sevenj eigbt, nine, or more syllables. 

Latha do Phadruic na rahui 
Gun sailm air uigh ach ag 51 
Cluùdh e thigh Oisein 'ic Fhinn 
On san leis ba bhinn a glòir. 

Onan 



Again s — 



** Na h-e5ineanan boidheach a*B 5rdainail ponng. 
Stu mirceach nan srinneach a*9 firramach cèum.** 

MaclMcklan, 



Soine modes of versification are very singular, having a curious concord of vowe1s> 
wxthout alUteration, running through the whole, and occurring in diiFerent parts of the 
line?, forming compound rhymes : for example : 



l INTRODUCTION. 



Again : — 



** Sin fhuil bhan cuial* itr sin.xseab, 
San INHSOIKN a bha nan eùffn^ 
A dh* Chagadh dhùinn mar dhilib, 
Bhi RiooHAiL : bS sin am Faidìr,"* p. 1 30. 



** Is mor a ghreis a thug na SBOID 
*Sna SLOIOH a coimhead an euekian ; 
Ach ehlSon iad araon air an fhbaoch, 
*S fiiil CHRàObhach a ruith o* n crsiidkiaibh.* 

MorduiJL 



n 



Besides the regular rhymes, there is a sort of melodious cadence pervading the Terse» 
whxch of course is more or ìess beautiful according to the genius of tbe poet. The follow. 
ing aDonymous composition shows the harmonious adaptation of the language for versifi- 
cation ; it seems to flow with the greatest facilitj in the happiest ag^ement of rbythm 
and measure. It is usually sung to the fine old air of ' Johnny*8 grey breeks.' 

** A nighean donn na bwalle 
Gam bheU an gluasad fARusda, 
Gun tug mi gaol co btMzn duit, 
*Snach glnais e air an EABraeh lo ; 
lCheall tiiu mi le d* Bhùgradh ^ 

Le d* bhriodal a* le d* ehùine, 
Lòb thu mi mar fhibxai^ 
'S cha dùchas domh bhi fàLLain vaith.** 

Hcre is another specimen of a similar style :— 

Fhuair mi sgSula moch dieSdin 

Air laimh fhSuma bha gu creQchdaeh, 

'S leor a gheQrad anns An leùmsi 

Anal on trSud bha buagfaar. 

O Dhun (Hranach ur illail 

Nà*n trup meàra* s na*n iteud ieangai 

Na*n gleus glina ■' ceutach aeàlladh, i 

Btichdail iUaidh aiaibhreacfa. 

Mary MacLeod, better known as Nigiiewi Alastair ruadhy the daughtcr of red Atex- I 
ander, bad so fine a genius, that she appears to have stmdL qmì Muna new measures, 
Here are tvio specimens of a very plaintive cast. 

Righ ! gur muhuiach *thi mi, 
*8 mi gun mhire gun mhinran, 
AnnB an talla *m bu gnS le Mao-Leoid, 
Righ gur, &e. 

Taigfa mor macnasaefa, meigfaraeh, 
Nam macaibh *b nam miigfadean, 
Far 'm bu tartaraefa gleidhxaich nan eom, 
Tai^h mor, &c. 

Tfaa mo dfauilfl* ann an Di4, 
Gnir muimeaofa do thriill. 



INTROUUCTION. 



li 



Gu Dùn ud nan cUàr, 
Far bu duthchaa do* m thrìàth, 
Bhiodh gu fiughantach fiàll foirmeil, 
BHiodh ga^ &c. 

&« p. 30. 

The followiog Tarietjr is by the oelebrated John MacDonald, not lain Lom, but lain 
dM Mae lain *ic Ailein ; the Eigg bard. 

Si 80 *n aimair an dearbhar 

An targanach dhùinn, 
*S bnw meinmnach fir Alba 

Fon armaiUì air thùs ; 
Nuur dh* eireas gach treun-laoch 

Na* n eideadb ghlan ìir, 
Le run feiig agus gaiige 

Ge seìrbhia a chrùinb 

DoDchadh Ban, or Duncan Maclntyre, the boldneas and originalitjr of whose concep- 
tions, dothed in poetry of the most genuine excellence, unassisted by the slightest educa- 
tioD, haye obtained for him a comparison with Oflsìan himself^ offers many a beauty scattered 
profosely throughout hb numerous works. In that admirable poem called Beinn Dou- 
raìn, he has adapted the Terses to the piobaireacbd notes, commencing with the ùrlar, the 
grouodwork or air : the second part is the suibhali or quickening, arranged in a different 
meBsan, to which succeeds the crun-luatb^ swifter running musicy to which a suitablo 
Deasore ìs Ukewise adapted. • It is a curious effort, and his model seems to haTe been an 
older piece which acoompanied Moladh Mairi, the pnuse of Maiy, otherwise the Mac- 
Lachlan's saìute. 

His lioes are eztremelj mellifluous, and his composìtions show a great poetical versa- 
tilitj. Let us present a Terse of iàa Coirre-Cheathaich, scanned according to Dr Arm- 
strong. 

*S &* mhàdàinn | chsiStii gheSI, | &nn 3m dh5mh | dÙ8g&dh, 

'Alg bùn n& | Btùieè \ b è^n ntgridh | leam , 

A eheirc 12 | sgiùcSn | a gàbhìiil | tOch&in, 

*SSn oòUeSch | eittrtèil | ftg diìnttU | trom. 

An di^athftn | lùrdaU, | 's & ilbhld | chlttl ftige, 

A cùr n&n | smùtd dhfith | gfi lùthSr | binn ; 

An triitd sSm | brù dhe&ig j IS mòrftn iinaich, 

B2 oSUèir I tiìnntSch | bfi shtubhlSch | rann. 

Tfae measure is repeated at eTerjr second line. It will be observed, that there is an 
agreement in sound between the first syllable of the second and thìrd foot ; in the second 
and third lines, between the first syllable of the seoond, and the middle of the third foot. 

His beautiful song to Mairì bhàn òg, fair young Marj '* so often imitated, but never 
equalled," is another captÌTating beauty in the composition of 'Fair Duncan of the songs.' 

In the fourih book of Fingal ìa the war song, prosnachadh, or ezhortation, which the bard 
chanted to inspirit the renowned Gaul, when engagod in the heat of a desperate battle. 
^ expresttTe is the language^ and with such skill did the bard compose his address, that 
^ very sound echoes the sense; it could neTer, we apprchendi be mistakeny even by ond 



lii 



INTRODUCTION. 



totallj unacquatnted with Gaèlic, for a gentle pastoral. An English translation ia gÌTen, 
which Ì8 not so elegant as that'bjr MacPberson, but it ia more literal, and will, therefore, 
be considered more fair, i. e. if it were from this version he translated. 



X. 



I. 



A mhacain cheann, 

Nan cùmn nunn, 

Ard leoninach, Righ nan sleagh 



II. 



Lamh threun *8 gach càs ; 

Crìdhe àrd gun 8gà ; 

Ceann airm nan rìnn geur-goirt. 



XII. 

€(earr bìos gu hàs, 

Chin bhare iheol hàn, 

Bhi snàmh ma dbubh Inniatoir. 

!▼. 

Mar thaimeanacb bhail 

Do Uraille, a bioich ! 

Do ahuil mar chaoir ad cheann. 



T. 

Mar charaic cbruinn, 
Do ebridbe gon roinn ; 
Mar huair oidbcb* do Utnn. 



Offsprìng of cbkfi, 
Of snorting steeds, 
Higb boonding, King of Bpears ! 



II. 



Btrong band in everj trìal ; 

I'roud heart wiUiout dinaay, 

Chief of ibe boet of deadly, sbaip waapons. 



III. 



Slay down to deatb, 
Tbat no wblte-niled bark, 
May sail by dark Inistore. 



IV. 



Like tbe tbunder of deitmction,* 

Be tby itroke, O bero ! 

Tby daiting eye like the flaming bolt. 



V. 



As tbe firm rock, 

Unwaverìng be thy beart 

Ab the flame of nigbt be tby swonL 



VI. 

Cum tuas do sgta, 

Is crobbuidbe nial, 

Mar cbitb bbo reuU a bbàis. 



VI. 

Uplift thy sbield, 
Of tbe bue of blood, 
Poztentous star of death. 



vir. 



A mbacan ceann, 
Nan cùzsan stann, 
Sgrìoa naimbde sios gu T.r. 



Vir. 

Oflsprìng of tbc èhiefs, 

Of snorting steeds, 

Cut down tbe foe to eartb. 



In the poem entitled ConDyt is preserved an incantation or invocation to Loda the 
Scandinavian deity, which seems to partake of the stern character of northern poetry, and 
haa but a very slìght approximation to rhyme in the final syllables. 

Cbeò na Lanna 

Aom nan cara ; 

'S buair an cadal, 

Cbruth Loda nan leìr-chreacb. 

Sgap do dbealan ; 

Lnaisg an talamb ; 

Buail an anam ; 

*S na mùreadb ni beb dbiubh. 



Qr. of Ba'il? 



t SmitVs Gallie Antiqtzitiee. 



— - — l' 



INTROUUCTION. 



liit 



Tbe Ooaa Albanach is on a subject vrtiich did Dot admit of any copious introductìon 
of the graces of poetiy; a portìon of it will nerertheleas be thought curious> as ezhibiting 
a prodnctioii of tbe middle age, pre8uming> that the bard who repeated it in 1056 was the 
wihor, ia Gaelic of an orthogiaphy now rather obsolete. There are 27 Yerses, of which 
the foliowiiig are the first and last, 

A eolcba Alban oìle, , 

A shluagh feta folt bhuidhe, 

Cia cend gbabbail an eol duibh, 

Ro gbabhiister Alban bhroigh. "" 

Da Righ for chaogad, cluine, 
Go mac Donncba dieach niire, 
Do ehiol Erìc ardgloin a noir, 
Gfaabhsad Albain, a eolaigh.* 

Ooe of the most curìous alliterative poems is that composed by Lachlan mòr Mac 
Mhuireachy bard to MacDonald of thc Isles, to animate his troops at the battle of Har- 
law, fought 141 1« The bard gives a part for every letter of the alphabet^ and each con- 
taÌBs the most felicitous collectìon of epithets under the respcctive letter. Towards the 
€Qd,the strict alliteration is abandoned> and the piece concludes as usual in heroic poems, 
vìth the openìn^ lines, which call on the children of Conn, " of the hundred battles/' to 
behave with becoming hardihood in thc day of strife.t À portion wiU be found, p. 62. 

Another seleciion from " the voice of Cona/' will exemplify the freedom with which 
tbe ancient barda versified, presenting events in the most impressive language, without 
restraÌDÌng the flow of thc muse for the mere sake of making the lincs * clink/ as Burns 
vookl saj. 

Mar cheud gaoth an daraig Mhoirbheinn, 

Mar cheud sruth o thorr nan aonach, 

Mar neoil a' euradh ga dubblaibh, 

Mar chuan mor air traigh a* taomadh, 

Cho leathean, beucach, dorcha, borb, 

Thachair laoich fo cholg air Lena. 

Bha gaiim an t-sluaigh air cruacb nam beann^ 

Mar thorrunn an oidhch* nan sian, 

*N xmt bhrÌBeas nial Chona nan gleann 

*S mile taibhs* a* sgreadadh gn diaa 

Air gaoith, fhaoin, fhiar nan caxn, 

Ghluais an Righ na* neart gu luath, 

Mar ihannas Threinmhoir, fuath gun bhaigh, 

'N uair thig e* n crom-osag nan stuadh 

Gu Morbheinn, tir sinns^re a ghraidh. 



* Renmi Hib. scriptoies veteres. 

t The iatm, beretofore Muir of Harlaw, ia on the north side of the rìver Urìe, about 17 English miles 
inm Abflvdeoi. It is in the Ghirìach or rough distrìct, whence the battle is called by the Higblanders, 
ndi garitteà. On the field of conflict were to be seen the sepulchral caims of the slain — MacLean, M^Intosh, 
&c, bvt tha indvstrìons utilitarìan now raises his crops on the soil which enwraps the undistinguished re- 
saÙB of tìie gallant warrìors, who fell in that well-contested field. 



liv 



INTRODUCTION. 



Here ìn »oine parts the final syllables rbyme extremely well ; in others, tbere appcars 
no sQcb agreement. The 5tb and 1 1 th Imes prore how truly Mr MacLean speaks in bis 
*• History of the Celtic Language/* when be sajs it is tbc voice of nature, — ^an echo, re- 
flection^ or Tocal painting, so to speak, of passion and action. Celtic Tersification is 
indeed one of the most Tcnerable remains of European literature, and its eorrespondence 
with the Hebrew style indicates the most remote antiquity. 

This eztract is truly one of the bardic beauties, but no translation can do it justicc. 
MacPherson was certainly deeply imbued with the sptrìt which animatcd those wbo cora- 
posed the poems he rendercd into Englisb, and altbough not always strìctly literal, tbey 
are undoubtedly the most happy attempts to conTcy in one language the feelings dlaplajcd 
in anotber. Hc thus translates the passage. 

" Às a hundred winds on MorTen ; as tbe streams of a bundred hills ; as douds fl/ 
Buccessìve OTer heaTen ; as the dark ocean assails the sborc of the dcsert : so roaring, so 
vast, so tcrrible, the armies mixed on Lena's echoing hcath. The groan of the people 
spread OTer thc hills : it was like the thunder of night, when the clouds burst on CkMia> 
and a thousand ghosts shriek at once on the bollow wind. Fingal rusbed on in liis 
strengtbi terrìble as tbe spirìt of Trcunmor, when in a whirlwìnd he comes to Morvcn. to 
see thc cbildren of his pride."* 

How much has tho Celtic poet bere made of a simple battle — wbat strìking accessorìes 
be bas introduced, and what grandeur of simile he bas employed, to impart a conccption 
of tbe fiercest of figbts in wbicb his hcro appears so conspicuously I In '* revoWÌDg a 
slender stock of ideas/' bow admirably be has bere aTaiIed himself of bis scanty imagery! 

It would ccrtainly be impossible to preserTe in any translation, the natÌTC simplicity, 
force and beauty of Gaèlic poetry. To tbose acquainted witb tbe language, the represen- 
tations are bighly grapbic and often sublime; but tho feeling and felicity of descrìption 
could not be clotbed in an Englisb dress without lamentable deterìoration. Could Mac- 
Donald*s lorram for instance be translated so as to carry all its force of expression with 
it? Language is used to conTcy ideas and express action and fecling. In a prìmitÌTo 
tongue it does so empbatically to a natural mind : when society becomes artificial, langoage 
undergoes a similar cbange. It is to be regretted, that to the English reader, tbe beautiea 
in tbis work will be almost unknown, ezcept from the instances snbmitted in this introdoc* 
tìon, and tbey are merely sufiicient to couTcy a general idea of the peculiar merit of Celtic 
poetry. Tbe language is no doubt happily adapted for metrical composition^ but the 
people possess a poetical genius. in no inconsiderable degree difiused tbrongbout tbc conh> 
munity ; for it is a fact that numerous bards were perfectly iUiterate ; some of tbe swectest 
being ignorant of tbe À B C. Duncan Maclntyre is a oelebrated instance, and a long 



* A tmiBlator msy lose the spirìt and sense of an author if too metaphrastìc : we thall however be for^ 
given for making a few remarks on the above, presuming it wai the orìginal from which tlie tnuulation\ru 
made. The oaJcs of Morren are forgotten in the first line ; Borb is more correctly^2%!e — dorcha, darìxning 
is omitted. The gainn was not a groan or cry of affrìght, but the baÌiU^shout of defiance. For the * hollow 
wind,* the llth line would be more literally * on the idle^ eddying trìnd of tlic eaim.'' It is curìons to find 
sinns're, anceslors^ instead of progeny ! These uniraportant criticisms can never defeerìorate from the just 
fame of MacPherson, and are by no means penned in a spirìt of detracUon« 



INTRODUCTION. 



1t 



"1 



li»t of othen who ìweà in comparative obscuritjr coold be given, many of thcm in the 
h'jmblest walks of life. The feeling which anìmated these plebcian composers was recip- 
rocated by the taste of their countrymen, and many a popular song is the work of 
ob>cure or anknown peasants and seafaring men. Such are Fhir a bhata, Air mo ìrun 
^al ò^, and numerons others. Tlie Rebellions, particularly that conducted by Tearlach 
oz Stioart, 1745» ìnspired many an individual of both sezes with poetic fervour, who nerery 
before or after, felt the same irresistìble impulse to invoke the muse. 

Tbe Gaèlic poetry and music are usually of a melancholy cast, and this has been attri« 

buted to the atrabilious temperament of a depressed pcople. Such a character is surcly 

misuitable to a people who have been characterìzed as hìgh-spirited, proud and pugnacious. 

Yet the tender and affecting poems of the ancient bards, and the titles of popular airs, 

havc been considered as satisfactory proofs of the justice of the assertion.* The unhappy 

tiLoatioa ef Ossian will fully account for the plaintivè character of most of his pieces, 

Int, admitting that the muses are most frequently invoked in seasons of trouble and ad- 

versity, and that in general the poems are of that gloomy and sorrowful cast, it wili 

shoir uodoubtedly a keenness of sensibility towards affliction, yet it will not follow that 

tlie Highlanders are naturally a querulous, dejected peoplc. Poems, commcmorative of 

c^Iamity and distress^ took stronger hold on the memory, and more powerfully excited the 

feelings than those of an opposite character, according well with a gravc and refloctive 

race. Dr Beattie speaks thus on the sabject : '' The Highlands are a picturesque, but 

ia general a melancholy country. Long tracts of mountain desert, covered with dark heath, 

and often obscured by misty weather ; narrow valleys thinly inhabited and bounded by 

precipices, resounding with the fall of torrents ; a soil so rugged, and climate so dreary, as 

in Dany parts to admit neìther the amusements of pasturage* nor the labours of agricul- 

ture ; the mournful dashing of waves along the friths and lakes that intersect the country ; 

the portentoas noises which every change of the wind, and every increase or diminution 

of the waters, is apt to raise in a lonely region, full of echoes and rocks and caverns ; the 

grotesque and ghastly appearance of such a landscape by the light of the moon ; objects 

like tbese difiìise a gloom over the fancy, which may be compatible enough with occa- 

lional and social merriment, but cannot fail to tincture the thoughts of a nalive in the 

hoor of silenoe and solitude. What then would it be reasonable to ^expect from tbe fan- 

cifol trìbe, from the musicians and poets of such a region ? strains expressive of joy, tran- 

quilKty, or the softer passions ? No : thcir style must have been better suited to their 

circomstances ; and so we find in fact, that their music is. The wildest irregularity ap- 

pears in its composition ; the expression is warlike and melancholy, and approaches evcn 

tothetcrriblc." 

No doobt there is much truth in this, but it wìll not account for a similar character in 
tbe compositìons of the Irisb, whose country is comparatively champaign, and who are 
MesBed with a genial climate and fruitful soil. Whence also the plaintive and tendcr 
nelo<fics of the low country and southern counties of Scotland? Both people were im- 

• Daoney — Ancient ScoUÌBb Alelodies ; a curìous and valoable work. 



Ivi 



INTKODUCTION. 



bued with the same feelings — they used the same morical scale to poetry constructed on 
the same principle. 

The preyalence of poems wbich detail the calamides of war, deathfl of heroes, dii- 
appointments of lovers, ravages of storms, disasters at sea, 8cc., with melodies saitable to 
such lamentable subjectsy shows, that tragic events leave a deep and enduring impression ; 
while convivialy faumorous and satiric effusions, are usually forgotten with the persons or 
incidents from which they arose.* The bards sought not to avoid the melancboly vein — 
tbey rather gave waj to tbe feeling, and in this mood, many of their best productions 
were ezecuted. " Pleasant b the joy of grief I it is like tbe shower of sprìng wben it 
softens the branch of the oak, and the young leaf lifts its green head." Tbat mind must 
be little susoeptible of the softer feelings of human nature> which does not sympathize 
with the poet in the recital of a moving tale of wo. The sensitive bards are represented 
as at times bedewing the harp-strings with their tears, while repeating the sad story which 
the stemer chiefs could not listen to unmoved. À bard of Wales, about 1450, describes 
a similar effect. 

*^ The baxper blest wìtb lofly moM, 
His baip in brìnj flood imbraes.** 

*' Cease the lightly trembling sound. The joy of grìef belongs to Ossian, amid fais 
dark*brown years. Green thom of the hill of ghosts that shakest thy faead to nigbtly 
winds ; I hear no sound in tbee ; Is there no spirit*8 windy skirt now rastling in tby 
leaves ? Often are the steps of the dead in the dark-eddying blasts ; when (he moon, a 
dun shield from the east is rolled along the sky.^f BeautifuUy does the bard again ex- 
press himself. '* I am alone at Lutha. My voice is like the last sound of the windf 
when it forsakes the woods. But Ossian shall not be long alone. Hc sees the mist tbat 
shall receive his ghost — he beholds the cloud tliat shall form his robe, when he appears 
on his hills. The sons of feeble men shall behold me, and admire the stature of the chiefs 
of old ; they shall creep to their caves.**^^ The closing portion of the aged bard*s wish is 
of a similar cast. See page 15. 

The generous sentiments which animated the Caledonian heroes, are worthy of tbe 
brightcst age of cbivalry. 

^^FniI mo namb cb» d* iar&s rÌAmh 
Nun bu mbiami leis trìall aa sitb." 

" The blood of my foe I never sought if he cbose to depart in peace.*' 
Female beauty was a very congenial subject for bardic eulogium. The berrìes of tbe 
mountain-ash afforded a simile for tbe complexion of health, and snow, or the Canacfa, the 
white, flossy down of a plant which grows in moors and marshy ground» with tho plu* 
mage of tfae Swan> for tfae fiùraess of the skin. 

* It most ttrike a Btudent in the poetiy of tbe Higblanden, as remarkable, tbat it exbibits much more 
to indicate tbe ttate ef bunters, tban of sbepberda or agrieultarisfak 

t Tighmora, 404. t Berratkofi. 



INTRODUCTION. 



Ivii 



** Ba ghile biaa da cftniich sleibhte, 
No ur-sneachd air bharra gheuga/** 

^ The star of Gormluba was fair. White were the rows wlthio her lips, and like tho 
down of ihe mounttdn under her ncw robè was her skin. Circle on circle formed her fair- 
est neck. Like hills beneath their soft snowy £eece8> rose her two breasts of love. The 
nelod/ of music was in her Toice. The rose beside ber lip was not red ; nor white be- 
lide her hand, the foam of streams. Maid of Gormluba, who can describe thy beauty 1 
Thy eyebrows, mild and narrowj were of a darkish hue ; thy cheeks were like the rcd 
berry of the mountain-ash. Around them were scattered the blossoming flowers on the 
bough of the spring. The yellow hair of Givadona was like the gilded top of a moun- 
UÌD, when golden clouds k>ok down upon its green head after the sun has retired. Her 
ejes were brìght as sunbeams ; and altogether perfect was the form of the fair. Heroes 
behdd and blessed her.** 

What a poetical picture of a vessel in a gale does Àlesander MacDonald, in his Pros- 
nachadh Fairge or stimulus to a BiorIin*s crew, give us : the imagined bellowing and roaring 
of the monsters of the deep> whose brains were scattered oo every wave by the prow, the 
boat beiog damaged in the furìous collìsion ! &a.y evìnce a truly imagìnative genius. 

The old bards called Echo, <* the son of the rock'* — Maclntyre's "ghost of sound/' is 
mttch nore poetical. 

There is fortunately less necessity for eztending the number of ezamples> inasmuch as 
the btidic *' beauties** are so liberally spread before the reader in the succeeding pages ; 
yet before donng our eztracts, it wìll not be accounted a digression> to give a short spe- 
ciioen from the compositions of the Sister-kingdom. * The Songs of Deardra>* are held 
by the Irìsh to be of equal, if not greater antiquity than those of Selma. As the poetry 
of a kindred people^ it is similar in character ; but those who are conversant with the sub- 
ject of ancient Gaèlic versification and its peculiar idioms, wiU be able to say whether it 
carrìes the mark of so remote an era as is daimed for it. 



I. 



II. 



Soiaidh Boir go h Albain naim, 
Faith maith radharc cnan is gleann, 
¥èx% clann Uisneaeh a seilg, 
Aobhinn fngfae oa leizg a mbeann. 



larla nuùthe Albann ag ol, 
Is clann Uisneach dar coir cion, 
Dingean thiama Dhun na Ttreoin, 
Gu thig Naoise pog gan fhios, &c 



" Farewell for ever, fair coasts of Albion, your bays and vales shall no more delight 

* 

me. There oti I sat upon the hill, with Usno*s sons, and viewed the chase below. 
Tbe chiels of Albion met at the banquet. The valiant sons of Usno were there, and 
Naesa gave a kiss in secret to the fair daughter of the chief of Duntroon. He sent her a 
bind from the hill, and a young fawn running beside it. Retuming from the hosts of 
Invemessy he visited her by the way. My heart was filled with jealousy when I 



Bas Airt 'ie Ardair. Smith*8 Antiquities, 360. 



Iviii 



INTaODUCTION. 



hcard the nevrs. I took my boat and rushed upon the sea, regardless whether I shouM 
Kve or die," &c.» This is the ' Clan Uisneachan' of the Highlanders. 

A few passages, too, from Cumraeg poets, wiU serve for comparison with their brother- 
bards among the Gaèl. David ap Guilym, who is called the Welsh Ovid, flourished about 
1370. His Ode to the Sun is a feeble eÌTort.compared with that of Ossian^ and is Icsi 
striking than those by Milton or Thomson. The allusions are commonplace, as * ruler of 
thesky,* ' ornament of summer,' * looking on themanly race of Cambrians/ &c., David ap 
Edmwnt, about 1450, composed a Monody on Sion £os, a bard who was executed for man- 
slaughter. The poet makes good use of the epithet Eos, nightingale, which was given 
for his mellifluous strains, and he sorely laments that the unfortunate man was iiot tfied 
by the impartial laws of Howcl the Good, which would have found the act justifiable. 
" A man," says David, '* punished foran act in his own defence ! Let misfortune fall on 
such as fail therein — of evils the lesser the better. Is the soul of the slaìn made happier, 
or his ghost appeased by life for life as an atonement p * * * Neìtber the passions 
of man, nor the virtue of angels was unmoved by the melody of his harp, which whirled 
the soul upon wings of ecstasy. • * • What have I said ? they deprived him of lifo: 
he has life — their verdict only changed the scene of mortality for that of immortality. 
Their wilful judgment will have no effect in that court of equity, which is held at tbe 
gates of heaven. He now sings before the throne of mercy with an ineorruptible harp." 
icc. It seems the weight of John the Nightingale ki gold was offered for his ransom, 
but the days were long gone, when the law would be satisfied with an eric of any amount 
fbr such a crime. 

Sion Tudor, who lived about 15S0, is the author of an elegy on the death of twenty 
poets and musicians who dcparted this life in his own time. He names each individual 
with varied terms of praise and regret. The expressions are peculiarly bardic, and approxi- 
mare to those of a rouch older generation. " It was God's pleasure," he observes, ** to 
send for these roen to hold a feast with him in heaven; may their souls enjoy the eelestial 
mansion 1 Peace to their shades; their like wili never more bc seen. They are gooe to 
their heavenly abode ; let us hasten to folIow.*'t 

There is a decidedly Celtic and pleasing Tcin in these compositions, but there is not 
wild grandeur and elevated sentiment, that originality of conception and nervous ezpres- 
sion, which characterize the works of the Gaelic bards. 

The Celtic poems were framed by the bard to suit the melody of the harp, the instru- 
ment sacred to the order ; and to its music they were sung, — a music simple and natural, 
which long preceded the artificial and complicated. The peculiarity of the Scottish scale is 
well known as the enharmonic, consi^ting of six notes in the key of C, with C D £ G A 
C, corresponding to the black keys in a piano. Defective as this scale may appear to bc, 
it is admirably suited to express the passions in the effective tones of nature,the harmcny 
of which is felt long previous to the adoption of scientitìc rules, and it strengthens our 
arguments for the unity of the ancient inhabitants of Scotland, that the melodics of tke 



* Nalson, Introduction to the Irìsh language— 1808. Another verBÌon ÌB given by GiUìes. 
f Jones. One o£ those commemocated, ia David ap Hyvrell Giigor. 



INTRODUCTION. 



lix 



hijh aod low coantry are inTariably formed on tbe same 8cale» and possess the saroe char- 
act«r. Tbe lar^er barp was strang with wire» and was the clarsacb of tbe Gael^ the 
loser brìog tbe cruii. 

Cambrensifl descrìbes the Irìsh performances on this Celtic instrament in terms of great 
pnìse; and» had he Tbited North Britaini he would bave had no reasou to speak other- 
viM of tbe Scottish harping. 

*' Tbe attention of this people to musical instruments* I find worthy of commendation ; 
Che was a bard himself,) in which theìr skill is beyond all comparison superior to any 
ladcMi I have ever seen/' &c. And he then describes the music as being > quicky 
not slow aod solemn as that of Brìtaini yet at the same time sweet and pleasing. 
Giraid entertsdned a strong dislike to the Irìsb, which adds to the value of his favourable 
teàtìinonj. Major, the Scottish historiauj who was rather willing to underrate his 
** upthroogh" countrjmen, in speaking of the musical acquirements of James L, says, in 
perfbnning on tbe harp^ he ezcelled the Hibemians or Highlanders, who were the best 
of all playera on it.* Roderìck Morrison» better known as Rorìe dàll, being blind, was 
the last profetsional barper in the Highlands. He lived about 140 years ag0| was of a 
respectable family, and well educated, tbree brothers being clergymen.f 

Tbe Ossiaoic dass of poetryis usuallysung or chantèd in a kind of recitativc,executcd 
vìth the grarìty due to such revered compositions. An old Highlander considered it 
becoming to take off bis bonnet when reciting them, and the term laoidh, bymny by 
vhicb many are distinguisbed, indicates the veneration with which they were regarded. 
The Higblanders were accustomed to sing at all their employmentsy and it was an ezcel- 
lent stimolosy serving also to relieve the irksomeness of labour. Those Highlanders of 
Greeoe, tbe Arcadians, were remarkable for a similar practicet and it is thus very ration- 
ally sccoonted for by an ancient hìstorìan, wbose observations are strikingly applicable to 
the Gael. " Singing is useful to all men, but truly necessary to the Arcadii, who undergo 
^eat hardsbips ; for as the country is rugged^ their seasons inclement, and their pastoral 
life hard, they bave only this way of rendering nature mild and bearable ; therefore they 
traÌQ up their children from their very infancy> until they are at least thirty years of age^ 
to iing bynms in bonour of gods and^hcroes. It is no disgrace to them to be unacquainted 
lith otb^ sdences, but to be ignorant of music is a great reproacb, &c."$ We have a 
▼ery carious account of the vocal attainments of the people by Giraldus, from which it 
appears they understood counterpointl '* In the northem parts of Brìtain, tiie inhabitants 

* Book YL Hibenii«iiflca aut sylveftres Scotos. The Bylvestriftn Scota vrere the CeorDaech a cboile, the 
UighUaden of tke wooda, a term formerly applied to tbese active warrion. Hardiman, a compiler of Iriah 
poctrj who delÌTera himaelf vrith aufficient confidence on mattera extremely doabtfol, aaya, ^ Ireland gave 
iu nuinc to Bcothmd P with eqnal jnatice the aaaertion may be made in the exact reverae, but would it 
FTDTe tbe faet ? Speaking of ihe harp mentioned in the ancient poem vrbich had paaaed through ao many 
1 ^^ ; ^ thia,^ aaya Mr H., like eveiy otber reaearch connected with tbe nativea of the Highlanda, leada 
to their Izìah orìgin.** If any diacovery vrere made to prove tbia notion, it vroold aave aothora frora fiiiing 
tH«r [oges with mneh nnmeaning obaervation, and gronndleaa and illiberal eonceit If vre thoogbt the 
utHtity of faeting in Mr Daviea unbeeoming, bovr could vre bave grappled with 0*KeiUy, whoae work on 
tLr aune lore snbject, dbplaya ao tranacendent a ibare of national prejndice ! 
t iiee Gonn^a able work on tbe uae of tbe barp in the Highlaada. 

X Polybiua IV. 



Ix 



INTRODUCTION. 



!i 



use, in smgiugf less yarìeìy than the Welsb. They sing in two parts, one murmurlng in 
the bass, the other warbling in the treble. Neither of the two nations acquired this by 
wrt, but by long habit which has made it familiar and national, and it is now unusual to 
hear a simple and single melody well sung, and what is more wonderful, their childreii 
from infancy sing in the same manner 1" 

There is nothing more remarkable in the Gaelic mode of singing, than the repetitìons 
of a Terse, one or two lines, or somctimes a part of one in chorus^ which adds much to the 
effecty and is a great means of diffusing a knowledge of songs, since by repcatedly joining 
in them, the whole mtist soon be impressed on the memory. These tunes or Luinigs are 
simple and touching, and the effect in a harvest-field is particularly pleasing. The per- 
son who sings leaves the chorus to the othersy who all join, the leader taking up each 
sttcceeding verse. 

The lorrams or boat-songs are tbose hj which seafarìng men likewise alleviated 
the labour of rowing and managing the vessely keeping time by the motion of the oars, 
and relievÌDg the singer bj carrying out the chorus. When at home, and at social enter- 
tainmentsy the whole company join hands or modulate time bj plaids and haDdkerchiefi 
passed from one to another. ÀII these songs were formed for the harp or the voice 
alone — there could be no vocal accompaniment to the bagpipe. 

There is a very curious method of singing peculiar to the Welsh. It is called PeniIIion, 
and consists in adapting verses to thc harper's tunes while performing, without any pre- 
TÌous knowledge of the order in which they wiU follow, and it is thus performedy as ve 
aave observed at a bardic Eisteddvod. A harper is brought forward,and around him are 
seated several persons who are the Penill singers. He commences playing, when ooe of 
the party joins him by a song — the harper presently changes the tune ; the otber as 
promptly alters his versci and when he chooses to stop, another takes up the ain &Q<I ^ 
it goes round. But the true penillion is the extemporary production of a verse or verses 
to the tunci and it is remarkable that this improvisitorial feat is frequently accomprisbed 
with astonbhing success, by persons quite illiterate. Many of those ' poetical blossoms* 
display greai command of language and constderable genius.* 

Afler ihe period when Ossiani Oriin, Ullin, Fergus, Focar, Douthal, and other uo- 
known bHrds flourishèd^ which reaches to the union of the Pictbh and Scottish kingdoms, 
there seems to have been for a long time few poets of anj note. About the end of tbe 13th 

* Walttr in DÌBswt. da Bardis, givM a eoaplet vrhich h% pronouncM grand. 

* Tan a dwr yn ymwmw, 
Yw*r tanuuui dreigisa draw/ 

The roaring thundor, dreadful in its ir«, 
Is water warring with aerial fire. 

Many of thess epigtBmmatie ■tanzas are preeerved. The following on a ailkwonn ìb cnrioas u U\H 
formed without a eonsonant. 

0*i wiw wy i weu e a, aia weuau 

O'i wyau y wcoa ; 

£ weua ei wè aia, 

A'i, weuao yw ienau ia ! 

I pcrith by my art ; dig my own grove; I iipin my thrcad of Hfe ; my death I weare I 



INTRODUCTION. Ixì 



ceotarf , a reTÌval took place ; andj since then, numerous bards of acknowledged ezcellence 
have from tiroe to time appearcd, besidea tfaose of lesser note nrhose songs were of too 
lùcal tnd drcttmscribed a range for general popularity. Had any compositions of suffi- 
dent worth been produced in this dark interval in the history of Highland bardismy they 
Tould no doubt have been handed down, like those of older date. 

In this essayy to illustrate that distinguished order in Celtic societyy the bards — the 
fTstem under which they so long flourbhed, beneficially ezerting their accorded powen & 
picttne has been given, rather of that which formerly ezisted, than what couid have been 
Titnessed in manj by-gone generations. It was among tbe Gael, that thc prìmitive 
QiDners and usages were preserved, when elsewhere they were suppressed or amalga- 
mated with those of the conquerors. Under pretence of abolishing a mischievous super- 
stition, the Emperors prohibited the practice of druidism ; but although the ' Romans 
carried their gods as far as they did their eagle, they were not able to eztend the one or 
tbe other over the mountains of Caledonia.' Little, however, it has been seen, is to be 
foond here or elsewhere conceming this religious belief. Most of the historians, who 
allade to druidism, flourìshed when tfae phenomenon had nearly disappeared, and ' all that 
tbey bave done, aerves only to ezcite our curiosity witfaout satisfying it, and to make us 
regret the want of a history, which seems to have been replete with instruction and 
entertaÌDment.' 

If tbe age of bardism, in its prìmary sense, is gone» it is satisfactory to preserve a 
memorìal of what it was, and evidence of its present state. In the following pages are 
the flowers and blossoms of Gaèlic poetry, culled with carefui discrìmination, and without 
tbe encumbrance of redundant stems and foliage. 

The piper is now held in the same esteem as the harper of old, and his perforroance is 
a noble substitute for the softer strains of the clarsach ; but would not a bard in his multi- 
farìotts office, combining poet, historìan, genealogist, &c., be a useful and becoming per- 
wnage in the traìn of a chief ? At a Highland banquet about flfly yeàrs ago, a call was 
nade for the bards to be brought to the upper end of tfae room. " The bards are cztinct, 
observed Mac Nicail of Scoirebreac. '* No," quickly rcjoined Alastur buidh Mac Ivor, 
'*but those who patronised them are gone T 



II 



AN CLAR-INNSIDH. 



PVTHAL. 



TAOMI OUIUBAO 
1 



FONHOB, 

Corauif ■ • • ■ • 

AM BA&D A08DA. 
Vraan a NUinl Aotda. • • • . 

DOVHHVLL MAOFRIUNIILAIDH 5AN DAIT. 
A 



HAIM HXOHBAIC ALA8DAIB RUAIDH. 



Foaim u t^mb. .... 
Ona do dh* laia, Mae Shir Tdnnod Mbic.LeoÌd, 
Aa TaUa ^ bu gbia 1« llae.Lco(d, 
CaBludoMtaae.Lraid, .... 
)httiiraiin de dh*flMar iie Cqmrakfa, 
Mvbhnmi dodh* laln Oarbh Mm *lllo.Chalum 
CuBho MUe.Uold, .... 



AaCròaaB, 



14 



17 

„^ 

83 
S4 
84 
86 
86 
87 
88 
30 



Ulff LOH. 



S7 
38 
30 
41 
48 
43 
45 
47 
48 



lf«tiMCei|aeh 

A* Bbcaa leaatfefa an itdp dhuinn, . 

Oru do ShSol Ddghall. . 

Aa Cina Mabach, .... 

laiba Inbhir.Lbehaidh, . 

Lalha Tboaka.Phttball, 

L^ Alrde RMuiaiefa, . 

Oraa^ Bìgfa Ullleam agua Bannrigh Mairi. 

Ad loaam Ohanteb,do bhaU 8ir Scamala, 

Kaibhraan do Shir Seumaa Ma6.DÒ0BhnttÌll, 

Xtithiaan do dh' Alaadair Ùabh GhUnne.Garaldh, 40 

Cuoiba MboaCrolaeb 50 

CanbadoSbirDhmhnttllShlMbhte. . 51 

AK CIAHAlf MABACH. 

B^nma Cadal air F^aoch, 

I'tibb.raoa do Sfalr Seamaa MaC'Dhomhnuiil, 

DIO&HRAIL inC-A-BHB1UTHAI5N. 

Ormdo 4b* Alaadair Mac ChoIIa, . 



53 



8ILI8 NIOHRAN MHIC-RAONAILU 

TAOM DinLLKAO 

Marbhrann atr Bàa a Flr, ... 56 

Marbhrann do dh* Alaadalr Dubh OhlÌnQe.Garaidh, 50 
Tha ml a*m* Chadal, na dùiagaldh mi. . 60 

NIALL MAC-MHUIBICH. 



Oran do Mbae Mble.Ailein, . 
Marbhrann Mhlc *Ic.Allein, 
Seanachaa Sloinnidh na Plobe Bho thùi^ 

lAIN DUBH MAC lAIN *I0-AILB1N. 

Oran do Mhac.Mhle.AÌlein, . 
Marbhrann do Mbae Mhic. Ailein, . 
Marbhrann do Shlr lain Mac 'lUealn, . 
Oran nam Fineachan Gàaach, 
Croa.Dhanaehd Fhir nan Druimnf an, . 

AN T-A08DANA MAC-MHATHAIN. 

Oran do*n larla Thuathach, . 



65 
66 
67 



60 
70 
7« 

74 



75 



MaKbh.rann do dh* Alaadahr Dubb OhUnne.Oaraidh, 76 
AN T-A08DANA MAC *ILLBAN. 



Matbhrann do Shir Lachuinn Mae.fìbiUcan, 
Oran do Lachunn Mor MecGhiUean, 

LACHUNN MAC THEABLAICH. 

Latha aiubhal Slèlbhe, 
Oran do Nlfbean Fhir Oheamball, 
Sgian Dubh an Sprogain Chaim, 
Curam Nam Banntraiehean, . 

AN CLAB8AIB DALL. 

A Cbiad Di.loaÌn De*n Raidhe. 
Oran do dh' laln Breae Mac.Lcold, 
Creach na Cladaln, . . . . 

Oran MÒr MhicLeold, . 
Cumha do dh.Fhear Thalaflfair, 

AM PIOBAIRE DALL. 



77 
70 



81 
8d 
83 
64 



87 
80 
01 
08 
US 



Beannaehadh Baird do Shir Alaadair Mac.ChoÌnnÌch, 06 

Dàn Comh.Fhurtachd, . . . . 06 

5(t , Curoha Choìr'.an.£asain, . . . • W 



Ixiv 



CLAIMNNSlDXi. 



àlasdàxb MAC MHàIOHSTIB alasdaib. 

TAOBH.I>t1LLBAO 

MoIadhairant.teanaChànaÌnOluleUch, . ,105 

Uoladh Uòralg 106 

Oran an uSamhraidh, . . .110 

Oran a Oheamhraldh, • . . . 111 

Oran nam Fineachan Gilclach, . . .113 

Oran alr Prionnia Tearlach, . 1 15 

Oran Rloghall a Bhotall, . .110 

Allt.an.Uiùcair, 117 

Oran Luaighe no Fùcaidh, .180 

Smeòrach Chloinn.Raonuili, ... 121 

Oran do Phrlonnaa Tearlach, . ISS 

Oran eile do Phrionnia Tearlach, 184 

Fallte na Uar.thir ]8ft 

lorram Cuain, . . . . / 186 

A Bhanarach Donn, .187 

Oran eadar Prlonnia TcArlaeh agua na GàJHI, . 188 

Am Breacan Uallach .189 

Tearlach Blac Sheumaii, . . . . ISl 

Mo Bhobug an Dràm, ISI 

Marbhrann do PheaU Calaman, 138 

Moladh a ChaIm.beuUich Dhuibh, . .133 

Moladh an Leogbainn, .... VM 

Beanoachadh Lulnge, . .136 



lAXN MAC-CODRUll. 

Smeòraeh Chlann.DombnnlII, 
Caraid agua namhaid an Ul«ge-Rheatha, 
DUmoladh Plob* DhÒmhnuUl Bhàln 
A*Chomb.Stn, .... 
Oran do Shlr Seumaa MacDhomhnulIl, 
Marbhrann do Shir Seumas, 
Moladh Chlaon.DòmhnulIl, . 
Oran do*n T^aaaich, 
Orannab.AoÌie, . 



XACHUIIN MAC-LVOID. 

Holadh do Choileach Smeeralch, 

Moladh Eaa Mor.thir, . 

Moladh Coille Chroif, 

An Taiabean, .... 



0ILLEA8PUI0 NA aOTAIO. 

Marbhrann do dh* laln Ruadh Plobalr, 
Alwirigh lain Ruaidb, 
Oran Cnaidell do'n Olla Leòdach, 
Banato ChiotUI Odhalr, 

DUOHALT. BOCHAKIIAN. 

latha* Bhreltheanaia, 

An Claigeann, . 

Am Bruadair, ... 

An Geamhradh, 



DAIBHIDH MAO-RALAIR. 

Laoldh MlilcEalair, 

BOB DONN. 

Oran do Phrionnaa Tearlach * 
Oran nan Caaagan Dubha, 
licaball NicAoidh, 
Plobaireachd Bean Aoldh, 
Rann ab* Long Rusplunn, 



TAOM. 



U» 
146 
148 
IfiO 
151 
1S3 
IS5 
156 
157 



190 
160 

ini 

161 



163 
164 
1A5 
166 



170 
175 
178 
170 



181 



Ì90 
180 
191 
108 
193 I 



Oran'nan Suiriditoach, . 

Am Braadalr, 

An Duine Sanntaich agua an Saoghal, 

Oran do*n Olla Moiriiton, 

Marbhrann do dhithla Mhlntftcaran, 

Marbhrann do Mhalgftir Murchadh 

Cumha do'n Dulne Cbeudna, . 

Oran a Gheamhraidh, . 

*S trom leam an àiridh, 

An ribhinn àluinn èibhinn òg, . 

Oran eile do'n* mbaighdebi Cheudna, 

Brlogala Mhic Ruairidb, . 

Oran air sean Fhleaagach, ftc, 

Oran nan Urelsichean beaga, 

Oran na Clral<te Blge, . 

Oran a ghamha thocbraldb, 

Am Boc Olaa, . . . • 

Oran a ghllle mhath Rualdh, • 

Oran Fhaolain, 

Tunii Dhalbhi do dh* Areamh, . 

Oran an ainm dithia nlghean, 

Marbhrann laln Ohr£, 

Marbhraim UiUeim Mhuttlear an Ceard, 

5Iarbhrann do thriuir Sheann Fhleaagach, 

Marbhrann do dh' lain Mac Eachunn, 

Maibhrann Eoghainn, . . 

Rainn an da BhArd, 

DONNACHADH BAN. 

Òran do BhUr na h.Faglalae Brice, 

Oran do *n Mhuag, 

Moladh Beinn.dòrain, . . 

ColreCheathalcb, 

Oran NicCoiaeam, . 

Oran aeacharan Setlg, 

Cead Delreannach nam Beann, 

Cumha CholrewCheathalch, 

Oran Oaoil, 

An Nighean Donn òg, 

Mahri Bhan bg, 

Oran do Leanabb Altrom, 

Oran do'n t.aeann Fhreiceadan GhiSlach, 

Oran Ohlinn.Urchaidh, . 

Moladh Dhun.ddeann, 

OranDùtcha, 

Oran do dh* larla Bhrald.AIbano, 

lain Caimbeul a* Bhanca, . 

Cumhadb larla Bhrald.Albann, 

Cumha' Chailein Ghlinn-lubhair, 

Oran an tiWmraidh, . 

Oran na Briogaa, 

Oran do'n Eldeadh Ohiclaefa, 

Oran a BhoUil, 

Oran a' Bhnuindal, 

Alaadair nan SHòp, 

Nlghean Dubh Ralneach, •' 

Rann Gearradh.Ann, . 

Oran Lualdh, 

Aoir an Uilelr, . 

A(rir Anna, . . . 

Aoir Uiadean Phlobalr', 

Aoir lain Fbaochaig, 

Rann I^nnanachd, 

Marbb.rann do Chù, 

Rann Co.dhanaldh, . , 

Marbhrann an Ughdalr dha flein, 



DUItXBlC 

. 183 

19« 
. 1») 

196 
. 197 

198 
. SQO 

800 
. 801 

. 803 
804 

. 805 
306 

. 807 
807 

. 81« 

. 8119 
810 

. 810 
811 

. 8Ii 
818 
813 
814 

. 813 



819 
9» 

881 

ta 

827 
887 
82S 
8» 

890 
831 

8!U 
833 
837 
837 
838 
239 
840 
848 
843 
845 
847 
8)8 
849 
8M 
8» 
851 
831 
858 
853 
854 
855 
8f« 
898 

Ì28 



CLAR-INNSIDH. 



Ixv 



TKAR SKATH-MHAISIDH. 

TAQBB.DinLLBia 

Cdahft dodb'Eobhoo MacPheanon , S80 

CoaBnD in oi<ipe> b h— th a, ... £81 

AttauiiljhàB. 863 

A Bbsigti Lafcfadaim, .... 269 

lAllC KUADH SmTBHART. 



Ijtha Chiiaodair, . . . . 

OnacOedolathaChiiilodair, . 
CiM^h laln Rmklh, 
CQfltha do Bhaintigbeania Mhlcan.Tbiaich, 

oonnrsACH MAOCHOimficH. 



265 
26« 



269 



Holadh aa Liitaite, 271 

AaFeilePreaaach, .... 272 

Xnmnd Mhdladi Mhln, .273 

AaTcDhaNi, 274 

DrtUhdr nan CaDcvgan, .274 



UILLBAHROS. 

Om do Mbaicaa nan Oreiimach, 

Ona ta t&mhraidh, 

Qnai tit gaol na luòighe do Cliailean, 

Xabfamn do Pbrioaiiaa TìBarlaeh, . 

Maao an ìgnaieh Gbiaich, 

lIìuBoah.dÌgeOàaich. 

Ona air aiaeadh an fbearuinn, Ac 

PeBprLoafai, .... 

Mabdh a Bhitad alr a tblr ftin, . 

Oraa • rinacadh amn an Dttn.Sideann, 

Vo lùa aa Caflin, . 

Melidh an Ui«ge.Bheatha, . 

U^BaBiacfaa, 

Mobdh na h.òighe GAelich, . 

AnLadieDnbh, . 

Caahadb a' Bhaixd air fOB a Leannain, 

CttKhatUBGraobh, 

CiilMdinhiIlfedh.nan.dln, ; 

BraihaicheaD Ohlinne-Braon, . 

OnaÙiBhaidh, 

Om Cttmhaidh eUe, 

AILSAH DALLi 

Ona do Mbac 'IcAlaadair, 
On&donaClobairoenGallda, . 
Onn Leaniiaiiaciida 
Doaaag do'n Uiiie.Bheatha, 
Onado*nMhiig, 
SMdnefa Ch]ohia.DOgbaUI, 
TndBuia.an.taigheilter, . 
E^ a* Lifahairt alr a ehoo lan,* 
Geana na nmatfaa an aghaidh a* flr, 
Onn oa CiiQlcb, . 



BAAD LOCR-NAIY-EALA. 

Ona do dfa* Thioanla Maraanta, 
Bi'dbibaa oirre''daoonaii. 



279 
260 
281 



283 
284 
284 

285 
286 

287 
287 
287 
280 

290 
291 
298 
299 
294 
295 
295 
297 



300 
308 
903 
904 
905 
905 
907 
807 
306 
310 



311 
318 



TAOBH.DUILLBiO 

Oran do Bbonipart, . .313 

Daanag do Mac.an t.Saoir Gblinne.nogha, 314 

BSVMAS MAC-GHBIOGAIR. 

AuSolagenl 317 

AnOearan, 310 

AnAiaelrlgb 320 

Air fegblum nan OX& SSO 

EOBHON MAC-LACHVIXN. 

An Samhradh, ...... 

AmFoghar, ... 389 

An Oeamhradh, «331 

AnuEairacb, ..... 333 

Marbbrann, do Mr SeunuM Beattie, . .835 

Smebrach Cblohiii>Lacbalnn, ... 336 

Ealaldb Ohaoil, 338 

Bann do*n Leicg, 338 

Clach.Cbuimhne, Ghlinne.gamdh, . .339 

ALA8DAIB MAC-IONMHUINN. 



Oran air dol air tlr anni an Elpbeit, 
Oran air bUr na h.Qphit, 
Oran air bUr na h.Olaind, 
An Dubh.Qhleannacb, 

AM BABD-CONANACB. 

■ 

Oran do Bhonipart, , 

Oran d'a Leannao, 



341 
348 
844 
846 



AM BABD SGIATHANACH. 

Oran do Relaeamaid Bfhic.Shiniidh, 
Smeòrach nan Leòdbach, » 



BABD LOCB-FINE. 



348 
350 



358 
354 



Loch-Aic, . 

Rannan air Bda Bannacbaraid, 

Doanag Ohaoil, . 



356 
398 



•MIMMMMMMMIM* 



AIBEAMH TAGHTA. 



Moladh Chabalr.fieidb, . 

Mali Chruinn Doon, 

Calum a Ghlinne, . • 

MaliBbeagòg, . 

MiirÌLagbach(or^/i«f), . 

Màiri Lagbach Cf«o«f «f), 

Cuir a chun dìleea {origiiuU tet,, 

Cuir a chun dUeaa (fliMÌen»««/)i 

A nochd gur fiu>in mo chadal dbomh, 

Oian Ailein {flfiratmmfit . 

Cumha Pfarioonia, 

Morungealdg, 



960 
908 
965 

867 
968 



• 970 
971 

. 978 
978 

. 979 
313 



Ixvi 



CLAR-INNSIDH. 



Mort GhUnne-Combann, 
Bh« CUidheamh Air laln, . 
Fear a Bhata, . 
Oran <jaoll do Mhaigbdin uaiail, 
An nighean bhuidb* bhàn, 
Oran le Nighean fblr na RUig, 
Duanag Ghaoil, 
Mo nighean chruinn donn» . 
A nighean dubh, . . 

Ochoin 1 mo chaiiln, . 

Tha mo chadal luaineach, • 
Nighean donn na bualle, • 
An callin dlleaa donn, . • 

An Gile dubh Clar.dhubh, 
Cruinneag a chruidh« . 
Fear an leadain bhiin, 
Fàilte dhut a*« ilainte leat, 
Hi-ri-ri '• ho n.i\Ì.Ò, 



TAOaB-DVILXSta 

. 375 
970 

. 3T7 
3T7 

. 918 

m 

. 379 

380 
. 381 

381 
. 381 

388 
. 383 

384 

aXr* 

385 
. 385 

386 I 



Oran do dh.Eachuinn Ruadh nan catli, 

Oran do Shir Eachumn Mac'Illean, 

An Làir dhonn, 

lorram do Sbeumai Beton, 

Oran le Forsalr cbolr*.an.t«l, 

lorramnafruaighe, • 

Oran Gaoil, .... 

Còmhradh eadar dithia nighean, 

Oran do nighean Fhlr na oomraich, 

Cumha* Alatdair Dhuinn, 

Màiri dhonnThorra.CbaI«teìl, 

Miirl Gbreannar, 

Tha tlghean fodham fiiridh, 

Oran alabaln suiridb, . 

Oran lùgraidh, 

Oaoir nam ban Muileach, 

Oran aùgridb, 

Oran Dùcha, • 



38S 



3» 

38S 

390 

391 

382 

383 

SM 

395 

S96 

396 

397 

399 

399 

400 

400 

400 





U^HLfjL^^vU Ji.c^^u>.' UML^W'J M^^^ 



SAR-OBAIR NAM BARD GAELACH; 



THE BEAUTIES OF GAELIC POJITRX &c. 



xx^,^ o..J dLiT-i ^ - 1 ''-i'*- 2^^*- 




MORDUBH. * 



A^ Chiitd Eaebam.* 



I 



Am beil thni' %\t igìatban do luathalR, 

A gbaotfa, gu trfaU le t-ulle neart ? 

Tbig lc caÌFdeaa dh*ionn8uidh m' aois— 

Tboir ^griob aotrom tbar mo chralg. 

Co-aob m* oige gblae an t-aog, 

'S oiignfrh m' aigne 'n namh mo bbròin ; 

*S mòr mo leon fb lamh na b-aoi» 

Omg tha *g aaCar o tbnath, 

Na dcan toaiidd'rium, 's mi Iig. 

Bba mi uair gn*n robh mo cbenm 

Cbo Mtrom riut fein, a ghaoth ; 

Mo ncart mar chraig a Chruaidb-mbill', 

*$ iooiadb eatb *• na bhuail mi beum ; 

*S trie taibbee mo naimbdean ag aitar, 

Le eram lag, o bbdnn gn beinn. 

Adi tkig àm do bbroih-ea, ghaotH, 

'X oair dbìreai tn 'ri t-aonaeh gn malL 

Cba*D Ìmricb tba neoil thar coill, 

'S cha lùb a choiile fo d* lafmb, 

*8 èha glicin am fraoch anfhann fein. — 

Ach togaidb gaeh geog an ceann. 

Bi^ baigbcil rinm-i*, a ghaoth, 

Oir tha 'n aoia ort fcin ro tbeann. 

Coir laaair rì geng do*n gballan, 
K dbealgair eoire 'i aiile inaadb. 
Tba *n oidhehe linbhat o'n ear. 



« Tbe Antlior oT thia Fmoi, wHote nime It DouthnT, 
v« bolta I Cblef aad a Bardorgreat repute. The aocoanti 
vliteh tndlUon glirei of hlm ue vartoin ; but the BUMt 
probahle nuiket hla tlie Poet of Mordubb, King of the 
CatodaBfcnM. A (h«ment of f hit Poem has been publUhed 
iB GiUiei' CoDeetlon, in two Parti, oencbtlngof the Flnt, 
«nd Bcafly balf tbe Seoond Part It ia now giren In thrce 
Hrti cntire ; and dlftn not materially ftvm the Tranala. 
Oen givra in •■ Cìerk'i Caledontan Berdk'*-^ imail Volttme 
pebltahed lo the lait oratuijE. 



Tba ghrfan a' critheadh 'a an iar. 

D'fboigail eilean Fblaitheii la' cboan, 

Tri uairean donan nan nial, 

A glaodbaicb, '* Dean cabbag thar a chuatn 

Le d' cbuaeb-fbalt àluinn, a ghrian.** 

Tha neoil dubh liiibbli^h na h.oidbche, 

Gun aoibhneai air cbùl nan tonn ; 

'S trie iad ag ambare do tbriaH, 

A ghnuii àloinn tha *g aitar o*n t«c, 

Ach eiribh le *r agiathan o'n cboan, 

A neoil dhorch nan iomadh gruaim. 

Tha igàil^an nan lonn o ifaean, 

Tabhairt cuireadh do'n gbrein gu flath. tnnii.^ 

Beannacbd le ribhihn chiùin do ruln, 
Buaidb le d* ihalgheid air gacb beinn, 
A ibealgair, tha tabhalrt dhomh tredfr, 
'S mi leolnte fo laiknh na h-aoii' ! 
Ach inidh tbuia ann am uaimb, f 

A'i eiid ri tnaiaid'gìiaotb a'i chrag ; ^ 
Inniidh mi dhot igeul ii mor brlgb, \ 
AJr luinn tha linte fo'n lic : | 

'S taitneach na imaointean a Ihriair; 
*S miannaeh dreaeh nam bliadbna dh.fhalbh.! 
Pill thnia, m* olge, le t-u!1e ghniomh, 
A*i fench do m* anam bliadhn* mo neirt; 
Fench gacb cath '■ na bbuail mi beum, 
A'i airm nan laoch bha treubbach borb, 
Thugaibh luil o neoit 'ur luain. 
'Fheara bba cruaidh anni g|u;b catht 
Cluinnidh 'ur clann fuaim 'ur cliù. 



• TTie Son wm inppoaed to ileep IB nath.lnnia, the I$Ie 
qfHenet^ In the wcitem ocean. The human mind has 
i been in every age ambitious of Oblainlng a happy here. 
after. The Keltt, indulging In thlt pleaaant pmentiment, 
•eat tbe ghoats of thelr departed friends to this imaginary 
pandlse. 

k 



8AIU0BAIR NAM BARD GAELACH. 



\ 






'S thig tileadh an sùl ga làr. 

Tha m* aoMn a soiUseachadh le gniomh, 

Nam bliadhna dh.fhalbb, a's nach piU. 

Dh-fhalaich a ghealach a ceann, 
Bha cadal reulltan air chul oeoil ; 
Cabhag gbaoth a*t ohuan o chian, 
Bn gharbh an cath *bba edar stoaidh, 
A'b eileadh ghailbheach nan epeur, 
N uair dh' eirich co-shamhla Shailmhoir,* 
O leabaidh fhmiir ra* gharbh ohuan ; 
A sittbhal air bharralbh nan stuagh, 
'S a glkaoth* cor meanbh chath mu'n cualrt, 
Dh* eirlch mao an aoig air sgiath 
Nah-osaig, gu gruaidh Chraigmhoir; 
'S bha anail fhÌRdhaich nan nial, 
Ag eiridh ma shleagh gun ghnin. 
Ag amhare anuas o leabaidh fhuair, 
Bu mhòr a brìdh a bha 'na ghuth : 
** Daiagibh ! chlann Alba nam buadh, 
'S garbh oolg ** or naimhdeao o thoath ; 
A* gluasad air bharraibh nan (oun, 
Tha danna Lochluinnf nan lom loog. 
Eiribh ! chlann Alba nam buadh, 
*S mor neart ur naimhdean o thuath.** 
Air sgiath na h-osaige fuatr* 
Dh-fhalbh mac na h-oidhcbe ga loath. 
LQb an darach garbh fo cbasan, 
*S chrith gach galian roi' fheirg. 
" TionaUibh mo shuinn o*n t-seilg," 
Thabbairt Ceann-feadhna na h-Alba, 
« Soillsichibh srad air Druim-Feinne, 
A*a thig mu laoich o ghruaidh gach l>eÌQne." 
Labbair Mordubh, Righ nan srath, 
'S lionar crag tha *g innwadh sgeU. 
Chuala dann a chath am fonn, 
A*s leum iomadh lanu ghlas amaob. 
Dh* eirich a mhadainn sau ear, 
A's dh* iarr i air sian gailbheach gluasad. 
B' àlttinn, maiseach, fiamh na greiue 
Tigh'nn amach gu. ciùin o'n chttan ; 
' BoiIIsgeadh a gatban air airm 
Nan laoch mdr-bhuadbach anns gach cath. 

Air adhart dh* eirich Ciabh-gblas treun, 
A*s iomadh sleagh air chul Cheann.aird. 
Tha Treunmor a tional a shluaigh ; 
'S c*uim*am bi Mordal air dheireadh. 
Labhair Ciabh-ghlas, bu mhor aois, 
'* Co chunnaic Sunar o thuath ? 
Am beil e togail iomadh sleagh ? 

• Tt-adltion taya thst Sslmor was drowned In psuing 
firom the malniand to bis own boute in one of the Hebridet, 
on heartng that Mt wife was taken priaoner, aad his lands 
Jidd waste by Tuthmar, a Cbief of Nof way, wboae fatbcr 
Salmor ia said to ha? e killed in faMttle. 

t The Locblios, signify in Gaelie Tke Dneenttani ^ 
tk€ OcraN, and oomprebend all the Northera Nations who 
invadcd the Calcdonians. 



Thug mi fein am òig air boaidh. 

Ge fann mi*n diugh anns a chath, 

Bha mi'n sin gu neartar cruaidh. 

'* Ni m* beU a d* neart, oo d* chniadal feum.' 

Tlittirt Mac-Corbhui ba bheag cliù, 

** 'S trean meamnach, Sunar o thuath. 

Tha gathan na greine a leum 

Mu'n cuairt a dh* eideadh an t-seoid. 

Tha auinn gharbh neartar ri thaobh, 

Is ard a choUIe tha lùbadh fo cbaaan. 

Tha creagan ThÌT'.mhoir beag fo chaum, 

*S trom colgar, gailbheach righ LocblUiun, 

'S cha toir Sitri Alb* air buaidh." v' 

ClABH>GuLAS. 

*' Imich thus* a ghealtaire chlaoin 
Gu alseiridh shàmhach nam ban. 
Tha t' anam air chrith mar dhuiUe aaine, 
A ghluaiseas roimh anail nan speur, 
Mar thuiteas i roi' fhuachd a gbeamhraidb, 
Teicb thusa o na naimhdean borb : 
Ach is ioma' craobh gharbh sa bheinn so 
A sheaaas 'n uair ia gailbheach sian. 
Is tric thaioig naimhdean o thuath, 
Ach biumnachd cha tug iad riamh. 
Imich thuse mhic gun chliù, 
Gu aiseiridh chuil nau daoine crion*. 
Mur biodh aige-san tlia gun chliù, 
Naimhdean nach bu mbò na thn, 
B' aobhar eagail nach b' fhiù dha 
Airm amsgadh sa chath. 
A feith air Clainn Lochluinn o thuath, 
Bi 'n cruaidh lannan fuilteach o'n taobh. 
Chualas t' fhacail bu bheag stà, 
A mhic an ardain tog do gh&th.' 



t» 



Dh* eirìch di shleagh gu h'àrd— 
Bha rusgadh laon air gach taobh. 
Dhuisg ariis oeart oa Iv-AIba, 
Chum garbh chath thabhairt dh'i feto : 
Ach, thainig sgiath laidir an t-sluaigb, 
Kigh àluinn Allminn a nuas, 
Le cormich mhor, 's le trom ghruaim, 
Db* ambairce air na suiiin lan fiiath. 
Bha shail gu fiadhaich ag siubhal, 
Gu dubbach o fhear gu fear ; 
Air eagal gu tutteadh an sluagh, 
Borb luath ag imeachd bha ghuth ; 
" Na ruisgeadh laiin a cliloinn na fairge, 
Na canaibh gu leag sibh sinn. 
la tric dh' eirich sleagh ur 'n atbraiche ; 
Is lionar an dU air ar tràlgh ; 
Ach 's aoibhinn duibhs', a chlann LochIuiun» 
Leagar Alba le h-airm fein !" 4^ 

Làn maalaidh bho fheirg an righ, 
Shiubhail na laoich a dhuisg au slri ; 



MORDUBH. 



M V èhà ncol tlia sinbhal air eàrn, 

'Nnair BÌiiubhlas a gfarian air min dhriochd : 

Dubhach blia oa giinn roi 'n eeum, 

\^ aaiharD an tsgbinn an deolr nan vpeur. 

Cba 'n fhiù leo aa cnoean erion, 

Tba trìall cham gruaidh Ard-chraig. 

Mtf mn a abiabUaa na ■ninn, 

An oMnncamh a naimlidean Iwrb. 

Aìr adhart tha eenm righ Alba, 

Mar giiarbh ehraig an aghaldh tainn mboir, 

*X nir ehminnicheas na etaaidh» 

A tabfaairt garbh cbath do thaHte. 

Mar ghaoth oidhcfae shiubhlas alr speur, 
Tbaìnlg daan Liochlainn nan sleagh ; 
Cba stabbail oeag na b-aonsr, 
'S aan eonhla tba dubb ghraaim nan sian. 
Db' cirich airm Albainn gu h-ard, 
Mar tbaimeanach tha gairm nan cnoc ; 
Mar tbniteaa dà chlach o bheinn aird, 
'S iad tachairt air ùrlar a ghlinn*, 
Mar dn bha toiseach garbb a chath*, 
U iooiadb nàmh a tbuit leion. 
Bba oambaon a bblair air an fbrsoch^ 
Bba tniltc lala ma shlcagb Cheann.ard ; 
B* ioinadh ercabhag a lot Mordal — 
Ba ebraùdh. borb» flatbail, gach fear. 
Aeb eo b* nrrainn scasadh roi' cheud ? 
Cbonnaie an Righ ar ecum air ais; 
ias aiiam a gbaisgicb lc feirg, 
*SàUt dearg a leanailt a shlcagba ; 
Bba taibhaean a naimhdean ma*n cuairt, 
Aeb hà* naith fcin bha na iaoich. 
Tliaìnig c ma dheireadb nan deigh, 
Mar tbonn a taitrain o*n chrcig ; 
'S trie a db* iarr an fhairg air direadh— 
S trie a tbilg an stoadb e bho bhoun ; 
Tba gàraich a ehomh>stri garg, 
*S am barr glas briscadh *s a ghaoith, 

C' aime tba thn gruamach 's an iar, 
A gbrian àlainn ag astar nan niai ? 
Chs b* snfbann na suinn— 
Cbs do thcieh sinn roi 'n mheata. 
*S trìc cboir ncoU dhorch smal ort fein, 
Ad stinsir gbaiibheach nan sian. 
Acb 'n nair tbcid fògradh air a ghaoith, 
'S tbèid csonnag nan speur gn taobh ; 
'N oair bbeir tha smachd alr na neoil, 
*S a gblacaa a ghaoth air do laimh ; 
'N oair abcallas tu oirne nuas, 
'S do cbitaeh fhalt àluinn a sniomh ; 
*N nair bhios ftamb ghàir air do gbnuis, 
'S mòr soibhncas *g èideadh gsch cnuic— 
*S aigbcaracb leinn do bhuaidh 's na spf uran, 
A'i besnnaichidh sinn do ghathan, a ghrian. 
Iisicb ga d* Icabaidh le eeòl, 
Tbota tba measg nan reulltan mòr ; 



Ci 



Bheir sinne baaidh fathasd, 
Ged* tha sinn a nochd fo leòo. 

An DaaA u-Earrank. 

Tri oairean chrath an oidhche 
A sgiatb dnbh, cheòthach, 's an ear ; 
Tri nairean sheall na reuUtan, 
Mar neoil gbruamach nan speur. 
Bha oenadh thamallto nan laoch, 
*S a gbaoith ag astar nan càrn ; 
Bha co-sbamhla nan sonn o sbean, 
Le corruich ag siubbal nam bcann. 
Choalas trom osnaidh nam marbh, 
*S b* anfhann an guth *s na n^ll ; 
Chulmhnich sinne gaisg* an lamhy 
A*s gbabh sinn tamailte mhòr. 



Air ard-chraig dh' amhaire an righ, 
*S lionar gaisgeach bha fo ghruaim ; - ^ < 

Bha 'n smaolntean soillear dha fein, 
A's labhalr e le briathraibh cruaidb. 
Air cuis 'n ùalr laidheas gruaim, 
Thèld fuadach an cridhe crion, 
'S thèld fir fhann gu luath fo dhion ; 
Togaldh an calma cbeann roi 'ghailleann ; 
*S cha bhi fiamh taisc na ghnais. 
Tba ccuman nan sian *s an doire, 
'S cha lùb an darach a ghlùn. 
Abraibh sibhse Chinn-fheadbna, i *4 ^ 

An talnig sinn o dhaolne crion ! 
An ann do gheuga fann ar sleagh ? 
O dharach Alba nam mor ghniomh, 
'S tric thainig naimhdean o thuath, 
'S c'uln a tbeicb ar sinnsir gon bhuaidb ? 
An geiU sibbsc do ehloinn na falrge, 
Far am b' àbhaist taibhse nan naimbdran 
Lenm bho oeaig gu b-osalg, 
Le trom ocnadh bhròin nam marbh ? 
Tha chlacb ud le mòlntlch llath ^ ^ 

A cnmail cuimbne air treon laoioh, 
Ag radh, *' Cha do theich ar n' athraicbe riaiph, 
Fbearanh leanaibb dian an lorg !" 

Ag elsdeachd rl briathran an rlgh, 
Bu dubhach bha na sulnn mu'n cuairt. 
Ag amharc claidheamh, sgiatb, a's sl(*agh, 
'S le facail gun bhrigb ann a ehluais. 

Sheas Morcheann, Triath AUt-duibh, 
Tri uairean ehrath e sgiatb, 
Tri uairean bhuall e an darach ; 
*' Ainmic bha mo bhuillean fann. 
Ainmic fbuair mo naimhdean buaidh ; 
Ge d' tbug bliadhn* air falbh mo neart, 
Nl 'm beil gealtachd am ghruaidh. 
Shaoil leam gu'n togadh mo mhac 
Mo leac, *s gu càireadh e mo cheann. 



SAR-OBAIR NAM BARD GAELACH. 



V-.'( 



>T^i 



CbAoidli Di 'n togar sglatli» no Xetua 

Le oigear flatliail nan deas iann, 

Bha ckieum air adbart ta cbatb : 

Ach d' fbaiUig gacb caraid mu *n cuairt. 

Bba iomadh namhaid na stri ; 

'S thait an laoch roi' mbile BÌuaigh.*' 

" Beannacbd" m 'an rigb, ** do'n laoch, 

Acb na aonar ni *m faod e falbh ; 

Theid Ceann-feadbna nochd na lorg ; 

'S doreb do choi^ich tamh nam marbh." 

Ghlao Ogan Mac-Chorbnidh a sgiath» 
An diomhainn duinn gu eiridb grein' 
Nan' dean eibh feathamh da'r lochd mirùin ? 
An •iii do labhair.Ceannard treun, 
'S tric thug Biol Albainn an t-slige chiuin ; 
Acb c' uin a thainig Iwa air colgrich, 
'N uair a tbacbeir iad le mùirn ? 
Is treubbacb, maiwach, linn Locbiuinn, 
A'b buinig Binn fÒB ar cliù. 
Ciod uime thuiteamaid mar neul, 
Tbig le Bgleo bho linne bbuirn, 
A Buamb as air bbarratbb nam l>eann, 
*N uair chaidhleas a ghealach f« Bhuain, 
'S a cbratbas gaiiionn clacban trora', 
'S fiamh eagaii air rionnag nan sian ? 
Crathaldb mbadainn a ceann 's an ear, 
'S elridh a ghrian le cuacb-fhalt òiuin ; 
Biodh solus a gatb* air gacb sgiatb, 
'S bàs a gearradh airm gach sainn. y 

A cnr air sgiatb Dbunairm, 
Deir Morfhalt,* fanaibh gach laochy 
Air an tog lamh mhin-gbeal leac, 
Ach laidhidh mÌBe nocbd air fraoch. 
Cha bhi deoir air gruaidb am dheigh— 
Cba 'n eirich ciacb le mo ehiiù—- 
Cha 'n abair athair — ** mo mhac," 
No gruagaeh— ** mo chreach, mo r-bin i" 
Lot mo Bbaigbead uchd na ribhinn, 
Bha tlachdar thar mhile mnàa 
Bha fuil mo cbairdean ag cur amtkid, 
Dhetb na h-airm dbu'-ghorm 'n am laimh ; 
Bu naimhdean a dh'-Aiba, m'athraicbe, 
Aig lllgh Locblulnn, b' ainmeii iad. 
B'aite leam siubhal na fairge, 
Thog sia gaÌBgich bborb mo bbreid. 
Tbi^nig gaoth le cabhatg o thuath, 
'S thog na stuaidh le feirg an druim ; 
Bba meanbh chathadb g-eiridb mu*n cuairt, 
S neoil gbruamacb ag astar os-cinn. 
Dh' eirich Albainn air bbarr tuinn, 



• MoifhaK was a Sc«ndtn«TUn. Hii blstoi^. as glren 
by liiniieir, it ftill of the mo$t afftcting incldenu. Hla 
cbarBcter i» dlftlnguiihed by valour in the higbcat degree, 
and unihaken fldclity, to tbe Chief of Dunann, who lo 
hoipltably recelTcd bim <m landlng In Sootland, and to 
wbom be oocaitoncd tbe greateit mlifortune— tbe lou of 
hUCunUy! 



*S cbrath gach doir* an ciabb le fàilte. 

Bba sleibbtean gòrm gu ceolmhor, binn, 

Le cathadb ml.n bho cbeann ar bàrc 

Be Dunairm ceann-uigbe nan coigreadht^ 

A's sbin an Ceannard gasd* a lamh. 

*S e beatha clann Lochluinn an Albainn, 

'N uair bhioB melvg flocbaidh air an lamh, 

*S iiooar ar feidh, a*s ìàn ar sligean ; 

'S tha cliù a's misneacb 'n ar ageul ; 

'S c'ulme chìtear gruaim air ooigrcach ? 

Chaidh sùrd le sòias air coirm ; 

B' aolbhinn leinn còmbradb ar sìth ; 

'S bheannaich sinn naimbdean ar tlr ! 

Mar gbath greine air madainn chitiin, 
*N uair cbromar ie driucbd gach geug, 
Bha Mìn-bhXs an taila na mùim, 
A's iomadh laocb tolrt buII na deigb ; 
Acb, thug 1 a rùn do Mhorfhalt. 
Agam cha robh sllabb no sulnn ; 
Bha mi am aonar sa chatb, 
Thuit naimbdean Locbluinn le m' laimh— 
Tbuit, 'b cha d' eirich mo chliù. 
imich thusa, ars* an oigh, 
Gu oathaibh rlgbreau cèin ; 
Eireadb do cbliù-sa fad as, 
A's duinnidb Min-bbSs an sgeul. 
lialneas righ Eirinn nan sieagh, 
A'b thuit a naimbdean le m' lainn ; 
Sheinn am bard, as fad* thar chuan 
Chualas m' iomradh gu fial. 
B* fhaoilldh oighean Innse-fail, 
Le 'n lamban min-gbeala caoin, 
Romham gu furanach fial, 
Acb ni 'n d' fbualr a b-aon mo gbradli. 
'N tra thraoigh fearg, 's a pbill sitb, 
PhiU mi gu òigb nam bfts mìn. 
'N uair dh' eirich Dunairm gu h-ard, 
Bha ghrian na tamh an ciuain Beamh, 
*S a ghealach a siubbal gu luath 
O nial gu nial le baolsge geal— 
Tbainig guth air osaig na b^oldhlcbe, 
O chirb an doire ud thall, 
Mar ghuth na maldne cubbraldb, 
Air aiseag gu m' chluaiB gn min mall: 
** Imich, 's ma thuiteas tu gbraidb, 
Mo shuilean bl'dh Biiteach gacb trà.** 
Chrith m'anam le eagal am cllabh, 
Mar nach robh e roimbe riamh, 
Cbttnnacas Min.bb&s nan gaòl 
Le àrmunn gasda ri taobh. 
Lùb mi 'n tiubhar, ag radh — 
** A Bhaigbead rulg cridhe na ceilg** 
Nior racbadh an iaoch an cein, 
A bhuidhean diù do cbridbe 'n ardain. 
Rainig an guin nimhe a taobb, 
A's chlaon an oigh-rohin air tom. 
Bba cuach-fhalt dearg ie fuil. 



I 

\ 



MORDUBH. 



5 



A't dhlmleh a h-ocnadh air osaig na h-oidhche. 

CiMi a thaialf fnÌD an aoig ?" 

Thnirt an laoch, le gacb ard, 

•* laimh aa fhir nach hu tala," 

A's thoc ^ *n t'tlei^h am laimh. 

A mhacain na b-oidhcbe uaignidb, 

Thatrt an t>òg Ui mor ioghnadh, 

** Tha aeart a d* hUmb, a gbaiigich 

'K aair is faoin do nàmb. 

Nior thog an gaiageach a ibleafb, 

Lc crìdhc gnn Idiiadb, gun gbean. 

Falbbaidh do thaibhee duaicbnidb, 

ht aacaihh na gaoitbe duibb* ; 

Fmr nach tog do lamhan lann, 

*S aach gain do slialgbead crldhe gaoil." ^ 

B* fhad a ghreis tbug sinn, 
Cba ebualao Mìo-bb&s le gàir airm ; 
Thait a shlcsgb o laimb mo nkmb ; 
A't cUaoo « fadbeoigb air an fhraocn. 
Thainig a gbealacb o neoil ; 
A'i chuaiiacas mo cbaraid na fhuil. 
** An do thuit thu, bhratbair gbaoil ?" 
Thuirt an òigb, *s an t-aog na lieul 
"'S naeh faie t.atbBÌr tbu piUeadb o n t-ieilg ?** 

! Mhorfbnilt an tir cbeio, 
C 'aiu an cirich do sbleagb ? 
Cha cbloinn thu gutb mo bbratbar fein, 
Cor aut ort tlUe le d' cbliù. , 

Ach nair elginn thlg an laoch, 
A't togaidh e *n naigh da rùin. 
Tharuinn mi *n t-saigbead o'n cbreucbd— 
S 1 b-udid min-gbeal air a lot ! 
A's sbil mo dheoir le braonaibb fala 
Ka b-ighinn, 's a snilean a plosgadb 
N niir cbiin* i lamb Mborfbuilt na fuil, 
*Sgread 1 mar tbannasg, a's tbeicb 
A taibhse air neulaibb na gealaìcb. 
Ceithir chlachan le *n eòinnteicb llatb | 
Thogadh,sud mn uaigb an laoicb : I 
Cìa ehòir'inn an suain na tàmb, 
Tha *n ribbinn bo gbile taobh. 

Sileadb olgbean deolr a bhròin ; 
A's seinnidb na h-eoin gu tlambaidh 
Mu dboire nan neultan dorcba. 
Rè na h-oidbcbe ag eisdeacbd na gaoitn', 
Bha neoil dbnbb dol tbarum luath ; 
A's clann an adbair, gn d' tbeieh I 

Le mòr gbeilt, toirt dbomh-sa fuath ! 
Tha Ceannard Dbunalrm iia onar, 
Ri brdn, 's a slleadb dbeur ; 
Air uairbb thlg e gan eòir ; 
A's elninnear a leon alr a ghaoith. ' 
Chi tog es-an a sbleagb ni *s mò^ 
Acb eoinnichidb a namb ma sbleagb. 
Thoit Mae Dbunairm le m' laimb— 



Tbuit Min<bh&s fo dbaiUre na geaiaicb. 

An rè na gealaicbe nualdb, ** '^ 

Tbèid mi an caramb an t-sluaigb. 

Cba *n eil mùirn an talla •Dbunairm, 

Tbeid mi, a rigb ; acb ni' m pill ; 

Sittbblaidh mi mar gbruaim nan speur, 

A sbeideas gu cruaidb air an raon, 

'N tra sbeargas na luibbean maotb, 

Le anail fboar na b-eigb-reotba. 

Laidb an damb aig steigb na carraige ; 

'S tba ennlaidb luath gun cbeòl. 

Tba' n darach gun duiUeacb uaine. 

Tha cirb an doire ri cratbadb ; 

A's sian an adbair ga ghluasad. 

Tbèid an duine ga tbeach, 

O fbearg na doinlone fuair* ; 

Acb seallaidb atliair na soiUse 

Air na raoin, *s iad brònach. 

Dearsaidh a cbiabban le maise ; 

A's fògraidh se nambaid nan luibb ; 

Crathaidb na cnuic an gruaim air falbb, 

'S ni fàilte ris a dol seacb. ^ s^ 



u^ I 



Suidbibb sibhse so gu là, 
A Cbeann-fRadha nan slogb, 
A's tuitidb mise am aonar, 
A measg ur naimhdean is geur colg ; 
Nacb abrar, '* Nacb toir sibh bnaidb. 
Chlonn gu'm beil ml fbein na'r measg.** 

«( 'S muladacb do sgeul r*a luadb, 
A MborfbuUt," se tbuirt an Righ, 
" Ach ni *n tuit thu ad' aonar sa chath, 
'S clann Alba an so na'n suain. -^ ' 

Mar dbealan thu an am na stri, 
Acb coigil do chairdean a Mhorfhuilt, 
Tuitidb fadbeireadh an treun, 
Treigidb sambradh an àidb, 
'S tbig geamradb le gbruaim gun bhàidb. 
Bba Min-bh&B am madainn a b-òige, 
Mar dbeò greine am barraibh ògain ; 
'S co dbeanadh còmhrag na fbeirg, 
Ri mac Dhnnairm a bha garg ? ( 

Cha do laidh e gun a chliù, • 

Anns a chria'-tbaigh chumhann cbaolj 
Gu b* Ìomràiteacb a gbaisge, [s an dàn, 
Sbeinn na baird gu blasda binn. 
Ach tha sleagh t-athar, a Mhornmilt, 
Fo smal an ad* lamh sa 'n uairs' ; 
Cha tog thu i *n aghaidb ar nàmh— 
Cba bbi fuil t-atbar air do cbruaidb." 

'S i sleagh Cbeannaird Dbuinairm, 
A tba dearg le fuil a nàmb. 
Cba togar ma lann sa chath, 
Tha i •sintè làimh' ri m' ghradh. 

a The ancient cuttmn of lAyins Ihe implement* of war, 
aad of the cbsie, In the grave with the fsUen hi-ro, has 



.6 



SAR-OBAIR MAM BARD GAELACH. 



Bu ladair an lamh à Hobh 
An t-sleagh so a th' a^m fhein ; 
Ach tha e coimhead an taibhae, 
A threig uaith air raon na nial. 
'S an toir a naimhde buaidh, 
Air athair an lài a shean aois ? 
Cha toir — *8 e na clxiabhan Ilath, 
O righ, 'n tra thogam-sa shleagh* «' 

A's tog e a laoich le buaidh, 
Arsa Ceannard bu mhòr cliù, 
Ach, eisd ri truaighean is mò. 
Bha mo thuireadh sa faraon, 
Airton Ainnir a chaidh aog ; 
Ach ui'n toir acain, no bròn, 
Air ais dhuinn an dream tha fo'n fhòd. 
Bu mhaiseach air sliabh Culàluinn, 
Ainnir nan lamh geala, caoin ; 
Dubh mar fhitheach bha a falt, 
'S bha brolaeh mar eal' air caol. 
Thigeadh smal air dearsadh, gach òlgh', 
An lathair nigh'n Shonmhoir nan rath 
Gu'm b* àluinn mathair mo chloiuue i 
A bha fonnar an ulla a chìùl. 
Thainig nighean Aonair nan Sleagb, 
Da'n robh mo rùn an tùs m' oige ; 
'S ghabh a suil bu m)ior goiu, 
Culàluinu, am maise mnà. 
Na h-aonar fhuair i mo rùn, 
A's kbhair i rithe ani foil ; 
Nach ionmhttinn siubhal' an Id, 
'S cubhraidh' Chuilàluinn am beith. 
Tha tir na seilg air beanntaibh cian ; 
Thraigh a mhuir fada nuU, 
Fagail a carraige sa ghaoith bhlàth. 
A nighean Shailmhoir nam bfts min 
Rachamaid siar gun dàil. 
Chaidh iad tro chGÌIle nan crann, 
'S fo charraig àird mu'n iadh an cuan, 
Chaidil Culàlulnn bù gheal snù^dh. 
Cheangail a ghuineid rahnà ^ 
A falt amlagach grinn, 
Na dhuail ri feamainn nan tonn ; 
A's thiU i uaipe, cridhe bà ! 
Le h-aighear mu gniomh nach àdh. 
Thain au fhairge tonn air thoun, 
A's dhuisg Culàluinn & suain, 
A's b' ioghna' lea ceangal a gruaige. 
O fuasgail mo leadan, a ghraidh ? 
Nach truagh leat fhein mi, òigh ! 
C' uime bhuin thu rium cho bà, 
'S mo mhacain aillidh am dheigh ! 
>'breagair mac talla nan creug, 

bccn obcenred here bx Moralt AtMndoncd to deipair, he 
probabiy regarded hii tpear a« of do ftirthcr use to bim ; 
aiid, a« the ouly proof he could give of hia aflbction for the 
deceascd, who to uiifortunately fell by bis hand, he laid 
it In hcr grave. Dunarin, beiug wealc througb age, gave 
bim bis own •fcar, and made him hii adopted aon. 



Ach bha nighean Aonair uaitbe cìmi« 

Thainig tonn bàiteach thar sgeir, 

'S na dheigh cha chualas a h*eigli* 

D'fhagadh i na còdalbh>eun, 4(>% 

'N tra threig a bhuinn' an sgeir^ 

Tri trathan dh'i bhi mar neul, 

Air aigeal na mara ud ahioa. *- -^ ^ 

Ach ni'n tearmunn dhut gu bràth, 
A Ghuineid, do bhrathair baoth. * 
Thuit an laoch le 'm gheur lann, 
Ged' dhion e mi aon uair sa chath. 
Laimh ris ann an suram snain, 
Laidh thusa a b' uabhraiehe gniomh ; 
Is minig an aisling na h*oidlicbe, 
lliig do thaibhse le droch fhiamh. 
Ach a Chuil-àill au fhuilt duibh, 
Is ionmhuinn leam thus' am shuain ! 
Thig thu gnn chith, gun cholg, 
'S cha sheun fcar cuairt do chòmhnaidh, 
*N tra dh* eireas gealacb gun smal. 
Is minig a chluinnear do ghnth. 
Roi* thighinn na doinionna ghairfoh'. 
Cluinnidh am maraich' an ^gh, 
A's gabhaidh tamh fo sgeitb na creige ; 
A coimhead nan tonn gun bheud, 
Is caomh leis eigh nam boghaiinan, 
Ged' eireadh iad ard san duibhre ! '' . 

Amhuil a thuit mo chaomh, a AihorfhuUt, 
A*s dh' eirich mo shleagh le buaidh ; 
Cha mhaireann aon ghràdh air thalamh» 
A*8 leagar mor ghai^geach san uaigh. 

Dh* aithria Ceannard sgeula hhròin, 
*S am feaclid bha tosdach trom ! 
Bhrùchadh oanaidh a' ohleibh, 
'N tra dh'iiithris e sgeula na truaighe* 
'San doire dhaillreàeh bba tbamh, 
Cha d' ghluaia an bsag am fraoch min ; 
Cha do shittbhail na ueoil thar bheiun, 
•S ni *n robh sian^an clabh nan crag ; 
Bha gach crann a's las an sìtfa, 
A's laidh a ghaoth a aios gu grad. 
Ciod tha dearsadh san ear, 
Faoin chrutb le fàlte gàire ? 
Tha ghealaoh na cadàl gu aeamb, 
*S ni'm beil a ghrian a iighin air faire. 
'S i oighe an uchd ehreuchdaicb a th' ann» 
Le mlle solas tighin' na deann. 
Min-bhaa gu Mhorfhalt an tir chein, 
A tha giulan sgeith a b-athar. 
Ni'm beil a h-imeachd am ieirg, 
Is caomh i air an ieirg gn h-ard* 
Cuir fuadach fo smalan na h-oidhche» 
Tha *reull na maidne na dearna ; 
A tighin' mar dhearaadh am moch thrà, 
Toirt fios duinn mu eiridh na greine. 
• Moidearf.mbadne. 



MORDUBH. 



C ahDe tiia t-imMfibd eho loatlH 

Arnnir tbiuUree '• |^lc gaiìÌB ? 

icfa db-fbeK Ibtt mbadainn òg 'na t*àite, 

Ii fiwnh letludheHlniflh do cbrutb ; 

Tbar bbadan eeachaicb na leirge, 

S db.fbalbhas ro' ciridh &a grelna. 

y 

An TasAs EAaaAN. 

Bb« briaeadh na fàire *s an ear, 
'S thfieb dnibhre'air tgiathan luatbaia : 
Db' imieb na reolltan fad ae ; 
'S bba gbrian a togail a cinn àidh, 
'S tn tbof am bàrd a ghuth. 

Cbair Svnar, Ceann-feadhna nan laoeh, 
The treon mar eharraig naa tonn, 
Mar cbnec air thir-mor naeh gliaaltear, 
Miae tbofaìbh, ahiol nam beann. 
TbA fhireun air ogiathan ro tbreon ; 
*Stbatbeebhaif mn cheam ga iuath ; 
Bha fbitbieh ma loma long ! 
Air imcaclid nan caaintcan mòr. 
An tahbair eeannard na tir' 
A ihatnn dhaibh mar chloeaich ? 
Ka 'o tait e eioe do*D ghaiageAcb, 
Af tabbdrt feidh a ahleibhtean ard ? 
lubhie, tlieich o*n chatb, 
Tha Sel Locblainn nan aleagh gear*, 
Ag ianaidb freagairt ga grad. 

'S ard gatb Sbanar gan ag, 
fliilidb dbàn nan ciabhan liatha : 
Tha hbriatbnm labbar neo-mheat', 
A chiono naeh cll a naimbdean lionrahor. 

Ach, aoidb tlnis' air an fbraoch, 
A mhaeaÌD nam fbnn is binn' ; 
A a tbeid an t-sllge làn ma'n coairt ; 
Cha *n eil ar foath air clann nam fonn; 
A'tpillaritfaiad, gafoil, 
G> Rigb Lochlaion, a ghlòir nach àdh ; 
Innia dha ga'm beil eanlaidh nan aliabh, 
Air igiath an dèis an creich fein. 
'Thiccadb e k mhiltean aloigh ; 
"^ ncsrt n'ar Gridhe-ne 'ta mòr 

Cbnsl am bard briathran an Righ, 
A\ db.fbslbb e 'A ardan a chri : 
^t sithria nan taibhse na chuairt, 
O'n ehiinnaic e 'n sloagh a thuit.* y 
Mtr thig SD doireann bho thaath, •/ 

. * J^ hwd, leavlng tbe adTcne boft, refleeted on the 
■'tb •pirit oT citber nrny, and inferred the efffecU that 
T^^^n*<vnlly enmie Belog iniplrcd wltb such thoughU, 
^""^ bnrard wlth a prophctic eye, and pronounced 
lAt bll ofthc pcople. Hence oAen tbe ground of beliof 
uthciMndiìgbL 



Le gaoth luath a's nialta fliucb, 

A tuirlinn o gbruaidbean nam beann, 

Nuas air aonacb, ghlinn, a'a ablochd — 

Msr sin thainig Sunar le abuinn. 

Bba 'n sglatban mar nlalaibh na h-oidbclie~ 

Bba *n sgbaidh mar reulltan a' lasadb, 

'S na plathanaibh duibhreach, nialacb. ' m » 

Chaidh neart na h-Alba air adhart, 
Mar ghaiUbheaun thonu le gàir, 
Tha g' imeacbd an nenrt nau sian, 
Tba gluasad o chian gu b-àrd. 
Cluinnidh am maraicbe an tuirm, 
'S le fiamh theid e na (lliàil, 
O nach urr' e nis a sheacbnadh, 
Tha 'g iomairt air aghaidh na bhàrc. 

Cia mar dh'aithriseam fein 
Gniomhan euchdach 'ur n-arm ? 
A sbealgair Choirre.nan.stuc, 
Chunna' do shuil Mur*chreag~ ; 

A tha togail a chinn ga h.àrd, 
'S a gahhail nan nial na ohiabb,, 
O mhulach tba tòirleum a nuaf* 
htt tailmrich o ghruaidh na craig, 
Sruth laidir, tha siubhal gu loath, 
Gu cnan, o aonach a's ghle^pn, , 

'S a tuasaid ri buinne na fairge ; i 
Ach bu ghaire, a sheal^ir, an trod, 

Mar lùbas a chuiseag fhann, 
Fo dhoinionn na h>àib^sis fuair', 
'N nair bhios buaireas tliaibhse dian, 
'S na siantan uile fo ghruaim* 
Lùh Siol Lochluinn gu lùath 
Roimh Righ Alba nan slasgb àir. 
Chunnaic Sunar e tigbin*.-* 
A's cbratb e tri uairean a shleagh. 
Acb crathaidh tu i ga fiioiny 
A mbie Lochloinn a ghuth aird. 
Mar charraig roi' dboinean|i.garbh, 
Tha ceann-feadhna na h>AIl» an tràs. 
Am huinne tha neartar, mear, 
T^ehidb roimh aghaidh gun cbail. 

" Ach an do tbeich mise riamh," 
'S e labhair Righ Lochluinn nan cliar. 
** Mar dhoinionn an adhair mo laimb, 
Cha seas na beanntan fein le'n coill, 
'S le'n stacaibh cragach, am lathair. 
Air an fhairge thug mi buaidh, 
'N uair le feirge do sgaoil an cuan, 
Mu fhearann a's flionn, ag eigheach, 
Is bheum gach nitha, a's sgeir bheucach. 
Ach 's faoin a labhair thn, cbuain, 
Bhuirb nan stuadh.ghlasa baoth ? 
Nach tog mi fèin ort roimhe boaidh ? 
'S an seas Ceannard an t-sluaigh so rl m' thaobh T* 



6 



SAfUOBAlR NAM BARD GAELACU. 



Sio nmhuil do bhricthraibh an laoicb. 
Ach, chrithnich an talamh nia*o «aairt, 
'N tra thof iad an aleaghan ard ; 
Thait craobban le m' freamhaeh baaint'« 
'S cfarith ereagan Ib chasan nan ^r^ au ? 
A't leum iad o'n leabaidh thaimh. 
'S iomadh craaidh a bha i traaill, 
A't laighead a tiubhal a h-Iubhar. 
Bha teoid ag amharc an ttri, 
'S dà righ a gleac' ga borb. 
Thait tgiath Shanair gu ìmt, 
'Sithar a thlolgh thulge le flamh ; 
Tbog Mordubh a thleagh ga h«ard, 
Ach chan' e achd a nàimh gan tgiatlu 
Biia tmaolntean air gniomhan èuchd, 
A't ghleidh e lalmh air ait. 

Bha Morfhalt air aghaidh 't a chath'P* 
Lelt thuit^ laoeh air gach baille 
Sheaa C^nn-feadbna bho thaath an celn ; 
Bha airde mar chraolbh fo blà. 
Dh'aonL.cUnn Alba air an ait, 
O tgeith hjdir mar ttaadh o charraig, 
Amhaii darag^aotda nan àrd, 
'S na tiantan ri comhttri dhlan. 
Ach togaidb ta dp cheann le baaidh 
Tiia maiteach, gyn bhend o'n ttoinn : 
Mu d' thimcheay tha dlon gach aalr ; 
'S thlg an tealgalr o'n fhuachd a d* dhlùtbat, 
A't ghelbh e dlon o'n iunnralt fhualr : 
Mar tla U^a tgiath an laoich da thiuagb. 
Thog Morfholt a thieagh ga èachd, 
A'ft ghabh ^ji còdhail a ghaitglch, 
'S bu ghàbhaidh còmhrag nam fear borb ; 
Fhreagalr mac-talla nan creag 
Du dh' Qiuaim an lannan glat' gèura— 
Chuir iad coUl a'i fraoch à bun, 
Le 'n casan air ailinn an t^tleibhe- 
A't chrithnich clanna nan crion, 
Ag coimhead ri gniòmh nan trèun-fhear 



It mor a ghreit a thug na teofd, 

'S na tloigh a ooimhcad an èuchdan ; 

Ach chlaon lad araon air an fhraoch, 

'S fttil chraobhach a ruith o'n creucbdalUk 

Sln labhair Morfholt na mor gbniooab, 
Cba'n eirich mo thleagb ni 't mò ; 
'S cba ruitgear mo ehraaidh 't a chath. 
Tha aon bhrathair agam fòt, 
Mat' a bed e, Solbba treun, 
Soalgairan ffaeidh air fi anar : 
Ma thuiteat tu leit gheibh thu dlù— 
Oir eha tnù aa t>òg gan mheang. 

An do thog mi mo lamh, 't mo lann, 
A Mhorfhailt, a t-aghaidh, tùo Uirathalc? 
A tbeol an tùt dbomb cieatan lùgh i 
Ach, nl 'n t-tleagh ni 't mò. 
Firam lamh mo bhrathair ehaoimh, 
'S gu 'n eàram an to e ri m' thaobh. 
Theid tlnn le oheile air chuairt, 
Gu teach ar n' athraichean thug buaidb; 
Biodh ar leabaidh 't an nUi, 
An ionadan tian nan taibfate. 

Chnal an daagh baU»h a ghloir, 
'S bu mhor am bròn alr ton au laolch. 
Theich Siol Lochlainn g' an oabhlach, 
A't thil deoir Mhordhulbh mar bhraon; 
Phill e alr alt a ihainn— 
Thog lad leac-Iighe gu h-ard, 
A't thelnn am bàrd cliù an t-telod. 
,Tba darag aooda na cbòir, 
'S na mheuraibh mòr tha tranna ghaoth— 
Tha dealan ap adhalr mu'n coair, 
'S eha tig feàr turait na dhàil— 
Seachnaldh e 'n t iuil nach àdb, 
An aimtir nan reulltan cian— 
Tha dà thaibfate mu'n cuairt an còmhnaidb, 
I.Le acain bhròn tlu tiubhal air tiantaihh. 



COLLATH. 



Tha Mftio am BMlinc^ neo*ehaoin ! * 
Ao eadal do loof h, athair ? 
1« coffU leunsa doinionn chraidh ; 
Tha toirm gan àdh air na flathaibh. 

Ciod c ChoUaith, fà t-acain ? 
Ana Aoaar a ghutb bhinn. 



Channaraa, deir e-aan, ali^e ga h-òl, 
Oo fhttìl nàmh o dhortadh lann. 
B* namhann do m' anam an gniomh ! 
Ciod e bhrìgh, a ahiol nan rann ? 

Ach *s faoin oo aialin^ na aaain ? 
1« &oin neo-bhuan gach aile n). 
TaitJdh an faiigeach trean na threis, 
A't àiUtcachd fach crath ga crion. 
Mar shratlias blà na coill— 
Blar thif neal daillreach air a ghrein— > 
U amhail ain beatha nam l»eo ! 
Cltt choif U *H eha chaomhain ainn seud. 
Ach, an comhnuidh dhomhs' am thamh ? 
A mhic Chollaithy mo f braidh, ca* beil thu f 
Aooa mhie mo cheile chaoimh !* 
A caonar am beU tha air lear ? 
Fsir an lann nd air an eallachainn, 
Mar lamiiaiit do dhealan nan cath. 
Thof Of laoeh an lann so f 'a Ìiobh— 
Lann m' athraichean an fniomh nan rath. 
Is iomadh cath a's còmhraf craaidh 
Ii coimhne leam a bhi le bttaidb. 

Fhresfair an sin Aosar nan dàn, 
A choraidh, a Cholialth nam buadh, 
Cnime— ma bitheadh t-lnntinn fo phràmh— 
Bba Of laocb mar athralchean treuu, 
Curaidh treabhacb e 's a chatb, 
A' moifladh air falche nan crunldh. 
'S e bhdreadb huaidh thar mhlle flatb. 

A's aosda laf mi nis fo bhròn, 
Thairt CoUath, 's a dheoir a rulth ! 

• Fooar, the Aoihor of this Poem. belonged to the 
flleMrioas aad once powerful bmtly of Collath. He ac 
enspuicd bii jouof fi ieiMÌ, in his lut expedition, to res. 
OM Annir. tbe beCrothed brlde of OKlach. and only child 
or Rutba, whom Ardan, « cfaief of « diiUnt tole, eanied 
off ia tbe abteoce of her frieodi. Uer exquialte beauty 
fainnl hcr many admlrera. She preferred the Son of 
Cottath. Bj their marriafie the two most powerftil 
ÌHBÌliea of Caledooia woold bave been united. But thcte 
lwp« wcre oerer to be realited. The Poera opena with « 
Tition of Collatb, and ooncludea with a lament of the fall of 
tbe nce of CoUatb, chief of Carrìg. It ia paitly dnm^lc 



COLLATH. ^ ^'^'^ .^'f-ò^v -''>'' 

Tha tailte dol tharuinn f u dlù, 

A o' ait* am beil m' annsachd fein an dlof h. 

Ga b' ionmhuinn thu Oglaoich threiu, 

Mo leanabh fein a b' aille cruth ! 

Bha thu fann roimh imeachd do nàmh, 

*S an triall mar thoran tbar Mealldubb ; 

A's thif an là f an teaehi f un ùif h, 

Gun talla, f un fhlathaibh, f nn cheòl, 

'S am bi Siol Armuinn fo sprochd, 

Mar fhaileas ruiteach tro' neoiL 

Ach 's diomhain mo thuireadh f u leir ! 

Ciod so 'm fà rou'm beil mo chri 

Fo bhruaillean le aislinf chrnaidb ? 

A baalladh f u critheach, f un fhois, 

Mar dhitilleaoh roi dhoiuionn 's na cluanaibli. 

« 

Fhreaf air mi fhein fu seamh, 
A's tioma bhròin f a 'm chlaoi ! 

" Am fanam.sa so am thamh/' 
Thairt Of laoch, " 's mo f hradh am dhi ? 
Cha chaiU mi, ars' e-san, mo chllu, 
Ann am madairtn chaomh na h-oif e. 
B' eof-samhuil na h-armuiun threuna, 
M' athraiche feile, f on f hiomh : 
'S ni 'm fanamsa so f un àdh, 
Mar f heuf f un doiUe f un bhlà ; 
Bheir roi buaidh air.ftrdan fein, 
Neo thèid mi euf, 's e chual 
Mi, as tartar a cheam 
A raifhinn f u h-eutrom mo chluas. 
Tha ' cnith caoin mar dheo freine, 
'S deirfe beul no bilibh ròis ; 
Tha b.anail ni's cubhraidh na'n s&th, 
'S a f ath binn mar inneal ceoil 
'S i 's aille dealbb de'n t^luaf h, 
Bhelrearosa buaidh da trid ! 
Aiteal sùl ia f laine snaadh, 
Ainnir shuairoe 's if heann rif h. 
Mar torehair mi 'n oifh le m* lalnn, 
Ni ml còdhail rìthe thall. 
Mo chridhe tha 'f oiridh neo-throm, 
A leumnaieh le aiteas am ebom ! 
O thaibhse nan treun fhear, a threif , 
C' ait an corahnuidh dbuibh o'n euf ? 
An eomhnuidh d* ar n' anma an àdh, 
Gun eheò na Lanna, no blàr ? 
Gaeh Ìlùran le òifh f on smal, 
Neo-ionaii a's siue ri fal." 
Thof e ri crannaibh na seoll, 
A's dhomhlaieh nime a shluaif h ; 
Kì comh-stri f hallbheach nan tonn. 



f . 



I*. •! V 



If o 



iiK> 



> > 



10 



SAR.OBAIR NAM BARD OACLACH. 



X^ 



^Vo 



^ o 



Bha fonn a ^haoll aon a bheal. 

Cha mhjsata, am feasd, a cbri, 

A'e Ainnirdadhì'sanlail; 

'S an oidhche fbearthainneach gu lò, 

Ag udal cuain an aghaldh ahian, 

" Fagamaid acain a's bròn," 

Thulrt Oglaocb, '* gu olanna nan crion» 

Taosgar gach boinne de m' fhulL 

Mu'n leigear leo an òigh." 

Dh' eiricb leinne cairdean trcun, 

Thar lear a thorchar ciiu — 

Dh' eirich leinn £ilean nan laoch^ 

Dh' elrlch leinn Fraoch a'a a shluagh. 

A chaitbeadh ar tlighe 's a chuan, 

Ghabh ainn an ain duan ma aeach ; 

Sin ebeinn duinn filidh nam fonn, 

'S a ghuth blia ard thar tuinn a « lear. 

Blodh anam àidh ag taomadh, 
Mar chaochan ann an nnalan elall , 
Is elbhiun le m' chloas an torraghan trom 1 
Mar chabblacb nan caomh fo ■hiuil. 
1« ion' le m' chri an t-aiteaa ard. 
Tha 'g eirldb àdfamhor a ttcaoh ! 
Mar cblaralbh an talla nam fonn, 
Mar chuileann an tonn naoh meat, 
Mar fhlatb-innti mhile bàrd, 
Biodh tmaointe graidh a chri ! 
lonmhulnn gach tile, gach braon, 
lonmbuin maraon a'e Beul-bì^ 
Caoin ehrutb geal naii ioma dual, 
O thiol na cathraiche nualdh, 
Càir gbeal a cbamhalr a cneaa, 
'S a leaca min mar na rdla ; 
Amhuil I 't an t-aobbrach bbin, 
Reull nan loma b' àille tnuadb ; 
Bba i mar aiteal na greine, 
'S a mhadainn ag eiridh gun gbroalm. 
Ach tuitidh fatbasd laibh an raoin ; 
Seargaidh a caoln chruth '• a dreach ; 
*' Sruthaidh a blàthan gun bhuain," 
'S e delr Mac Nuaith it geire beachd. 

Thag i celtd, a't a gaol trom 
Do Shonn òg a chaidh tfaar lear ; 
A't dh'elrich doinlonn nan lann 
Mu oigh cliaoin gheal nan oleachd, 
Tha aigne 'n laolch mar aiteal tpeur, 
No laiair dhein air aonach ard ; 
Co thraogbas a bhuirb gbàir ? 

A chlanna fial nan armunn fluidhidh, 
Elrìbh gu dnthaich fad at, 
Gu taomadh olm mar dholnlonn gbalrbh, 
Ni li-aoibhinn an fhelrg a tba lat'. 
Ach mairidh cliu nan taoidb gach ial, 
A ghleachdat ri troaigheau gun mbeath. 
A laochraidh nan tleagh Ilobhaidh geur, 



Togadh olrbh, mear, leamnach, garjg, 

Mor— •uaibhreach— borb, 

Le uambann citb agut colg ! 

rheid gatlialbb leoin tre 'n cridbe ; 

( It aoibbinn fulang nan treun ! ) 

Buirl>e nan gaitgeaeh 't an ttri, 

Coigil a d' chleibh a'i a d' tbuain. 

Laroh nan treun gu oath blodb leat, 

*S an àrach fo lamh gu tgaab. 

'N tra thraogbat gailbheinn na h-àihheiey 

Mar an t-ànracb claolte tgìth ; 

Seallaidb gnuit an iunralt eaoin, 

Amhull laolch n' tra pbiUeat aitb. 

Ach e-tan a thuiteat le buiUdh, 

Tha e faighlnn caocbladh nuadhr; t ^ 

A mhealtninn ionmbaa nan taoidbr 

Nach ionmhttlnn a chaoi, a ehomhriuidh ! 



Thainig tioma air mo chri, 
Ri euimhne na chunna' rol fbein ! 
Gualann-cbatba nach bu tim, 
Flathaibh fuileach bba rl m' llnn. 
Nach ell a h-aon dlu am thean aoit? 
Nach b' eibbinn a bbi leo tfacb leinn ? 
Chunnacat tonn mor nam buadh, 
Curaidh aaibhreaeh nan gniomh gai^ : 
Lubadh nan cathan fo lainn, 
'N uair a mhotgladh e am feirg. 
'S e algne an laoich a bba ard— 
Bha bhoile mar ehaoiribh chruach. 
Cha robb e riamb ann an tith, 
'N uair ruitgeadb na lannan tan ttrl ; 
Bha imeacbd mar thoran tro ghleaniit 
Mar dhealan an adhair bha dheann." 
Ach threlg an gaiigeach o chian, 
Carraig-chatha a chrldbe fhial ; 
'S chaidh mar aon rit lomadh còmhlan, 
Cha n-è roo thòlat nach eil e buan. 
Ach telrigldh tlnn uile fa>dheoidh» 
A't chl an lò tlnn tmal' aan uaigh.* y 



!<.•? 



Ach mairldh gu tutbain 't an dàn, 
Gniomhan alloii aldh nan aaoidh : 
'N uair cbrionaa a cholluinn gu tmùr, 
Mar an ùir an còmhdach crladh ; 
Mar cheathach tra nòin alr an t-tliabh, 
Xrìallaldb an dcò ag imcaebd naino, 
Par nach teirig grian, no gradh— 
Far a maireann àdb nan tonn. 

Aeh, Oglaoich, It deacair troro, 
Sean aolt a chremat an t-èrd, 
A cliaoehaUeaa erutfa nam flath, 



e Fonar, who wat t wamor ai well m ■ bard^ rpcites pul 
eventc, In whieh he^ togetbcr wUh thc ■sed chlcf, wbo« 
nlnd is MMthcd wilh ■ rccittl of ihcdecdt orforeier dcTi. 
■ctcd a part : ■nd hi« own tt^te frcqucntly uod n«tor«ìly 
occun to hho. 



COLLATH. 



11 



*S a dhallu fradbarc chail nam bàrd. 
C'ra inar sh«inneas mi dhat ceòl, 
A Uoich oi^, am chiabhan liath ? 
'S e labhair mi Mn ris an t^aoidh, 
Ccmnitard òg nam mile diar. 

ChmBiiaeas reuil bu dealraeh dreach, ^ O^ 
A eoillee tro' dhuibhre na h.oidhche ; 
A'« iboillaich a gbealach a rìs, 
'S na neoil mg imeachd gu luath. 
" Mar aiteal nan reull ud gu h.ard, 
Th* maiae Ainnir/* ars' an laoch, 
*' A iionadh m* anam do ghradh ; 
Gcd' tba thasa balbh ad* dheoir ! 
Còm ia meacbaire, mbìne, gbile, 
Tannadb gaoil mar dhearsa na hòidhche !' 
A lionadh ariam de fthòlaisi 
U binne gutb no fuaim nan clàr, 
Is àille dreach no cruth cubhraidh, 
An nolnein bbàin fo dbealt nan sppiir. 
Is anmbor an t.aiteas so am cbliabh ! 
Ciud 9o aa aolas diambair, 
A tha ga*m lionadh gun fboghnadh ? 
Iba m' aigneadb a' leumnalch a ghiia, 
1« boaldb a's mor gbradh na b-oighe. 
Air an t^leagh so ann am laimb, 
Pillidb Binn o n àr le buaidh ! 
riiiidh, no tttitidh le cliù, 
Air Mn an rùin a tba bhualnn. 
Pillidb mar aon a gaol 
R« cbaoin, mar ri caocbladb catb. 
Tba m' aigueadb a* leumnaich gu còmhrag. 
u ionmbttlnn le oigbean mac rathf 



Aitfaria dbulnn fhilidb nan dàn, 
Thuirt mi fbein am briatbraibh ciùìn, 
Mftr bha oigb na h-iomair bhaigb, 
Rè a iatha an reall iùiK 
Bral-bi • ■òlua mbile cri, 
Maise mnà a bbil bbi ; 
h^tna ghaoil bu bblaada oeol, 
A falt mar f bitbeach, dubh mar ameoir. 
i^iu maiaè a'a gradh le cbeii' na Bealladh, 
A mala crom mar ite 'n Ifiin ; 
A còm aeamh, finealta, fuaagaili', 
Cha Ittbadb a ceum am feoirnean.. 
Ba cbruth ionmholt an ribbinn ; 
Ach cìod am fb mu'n robb aa 'g radb ? 
Oacb aona bhuaidh do bbi air finne, 
Bha Bad air dunacb iian laoch, 
A tbnit mar ghallan nan gleann, 
Mv tgatbar flùran nan crann. 



2.0^ 



Xif 9 



• Tbe biitorr of BelTi ìm lotroduced here wlth great 
P»Wfctf. Tlie itijured are apt to think thelr own caie 
»irhMit a paralIeU and the burden of the afHicted becomes 
"t>»tM, when tbey are aagured that othen sufltar tbe Hke, 
VfretiarbaidsbiiM. 



Acb db.fhaillg mor mbais' a ghaoil, 
Cbaocbail ' croth àillidh gu b.aog ! 
'N uair bbuail lann Cbonnlaoich ucbd Dbonna- 

ghaill, 
'S a ruith fbuil na tbonnan blà ! 
Chlaon e air nilinn an t4irmnnn, 
An gatb nimhe ebaidh tro' aimean.; 
Gatb geur gnineacb nan trì cholg, 
Os ceann imleig ahàth na bbolg. 
Bha tosga tiugba nam beum luatba, 
A reubadb feoil, a'a cnai* ga'm broasgadh. 
Gach lann, mar dbealan an adhair, 
Mar fbalaisg air sliabh na laaair, 
Dh'aom na fiathaibb fo mhaolm : 
Bu dearg gach aruthan «an raon. 
Thuit e mu throma ghriìdb na b-oighe !. 
Mar cbobhar sruth bha fhuil a dortadh, 
'S a ruith— 'a e fuil a chridhe bb' ann, 
A brùcadh tro* cbreucbdan nan lann. 
Uaith sin, chlainte caoiran na h-oigh' : — 
'* Och, mo dborainn, agua m' acaiu ! 
Nach deachaidb mi eug o cbian, 
Mu'n d'fbuair aon fbleasgacb mo ghaol ! 
Thuit mo rogbainn, thuit mo rùn, 
Ach ma thuit e, fhuair e cbliù. 
Och ! nacb robh sinn, ruin gbil còmbla, 
Fo'n fhòd ghròm a gabhail comhnaidb ! 
Tbeireadb iad, an sin n'an tàmh, 
Tha òg.fhlath nam buadh, 'a a ghràdh, 
An ceangal buan, an glais a bhàis. 
Thuit iad mar luibbean an raoin, 
Le'n uile bblà, 's a mhadainn chubbraidh, 
'S an dealt a boillsgeadh le gatb greiue." ^'' 



'-Lo 



Mar ain, tbàr ainn cbuige gu sèamb ; 
Bha ar caoimb a tighin' san duibbre ; 
Thamb ainn car ghreia air an leirg, 
Gu brispadh fàire na maidne, 
Bba'n cuan siar mai* lainnir, 
Le soillse àdbmhor o*n ear ; 
A's dealt nan speur air gach blà, 
Gu foineil tlà mar an lcar. 
Chaidb sinn far n' armaibh gn leir ; 
'S chaidh mosgladh fa eilean nan stuadh. 
" Rachadb, thuirt Oglaocb, ard, mear, 
Romhainn a nia' teacbdair luatb." 
Chuir sinn romhainn Li^gbmhor òg, 
Le ficn gu Ardan, gun àdh ! 
" £ cbur chugainn Ainnir na mals', 
'S gu'm pilleadh ar feachd ga'n cabhlach.' 
'S e thuirt Ardan a chridhe bhuirb, 
« Sinn fein a phiUeadb gu gradv 
Alr neo gu sguabadb e gach saoidb 
Gu lear, mar fbaileas roi'n ghaoith 
Gu lubadb e Oglaoch fo lann, 
Mar mbeangan an doire nan cranm' 
Dhomhlaicb an sin na sloigb 
Air an fliaiche gu h.ard. 



:\'iO 




t» 



Ì4,^ 



12 



SAR-OBAIR NAM BARD GABLACH. 



A's thàr «100 a suas nan codhail 
Gun fhiamh, ge b' lomadh na laoich. 

Bhuail na Moidh air a chèile, 
A'i chrith an learg fo*n caaan, 
Thainig Ardati, mar bhuinne borb ; 
Ag iarraidh Oglaoich gu còmhrag, 
E-tan sheas roimhe gn treun, 
M ar charraig roimh eiridh nan tonn : 
Bn chruaidh am buillean *■ bu gharg, 
*S an chridhe leumnaich nan com. 
Mar thuiteas taosgadh a chuain, 
*S a dh*islichea« buirbe nan tonn, 
Roimh Oglaoch nam beuma nach cli» 
Bha Ardan a fannaoh* *■ an- stri. 
•' Am meanglan mi nie a lùbas 
Fo d' laimhae, churaidh gun àdh? 
Cuime iiach leigeadh tu ieam 

3 l4l An òigh a thug thu thar tuinn? 
Ainnir nam meall-ehuilean mine, 
*S an domh fhin a thug i gradb !" 
*< Cha leiginn leat an oigh chaoin, 
No le aon laoch ann ad t-fheachd. 
Is cian a thiubhail mi 'n cuan, 
!• eileanan etuadb'ghlasa tiir, 
'S cha 'n fhacas a sambla fo *n ghrein, 
'S cha sgar o cheile sinn ach bàs." 
Siu mar labhair na suinn, 
An crnai'-ghleachd 's am buinn ga 'n stal!e; 
Bha aigneadh an armuinn nach bu chii 
Ag eiridh air bhoile 's an strl. 
Thug e larraidh dheacair threun, 
A*s shàth e ehruaidh ^n cridhe Ardain. 
Thulrllnn na cathaibh gu domhail, 
'S bha Oglaoch am meadhon a nàmh. 
Thainig Fraoch nan sonn ga chomhna, 
*S bba abhainn fala dòi SMtch. 
Mar dhealan an adhair bba 'n lannaibh — 

U o An tartar mar thòran adhair, — 

Shin a*s thàr lad gu ehèile, 
A's thuit na treun-fhir sa* bhlàr. 
Cha robh Ceanna-bheirt na dhidinn— 
Cba robh roinn gun reuba fuileach ! 
Mar sin bha lomairt nan laoch, 
Gus an do theich na h-iomadh. 
Thug sinn ar n'aghaidh gu lear ; 
A's thog sinn leinn Oglaoch creuchdach, 
A's Fraoch, a's iomadh fear treun, 
A cbàradh fo lic an cois na tràghad : 
A's Ainnir a tharnlnn naa dàil, 
Fhuaradh ise urad siar, 
A cruth a caochladh mar neul ! 
A's sleagh sàithaite na cliabh— 
A com caoin bu ghile snuadh, 
Air caochladh le dile fala ! — 
A falt am-lubach cleachdach 
Na dhualaibh a falach a taobh^ 
Bha h-acain leoin fadheotdh, 



MÙ Oglaoch caomh a graidh ! 9 U> v 

Thog sinn dà lic le 'u còinntich, 

A's sheinn an filidh an diù ; 

'S am fuigheal brònach a mhair, 

Thog sinn thar lear ar siuil !* 

Bha sinn làtha sgith air chuan, 

Air udal seach stuadhan ard, 

A seoladh gu muladach trom, 

As eagais an t-suinn *s a ghràldh. 

** A's dh-fhag sibh mo laogh an c6iri,*' 
Arsa CoIIath, *s a dheur a ruith ; 
" Bu gheal an cridhe bha na chom, 
'S bu chaoine no deo grein a chruth. 
Shaoiieam, Oglaoich threin, 
Gu hiodh tu leam fheio au diugh, 
Mar neart dhomh am shean aois, 
A*s feasgar mo là dhomh dlù, 
Is gearr an rè a fhuair 
Thu, Ogain a b'uaisle gniomb ! 
Bu mhor treoir do lamh 's do lainn : 
A's thult thu, Oglaoch nach bu chiì ! 
Aob mairidh do chliù 'san dàn, 
A*a triallaidh mise gun dàii a d' dheigh, 
Gu ciiean nan flath san iar, 
'S mo ghrian a laidhe air iear. 
'S neo-aoibhinn a sealla an tràs— 
Fhiiidh dhàn nach eil 1 'm bròn ?** 
" Tha," thuirt Binn.ghuth gu caòin ; 
« Ach duisgidh i tbaU ud a ceòl.f''. 
'N uair threigeaa i sinne car seal, 
Cha bhi gai air saoidh tha thall, 
<' Ach Fhonnair, aithris do sgeui," 
Arsa Collath fein, an sin. 
•* Eilean mo ghaoil, 's e a t' anu," 
Arsa 'm Filidh, ar fear iuil. 
*< An t-eillean mu*n iadh an cuan ard, 
A togail a chinn gu cùr* ! 
Togail a chinn tro cheo-allaidh, 
A's neul a folach gach stuadh. 



3 5rO 



I 



U vT-f^ 



Mo chean ort (ein, ge d* is clan, 
Caraid fhial bu mhor gràdh ! 
De shiol fhlathalbh nad ceud chath, 
Thainig oirn* an là nach àdh ! 
Thuit na gaisgich, thuit na saoidli. 
'S truagh an laoidh a tha na *r beui ! 
A caoidb sliochd Cbollaith naa gràdb ; 
A's f blà an Katha a thuit uaich cian. 
O fhinne gaoil a tha gun mhairg, 
'S e mo chreach ! an fhairg tba steach. 



a Thif dcfciiption of tbe heroine ii faeautlful and ^Weet. 
ing. On tbe fsll of A rdan «he wu let at large, and loanbl 
herfHendi in tbe midst of danger ; « spear picrccd ber 
>ide--tbey found ber like a pale cloud, iaquiring for the 
youth of ber loTe witb ber latett breath I 

f See Note, Mordubh, page 1. llne 90, 

t Annlr, daughter of Armin, Cbief of ButÌMi, poetìcally 
calted ** The bloom of besuty." 



COLLATH. 



13 



t* 



Annm a clMiccin ùrar, bhlà, 
Phiod fàrwmeh i» àiH' air gach alios. 
1« form biiiinach am fraocb, 
Am fiu^lMailh na aaoidh an snain ; 
'S g«r dMcair, diamhair, cloain an fheidh, 
'S am biodh Collath treun, *t a ■hloagh. 
Bbft 'n t-àm sin, ana an Ceannard ieiu, 
Mtf là greln f hii, cubhraidh, caoin ! 
Ach thainig fcasgar an là ein ro laath* 
A's threig mo ahluagh, mar dhealt fo grein, 
*N oair thainig dù*-neoil o na speur, 
*Sa h-òr.fbalt fein bha sgaoilt' gu h-ard, 
Sguabadb gn h-am-lulHich air falbh, 
'S clia r»bh a dealbh air cnoc no sliabh. 
Ach, * ghrian, thig U do bbroin, 
N oair nach laidh thu le ceòl *ean iar, 
S uach eirìch thn '■ an ear le treoir, 
Acb maU mar mis*, am cbiabban liatb.' 
Bbiedh cncaa Bhrai-ahealla ri grein 
Sbambraidh, fo gach fei^r a*a cneamh ; 
Ad ealabbnidb *■ an noiuean bàn, 
*S an t-aobbradi an gleann fàs nan luibb j 
Aaoa am faighcadh an leighe liath,** 
Faitachd fiach do chreuchd a*a leòo ! 
Olla ibiol nan aleaghan geur, 
Ua'n oomhnidh o chèin an t-Sroin. 
'S traogb nach robh • aan àr, 
'N oair thàr ainn gu tràigh fad aa ! 
'S bbeireadb e na aaoidh o*n bhàa, 
^ 'S bbiodhmaid mar bu ghnàtb air l^ar. 
'S ìoBadh iomart bha ri m* linn, 
CmaT bhenmach air chinnt gach uair ; 
A'a ■hilcadh ar deoir mar f hraa nan apeur, 
*N tra thniteadh gaiagich tbreun nam buadh. 

*S ann mar ain, a Chollaith, bha ainn, 
Ri linn na thrèig a'a nach pill, 
'N oair tbuit do chòlan treun, 
Ceaonard Rutha, nach bu tiom'. 
Tbait an crann a b' ùrar fàa, 
A &ilUan mo gràidh aan fhonn ; 
Mar mbaoim aleibb, no dealan apeur, 
Ltagadh Ceann-feàdbna nan catb. 
An db.fhag • ach am meanglan òg ? 
Ainnir nach beò leinn an nochd I 
'S ann o d* fbreumbach feiu a blia iad, 
'S ni 'm beii a latbair dhiù mac raih. 

Geiridb a ehomhaehag à ereig, 
A't frrai^aidh guth airt-neul a h.uaimh ; 
liir ain ar gnileag bbròin ro lag, 



M^O 



* Tbe'bencf «M eonraaon among tbe CaMoniant, that 
far aU tfce dtMoies to which minkind It lUble, tbere 
|n>«i aa harb gomewhere, and generaSy not far from the 
locality alicre the patticular dU«a«e prevaili— ibe proper 
*H4icalleB ef whicb ilreald cure it 



A nia a tuireadh gu truagh. 
Thàr ainn mar ao leia an oidhcbe, 
Gun aoidh, gnn chuilm, gun cbeòl ; 
Laidh amal air gacb fonn a*s feur, 
A*a dhorchaich na reuiltan fo bhròn. 
'S faoin carraig Cbollaith a uochd— 
la faoin tha Inuia l'a aprocbd, 
Leth dhoiileir ameaag nan nial, 
A'a aaoidh nan ratb air knradh ciaii. 
Thainig cù* le bural bròin, 
Bha*u gaothar tiambaidh trcu^sb ! 
Nach cianail a uia am brutb, 
A'a Kutha nan atùc aun an gruaim ! 
Gnu laoch aig baile ui sealg ; 
Guu ehuUm, gun mbùiru, gun cbuin. 



Slan leibh a bheannaibb mo ghaoil, 
Anua am faigliinn maiig a a damh ; 
Soraidh le Armuiun a thrèig, 
Ni h-eibbinn nau deigb ar aeal. 
« Tha binneaa,*' arsa Collaih, "a d' bhròn, 
'N tpa dhuiageaa tu amaoin mu'r n-òig* ie gean. 
Beannachd leibh uile gn lò i 

'San còdbail ainn thall o*u eug, | 
Far nach liobh gaiogeach a lann, 
Far an dealrach òigh guu fheall. 
*S am biodh Oglaoch a*B Ainnir 
Mar reulltan aoillaeach uau apear — 
Au anma ag laaadh le gaol, 
Mar dbeo grein* an aghaidh gun amal, 
Mar ao biodb alaling mo sbean aoia, 
*N uair db'eireait mo gbuth gu bròn binn ! 
'S nach dìrich mi Creubh.bbeinn an fbeidh, 
Aoh mall air làrach a ghliun'. 
Beannachd a*a dad aoraidh alàn 
Le beanntaibh mo ghraidh *a mo rùin, 
0*n agar an aoia ainn aaii am, 
*S mi gun aleagh, gun lann, gun lùgh. 
Biodh tuireadh na h-eala 'ua m' bheul, 
A'a i 'aan lèig an dèis a leòn ! 
Air a fagail faoin lea fèin, 
'S e aud m' acaiu, èigh mo bhròln ! 



Db-fhailìg mo apionnadh *a mo threis, 
Cbaochail mo mhothach.*8 moibblaB, 
Ni 'm beil e ionmhuinu na their, 
Tha m* Ìntiiin gun chàil, air meath, 
llia m* eibbneaa uileadh air falbh 
Le blianaibh ealma na b-òige. 
ia ciannail falroach air traigh 
Sean aoia, gun m* aiseag a null ; 
'S mo thogradh ga m* ghreaaad gu luath, 
Gu Flatb-inuia ahuaa gu bràtb.' 



ifSo 



S'.-O 



tf 



inn 



• Tlie dog, of all animab the moit tagaoiout aad 
attached roourna the abwnce or death of hi« naater. 



I 



^ -Ì^UUaJuo' Co-ceJ^^. ;5-g cu Kt-,^ -i«*f 




^ - twij^ <UHeie>? " 



14 



MIANN A BHAiRD AOSOA. 




i^at^cJU^ 



MIANN A BHAIRD AOSDA/ 



O càmibh mì ri taobh nan allt, 
A fthiubhlas mall 1e ceumaibh ciiiin, 
Fo agàil a bharraich leag mo cheann, 
'S bi thùs* a ghrian ro-chairdeil riura, 

Ga socair ■ìd 's an fhenr mo thaobh, 
Air bruaich nan dithean *8 nan gaoth tlà, 
*Smo cbas ga sliobadh *t a' bhraon mhaoth, 
'S e lùbadh tharais caoin tro*n bhlàr. 

Biodh ■òbhrach bhàn i« àillidh snuadh, 
M*an coairt do*m thulaich is uain* fo* dhriùchd, 
'S an neòinean beag 's mo lamh air cluain, 
'S an ealabhuidh* aig mo chluais gu h-ùr. 

• Perhapf It Is Irapotifble, at thls d«y, to decide wlth 
auy cerUlnty to what part of the Highlands tbe Aoso B abo 
belonged, or at what time be flourìahed. Mrs Orant ot 
Laggan, who has given a metrlcal version of the abore 
poem, says. ** It was composed hi Slcye,** tbough upon what 
authority she has not sald. The poera Itself seems to fìir. 
nlsh tome evldence that at least the scene of It U laid in 
Locbaber. Trèig* ìt mcnLlDned as having aflfbrded drlnk 
io tbe hunters. Now Loch IVeig Is In the braes uf iMch- 
abcr. We lcnow of no mountaln which is now called Ben- 
aid or Scur.eilt. Perhapa Ben.ard Is another name for 
fien.neTÌs. The great waterfall, mentloned near the end 
of the poem, may hare been EasMà^ near Klnlooh.leTea 
in Locbaber. Tbe foUowing is almott a literal tranalatjoii 
of the abore poedk :~ 

THK AOED DARD^ WI61L 

O place me near the brooks, whlch stowly rooire with 
gentle steps ; under the shade of the shoottttg branches 
lay my head. and be thou, O sun, In kindness with me. 

At euK lay my slde on the grau, upon the bank of 
flowers and sòft lephyrs— my fect bnthed in the wanderlng 
stream that slowly winda along the plain. 

Let the prlmrose pale, of grateftil hue, and the llttlc 
daisy surround roy hiilock, grecnest wben bedewed ; my 
hand gently inclined, aqd the ealtfi f at my ear bi its frcsh. 

ncss. 

Around the lofty brow of my glen let there be l)endìng 
boughs In fùll bloom, and the chiidren of thc bushes mak. 
ing the aged rock roi^cbo thelr songs of loTe. 

Iiet the new.bom gurgllng fountaln gush from the tvy- 
covered rock ; and let aIl.melodious echo respond lo the 
sound of thù stream of ever.succcssive waves. 

Lct the volce of every hiU and mountaln re.echo tbe 
sweet sound of the Joyous herd ; then sball a thousand 
lowings be heard all around. 

Let the frlsklng of calves be In my vif^, by the side of 
a stream, or on the adlvity of a hUI ; and let tfae wanton 
kid, tlred of its gambols, rest with iu innoceoce on my 
l)osom. 



Poored on the wing of the gentle breese, let the pl 
cant volce of lambs come to my ear ; then ihall the ewes 
aoswer when they hear thdr young running towards then. 

• We likewlte tmà TreSf t(wk«n of in " Oran na eomha^^mtfj" 
where the «othnr ofnhai picce Mya^ **Okddh mt a Tnig tno 
theam^hath* 

t An herb eaUcd B« ^htfi wert 



Mn'n cuairt do bhruachaibh àrd mo ghlinn*, 
Biodh lùbadh ghòug a's orra blà ; 
*S clann bheag nam preas a' tabhairt seÌBBy 
Do chreagaibh aosd' le òran gràidh. 

Briteadh tro chreag nan eidheanu dltk, 
Am fuaran ùr le torramam trom, 
'S freagraidh mac-talla gach ciùil, 
Do dh' fhuaim srutha dlù nan tonn. 

Freagraidh gach cnoc, ague gach sliabh, 
Le binn-fhuaim geur nan aighean mear ; 
'N sin cluinnidh mise mìle geum, 
A* riuth m'an cuairt domh 'u iar san ear. 



let me hear Che hunter's step, wlth the sound of his 
darU and the noise of his doga upon the wide-extemied 
heath ; then youth ahall beam on my cheek, wheo the 
volce of bunting the deer shall ariae. 

The marrow of my bones shaU awake when I hear thc 
noise of homs. of dogs, and of bow.strings ; and when the 
cry is heard, *« The stag is (kllen,** my beela sball leap in 
Joy along the heighta of the mountalna. 

Then methinks I see the hound that attended rae eirly 
and late, the hills which I was fond of haunting, andthc 
rocks which were wont to re.echo tbe lofty harn. 

1 see the cave that often hospltably reoeived oor stepi 
from nlght ; checrAilncss awaked at the warmth of her 
trees ;• and in the Joys of her cups there was moeh mirth. 

Then the smoke of the feast of deer arose ; our drink 
from Trcig, and the wave our mtuic ; though ghoaU should 
shriek, and mountaiiu roar, reclined In thc cave, undx*- 
turbed was our rest 

I see Ben.ard of beautiAil curve, chief nf a thoutand 
hllls ; the dreams of stags are in fais loeks, hU head is tbe 
bedof douda 

I see Scur.eilt on Ifae brow of the glen, where thc cnckoo 
fint ratscs her tuneful voice; and tbe beautiful grecn 
hill of the thousand flrs, of hcrbs, of roes, andof elks. 

Let Joyous duckllngs swim kwlfUy tm the pool of UH 
plnes. A strath of grcen ftrs is at its hcad, bendlng ihc 
rcd rowans over iU banlu. 

Let the beauteous swan of tbe snowy bosoro gUde oo tbe 
tops of the wavesk When she soara oo high among tlte 
elouds she wiU be unencumbered. 

She travels oft over thc sca to the cold region of fbamlni 
blUows, where a sail thall never bo spread out to a mast, 
uor an oaken prow dlvide a wave. 

Be thou by the summiu of the moDataiiu, ùm monm. 
ftil tale of tby love in thy mouth, O swan, who kast tza. 
velled from the land of waves ; and may 1 Usten to thy 
miulc in the heighu of heaven. 

Up with thy gentle song ; pour out the dolefVil tidlnfs 
of thy sorrow ; and let aU.melodious ecbo take up tbc 
strain from thy mouth. 

Spread ont thy wing over the main. Add to thy swift- 
neu trùm the strcngtb of the wlnd. Pleasant to my rar 
are tbe echolngs of thy wounded bcart— >the song of 
love. 



* Alluioa ia here niKte lo m Bre oi 



Vsm^imX..^ 



^CJU 



H-JL 






^-«M*^ JL. -t« 



SAR-OBAia NAM BARD GA£LACH. 



15 



MVui 

pa 



biodh lù-diIeM iiaii laogh> 
Bui aruthy no air an leiiig. 
aaianMn beaf de*n chòmhraig agitb, 
arhlnia a* cadal gu*n cheUg. 



SrBtfaadh alr ag6ith na h*8aaig mhin, 
Gìatihan maoth nan crò ma'in chluaia, 
*N aia frtagraldh a mhcRnmh-tpreigb, 
*Naaìr ehloinn, an gineii, ia iad a ruitb a noaa. 



m an t-aealg^r ri mo ehluais ! 
na ghiith, a*a ebon feagh alèibh, 
dearaaidb an òlg'iUr mo ghruaidh, 
dh-aireaa toirm air sealg an fhèidh. 



A 
Le 

'N 



Dìiiagidh amior am chnaimh, 'nuair chluinn, 
Mi tailmrieh dhòa a*« chon a'o ahrcang, 
Noair ghlaodhar— «< Thuit an damb !" 
TÌMi mo bhninn, a' leom gu beò ri àrd nam beann. 

*N sin dii ml, air leam, axi gadhar, 

A Imnadh mi an-moch a*s moch ; 

*S na aleibh bu mhiannach leam ' thaghall. 

*S oa ereagan a' freagairt do'n d88. 



Cbi mi 'n namh a ghabh gu fial, 
'S ga trie ar ceumaibh roi 'n oidheh* ; 
Dhùiafeadh ar aunnd le bUitha« a crann, 
*S aa aòiaa choach a bha mòr aoibhneas. 

Bha eeò air fleagh bhàrr an fhdidh 

An deoeh k Trèig 'aan tonn ar ceòl, 

Gc d' ahefaneadb tàiag 'a ge d' rànadh sleibh, 

Sidkto 'a an uaimh bu aheamh ar neoiL 



tHy 



Are 
Mtbo 



bat Iflod blowa tbe wind that htKn the Toiee of 
r from tbe rock, O youth, wbo wenlett on thy 
frooi ns, wbo hMt lcft iny hoery lodu forlom. 

tear* bi tbh>e eyes, O thou virgin mott modert 

and of the wfaitett band. Joy without end 

cberit Ibat shaU nercr move from the nar. 



aky» siaee vbie eye has fiilled, O wind, where growa the 
reed artlb iti aKnimfal lound ? by ita side the Uttle flsh«a 
whooe wtngt ncver fdt the windi' soft breath, maintain 
theiT apottive conflict 

aae wtth a strong iiaiid, and place my hcad under 
Uieb } wben tfae aun toat bigh noon let its gracn 
abovc mine eyeiL 



tbe 

itiield 



MBM WB awTw nuie eyeik 

Tbcn thali tbou come, O genttc dream, who twiftly 
waHEcat anoog tbe ttart; lct my night.work tw in thy mutic, 
tarzBgiag badi thc dayt c^ my joy to my recoUectioa. 

Scc. O »y tool, tìic young Tiigin under the thade of the 
cak, blBir of tbe fineit ! her baod of tnow ii amoag her 
\aA* oTgold, and ber mildly rolKRg eyc on ibc youtb of 



He staigs by bcr lide— Sbe ii tilcnt Her hpjirt pantt. 
snd twim 'xn hit rootic ; lovc flict flroro cye to cyci dccrt 
tfop thcir oourac on tbe extcnded hcatb. 



Now 



the aound hat ceased ; hcr tmooth white breast 
to tbe brcatt of lier lorc ; and bcr lipt, fresh as tbe 
roac, aie preaccd clotc to ibc Irpt of ber lorc. 



Chi mi Beinn-àrd Ì9 àilltdh fiamh, 
Ceann-feadhna air mhile lieann, 
Bha aisling nan damh na ciabb, 
'S i leabaidh nan nial a ceann. 



^ 



Chi mi Sgorr-eild' air bruach a ghliun' 
An golr a chuach gu binn au tòs. 
A's gorm mheall-àild' na miie giubhns 
Nan luÌMin, nan earba, 's nan Idu. 

Biodh tuinn òg a snàmh le sunnd, 
Tliar linne 's mine giubhaa, gu luath. 
Srath ghiubbais uain' aig a ceauii, 
A' lubadh chaoran dearg air bruaich. 

Biodh eal' àluinn an uchd bhàin, 

A anàmh le spreigh air bharr uan toun, 

'Nuair thogaa i sgiath an àird, 

A meaag nan niai oha'n fhàs i tròm. 

'S trie i 'g astar thar a chuain, 
Gu asraidh«fbnar nan ioma* ronlL 
Far nach togar breid ri crann, 
'S nach sgoilt sròn dharMch tonn. 

Bì thusa ri dosan nan tom, 

is cumha' do ghaol ann ad bheul, 

£a1a ' thriall o thir nan tonn 

'S tu seinn dhomh ciùil an aird nan spciu'. 

O ! eirich thus' le t-òran ciùin, 

*S cuir nalgheachd bhocbd do bhròin an ceill. 

'S glacaldh mac-talla gach ciùil, 

An gfith tùrsa sìn o d' bheul. 

. Happinett witbout «id to tbc lovely pair, who havc 
awaked in my toul a glearo of that happy joy that thall 
not return ! Happincst to thy toul, lovciy virgln of the 
curliiig lockt. 

Hast thou fortaken me, O pleaaant drcam ? Return 
yet— one littlc glimpsc rcturn : tbou will not hcar me, 
alat! I am tad. O boloved mountaini, fiircwcll. 

Farewell, lovely company of youtht ! and you, O beau. 
tifVil virgin. farcwcll. I cannot scc you. Youn it tfae Joy 
of tummcr ; my wintcr it cvcrlatting. 

O place me within hearing of tbc grcat waterfall, with 
itt rourmurlng tound, descending froro the rock; lct a 
harp and a shcll be by my lidc, and tbe shlcld that dc- 
fcnded my forcfathcrt in battlc. 

Comc witb fricndsbip over the tce, O toft blatt that 
•lowly movest ; bcar my ihade on the wind of thy twift- 
ncti, and travcl quickly to the Itlc of Hcroct, 

Wbere thoic who wcnt of old are in dcep ilumber, deaf 
to the tound of rausic. Open the ball where dwell Ossian 
and DaoL Thc night thall comcb and tbe bard tball nut 
bc found. 

But ah I bcfore it come, a little wbilc erc my thade 
retire to the dwelltng of bards upon Ardvcn, from 
whencc thcrc it no return, give me thcharp and my 
thelt fw thc road, and thcn, my beloved barp and ihell, 
farcweU. 



16 



MIANN A BHAIRD AOSDA. 



Tog do iglath ga b-àrd thar ehmn, 
Glae do luathaa bbo Deart na gaoitb» 
'S eibblon ann am chluait am fuairo» 
O'd ehridbe leòint'— an t-òran gaoii. 



Co an tir on gluals a' ghaoth, 

Tha giulan glaoidh do bhroin on chreig? 

Olgeir a chaidh uain a thrlall, 

'S a dh- fbàg mo chiabh gblas gu*n toic, 

B'eil deòir do ruitg O ! thusA rlbbinn, 
1« mìne maie* *e a*t gile làmh ? 
Sòlae gu'n chrloch do'n ghruaidh mhaoith, 
A ehaoidh nach gluab on leabaidh chaoiL 

Innribh, o tbrdig mo ahuil, a ghaoth*, 
C' Alt' am beil a chuil]^a fàe^ C^ 

l^ glaodhan bròin 't na bric r'a taobb, 
Le tgiath gun ded a cumail blàir. 

Togaibh m)-^ralbb le'r h&imh threln, 
'S cuiribb mo eheann fo bbarrach ùr, 
'N ualr db'eireat a' ghrian gu h-àrd, 
Blodh a tgìath uain' ot-ceann mo thùl. 

An tin thig thu O ! alsling chiùin, 
Tha 'g attar dlù measg jeull na h«òidhch', 
Biodh gnoimh m' oidbcbe ann ad cheòl ; 
Toirt aimtir mo mhùim ga'm chuimhn'. 

O ! m'anam faie an nbhiiin òg, 
Fo tgèith an daraichy rigb nain flath, 
'S a lainh thneachd ' meatg a ciabhan òir, 
'Sa meaU-tbuiI chiùin air òg a griidh. 

£*tan «* eeinn ri taobh *a I balbh, 
Le cridhe Ìeum, 't a tnàmh' na cheòl, 
An gaol bho thuil gu tuii a faibh, 
Coir itad air fèidh oan tleibhtean mòr. 

Nit thr6ig am fuaim, 't tha eliabh geal miii, 
Ri ncbd 't ri cridhe gaoil a* fat, 
'S a biiibh ùr mar ròt gun tmal, 
Ma bheul a gaoil gu dlù an tàt. 

Sòlat gun chrioch do'n chomnnn chaomh, 
A dhùitg dhomh m' aobhneat ftit nach iiill, 
A't lieannachd do t-anamt* a rùin, 
A nighean chiùin nan cuach-chiabh grinn. 

'Ndo thrèig thu mi aitling nam buadh ? 
PiII fathaat— aon cheum beag— pili ! 
Cha chlulnn tlbh mi Ochoin ! 't mi truagh. 
A bhtannaibh mo ghraidh— elin leibh. 

7*- 



Slàn le comuun caomb na h«òige, 
A*t oigheanuan liòidlieach, tlàn leibta, 
Cha leir dhomh tibb, dhuibbte tha aamliradh, 
Acb dhomta geambradh a diaoidh, 

O ! cuir mo chluat ri fuaim £aa-mòr 
Le chrònan a' tearnadh ofi chreig. 
Bi'dh cntit agua tlige ri'm ^haobb, 
'S an igiath a dbian mo ehinnair ta* chath. 

Tbig le càirdeat thar a ehaain, 
Oiag mhln a ghluait gu mali, 
Tog mo clieò air tgiath do luathaiak 
'S Ìmich grad gu eiiean fhlaitheia. 

Far'm beil na laoich a dh-fhalbb o eheaffi, 
An eadal trom gun dol le oeòl, 
Fotghiibh^ thalla Oitein a*i Uhaoil, 
Thig an oidhcbe 'e cha bhi'm bàrd air bhrath. 

Ach o m'an tig i teai m'an triall mo cheò, 
Gu teacb maii bàrd, air àr-bbeinn as nach piIL 
Fair cruit 't mo ihlige dh-iunntaidb 'n ròid, 
An sin ; mo chruit, 't mo ihligeghra{dh,t]anleibh. 

Nate.—Th\M U s cuiious snd yslusble telie of sntiquitT. 
It sflfardi ÌDCernsl eridence tbst tbe dactiinci oT Cbns- 
tisntty were elther wholly unknown to tbe pocc, or hsd 00 
place In his creed. The Blytium of bsrds upoo Ardvee. 
tbe depsrture of tbe poet*s sbsde totbe bsU of Omìso ud 
Dsol, hl« \ui wtth of Ujring by bia slde s hsrp, s •hdl fuU 
of liquor, and hii ancetton* •fateld. sre iocDOip t ible vitb 
tbe Chnstisn doetrioe of s ftiture ttste. 

Thst it it s compotition, however, lonc tubssgoent to 
the times of OMÌsn, is evident ft-om tbe cbugewhlcfa Uie 
msnneis of ttae Calednnlsnt hsd bi Chc Interim undcrfone; 
for in the poems of thst bsrd tbere Is •csrcelT sn sUufkn 
tn tbe psstorsl •tstSk At sny rste, Uie srt of uminf Aod 
breeding csttle wss oerUinly no( prsctÌMd by Che Fkiifil> 
isns. Honting snd wsr •eem to bave been tlicir aole oocu- 
pstioiis. Our sged bsrd, however. Uved io the pwtoral 
•tate of society ; s sUte which insny poct* bave made ih* 
•utailect of that •pedes of poetry denominaled psatonl. 

Our bsrd esbUiiU tender •enae^, sod de^crìbei happ) 
•Itustlons. He pslnto tbe besutie* of nsture witb thc hMni 
of s msster, snd e&presMt the wsrroth of hls reellii«> is 
glowing nitmbcfs. Hls atyle is nervou^, bta msonerdiaite 
m» fsncy wesrc the nsUve gprb of purity sod •impUcity : 
snd true tssU wiU reoognise hta oompositioB ss thc gcouioc 
oflhpring of nsture— •• resl poetry. 

The poel bss enumerated tho^e rural occupatìoo« wbidi 
aflbfded bim deltgbt In tbe vlgour of Ufci He hsi srranfed 
and drawn forth to view rural objceta, attended by»ocli 
drcuimunee^ as had msde the most plessorsblc snd last- 
Ing impre^sion opon hisown mind ; snd he •eerai, st tbc 
•ame Ume, to have been bighly •eoskble ef ihe beautic< of 
nsture, and capable of producing thoce stcokei of &oc7 
which evinoe poeUe merit 

Tbl« poero •hows thst men lesdlng s psstorst Ufe >'• 
cspable of reflncd feenng* and ddicsle •enUrocntf, •"' 
may be setusted by the beat sflìBcUoni of Uie bcsrt; tbi< 
ioog postcf ior to tbe dsys of Oulso, tbe Cfarivtiaa rdifios 
bsd oot perbsps been hesrd of by tbe Csledonism i »" 
thst tbey were ofopinlon thst the •oul wss sn slry tubiUnrt 
cspsble of ezisUng in s •uu of •cpsration from th cbody, 
and of enjoytng. in tbe region of the clouds, tboM or*^ ^ 
aUe oocupstlons whleh hsd giTeo U plearare upoa ufià, 







K . 



^^^J^ <^ 






.-?.[ 



r- *•> 



x><>?y tàjLM^ wCl^ jLc>-^>Jual6 - — - . 







A Chcwlfcliag bhochd na SròÌDe, 
A uothà k bròoach do 1«abaidh, 
Ma bh* thQ ana ri Unn Donnaghail), 
Cha*n ioshnadh ge trom leat t-aigneadh. 

■* *S eo'-noiae mite do'n daraig, 
Bha na fkillean ann aa* clioinDtich, 
'S iooMdh lina a chuir mi romliam, 
'Sfv mi oookhachag bboehd ua Sròine. 

NiM bho nn thà thn aoada, 
Dean-ea t*fliaoea1d rie an t-thagart, 
Afos innie dlià gnn èantdh, 
G«h aon ■geula g»'m l»eil agad. 

** Cha d' rinn miae braid* no brengan, 
Cbdh na tearmann a bbrieteadh 
Air m' fhcar'f<Sin eha d* roinn mi iomluai, 
Gar raiilaach hhochd ionraig miee. 

Chmnacas mae a Bhritheimb ohalma, 
Agw Fcargiw mor an gaiegeaeh, 
Ai Torradan liath na Sròine, 
Sin na laoich hha domhail, taiceil." 

Bbo *iui thòlaich thu ri aeanachas, 
A'i cigin do leanmhninn ni*t faide, 
Ge *n rehh 'n trinir hha ain air foghnadh, 
Ha *n rohh DonnaghaU ann aan i* heareald. 

" Chnnnalc mi Alandair Carrach, 
Ao dmn' ia aUaile bha 'n Albainn, 
'S minlg n bha mi ga èiateachd, 
'S e aig rdtcaeh nan tom eeaìja. a ' .^ 

Chonnaic mi Aonghaa na dheigh, 
Cha b* e ain raghainn bu tàire, 
'S aan *e an Fheareald a bha thninidh, 
'S rinn e muillean air Allt-Larach,* 



»» 



Ba lionmhor cogadh a's creachadh, 
Bha'u an Lochabar 'san uair ain 
C'àite *m biodh tuea ga t-fhalach, 
£oin bhig na mala gruamaich. 

" 'S ann a bha cuid mhor de m' shinnsìr 
Eadar an Innse a'e an Fhearsaid, 
Bha caid eile dhiu' ma'n Dèaghtbaigh ; 
Bfaiodh iad ag èigheach 'sa'n fheasgar. 

'N uair a chithinnse dol seachad, 
Na creachan agus am fuathas, 
Bheirinn bar l>eag far an rathaid, 
'S bhithinn grathnnn sa' Chreig-ghuanaic 

Creag mo chridhe-s* a Chreag ghuanach 
Chreag an dh-fliuair mi greis de m' àrach. 
Creag nan aighean 's nan damh siùbhlach, 
A chreag ùrail, aighearach, Ìanach. 

Cbreag ma*n iathadh an fhaoghait, 
Bu mhiann leam a bhi ga taghal, 
'N uair bu bhinn guth gallain gaodhair, 
A' cur graidh gu gabhail chumbalnn. 

'S binn na h-iolairean ma bruaciian, 
'S blnn a cuachan, 's binn a h-cala, 
A's binne na sin am blaoglian, 
Ni an laoghan meana-bhreac, ballach. 

A's binn leam toraman na'n d6s, r ^« 
Ri uilinn nan corra-bheann cSs, \^vj;2.*t!^ 
*S an eilid bhiorach is caol c5o, C 
Ni fois fo dhuilleicb ri teas. ^ 



• Tlili poem b attrilroted to I)ona1d Maedraiald better 
kM«a bf tbe oaKnomen of DdmàmtU mac FMulkMk nam 
Dàà « ciiebrated bunter and poet He wm a native of 
I^vhabsr aod Jkmrlabcd before thelnvention of flre.arms. 
AcoMdlBg to tradKlofi, be waa tbe mMt expert archer of hit 
àKf. At tbe tlme in which be lired, wolves were very 
tfBiiWissmi, eipeclaUy in Loehaber, but Donald i» «aid to 
iMft fclllsd so maoy of them, that prerinus to h\t death, 
Uiere waseafj ooeWft aliTe in Scotland, which wai shortly 
■fter klllBd Id Strathglan by a woman. He eompoMd 
tkm leiwi vben tdd, and unable to ff»llow the chaie ; and 
It li tte ealy ooe of bli compocitìons which ha« been 

tOttS. 

orthepoera was thla: He had married a 

la bis <rtd age, who aa might bave been 

a Tery unmeet helpmate. When he and 

both wom dowo with tbe toila of the chaac. 




Gun de chèil aic' ach an damh, 
S e *8 muime dh'i feur a*s cneamh, 
Mathair an laoigh mheana-bhric mhlr, 
Bean an fhir mhall-rosgaich ghlain. 

and decrepit with age, hii "croolted rib" leemi 
a pleaiure In tormentlng them. Fear, rather thar 
might poMibly protect Donald himielf, but ihe 
feared iior reipected the poor dog. On the contr 
toolc erery opportunity of beating aiid maUreat 
In fact, '* llke tbe goodman*i mother,*' he " wa« aj 
way.*' Their ingenloui tormentor one Oay foun< 
and feeble owl, which ihe leemc to havc thougl 
make a fit comftaniun for the old man and hi« d 
aocordingly brought It home. The poem i« in thc 
a dialiigue betwecn Donald and the owt. It i« « 
likely that he had ever heard of iEsop, yet he con 
make an owl ipeak, and that to good purpo«e. 
whnle it 1« an ingenioui performance and perhap 
riral of its kind in tbe language. Alluaion ii m«< 
** balf marrow," in the &7ih itansa. 



18 



SAR.0BA1R NAM BARD GAELACH. 






'S tiùbblach a db^fhalbhaB e raoD, 
Cadal cha dean e sa'n sniùir, 
B* fhearr lels na plaide fo* thaobb, 
Bàrr an fhraoich bbadanaich ùir. 

Gitr àluinn ■geamh an daimh dhuinn, 
Tbearnas o shireadh nam beann, 
Mao na h-eilde ria an t-sbonD, 
Nacb do chrom le sptd a cheann. 

Eilid bbinneacb, mbearfant, bballacbf 
Odhar, eangacb, ucbd rèidh àrd, 
Damh togalach, crolc-cheannach, Bgiamhacbi 
Crònanach, ceaDn-riabbaeh» dearg. 

Gnr gasd' a ruitbeadb tu suas, 
Ri leacbduinn chruaidb a's i cas, 
Moladb gacb aon neach an cùf 
Acb molams' 'n trùp tba dol as. 

Creag mo chride-sa cbreag mhor, 
'S ionmbuinn an lòn tha fo ceann, 
'S anns' an lag a th' air a cùl, , 

Na machair a's mùr nan gall. ^mi *i4L^^ 

M' annsachd belni^heasgaj|th nam fuaran, 
An riasgach o'n dean an damn rànan, 
Cbuireadh gadbar is glan nuallan, 
Fèidh na'n ruaig gu Inbhir-Mheoraln. 

B' annsa' leam na dùrdan bodaich, 
Os ci»nn leie ri eararadb sil, 
Bùirean an daimh 'm bi gbnè dhuinnead, 
Air leacann beinne 's e ri sin. 

'N nair bhùras damh Beinne-bige, 
'S a bhèucas damh Beinn-na-craige, 
Freagraidh na daimh ud da cbèile ; 
'S thig fèidh a' Cotrre-D»-snaige. 

Bba mi o'n rugadh mi riabb, 
Ann an caidridh fhiadh a's earb', 
Cb'an fbaca ml dath air bian, 
Acb buldhe, riabhach, a's dearg. 

Cha mhi-fhin a sgaoil an oomunn, 
A bha eadar mi 'sa Cbreag-ghnanacb, 
Ach an aois ga'r toirt o cbèile, 
Gur grathunu an fhèil' a fbuaras. 

'S i creag mo cbridhe-s' a Chreag-ghuanach, 
A chreag dbuilleach, bhiolalreach, bbraonacb^ 
Na *n talach àrd, àluinn, fiarach, 
Gur cian a ghabh i o'n mbaoracb. 

Cha mbinig a bba mi *g èisdeacbd, 
Re oèideadh na muice-mara, 
Acb 's tric a cbuala mi mòran, 
De ciirònanaich an daimh allaidh. 



Cha do cbuir mt duil san iasgacfa, 
(hi ga iarraidh leis a mhadbar, 
|S mor gu'm b' annsa leam am fiadhachy 
*S bhi air falbh nan siiabh as-t-fhaghar. 

'S eibbinn an otiair an t-sbealg, 
l'S àit a cuairt an aird ga lieacbd, 
Gur binne a Ji-aighear 's a fonn 
Na long a's i doi fo bheairt. 

Fad *sa bhithinn beò no mairaaiuiv 
Deò dhe 'n anam an am chorp^ 
Dh-fhanainn am ibcbar an fhèidb, 
Sin an spreidh an robh mo tholrt. 



C'àit' an coalaa oeòi ba bbinney 
Na motliar gadliair mhoir a* teachd, 
Daimh sheannga na' ruitb le gleann, 
|| Miol-cboin a dol annt a's ast'. ^ 



'S traagb an diagb nacb bcd an fbeoghaiiin, 
Gun ann ach an ceò. de'n bhuidheann, 
I^is 'm ba mbiannaeh gloir nan gadhar, 
Gun mheoghail, gan òi, gan bliruidhinii. 

Bratach Alasdair nan Gleann, 
A sròl fathramaeh ri crann, 
Suaicheantas sbolileir shlol Chainn, 
Nach do cbuir saim an ciann gliaU 

'S ann an Cinn-Gbiabbsalch na laidliCy 
Tha nàmhaid na graidhe deirge, 
Xiamh dbeas a mharbhadh a bbradain, 
Bn mhath e 'n s&baid na felrge. 

Db-fhag mt san Rualdhe so sbios, 
Am fear a b* olc dhoms' a bhàs, 
'S tric a chuir e * thagradh an cruatbaa» 
Ann ciuais an daimh cbalmùoh an sàs 

Raonull Mao-DbombnuiU gblais, 
Fear a fbuair fòghlum gu deas, 
Deagb Mhae-DhomhnniII a ohuil chaia, 
Ni'm l>eò neach a chòmhraig leis. 

Alasdair cri^he nan gleann, 
Gun e bhi annjnor a' chreaeh, 
'S tric a leag thu air an tom, 
Sliochd nan sonn leis a chù gblas. 

Alasdair mac Ailein mhòir, 
'S trlc a mharbh sa' bbeinn na feidb, 
'S a leanadh fad air an tòir, 
Mo dhoigb gur Domhnuilach treun. 

A's Dòmbnallaob tba gan mhearachd, 
Gur ta boinne geal na cruaghach, 
Gur càirdeacb tbu do Cblann-Cbatain, 
S gur h-e dalt thn do'n Chreig'ghaanaidi. 



Tk^ Jj-Ua^ kxo l^UfL: 






"*i-f^ -C/x 



\Jit 




S^m. ^ P L ^ -. ^^ 



K JLb^ 



A' CHOMHACHAG. 



19 



Ma db-fìUf mUi Domhnull a muifb, 
Na mmmr a* ttùgh na' fluigh, 
S ^cnrr a bbios c^icBg air bhnil, 
Lochd a clmiidb bi*db ìmI a ttaigh. 

MrM abuidb air •itb-bbrath nam beann, 
A coiabc«d air eaann Loeha-Trèi^, 
Croff f biumach am biodh an t-ahealg, 
. Griaiwa ard am biodb na fèidb. 



Chi mi na Dù-loebain bhaami, 
Cfai mi Cbroaeli, a*s Beinne-bhreBc, 
,Chi mi Si«il»-Oiaein nam Fianny 
' Chi mi f brian air MeaU-nan-leac* 



i Beinn-Neamfaait gu h-hrd, 

atm-dearg ri bun, 

bcaf eile ri taobh, 
naonadh £u>in a*t nrair. 



Chi 
Afua 
A't 
Chit* 



Gor rlmbeaeh an ooire dearg, 
Ftr 'm Im mblaanach leinn bhi tealg^, 
Colrre mmn tnlaichean fraoich, 
Innit aaa laof h *t nan damh garbh. 

Cbi mi braidb Bhldcaa.nan.dSt, 
'N taobb to bhot do Sgurra-lidh, 
Sgurra-cbòinntich nan damh teang— 
leBmbuiaa leam an diog h na chL 

Chi mi Srath fanainn a chruidh, 
Ftr an labbar gnth nan aònn, 
A't Coirc creagach a mhaim, 
A' miaig a tbug mo làmh toll. 

Chi mi Garbb-bheinn naa damh donn, 
Agua Slat-bbeinn nan tom rìth, 
Mar tin agut an Leitir dhubb, 
'S an tric a rinn mi fuil na' frltb. 



ScraiA gu Beinn-allta bhuam, 
O'n *t Ì fhuidr urram nam bminn, 
Ga dioa Lodi-£arraehd an fhèidh, 
Ga*m blonmbuinn leam fèin bhi ann. 

Thoir toraidh uam thun an Locb', 
Far am fidete 'bboe a*t tball, 
Gu oiigv Lcamhna nan lach, 
Maime naa laogh breac 't nam meann. 

'S e loch mo chridhte an locb, 
An laeh, air am biodb an laehj 
Afut iomadh eala bh4ii» 
*S bhldb iad a tnàmh air ma teach, 

Olaidb mi a' Tr6ig mo tbeann-thàth, 
Na diieldh eha bhi mi fo mhalad, 
Uiflge glan nam foanin fallan, 
O'n tcang am fiadh a ni 'n langan. 



\ 



'S baan an comunn gun bbritteadh, j 
Bha eadar mÌM 't an t-uisge ; 
Sùgh nam mor bheanu gun mhiage, 
'S miae ga òi gun trasgadh. 






'S ann a bha 'n communn britteach, 
Eadar mite 't a Cbreag-theilieh, 
Mitt gu bràth cba dlricb, 
ite gu dillnn cba teirinn. 

On labhair mi umaibh gu lèir, 
Gabhaidh mi fhèin dibh mo cbead, 
Dearmad cha dean mi t an àm, 
Air fiadhaoh ghleann nam l>eann beag. 

Cead it truaigbe ghabhadh riabh, 
Do 'n fhiadhaich bu mhòr mo tboil, 
Cha 'n fbalbh le bogha fo m' sgèitb, 
'S gu là'bhràth cba leig mi ooin. 

Tha blaidh mo bhogha 'n am uchd, 
Le agh maol, odhar i« &it, 
lee oeanalt 't mise gruamach, 
'S cruaigb an diugh nach buan an t-tblat. 

Mla* a't tuta gbadbair bbàin, 
'S tùrtach air turat do 'n eiiean, 
Chaill sinn an tatbunn a's an dkn, 
6e d' bha tinn gratbunn ri ceanai. 

Thug a choilltf dhìot-s' an earb', 
'S thug an t-àrd dhiom-sa na feidb, 
Cha n ell nàire dhuinn a laoicb, 
0*n laidh an aois oìrnn le cbèil'. 

'Nuair a bha mi air an da choit, 

'S moch a tbiubblain bbot a't tball, ( 

Ach a nis on fhuair mi tri, \ 

Cba ghloais mi ach gu min, mall. j 

Aois cha n'eil tbu dhunn meachair 
Ge nacb feudar leinn dasheacbnadb, 
Cromaidh tu 'n duine dìreacb, 
A dh' fhàs gu mìleanta gàsda. 

Giorraichidh tu air a sbaogbal, 
Agut caochlaidhidh tu ' cfaasan, 
Fagaidh tu cheann gun deudach, 
'S ni thu eudann a chasadh. 

A Shinead cbat-aodannach, pheallacb, 
A thream-thuileach, odbar, èitidb, 
Cia ma 'n leiginn leat a lobbair ? 
Mo bhogha toirt dhiom air èiginn. 

O'n 't mi-fhin a b* fhearr an airidb, 

Air mo bbogha ro-math iabhair, 

No tbusa aois bbot|iar, sgallacb, 

Bbiot aig an teallach ad tbuidbe. 

A 








20 



SAR-OBAIR NAM BARD GAELACH. 



Labhair an aois a rìthist ; 
" *S mo 's raighinn tha thu laa^tatnn. 
Ris a bhogha sln a ghiùlan, 
*S gur mòr bu chuibhe dhut bàta.'* 



Gabh thuia bhuamsa *m bàta, 
Aois grànda chairtidh na plèide,^ * /? 




Cha letginn mo bhogha leataa, 
Do mhathas no d* ar, eigln. 



' X 



«< * S iomadh laoch a b* flicarr no tbiiaa, 
Dh-fbàg mise gu tuisleach anfhann, 
*N dèÌB fhaobhachadh as a sheaaamb, 
Bha riomhe na fhleaegaeh fDcaainacb.*' «-* 




>ou^W 



MAIRI NIGHEAN ALASDAIR RIJAIDH 

JtCt .P%^ '^JkAX. *tKt*m .»\>.<W yt'^K^ OA^ •i^JU • 



c* . 



V 



Thb real name of tfais poetess was Mary M'Leod, though she is more generally 
known among her countrymen by the above appellaUon. She was bom in Roudal, in 
Harrìt^ in the year 1569, and was the daughter of Alexander M'Leod* son of Alasdair 
Ruadht who was a descendant of the chief of that clan.* 

It does not appear that Mary had done any thing^ iti the poetic way till she was 
somewhat advanced in life, and employed as nurse in the family of her ehief : neither is 
there any evidence that she could write, or even read. Her first productìon was a song 
made tp please the children under her charge. y( • c. ^ vwj^ /^ ^f>J>^' 

** An TaUa *m bu ghnà ie Mac-Leòid'* was composed on tb c Lai f d being sìck and 
dying. He playfully askcd Màry'what kìnd of a iament she would make for him? 
Fhittered by such a question, she replied that it would certùnly be a very moumful 
one. " Come nearer me,** said the aged and infirm olri^, " and let me hear part of iL*' 
Mary, it is said, readily complied, and sung, e* (empore, that celebrated poem. . 

" HithiU uthili agua hò " was composed 'on John, a son of Sir Norman,' upon bis 
presenting her with a snuff-mull. She sometime after gave publicity to one of her sougs, 
which so provoked her patron, M'Leod, that he banished her to the Isle of Mull» under 
the charge of a relative of his own. ^ 

It was durìng her ezile there that shc composed ***Smi 'm shuidh* atr an Tutaielh' 
or " Luinneag Mhic-Leòid** On tbis song coming to M'Leod*s ears, he sent a boat 
for her, giving orders to the crew not to take her on board eicept she sbould promise to 
make no more songs on her rcturn to Skye. Mary readily agreed to this condìtion of 
release, and retumed with the boat to Dunvegan Castle. 



'S 



• Tbere was another, thoogh inferìor poetess, of the family of Aìa$dair Rnadk, who is some- 
times confounded with our anthoress. Her narae was Flora M*Leod. In Gaellc she is callcd 
Pionaghal Nighean Alatdair Ruaitih, This poetess lived in Troternees, and was a nati ve of Slcye. 
She was marricd, and some of her descendants are still in that country. AII that we have been 
able to meet with, of Flora's poetry, is a satire on the clan Mac-Martin, and an elegy on M*LeoiI 
of Dunvegan. We have the authority of several persons of high respectability, and on whoM 
testimony we can rely, that Mary M'Leod was the veriuble authoress of the poemr attrìbuied to 
ber ÌR thJa work. 



I 



'ì. {ob^ /»• t^, 









MAIRI NIOHEAN ALASOA 






Soon afler this, a son of the Lsdrd's had been ill, and, on his recoYery, Marj com- 
posed a aong which is rather tin extraordinary composition/ and which, like its prede- 
cesun, drcw on her devoted head the displeasure of her chief, who remonstrated with 
her for again attempting song-making withòut his permission. Marj's reply was, *' It is 
Dot a song ; it is only a crònan" — that ìs, a hum, or " croon." 

She mentions, in a song which we have heard, but which was never prìnted, that she 
hsd nnrsed fire lairds of the M'Leods, and two of the lairds of Applecross. The song 
eods with an address to Tòrmod nan tri TòrmodA^ She died at the advanced age of 
105 years, and is bnrìed in Harrìs. She used to wear a tartan tomuiff, fastened in front 
with a large silver brooch. In her old days she generally carrìed about with her a 
Blver-headed cane, and was much given to gossip, snuff, and whisky. 

Mary M'Leod, the inimitable poetess of the Isles, is the most orìginal of all our poets 
Sbe borrows nothing. Her thoughts, her verse, her rbymes, are ali equally her own. 
Her langnage is simple and elegant ; her diction easy, natural, and unaffected. Her 
th^ughts flow freelyy and unconstrained. There is no straining to produce effect : no 
learch after unintellìgible words to conceal the poverty of ideas. Her versificatioi^, runs 
Uke a moontain stream over a smooth bed of polished granite. Her rhymes are often 
repeated, yet we do not feel thfm tiresome nor disagreeable. Her poems are mostly 
composed in praise of the M'Lebds ; yet they are not the effusions of a mean and mercen- 
vj tpirity but the spontaneous and heart-felt trìbute of a faithful and devoted dependant. 
Wbea the prìde, or arbitrary dictate of the chief, sent her an exile to the Isle of Mull, 
ber thoughis wandered back to *' the loflby shading mountains,** — to '* the young and 
ipfendid SirTòrmòd.** Durìng her exile she composed one of the finest of her poems : 
the air is wild and beautiful ; and it is no small praise to say that it is worthy of the 
venes. On her passage from MuII to Skye she composed a song, of which only a irag- 
Dent can now be procured : we g^ve a few stanzas of it : — 



* TbcM al le*m dbcoin do»dhùthaich MhlcLeòtd, 
H'imlairAtaibÒrlniebàchsln, ^ 
Ba cfaòlr dhiJiDh Eum bi|m' eÒÌM un tlr Ì 
LsòdKb, mar piUfeniMM mi^ ^ 

SbhMiMh mi *n làrr, tro dhùlachd ntn sUm, 
Do'B tùr f *am bi triali thu«th.cbeathftim t 
Oa ebualaa an igeul buadhach gun bbrcug, 
I acain mo cblèil>b fhuadacbadh. 



" Cht nl Mw.Leòid 'a prìaeil an t^òg , 

IRlabeach gu mòr buadhalach, 
Bbo OUaghair nan binn chuireadh vblaibb rl crann ; 
"S Lcddaicb ao dicnm uambarra. 
Eòidb lu fuInB ghleoid air n« luinn, 
'S fcmnail rt am cniadail iad, 
'Na fluranaibb gliarg an am nugadh oan àrm« 
*S diutaeb an t-aum-fliuaraa leibb. 



** Slol Tdrmold oan sgiatb folrmcabch fial, 
Db' cireadh do tbluagb luath.lamhach ; 
Deàlradh nam pioa, tòrraan nam plob, 
'S dcaibh gu*m bu leibh 'n dualachas ; 
Thainig teachdair do'n tlr gu macanta mln, 
'S alt leam gach nl chualas leam, 
O Dbun.bhcagan nan ttcud '• am ft'cagair luehd.thcud, 
Bheir.greia air gach fgeul buaidh.ghIoircach. 

*' 'Nuair chulreadh na laoich lolnghou iìr cbaol, 
Turaa ri gaoitb ghluabte leibb, 
O l>harraibh nan crann gu tarrulnn nam ball, 
Teannacbadh tcann suaa ritbe, 
lomairt gu Icoir mar ri Mac.Lcòid, 
Cbaraicb fo sbròl uain.dhait' 1, 
Bbo iroia an fbion gu talla nam plos,* 
Gu'm beannaicb mo Rlgb 'n t-uaaal ud." 



• Wfl knew an old man, ealled Alcxander M*R«e, a tailor in Mellen of Gairloeb, wbom we 
Imtc bcard tSlog many of Mary*! soDgs, not one of which has ever been printed. Some of these 
wert exeellent, and we had desi^ed to take them down from his recltation, bat were prevented by 
kis tiidden death, ifhich happened In the year 183S. Among theae waa a rather extraordinary 
1^««, rcKmblÌDg M'Donald'a ** Biflimm" eomposed upon oocasion of John, aon of Sir Norman, 
takiof hcr oat to g et a sail in a new hoat. 






>- * 



•7 



» /V *Vw « *• 



T' 












22 



SAR-OBAia NAM BARD OAELACU. 



MAIRI NIGHEAN ALASDAIR RUAIHH^ '''^h y^ 



FUAIM AN T-SHAIMH, ^ 

^ Ri faaim an t-Bb&imh T^w^ 
*S aRtgtieach mo ghean, 
Bha mlt' uair nach b'e sud m* àbhaitt, 
Bha mis' ualr, &c. 

Ach piob nualanach mhòrJ 
Bheireadb buaSdbÌAÌr gach ceòl, | 
'Noair gbluaistf i Te meoirÌPbàdraig.* 
'Nuairt ghlttJÌst' i, &c I 

Gur mairg a bheir geill 
Do'n t-aaogbal fa lelr, 
'S tric a ebaochail e cheum gabhaidh. 
'S trio a chaochail e, &c. 



Gar lioQmboiro ehùira 
Na'n deait air an drluchd, 
Ann am madalnn an tùs malghe. 
Ann am madain» &c. 

Cha'n fbaèis rl m' r6, 
Aon dulqe fo n gbr^. ^ yj 
Nàch tugle ghreis feinplui ain. 
Nach tug e, && 



Hrai 






<^ u <» iv .. 
'Naile ohaima' ml omtr, ^ 

S ^lan an KÌ^ bha d' gbrulidh^ . ^ 

Fo gbrasig cAlSicliiatch nln dualj^-bb«ldky \ 

Fo ghriiaig, chlekchdaicli, &c. | 

Fear dlreach deas treun, 1 

Bu R» fhinnneacb Imiì^ i — i^ 1 

'S e gUn mbi4ghean» gun cheùiiJ tralUeiLj 

'S e gun mni-ghean, &c. ' ) 



t-aogHraidh ao bnam; 
Gn taàa nan cuacb. - v 

Far 'm biodb tat^ich nan trttiadh|dàimh«l. 
Far 'm biodh, Oc. ^ 



De'n linne a b'fbearr buaidh, 

Tha *s na criocbaibh mu'n cuairt, l^,«-r% h' .ert 
Clann fhirlnneacb Ruairi liin-mhoir. w * . . 
Claiin fhirinnoaoht &e. 

Cha'n eil cleac hdadh rahic rìgh, «^<« OK ^« ri^ 
No gaiage» no gniomh, 
Nach eii pearsa mo ghaoil làn deth. 
Nach eil pearsa, &c 

Ann an treine, 's an lùgh, 
Ann an ceutaidb 's an diù, 
Ann am flil' 'e an gnuis nàire. 
Aon am feil, &c. 

Ann an gaiage, '■ an gnÌomh« 
*S ann am paiite n«o-cfarìon, 
, j jAnn am maise, *a am miagh àÌUtcachd. 



- </ 



< * m 



Thjin an t«igl|« luèb gann, ^h (a n CSU«a»«^ 
l7*n»^eatLìl^ lià tball, ^ 
l>eil aigllear aa ccannti 
Far beil aigbcar^ftc ' 



Far l>eil aiglJear a s ceannlmo mbànrain. 



TòAiÌd^rùn, ^^ rir-4>-^";y<>*ì Saabaint gach. &c 



Òila'gWpeÌch th;.. 
Foirminb tbùalt-abbaii 
Foirmeil o thua, &c 






A tbaagaidb, 'a a* cbiall, 
'S e btt cbleachdadb dbut riamh, ) 
Teach farsuinn *8 e fial fàilteacli. | 
Teaeh farsuinn, &c 

Bhiodh tlonal nan Ciiar, 
Rè tamul, a'a clan, 

Dh-fbloo a bhaile 'm biodh triaU chairdean. 
Dh-fhioa a bhaUe, &c 

o The cdebrated PADKOia mòr Mac Crutmein, one of 
ttia AunUy pipen of MacLeod of DunTCgsn. 



Ann am maise, &c 



Ann an eruadal, 'a an toii, 
Ann am buaidh thoirt air agoU, 
Ann an uaiale gun chroa càUeaehd. 
Ann an uaiale, &e 

Tuigs-fhear nan tead, 
Purpaa gach sgeil, 
Sualiaint gach ceiil naduir* 



Gu'm btt chubhaidh dhut sid, 
Mar a thabhùrt iad ris, 
Ba tu *n t-ubhal thar meaa aird ehFaoiUk. 
Bu ttt *n t-ttbbal, &c 

Leodaieh mo rùn, 
Seoraa fbuair ciiù, 
Cba bu thoiaeacbadh ùr dhaifoh Sir. 
Cha bn thoiaeach, &c 

Bha fioa eo aibh 
Ann an iomartaa rìgh, 
*Naair bu mhulaidich atri Thcarlaich.* 
'Nuair bu, &c 

• KingCbarieall. 



•V ^fm^ M.TiJ^.UiueJu^-^*^4i^yX*^ 






MAIRI NIGHEAN AL 



^i- 



'^d^^fsjJÌ 



Gbàol no GhaiU 

CW db-rbiuns oirbh foiU, 
Db-OM bhoAÌreadh g 'n d*rian ur nambaid. 
bhuireadb, &c> 



EAN ALASDAIR RUAIDH. . 



23 




LoclklalnDÌeb threan 
Taiaeacb or ■geil* 

Sli*di4 ■olta bbo fireamb Mbànola 
SlÌMbdaoìta, ftc 



Tbiig Bìa dbot mar gbibht, 
ftt mofYbalach gUc« 
hridod deonaich' dba d'ibUoehd bbi àdbokbor. 
ChruMd dcooaich', &c. 



Fboair tba fortan o Dbia, 
Bean bn •hocralclie ciaU» 
'S i fo foUteineach fial nàrub. 
'S i gn folstcineacht && 

Am bcil MBgicA a'c cliù, ^*^ 
*S i fon mhUleadb na cùit, 
*S i fo h-lrioeal ciìiln cairdeU. 
'S I gn k-lrieoalf &c 

I fvn dolaidh fo *n ghrèin, 
Gn t4rileachadh tread, 
•S a h. òlachd a reir ben-rlgh. ^•'•*. 
S a h-dlachd, ftc Ki^^ 




ftX^XJt/? 



U 




*Stricariaralehthacailm, ^AM f^\*\ 
Gon fhlabbraa gon tuilg, ìkM^^ ^^ 
Nigbean Oigbre Dhun-Tailm, ilÀn du 
Kìgheaa Oighre, &c. 



Tba mo chion air a ciilachair, 

Rinn m'aigne-sa riarachadh, 
Fear mor, a bheoil mheachair, 

Ge tosdach, gur briathrach thu, 
Gtt*m faighinn air m' fhacal 

Na caisteil ged iarrainn iad ; 
Cheart aindeoin mo stàta, 

Gun cbàraich sud fiachan orm. 
H-UhUl, ^c. 

Ged a thnirt mi riut clacbairy 
Air m'fhacal cha b'fbior dhomh e, 
Gur rioghail do shloinneadlL 

*S gur soiUeir ri larraidh e, 
Fior Leòdach ùr, gasda, 

Folnnidh beacbdail, gUo fialaidb tbu, 
De shiiochd nam fear flathaU, 

Bn mhath an ceann cbliaranach. 
S'ithiU, ^c. 

Ach a mbic nd Sbir Tòrmod, 

Gu*n soirbhich gach bliadhna dhut, 
Cbuir buaidh air do sbliochd-aa, 
Agus piseacb air t-iarmadan ; 
''S do*n cbuid eile chloinn t-atbar, 
l> Anm gach rathad a thriallas iad, 
Gcrn robh toradh mo dhùrachd ^ 
nan rùn mar bu mbianaach leam. 



'.1^^ 



a 



/..> 



• I ' 



^^teu>wA' 



/ 



J»-- 



4.f»V 



7 



MWMMMW 



i^ORAN f^'*"*' ^- ; -«.,ì4iOI 

TOKMOD MHIC-LBOXD.* 
LUIMKIAO. 





DOStr lAQf-MAC 

S-ithiU Jthm affua à, 
H'itkiÙ òlh-òireanMan 
<!(- S^iihiU mthm agut ò, 

H-iihiU S-A-9 A-^reaaaaa 

H-HkiUuihiUagu$ò 
H'ithiU ò A-drinjinoa 

F'aimu è h-ium ò, 

H»ò TÌ jfheaUadh A-t-iAasi. 

Ge do tlMld mi do m* leabaidh 

Cba'a è cadal ia ifiiaiiDach|leam9 
Aig ro aibieod na tuile, 

'S ao mluiilcan gun iarann air, 
Tba mCijltaìr rl paidheadh, 
. Mor eaUltcar am bUadhna mi, 
*S gor fomaU domh faighinn, 
Ge do gbabhainn an laaad L 



'.aee llie Ber. Patrlek BCaedoiuild*s CoIle& 

^Aiis,piges8a-.i6a. { tx^;; iwtfXe 



*Nuair a theid tbu do*n flrfreacb, 

'S ro mhatb cbinneas aa fbiadhach leat, 
Le d* lothain cbon ghleueda 

Ann ad dheigh *nuair tbriaUadh tu, 
Sin, a*B cuilbhear caol, cinnteach, 

Cruaidh, direach, gun fbiaradh ann ; 
Bn tn seaigair na h-eilld, 

A cboilich, 's na liath-chirce. 
H-ithOl, ^c. 






Tha mo chion air an Ruairidb, \ 

Gur luaineach mn d* sgeula mi, 
Flor bhoinne geal suairc* tbu, 

Am hBìì uaisle na peacaige, 
Air an d'fhàa an cùl dualach, 

'S e na cbnacha|an teud-bhuidhe, 
Sln a's ùrla nan, &iairce, ^ 

Cba bn tuafriageul breugach e. 
H-ithiU, ^e. 



rv 






Ì: 



~*H' 



Sian Ìomradh dbut lain, . n J-tx 

Gn mu rathaU a dh' eireas dut, dtfkf t C^^^^ìff^^J"^^ J 

'S tn mac an deagb atbar, 
Bha gu mathaaach meagbrachail, 

Bha gu furbhailteacb, daonnachdach, da^ tt^*^ 
FaoUteacbaÌI, deirceacbail. 




ì 






-JT 




'JU- / l^ 

• ì> 






SAR-OBAIR NAM BARD OAELACH. 



Sàr cbeannard air trùp thu, 
Na'n cairte leat feum orra. 

Our àlainii|ain marcach 

Air ciich an Riaic dioUaidlthu, 
'S tu cumailido ph«ir«^ ' _^ ^ ^ 

Ann àn cÌMrclUaah, mar db* ianrainn dut^ 
! Thigeadh ■udknn ad laimfa|-8a ' . f 

^ Lann eMt inteyb J glyynn. dhiaa-ihacly 
< A*8 naidhirlmhath/>Aù>t<a// , 
Air crioe namlball sniombanach. 



; 



'I. 



H-ithiU, fc. 






m 



TALLA 'M BU OHNA LE 
MAC-LEOID. 

RiOH I gar mul&dacb ' tba mi, 
'S mi gun mhirUgun mbàuran, 
Anns an tallar m bu gnà lelMaO'Leòid. 
Uigh ! gur, &c. 

Taigh mor macnasacb, meagbrach, 
Nam macaibb 'e nam maighdean, 
Far 'm bu tartarach gleadhraich nan c5m. 
Taìgb mor, &c 



Tba do tbailaunor priseil, \ 
Oun fbasgadlugun dian air, | 
Far am facadh mil'm fion bbirga òl. 
Tha do tballa, &c. * 

Ocb mo dbiobbaii mar tbncbair, 
Tbatnig dil' air an aitreabh, 
'S ann a'e cianail leam tacliairt na còir. 
Och mo dbiobbaiiy &c. 



Chi mi 'n cbliar a's na daimbicb, 
A'trèigsinn na fàrdaich, 
On nacb èisd thu ri fàilte luchd-ceòil, 
Chi mi *n cbiiar, &c. 

Sbir Tòrmad)nam bytacii, ^ \ f? t . ^- ► •- "^ 
FearnodbeaTbh-salbu tean*, e, '^. M - v •. • 
Oun sgeilm ajchuir Madliio bòsd. 
Sbir Tòrmlid, &c ' 

Fhuair tbu teist, a's deagb urram, 
Ann am freasdal gach duine, 
Air dheiseacbd 's air uirighioll beoil. \ 
Fhuair thu teist, &c 







'S i do lamb nacb robb tuisleacb, 
tPflL* chaitheadh a obuapair, 
I«edr bhogha craaidh, niiteacb» deagb-Dcoil. 
'S i do lamb nach, &c 

Olac tbrom air do ftbliasaid, 
An deigh a snaitheadh gun fbiaradh, 
'S barr dosracb de agiathan an eoin. 
Glac-tborm, &c 

Bbiodh c£ir ri« na crannaibb, 
Ba neo-eisleanacb tarruinn, 
'Nuir a leumadh an t-eaigbead o d' mbeoir. 
Bhiodh cèir ris, &c 



Nuair a leigte bbo d' laimb 1, I 

Cha bhiodh oirleach gun bbathadb, . «^ • 

Kadar corran a gàine *« i^smeòim. -i'Nt>sl*<^ ■ 
'NuaÌr a leigte, &c ^ 

A ^ 

'Nam dhut tighinn gu d' bbaile, 
'S tu bu tighearnatl gabhail, 
Nuair sbuidbeadb gacb caraid ma d* bbòrd. 
'Nam dbut tigbinn, &c 

Bba tbu meaeaii aig uaialean, 
*S cba robh lieagan mar cbruatbas ort, 
Sud an cleachdadh a fhuair thu t-aoia òig. 
Bha tbu mcasail, &c 

Ou *m biodh faram air tbaileaag, 
Agus fuaim air a cblàrsaicb, 
Mar a bhuiueadh do shàr mhae Mhlc-Leoid. 
Ou 'm biodb farum, &c 




Our b-e b' eacbdraidb, &c. 



mm^im0'0m00m0^t0mmÈ0mmm 



Leat ba mbiannaeh, &c 



CUMHA DO MHACLEOID. -f^ 

Oua e naidbeacbd so fhuair mi, 

A dh-fhuadaicb mo chiall uam, 

Mar nacb bitbeadh i agam, 

'S nach fhaca roi riainh i ; 

Gur e Abhall an lis so, 

Tha mise ga largann ; 

£ gon abuchadh meas air, » 

Ach air briseadb fo cbiad bharr. ^i^ 



Ji[U 



Our e Bgeula na creicbe, 

Tba mi nise ga èisdeacbd, 

Gacli aon chneadb mar tbig olm\ 

Dol an tricead, san deinead, . 

Na cbunnai^ 's na cbualaa, ctiC^ L^^) 

'S na fbuaradb o'n cbead li. 









4'i U/ iCL. 

• » . « 



X r ^ J^y 



rf > * 






MAIRI NIGHEAN ALASDAIR RUAIDH. 



25 






IC-^I' 



Crwch Did an t-Mobhaio, 
Air a ifmtfaa ri 9on uair. 

Ach a Chlann ao fbir allail, 
fia Dfo mhalartalch* beosao, 
Aon ao Lannuinn, 'a am Pàris, 
Thof aiUi barr air na ceadan, 
Chùdb D-ar diù tharaia 
Tb&r calamh na h.£iphit, 
Cb«ann uidhe luchd ealaidfa, 
'S a lcaanan na fèileacfad. 

Ach a fhriamhaich nan caraidh, 
'S a cbojletn nan leoghan, r\ ì-o 
A's oeha an dà aheanar, ^ ' 
Ba chaithreamaich* loistean ; '^ 
Càit' ao robh e ri fhaotuiun 
Air au taobha* an Roinn-Eòrpa, 
Cha V fhnrrasd ri fhaig hinn 
AoiU{aeh rathad, bu dòigh dhuibh. 



Ach a Ruairidh mbic lain, 

'S golrt leam fhaighinn an sgeul-s* ort, 

'S e mo cbreacE*8a mae t-athar, 

6bi oa laidhe gnn eiridh, ^ ^, iw ^ 

A|itt Tòrmod a mbac-sa, ^VÌ iL ^' TT rt*. 

A .fcupMh mo chail.7 'H2|«J: '^ ^'^ 

Gur e aobhar mo ghearain, ^*^ 

UuQ diailleadh le Ghèil' iad. 



Gu'n eireadh na t-aobhar 
Clann-RaonuiU, 'a Clann-DòmhnttlU, 
Agns taigh Mbic 'llleain, 
Bba daingbeann 'n>ur seòraa, 
Agus fir Ghllnne-Garaidh, 
Nall tbarais à Cnòideart, 
Mar sud, a's Clann Chama-ShroÌD, 
O champ I nbbir-Lòchaidh. 



'S beag an t-ionghnadh Clann-ChoÌDnich| C.<< 
Dheanadh eiridh ri d' ghuailean, 0, lCut ?'.v 
'S gu'n robh tha na'm fineachd, Wx/3 *^ -^ 
Air t-fhilleadh tri uairean, 
L 'S e mo chreach gu'n do Cbinneadh 

Bhi ma chminneachadh t-uaghacb, 'V-|Lil>l ) 



No glaodh do mhna muinntir 
S nach cluinntear, *s an uairs* Ì. 



KS 



J,^^ 



)^ 



Nach n>òr an ageul ^rlobbaidh, 

Soacb iongbnadh Idbh fcin e, 

DoUicach na craoibbe, 

Nseh do sgaoileadh am meanglan, 

Ao rofah diù, agns onair, 

Aiptt moUtdh air deagh-bheairt, 

Go daooachdach, carthannacb, 

BesQDaefadach, ceat*ch. 

Ge {oirt Icam an naidheaohd, 

Tbs mi laighinn air Ruairidh, 

GoQ dochorp a bhi 'san Dùthaich, 

Aons ao toama ba dual dut ; i i tJ \ 

H^\ eile naci/Ladh, •« S •'b »1 ^ i^j 

Tha mi claistiim aao uair ao, 

gSÌDaeh coir mi dha ereideas, 

Gorbeagormrìluaidhe. 



Garrobbeagaahaoilmi, 
Ri mo shaogbal gu'n eisdinn, 
Gon eloinneamald Leòdaicfa, 
^^^p^m fogradh o*n òighreacbd, 
|SancòraicheangIana, 
'S s'm fcaraon gnn dèigh air 
S sr raootonan farauinn, 
N*'o raeb-te 'n am feum sud. 



Tha mo cbeist air an oighre, 

Th*a stoidhle 's na h-£aradh, 

Gcd nach deach' thu san tuam' ud, 9sk Y" ^ 

Far bo dual dut o d' sheanair. 

Gur lomadh fuil uaibhreach, 

A dh-fbuairich ad bhaUaibh, 

De ahloinneadb nan rìghrean, 

Leia na cbiosaicheadh Manainn. , 

'S e mo gbaols' an sliochd foirmeil, 

Bh'afr sliochd OHaghair, a's Ochraidh, 

O bbaile na Boirbbe, 

'S ann a stoidhleadh thu'n tòiseach ; 

Gur ioma fuil mhorgha, 

Bha reota sa chorp ud, 

De shlio^bd armunn Chinntire, 

larr ir, agus R5b thu. 

Mhic lain Stiubhairt* na h-Apnnn, 
Ged a's gaad* an duin' òg thu, 
Ged tha Stiubhartaich beachdail, 
lad tapaldh 'n àm foirneart, 
Na ghabbsa meanmadh, no aiteaa, 
A'a an staid ud, nach còir dhut, 
Cha toir thu i dhaindeoin, 
'S cha'n fhaigh thu le deòin i. 

M K C'nim' an iigeadh fear coigreach 
9 il y (ÌV } A thagradh ur'n Oighreachd ; . i 

Ged nach eil e ro dhearbhta, G^r \i^)' 
Our searbh e ri elsdeachd, 
Ged tha ainn* air ar creacbadh 
Mu cbloinn mhac an fbir fheilidh, 
Sliochd Ruairidh mhoir allail, 
*S gur airidh iad fcin oir. ^\ 

• Stewart of Appin was roarrled to a daugbter of Mac ^ 
Leod of Dunvegan, which msde ibe Uae-Leodhafrald 
thath e sboiild daim a rigbt to the estate, o n sccoant of i 
SR^Leod^TÌngjlleft no male hdr. S i nt^ 



^huiHi^ 







26 



SAR-OBAIB NAM BARD* OAELACH. 



/ MARBH-RANN 

DO DH-FUBAB If A COklRAICH. 

Tha mise air leagbadh le bròn, 
O'n U dh-eag tbu 's nach beòf 
Mu m' fhiuran falghidneaoh, oòir, 
Uaaal, aighearach, òg, 
*S uaisle shuidhe mu bliòrd, 
Mo chreach i-fhaiginn gu'n treòlr eiridh. 

'S ttt*n laoeh gun laigte, gun leòn, 
Macan min-geal gun tgleòy 
B* fhearail, finealt an t-òg, 
De sliiiochd nam fear mòr, ^ i^ a_<4* 

D'aTba dual a bbi còir, ' 

'Sgu'm Vfhiù faiteal do bheoil elsdeacbd. 

'S tu ctVaxin na h-ireinn a b'fhearr, '^ 



{S¥) 



Glau airnamh as an d'fhàs, 
Cairdeas righ as gach ball, 
Bha sud sgriobt' leat am bainn, 
Fo laimh duioe gun mheang, 
Ach thu lion-te de db-ardan euchdach. 

A ruairidh aigeantaich aird, 
O Chomraich ghreadhnaich an àidh, 
MhÌG an fhir bu mhor gàlr, 
Nan iann gulneaeh, crualdh, garg, 
Ort cha d'fbuaradh riamh cearb, 
lar-ogha Uilleam nan long breld-gheal 

Fhuair mi m'^lDeaean ùr, 

'S e gun smallair Kun smùr, ^ ^ 

Bu ' " 

B°a 



Chuir mi'n clste nan tcad, 
Dhiult an gobha dhomh glèot, ^ 

Dhiult sud mi 's gach leighe >h«))Ya»€fcS«i A<J 
'S cfaaidh m'onair, 's mo righ dh*ea|^ tbtw 

Thuit a chraobh than a bhlàir, *^ l^ V 
Rois an graiue gu ìàr, 
Lot tha 'n cinneadh a*s cbràdb, 
Air an robh thu mar bharr, 
Ga'n dionadh gach là, 
*S mo chreach ! bbainig am Iws trean ort. 

'N am suidhe na d' sheomar, 

Chaldh do bhuidhean an òrdugh, 

Cha b'ann mu alghear do phòsatdb, ^ 

Le nlghean larla Chlann-Dòmhnuill« \ 

As do dheigh mar bu chòir dh'i, a^ ^* 'tmirt € C 

'S ann chaidh do thasgaidh san t-sròl ghle-gheal. 

Aob gur mi«* tha bocbd truagb, 
Flamh a ghnil alr mo ghrualdb, 
'S goirt an gradan a fhuair, 
Marcaeh deas nan each luath, 
Sàr Cheannard air sluagh, 
Mo chreach, t-fhagail ri uair m'fhMoie. 

Ach fhnalr mi m'àiUeagan òg, 
Mar naeh b'abbaist gun cheòl, 
Saoir rl caradh do bhòrd, 
Mnai ri spionadh an fheòlr, 
Fir gnn tàilisg, gun cbeòl, 
Gur bochd falang mo ageoii eisdeaehd. 




r 



bleast thu. 



A iub abboll nam buadh, g l ^J 

'S mairga tharladh ort uair, , i i ii\ 

Mu ghlaic Fhionnlaidh so shuas, M QiVh (jW 'j 

Air each crodhanta luath, 

Namhald rombad na ruaig, 

Alr dhaibh buille cha b'aair cis e. «lh^i}ll((vì 



'Nuair a thionail an sluagh, 
'S ann bha'n tion%ygaradh craaidh» 
Mur ghàir sbelllean am brnalch, 
An deigh na meala thoirt oath, 
'S ann bha'n t-eire adh bochd trnaghy 
S iad mS cheannas an t-tlaaigfa 



(5>J 



t«#r«»'^l 



«IMI««irMIPMWMIMM<*M«i^M 



Mo bhlttd,\'8 mo chHLdb,| U ^Vlt^* 
MÌr db'^ett^ dR( ^ ^ '^ 

'N fhear gDleàs^at gbraidh, 



Ach fhir a's cttrranta lamh, 
Thug gach dnine gu cràdh, 
'S truagh nach d'fhuirich thn slan, 
Ri uair cumaisg no blàir, 
thoirt cisdbeth do nài 
Bu leat orram an là cheudaìch. 



MARBHRANN DO DH' lAIN GARBH 

'^ MACILLBCaALUM HARSAIDIL* 



iUt) 



BvL tu'n sgoileir gun diobradh, 
Meoir a's grinne ni sgriobbadb, 
Uasal faighidneach, cinnteach, 
Bu leat lagh an talgh sgriobhaidh, 
'S tu naeh mafhadh an fhirinn, 
Sgeul mo ohreicbe ! so sbil do chreuehdan. 

Stad air m'alghear an dè 
Dh'fbalbh mo mharcanta fèin. 



/ 



Rarsa. 

'" A \ 
Bu ta 'm fear curantat mor, 

Bu mhath cttmadh, a^ treòir, 

O t' uilean gu d' dbòrn, 

O d' mhttllach gu d' bhròig, 

Mhlc Mttire mo leon, 

Thtt bbi 'n Innis nan ròn, 

'S nach faighear tba. 

• Tbli cdebrated hero wai drowncd wbilc on a voyage 
betwecn Sfeomowaj s^d Bum. à 






MAIRI NIGHEAN ALASDAItt RUAIDH. 



27 



'SiBitblùbftdh tupic 

ehàl-tliaobh do ehinn* 

'Nun nufadli a f hill, , % 

LeÌMiiijaidhiiachpiU, ^ ( ÌAM^Mr) 

'S urino Ìaiah ga m baeinntCMh taighcad uat. 

Ea ta Kakair a gheoidh, ^ 
Lamh gnn doupiÌd, gwci leon, I 

' «h A t-s;; / ' 

-Jnd a cheoilj 

*% Stt'n d*fhaail||thtt tùL 't Ièoir,y 
'S DaJchaithMh to. 

Bn tu MàìUiT an fhèidhJ (» 
Ub ao dearAa na bein r ^ 
Bhkidb eoln larlLaeh ai) èill I (• 
Ai{ aa Allknaelf threan ; | ^ 
Ciit' tm U mi fein ' L 
AMdQÌnekl'nghrein,| W i^i. «'*' 

AdkeuiLihtiuteachdhathaaach. ^ ^ 

Si«tlp naeh dihreadh, . x 

At ettb, nan ttri^ha) V> Ua^^k^J . J 

CiiMi dìrtaeh. lad' finealt, J^-^ CiA*^ 
Mocbntebdhiobhail ^J^ 

Cbtidh tba dhith oini,|le neart 8Ìne,| ^^JÌSt 
Umb ntch dibreadh caitheadh orr\ 

'S e dh-fbtg tiLach mo thuil. I ^ ^^' 
FalcÌDD t' /beJlLinn gun tùrd,| ^ 
'Sdobhtiigurfemùid | ■ t 

Foeht*tfgnantùgh,l | 5^ 

Ohetlh mhie Cha|im nan tùr 

Oeh! m' rbendail bhuam, 
GnD ^ral ta* chuan, 
Ba gblè mhath tnuadh, 
Bi jreiii, 't ri fuachd, 
'S e eUtoidh do ehlaagh, 
Ntch d* fhend thu 'n uair a gbabhail orr'. 



•ù«h,| I 5* 

^lialim nan tùrii Rarta. 



Mo bhèad. Tt mo bhron, 1 
Mudh'c«ehdhò I ' 
Mulr beoAch, mor, \ 
A{leaaliiad'bbòrd, | 
Thtt fèiiU*s do theòtd | 
Nttir reubJar teàil, \ 
S«ch d'nitoll|ilbh treòir | 
A ehtitheaah orr. 



\ 



H 



- u 



^. u 



'Se^ungeul'jraitijch ^, 
p« I) mhnkn a d'fbtg tha, 
'S do tHum bhratbtir, 
A^ihìij^h n^a ttitelf 

Chtidh tonn bait ort, 

Cnobh t b* aird' de 'n abhal thu. 



i^.c>> 



T-7--f — ^ 



> ; , »> ^ .V 



• CHUMHA MHICLEOID. 



Cha tùrd cadail, 
An runt air m*aigneadb, 
Mo tbuil fratacb, 
Gun tùrd macnait, 
'S a' chùirt a chleachd mi :^ ^ 
Sgeul ùr ait ri eitdeachd. * 

'S trom an cùdthrom to dhrùidh, 
Dh-fhag mo chùtlein gun lùgh, 
'S tric tnigh' mo tbuii, 
A tuiteam gu diù ; 
Chaii mi iuchtlr mo chnil : 
Ann a cuideaobd lùchd-ciuil, 
Cha tèid mi. 

Mo neart r^ mo tbreoir,| ^ J 
Fo^tbMgaidlj bhòrd, / ^ 
Sàr m'Eac *IcLeòid, ty 

Nan bratach troil, 



l\s^' 



X- 






*♦% 



I tc ^^^ " 



t (.t. 




ft t 



f ^ l) ~ 

Co neach ga*n eòl, ' 
Fear t-fhatain beò, 
Am blatdachd beoil, 
*S am maite neoil, ^ 

An gaitge gloit, 
An ceart tan còir : 
Gun airceat natgled fèile. 

Dh-fhalbh mo tòlat, 
Marbh mo Leodaeh, 
Calama, cròdh^ ^ 
Meanamn&h rò-ghHc, 
Dhearbhmo tg(M>il-ta, 
Seanachat èolait ; j 

Gun chearb f&hlulm. ^ 
DealbhacH ro-ghian|t-c 

An'treat la de*n Mhàirt,' 
Dh* fbalhh m*aighear gu bràth,| 
Bi tùd laighead mo chraidb, 
Bhi *g amharc do bhàit, ' 

A ghnuit fhlatbatach àilt ; 
A dhetgh mhic ratbail, 
An àrmuinn euchdaich. 

Mac Ruairidh reachd-mhoir, 
Uaibhreich, bheachdail, 
Bu bhuaidh leatta, 
Dualchat fartulnn, 
Snuadb-ghlaine pearta ; 
Cruadail 't tmacbd gun eucobr. 




V.-' ) 



.ij 



I 4 



,' ^; .V f- 




' * 







28 



SAR-OBAia NAM BAaO OAELACH. 



I I 



kj i 

',*,.'» 



'UaiU «*■ aiteii, 
'S an bhnat gu faighte, 
Ri uair ceartais, 
Fuaigladh facail • 
Gun ghruam gu laaan ; 
Gu suairce, tnaiste, reasant* 

Fo bbùird na ciste, 
Chaidh grùnnd a ghllocais, 
Fijar fiug^^^ntj miseal, 
Cuilmeacb, gibteil» 
An robh ellù gun bhriseadh ; 
Chaldh ùir fò lic air m* eudail. 




.m^ 



Gnùis na glainne, 
Chùireadh sùnnd alr fearalbh, 
Air each crùldheach ccann«ard, 
'S lànn ùr than ort, 
Am beart dhlù dhainghinn : 
Air eùU nan clann-fhalt teùd-bhuidh. 

'S iomadh fear aineoil, Xt^ -^ ' 

Is aoidh *s lùchd eallaidh, 
Bheir turnais tamul, 
Air crùln a mhalairt, 
AlriùU^sairainne, 
Bu chluith gun aithreis bhreug è. 

B tu *n sith-thamh charid, 
Ri' am tigh*n gu ball, 
Ol dion aig fearabh, 
Gun strì gun charraid, 
'S bu mhiam leat mar ruit, ' ' 
Luchd inns' air annas sgeula. 

Bu trlc aoidh chairdean, 
Gu d' dhùn àdhmhor, 
Suilbhear, fàilteach, 
Cuilm-mhor stàtoil, 
Gun bhuirb gun àrdan : ^ 

Gan diultadh air mòl dheireeaeh. ' 



J 



1 






Thù sbliochd Ollaghair L^lJL 

^ Bha mor morgha, nyi^*^^ *^*i^rM^ 
j Nan seòl corra-bheann, 

*S nan còm gorm-ghlas, 

Nan ceòl òrghan 
*S nan seòd bu bhorb ri elginn. 

Bha leath do shloinnidh, 
Ri siol ChoIIa, Co^L 
Nan cise tromadh, 

'S nam pios soilleir, ^j^ iLm^^^^Ì* ^ ^ 
Bho choig-amh Coinneach, cf^ ^^^^m^^^ 
Bu lion-mhor do luingeas breid-gheal 

'S iomadh giir dalta, 
*S mnài bhls-bhuallt, 



Ri là tasgaidh, 
Cha 'n fhath aiteis, 
Do *d chairdinn t-fhaidnn 
Fò ehlir glaisde, 
Ma thruaidh ! chreach an t-eag tin 

Inghinn Sheumais nan crùn, 
Bean ch^iUdh ghlann ùr, ^ " "** ' 
Thùg i ceud ghradh ga rùn, ^"^ 
Bu mhòr a' h-aobliar ri sùnnd, ' t • '^ 
Nuair a shealiadh i'n ghnuis a eèila. 

Si fhrastach ciuin, H^ ^iJUt» ' 

A thainjg as ùr, ^ 

A shrac air slùil, 
Sa bhrist ar stiùir, 
'S ar cairt mhath iùii, 
S ar taice cùil ; '' 

'S air caidridh ciùU, 
Bhiodh agalnn'nad'thùr èibbinp. 

'S mor ui iùnEnraSn tha bhuainoy L/ 
Air a dÌMdh 'I an uaigh, { i 



• 



Air cui JiVadh *s ar baaidh ^ 



idh 
Air cJram *s ar 'ii ùaiU ; I 
'S ar flwradh gun ghruaim 
'S iad flr chuimhlie WÀ 
mi f jln deth. 



3' 



aM««*wwwn#«i^atfiM»««»#MiM««sM 



LUINNEAG MHICLEOID. " ■ ^^ 



Ia.'^ 



'S mi 'm shuidh' alr an tulaich', . 

Fo mhulad *s fo ime-efaeist ; 

'S mi coimhead air lie, 

'S ann de'm ionghnadb san am •«• 

Bha mi uair nach do shaoU mi, 

Gus *n do chaochatl air m* aìmsir ; 

Ga*n tiginn an taobh so, 

A dh' amliarc luraidh a's Sgarbaidby 

I h-wahk ò, i k-oirÌM»n d, 
/ h'Hrahh ò\ i h'OÌrinnn ò ; 
/ h'Urabh ò, h-ogaidh A8- rOp 
H-i-rì-ri riihibh A-S-t ag ò. 

Gun tìginn an taobh so, 
A dh* amliarc luraìdh, a's Sgarbaidh : 
Belr mo shoraidh do'n dùthaich, 
Tha fo dhubhar nan garbh-bheann. 
Gu Sir Tòrmod ùr, ailaU, . :, . 
Fhuair oeannas air armailt ; 

gun eaint* ann *8 gach fearBnn» 
Gum b* airidb fear t-ainm air. 
I hurabh o, {f e. 

Gun caint* ann 's gach fearBniH 
Gum b' airidh fear t-ainm air ; 









MAIRI NIGHEAN ALASDAIR RUAIDb. 



29 



F««r do cbeille, *■ do ghliocais, 
Do mhitaicb, '■ do mbeanmaifm. 
Do chraadai], '■ do ghai^, 
Db dhreach, 's do dhealbba ; 
Af oa t-òlachd aa t-uaisle, 
Cha bii ■huarach ri leaombuinn. 
I K'HTàbh o, ^*c. 



P»{lioi^cl»4 



111 






Agm t -plachd . as t-uaisle, 
Cha ha ■boarach ri leanmhnlnn ; 
Dh-fbuil dtreach righ Loobluinn 
B' • lid toieeach. do ■beanachaia. 
Tha do chairdeas ao-larraidh, 
Hii peh larla tha 'n Albuinn ; 
'S rì M aii l ean na h-£ireann, 
Cha hreog. ach ■geul dearbt* e. 
Ik-mrabk o, ^c. 



'S rì oaialean na h-£ireann, 
Cha hhreng ach ageul dearbbt' e ; 
A mhie an fhir chliùtich, 
Biia gtk tiòghantach ainmeii. 
11iii| harraehd an gliocaa, 
Aiffacb Ridir bha 'n Alboinn ; ^ 

Ado an oofadh '■ an ■io' -chainDt. *' C^iuJ^ 
'S aofl an dioladh an airg eid. \^ f^P^ 

Ih^mrabh o, |re* 

Anoan cogadh '■ an aÌo*-cbainnt, 
'S ano an dioladh an airgeld ; 
'S b«ag an t-ionghnadh do mhae-aa, 
Bbidh ga beaehdail mor, meanmuach. 
Bhidh gu fioghant', fial, faraiii»n, 
O'n ■ ghiachd ubb mar ahealbh e ; 
Clano Eoairidh nam bratach, 
'S e mo chreach-aa na dh.fhalbb dbiu*. ' 
Ik'urabh o, ^c i 

ClaDD Rn&iridh nam bratach, 
'S e mo cbreach-sa na dh-flialbh dhlu* ; 
Ach ao aon fbear a db' fhuirich, 
Nir ehloinncan flgeul marbh ort. 
Aeh eodail de db-fhearaibb ; 
Ge do gbahb mi bh*aat tearbadb ; 
Fhir a cbairp '■ glan cumadb, 
(^un uireaaaidb dealbba. 
/ àHtniM o, ^c. 

Fhir a chairp 'a glan cumadh, 
Gnn uireanidh dealbba ; 
Cridbe farauinn, fial, fearaii ; | 
'S math thig geal agua dearg ort. | 
Sttil ghonn 'a glan aealladb, 
Mar dbcarcaig na talmbuinn ; 
^h ri gruaidb ruiteach, 
Mar mhacaig na feara-dhris. 
i A-uraM o, jrc. 



Lamh ri gruaidb ruiteacb. 
M ar mbucaig na feara-dbria, 
Fo tbagba na gruaige, 

du dualacb, nan cama-Iub. « h U i/ ( fC^^* ò- 
Gheibhte aid ann a t-fhardaicb, 
An caradh air ealacbuinn ; 
Mioaair a'a adbarc, \ 

Agus raogba gacb armachd ; \ 
I h'urabh o, ^e, 

Mioaair a's adharc, 
AgoB raogba gacb armacbd ; 
Agua lanntainnean taoa, 
O'u ceannaLb h gu *m barra'dheig . 
Gheibbte^d)air gach alioa dhiu,^ 
laneacb a'a cairbinn ; 
Agua iubbair chruaidh, fballain, 
Le 'n tafaidin cainbe. 
/ A-iira6A o, ^c. 

Agua iubbair chruaigh, fhallain, 

Le *n tafaidin cainbe, 

A'a cuilbbeireaD caola, 

Air an daoirid gu'n ceannaicht' iad. 

Glac nan ceann liobhta, 

Air cbuir aioe ann am balgaibh ; 

O iteach an fbir-eoin, 

'S o sbioda na Gaille-biieinn'. 



Rmp 



I h'urahh o, ^c. 






^ 



O iteach an fbir-eoin, 
'S o ahioda na Gaille-bheinn' ; 
Tha mo chion air a cburaidb, t 
Mao Aiyuire chuir sealbb air. | R fn P 
'S e bu mbiannach le m' leanabh, 
Bhi 'm beannaibh nan sealga ; 
Gabhail aighear na frìdhe, 
'S a dlreadh nan garbh-ghlao. 
1 h-urahh o, ^c. 

Ghabbail aighear na frithe 
'S a direadh nan garbh-ghlae; 
A leigeil na'n cuilein, 
*S a fùran na*n aeanna-cbon. 
'S e btt deireadh do'n fhuran ud, 
Fuil thuirt air chalgaibh, 
O luchd nan cèir geala ; 
S nam falluinnean dearga. 
/ A-ttro^A o, ^c. 



O Incbd nan cèir geala, 
'S nam falluinnean dearga, 
Le d' cbomhlain dhaoin' uaiale, 
Racbadb cruaidh air an armaibb. 
Lucbd aithneacbadh latba, 
'S a chaitheamh na fairge, 
'S a b'urainn ga aeòladb, 
Cu aeòl-ait' an tarruinnte' i. ^ju^L^^ ^ \ -Un^^ ) 
I hurabh 0, {^*c 



80 



SAR-OBAIR NAM BARD GAELACU. 

V. 



;l 

:i 



mh 



^bH 



AN CRONAN. 

Av naigheaehd aQ 'o dè K^^^^ di^J^ 
Aifhearacbi, ^a d^^'.«v-^vf 

Moladh do *n lèighy 
Tbug maileut d'am chèil^ 
*Nls teannaidhLii f^n ri 
Nis teannaioh &c. i 



T 
onan. 



Beannachd do 'n bheul, 
Dh-aithria an agcul . ok*i'kA5 f •ll« iVi mo 
Cha ghearain mi fèin tli've - R*m««'^* 
N^obaiIIeadh *a n^ dh^og ^ j 

*S mo iMmaoh na dieidh oomh-sblan 
'S mo leanahh. sc, 

Nam biodh agamsa fion 
Gum b'iit leam a dhiol, 
Air slainnte do thighinny 
Gud^cbairdean *s gud thlr, 
Mhie àrmuinn mo ghaoil, 
Be m* ardan '■ mo phrìs, 
Alach mo rìgh thogbhail 
Alaeh mo rìgh, Im. 

'S fàth mire dhnlnn fèin, 
'S do*n ehinneadh gu leir, 
Do philleadh on eug, 
*S miiis an sgenl, 
'S binne no gleoa òrgain,> 
*S binne no gIo% &c. 

*S e m' aiteaa gn dearbh, 

Gu'n glacair grad.sheidbh, ^ . ^^ .«,L«. 

Leis a mha9IL<»n ainm Tòrmod, 
Leis a mbacan, k^ 

Tha modhnils'ann an Dhi, 
Guir muimeach do thriall, 
Gn Dùn ud nan diar, 
Far bu dBthaiiaa do *m thriath, 
Bhiodh gu fiughantach flall foirmeil» 
Bbiodh gu fiugheantaoh fiallf èio, 

Gu Dan tnraideaeh àrd, 
Be snd innis nam bàrd, 
'S nam filidh ri dàn, 
Far bu mhinig an tàmh, 
Cha b'ionad gu'n bhlÌM daibh sud, 
Cba b'ionad gn'n bhlathaa, ftc 

Gtt àros nach crion 
Am bidh gàraich nam pìob 
'S nan clàmch a ris 
Le dearsadh nam pioa 
A' cnir sAradb am fion 
'S ga leigeadh an gniomh òr-cheaird, ' 
'S ga leigeadh an gnoomh, && 



Bnaghach am mac, 
Uasal an t-slat, 
Dha'n dual a bbì ceart, 
Cruadalach pailt, 
Duais-mhor am beachd 
Ruaincach an neart Leòdaefa 
Ruaineach an neart, ftc 

Fiùran a chluain, 

Dùijg san deagh uair, D)\4iktjt^ (K 
'S dù dhut dol suas, ^ ^ 

'N cliù 's ann am boaidh, 
'S dùchas do'm loaidh, 
Bhidh gu fiughantach aoaire ceoI*bhiim 
Bhidh gu fioghantaeh aualre, fte. 

Fasan bu dnal, 
Fantalach buan, 
Socrach ri tuath, 
Cosgail ri cuairty 
Coeonta cruaidh, 
A*m brosnachadh alnaidh, 
A mo^Iadh an uur foirneart. 
A mosgladh an oair, &e. 



Ce.i»\..nh% ^R-mP 



P. 



Leansa *s na treig, 
Cleachdadh a's beua, 
T-aiteam gu leir, 
Macanta aeimh, 
Pailt ri luchd theod, 
Gaisgeil am fenm, 
Neart-mbor an delgh tbifMchd 
Neart-mhetr an deigh, he* 

Siochd Ollagbalr nan lann, 
Thogadh srolltean ri crann, 
'Nuair a thoisich iad ann, 
Cha bu lionsgaradh gann, 
Fir a b' fhirinneaoh bann, 
Priseil an dream, 
Riogbail gun ohall oòraeh. 
Rioghail gun chall, &c 

Tog coig ort a gbaol, j 

Bi ro-chalma 'a gu'm faod, | 

Gor dearbhta dhut laoleh, 
Dheth na chinneadh nach fiMnn, 
Thig ort as gach taobh gad ohònadb^ 
Thig ort as gaeh taobb, 4bc. 

Uiìutl iau treud^ 
Deas» cruàdAlach, treun, 
Tha*n,dual*chas dhut fèin,. 
Thètd ma d' ghuaiiltbh ri t-fheunaw 
De shliochd Ruairi mhòir fheil, 
Cuii! sa snas a Mhic Dhè an t-og Hifh, 
Cuir sa suaa a, &c. 



J 






\ % 














^/ 







I^^LW! -a^* ^^ c^juJif^ ttuii 




ux'i^ ..}^,.. L^. .-• - ■... a<j. ;.?: ..^.t 




«C«-«*W<fc J^ M.»J>.4^l 







V,jJU f% 







fWit 











/f 

» 




— -J 



MAIRI NIGHEAN ALASDAIK RUAIDH 31 

p\ %jun a inaigneadeas suai. I (oCf 1 u-rJtl>£ fTlà 8 



h.(5- 



Thi aa Gàeil gn leSr, 
Ch« etirdcMli dhat fèin, C 
'S gar fcaird tba gu t-fheam, 
Sir Dooihoall & Sldbht, 
C<aaaar4 nan eeud, i ;*^ ^i*' «-^ 

Oinnefilach trcan rò ghlic, i) v ^^v^^^ 
Ceanntfyacli treun, &c. 



^^ì i^, 



'S math mo bhalreil 'a mo bheaehd, 
Air na fiarain aa leat, 
Ga caFinntaeh oeart, 
'S un de bharrachd do neart, 
MM-*le-Ailein 'a a mhao 
TltìC 1« &rttm am feachd, 
Gad charaid a chaag t-fhoimeart. 
Gad eharaid a chaaf t-fhoimeart, ftc 



A Gleaaa Garadh u noas, 
Thig am barantaa alttaidh, 
Nnih mealiadh ort oair, 
ChahiehoFantaa faar 
.Nafirain bho chluain Chnòideirt 
Na fir sin bho ohluain, &e. 

'SkatMae-Sbimfdh on Aird, 
*SMacChoinnicb Chiontail, 
Thèiii 'nad t-iomairt gun dail, 
Leh-iemadaidhcràidh, 
Chabìongbantach dhaibh, 
'S f ar lioomhor do phairt dhaibh tin. 
'S |vr lionmhor do phairt, fius. 



Bha do cheaoghal ria buan, 
T-uraaÌnn-chatha ri uair deucbainn, 
T-uraainn-chatba ri uair, &c. 

B*Ìomadh gasan gun chealg, 
Bu deas faicinn fo àrm, 
Bheireadh ceartachadh garbh, 
Is iad a cblaiatinn ort fearg, 
Eadar Bràcadal thall as Brolas. 
Eadar Bracadal, &c. 

Tba mi *g acan mo chall, 
lad a tbacbairt gun eheann, f 

Fo chasan nan Gàil, ; 

Gan do pbearsa bhi ann, 
Mo ebraaidh-chas nacb gann, 
Tbu bhi anns an Fhralng air Idgradk { 
Tha bhi, &c 



X 



A Chroad oinnich thu fèin, 
An spiùnnadb 's an cèiIJ, 
Gu cinneadatl treun, 
'N ionad na dh' èug, 
A Mhie an fhir nach d' fhoair beumy 
<. . S»l (J^ *8a ghineadb o'n chrè rò-ghlan. 



Sfoirt an naigheachd 's gur craaidb, 
Mae*lllcaa bhi bhoafna. 



' V^ ' 'Sa ghineadh o'n chr^, &c 



Righ nan gràs, 



"A Rigt 
Bidh fèin mar gheard, 
Alr feum mo ghràidh, 
Dean oigbne alàn 
Do'n Teaghlaich àigb, 
Da'n robh caoimhneas alr bharr sòlafa, 
Da'n robb caoimbneas alr bharr, ttc ^ 



, lM:n robb caotmbneas air bbarr, «c ^ 'v 









I 



^:^^i^ 






^H ^«4 



\ 9 • 



. - ** 



1 






^ 



r • * 

I 




Oa*i. • 'i D<r%-/-' ^'-'-^ 



■» •■ f. / 



I I 



• i' 



1 1 I /^ 



U 



i^.. 



t ^ 



' t 



^ #7/6 4^ 



%, M 



i ^n^k'. "^. n».i 



32 



SAa-OBAia NAM BAaO GAELACU. 








lAULLOM; 




JOHN MACDONAID, THE LOCHABER POET. 

Thi8 oelebrated individual, a poet of great merit, aB well as a &mou8 politician« wa 
commonly called lain Lonh literally, bare John ; but bo named frora hts acuteness, an( 
seTerity on some occasions.* He was sometimes called lain Jlfanntach, from an impedi 
ment in his speech. He was of tlie Kcppoch family ; lived in the reigns of Charies I 
and II., and died at a Tery adTanced age about the year 1710. «9^ 

We know little of the early education of the Lochaber bard. Of him it might be said. 
^ poeta nascitur nonjits" but from his descent from the great family, Cìann'Raonaill na 
Ckapacht a sept of the M'Donalds, he must haTC seen and known more of the men and 
manners of those times than ordinarj. His powers and talents soon rendered him a dis- 
tingubhed person in his natÌTe country ; and subsequent CTents made him of importance» 
not only there, but likewise in the kingdom. 

The first occurrence that made him known beyond the limits of Lochaber, was the 
actÌTC part he took in punishing the murderers of the heir of Keppoch : the massacre 
was perpetrated by the cousins of the young man, about the year 1668. The poet had 
the penetration to haTc foreseen what had really happened, and had done all be conld to 
preTcnt it. He perceived that the minds of the people were alienated from tfae la^ful 
heir in his absenoe : he and his brother being sent abroad to receive their education dur- 
ing their minorityy and their af^rs being intrusted to their cousins, who made tbe besi 
use they oould of the opportunity in establishing themseÌTes by the power and anthority 
thus acquired in the land. Although he could not haTC prcTented the fatal deed, he ^u 
not a silènt witness. He stood single handed in defenoe of the right. As he faìled Ui{ 
his attempt to awaken the people to a sense of their duty, he addressed himaelf to tl 
most potent neighbour and chieftain Glengarry, who dedined interfering with the affaìrs 
a celebrated branch of the great Clann'Dughaill ; and there was no other that oould hat 
aided him with any prospect of success. Thus situated, our poet, firm in his resolutioi 
and bold in the midst bf danger, was determined to haTC the murderers punished. li 
his ir^ at the reception he met from Glengarryy he iuTOked his muse, and began to praù 
Sir AÌemDd^ M'Donald. 

Nothlng can gÌTC us a better idea of the power of the Highland clans, and of the stal 
of the nation at this period, than this CTent, which happened in a lamily, and among 
people, by no means inconsiderable. M'Donald of Keppoch could bring ont, on emei 
gency, three hundred fighting mea of hia own people; as braTe and aa faitbfal 
CTer a chieflain called out or led to battle, that would haTC shed the laat drop 



* àumc lay ha was called laU Lom because he was bare Ìn the facc, and nevcr had any beard« 




/,/^. 



.►--• 



^IM.^^ K^ ^<^ J^'f-^^-^^ 



^^^A-r-^uev 




7/70-; 



lAIN LOM. 



their blood in hb cause. and yet he had not an inch of land to bestow upon them. The 
M'Domdd of Keppoch alwajs appeared at the head of his own men, although only a 
branch of the great clan. He might have got rights, as he had just claims to land for 
si2iial aerTÌces : but '' would he care for Utles given on sheep skin ?* he claimed his rights 
aiid titles by the edge of the sword !'* 

The kin^om of Scotland, as well as other nations, often suffered from the calamities 
tcat have been consequent on minorities. The affairs of Keppoch must have been 
in tbe most diaordered state^ when a people, warlike and independent in spirit, were 
tmsted to the care» and left under the control of relations— selfish, and, aa they proved, 
aoworthjr of their trust. The innocent, unsuspidous young men were sacrificed to the am- 
bitioas osorpation of base and cruel relatives. Our poet alone proved faithful ; and, after 
doin^ wfaat he could, it was not safe for him to rest there. The cause he espoused was 
hooooiable ; and he was never wanting in zeal. Confiding in the justice of hb cause, and 
his owxi |K>wers of persuasion, (and no man better knew how to touch the spriog that 
Tibratcd through the feelings of a high-spirited and disinterested chieftain,) he succeeded. 
Beinp &Toarably received by Sir ^TanHrr M'Donald, he concerted measures for pun- 
ishing the morderers, which met his lordship^s approva!> and indicated the judgment and 
sagmcàty of the faithful clansman. > 

A pe r s o n was sent to North Uist with a message to Archibald M'Donald (^An Ciaran 
Jkfaòaeà,y a poet as well as a soldier, commissioning him to take a companj of cbosen 
men to the mainland, where he would meet with the Lochaber bard, who would guide 
and inatroct him in his future proceedings. 

Tbe iisarpers were seized and beheaded. They met with the punishment they so richly 
descrved ; but the vengeance was taken in the most cruel manner; and the exultation and 
feelii^ of the man who acted so boldly, and stood so firmly in the defence of the right, 
bave been too ostentatiously indulged, in verses from which humanity recoils. How dif- 
fereot from his melting strains, so fuU of sympathy and compasnon for the innocent young 
men whoee death he avenged l 

The atrocioos deed has been palpably commemorated, in a manner repugnant to huma- 
nity, by ** Tobar nan Ceann.*^ ^ 

Sometime thereafter the poet and Glengarry were reconcUed. The chief well knew 
the inflaence of the ^ man of song** in the country« and had more policy than to despise 
ooe so skilled ìn the politics of the times — who made himsdf of more than ordinary conse- 
qaenoe by the favour shown him by Sir Algj^jlef^'Donald. No one of his rank could 
command greater deC^renoe. There might have been found votaries of the muses that 
poored out sweeter strains, but he was second to none in energy and pathos, in adapting 
his art to the object in view, and ìn producing the desired effect. He was born for the 
vcry age in which he lived. To the side he espoused be faithfully stood, and exerted all 
the energiea of his mighty mind in behalf of the cause which he adopted. We shall not 
say that he was always in the right : in the one alrefidy related, he undoubtedly was ; in 
a sabeeqoent and greater cause he made one of a party. A poet is often led away by ^ 

f U. 



* Alludini^ to vellum. 
c 



•;;Zir'X-, 



34 SAR-OBAIR NAM BARD GAELACH. 



feeling, by fMBston and prejudicey when not left to cool reflection> or to the ezerciae of a 
better jadgment. Bat lain Lom entered on his enterprite with heart and zeal. A wider 
soene of tction opened to his Yiew. Usurpation, family feuds, and intestine iroables* 
gaTe way to civil war ; and the. vigiUnt seer became an active agent in the wars of 
Montrose. 

One trait in tlie character of our poet^ though not commony yet is not Mngular, and 
nay be wortby of a remark or two. He was no soldier, and yet would set every two b/ 
the earg. Men of inflaence in the country, as well as èhieflbidns at a distance, knew this^ 
and dreaded him. An instance will put this in dear light. In the active scenes of those 
intestine troubles, a g^reat politidan and a famous bard was a person not to be n^lected. 
He became an useful agent to his friends, and he received a yearly pension from Charles 
II. as his bard. 

The Lochaber poet was the means of bringing the armies of Montrose and tbe Àrgyle- 
shire men together, at Inverlochayy where the bloody battle that ensued proyed ao fatal 
to so many brave men, the heads of families of the Campbell clan. 

It wiU be unnecessary to follow here a history so well known. The Àrgy leshire men, 
on leaming the intentìond of their enemies to make a second descent on tbòr country, 
marched north in order to divert their course^ and save Argyleshure from another deves- 
tation. John M'Donald^s eyes were open to all that was passing. He hastened to the 
army of Montrose with the intelligence that the Campbells were in Lochaber. Mr Alex- 
ander M'Donald, (better known by bts patronimic, Alasdair MacChoUa,) w^ho commanded 
the Irìsh auxiliarìes, took John as guide, and went in search of the Campbelk. He, 
after seardi was made, and finding no trace of them^ began tosuspect the informer of some 
BÌnister motive ; and declared, " if he deceived himy he would hang him on the first tree 
he met." " Unless,** answered the poet, who was well informcd of the fact, '* you shall fìnd 
the Campbdls all here, for certajnly they are in the country^ before this time to-morrow, 
you may do so." The enemy at length appeared, and they prepared to give tbem battle. 
** Make ready, John^*' says the commander to the poet» " you shall march along with roe 
to the fight." The poet, as has been asserted of the greatest of orators, waa a coward ; 
yet he too well knew his man to have altogether declined the honour he offered him ; 
for Mr Alexander was not the man to be refused. The other was at his wits end. A 
thought arose quicker than speech ; and it was fortunate for him. " If I go along wìth 
thee to-day,'* said the bard, ''and fl|U in battle, whò will sing thy pruses to-morrow? 
Go ihoìi, Alasdair, and exert thyself as usual, and I shall sing tfay feats,'and celebratethy 
prowess in martial strains.** " Thou art in the rìght, Johny*' repUed the other ; and left 
hiro in a safe place to witness the engagement. 

From the castle of Inverlochay, the poet had a fuU view of the battle, of which he givo 
a graphic descrìptìon. The poem is entitled Tke Baitìe of Inverlochay, Th6 natives 
repeat these heroic verses, as most familiar and recent ones. So true, natural, and 
home-brought is the picture, that all that had happened^ seem to be passing befbre their 
eyes. The spirìt of poetry, the language, and boldness of expression, have seldom been 
equalled, perhaps never surpassed; yet, at this distance of time> these martial strains are 
rehearsed with different and opposite feelings. 

^:.T^^ ^ltxSm ouW^ .ky-f^f^ »^ kfA 




lAIN LOM. 



35 



f 



Tbe changies whicb afterwards took place produced no change in the politics of our bard. 
He entered into all the tarmoils of the tiznes with his whole heart, and with a boldness 
Tfaìch 00 danger could daunt, nor power swerve from what he considered his duty. 
He became a Tiolent opposer of the union, and employed his muse a^ainst William and 
Mary. It mattered little to him of what rank or station hb opponents were if they 
iocnrred hii resentment. He treated his enemies with the same freedom and boldness 
whether on the thronef at the head of an armj, or in the midst of a dan on whose 
fidelity the chief might alwajs depend. But his friends wbo were of the partj wbich he 
opooied were spared, while be roade the nicest distìnction between tbe shades and traits 
of character. How ingenioosly be reTonged bimself on Glengarrj in the praises 
beitowed on Sir Alexander M'Donald ! Yet, would be sufier a bair of tbe bead of any 
of his cUm to be toucbed? No truly. 

But bow scTere was be against a neighbouring clan tbat was always in opposition to bis 
own. The Campbells be always lasbed witb the sharpest stripes of satire. The marquess 
of Àrgylcy who» on tbe score of beroism might have shaken hands with himself, felt the 
inflaence of the satire and rtdicule of the popular bard and politician so much, that be 
olièred a considerable rewafd for his bead. The conduct of M'Donald on this occasion, 
'uuficateB well tbe manner in wbicb the cbaracter of a bard was respected and beld 
sacred. 

The poet repaìred to Inverary, went to the castle, and delivered bimself to tbe mar- 
qaesa, demaiicUn^ bis reward. We bave already given an instance of bìs cowardly spirit. 
No one woald accuse him of rashness ; for he proved bis prudence, caution, and foresigbt, 
from the loog ezperience and trials he had in troublesome times. It was, therefore« on 
^ Hifety grantcd to tbe offioe of bardsbip that be depended. Nor did he trust too mucb. 
He was perfectly safe in the midst of his enemies ; even in tbe vcry castle of their chief 
vbo offered a reward for bis bead. Tbe marquess received him courteously, and brought 
him through the castle ; and on entering a room hung round with the heads of black 
cocks, his Grace asked John : — *'Am fac thu riamh lain, an uiread sin de choilich 
àhubha an aan àite r^** Chunnaic,'' ars lain. ** aàiter—^'An Inbher-Lòchaidhr 
-^**Àl laittf laint cha sguir thu gu bràch de chagnadh nan caimòeulachr — "*Se *« 
^^ch feam," ars iotn, " nach urradh mi ga slugadh" t . e. ** Have you ever seen, John, 
so maay black cocks together ?" •« Yes," replied the undaunted bard. " Wbere?* 
<iemanded hìs grace. '* At Inveflocbay,'* retumed the poet^ alluding to the slaughter 
of tbe Campbells on that roemorable day. " Ah ! Johnj" added bis grace, " will you 
^^er cease gnawing the Campbells ?** *' I am sorry,** says tbe other, ** that I could not 
swallow them.* 

He was buried in Dun-aingeal in tbe braes of Lochaber; and bis grave was till of latc 
pointed'OQt to the curìous by the natives. Another bard, Alexander M'Donald of Glen* 
^* coioposed an elegy to bim when standing on bis grave^ beginning thus : — 



'* Na thìnnulh iin so fo na ploic, 

Tba gaol an leogbainn 's fuath an tuire, &c' 



^rà Lem compoeed as many poems aa would form a considerable volume. the best of 



are given in this work. 



!7 



i!S3r^i^»!«^::x4< ^ "^^^^ 



^h 



> -a^ 



VA 










•./U K^sc Qo 



VJk. 



36 



SAR-OBAIR-NAM BARD GAELACH. 




lAIN. LOM. 




MORT NA CEAPACH. . , JL 

S tearc an diugh mo ehùis ghàire, **' •**-•*» 
l^7^righ*n na ràidean ao 'niar ; 
' *G amharc fonn Inbher-làire, 

'N deigli a stràchdadh le siol ; 

Tha Cheapach na fàsach, 

Gan aon aird oirre 's fiach ; 

'S teir ri fhaicinn ^ bhràithrean, 

Gur trom a bhàrc oirnn an t-aion. 



'S ann oirnne thainig aa diomboain, 
'Sa 'n iomaghuin gheur ; 
Mur tha claidheamh ar fìnne, 
Cho minig n* ar deigh ; 
Paca Thurcach gun sireadh, 
Bhi a pinneadh ar deibh ; 
Bhi n* ar breacain g* ar filleadh, 
Measg ar ciune mor fein. 

'S gearr o chomhairl' na h-aoine, 
Dh* fhag a chaoidh ainn fo sprochd ; 
O am na feilUMÌcheil, 
Ge b'e nith rinn mo lot ; 
Dh* fhag 8ud n* ar miol-mhù!r ainn 
'S na' r fuigheall spuirt air gach port ; 
*Naair tbeid gach cinneadh ri chèile, 
Bidh sinne egaoilte mu *n chnoc 

*S ann di-sathuirne gearr nainn, 
Bhuail an t-earrchall orm apot ; 
*S mi caoidh nan corp geala, 
Bha call na fala fo *m brot ; 
Bha mo lambansa croabhach, 
'N deigh bhi Uoagadh 'ur lot ; 
Se bhi ga 'r cuir ann an ciste, 
Tùrn aa miste mi nochd. 

B* iad mo ghraidh na cuirp chìiraidhi 
Anns 'm bu dlù chur na*n sgian ; 
'S iad na 'n sineadh air ùrlar, 
'N seomar ùr ga 'n cur sios ; 
Fo chasati shiol Dùghaill 
Luchd a spuilleadh na 'n cliabh ; 
Dh* fhag àlach am biodag 
Mur sgàile ruidil 'ur bian. 



C' aite *n rubh # fo 'n adhar, 
A sheall n'ur bhathais gu geur, 
Nach tugadh dhuibh atiiadh, 
A luchd 'ur labbairt 's 'ur bheus ; 



K-ÌUjUao' C^Jt^ "k, /5"/ 







Mach o chlainn bbrathair n^tbar, 
Chaidh 'm bainn an aibhisteir tbrein ; 
Ach mu rinu iad bhur lotsa. 
'S trom a roaad dhaibh feio. 

Tha sibh 'n cadal tbaigh duinte, 
Gun amuid deth gun cheò ; 
Far 'n d* fhuair sibh *n garbh dhùsgadb, 
Tbaobh 'ur chùil a's 'ur beoil ; 
Ach na 'm faigbeadh sibh ùine 
O iuchd ur mhi-rùin bhi beo ; 
Cha bu bhaile gun surd e, 
Biodh air* air mùirn 's air lucbd-oeoil. 

A leithid de mhort cha robh *n Albulun, 
Ged bu bhorb iad na 'm beus ; 
'S bochd an sgeul eadar bhraithr«an, 
£ dhol an lathair mhic Dbè ; 
Mur am bàt air an linne, 
Ge b*e shireadh na dèigh ; 
Cha tain* a leithid do mhilleadh, 
Air ceann-cinnidh fo *u ghròin. 

Tha mulad air m* iuntinn 
Bhi 'g innseadh bhur beos 
*S^ ann a gbabb iad am fath oirbh 
'N uair chuaidh *ur fagail leibh fein 
'Sa cbttir aibh cungaidh 'ur càsaibh, 
Ann an Aros ua 'n tèud ; 
'S 'ur buachaiilean bàth-chruibh, 
Ann an garadh nam pèur. 

*S ann an sin a bha 'n cinneadh, 
Bh' air am milleadh o 'n oeill ; 
Chaidh a ghlacadh droch spioraid, 
Ann an ioiiad fiamh Dhè ; 
Sin am fath mu *n robh sgineao, 
Cho minig *n 'ur deigh ; 
'S a 'neach nach do bhuaileadh, 
Bbi ga bfauain anus a bhrèig. 

Ach a Mhoir.fhear Chlann-DomhouiH 
'S fad do chomhnuidh measg Ghall, 
Dh' fhag tha sinne n'ur breislicb, 
Nach do fhreasdail thu 'n t-am ; 
Nacb do gleidh thu na h-itean, 
Chaidh gun fhios dut air chall ; 
Tba sinn corrach as t-aogais, 
Mur cholainn sgaoilte gun cheaDO. 

Gur h-iom' òganach sgniteacb, 
Lab bhacblacb, sgiath chrom ; 













^ A 




à^,^/i k ^n 







drochaid Allt Eire, 
'S Basha Shleibhte Dan tonn ; 
Jk dhemMìmdh leat eìridh 
Jtfa 'm biodb do chreachdaii lan thoU ; 
*S A rachadh hras ann a t-«iri§;, 
Shir Shcamais nan long. 



Choir Dia oirnn craobh shio-chaint, 
Bha dA V dionadh gu leoir ; 
Da 'm ba choir dhuinn bbi striochdadh^ 
Fliad 'o^ 'n cian hbiodbmaid beò ; 
Silrn ^nn fhein a chuir dith oirr', 
B' olc an dioladh tin oimn ; 
Toitidh tuagh at na flaitbeas, 
I^is an agatbar na meòir. 

*N ^lan fhiuran eo bh' againn, 
'N ta4ihh ao fhhiitheas Mbie Dhè ; 
lliaiaig egiursadh a bhàis alr, 
Cluùll sinn thoirt le aracbd geur ; 
'N t^n fhiuran a b' àillidh, 
Bh* onn *o phairce 'n robh apeis ; 
Ìhlur ga *m buaineadh sibh àileau, 
I^cìs an fhàladair geur. 

Tba )ionn-dubh air mo bhualadb, 
'N taobh tuathal mo chleibh ; 
'S mu mhaireae e buan ann, 
3* fhcarr leam uam e mur chèad : 
Gar aa teid mi g'a innaeadb, 
Tha mi cinnteach a' m* sgeul ; 
l.aehd dheanadh na eithne, 
Bbl fmdh na tire gun deigb. 



A BH£AN LEASAICH 

AN 6T0P DHUIZT.e 

A bhcan lcaaaich an ttop dhuiun, 

'S licm an cupa le tòlaa, 
Bfas a branndai uo beoir i, tha mi toileach a h-òl 

'N dcoebs' air Captain Chhinn-Domhnttill, 
'S air ^^ Alaadair òg thig on chaoL 

'M fmr nach dùirig a h-òl 

Gan tuit 'n t>thail air a bbord sm, 

Tha mo dhùrachd do'n òigear, 

Crann caraidh Chlann-Domhnuillt 

R^h nan dùl bbl gad chònadh fhir chaolmh. 



Om» mn 'n eaairt feagh *n taigh i, 
Cham gon gluaiainn le aighear, 

Lc alioebd naibhreach an athar, 

A ehoiaia boaigh leit a chlaidheimh» 

Fìor gm raagadh 't ga *n caitheamh gu daor. 



oompoied an aceount of the laird of 

bia aid in apprebendlng the Keppoch 

Ib erder to provoke tbe cbief, the poet 



% iiitnBrtnr 



Sllochd a ghabhail nan steud tbu, 

Dh* fhat gu flatbasach feile, 
Do sbiochd gasda Chuinn cbeutaichy 

'S a bha tagbaich an Eirinn, 
Ged a fliuair an claidhe 't an tèug oirbh agriob. 



/ 





Bhiodh an t-iubhar ga lubadh, 

Aig do fhleasgaicbpan ùra, 
Dol a tbiubhal nan stùc-bheann, 

Ann 't an uighe gun churami 
Leit a bbuidheann ro 'n ruisgte na gill. 

'S tba mo dbuil ann 't an Trianaid, 
Ged thainig laigsinn air t-fhion fhoU, 

Slat den chuiliean bha ciatacb, 
Dh' fbas gu furanch fialaidh, 

Sheasadh duineil air bial-tbaobh an rlgh. 

'S an am dhut gluasad o ' t-aitreamh, 
Le d' cbeòl cluais' agus caismeachd, 

O thìr-uasal nan glas-charn, 
Ga'n robh cruadai *a gaisge, 

Gam bu shuaineas barr gaganach fraoich. 

'Nuar a thairte fo lucbd i, 

Bhi tarruinn suas air a cupaill, 

Bord a fuaraidh 's ruidh cbuip air, 
Snaim air fuathail a fliuch bhuird, 

'Sruth mu guailibh 's i suchta le gaoith. 

'S'nuar a chairte fo seòl i, 

Le crainn gbasda 't le corcaich, 

Ag iomart chleatan 't ga teoladh, 
Aig a comhlan bu bhoiche, 

Seal m'an togt' oirre ro-theol o thir. 

Gu Dun-Tuilm sam fear fallain, t 

Far an greadhnach luchd ealaidh, 

Gabhail failte le caithream, 
At na clàrsaichean glana» 

Do mhnaoi òig nau teud banala binn. 

Sliocbd nan cuiridhean talmhaidh, 
Leit an do chuireadh cath garabhach, 

Fhuair ml nrrad gar seannachaa, 
Gun robh an turas ud ainmeil, 

Gun ro taigh 't leath Alba fo'r cìs. 

'S ioma neach a fhuair coir ualbh, 
Ann tann àm ud le'r gòraicb, 

Ban diu Rotbafch 't Ròsaich, 
Mac-Choinnich *t Diùc Gordon, 

Mac-'IUeain o Dreolain 't Mao-Aoidh, 

Be do shuaicheantas taitneach, 

Long, *8 leoghan, 's bradan, 
Air chnan liobhara an aigeil, 

A chraobh fhigeis gun ghaiseadh, 
A chuireadh fion di le pailteas, 

Lamh dhearg ro na ghaisgeach nan tim. 



^'^^^ìilP^ 







,e^fCu/ 




V. 



jj- - 



38 



SAR-OBAIR NAH BARD OAELACH. 



ìi 






I 



Nuair bu agith de luebd-thend e, 
Gheibhte Bloball ga leughadh, 
Le fior chreideamh a'e cèiile, t^ V^ 









Mar a dh' ordulch mae Db< dfialbb, 'X.^rT^ La^ 



S gheibhte teagaig na Cliir* ualbh ìm aitb. 



Mhio Shir Seumas nam bratach, 
O bhun Sleibb te nam bradan, 

A ghlac an fheile 't a mhaiee, 
O cheaun cèile do leapa, 

Cum do reite air a caaan, 
Bi gu reusantai macantay min. 






*k' 



« ' « 



^>« 



•< 



Sliochd na mìlidh '■ nam fearabh, 

Na tròl 'a nam pioa '• nan eup geala* 
Tliogadh sloda rl erannaibh, ^ 

Noair bu rioghal a n tarruinn, -^ lo^kmi^ __,^ 
Bhiodh nlobj-imheach nam meallan ^''j^^^'^'^Tf^^^f^^ 



Fuil a taosgadh o lotan, 
^h-fhaoiM thogail le oopan, 
Ruith na caochan ma bboltalbb 
Fail a taoegadh, &c 



br6g. 



A Ruadh ropach nam maodal, 
Ged a ròpadh tu caolain, 
Cha n' e do chogadh a shaoil mi dMaelid orm. 
A rugh ropaobf 

Cleaa na binne nacb maÌrcanD, 
Bba 'n sgire Cille-ma.cheaUaig,* 
'Nuair a dhìt iad an gearran 'sa mhòd. 
Cleas a bhinne, &c» . 



Gum bu slàn 's gum a h-iomlan, 

Gach nl tba mi g-iomradb, 
Do tbeaghlacb rigb-Fionghall, 

Oighre dllgheach Dhùn.Tùilm tha 
Olar deoch air do ohuilm gun bhi agì. 

ORAN DO SHIOL DUGHAILL.* 

'S TRoic 's gur eialeanach m* aigne, 
'N diugh gur feudar dhomh aideacb', 
O 'n a db' eigh iad rium cabar 's mi corr. 
'S trom 's gur, 8tc 

Ml ga m* fhogradb À Clacbalg, 
'S mi gon mhànus gun aitreabh, 
'S nacb h-e 'màl a ta fairtleachadb orm. 
rMÌga m', fte. 

MI ga 'm fbogradh & m' dhùthaleh, ^^J^ Jf '- 
'S m' fhearann pòet' aig siol Dùghaill» ~*^^A** • 
'S iad am barail gu 'n ùraich iad còir* 
Mi ga m', &o* 

Mi ga m' fhogradh gun aobhar, 
'S nach mi shalaicb mo shaobhaidli, 
Mur mhada-galla 'sa chaonnag m'a throin. 
Mi ga m', &c. 

Mo nì a's m' eaniais feadh monaidh, 
'S rai mar ghearr eadar chonabh, 
Gun chead tearnadh meatg loinidh no feoir. 
Mo nì a's, && 

O nach d' fhàs ml 'm fhear morta, 
Gu bhi sathadh mo ohuiroe, 
Mar bha na cairdean curta 's taigh mhòr. 
O Nach d' fhàs, &c. 



Lagh cbo cbearr 'sa bba 'm Breatann, 
Uinn am mearlach a siieatamb, 

eamadh o leadairt nan còrd. 

h cho, &G. 



• After the nurdef orKep^ocb.tbe Poet wai peneeoted 
by the muntcrcr : tbb Mng wu oompofsd eo tbst occsaloo. 



Cleas dan miiaol a cbruiteir, 
Mun gbniomb nàracb rinn miisag, 
Thug i lamh air a phluiceadb Is dòm. 
Cleas dana, &c. 

A bbean ehoite gan obadh« 
Bu ehoir a docliair a thogail, 
Thiig a chlach anna an tobar *s i beo. 
A bhean choite, &e. 

'Nuair bha a bheled alr a baalreadb 
Na cionnta fèin's 1 lan uabhair, 
Theid an eocoir an uachdar ear teoili 
'Nuair bba, &c. 

Faodar cadal gu seisdeii, 
Aig fadal Shir Sheumait, 
Leig an ladarnaa deistneach ud loo. 
FacHlar, &c. 

Aeb na 'm faicinn do lolngeaa, 
'S mi nacb bristeadh a cboinncamh, 
Nh 'm biodh coleeachd ahr cbomas domb bc<^ 
Acb ua 'm, && 

Mire shrutba r'a daraefa, 
Ga cuir an nfgheam gu b-altbgbasnv 
Crainne ghiubhaie to sparaibb a oeoll* 
Mire sfarutba, &e. 

* Worocn wcre tbc Judget in tbls cMe,eiid t ^^J^ 
wsa brought beA>rc them for itcsliDg e bottc, **"'^ 
to csetpe wbUe tbc bortc w«i ocodcaracd tc bc ^""fz 
Tbc occMlon wa« thU :— Soroe Umc bcAtfC Ihe prviefli 
ectkm WM rciied, tbc nme colprH bed itoics thc ^ 
horw cnd wac procecuted t but b«d tbc lood fortu» 
to gct off in eouMqucnoe of Itc bcing hia ftrtt ^^^ * 
•cenM, howcrer, thc bortebad firand thcthl^rionuc&w 
bettcr mMtcr tbct be Kwn after *' itole hiAitrir'«*<M°' 
rctumed, for which, poor feilow be had te fuAr ^'^ 
rewerd. ThU «tory U olten ntèntd to «noer<l* IJ^ 
Isnderi wben law aad fu$tìce ere c^dcntly 'l^i^'^^Zi 
thcy say— "Caia ivgaA oa att§~wià.c/kMt ^ '*' 



lAIN LOM. 



39 



'Nniir a kfadh a ghaoth oirnn, 
Bhiodh Mol air pasgadh a h-aodaich, 
*S boidbeaiin ghaoda mo ghaoil ri cuir bhòd. 
'Nuair a lagadh, &c. 

lUimh ma 'n dunadh tia basaibh, 
'S iid a labadh air bhaeaibh, 
Sod a chànachd o 'n atadh na leoiq. 
Raimh, &e. 

Buird ùr air a totaibh, 
'S i na deann tbun na cloiche, 
Mulr dho-ghonn a' Bgolhadh m*a bdrd. 
Baird ùr air, &c 

N CIARAN MABACH.^.*?? 



Gzo' tiia mi m' eun f^^idb san tir-ea, 
Air mo rnagadh as na criocban, 
Glòir do Dhia 'a do dh' larla Shì-phort,« 
Ckg bhi ajnn tniUe fo 'r binnM. 

Oròrò Miwa, tiò nàm VàU leibh 9 
Oròrò aeinn, eò nam b*àia leibh 9 
CaU abhar'inH o, etdman-eodhail : 
Trom orach ae o, eò nam h'àill leibh f 

Sir Seamas nan tùr '■ nam baideai, 
Gheibh luchd muime eoirm a* t-aitreabb, 
Ge do Tion thu 'n dùaal cadail, 
'S èibhÌQn leam do dhùegadh madainn'. 
O roro sin, Sfv, 



• "After Ibc nurder of tbe ebDdren ot Keppoch 
'»» .Vamtedk, the pocC, had to flee for hU life to Ron. 
'"^'re, vbere he got a place tnm Scmforth in Glentheel, 
*i>n« be MoA hi« funily might retide tiU •och time'w the 
nordcrmooald be apprehended. «• Seaforth, at the poet'* 
'"VMat, hadpetitiooed goTemment Ibr carrying that point 
nto e&ct« Tbit happenej^ in tbe ttme of Sir Jamct 
II Dooatd, tiitoChlh J^effiof Slate, anno 1003. 

" The fovcrtunent flnding it impractlcable toliring thoae 
'°f>ben to jostiec io a legal way, Mnt a most amptc oom- 
BittioQ of flre and •word (aa it waa then called) to Sir 
''«nei M'Donald, signed by the duke of Harailtoo, mar. 
qiiia or Mootroee. earl of Eglinton, and otber Ax of tbe 
rrivy Coonell, with orders and full powers to pursue, 
*PI"vl>tnd, aod bring in, dead or alive, all tbose lawleu 
"^^^» UMl tbelr abetton. 

" Tbts, in a Tcry diort time, be eActualtf perfbmied : 
">n)e of th«m he put to dealh, aud actuallj dispersed the 
rast to thc sattsfaction of the wbole court, whieh contri- 
i^«d Breatljr to the ciTillty of tbose parts. 

"lounediatcly tbereafter, by order of the roinistrj, be 
t^ « lcttcr of thanks from the earl of Rothes, then Lord 
^^f^ Treasorer aod Reeper of the Great Seal of Seothmd, 
^ «f •eknowledgments for the singular serTiee be had 
^tbeooon^, and assurlnghim tbat it shoold not poss 
J^r«»anicd, with many otber ctauses much to Sir James' 
boooor. 

/ITbU lctter is dated the I3th day of December, 1663, 
^ •igQed Rotbes. Sir Jamcs died anno \678.**^Extractal 
J^enimpiMisked Uittorieai MS. qfthe M^Donald*, 



Slàn fo d' tbrUUl, a Cbiarain mhabaich, 
Shiùbhladb aliabh gun bhiadh, gun chadal ; 
Kraoch tb d' ehin' gun bhòsd, gun bluigTadh 
Chuir thu ceò fo 'n ròiseal bhradaefa. 
O ro ro tin, §'e. 

Rinn tbu mhoch-eiridb Di-dòmhnaieh» 
Cha b' ann gu 'n aitreabh a chòmhdachi 
Thoirt a mach nan cas-cheann dòite, 
Chur sradag fo bhraclaich na feòla. 
O ro ro «ia, ^c. 

Mhoire '« buidheach mie* a Dhia ort, 
Cuid de 'n atbchning' bba ini 'g iarraidh, 
' N grad spadadh le glas lannaibh liatha, 
Tarruinn ghad air fad am fiacal. 
O ro ro stA, Sfc. 

Di-ciadainn a chaidh thu t-uidheam, 
Le d' bhrataich aird 'e do ghillean dnbhay 
Sgriob Ghilleaapuig Ruaidb a UithUt, 
Bhuail e meall 'an ceann na h-uighe. 
O roro stn, ^c. 

Cha d'iarr thu bàta no long dharaich, 
Ri àm geamhraidh 'n tùe na gaillinny 
Triubhas teann feadb bheann a*8 bhealacb, 
Coiseachd bhonn ge trom do mhealag. 
O ro ro $in, èfc, 

Ach na*n cuireadh tu gaeh cùis gu àite» 
Mu 'n sgaoil tbu t-itean air sàile, 
'Nuair dh-eitich thu Inbher-Iàire, 
B' fbeird do mheas e measg nan Gà3. 

'S ann leam nach bu chruai' an ghaoir ud, 
Bh-aig mnaibh galach nam falt sgaoilteaeht 
Bhi 'gan tarruinn mar bheul-snaoisein, . 
Seaig nam boo mu dbos na maoilseadi. 
O ro ro $in, ife, 

'S mairg a rinn fhdgblum san droch-bheirt, 
'N dèigh am plaosgadb fhuair bhur ploicneadhi 
Claigneann *g am faoisgneadh a copar, 
Mar chirtn laoigh 'an dèigh am plotadh. 
O roro «f n, ^c. 



MWMMipnMIMMMOTMW 



ORAN AIR CRUNADH 

BIOH TBARSACH H. 

Mi *n so air m* uilinn, 
An ard ghleann muuaidh, 
'S mor fath mo shulas ri gàira* 
Mi 'n so air, fto. 

'S ge fad am thosd mly 
Ma 's e *8 olc leibb, 
Tbig an sop & m' bhraghad. 
'S ge fad, &C. 



wU JjtJjHjJt^' t^JÌSbtA^, -CM^U^ -C**? J&^ vi.^. 




40 



SAR-OBAIR NAM BARD GAELACH. 



O 'n blia sheannt' orinn a cbluinntinn, 
Ged ba teann a bba chuing oirnn ; 
Gu 'n do tbiondai' a ehuibhle mar b*aÌU leinn« 
O 'n bha, &e. 

An ceum to air cboiteachd, 
Le m' bhafa 't le m' phoca, 
'Sa *n lamh ga stopadh gu tar-mbath. 
An ceum, &c. 

Gar h-olc an nith dhuinn, 
Bhi atad am priotan, 
'N am theachd an rlgh g'a àite. 
Gur hoolc, &;c. 

Thug Dia dhulnn furtachd, 
Aft na diabban druidte, 
'Nuair dh' iarr tinn iuchair a gharaidh. 
Thug Dia dhuinn, fte. 

'Sa Thearlaich oig Stiubhairt, 
Ma chaidhe an cruu ort, 
Dia na fhear ttiuiridh air t-fhardalch, 
'Sa Thearlaich, &c 

Ma chaidh thu 'n chathair, 
Gun aon bhuille claidheimhi 
'N ainm an athar 't an ard Righ. 
Ma chuaidh, &c. 

' S thu thlgh'n dhachaigh gu d' rioghachd 
Mur a b* oil le d' lucbd mi-ruin 
'N coinueamh ri mile ciad fàilte. 
'S thu thigh'n, &c 

'S loma Sub»9i<f mhor mhitgeach, 
'S meata run dut na mite, 
Tha cuir lUigh am pttUmxn an dratda, . 
'S ioma, &c 

• 

Luchd nan torra-chaitteal liatha, 
Air an ttormadh le Ìarunn, 
B' olo na lorgairean riamh ann do gheard iad. 
Luchd na 'n, &c 

Cha b* fhat* an dùtgadh 6 cadal, 
Na madadhomadh chuir a braclaich, 
'Nuair a fhuaradh thu lag, ach bhi t-aicheadh. 
Cha b' fhat, &c. 

Na mearlaich uile chuaidh dh' aon-taobh, 
Ghearr muineal Mhoir-fhear Hunndaidh, 
'S math choitinn le bnnndaitd am pàlghcadh. 
Na mearlaich, &c 

Leam li eibhinn mur thaehair, 
Mur dh' eirieh do 'n bbraich ud, 
Bha gach ceann d' i na bachlagan bana. 
Leam is, &c 



Cha robh uidhir nan cairtean. 
Nach robh tlonnda' mi-cheart orr', 
Bha mo ihuilean ga m faicion an trath iui. 
Cha robh, &o. 

'S olo an leatan diciadain, 
Mur a furuich thd Dhla air, 
A ta feitheamh an larla neo bhaidhslL 
'S olc an leatan, &c 

'N am rutgadh a cholair, 
Theid an ceann deth o cholninn, 
Glòir agut moladh do 'n ard-Rigb. 

'N am, &c. 

Le maighdeinn tgorr-ihuileach tinachdall, 
Dh' fhagat giallan guu mbeartulnn, 
Dhalneat fiairat a Mharcuit mhl-chairdeiL 
Le maighdeann, &c 

'S ged *t e thùt cha *n • dheireadh, 
Do luchd dhutgadh an teine, 
'S mar mo rùn do 'n chuld eile da chairdcan, 
'S ged 't a, &c 

! Mur bha Lugifer tamuU, 
'N deigh air thut bbl na Aingeal, 
Chaidh tgùrMi' lo an-iochd a Phàraic* 
Mur bba, &c 

Bidh ttt nit ann ad dheomhain, 
Dol timcbioU an domhain, 
Bhrlgh coltait toirt comh-fhiUtaMhd Ahatan. 
Bidh tu nit, &c 

'S mor a b' fhearr dhut na moran» 
No na chruinnich thu ttòraa, 
Bhi tional an otraich gu d' ghàradh. 
'S mor a b' fhearr, &c 

Na thu fhein *t do gheard misgeach, 
Bhi 'n Àit ai nach tig tibh, 
Mur tgaile phictuir 'ta 'n igaifaan^ 
Na thu fhein, &c 

Na farabhalaich bhreaca, 
Bha tarruinn uainn ar cuid beartalt, 
Chuir an righ mach a WhitekaU dhttinn* 
Na farabhalaich, &c 



* Thl« poet WM of Ibe RomtD ettbolW peniMSioo. It 
li Mkid thtt be could not rctd hlmseir; JbuC tbtt be waa 
tcqotintcd with the wholc of the bittoricti pifti orScrip. 
ture, hii poemi arc t dear dcmomtrttiao. 



lAIN L051. 



41 



LATHA IN^HER-LOCHAIDH.* 



LUINNBAO; 



B'i rh 



A-2(-rii), k-ò-T^ katkof 
rim k-^ràf k^rà Ìeaika, 
JB-i rim A-S-rd» k-d-rd UatkOf 

tMlatkaU Gann-JiùmknttilL 



Av caalA* tibluw 'n tionndadb duinell, 
TbBf na cwnp bba 'n Cille-Chulmein ; 
*S tmà chaidb ainm wìr an iomairt, 
Tbof ind am an nalmbdean iomain. . 

Dhiiich mi mocb madainn dhòmbnaich, 
Gu bux Galsveil Inbber-Lochaidh, 
CbuDDa* mi 'o t-arm a dol an ordngb, 
'S bha baaidh an là le Clann.OòmbnuiIL 

Dìrcadh a mach glun Cbuil-eacliaidh, 
Db* aidinich mi oirbb tàrd 'ur .Ujiaidb ; 
Ged bha mo dbttibaich na laeair, 
*S ctrif air a cbùa mar tliaebair. 
S'i rim, ^. 

Ged bhiodb larlachd a bbraghaid, 
Aa eeaehd bliadhna eo mar tba e, 
Gon chur, gtm cbliathadh, no gun àitcach, 
'S aath an riadh bbo 'm beil einn paigbte. 
S-i rimf ^c 

Air do kimhie Tbigbcama Lathair, 
Ge oftor do bboed as do chlaidheamh ; 
'S iema oglaoch chinne t-atbar, 
Tba 'n Inbher-Locbaidb na laidbe. 
JST-t rta^ 8fc» 



'S ioBMi lcarr goireeid agut piUeÌn, 
Cbo math *aa blia riamh dhetb d' chlnneadh, 
Kacb à* fboad a bbotaon thoirt tioram^ 
Ach 6Mgfalnm enàmh air Bun-Neimheia.f 



S^enl a b' Sitc 'nuair a thigeadh, 
Air Caimpbeulaicb nam beul sligneach, 
H-otlo dream dbiu mnr a thigeadh, 
Lt boalMdh lann an ceann ga 'm briateadh. 
H'i rnmf S^e^ 



hettle wai Ihagbt betwcen the M*DoDaIds and 
Oe Csoitihtlli, co Sanday, Fcbruary «, 1615. 

t Whm tbe ramptient were roated, they cndeaTourMl 
tocnaa tbe H««e aft tbe ehovc-mentloocd ford. To their 
aitaeWuacat* however, the task proved morc ii ktomc tban 
tkey had aalieliiated i Ibr, iome of them loting their fbot. 
lat,tbelrbooBata««i«carricddo«nbyihecurrenL Tbia 
mnt daHgbted ead amaaed tbe poet; and, In order to 
BMkc it aft tbe aame tlaae lodlcroui in iiMlf. and galllnt to 
tbc poer Camphalla, be bcgan to addreu them aa followa : 






'N latba ain ahaoil leo dhol leotha, 
'S ann bha laoich ga 'n ruith air reothadh^ 
'S loma alaodanach mor odhar, ^ 

Bba na ahioeadh air ach'-an-tothair. 
H-i rt«, Ìfc, 

Ge be dhireadh Tom-na-b-alre, 
Bu lionor apog ùr ann air dhroch abailleadh, 
Neul marbh air an auil gun anam, 
'N deigb an agiùraadb le lannan. 
H-'i rÌMf Sfo* 

Thug aibh toiteal telth ma Lochaidb, 
Bhi ga 'm bualadb ma na arònan, 
Bu lion'or claidheamh claia-gborm combnard, 
Bha bualadh an lamlian Chlaon-DòmhnuiIL 
JEr-t' rim, ^. 

Sin 'nuair chruinnich mor dhragh na fbalacbdt 
'N am ruagadh na 'n greidleln tana, 
Bba longnan nan Duimbneach ri talamb, 
An deigh an luitbean a gbearradh. 
H-i rimfifem 

'S lionmhor corp nocbte gun aodacb, 
Tha na 'n aineadh air chnocain fbraoicho, 
O 'n bhlar an greaste na aauidhean, 
Gu ceann Leitir blar a Cbaorainn. 
H-i rim, Sf€, 

Db' inneinn ageul eile lo firinn, 
Cho math 'aa ni cleircach a agriobhadb ; 
Chaidh na laoicb ud gu 'n dicbeall 
'S cbuir iad maoim air lucbd am mLruin. 
H-i n'm, Sfc, 

lain Mbuideartaicb nan aeol soUIeÌr, 
Sheoladh an euan ri la doillear, 
Ort cha d' fhuaradh hriate oolnnldh, 
'S ait' leam Barra-breac fo d' cbomas. 
H-i rim, fye. 

Cha b' e sud an aiubhal cearlwch, 
A thug Alaadair do dh' Albainn, 
Creachadh, loagadh, agua marbbadh ; 
'S leagadh leia coileach Strath-bhalgaidb. 
H-i rim, fyc 

An t-cun dona chaill a cbeutaidb, 
An Saaunn, an Albainn, 'a 'n Eirinn, 
la it e a qgij na agelthe, ^*. O'^h'^V'^V > 

Cha miate leam ged a gbeill e. 
H'i rim, ^ 



Alaadalr nan a geor lann agaiteach, 
Gheall thu 'n dè a bhi cuir aa daibh, 
Cbitlr thu 'n retreuta aeacb an caiateal, 
Scoladh gle mhatb air an leantuinn. 
/T-t rim, SfC, 







42 



SAR.OBAIR NAM BARD GACLACH. 



V 



Alasdair nan feor lann galnMch. 
Na *m biodh agad armuinn Mhu&la ; 
Thng thu a&r nadh' fbalbh dhin folrMoh, 
'S retreut air pribar an diiileiag. 
H'i rim, fye. 

Alsdair Mhic Cholla gbaida, 
Lamh dheaa a agoltadh uan caieteal ; 
Chuir thu 'n ruaig air Ghallaibh glasa, 
*S ma dh-ol iad càl gun chuir thu asd* e. 
/7-i rìm, Sfi:, 

'M. b' aithne dhuibhae *n Goirtean-odhar, 
'S math a bha e alr a thothar, 
Cha *n inneir ehaoraeh, no ghobbar ; 
Ach fnil Dhaimhncaoh an deigh reothadh. 
J?-t rìm, S^» 

Bhur agrioi mu 's trnagh leam 'ur caradh, 
'G eisdeachd annihocair'^ur pàistean 
Caoidh a phannail bh' ann 's 'n àraich 
Donnalaich bhan Earraghàel. 
H'i rìm, ^c. 



pMM» 



C < 



\ 



LATHA THOM-A-PHUBAILU» 

Hò'rd '9fada, 'i yurfada, 

* S ciam fada pu Uoir, 
O *n a ehaidh thu air ihurof, 
jDo bhaile jLunnainu nan eUoe / 
Na *nelminuoadh iufathunn, 

I Le rablmdh an eoin / 

*Sgu 'ntaophladh te *» rathad, 

* S mi uaek gabhadh dhHh br4n / 

AiR leith-taobh Beinne-buidhe, 
Sheas a bhuidhcann nach gann ; 
Lnchd dhearoadh an iubhair, 
'Sa cbur slubhal fo chrann ; 
'S diombach mise d* ur saotbair, 
'Nuair a dh' aSim sibb a nall, • 
\Nach dcach a steaoh air Gleann-Aora, 
iGhearradh braoisg nam 1>eal cam. - 
Ho ro ^efàda, ige, 

A Mhoir-fhear Chlann-Dòmhnuill, 
Chum thu chòdhail gu duineil ; 
'Nuair a shaoil an t-Iarl Aorach, 
Do chuir gun aobhar a Muile'; 
Bha thu roimhe 'n Dun-eideann, 
*S dh' fhagh thu leigheart mu eboinne, 
'6 gun aon eislein a' t-aigne, 
Dh' eisd thu chasaid an Lunnainn. 
Ho ro ^efadat fyc» 

Ach a Mbolr.fhear Chlann. DòmhnuiU, 
'S fad do chtfmhnuidb measg Ghall ; 

♦ TbU bftUle «M ibuffia between tbe Csmpbeib of 
Argyto and tbe men of Atboi. 



1 



A laoich aigeantaich phriseil, 
Oig rimheich an àigh : 
Tha maise an fhiona, 
Ad ghruaidh direadh an àird ; 
'S tha thu shliochd nan tri Cbolla, 
Ga 'm biodh loingeas air sàiL 
Ho ro ^efada, èfe* 

'S truagh nach robh iad na ciadAD, 
Do luehd sgaith agus lann ; 
Do na b^oganaieh threubhacb, 
Nach curadh adtihan» / 
Cha bhi'mid ag elgbeach, 
Co da 'n eireadh an call ; 
'S ann aig geat lubher-Aora, 
Gliabh mo iaoich-sa gu càmp. 
Ho ro *»fada, 8fc, 

'M bruadar chonnaio mi 'm ebadal, 
B' fhearr gu 'm faicinn e 'm dbùisg ; 
'S mi nach fuireadh ni b* fhaide, 
Ann am plaide air m' ùigh, 
Sealladh *n sin do d' ghnùis aobbach, 
'Nuair a phlaosgadh mo shull, 
B' ionann eiridh do m' algne, 
'S leum a bhradain am bùm. 
Ho ro *9fada, fyc, 

Gur mlse biia tùrsacb, 
'N am dhomh dùsgadh o m' bbruadar ; 
Bhi faicinn do cborsaibb 
Dol a nuli air Druim-uachdai r ; 
Bhi gad chuir 'sa 'n tolla-dhnbh, 
'S gun mo dhull thu thig'n uaithe ; 
Laidh smal air mo shugradh, 
Gus an doisgear an uaigh dhomh. 
Ho ro 'efada, ^e. 

Tba pruip air d<^chul-thaobb, 
'S math a b' fhlu dhut am falghneachd ; 
Eoln Abrach o 'n Ghlùbhsaich, 
Cha toir cubair a ghreim deth ; 
'S GlIIeasbnlg a Bhraighe, 
Gtt latha bhràth nach bi *m fbill dnt ; 
Mao Iidn 'sa chinneadh, 
Gu *n imielieadh an oidhch leat. 
Ho ro Ufada, Sfc, 

'S loma inarcalche statail, 
Gar an air* mi ach cuid diu ; 
Eadar geata bhraigb Acuinn, 
Gu slios Blair nam fear luidneach ; 
Mur ghabh oud a's Iniiigh Ard-dball, 
Agtts braighe Bochufdir ; 
Ghabhadh lelgeadh ga stataU, 
'N eirig là Tom.a-phubaill. 
Ho ro 'efada, ^c. 

'S ioma òganach gaineaeb, 
Laidir, duilicb, do-aithnicht ; 



/ 



f 



lAlN LOM. 



43 



lÀàar bnUf b' niagà Tburraid, 
'S cMil MhttUe DMi eanaeh ; 
Gbcamdh beam lo 'n arm y alneaeh, 
Ga 'b Mmnln do 'n fheamalnn ; 
Ana an eirìg aam moinealy 
Chaìdh a ehur m 'n Alrd-rcanaioh. 
So ro "afada, ^. 

*S fad o'n cbuala' mi aeancbai, 
'S ìBÌ *m aheaoa-ghiallan gòracb ; 
Ma 'n do choir mi crioa-fèiUdb* 
0% cmnn lciiie no cdta ; 
Bhì ga innae gn soiUcir, 
Adds' gach ootnnidh a's còdhail, 
Ga *m ba chnjrdeacb an tloinneadii, 
Sioi Mboire 'a CÌann-DomhnuiU. 
Ho TO 'afadot ^c. 

A Righ ! nach robh iad an geambairn, 
lan leampàiU do ahlnagh ; 
Do lochd nnni beol cama, 
'S eba b' alnld snd ualnn ; 
'S iooa daidheamh geur guineach, 
Laidir fnlAngach cmaldh ; 
Th* lig mo chinneadh ga 'm feitbeamb, 
*S aig CIaa».'llleain nam buadh. 
JETo ro 'sfada, jv. 

*S b' fbearr gu 'n tigeadh iad fbathaid, 
Clann 'iUonin nan toagb ; 
'S eba bbiodb agian ann am fralghe, 
No daidhenmh an truaÌU ; 
Bbcirte mach na h-airm cbatba, 
'S cba bbiodb an latba sin buan : 
S f ed bn ghuineach oa Duimbnicbt 
'S iad 8Ìol Chuinn a bba cruaidb. 
Boro *$fada, ^c. 

Tha mo rnn air na giUean, 
Leii an dmieadh an i-eealg^ 
Db.drcadh fcnrg om 'e fl*iogban, 
Dbd an iomairt nan arm, 
l)bd a nall thar an Unne, 
Lc gillmn na Cairge ; 
'S lomo mnrbh bbiodb rì eblreadb, 
Air am piUeadb do Chearara. 
BoTo*Mfadat^c, 



'tS 






S.*- • \ 



:-v' jut^ 



LATÌHA AIRDE-REANAICH. 
StAK gon dith dbut a Mhatcuta, 
I^wwdi, maiaeaeb, gnn ehromadh ; 
^ •bnil ghorm fo d' chaol mhala, 
^adr d' fhaa gu bahMshail, bronnach ; 
Cheart cho cbinnteach 'm 'm bàa, 
Gcd tba thn 'mdràed aa an t-aeaUadb ; 
6« 'm bdl mftiad fo d* chom ort, 
Va bbaa Ghoud larla Moire.* 

« 8ce tbe tàMtb acania oT Uie forcgofaig Song. 



^^-^^-•N-W ^^ U^ 



S eeart 'a cho cbeart mar mo dhurachd, 
Le beachd mo ahul gur mi cbBnnaic ; 
Cba robb againn do agathan, 
Ach greaaad trà do *n taigh grnnnaich ; 
*< Aidlng caiUich mar a dùrachd/' 
Gach mio-rùn bha do 'n duln ud ; 
Ged bu ladurna 'n oùl*«halant» 
Stad a chula air an iomaU. 

Cba b e aingeachd n« tnatha, 
Gluaia am marcoa le dhaoine ; . 
Ach togaii a bbratalch, 
'G iarraldh amachd air Incbd aobhair ; 
Fhuair thu iuchair na còrach, 
Gu t-ordttgh le d' dhaolne ; 
Agua foagladh gaoh eaisteil, 

Fad alait Inbher-Aora. 

« 

Ghelll Dun-8taf4nn{6 grad èat, 
Innia fharauinn nam faocbag ; 
Ged bu daingheann a ehlach i, 
Fhuair thu ateach alr bheag aaoltbreach : 
Cha robh cuilibbeir caol glaice. 
No gunna praiae gan agaolleadh ; 
Eadar Innia-Chonnain nan canach, 
Gu rnlg baU' Inbbei'- Aora. 

*S ard ZitUmant o *n rìgb thn, 
Thug thu agriob do db' Earr'gbàel, 
Bu leat Tairbeart 'a Cinn-tlre, 
'S gach aon nith bb'anna an ait nd ; 
Agua Ile bbeag riabhach, 
Mu *n iath a mhulr ahàlle ; 
*S goirt a chnead a ta' m chllabb-aa, 
Fhad 'a bha 'n t-laaad gun phàigheadh. 

Thigbeam oig Gblinne-garaidh, 
Na bi falach do rùin olmn ; 
Olghre 'n duin' thu tha malreann, 
Tha tbu *d eharaid dhuinn dùbailt ; 
Cha bheo e 'a cha mhalrean, 
Na ni ar q^aradh o d* cbol-thaobh, 
A luchd nan ceanna-bhearta' crabhaidh, 
Tbionndaidh falachd a cfarùln rnlbh. 

'S e do charald mor dealaldfa, 
Mac 'lc-AIIein a Muldeart, 
Sliochd an Alaadair Gharalcb, 
Luchd tharruinn nam tìùran ; 
Cha do cbuir cainb abalach ; 
Na tafaid ealamh ri d' chìil-ehrann ; 
Bheireadh beum air a h-athlorg, 
Fhad aa mhalreadh a fiudbaldh. 

Na 'm biodh Tigheam na Leargninii, 
Ann an Albainn 'a e mar-riut ; 
Agua Tigheara an Tairbeirt, 
'S iad nacb tairgeadh do mbealladhi 



44 



SAR.OBAIR NAM BARD GAELACH. 



Luehd na 'm peighinDean Ulmhaidh, 
'S tu dh fbaodadh earbi* asd gu daigbaann ; 
Cha 'n eU iad beo do abliochd Cholla, 
Na Di 'u comunn ud aithria. 

Gur a h-ioma fear goirseid, 
Gunna stoilte, 's lann dù-ghorm ; 
Le *n gunnaicbean caola» 
'S na daormutnn ga 'n giulan : 
Mac-Laomuinn *s Mac-Lacbuinn, 
*S Mac-an-Ab o Ghleann-Docharty 
Mac-Neachduinn, '■ Mac-Dhiighailly 
'S Mac-Iain-Stiubbairt o 'n Apuinn. 

Cha 'n iongnadh thusa bhi flamhach, 
'N taobh thios do Bhun-atha ; 
Ged theid Duimhnich gn 'n dicbeall, 
'S gu dideann a cblaidheimh ; 
'S leat na thubbairt mi chianamh, 
Ceart cbo direach ri saighead ; 
'S leat Mac-Ionmhuinn an t-Stratha 
Agus da Mhac-'Illealn. 

'S fearr leam fhaicinn na chluinntinn, 
Gu 'n do Btad a chuimh air am muiueai ; 
Nis o 'n thionndaidh a chuibiile, 
'S fad bhios Duimhnicb gun urram ; 
Ged a Shaoil le Mac-Cailein, 
£ bbi na bharraich air Muile ; 
B' fhearr dha chumail na bh'aige, 
Na bhi 'g agradh air tuille. 

Na 'm biodh fear a bheoil mholr ann, 
O nach dolrteadh gloir bhreamais ! 
Naile chailieadh sibh geoigh ris, 
Nach b' fhiach an ròstadh ri teallaich : 
Fhualr sibh sgapadh nan caorach, 
Na 'm biodh a dhaoine air an talamh ; 
'S ged a ghlac sibh le foill e, 
B' e fhein an saighdear bu gblaine. 

Gur mairg a dh' earbadh a cairdeas, 
Neach a dh-fhas dheth an i-sloinneadh, 
Na 'm biodh cuimhn' air an lath' ud, 
Fhuair iad t-athair fo 'n comas ; 
Chuir iad smuid ri tur-arda, 
Chaisteil Bhlair gu gleaboiUelr ; 
'S beag bha dhòcbas an là sin, 
Gu 'm biodh iad pàighte na 'n comainn, 

'S roor tha eadar dha latha, 
Ged bha e grathunn gun tighinn ; 
Chaidh thu 'n cuirt na bu leatha, 
'N deigh t-athar a mhilleadh ; 
Gun aon bhuille claidheamb, 
Gun sathadh biodaig no sgine ; 
Mur gu 'm bathadh tu coinnlean, 
Cliaill t *D oighreachd 'sa *n cinneach. 



'S beag a b' fhiach do Mhac Mboirieb, 
Dhbl n' ur coinneamb ach ainneamh ; 
Na ghabhail mar chompach, 
Ach fear da 'n geàllc*'bhi na cbaraid ; 
'N deigh a Cbomasdair Stiùbbairt, 
Thain' sibh 'n tus air le b-an-iochd, 
Thugadh an ceann deth gun sgrubadh* 
Ann an tlr iMdg Murray. 

Buail an teud sln gu sealbhach, 
'S na dean searbh i gun bhinneas ; 
'S na toir t-aghaidh neo-cbearbhach, 
Do 'n fhear nach earb thu do shlinnein ; 
Ma chuir an righ an t-slat sgiùrsaidfa, 
'N glaic do dhttirn gnn a sireadh ; 
Ualr mu seach air an fhurnais, 
Mur bhuili' ùivd air an innein. 

Gloir do 'n Righ th' air a chathair, 
'S mairg a ghabhadh mun chluinnaadh ; 
No ghuidheadh na bhreig e ; 
Gach ni dh-eirich sa chunnaio ; 
Mu 's ann le droch-bheart ludais, 
Dh-fhuaigh thu cblùd air an Lunnainn ; 
Chaill thu 'n luireach 's na breideftn, 
'S gach aon eideadh bha umad* 

'N cuala' sibhse 'sa 'n duthaich, 
'N ranntar-bùth bh' aig na luchau ; 
'S iad a trusadh ri chèile, 
Na 'n droch reisemsid churta ; 
'Nuair bba eagal a chait orr' ; 
Chaidh droch sgapadh an euid diu ; 
'Sa bbeisd mhor 'sa 'n robh phlaigh dhiu, 
Sgrios gun agh oirr' mar fhurtachd. •- ^ 

Sin 'nuair labhair Dubh-na^h-àmraiy 
A bheisd ghrannd 'sa chrain mhullaich ; 
Cha robh an sabtial nan àth dhiu, 
Beisd le 'n àl nach do chruinoicb, 
Nuair bha 'm mòd ga *r cruaidh shàrach' 
'S ua Cttird a fasgadh ma 'r muincii ; 
'S ann an sud a bha 'n gàtur, 
Co a chàradh iad umaibh. 

B' Ìonann sin sa 'm bun rutha, 
Cha 'n eii iad buidheach da' r 'n an-loehd ; 
Mar chlach an ionad an uibhe, 
Na 'm hiodh luitheachd na 'n teangaSdh ; 
B' ionann siii 's do shliochd Dhiarmaid, * 
Ohi ga 'r biadhadh an an-iochd ; 
Math an agaidh an uilc, 
Chulr mi Inchd-sa 'n Aird-reanaich. 

'Nuair bha 'n ad oirbh n-uiridh, 
Bha sibh urranta mòdbar ; 
Am blaldhna chaili sibh an cQrrachd, 
'S eiglnn fuireach gle shamliach ; 



lAlN LOM. 



45 



CfaùU an t-Iarl air *iir toru, 
MheaA 'a bhuini^ e mhàl oirbh ; 
Gar ■in b' fhiach leit an dain* ud, 
Bfai rì crninnenchadh cnàifibaig. 

B* olc a V fhimeh do dbine- Atholl, 
Dholl an coinne riat Eardsaidh^ 
'N deif h iatbn Roinn-Liothunn ; 
ThQf ùbb ioc-ahlaint mar earlais, 
Mbeill tibh nnli thar an abhninn, 
Marou Atholì 'aa bhrathair ; 
Clioir tibh 'n Inimh an toll-dubh lad, 
'S Iti^ ùbh duthaich iarl Karlaidh.* 

Tka tbn *d mharcus am bliadbna, 
'S ad sb^ iarl aìr Tulaich-bbeardainn ; 
'S gcd a dheanadh iad diùc dhiot, 
'S ro nbath b* fhiu thu an Uaite ; 
Tba do thiotal cho lionor, 
CbQiDail dion air do chairdean ; 
Geard an rìgh fo d' tmachd orduidh, 
'Stba tbn d* mhòir.fhear Baile-mhanaidh. 



ORAN AIR RIGH UILLEAM 

AOUS BAK-BIQH MAIRL 



UB HAIf-lUUIl MAUII. ^ J * k 



LOHiriAd. 

lìi'nnn k^A rinnf ho ro h-o hha ho, 
Bi'rimn h-d rinn, ho ro h-o bha ho, 
Biodh ffaeh duine agaibh bròncuh, 
Mr •onfoirneart mo rìgh, 

'N D1U0R ehuala' nai naidheachd, 

Air ai&acb b'almhcalach leinn, 
'N'ao cniQadh e chaaan 

S |a boidh an t-ath-egeul cho binu— 
Ri{h Scnmaa le farum, 

pttradhanUchnattiU; 
O'n '■ leat oachdar na mara, 

Glttaia a'a tarnlnn gn tìr. 
Bi-rinn, ^e, 

Mhic Mbuire na h-òlghe, 

Coimhead foimeart mo rìgh ; 
C« b'arrainn da'r tmàladb— 

Acb do Umbant* bhl leinn : 
F»«e a nU prionnt Orant*, 

Car na còir oa a cinn ; 
Ach ia do cbobbair.' a Shlan-'ear, 

^i; rurtaehd a't tlaint air gach t2nn. 
fli-rtaa, ^e, 

A Rigb cbumhachdaich. fheartaich, 

Ga *m btil beachd air gach ni, 
Cttm air ^baidh an ceartat— 

^^ IsKh leachranach pill : 

• A tUle formerly In Strtthmore, now extlnct. 



Faic lucbd nam breid dàite, 

Bhi gun dealt ann ri'n llnn ; 
'S ma tha 'n eucoir nan aigneadh, 

Beum do thlat ot an cinn. 
Hi'rinn, ^e, 

'N uair a thalnig thu Shasunn, 

'S tu rinn aiaeag a bhreamait ; 
Sheilbh ohòir thoirt air eiginn, 

O athair ceile thug bean dut. 
Cha bi reull nan dùilean, 

Bha deanadh iuil dut 'tan ain-eol ; 
Mar bha rolmh na trì righrean, 

'N uair bba lota na leanabh. 
Hi-rinn, ^c. 

Thug thu *m foUaÌt an t-SIàn*ear, 

Sgeula gràin do luchd teagatig ; 
'S gur mòr am fà nàlre, 

'S an coig àintean a bbriteadh. 
A nighean Oi^in, 't mac a pheathar, 

'N aghaidh labhalrt an Sgriobtuirf 
Mar bhreun ghearran 'ta chathalr, 

'S nach b'fhear-taighe da 'n aliochd e. 
Hi'rinn, ^c. 

l'S fior mhallaichte 'n lànan, 

Chum an Spdin annt an roinn ud ; 
Seilbh chòir tholrt a dh-aindeoin, 

Le mùtha malalrt an t-tlaighteir : 
Ged' a ttadadh an claidheamh, 

Gun bhuille chaith' ach na rlnn e, 
Bi'dh gach fuil *g eigbeach am flaitheat, 

A d* dheigh a latha *t a dh* oidhche. 
Hi-rinn, ^e. 

'S mairg a chreideadh droch naidheachd, 

Tbig tro amhaich a nàmhaid, 
Chuireadh fùdar na ghreadan, 

An grund* na h-eaglalte gnàthaieht ; 
'S lionor lunn tha na teine, 

'S a gbrund 'n do tpealadh an grain-ahop 
Aeh, ohi tinn fhathasd tud diolte, 

Mat' a fior a ta 'n fhàiatinn. 
Hi'rinn, ^c. 

'N uair chaidh Whitehan ioagadh, 

Btt mhall do choiaeachd gun bhrdgan ; 
'S mi nach rachadh le pairti, 

Air mhire, bhàthadh, na tòite. 
Mat* a daoine rinn tuaa e, 

B'fhaoin an cruadal, 't an teoltaehd ; 
Cha 'n eil mi gearan — mo thrualghe ! 

Ach a lughad 't a fbuair dhiu an ròttadh 
Hi-rinn, ^. 

Cha tig ach rùcat a*t cealgan, 
O chruitean cealgach an ràbuiU ; 

Culrlbh an t-aibhitdear aaoil ris— 
Biodh Dia a*t daoine ga aicheadh. 



46 



SAR-OBAIR NAM BARD GAELACH. 



Cleas eud befto a chraiteir, 

Fhuair a cureadh 'n sgàtb gAraÌdh ; 
Tbog iad airsBO mar aingeu], 

Gu 'o do mhurt e dhearbb-bhrathalr* 



Gu 'm bu ghranndm na efcoil sln, 

Thog na deomhaln ga dhibelrt ! 
'S nacb b' urr' iad ga dhearbhadh, 

Ach mar bbuille eearbh da 'n lacihd mi-rain 
Gu 'n cuirte itean a ehlamhain, 

An nead dannaeh an fhireoin ; 
Mao muioe a bhalaieh, . 

Shalcha fala nan righrcaa. 
m-riun, j^e. 

*S mairg righ a rinn deamhnas, 

Ri Dùitseach shantach gun trocair ; 
Cha b'e 'n onair bu ghnàs da, 

Ged' 's tn brathair-mathair an rògair. 
Ged' a thug thu dba Màiri 

Air laimh, chum a pbsaidh, 
Gfaabli e t-oighreaehd a t-an-toil 

'^'^' 'do cheann, a's thu d' bheo-shlaint. 
Hi-rinn, j-e. 



'N ar fhaioear laogh càrald, 

Nuas gu làr as a poca. 
Cba bhi 'n sean fhaeail cUioite, 

Air neo 's claon Chcid a chogail ; 
Tba 'n dà shant 's an droeh mhnaol ndy 

^S annsadh * * • lo no bòban* 
JSfi-n'aa, jie* 



rrm' " 



X 

»• 



l. 



Bbamaa«lgrl|h Daibbidh, 

'S bu de; i àill air ceann sluaigb e, 
Chaidh e 'a aghaidhan athar, 

S am fear nach cair da bhuaireadh ; 
*^ 'N uair a s^aoileadh am blàr sin, 
^ ^'hug Dia pàigheadh na dhuais da ; 
'S o'n bu droch dhuine doinn e, 
Chroch'a'choiU air a gbruaig e. 
Hi'TÌnHf ^e, 

« 

Ach buaidh an droch egeoii sin, 

Do pbrionns OraSns gun diadhachd, 
Ged' a racfaadh do bhAthadh, 

Cha b' ionann bàs dut 'sa dh' iaa»inn ; 
Ach mo suilean bbl t-fhaioion, 

£dar eachB.bh ga d' otialladh ; 
Dol a d' smaladh 's an adhar, 

Mar loaithe dbaigte ga criatliradh. 
Hi-rinn, j[e. 

Sgrio^gm iarmad, g«n duilleach, 

CbA 'n iarrulnn tuiUo am dhàn dnibh ; 
Gun sliochd a dh-iathadh mu t' uilinn, 

Do gbniomh broinne droch Mbàiri ; 
Giid' a glflaeadh na theum e, 

of/^farsuian beul a mhic-lambiUch ; 
A sfc(<|dM<aotl« bbi 'n eunnart, 

Aiò,na rinn tbu tbrusadb a criineig. 
*- Hi-rinHf ^. 



E. 

> 



P 



Ach seun gfatì tuisleadh air Màiri, 
'S olc aa.lalTtha na togsald ; 



Ach na 'n tigeadh an rìgh sin, 

'S a mhac dileas air aidmheil, 
Ged* a theireadh prionns Orains, 

Nàch h-l choir a bhi againn, 
Cha btt mho orra Uilleam, 

Alr sràld Lunnainn an Sasuon, 
*N oeann fhuadach deth mbuineal, 

Na doais cuilein an radain. 
ffi-rfiiii, j*c. 

Prionns Orains a mhì-rath, 

Mas' toil le Ulgh tboirt gn creideamli, 
'S còir an duilleag so thiondadh, 

Air a bhan-righ nach creid e. 
Ma shaoii am blth-shanntach sanntacb 

tja mhac-samhla ga gboid sud ; 
Na a raitbeachd le lànnan, 

Air nighcan Seanalair Huitgein* 
Hi-riun, ^e. 

B'fhearr gu *m buaileadh e'n §tm^9 

Tus a bhdidae bu chòir dha, 
N'am bu tniteam *sa pblaigb dhirinn, 

Mar fhiiair rìgh Pbàro^ 's a sheoraa ; 
Mar bha chomhalrle bhreige, 

Chttir righ Seumas air fògradh ; 
Aithris deaa oan droch rìghreMi, 

Leis 'n do dhìteàdh Bìpk-boam.* 
Hi'rinn, ^c 

Sgeul buan c do'n mbcareaid. 

'S nach tog a mac a cuid oigbreanhd : 
*S ion dith cùram a ghabhail, 

Mtt'n dùinear cathair na soUU' «rr ; 
Thoill I mailachd a h-athar, 

O'n ghabh aii t-aibbistelr greim dfa'l ; 
'S olc an dùcbas.a lean rith, 

Cbalnnt a seanair na tbreiteir. 
Hi-rinUf j-c. 

*S matb an toiseach ar oeannsa, 

Ma rinn am Frangach a thapadb ■ 
Ma ghlacadh leis Jtfoiuat, 

Cha sgeul tum-sgeul ach oeartaa, 
Btt mhath ga'm biodh an adbhanwetf 

Air a tiondadh gu Sasunn ; 
Na gu faicte an conntar, 

Cho ghrad ri tiooda nao cairttaa. 
Hi-rinn, ^c. 

o RctMbosiB, poeciadly. 






I'>^ 











'àv^^ 



« 




-e^lo-^tcX :cu;:«^ N 
















'r^ . d^^-UuC. C^^jU^ fi^^-d^ 







A^ol^*' •^" ~ fì-**V'*^/-J/0 





0%>>'«3(aì|" 



Ni^/AÒ**. 








^ -u 



lAIK LOM. 



47 



Aeh na sìMd air an diùe tin, 

*S nach e m rnn tif fa*n nl'« fhaide ; 
Lei^ c eadal do*n ehirein— 

Scad a efrìob mar t ohleaclid e ; 
Ma leig ^ach ealghdear a fbleos deth : 

'N oair tha leig beert ma'n eheieteal, 
B'fhearr gam faicinn an coilcaeh, 

Ko» ftt'n galreadh a elialBmeeehd. 
Hi-rimu, jfc. 

Ma tha e*n dàn dhat teacbd dhaehaigh, 

'S nàr dhnt t-fhaicinn gun speurad ; 
Ged* a fhoalr thu pelrt leonaidh, 

Rì àm fògraidh rlf h Sbeamaie ; 
Ma tha thn emaldh air an raipeiry 

Seell alr eìechden a gbleuMidb, 
Len aa do spionadh mo igròbau, 

Ma*B fior Xàmot an Rèumair, 
Bi'TÌMn^ ^c. 



PO BSATA SIB SEuSm} MiSl&lojSGbflUtL!^ l' 

yiocu^ s mi f eirigh ea mhadauin, ■ 
*S tmm enslatntcach m'aigne, 
*S nach elghear mi*n caidreamh nam braitbrean, 
'S nach eighear mi'n, &c. 



ie aith-ghearr a cheilidb, 
Rtniieas mar ris an t-Seumas, 
Ris na dliealalch mi*n dè mocb Ja Càisge. 
Rts na dliealaich ml'n dè, &c. 

Dla na stiùlr air an darach, 
A dh' flialbh air tùs an t-siuil mbara, 
Seal ma'a tug e chend bboinne de tbràgbadh* 
Seal mu'n tug e cbeud bhoinne, &c 

Ge b'e àm cur a cboirc e, 
*S mi nadi pilleadh o stoc uat, 
'S ann a shuidbian an toiseacb do bbàta. 
'S ann a shuidhinu an toiseach, &c» 

'Nnair bhiodh càch cur ri gniombadb, 
Bhiodh mo chuid-sa dhetb diombain, 
G' d nag ucagan fion' air a fàradiu 
G* ol na gttcagan fion, &c 

Cfia bo mharcach elch leumnaicb, {jUf/ 
A bfauio'geadh geall reit ort, 5V«///^A 

'Naair a tbogadh tu breid osceann gàile. 
'Nuair a thogadh tu breid, &c 

'Noair a thogadh tu tonnag, 
Air chuan meanmach nan dronnag, ^^^^ch 
'S ioma f lcann ris an cromadh i h- garracD> feA 
'S ioma gleann ria an cromadb, &c* 



'Nuair a sbuidbeadh fear stinir oir', 
'N àm bbi fagail na dùthcha* 
Bu mbear riuth a cbuain dù-ghlais fo h-earriinn. 
Bu mbear riuth a chuain, &c . 

Cba b' iad na Lucb-armainn mheànbba, m « ^ 1 
Bbiodh m'a cupuill ag eileadh, 
'Nuair a dh'eircadh mor slioirbheas le bàlrlion. 
'Nuair a dh'eireadh, &c i^.^.^<^.-«J 

Ach na fulrbirnich threubbach, 
'S deis a dh'iomradb, 's a db'eigheadb, 
Bheireadh tulg an tùs cI6 air ramh bràgbad. * "^* 
Bheireadh tulg an tùs clè, &c. 

'Nuair a d'fhalaiehte na buird d'ì, 

'S nach faigbte lan siuil d'), 

Bhiodh Incbd tBgbaich sior lùbadh nar àlaeh* 

Bhlodb luchd taghaich, &c J}^ I • 4 ^ W t J 

tm,ij^h^ $/Di 
'S iad gu'n eagal gnn euslain, ^i^m, ^••j 
Ach ag freagradb dh'a cb6ile, x* ^^^* ^«^ 

'NuaÌr tbigeadh muir tieucacli 's gach aird orr'. ; 

'Nuair thigeadb muir tieucach, &c 

Dol tiomcbioll Rugba na CaiIIicb, 
Bu ro mbatb siubbal a daralch, 
Gearradb sbrutba gu calridb Cbaoil-Aculn. 
Gearradh sbrutba gu cairidh, &c 

Dol gu uidhc chuain fhiadbaicbi 
Mar bu cbubbaidb leinn larraidb, 
Gu Uist bbeag riabhach nan cràgh-gbeftdh. 
Gu Ulat bheag riabhacb, &c 

Cha bu bbruchag air meirg* I, 
Fbuair a treacbladh le h-elrbbelrt, 
'Nuair a tfaigeadh mor sboirbbeas le gàbhadh. 
'Nuair a thigeadh mor sholrbheas, &c • 



Ach an Diiy^Chnoideartach, rlabbach, 
Luchd-mbor, ard-gbuaUleach dhlonach, 
Gur lionmhor lann iaruinn m'a b-earraicli. 
Gur lionmbor. lann larulnn, &o. 



eqr< 



Cha bu cbrann.lacb ai r mulr i, ^* i.|^ < ll 1 * n 
Shiubhal ghleann gun bbi curaidh, ' i » * * ^r ii 
'S buiU chainbe rl f ulagan irda.** ' " U I c u^-^ 



fulagt 
Buill chaineaba ri, &c 



at 



I 



Bba DomhnuU an Duin innt, \ 

Do mhae oigbre 's mor cùram, \ 

'S e do stoile fhuair cliù measg nan OwSL \ 

'S e do stoile fhuair diù, &c. 

Do mhae Uisteacb gle-mbori^^' 
Dh'am bu chubhaidh bbi'n SlSibbJte, 
O'n Rugba d'an eigbte Dun-sgatbaich. 
O'n Rogba d'an eigbte, &c. ^ 



^ 



/>e-y^l 



48 



SAR-OBAIR NAM BARD GAELACEi. 



Of mUneachail treun tha, 

(*S blath na bric ort san «udainn) 



I 



Tha do bhaile gun speia, 

Gan eich ga 'm modhadh le «re!n« 



Mar mist* thu ro mbeud '« a do nàir innt. 1 anviB Dh-fhalbb gach fasan le Seamaa ò^ 
Mor mist' tfaa ro mhead, &c 1 Q^) Tlia do bhailCf fcc 



Gur mor mo chioo fein ort, C h€^ h Vt^^ J 
Ged nach euir mi an eeill e, 
Mhic an fhir leis an eireadh na Braigheich. 
Mhic an fhir leis an eireadh, &e. 

Ceist nam ban' o Loch-Trèig thu, 
'S o Shrath Oiseln nan reidhlean, 
Gheibbte broic, agas fèidh air a h-aroinn. 
Gheibhte broic» agos fèidh, &e. 

Dh'eireadh buidbean o Raaidh leat, 
Lùbadh iubhar mu*n gaaillean, 
Thig-o Bhrughaichean fuar Cbam-na-X^lrge. 
Thlg o Bhrughaichean fnar, &e. 

Dream eile dhe d' chlnneadh, 
Clanll- lain o'n Einnean, 
'S iad a rachadh san iomairt neo-sgàthach. 
'S iad a rachadh san iomairt, &c 

'S iomadh òganach treubhach, 
'S glac-crom air chùl sgèith air 
Thig a steach leat o sgèlth mealUna-Lairgc 
Thig a Bteach leat, &c 

'S a fhreagradh do t-eigbeach, 
Gun eagal, gun easlain, 
'Nuair chluinneadh iad fèin do chrois-tànu* 
'Nuair a chluinneadh iad f6in, &c. 



MARBHRANN 

DO 8Bn 6EUMA6 ÌlAODHONniLI. 

^Gok fad tha mi 'm thamh, 
. Thuit mo ohrldhe.ffa I 



imh *s mi beo. 




ign ! 1 deacalr dhoi 
Gur fad tha, kc 



'Se do thuras do 'n Dùn, 
Dh-fhag snith' air mo sbùil, 
'Sa bhi faidnn do thùr gun cbeò. 
'Se do, &c. 

• " Croit-tira,** or *' eramiuièra^" vat a picce of wood, 
hsir burtit and dipc In blood, wnt tij a •pecisl meiienger 
M s slRnal of dlttreM or alatm. Thè peraon to whom It 
was tent, linmedlJitely dctpatchcd another peraon witb U 
to iome one elae; and thui wa« inleUigence paiMd from 
one to another over Immenae diatf ncet in an Incredìbljr 
•bort tlme. One of the lateit IniUncci of Iti being uied, 
waa In 1745, by lord Breadalblne, when It wcnt round Loch 
Tay, the dutance of thlrty.two mllce, tn thrce bouri. The 
abore method waauicd only In iheday.time; for inthc 
nlght, recourM wai had to the " SgorrUkeine,*' a large flre 
klndled on an eminence. 8ee Oiilan*i *'Carrìg.thura.** 
The lait mentloncd lignal ii ipoken of \>j Jeremiah to de. 
note dbtren, chap. vL I. 



'Nuair a raehadh ta stri, 
Ann an armailt an righ, 
Bhiodh do dhioUaid nlr mll-«aeh gorm. 
Nuair a racha'y &o. 

'Nuair a rachadh ta mach, 
B' ard a chluinnte do smacfad, 
Bhiodh lain Maideartach leat '• Mae-Leoid. 
Nuair a, ftc 

'S leat Mae Pharlain na 'n diar, 
Bh-aig fir t^t-sa riamh, 
Mac-an Aba ie chiad na dhò. 
Fear chann, ttc 

Clann lain a nuas, 
'S fir a bhralghe so sbaas, 
'S Mac Ghrlogair o Ruadh-shruth chnò. 
Chlainn lein, &c. 

Clmnn Cham-Shroin a nail, 
O bhraighe nan gleann, 
Chuireadh iubhar le srann am feoÌL 
Clainn, &c 

'S leat Mac-DhomhnaiII a ris. 
Na 'm bratach 's na 'm piob, 
Crunair gasda na *n rìgh bhrat sròÌL 
'S leat, &c 



\ 



Gu 'm faiceadh'fno Dhia, 
Do mhac air an t-sliabh, 
Ann an duthaich nan cllar 's mi bcdh 
Gu *m faiceadh, &c ' 

Thig a Atholl a nios, 
^mhlan gbasda gun sgios, 
/cannard rompa 's e finealt bg, 
Thig a AthoH, hc 

Coinnlean geala de 'n cheirf 
'S lad an lasadh gu geur, . 
Urlar farsuinn mu *n eighte 'n t-d1. , 
Coinnlean, &c 

Bhiodh do ghiUean mn seach, 
A lionadh dibhe b' fhearr blaa, 
Fion Spainnteach dearg ao agiu bcolr. 
Bhiodh do, &c 

Uisge-beatha na 'm pios, 
Rachadh 'n uirgead ga dhiol, 
Gheibhte 'n gloin e mar ghriog ui òir. 
Uiage beatha, &c 



c(jol>W w*-t>-«-^»-l-tjw^)>« 





h^^^À^ 



^^rTtsxe: 



— •fW* 










lAlN LOM. 



49 



'S aoa na •hiiMadh 'a 'n àllt, 
Tbm dcsf b cbeann-taighe an aigh^ 
QtA a tbnil • le dearmad leo. 
*S ann na» &c. 

Haidbcnnn elle mo ghaoU, 
^ Ga *m ba ahuaUhcheantai fraoch, 

Oeb flDo ebreaeb ! nach d'-fbaod iad bhl beò. 
Boidheann, &c 



eile mo ruin, 
Air nacb enalas mi-chliù, •*- t { ^\±, • 
Tbig le Alasdai Aunndach òf . ^^ *T^ 
Buidheann, Atc. 



Bbiodh mnathan ò% an fhnit rèidh, 
Gabbail dbàn dhaibh le 'm beul, 
Ann ad tballa gu 'n èisde ceòL 
Bbiodb, &c 

Fhir a db* fhuiUg am bàs, 
'S a dboirt t-fbnil air ar igath, 
Na lcig mubid gu bràth na 'r coir. 
Fbir n, Acc 

Nts oo agithich mo cheann/ 
Sior Uiaireadh do rannt, 
Bi'db mi Bgur annt an àm is còir. 
Nie o 'n agìthichy &c . 







MARBHRANN ^^ » 
::f!irB.0ABAiDii. 



DO DV ALASDAIB DUBU OHLi: 



Mi *g eiridb 'ea mhadalnn, 
Gor bcflg m* aiteas ri sùgnidh, 
O 'n db' fbalbb oachdran fearail, 
Ghlinnc-Garaidh air ghiùlan ; 
'S aan am fiaitbeas na fàilte, 
Tha oeannard àillidh na dùthcha ; 
Sàr eboimileir foinnidh, 

robb IbUeil do 'n cbrùn thu. 

LDINMBAO. 

BùTÒ 'afada '$ gur fada^ 

*S watfada mo òArda, 

O '« ìatha chàradh gu k-to»alf 

Do phearaa phrÌMeilfo 'nfhòd, 

J%a mo chrid'Ma ciùirie, 

Cha dean mi tùgradh ri m' 6Aed, 

O *n dh'fhcJbh eeannard na 'n vaisleanf 

Oifhre dutdchaM an t'Sròim, 

'S malrg a tliarladh roi* d' dhaoine, 
Noair tbogte fraoch ri do bhrataich ; 



*y 



Dh* 6ireadh stuadh an clàr t-aodainn, 
Le neart feirg agus gaiagidh ; 
Sud am phearsa neo-sgàthach, 
'N t-8Ùil bu bhlaithe gun ghaiseadh ; 
Gu 'm biodh maoim air do naimhdean^O ^ 
Ri linn dut spainnteach a ghlacadh. 
Ho-ro *Mfadaf ^c. 



Fhuair thu 'n cliù sin o thoiseach, ^^P 
'S cha b' olc e ri innaeadh ; .' 

Craobh choegairt sa bhlàr thn, 
Nach gabhadh sgàth roimh luchd phloean ; 
No roi* shaighdeirean dearga, 
Ged a b' armailtean righ iad ; 
Le 'n ceannardan fullteach, 
'S le 'u gunnalchean cinnteach. 

Ho'ro *»fada, ^c, - 

Gur farauinn do ranntaibh, ^^ 'w^ 
Ri aheanachas 'a ri ahloinneadh ; 
Gur tu oighre 'n larl Ilich. 
Nach tug cia le gniomh foillell ; 
Marcaich ard na 'n each crnitheaoh, 
Nan arian ùr 'a na 'n lann aoillelr, 
Lamh threin anu an cruadal, 
Ceannard aluaigh a toirt teine. 
Ho-ro ^Mfada, <^c. 

Fhuair thu onair fir Alba, 
Bha meaa 'a ainm air fear t-fhaaain ; 
Ann an gllocaa 'aa gdire, 
An dlù, an ceuaidh 'aa gaiage ; 
Thug Dia gibhtean le buaidh dhut, ^ 
Cridhe fuaagailteach farauinn ; 
Fhir bu chiùine na mhaighdeann, 
'S bu ghairge na 'n lasair. 
Ho-ro 'efada, ^c. 

'S goirt an t-earchall a thachatr, 
O 'n cbaidh an iomairt ao tuathal ; 
O latha blàir Sliabh-an-t- Siorram, ; 
Chaill ar cinneach an uaislean ; 
Thionndaldh chuibhl' air Clann-DomhnuiU, 
*N treaaa conapunn bhi bhuatha ; uJtCfb«w, 
Ceann a'a colar Chlann- Ràghnuill, ^t r4j\ 
'N fhuil àrd 'a i gun truailleadh. 
Ho-ro ^Mfada, S[e, 






^ ^ Mi ^<»<fa 






•""^•^ao.^^, 



Nia o 'n dh-fhalbh an triùir bhràithrean ; 
Chleachd mar àbhaiat bhi auairce ; 
Laoich o Gbaraidh nam bradan, 
Caipteine' amachdail a chruadail ; 
Dh-fhalbh Sir Domhnuill a Slèibhte ; \ j 
Bu mbor reusan a'a cruadal ; l r 

Cha tig gu brktb air Clann-Domhnuilly 
Triuir chonnspunn chu cruaidb riu. 
Ho ro *»fada, ^'C, 






r 





h^f^ U^ r^-h:>y' '>^^-'?^'^^ ' 



50 



SAR-OBAIR NAM BARD GAELACH. 



Chrioada db'fhailif am bas duino, 
O 'n '« tu ar patron ùrnaigh ; 
Cutn an t-aog o dha bhrathair, 
Fhad 'aa b* àilt leinn le dùrachd ; 
Dbeanadh treis do 'n àlach, 
So dh-fhag e gan tùilean ; 
'Slioehd an t-eeobhaig 'ea 'n innainn, 
Naeb tugadh cach an Bgiatb chùil deth. 
Ho-ro ^ifada^ ^e. 

'Noair tbreig càoh an cuid fearaino, 
'S nach d-fhan hid 'aa 'n rìoghacbd ; 
'Sbeae thuaa gu fearaiU 
'S cha b' ann le egainnel a shln tbu ; 
Cbuir tbu fuaradb na froite, 
Seacb ar doraaibh g' 'ar dìonadh ; 
Ga 'n robh t-fhaigaein ebo làidir, 
Ri leogbainn ard do 'n fhuil Rioghail. 
Ho-ro ^BfadOt jfc. 

Cha robb larl ann an Albuinn. 
Gheibheadh earbaa na run riut ; 
Gtt 'm biodb toiaeaob gaeb naidheaehd, 
Gu lamban a ehùlrteir ; 
Seobbag firinneach analree, 
Choiainn eruadai gach ctkiao ; 
Ccannard mbaitheau a'a uaialean, 
Aig an t-aluagb 'a iad ga gbiùlan. 
Ho ro *Mfadaf ffe, 

Sgeula b' ait' leam ri inaeadh, 
Sa bbi g' a leirainn le 'r aùilean ; 
Do mbac oighr' ann a t-fhearann, 
Mur bu mbath le locbd dùrachd ; 
Ach aon neach leia am b' oii e, 
Luaidhe gblaa le nenrt fùdair ; 
Troimh' *n eridh* air a fiaradh, 
Chor 'a nacb larradb iad tioondadh. 
Hy ro *Mfada, 3fe, 

CUMUA MHONTROISE 

Mi gabball Sratb Dhrulm-uachdair, 
'S l>eag m'aigbear anoa an uair ao, 
tr Tba'n lath' air dol gu gruamachd, 
\ 'S cha*n e tha buain mo sprocbd. 

Ge dailich leam, 'a ge diobbait, * 
M'fbear cinnidh math bhi dhitb orm, 
Cba'n usa leam an agrioba', 
Thaining air an riogbacbd bhochd. 

Tha Alba dol lo cbioa-cbain 
Aig Farbhataicb gun fbirlnu, 
Bhar a chalpa dbiricb 
*S • euid de m'dblobhail gboirt. 




v 



Tha Saaunnaleh 'g ar foÌrtlgBoadby 
*G ar creach', 'g ar mort', 'a 'g ar mArbhndB 
Gu 'u ghabh ar n-Atbair fearg riniB. 
Gur dearmad dhuinn, 'a gur boebd. 

Mar a bba ctoinn larael 
Fo bbruid aig righ na h.£ipblt, 
Tha ainA air a ebor cbeudaa* 
Cha'n eigh iad rinn acb *<aluc" 

Ar rigb an dèis a cbrùnadb, 
Mtt'n gann a leum e ùr>fbaa, 
Na tbaistealaeb bochd, roiagte, 
Gttn ghMardt gnn chùlrt, gun cboisd*. 

'G a fharr-fbaadacb aa àite, _^ 

Gun duine leia d^hichàirdean, \S^J 
Mar iuiog air uac))dar aàiie, 
Guu atiuir, gun Amb, gun pbort. 

Cba tèid ml do Dbuo-eideanB, 
O dboirteadb fail a Gbreumalcb, 
An ieogbann fearail, treobhach, 
*G a cbeuaadb alr a cbroiob. 



M 



B'e aod am fior dbuio oaaal, 
Nach robh de'o linne abuaraich, 
Bu ro mbath ruidhe gruadhAcb, 
*N àm tarruinn auaa gu tr<M. T^* 

Dend cbailc, ba ro mbath diùtbadli, 
Fudh mhala ebaoil gon mhugalcli, 
Ge tric do dbàil gam* dbùsgadh, 
Cha rulag ml chàeb e nocbd. 

Mbic Nei11,*a Aaaioo eblaoalU 
Na'n glacain ann am Uonn tbu, \ 
Bhiodh m'fhaeal air do bhinn» 
*S cha diobrainn tbu o*n cbrolcli. 



• CspCain Andrew Munro lent iràttrucUons to Ncil 
Maclcod, the laird of Anynt, hit breCber.in-Uw. tospfm^ 
iliend creijr stranger thst lalghk enter bis bousMSs, la iho 
'hope of csCching Montrote, foc whote apprehcDsion'' a 
iplendid rewsrd wss offtred. In eonsequrnec of thote in. 
•tnictions, Madeod seot ooC vsrlotts partics lo queit of 
Montrose, but they could not fsU in with blm. ** Ac >«« 
the Isird of Assynt belng sbroed in snns with some of hia 
tensnts in search of him, lightcd on him in s plsce wbcrc 
he hsd continucd three or (bur dsys wichout mestor drink« 
snd onl7 one msn in hls eompany. Assynt had fbrmerty 
bceii onc of Mootrose's own foUowen, who Immedìstely 
knowing him, and bclicrtng to find friendsbipat hts hknda, 
wtllingljr diseorercd hirosclf ; bot Aasjrnc not dsrtng lo 
eonoesl him, snd being grecdj of Che ìcwsid waich was 
promlscd Co Che pcrson Mtbo should spprehcnd him bj tJie 
cooncil of the esutes, ÌmmedUtcljr seiscd snd dittnncd 
him.*** MonCiose ofltecd Mscleod s Isrfs sum of money 
for his liberty, which he reftascd Co graoC. Mscleod kcfa 
MenCrose snd his companion prisoners in the castJc «f 
Aird.bhrcsc, hls prindpsi re si dcnee. for s Um dsys. Hc 
wss fttmi tbcnce remored to Skibo csstle, wbere be was 
kept two nights» theresRer Co tbc esstle of Brssn, sad 
thenoe sgsin Co Edlnburgh. 

OBIih«p WUisrt. 







mm O' 



^J-.^^ 







lAIN LOM. 



51 



Nw taekimSniM a*« tu ftfio, 



(hM>aX^ 



Ann am boglaehan Beinn>Elte ^^ . Na daoil bhi cladhach bbur flioB. 5|f'^^ ^f^YiaJp-A 

Bhiodh oiafe dobh na fèithe, ^aLuMU/T' Cbaidh mo raoghainn fo lic de leugaibh. oL« 



Del tnMmh cbètla a's ploc 

Tha fein aa t-athair cèile 
Fear taif he ain na Leime, 
Ged ehrochte aibh le chèile 
Cha b'eirif air mo lochd. 



Mhùch mo mheog^hail 's mo mheas, 



Mhùch mo mheoghail, &o. 



Bhuail an t-earrach orm spot 
Lcìw l^ h^i't]'^ trom a dh-fbaivich miJot, 
Y <^ Cbuir e lùghad mo thoir 

Bhuail an t-earracb 



Craobh rùisf t' de'n Abhall bhreugach, 
Gan mheaa, gun chliù» guu cheutaidb, 
Bha riamh ri murt a ch6ile, 
'N ar fuigheall bheum, as cbore. 

Marbh'phaag ort a dbì-mbf ia, . 1 

Nach o lc a reic tbu'm firean?" lHaVl^/ 
Airion na mine Lltinh 
A'i da trian d'i goirt.*^ 



^jdsiisr 



r. bcag 'm fbaaiD air. ^yT*-^'^ 




. A«yiiKlWLl^' 



Bàs Shir Domhnuill bbo 'n Chaol, 
Chuir mo chomhnaidh fa-agaoil, "^ 
Dh'fliàg mi 'm aonar sa 'n aoiaga 'm leireadh 
Bàa Shir Domhuuill, &c. 

'S ann ruit a labhrainn mo mhianni 
Gu dàna ladurna, dian, 
Ge^do bbithinn da thrian sa 'n eacoir. 
Saiiu ruit a labhraiun, &c 

Tha iomad emuainte bochd truadh, 
Teacbd air 'm aire 'e gach uair. 

Bho 'n la chaochail air snuadh fir t-eugais. &m«i^,#ìU^ C*^^ 
Tha iommad smuainte, &c. 



, , Leoghann fireachail àigh O-^ C ^t/*^ J 

DO BÌIDl ■OMHNUtL 8HLEIBHTE. « m.tt i * i j m ^ j i» .^ f ^ ^ ^/ 

;SaAJf'8gurfàdami'mthàmb, yy^' p tJmhail, Irfoaal, fearragha. treubhach. 
*S trom leam 'm aigne fu phr&mh, • / 



Leoghann fiorachail, &c. 



*S nach cadal dhomb seamh 's tìm eirìdh. 
'S cian *B gur fada, &c 

Laidh an aois orm gach uair, 
Drtach an aoig air mo ghruaidh, "^ 

It rinn e eudail bbochd tbruadh da fèin diom. 
Laidh an aois, &c /« i4« 'fHfKm V-') 

Tba liann-dnbh orm gach là, 
*S e ga m' theugmhail a ghnà, tkpk^h^ll, 

Air mo ehùise cha rà-sgeul breig e. 

Tlia liunn-dubh orm, &c. 



.4 



:ì.-o 



Tba gach nrra dol dhiom, 
Bbo fajghinn foran le miadh, 
Caig urrad sa b* fbiach mi dh-eirig. 
Tha gach urra dol, &c 

Cludll mi àrmainn mo stuio, 
Mo igiath laidair *s mo phruip, 
Isd ri àiteacb an t-sluic a's feur orr'. 
Cbaill mi àrmalnn mo stuic. 



S^-j <i 



Ltfig nan arm a's nan each, yC t4AM 
Reumail, aireil , guu airc, 1 «' r r £^ If 
Gheug thL^u Armadail ghlas nan dèideag. 
Leig nan arm is naii each &c 

Bha do cbinneadh fo phràmh, 
Do thuath 's do pbaighearan màtl, 
Uaislean t-fhearainn 's gach lùu-fhear-feusaig. 
Bba do chinneadh, &c. 

Bha mhnal bheul-dearg a bhruit. 
Ri càll an ceille sa'm fuilt, <^ ** ' ^ ") ■ 
Cach ag èideadTntò cbuirp air dèilc 



1 



Bha mhuai bheul-dhearg, &c 

Moch sa* mhadainn dir-daoin, l^ 
Thog iad tasgaidh mo ghaoil, 
JQelj^a phasgadh gu caol 's na leintean. ' 
Moch sa' mhadainn, &c 



OUu^ ^JL 



( 



I 



.11 



• 



Pàtb mo mhire *s mo eholg, ' 
Thaobb nai iomairt so dh'flialbh, 
H^^Lnathais air *n imeachd air lòi^ a cbèile. 
Fàth mo mhire, &c 



• Damaicd mcsl boaght !n Lelth, vas glren to M'Ix^od 
af Aaynt fcc betrsying the duke of Mantroae. 



An ciste ghiubhajsnam bdrd, 9htL)sQ»[ l/h\yù\ 
'N truaill chumhainn na's leotr, ;-. 

'N deis a dhù^adh bbo 'n t-sròl air speicean. q | ò I7 4 «/7 
'N ciste ghiubhais nam, &c 

Gu euglais Shleibhte nan stuadh, / 

Chosg thu feiii ri cuir suaa, 
Ge d' nach d'fhuirirh thu baan ri sgleutadh.^ 
Gu euglais Shleibhte, &c 



•r» ^< 



'^^'h<,'^^ 



5U^ 




Ib ^ 



tUjJ^ >j»*^ to^^K^ Kjw4 (ju^ ijb'^f^^^fU' ^jCd w» JT ^o 



r 



ir ' 






62 



SAR-OBAIR NAM BARD^GAELACH. 



yCfvUL^tju WJy^ U *'^ 






Dh- fbalbb na spalpun a null, 
Bba' fial fartuinn na'n grannd, ^^ ^*^ •'^^ 
Cha b'iad na fachaich guu rùm gun leud iad. 
Dh-fhalbh na spalpain, &c. 

Domto^l TOnn ^^J3\S!^^^**\ 
Fear bu mnìnbiia ae^atriùir, 
Cha bu chorr-cheann thn 'n cuirt rigb Seurlas, 
Domhnull gorm bn, &c. . . . . < <' 

Chunnaic mia thu air trian, h Y I F fi O V^ 
'S cha bu gna leat bhi orian, ^RMO) 

*S gu'm bu nolaig le fion do r6idb1ean. 
Chunnaic mis thu airt &c 

Cba bhola phaididh do mbiann, 
'N am dhaibh fìtlbh bhuat gu dian, 
'N cois na tràghad ga'n lionadh rèidh loat* 
Cha bbola p&idhidb, &c. 

De db-ui8ge-beatha 's do bheor,^ r * ^ 



^ 




'S iad a gabbail na's leoir, 
Mur a thoilicheadh beoil ga eigEeacE? 
De db-uiage-beatha, &c. 



Mn bhòrd gun time gun gbruaim, 
Le òl, 's le iomart, '^e slunib, 
Is ceol bu bhinne na cuach ^ a cbeitean. 
Mu bbòrd gun time, &c. 



Fbuair tbu deannal na dho, 
Db-fhag do pannal fo bròn, ^^"S!^ 

Gu'm bu gbearran a leon m'un eigbeaTV* 
Fhuair thu deannal, &c. 



Air Raon-Ruairidb nan 8tràe» y^ap#^ 
Far na bhuannaich thu 'm bUr, v^V 
ChaiII thu t-uaislean a's t-armainn ghle 
Air Raon-Ruairidh, &c. 

/, Air an talamh cbrion, cbruaidh, 
^ Nach falaicbeadb gearrag a c1u«m, , 

Fbuair sibb deannal na luaidbe leughta. *€c<M 
' 'Air an talamh, && * ' ^ 




Bu neo chraobbaldh na seòid, 
Fhuair sa chaonnaig an leòn, 
B' ann diu RaonuII a's Eoin a's Seumas. 
Bu neo chraobbaidh, &c 

Cha dean mi rùn ach gu foil, 
Do n-àl ùr '■ th'air teachd òmn, 
Bho nacb dùisgear le ceòl Sir Seumas. 

Cba dean mi rùn, &c. ! 



Mala 



ein *s do chj 
neart, 
'S fadn'bho ehèSle (o ebeapaibh r£hg tibh. 
Db-flialabh thu fein. Ste. 




)n« i«. 



'S blàth an leab' air bhur c\nn,y,0/^^^'^^^i^.\ 
Seach daormainn tbasgaidb nan suìm, 0^JhSI 
Sibh bu sgapach air buinn le fuie. / 

'3 blàth an leab, &e. 



Thuirt mi 'n nrrad ud ribb, | 
Tha mi m' nrainn ^ ifh^pi|y 



y^àh\ 

(S lann ar muineal ma pill sibb hreig mi. q%i^ 
Tbuirt mi 'n nraidi &o. 






Wift^ 








^ÌjJi p6»A*i-i J^ su^ AsL.4-'rs^oJil%i Lu, oKjk4-r>^^JtJL ^^O^^ 











*^ ^ 



»\ 










■ÌMjeùwfÀji ««, Àr-^ 
















AN CIARAN MABACH. 



53 



'r-<''->l 




^-i 










JÌL^ / 



MO, 



GILLEASPUIG RUADH MAC-DHOMHNUILL 






AicBHALD M'DoNALDy comrncmlj called Ciaran Mabach, was an illegitimatfi son of 
Sk J ÌMaLida >4l 'Donald, tm^^f^ bar o i i of Slate/^ He was contemporary with lain 
Lm,ùt^ Lochaber bardy and his coadjutor in punifthing the murderers of the lawful heirs 
cf Kq)poch. 

In Do 006 could his father more properly have confided matters of importance, requir- 
ÌQg sagadty, zeal« and braveryy than in this son. Accordingly he made use of his ser- 
Tic«s when necessary; and put the greatest dependence in his fidelity» prudence, and 
ActÌTÌtj. Ciaran Mabacli was no doubt amply requitted by his father, who allotted him 
a portion of land in North Uist. Grants of land were in those times commonly given 
to gentlemen of liberal education, but of slender fortune; where amid their rural occupa- 
tioQs tliey enjoyed pleasures unknown to those who in similar stations of life were less 
luippily located. Of this our bard was very sensible during his stay in Edinburgh^ as 
ve learn from his poem on that occasion. 

It does not appear that our poet was a voluminous writer ; and of his compositions there 
ve Tery few extant. It is to be regretted that so few of his poems have been preserved, 
ts btt taste, education^ and natural powers^ entitle him to a high place among the bards 
of his conntry. Gentlemen of a poetical genius could have resided in no country more 
&Toarable to poetry than in the Highlands of Scotland, where they led the easy life of 
theiportsman, or the grazier, and had leisure to cultivate their taste for poetry or romance. 



B' ANNSA CADAL AIR FRAOCH. 



^C 



Gt Mcrach mo leahaidb, 

B' anntt cadml air fraoch, 
Ann an lagan beag uaigneaeh, 

A'i bad de*n luachair ri 'm thaobh, 
'Nuair dh'eirinn aa' mhadainn, 

Bhi aiabhal ghlacagan caol, 
Na bhi triall than na h- Abaid, 

G eMeachd glagraich nau sàor. 



'S oil Icam càradh na frithe, 

'S mi bbi 'n Lìtc nan long, 
^•JHL figann S aUeaa Sì-phort, \f^^ ^ 

A*i mtha Ghrianaig nan tonn J Frr^^ ^ 



•% 




Agut Uiginnis riabhach, 

An tric an d'iarr mi damh-donn, 
'S a bhi triall thun nant bodach, 

Dha'm bu choenadh cas-chrom. 

Cha'n eil agam cù gleusda, 

A's cha'u eil feum agam dhay 
Cha suidh mi aìr bacbdan, 

Air sliabh fad o chàch, 
Cha'leig mi mo ghaothar, 

Chaidh faogh'd an toim bàin, 
'S cha sgaoil mi mo luaidhe, 

An Gleann-Ruathain gu bràtb. 



7v - V 



1- 






C VV l 



- » 



i V 






54 



SAIUOBAIR NAM BARD QAEI^ACIL 



B*iad mo ghradh>M a gbraidb uallacb, 

A tbogadh suas ris an àird, 
Db'itheadb biolairan fbuaraìn, 

'S air bu sbuarach an càl, 
'S mise fèin nacb tug fuatb dhuibh, 

Ged a b'fbuar um mios Màigh. 
'S tric a db'fbuilig mi cruadal, 

A*8 moran fuacbd air *ur sgàth. 

Ba mo gbradb-sa fear buidbe, 
Kach dean suidbe mu'n bbòrd, 

Nach iarradh ri cbeannacb, 
Pinnt leanna na beoir ; 



Uisge-beatba matb dubailt, ■ a^ t / 

Cha be b'fhiù leat ri òl, ^^^,4^^ ^t 



ì 



MARBIIRANN 




DO 8HIB 6EUMAB MAO-DHOirUIU*. 

B' FBKAaa am mor olc a chluinntinn. 
Bhrigh lomradh oa fhaicinn • ' ' a -« »ak 1 
Dbombsa b* fburasd' sud innse, -^ * 
Rug air *m inntinn trom shac dbeth ; 
O 'n is mi bha 'sa 'n fhulf ng. 
Bu chruaidh duìlich ri fbaicinn { 
Rainfg eroma>sgian o 'n aog mi» 
Cha do shaor i bun aisue. 



:^ 



B'fhearr leat biolair an fbuarain, 
A's uisge luaineacb an lòin. 

B'i mo gbradb>8a a bhean uasal, 

Dha nach d'fhuaras riamh locbd, 
Nach iarradh mar cbluasaig, 

Ach ftor ghualainn nan cnoe^ 
'S nach fuiiigeadh an t-sradag, 

A lasadb r'i corp, 
Oflh ! a Mbuire mo cbruaidh-chas, 

Nach dh'fhuair mi th)^ noehd. 

Bean a Vaigeantaich c^ile, 

Nam eiridh ri driùchd, . 
Cha'n Oiaigbeadh tu beud da, 
. *S cba'bu leir leis ach thu 
Sibb an glacaibb a chfiiìt, 

Am fior eudainn nan stùc, 
'S ann am eiridh na grèine, 

Bu gblan leirsinn do sbùl- 

*Nuair a tbigeadh am Ìbgbai', 

Bu bhinn leam gleadbair do chlcibb, 
Dol a gbabhail a cbrònain, 

Air a mbointich bbuig rèidh, 
Dol an coinneamh do leannain, 

Bn ghile feaman a's c£ir 
Gur h-i 'n eilid bu bbdiche, 

A's bu bhrisge lòghmhorra eeum. 



/ 



Kote.—ThU tong ^a* compoMd In Edinburgh whlle tb« 
poec WM ùoder the care of a surgeon for s fprain 'm hla 
foot. -' l^ 



9 \ 



r (\^ 



S e dh' fhàg fodha dhomh 'n ooitc, j 

on a mhoichead a dhùisg mi, 

mi gun fhoar alr barr agam, 
Thogadh 'm aigneadh a dùsal ; 
'Nuair a bheum an sruth tràigh orm^ 
Rug nfuir bàitht* air a chul sln, 
Cha d' f hAftmich mi *m bàs dut, 
Gus an dh fhàg mi thu 'n crùista. 

Fatb m' acainn 's mo thùrsa, 
Nach duiagaar le leod thn, 
Na k tdrgan na fldhle, 
Mo dbiobhail *s mo leir-chreach ; 
Fhir a chnmadh i dionach, ^' 

Dh' aindeoin siontan ga 'njìutl^pQj 
Thu 'n diugh fo leacan na h-ùrachf 
Gun mo dhuii ri thu dh' eiridti. 

*S bochd an eahainna* thng aoi^griob mi, 
Tbug dhiom m' earr agua m* fbèusag, 
*S geur *s gur goirt spuir an rèsalr, 
Thruaas enàmhan a*s fèfthcan ; 
Db«-fhag snd miae dhcith cralteaeh, 
Db-aindeoin dàil gu ro chreuchdnch ; 
Cha dean ballan no sàbb dheth, 
Mise slàn gus an eug mi. 

Ge b' e cbuireadh dhomh *n umbaili 
Do mhor chumha ga m' leònadh, 
Na mo dhosan a liathadh, 
Coig briadhna roimh' *n òrdugh ; 
Tba roi *n diogh a toirt pàigheadht 
A' meud m* àilleas as m' òige, 
O 'n rug deireadh do bbàis orm. 
Os cionn chaich cba b*e m' òrdugh. 

*S fhad tha mi 'm Oisein gjiQ^mhcofhail, 
As do dheaghaidh iMichd dòlumy 
Osnadh fharbairneacb, frithir, 
Tba m* fbèith.cbridh' air a leònadh ; 
Leigeam fios tbun a bhreitheamh» 
Nach iarr slighe gu dò-bhear^ 

• The poat't brotbcr. 



Q> ^CÌfUt^ C f cuf-netj . 




-Ù- 



AN CIARAN MABACH. 



56 



.1- 



Gar h-* « Port lUafbttUl oidhir,"* 
Miir nach bo 41Ìf h«Mb is osdl domh. 

'S bodid »0 DftidbMchd r*a h-inoM ; 
G« b' e ^lhbhadb i 'n tàtb.bhaÌDD ; 
D là rìun thn fettm duin^ 
Gsi' n dò ehaireftdh 'a 'n làr tbu ; 
Bha mo dhcM-lamh dol ftioo ieat, , ; 
An duilian crìehe mo chràdli-shiad ; 
'S iMrna b' fhcadar ^lbomh fhulaDg» 
Ha bbnan fhnlreach o m* bratbair. 

'S boehd an roinnigil fhaatbaia, 
Rn{ lir oaislcan do chalrdean, 
'S {dit« bboooaf a fhoair iad, 
'K iadn tbioaiaeadh ga tàmh leat ; 
G« b'e Dcaeh ia mo boannacbd, 
'NlorglaathairabbàUao^ 
'S mìae pcana 's mo taairi^be, 
'St '&iiair 00 th* ur t-àminn. 

CIm ebnit fharmaid mo lethid ; 
'S uin tba mi 'n deif h mo spùiliidb ; 
BhoÌD tn t-enc dhiom gu baileacb, 
Birr •'• iomall mo ehùirte ; 
'S r«edDr tuoailte fbulttig, 
Gnn 4ion baiU' air mo ohùl-tbaobh, 
Stad mo cblaidheamh na dhaille, 
•S bath dbomb falreach r'a rù^adh. 



• BmgMlaikmrwn a plper. There ii a Hiorytold about 
llJiii vorthy, to tbe following purpoie :— Hc wai a great 
terttii and beteg io the oxeiciie of bli calUog io the 
bttticfleU one day along witb hla clan, he wai leized 
vtth wdi fear at tho tigbt of tbe oneniy, wbom bo tbougbt 
too many far bii party, that he left off playing altogcther, 
nl beiHi to tfi^ a moat dolonmi lOflg to a lacfanrmoie alr, 
100« iiiiuai ùl wblcb hnd bcen pickcd up and pmerved 
br bii fcUow Midloia ; aad wbicb, on tbelr retum fTom tbe 
•vtfaerdldnotrailtorcpeat. Wbenanadultiiicenerjing 
br WM trìilng canae, he ia latd to be ilnging **Pm 
SMi^uuai aUUr,** ** Dua vonald'i tune :'* and wben 
t Rigfaliadcr ii tbreateniiig Wwnooe for loroe boliteroui 
>nd dprairioas deTllment which hai becn plajed oiT npon 
bin.he will nj : ** Bkeir miaortgu iekm tku * Port Eaog. 
kaUmdàt*"ie, ** 1 wiU make jrou alng * I^aa Aonald'b 
tvae."* Tbeltallowta^aieafewortheitanfaa:— 

** Bc to n talamh mi ihealbbach 1 

^ ma chbdadi gnn ^untiblacb gu*a chòi s 

AniH n rachainn da*m fbalacb, 

*S ilaagb gea athadh a teaanadh fUag oim. 

TkamHinleUmteagat, 

Tta w< daiUeack gmr beag a bkio$ M 

Cki Mj latatOk aufkèdair, 

Ckhdaa mi tgaièeadk noa dèuMaek ri òrd I 

Pbulrari ggnoa nadi dlult ml, 
lìittilr iBi daldbcamh nach lùb ann am dhòm, 
Aeh ina ni lad mo mbartihadh, 
Qod a fonn a ni *n ànnaeb iln dbomh^*? 
naflrifiau.|«; 

Ged do gbcÌbbhHMa icalbh, 
Alr lla a cbaiitcal de db' airgead *i de db^r, 
Okhl ^na ai iad mo mharbhadh ! 
Clod a fram a ni *n t.alrgead iln domh.a*?** 
naarilfRo,4& 



Bhain an t>eiig creach gun toir dhiom 
Dh' aindeoÌD oigridh do dhùthcha ; 
Dh' fhag e m' aigneadh Ìo dhòrainn, 
'S bhuail e bròg air mo chainneadh ; 
'S trom a dh' fhuaBgail e deoir dhomh« 
Ba mhor mo cholr air aa dubladh ; 
Ma cheann-uigbe nan deoiribb, 
Bhi fo bhòrd ann ao dùoadh, 

Bu deaa d^ile mo ahior-ruith, 
*S,gu 'm bu diooach mo cblàraidh ; 
Bha mo ehala gao diobradh, 
Ga mo dhion aa gach aàradh* ; 
Riamh gua 'n tainig an dil orm, 
Dh' fhag fo mhighean gu bràtb mi ; 
'S ard a dh' èirich an atailc-a' orm, 
Chuir i aa domh ma m' àirnean. • 

Call guD bhuinlg gun bbuannacbd, 
Bha ga m' raagadh' o 'n tràth sin ; 
Cha b' i 'd iomairt gun fbuatbaa, 
Leia 'a do gbloAÌs mi mar cbearrach ; 
'N cluich a shaoil mi bhi 'm buannachd, 
Dh* fhaoite ghluamd air tàileaag ; 
Thainig gola a'a cur auas orm, 

'S tha fear fuar dhomh na t-àite. 

I 

O 'n chaidh maill* air mo fhradharc, 
'S Daeh taogbail mi 'n ard-bbeann ; 
Chair mi cul rla an fhiadhach, 
Pong cha il' iarr mi air clàraaich \ 
Mo cheol laidhe a'a eiridh, > 

M' oenadh gheur air bbeag tàbhaebd ; 
Fad mo rè bidh mi 'g acain, 
Mheud 'sa chleachd mi dheth t-àllleaa. 

Ach dlcasaidh faighidinn furtachd, 
Naob faic thu obuiale ga ioaithead ; 
Air fear na teaaaich 'aa 'n fbiabhraia, 
'S gearr mu ahioiadh a bhruaidlcin ; 
Muir a dh' eireas ga bhraiaead, 
Ni fear matb beairte db' i suaioeacb ; 
Ach e dh' iomairt go tapaidb, 
Ceano da shlait thuig a'a oaitbe. 

'Noair a bha mi am ghille, 
'S mi 'd ciad iomairt Sbir Seumus, 
Mar ri oomhlan dheth m' chlnneadh, 
Seoladh air spinneig do dh' Eirinn ; 
'S ann alg 1 Cbalum Cbilie, 
Ghabh mi giorrag mu d' ^heigbinn ; 
ChaiU tbu lan mèise feodair, 
Air do shròin do 'o fhuil ghlè dhearg. 

Luchd a chaitheadh nao cualntean, 
'S moch a gblnaiseadh gu surdail, 
Le 'n àlacb chalpannan croaidhe, 
Ba bheag roimh' 'a fhuaradh an curam ; 



^ 



56 



SAR-OBAILl NAM BARD GAELACH. 



Ba choma co dheCh na h-aairiean, 
Gblacadh glaasad na ttiùrach ; 
'S fear math be^t air a gaalainn, 
B' urrainn faatigladb gach cuite. 

'N am gluasad o thir dhainn, 
Bu neo-mhiodhoir ar lòittean, 
Cornach, cupanach, fionach, 
Glaineach» liontaidh a stòpaibh ; 
Gu cairteacb, taileaagach, disneach, 
'S tailo air uigh na 'm foirnibh; 



Dhomh-aa b* fhuraad* sad innse 
Ba chuid do m' gnoimh o m* aoia 



Bu ro-eibneach mo leabaidb» 
'S bha mo chadal gle chomhnardy 
Fhad 'aa dh' fbuirich thu agam, 
An caoin cbadal gan fhòtua ; 
Bu tu mo ag^th laidir dhileaa, 
Ga mo dhion o gach dòrainn, 
'S e cuid a dh* aobhar mo leith-traim. 
Bhi 'q diugh a aeaaamh do chòraeh. 



DIORBHAIL NIC A BHRITJTHAINN; 



OK. 



DOROTHY BROWN. 

This poetess belonged to Luing, an island, in Argyleshire. It is uncertain when sbe was 
bom; but she was cotemporary wìth lain Lom; like him was a Jacobite> and also em- 
ployed her muse in tbe bitterest satire against the Campbells. Indeed there most baye 
been great pungency in ber songs ; for» long afler her death, one Colin Campbell, a natÌTe 
of Luingy beiiigat a funeral in the same burying-gròund wbere she was lùd, trampled on her 
gravci imprecating curses on her memory. Duncan Maclachlan, of Kilbrìde, in Lom, him- 
self a poetf and of whom the translator of Ossian makes honourable mention as a preseryer 
of Gaelic poetry, being present, pulled him ofF her grave» sent for a gallon of wbisky, 
and had it drunk to her memory on the spot. Her song to Aiasdair Mac Cholla, was com- 
posed on seeing his birlinn pass through tbe sound of Luing on an expedition against tbe 
Campbells, in revenge for the de&th of his father, whom they bad killed some time before. 
She is the only poetess who at all approaches Mairi nigkean Alasdair Ruaidh as a suc- 
cessful votary of the muse. She composed a great many songs, but, not being mach known 
out of her native island, perhaps, the following piece is the only thing of hers now extant. 
Atomb-stone, with a suitable Gaelic inscription, is about to be erected to her memory, in 
Luing, by a countryman of her own, Mr Artt M'Lachlan, of Glasgow, a gentleinan wcll 
known for his zeal in every thing tending to promote tbe bonour of Highlanders, and tfae 
Highlands. 



». 






ORAN DO Dir ALASDAIR MAC COLLA. 



AtAaoAiR a laoigh mo chèille, 
Cp chunnaic no dh* fhag thu 'n Eirinn, 
Dh* fbag thu na miltean *8 na ceudan, 
'S cha d' fhag thu t-aon leitbid fèin ann, 
Calpa cruinn an t-aiubhail eutruim. 



Caa chruinneachadh 'n t-alualgh ri chèile, 

Cha deanar cogadh aa t-èugala» 

'S cha deanar aith gun do reite,- 

'S ged nach bi na Duimhnich reidh riut, 

Gu *n robh an righ mnr tba mi f6ÌB dut. 



DIORBHAIL NIC A BHRIUTHAINN. 



6T 



S-kò, ki m Jkò, rò M eiUf 

£>A«, ki « Ao> '« t ri ri iL, . 

Hò ki ikro,okò^ et/e, 

Jfo dkiMail dìtk mtm etanM-fkeeuikiuu 

M« ehrait, nio ehlànach, tì% m* fhlodhall, 
M« theud chiùil *» gach'Àit am hithìnn, 
'Nuair a bha mi òg 'a mi 'm nighion, 
'S c ibofadh m' inntinn thu thighinn» 
GbeiblMadh tu mo phòg gun bhruithinn, 
'S mar tha mi 'n diugh 'a math do dhligh olrr'. 
E-ko i u ko, ^c, 

Mhoira 'a e mo nui am firlonn, 
Cba bhoacludlle bhò 'aa *n inniay 
Ceann-feadhna peadhnach gon ghiorraig, 
Marcaieh nan atead 'a leolr a mhire, 
Bbuidhneadh da crointean d'a ghillean, 
'S nach aeachnadh an toir iomairt, 
Ghaolaieh na 'n deanadh tu pilleadh, 
Gbeibbeadh tu na bhiodh tu aireadh, 
Ged i ehaillinn ria mo chinneach — 
Pt^ ghruagach dhuinn an fbirich. 
JB-ko i u ko, ^e. 



'S tmagh nach eil mi mar a b* Ut leam, \ 
Cfann Mhio>CaÌ1ein ann am aclilaia, t 
Cailein liath 'n deigh a chaagairt, v 

'S a *n Crunair an delgh a ghlacadh, 
Ba •banadacb a ghelbhinn cadai, 
Gcd a b* I ehreag chruaidh mo leabaidh. 
E-ko i u hOi jfc. 



i 



M' eadail thu dh' fheara' na dllinn, 
'S matb 'a eoi dhomh do ahloinneadh innae, 
'S cba b* ann an cagar fo 'a 'n looal, 
Tba do dhreach mar dh* òrdaich rìgh e^ 
l^alt am boineid tha ainteach, 
Sàr rabaig ort no cuilil^hear, 
Db'eighta geard an cuirt an rìgh leat, 
Ceiit na 'm han o *n Chaiateal lleach, 
I^om geal mu *n dean an t-òr aniamhan. 
E-ko i u ko, ^-c. 

IWbnttllaeh gaada mo ghaoil thu, 
'Seba b' e Mae Dhonnchai Ghlinne-Faochain. 
Na dolne bha bed dheth dhaoine, 
Mhic aa fhir o thùr na faoileachd. 



Far an tig an long fo h-aodaoh, 

Far, an QJteJion g u ffreadhnael^ • g^ ^ ^§ 




Mhoire *a e mo rùn an t-òigear, 
Fiughantach aigeanntach apòraail, 
Ceannardj^ eeathaime moire, ' '^ 
'S mistf iiach diultadh do chòmbradh, 
Mar ri euideachd no am onar, 
Mhie an fhir o 'n innia cheolar, 
O *n tir am falgbte na geoidh-ghlaa, 
*S far am faigheadh fir fhalamh atòraa. 
E-ko { u ko, j;c. 

K 

Bhuailte creach a'a apeaeh mhor leat, 
*S cha bhiodh chridhe tÌgh'A a t-fheoraich, 
Aig a liuthad larla a'a<mòrair, 
Thigeadh a thotrt mach do ohdrach, 
Thig Mac-Shimidh, thig Mac-Leod ann, 
lliig Mac- Dhonuill duibh o Loehaidh, 
fiidh Sir Seumua ann le mhor fhir, 
Bidh na b' annaa Aonghaa òg ann, 
'S t-fhuil ghreadhnaeh feiu bhi ga dortadb, 
'S deaa tarruinn nan geur lann gleoiste. .A Jl v 
E-ko i u ko, &e. t**^^ CT^ -^ ^^ ) 



h 



cKUAti, 



na n aaoileadh cinneadh t-athar, 
Gu 'n deanadh Granntaioh do ghleidheadh, 
'S ioma fear gunna agua claidheamh, ^ * 
Cbotaichean uain' *a bbreacan dhathan. 
Dh' eireadh leat da thaobh na h-amhùnn, 
Cho lionmhor ri ibht an draighinn. * , 

£-ko i u ko, ic\v<^ma^ t -^TT^^ •' 

Mhoire 'a iad mo run an comnnn, ^ «i^ i^ w i' r ,* t 
Luchd na 'n eul buidhe a*a donna, "■^ ^^»,i»v|fvv^.^ 
Dheanadh an t-iubhar a ehromadh, 
Dh* oladh fion dearg na thonnadh, 
Thigeadh* ateach air mointich ThoIIaldh, 
'S a thogadh creach o mhuinntir Thomaidh. 
E-ko i u ko, 4'c. 



Vote,—k% the air to wblch this pieoe ia cung 1« rather 
a kind ofirjregular chant than a tune, the poetets wat not 
naceniUited to malce all her •tanaai of equal length. Wc 
know of other eren good longi in similur ftyle ; àhd, per. 
hapa, it it in loroe meaeure owing to thl« circumeCance 
that the ferUlity of imagination, and racineu of language. 
so apparent In the compciltione of tome of our untutored 
bardi 1« to be attribuCed. IfarMraiia lain gkaìrb.i» at page 
26, It an instanoe of thta. 






•«: 



98 



SAIUOBAlfi NAM BAUD GAELACH. 



>^T 







«5 




/K» 






SILIS NIOHEAN MIUC RAOISAILL 







-)>t CiciLT or JuuAM M'DoNALD lived from the reigii of Charlet II. tothat of Qeorge l* 
She was daughter to Mae RaoghnaUl na Ceapacht and of thè Roman Catholic pemianon. 
Consequently 8he was an enemy to Prote8tantÌ8m» and hence deioted the earliest eflbrtt 
of her mute against the House of Hanover. It is 8aid that in her young days she was 
very frolic8ome. She then composed epigranu, some of which are verj cleverf and in 
our possetsion. i^She wa8 married to a gentleman of the family of Lovat, and lived with 
him in Moràgkach MhiC'SAimiiih, a place which she describes in a poem» aa bare and 
barren in comparìson to her native Lochaber. Thb celebrated piece begins witb» " A 
theanga sin 'sa theanga shrdiit** which wasthe first piece she composed after her marriage. 
During her residenoe in the North she composed " Sian gu bràeà le ceài na eiàrsaich,** 
as a lament for Ladilàn M'Kinnon the bUnd harper. TbÌ8 harper was a great {aToarite 
of our poetesB, and used to spend some of his time in her father*s &mily. He was also 
in the habit of paying her a yearly visit to the North, and played on hìa harp while she 
sung: — 

' <* Nuair a gblftcadb ta do chlàraach, 
Sa bh^dh tu ga gleuMdh lamh rium, 
Cha mhath a thui^ le umaidh, 
Do chttir chial-ea,*8 mo ghabludi dhaiion." 

Durìng her residence in the North she compoaed several short pieces, aihong which Ì8 an 
answer to asong by Mr M'Kenzie of Oruineard called '* An obair nogha.** Her hnaband 
died of a fit of intozication, while on a visit to Inverneas. She composed an elegy on hin 
which is here given. The song *' Aìasdair a Glinne-Garaidh** is tmly beaatiful, and has 
served as a modd for many Gaelic songs. After the death of her husband, she was nearìy 
cut off by severe iUness ; and upon her recovery, engaged her muse in tfae compontion of 
hymns, some of which are still in use, as appears from a Hymn-book prìnted at Inverness 
in 1821. She lived to a good old age» but the time of her death is unoertain. • 






e.tiiU/9 lU >tcXAAÌo'C#-ffi^/t^^* 



'S 1 80 bUadhna 's faid' a chlaoidh mi, 
Gu'n eheol gu'n aighear gun fhaoiiteaa, 
Ml mar bbàt air tràigh^air agaoileadh, 

ràmh, gnn taoman. 

eo dhiubh iing 
Mirt, no aiffhear, no tùgradh, 
'Ndiugh o ifàn mi r*a ehunntadh, 
' S « eeann na bladhna thug riadh dhiom dHhaili, 



^^ . Gan atiùlr, gan aeolt gon 



'S i 80 bliadhn' a chaiif air m' àilieaa, Jix^ 
Chuir mi fear mo thaighe 'n càradh, | -^ 
'N ciate chaoil 'a na aaoir *ga aàbhadh ; 
O ! 'a mi8 tha faoin 'a mo dhaoin* air m' fbigaii. 
O *» eoma* leoMfhin, ^. 

Chaill mi «in *8 mo cbuilean gràdhachf 
Bha gu foinnldh, fearail, àiUidh, 



C^JtìCM, ^Jlx.jJ^ 




0» \ i u<^ 



It^ 



x^e^% 



'^^XiìL 



JK«Jti£A. R«J»^ AjuÀiJu " - ©.A^JK-INfljs^ ^. )n> 



Skf^ jewA^ 



•>^Aui •a.ww^oK.c^r /sps,c£- ^\Jtr TljULfJim;^^ 







-^. ^* v>* 



Kè 



^ 



rOlC 



8IUS NIGHEAK MHIC EAONAILL. 



Bha £iin bh«umi gua leima. guii •rdan ; 
Bk» gatb a bb«il bmt theud na clÀnaicb. 
O *« coflia' leamfkim^ ^c. 

&I« *• b«i|^ leam rad fhuair ml bàrr air 
Ceonn mo etuie it pruip nan càirdcan, 
A lm% nm ceud le bbcum 'sna blàraibhv 
Ga chuir fo 'n fbdd le òi na grài^e. 
O *9 coNMi' /Mun fhim, ^ 

Qa^ViM creacban a thng bhoainn thu ? 
Thuf do dh' Inbheimit alr chualrt tbo, 
Dh' òl an fhiona Ifts do ghruaidhean 
*S » db'fbaf thu d' chorp gu'n lot gun luaidhe. 
O 'm ooMa' Uamfhin, $>c. 



'S mor » tha gnn fbioe do d' chalrdean 
San tlr mhoir tha null o *n t-aàile, 
Tbu bbi aif na Gaiil ga d' chàradh 
'S do dhuthaich fèin ga mort' le uàmhaid. 
O *M eoma* leamfhin^^e. 

Bu tu 'n Curaidh fuilteacb, b'uailteach, 
Ceannagalacb, borb, laidir, ua«al, 
Ka 'm b' ann am blàr no 'n tpàiHi a bhuailt' thu, 
Ga 'm biodh do chairdean a* tàlr-lèum ■uae^Drr'. 
O '« coma UamfhÌMf ^e, 

Coraidb gasfa, crodha, fumail, 
Tionnagalaoh, garg, beodha, euchdach ; 
'N CoUle.ehriothnaich '• Ib an t^Uibbe, 
Bn luBth do lann 's bu teann do bheuman. 
O *9 eoma* kamfhin, ffe, 

Mo ehreach long nan leoghann garga, 
Nam brataicbean ardil 's nan datb dearga, 
Gor irle an t-cug gu genr g^ur aealg-sa 
Leagail bhur crann-siùil gu fàirge. 
O '« oojRa* Uamfhin, 8fc. 

Niae bho na dh'fhalbh na braithrean 
'S naeh eil aeh UUleam dhiu lathair, 
A rìgh mhotr, ma '■ deon«ch dàil da, 
Gos an diong au t-oighre t-àite.- 
O '« coma' ìeamfhin, ^e, 

Ach a rìgh mholr tog 's an alrd iad, 
Mar chraoibh ubblan, mhenlair mhiaghair^ 
Mar ghallan ùr òaeh iùb droeh aimsir, * 

Mar pbreaBa fiona '■ lionmhor leanmhuinn. 
O *9 eoma* Uamfhin, ^e, 

O '■ e so deireadb 'n t-saoghail bhrionnaich 
Aird-rìgh dean sinn orsta cuimhneach ; 
An deigh an latba thig an oidhche 
*S thig an t-aog air chaochladh StaidhU, 
O *s eoma* Uamfhin, ^ 






59 




MARBHRANN . 

DO DH* ALASTAIR DUBH 6BUlf?n^0A1IAlDH. 

ALASDAlRa gleannargaradb, 
Tbug thu 'n diugh gai air mo sbuilean, 

'S beag Ìoghnadh mi bhi trom creucbdiich, 
' Gur tric g'ar reubadb as ùr sinn, 

'S deachdar dbombsa bhi gun 'n osnaidh, 
'S meud an dosgaidb th'alr mo ebàirdeàiif 

Gur tric an t-«ug oim a' gearradb, 
Tagha nan darag is airde. 

Chaill sinn ionnan agns còmhla, 

Sir Dòmhnuil, » mhac, *sa bhrathalr, 
Ciod e 'm feom dhuinn ì>hi ga ghearan ? 

Db-fhan Mac-*lc- Ailein sa bhlàr bbuainy 
Cfaaill sinn darag laidir llath-ghlaa, 

Bha cumhail dfon alr a chairdean, 
CapuU-coilIe bbarr nn giubfaaaich, 

Seobhag sul-gfaorm, lugfa-mfaor, laidir. 

Dfa-fhalbh oeann na cèiUe 's na comfaairl, 

Ann 's gacfa gnotfaacfa am bi cùram, 
Agfaaidb sfaocracfa, sholta, tbaftueach, 

Cridlie fial, farsninn, mu'n cfauineadh ; 
Bu tu tagha nan sàr-ghaisgeacfa, 

Mo gfaualainn tfaaice-'s,-*-mo dfaiubfaaU ; 
Smiorail, fearail, foineamfa, treabbacfa, 

Ceann-feadbna chaUl Seamas Stiabfaart. 

Na b' ionnan do cbach *s do ghoili, 

Mu'n db-imich an long a mach, 
Cha racbadh i ritfaist air sàil, 

Gun 'n fhlos cia fath a thug I steaeb, 
Ach 'nnair chunalg sibh an tràth sin, 

A bhi g àr fagal air faonthragh, 
Bhrlst bhur cridbeachan le mulad, 

'S lelr a bhuU cha robb sibh saogh'lach. 

Bn tu'n lasair dhearg g'an loagadh, 

'S bu tu sgoilteadh iad gu'n sailtean, 
Bu tu gualann chur a chatha, 

Bu tu'n laoch gun ath» laimfae, 
Bu tu'm bradan ann san fbior-uisg, 

Fior-eun on ealtalnn Is airde, 
Bo tu'n leogbaiin thar gach beatbach, 

'S bu tu damh leathann na' cràice. 

Bu tu loch nach falghe thaomadh, 

'S ttt tobar faoiiidh na alainte, 
'S tu Beinn-Neamhaià^har gacfa aonach, 

Bu tu cfareag nacfa fhaoite theamadh, 
Bu tu clach mhullalch a chaistail, 

Bu tu leac leathann na sràide, 
Bu tu leig loghmbor nam buadhan, 

Bn tu dach uasal an fhàine. 



y 



I --. 






U9 O^ 






^ UsuUJbi^^ 1-7/5--" Vo&-e l^ijjbr^ , 



f^^ Ja 



60 



SAR-OBAIR NAM BARD GAÈLACH. 



Ba ta*a t-iubhair m a cboille, 

Bu ttt'n darach daingheaa laidir, 
Bu ttt*n cttileana bu tu'n dreaghunn, 

Bu tu*n t-abhall nM>lach blath-mhor, 
Cha robb meur annad do' chritheann, 

Cha robh do dhlighe ri fearna, 
Cha robh dò ch'airdeai ri leamhan, 

Bu ttt leannan nam lian àluinn. 

T 

Bu tu c^Ìle na mnà priteil, 

'S oil leam fhin ga dìth an draed thu, 
Ge d' naoh ionnan dhomhia is dhl'eo 

'S golrt a tha mi-fhìn ma'caradh, 
H-uile bean a bhioa gun chèlle, 

Guidheadh i Mac Dhè na àlte, 
O 's e 's urrainn bhi ga oomhnadh, 

Anns gach leon a chuireaa càe oirr*. 

• ***««« 

****** 
******* 

***** • f 
Gutdheam do mliao bhi na t-àite, 

'An saibhreas an ftiteaa 's an cùram, 
Alasdair a Gleanntf-Garadh, 

Thug thu 'n diugh gai air mo ■faailean. 



«MM<««*««MM«MMIMM«Mn«wr* 



THA MI AM CHADAL kc 

DO DIP FHBACHO BIOH 8BUMA& 

Gua diombach mi 'n iomairt, 
Chuir gach fin* air fògn^db ; 
Tba mi am chadal *% na dùiigibh mi 
Gun aighear gun eibhneas, 

t The aboTe foar linei are kMt. 



jg^ P*^ t^ Uf 4i 




'S gu'n reiteach o Dheòria ; 

Tha mi am chadal '■ na dùiegibh mi. 

Gur h-ioma bean naaal, 

Tha gu h-uaigneach na ■eomar^ 

Gun aighear gun eibhneas, 

'S i 'g eiridh na h-onar, 

Sior chaoidh na 'n nai al ean, 

A flittair iad ri phòaadh ; 

Tha mi am ohadal '■ na dùiagibh mL 

Mo thruaighe a chlann, 

Mach robh gann na *n cttrotfde ; 

Tha mi am cliadal '■ na dùlsgibh mi, 

*N am bualadh na 'n lann, 

An am na 'm buileanan ; 

Tha mi am ojiadal 's na dùiegibh mi. 
Ge d* tha aibh 'aa'n àm, 
Feadh ghleann a'a mhttnainean, 

* Gtt nochd sibh 'or oeann 
'N am teanndachd mar churaidhnean, 
'Nuair thig Settmas a nail* 
'Si bhnr lann bhioa fttlleachdach. 
Tha mi am chadal 'a na dùiagibh mi. ^ 

'S e righ na muice, 

'S na Cuigaei righ Deòraa ; 

Tlia ml ain chadal 'a na dìkiagibb ml» 

Mtt 'n tig oirnn an t-aamhainn, 

Bidh amhach '« na còrdaibh ; 

Tha mi am chadal *a na dùiagibh mi; 

Na 'n eircadh sibh auaà, 

Le cruadal a's 4liiinealaohd, 

Eadar ialean a'a uaialean, 

Thuath agua chumanta, 

'S gu*n agiùraadh aibh uaibh e, 

Ri jh fuadaiu nach buineadh dhainn ; 

Dheanainn an cadal gn aanndach Idbh. , 




1 



cu:nfU^vtJiJHLt<».u*MU,j, 



U^ 



' l^ "1^1 



*^ 














hrs^^<jyìr>^^j^*0Ì 



^Esi^^^^^r^^^^^^^^K^^^ 



NIALL MAC-MHUIBICH. 61 



. NIALL MAC-MHUIRICH. 

m 

« 

Nsxx. Mac VuEicH, ihe family bard and historìan of Clanronald, Mac-DhòmtUl, MhiC'' 
^IC'AiUin^ vas bom in the b^inning of the seventeenth century. He lìved in South 
Uist, where he held a possession of land which is known to this 'dayt as marked out and 
designated BaHe^hàird, i. e. tiie bards farm. He was of a succession of poets that 
the illostrious fami]y kept to record the history of their ancestors, and to iìll the station 
so indbpensably requìsite in those days, in the halls of chiefs of renown. There 
were seTeral poets of the name of Mac-Mhuiricht lineal descendants of the same man, who 
were distinguished from each otber in various ways, as specified in the brief account 
giv^nof Lachunn mor MaC'Mhuirich Alòannaich; Neil was simply^ if not emphaticallyf 
cdfed JVia// Mac-Mhuirichf ClanronaId*s Seanachaidh, or family historian. 

He had wrìtten, in the- Gaelic language» the history of the great clan whose records he 
kept, and the strains in which distinguished indirìdnals were commemorated for their 
taìents and prowess. But he satisfied not himself with writing what related to the family 
that hoDOured him with the office of bard : he likewise had written ancient poetry, and 
the history of pasjLtimes. — See the Highland Society*B accountof.the Eed Book, 

While this celebrated bard was most careful in recording every thing worthy of pre- 
Berration, it is to be regretted that so little of his own hbtory and works have been pre- 
iervcd. This has been pflen the case with men of genius. Yefy few Gaelic bards were 
at the trouble of wrìting their own productions : they triisted too yuch to meroory ; 
seldom reflected on what might happcn in the lapse of time ; never apprehended that 
Buoceeding generations would be indifferent about what seemed to them to be of the 
greatest moment. Neil M'Yurich, while he adopted the best method of handing down 
to posterì^ the invaluable relics of antiquity^ might not think it worth hb trouble to 
vrìte his own poems, or record any aneodotes concerning himself. These, like many 
others, have been losty with the ezception of the two pieces given in this work. He 
lived to a great age, ^nd was an old man in 1715. 

To throw more light on the history of this trìbe of poets> we beg to give the following, 
wbich b a copy of the declaration of Lachlan M'Vurich, a son of the bardf MTÌtten in 
Gaelic, and addressed tò^Henry M'Kenzie, Esq.f at thc time he was niTÌting the High- 
land Soeiety*8 report of Ossian : — 

Baeka, 9tA Auguti, 1800. 

A19N an taigh ^hadruig Mhic-Neacail an Torluim goirid o Chùsteal Bhuirghi ann an 
Siorramachd Inbhernis, a naoidhamh latha de chiad rohios an fhoghair, annsan dà fhichead 
bliadhna agus naoidh-deug d*a aois, thainig Lachlunn roac Nèill, mhic Lachluinn', rohic 



«2 



SAR.OBAIR NAM BARD OAELACH. 



«T 






V 

% ! 



c' 

J 



1 






J 

y 



NèiU, mhic Dhòmhnuilly mhic LachuinDf mhìc NèiU mhòir, mhic Lachainny* mbic Dhòmh* 
nuiUy do shloinne chlann Mhuirìchj ann au lathair Ruairìdh Mhic NèiU tighearna Bh&ra> 
thabhairt a chòdaich« mar is fiosrach e-san, gur e fèin an t-ochdamh glàn dèug o Mbuireach. 

a bha leanmhuinn teagblaich Mhic-'Ic-AUein, ceannard Chlann-Raonuni, mar bhardàibh, 

# 

* Thig Ì8 LAcnawN Hoa Mao MBOxaicH Albaknaicb, <Mr Cachlan mòr MacVuirich of Scot- 
land, the secoud of thit famous tribe of bards. 

Where tbere are seYeral iadividualt of tbe aame name, it Is neceaaary to bave aome marka to 
distlDgaith them. This has been al«ray« attended t* by the Gael thoogfa in Tarìous ways. It is 
eommoD to caU persoos by their patroiiimica ; and amoog dans, where many have the saoie oaisie 
and surname, tbey could not be distinctly called aud reoof nlsed otberwlse : instead of saying 
Alezander M*Donald, wbere two, tbree, or four were found of th« same name, in the aame plaer, 
tbey called one, Alexander, the son of Allan, tbe son of Jobo ; anotbar, Alexander, th« soo of 
Donald, the son of Neil ; and anotber, the son of Rory, the son of Dogald, &o. 

The Gaellc Ungnage belng susoeptible of describing belngs and objects most minately ; in- 
dividuals are frequently dbtingalshcd and desDribed from thclr appearanoe, or qoalitiea eztcmal 
and internal. Tbos our author has been called Lacblann Mòr, in contradistioction to anotber of 
the same name who was less. Mòr aignities great in respect of ooe*s person or mlnd. Its 
llteral meanlng is magoitude, aod this is the seose In which it hatf been applied here. fìut there 
is anotber maric by wbicb thia Iwrd was dbtlngnishcd^ namely, by hls country, Albanacfa, or of 
Scotland. Irisfa bards, or minstrels, were once no strangers in Scotland, and espccially the 
Higblands; for Albainn, tbe Gacllc terro for Scotland, had been particularly appHcd to the 
Higblands. Tbe cegnomen, Albannacb, bad been given Lachlaa MÒr MacVurìch tmpkatically, 
belng tbe grcat poet of bis day. Tfae langoagc of tfae two oouotriea bciog tbe same, tfae Scottisb 
Higblanders and Irisfa understood eacfa otfaer ; aud there was frcquent intcrcourse betwcen thcm. 
They, in fact, wcre origlnally the same pcople ; and, iostead of disputing about the origin of the 
one or tbe other, bistorìana ought to regard tbem as one and tbe same, reoioviDg fìmn the enc 
kingdom to the otfacr as occaslon or necessity rcquired. Of tfae worics of tfais famous poet, all 
now eztant is an extraordlnary one— a war soog, composcd almost wfaolly of cpltbcts arranged 
in alpbabctical order, ta rouse tbe Clan Donutl to tbe highest pltcfa of cntbuBÌasm bcforc the 
battleof Hariaw. This pocm is entitlcd in òacllc:— ** BaosMACBA>CATHA Lx Lacbomv Mòa 
Mac Mhuirich Albammaich Do Dhomhmull a Ilx Rìoh-ImmsZ'Gall agus Iaxla Uois Latha 
MACHaAicH Cbath-oairiacb.*** Tbe piece baa a part for evcry lctter in tbe Gaelio alpbabct tiil 
ncar tbe end consisting altogctber of three bundred and tblrty-cìgfat lines. It woold occupy 
to mucfa space to print it in tfals work. Hcre foUow the two*first, and also tfae tblrteen laat Uoes 
of the pocm :— 



A cblanna Culnn culmhnlcblbfa, 
Cruas an am na fa-iorgfauill. 

Gu ur-labfaracfa, ùr-Iambacb ncart-mhor^ 

Gu coisncadh na catli-làrach, 

Bi bruidbne 'ur biabbaidli, 

A cblanna Chuinn cbcud-chatbalch, 

'Si nis uair *ur n'aitbnaicbidh. 



A cbulleanan cbonfbadacb, 
A bb.eirlcbcan bunanta, 
A leoghainncan lan>ghasta 
Aon-cfaonnaibh ÌorghuiUcacb 
De laochalbh chrodba, churanta 
Dacblannaibb Cbùinn chead-chathalch 
A chlanna Cfaulnn, culmfanicfaibh 
Cruas^in am na fa-iorgbuill. 



This pocm is vcry valuable in two rcspccts ;— Flrst, It Is tbe bcst proof tbat could be given of a 
language, so copious and aboanding in cpltbcts, that tbe nnmbcr pourcd out andcr each Ictttf 
is almoet inoomprehyisible. What commaod of language ! How wcU descrved oor bard tfae 

« Thlt bsttlc was fought, anno 14! I. at a •mall villiafe called Harlaw, In thc dittrtct of Osriocb. wHhim Irn niil* 
of Aberdcm. The cauM of it was thu :— Walter L«Iy, a man nobly bom, •ucce«>ded lo Ihe ^arldom of Kocs. in 
right of hls lady, wbo wb« daughter of that houftc. He had by her a Mn, who succeeded hlm, and a daugbler, «bo 
waa marrled to the Lord of the Islet. Hla lon manried a daughtcr of thc dulcc of Albany, aon of Robert 1 1., at (hat 
tìme governor of fieotland { but dylng young, lefl bchind him only one child. It ii Mid that Rbe waa •omewhat de. 
fnrjned, and rcndcrcd henelf s Bellgioua. From her the govemor eaaily procurcd a re»ignation of the Eaildnm or 
Ross in favour of John earl of Buchan, hia aecond lon, to the prejudicc of Donald lord of the Itle*, who wa« graud- 
•on of the faid Lesly, and ■u|ipo*ed thc nearett heir. He claimed his rigbt accordingly, but finding thc govrrnor, 
who probaWy regarded htm already aa too powerful a iutriect. not inelined to do hiro that Jurtlcc he eapceted, hc >m> 
mcdiatcly raUed an army of no less than 10.000 men within bis own Islcs. and puttlng himsclf at thelr hcad, mitde a 
descent on thc contincnt, and. withont opposition, scised the lands of Roas, and aAer increaalng his army with ibe 
InbaMUnU, bc continucd hia matcb from Ross until be camc lo Oarloch, withln tcn rotlea of Aberdcen, r*^(Og 
thc countrirs through whlch he passed, and threatcning to cnrich his men wilh thc wealth of that town. But wnir* 
hc eould rcach that placc, hia earccr waa stopped by Alcxandcr Stcwart, tbc grandsoa ot llobert 11., snd ««I <" 
Marr. For this bravc youth, by onlcrs n-om thc fioverncr, drcw togethcr, with gteat expcdllkwi, aimofit su thc 




Il^ /a//.- 



C^^ /77^ . 



A»9 














NIALL MAC-MHUIRICH. 



63 



agiifl o an àm sin ga robh fearann Staoileagairi agus oeithir peighinean do Dhrìomasdal 
aca mar dhuais bàrdachd o linn gu linn, feadh chtug ghlùìn-dèug : Gn'n do chaill an 
nathankh-glim dèag ceithir peighinean Dhrìomasdail, ach gu do ghleidh an aeachdamh glùn 
diu fearann StaoUeagairi fad naoi bliadhna dèug de dh' aimiir, agus gu robh am fearami sin 
air a cbeangal dhaibh ann an oòir fhad *s a bhiodh fear do Chlann-Mhuirich ann, a chumadh 
soas sloinneadh agus seanchas Chlann.DòmhnuiIl ; agus bha e mar fhiachan orra, *nuair 
nach biodh laac aig a bhàrd, gtt tugadh e fòghlum do mhac a bhrathar, no dha oighre* 
chum an còirairan ihearann a ghleidheadh, agus is ann a rèir a chleachdaidh so fhuair 
Niall, athair fi^n, ionnsachadh gu leughadh, sgriobhadh, Sachdrai agus bàrdachd, o 
DbòmhnuU mac Nèill mhic Dhòmhnuill, brathair athar. 

Tba cuimhne mhath aige gu robh " Saothùr Oisein*' sgriobht' ar craìcnean ann an 
glèidhteanas athar o shinnsiribh ; gu robh cuid dheth na craicnean air an deanamh suas mar 
leabhraichean, agus cuid eile fuasgailt o chèile, anns an robh cuid do shaothair bhàrd eile» 
bharachd ar " Saothair Oisein." 

Tha cnimhne aige ga robh leabhar aigathair ris an canadh iad an *' Leabhar dearg." 
de phaipeir» a thainig o shinnsiribh, anns a robh mòran do shean eachdraidh nam fineachan 
Gàelach, agus cuid de " Shaothùr Oisein** inar bha athair ag innseadh dha. Chan eil a h-aon 
de na leabhndchean so r*a fhaotainn an diugh, thaobh is *nuair a chaill lad am fearann, gu do 
chaiU iad am misneach agus an dùrachd. Cha'n eil e cinnteach dod e thainig rìs na 
craicnean, ach gu bheil barail aige gun tug Alasdaìr mac Mhaighstir Alasdair 'Ic-Dhòmh- 
Doill ar falbh cuid diubh, agus Raonull a mhac cuid eile dhiubh ; agus gum fac e dha no trl' 
dbiubhaig tàileirean ga 'n gearradh sios gu criosan torohais : Agus tha cuimhne mhath aige 
gu tug Mac-*Ic- Ailein ùr athair an '* Leabhar dearg*' a thabhairt seachad do Sheumas Mac 
Mhttirìch a Bàideanach ; gu robh e goìrìd o bhi cho tiugh ri Bioball, ach gu robh e na b* 
fbaide agus na bn leatba, ach nach robh iirad thiugbaid sa chòmhdach ; gu robh na 
craicnean agus an ** Leabhar dearg" air an sgriobbadh anns an làimh anns an robh Gàèlig 
airaagriobhadh o shean an Albùnn agus ann an Eirinn, mu*n do ghabb daoìne cleacbdadh air 
•grìobhadh na Gàèlig anns an làimh Shasunnaich ; gum b*aitbne dha athair an t-shean làmb a 
leugbadh gu math ; gu robh cuid de na craicnean aige fèin an deigh bàis athar, ach a tbaobh 
is nach d* ionnsaich e iad, agus nacfa robb aobbar meas iùg* orra, gu deach' iad ar chall. 
Tba e i^ ràdh nach robh h-aon de shinnsirìbh air a robh Pall mar ainm, ach gu robh 
ditbis dbiubh rìs an canadh iad Cathal. 

Tha e 'g ràdh nach ann le h-aan duine a sgrìobhadh an ** Leabbar dearg^^ach gu robh 

•dDomcn Albanaeh ! He IWed in the iifteeoth oentary. He eoold noC be ifnorant of kttem. 
He WM well aeqaainted witb oll the idloms of his oatÌYe lang uage, and had J^e freatest command 
^ver iu powers and cncrgies. Nor was fae ignoraot of the genioe of tbe people wbom be addreMed. 
Cl«Qii.DomhnuiIl was the moet powerful of the elaos Ìo hie time. Tbey were foremoet in battie, 
snd eoUtled to talce the rigbt in the field ; whieh was oever diaputed, tiU the battle of Culloden, 
wblch proYed to fatal to maof, Our poet, tberefore, ezbaosted tbe almoet esbauetleea copia 
vtrhormm of the langoage, for the porpoee of iofutiog the spirit of the greatest heroitm aod Ioto 
of conqooMt loto the breasts of the warriors. 

nobillty anà fCDtrr bctwecn thc two rÌTen Tajr «nd Spey, and wlth them mct thc invadcr «t the pUce aborc mcn. 
tloocd, wbcrc c kcit. unccrtcin, and Woody bcttlc cntucd ; to long, thct nothins but the night ooalil put an cr.d to 



i( ; toonccrtain, that U was hard to say «Hio had Imt or galncd ihc day ; ao bloody, that onc family is rvportcd to 
have io«t tbc Aithcr and nx of his aofis. T - --- 

wliilc Donald, bMnK rathcr wcaried with a 
wd thw lo thc laici^-.ifercnNNAr't Bitt. 



•• 1 ■wun«^naiH, iiiM n wm nara tu M17 wn« nau tu»\ ur gniiivu iiiv uay , wi oiuouyf \nm% wiiv laiiiny ■■ iv-fjviivmi iv 

have loit tbc Aithcr and nx of his sofis. Thc ecrl rf Marr's party, who sunrivcd, lay all nicht on thc flckt of battlc i 
whilc Donald, bclnK rathcr wcaried with actlon than cooqucrcd by forcc of arma, thougbt flt to rctfcat, flrst to Bosa, 



:— ~T^ 



64 SAR.OBAIR NAM BARD GAELACH. 



e air a sgriobhadh o linn gu linn le teaghlach Chlann-Mhairìch» a bha cumiùl tuas 
chas Chlainn-Dòmhnuill, agus ceannardan nam fineaehan Gàèlach eile. 

An deigh so a sgiiobhadh, chaidh a leughadh dha, agus dh-aidich e gu robh e oeart, ann an 
làthair Dhòmhnuill Mhic-Dhomhnuill, fear Bhaile RaghaiU ; Eoghain Mbic-DhòmhDuilI. 
fear Gheara«sheilich; Eoghan Mhic-DhomhnuiII Fear Ghrìminis ; Alasdair Mhic-GhilU 
eain, fear Hoster, Alasdair Mhic-Neacailf mintstear Bheinne-bhaoghla ; agua Ailein 
Mhic-Chuinn, ministear UÌ8Ua-Chinne-/iiaM, a fear asgrìobh a seanacbas so. 

(Signed) LACHUNN X MAC-MHUIRICH. 

RUAIRIDH MAC-NEILL, J.F. 



TaXNSLATION OP TUK ABOVB. 

In the house of Patrick Nicolson, at Torlum, near Castle-Burgh, in the shire of luTer- 
ness, on the nìnth day of August, compeared in the fifty-ninth year of his age, Lacblan, 
son of Neil, son of Lachlan, son of Neil, son of Donald, son of Lachlan, son of Neil Mòrf 
Bon of Lachlan, son of Donald, of the surname of Mac Vuirìch, before Rod^ick M*Neil, 
laird of Barra, and declared, Thal, according to the best of his knowledge, he is tbe 
eighteenth in descent from Muireach, whose posterity had ofiiciated as bards to the familj 
of Clanronald ; and that they had from that time, as the salary of their office, the farm 
of Staoiligary and four pennies of prìmisdale during fifteen generations ; that the six- 
teenth descendant lost the four pennies of Drìmisdale, but that the seventeenth descend- 
ant retained the farm of Staoiligary for nineteen years of his life. That there was a rìght 
given them over these lands as long as there should be any of the posterity of Muireach 
to preserve and continue the genealogy and history of the Macdonalds, on condition that 
the bard, fuling of male issue, was to educato his brother*8 son, or representative, in order 
to preserve their title to the lands ; and that it was in pursuance of this custom that his 
own father, Neil, had been taught to read and write bistory and poetry by Donald, son 
of Neil, son of Donald, his father*8 brother. 

He remembers well that works of Ossian, wrìtten on parchment, were in the custody 
of his father, as received from his predecessors ; that some of the parchments were made 
up in the form of books, and that othcrs were loose and separate, which contained the 
works of other bards besides those of Ossian. 

He remembers that his father had a book whìch was called tbe Bed BooK made of 
paper, which he had frora his predecessors, and which, as his father informed him, con- 
tained a good deal of the history of the Highland Clans, together with part of tbe works 
of Ossian. That none of these books are to be fonnd at this day, because when tbey (hls 
family) were deprived of their lands, they lost their alacrity and zeal. That he is not 
certain what became of the parchments, but thinks that some of them were carrìed away 
by Alexander, son of the Rev. Alexander Macdonald, and others by Ronald his son ; 
and be saw two or three of them cut down by tùlors for measures. That he remembers 
well that Clanronald made his father give up the red book to James Macpherson fìrom 



NIALL MAC.UHUIHICU. 



65 



Badenoch ; that it was near as tfaick as a Bible, but that it was longer and broader, 
thoagh not so thick in the cover. That the parchments and the red book were wrìtten 
ÌD the hand in which the Gaelic used to be written of old both in Scotland and Ireland 
before people began to use the English hand in writing Gaelic ; and that his father knew 
weli how to read the old hand. That he himself had some of the parchments after his 
father*8 death, but that because he had not been taught to read them, and had no reason 
to set any value upon them^ they were lost. He says that none of his forefathers had the 
name of Paal» bnt that there were two of them who were called Cathal. 

He saya that the red book was not wrìttcn by one man, but that it was wrìtten from age 
to age by the iàmily of Clan Mhuirich, who were preserying and continuing the history 
of tbe Macdonalds, and of other heads of Highland dans. 

Àfter the aboye declaration was taken down, it was read to him, and he acknowledged 
'ìt was rìght* in presence of Donald M'Donald of Balronald, James M*DonaId of Gary- 
helìch, Ewan Mac Donald of Griminuhy Alezander Mac Lean of Hoster, Mr Alezander 
Nleolson, minister of Benbecula> and Mr Allan Mac Queen, minister of North-Uist, who 
wrote this declaration. 



CSigned) 



LACHLAN X MAC VUIRICH. 



RODERICK MAC NIEL, J.P. 



ORAN. DO MHAC-MHIC'A1L£IN.» 



Goa è naiirheaebd na Hadaln, 
RÌDn mo ebraitheaehd a shiaradh. 
Le liann-dobh, '■ le bròn clanall, 
Gu'n dhrùldh i trom alr mo chrìochdbh, 
Mo ifeaì duilich nach iarr» 
Mi *ar còmhradh. 
Mo igeul, fcc 



tS- 



M* oaildh, m* alghear, Is m* aiteas, 
Tha fo bhinn alg fir BhBsuinn. 
Ar tlgheam' òg maieeach, 
An t-ogh ad larla DAm brataoh, 
Mac an fbir tbog dhomh faiga 
'Noair b* òg mi. 
Mac an fhlr, &c. 

*S traagh ga*n mise bbi làmh ruit, 
*Noair a leagadh *8 bhlàr tha, 
Ga craaidh euranta laidir, 
Agn* ■pionnadh nan Gàel, 

• Th« bard eonpoMd thU long wh«n a retj old manion 
bearlng that hls matter vu wounded At Shirrimnulr. i 



Nàile dbiolainn do bbàs, 
DbeanHÌnn feòlacb, 
Nàile dhiolainn, &c 

Uidbifft aigbeamcb, èibbinn, 
Dhnbbach, ghalanach, dbeuracb, 
Nis o rug ort am benm so, 
*S golrt r'a fhulang ni *i èiginn, 
Liafhad fear a tha *n deigb air 
Mac-DbombnuilU 
Liutbad fear, &c. 

Cba *n è *n Dombnull sin roimbe, 
Acb mac sin Dhombnuill ogb laln, 
Ailean aoibbinn an aigheir, 
Urram fèile ; rigb flatba, 
Ceannard meagbreacb gn caltbcamh 
Na mòr-chuls. 
Ceannard, &c. 

'Naair a cbiaradh nm feasgar, 
Gum biodb branndaldh ga lomgadby 
Fjon Frangacb ga cbosg leibh, * 



66 



SAR-OBAIR NAM BARD GAELACH. 



Coinntoin c^ire gan lotgadh, 
Sir CbeMin-fMdbna *U>irt brMnachadb, 
Ceòii duibh. 
Sdr Cbeann-feadbna, fcc. 

Gnm biodh fidbeail ga rùsgadb ; 
Buidbeann tliaitneach alr ùrÌHr , 
Piob a 'egala nan eionneary 
Faaim taila r'a chùl ein, 
'G iomairt ohleae air chrioe cùil 
Nam fear òga. 
'G iomairt clUeaa, tto. 

M' nlaidb m'aighear am fiùran, 
An t-Ailean alghearach aoidheil, 
Bha gn macanta mliknte, 
Dh-fbàe gu b-algeautach ùieeil, 
Fhuair mi aoibbneae a d' cbùirt, 
Cha be'n dòlum, 
Fbuair mi, Ac* 

Bn tn m' urram ie m* anneacbd, 
Cha eeinn mi eachdraidh do bhàis orty 
Aig eagal droch fhàieneachdy 
'N dùil gum faiceamea elàn tbu, 
Mar a faic gun toir Gàeiig, ' 
NÌ'e mò bbuam. 
Mar a falc, Hcc 

Tha mi egitb 'e gu'n mi ullamh, 
S mi 'n deigli mo chutre, 
Gu'n dùil ri sud tulUe ; 
B'fhearr nach bitheadh na b-urrad, 
O'n Ìà cbualae gu'n chuireadh 
Do leòn ort. 
0;n là, &C. 



MARBH-RANN MHIC-'IC-AILEIN. 

A MHARBHADH HA BHUADHJ>rA 1711. 

OcH ! a Mbuire mo dhunaidb, 
'Iliu bbi d' sbìneadb air t-uilinn, 

An taigh mòr Mboirear Drumad, 
Gun ar dùii ri d' tbeacbd tuille, 

Lc fàiite 'e ie foran, 
Dh-fhioa na dùthcha da'm buiiiendh, 

A cbaraid laria Cboig-UlHÌnn, 

'S goirt le ceannard fir Mhutle do dbìoL 
'S goirt Ìe ceannard, &c. 

Db-fhalbh Dòmhnull naii Dòmhnull 

A'e an Raonull a b' òige, 
S Mac-'Ie-AIaetair Cbnòideart, 

Fear na mienicbe mòiref 
Db.fheach am beireadh Ìiid lieo ort, 



Cha ro'n eud dbalbh aeh fòrralcb, 
Feum cha robb dhaibh nan tòireacbd, 
'S ann a fhuair iad do chòmbra gu'n chll. 
'S ann a fhnair Ìad do cbòmbra, &43. 

Mo chreacb mbòr mar a thachair, 
'S è chnir tur etad air m* alteae, 

T-fh«il mhòrghalacb reachdar, 
Bhi air Ixicadh a d' chraioeann, 

Gun eeòl air a caegadb ; 
Bu ttt righ nam fear feachda, 

A ohum t>onoir ie t-fhacal, 

'S cha do phlll tbu Ìe gealtachd a nioe. 
'S cba do phiU thu le gcaUacbd, &c 

Mo cbeiet eeannard Chlann-Raonuili, i 
Alg am blodh na cinn-fheadhita, 

Na fir ùr air dhcagb fhogblum, 
Nach iarradb de'n t-ehaoghal, 

Acb airm ngue aodach, 
Le 'n ouUbhelrean caola, 

Sbeaeadh fad air an aodann, 

Rinn iad eud ie cha d'fhaod iad do dbìou. 
Rinn lad eud, &c> 

'S mòr gàlr ban do chinnidh, 

O'n a tbòieich an lomalrt, 
An egeul a fhuair lad cbuir tiom orr*, 

T-fbttil cìtaobhacb a' eilcadb, 
'S i dortadh air mbire, 

Gu'n eeol air a piUeadb, 
Ge d* tba Raonail a d'ionad, 
'S mòr ar cali ged a chinneadb an rìgh. 
*S mòr ar caU ge do chinneadh, && 

'S trom puthar na luaidbe, 

'S goirt 'e gur chumhann a boaladti, 
Nach do rultb i air t-oacbdar, 
. 'Nuair a dh-ionntrain iad uath thu, 
lliug do mhuinntir gàir chmaidh aed ; 

Ach 'e è òrdugh a fbuair iad, 
Ceum alr 'n agbaidh le cruadal, 
*S a bbi leantainn na ruaig air a druiia. 
'S a bhi leantainn na rualg, && 

Dbeagh Mhlc-Ailein mhic laiu, 

Cha robb ieithid do thaigbe, 
Ann am Breatunn r'a fhaigblnn ; 
7*aigb mor fiugbantncb, flathail, 
*M bu mbòr eùgradh le h-atgbear. 

Bhiodh na h-uaielean ga tbagbaicbv 
Rinn iad cuime' alr do chaitheamli, 
Ann an toieeacb an latba dol eìoe. 
Ann an toleeach an latha, &c. 

'S Ìomadh gmagach *e br£ideach, 

Eadar Didbbt ie Slèibhte, 
Chaidh am mugha mu d' dbeibblnn* 

Laidh emal aSr na epèuraibhy 



MALL MAC-HHUIRICH. 



67 



Afros wMKcbd air na f èagalbfa, 
Chail eunlalth »n t-thlcibbp, 
O'd là cbiMd iad f un d* eug thu, 
A cbcMin uidhe nan ceud Ira n»h<ir prU. 
A elMMiD-ttidhe nan oeud, &c. 

I 

Gheihbt' a d* bhalle ma fheasgar, 
Smùid mhòr, *■ cha b' è 'b greadan ; 

Fir ùr m^am iicaaf aich, 
A* l oDg m * /ùdair le beadradh, 

Cùim Ui cu]iaicbeatt breaca, 
Pioaiui òir air an<dealtradh, 

'S cba b* ann falamb a g heibht' iad, 

Acb fucb deoch mar bu neart-mhoire brigb; 
Acb faeh mar Im, &e. 



*S iomadb dogaid a*a targald, 

Af«s <^ldheaml\jshinn alrgeid, 
Bhiodh nmr ooinneamh air ealachuin, 

Dhombaa b* althne do aheanchas, 
Ge do b* fbanuinn ri-ieanmhuinn, 

Ann nn aBebdraldb na Ih-Alba ; 
RaoauQl òif dean beairt ainmeilt 
0*n btt doal dut o d* leanmbuinn mòrgbniomh. 
0*B btt dnal, hc 

'S cha bu lothagan clìata, 

• Ghelbhf ad •tàbuill ga*ro biathadh ; 

Acb deb ehnildheacha ■hrianaeh, 

Bbiodh do mhiol-choln air ialÌHÌbb, 
'S iad a' feitheamh rì fiadhach, 

Ann ana eoireanaibh riabhaoh, 
B* è mo cbreacha nach do liath thu, 
M* an tainlg teachdalr g a d* iarrnidh ou rlgh. 
M' ao tainig teachdair, &c. 



v; 




f\ M\ •} , y(^ 



SEANACHAS SLOINNIDH 

i nOBA BRO THU! 



[US. 



AonaoMAV mnlce h5 ! hòl 
Air a eheideadh gn h-anarmhòr, 
A cheud mhala nach robh binn^ 
Thainig o tbùa na dilinn» 
Bha ■eal ri aodromaln mhuc, 
Ga llonadh suaa ■■ gach pluie, 
Craiceann seana mhullt na dhèlgh ■tn, 
Re ■earbhadaa agu^ ri dùrdall. 
Cha robh 'n nalr dn ann ■a phlob, 
Ach ■cannwir agna aon liop, 
Aguamaide chomadh nam fonn, ' . i n^'^ 
Oa 'm b'-ainm an ■umaire. i 
Tamull daibh na dheigh sin, 1 1 wUA r 
O^ {boalr aa>innleacbd innleachd, 
Agna ebionlch na trì ehroinn innt, 
Frar dbiu Ua, leobhar, garbh, 
Ri dùrdan reambar ro ■hearbh. 



Air faighinn an dùrdatn eoirbh, 
Agu^ a ghòthaich gu loma lèir, 
Chraobh-sgaoil a chrannaghail mar ■in, 
Ri ■earbhadae agus ri rùchdail. 

Pìob agreadanach lan Mhie-Artair, 
Mar eun curra alr dol air aie, 
Lan ronn '■ i labbar luirgneaeh, 
Com galalr marghuilbneich ghlais 
Piob Dhòmbnutll do cheòl na Crninne, 
Crannaghall bhreoite '■ breun roi' ■bluagh) 
, Cathadh a mùin tro màla grodaidh, 
bi^ Ho 'n tuil ghrairinde robaich ruaidh : 
Ball Dhòmhnuill is d5s na pioba, 
Da bheist chursta ' chlaigeinn mhaoll, 
Selnnidh Corra-gbluineacb a ghathuinn 
Fuaim trùileach an tabhainn sbeirbh. 

Do-cheòl do bhi *n ifrinn Ìochdrach, 
Faobhar phioban nan dòe cmaidh, 
Culaidh a dhùsgadh nan deamhan, 
Liùgail do mheoir reamhair ruaidh* 
Air fheasgar an earraich min, 
Mar gheum mairt caòile teaehd gu tins, 
Thig ■greadaii a cbrolun riabhaich, 
Mar bhr. . . tòine 'n di. . . . . duibh. 
Chulr Vènus a bha seal an Ifrinn, 
Mar dhearbhachd sgenl gu fir an Domhain* 
Gur h-e corranach'bhan is pìob ghleadhair, 
Da leannan ciuil cluas nan Deamhan. 

• ••••• 

Fàileadh a ch . . dheth iia robàla 

'S fàileadh a mhàla dheth 'n phìobair. 






■V 



KoU^TJw Author of thli piece ts Niaa mdr Mitc 
Mhdrieh. We have hesrd the following anecdote, in 
lllttitration oftbii poem. Ndl had lately returncd to hii 
fsther's bouie from the barda* college, in Ireland, from 
whencc, alnng with the itores of genealogical and other 
lore wlth whicb he bad ttored hit bead, hehad in additlon, 
broDf bt over s becluburden of the nnaU.pox, and was Ijring 
aaleep, on a settle bed, at the baclc ofthe house near the 
flre, when John and Donald H'Arthur, two pipers, 
camcin, and, sitting down on tbebed<8tock, began tuncing 
their pipei preparatory to playing. The horrid and dis. 
cordant sound of tbe pipes roused tbe bard, who, burst. 
ing witb indignatlon, in the true style of bis prnfe»iiou, 
began to Invelgb agslnst the pipers, in the foilowing 
moclc genealogy of tbe bag.pipe. It would appear frora 
tbia, as well aa fhmi hinti in other pnems, tbat the bag.plpe 
wat nerer a fovourlte with the bards ; but was rather re- 
garded by them as trenching on thcir proTÌncc. The pocm 
waa eridently intended to rcxent the intruaion of theiiipers 
on thc bard*i ilumbers. Nor did it fatl of the detiaed efibet ; 
for, tfae pìpcrs it teemt, had Intended to roalcc good their 
quartert for the night ; but, on hearing the odd and ludl- 
croui invective i^inst their fuvourite instrument, cnun. 
ciated from bebind them, they started from their tcats 
with astonishment loolclng round for an explanation. But 
when the twoUen and poclcjoounteQanceof Ndl met their 
▼lew, wrought up we raay iuppoae witb no ordbiary cxolte. 
ment, terror addcd wings to thcir fcet, and they flcd in the 
tttmoit conitematlon. Neiri father on hcarfng thc pncm 
to thc end exdaimed " Matk thu/ein a mMe, iha m^aiebm 
ndchba thurat eaillC a thug thtt ih' Firirm ;** i e, *' WcU 
done mj ton, I lee your errand to Ircland hat not been 
kiit- 



"* 

■^ 



a4jC ' 'h') 



r t 



'*• ->.'>. 







H^ ..-< -f 



«» t *_« 



• « 



» »1 



«i. * 



lit^l'-f "^'A * * à 4 



.4 I 



^ J ^ 



• k •■ a « ^ 



68 



SAIUOBAia NAM BARD GAELACH. 



lAIN DUBH MAC lAIN 'IC-AILEIN. 

JoHN M'DoNALD, commonly lain Dubh Maelain ^Iò'AiIein, i. e. John of black lockst 
lon of John, the son of Allan, was a gentleman of the Clanronald familj, and was born 
about the jear 1665. He receiyed all the advantages of edacation, together with the 
opportunities that the times in which he lived offered to a man of observation. He was 
immediately descended from tbe Maer family — a gpreat branch of the Clanronalds^of 
whom many individuals were highly distinguished for prowess, wit, and poetical powers. 
He resided in the island of Eig, on the farm of Grulean. 

Mr M'Donald was not a poet by profession, although he was considered by good 
judges not inferior to any bard of his age. He liyed in easy circumstances. Amid his 
rural pursuits, he had ample time to woo the muses, or pass his leisure as indination 
or opportunity occurred. He« therefore» put himself under no restraint, but sung when 
inspiredy and made obserYations on men and manners ; and his remarks were generally 
àllowed to be shrewd and just. Few anecdojtes can be expected of a man who paased a 
quiet life in such drcumstances. He always held a respectable rank in society. His 
poems display taste and elegance, and his compositions^ occasional and gratuitous as thcy 
were» must haye been numerous. * 



ORAN DO MHAC-MH1C-AIL£IN. 



A Bhliadhna gna an Aimair m, 
Ga'm b* fhoirmeil sinn an Ormaieleit, 

'N cùirt an leoghaion mhearcasaieh, 
Oe fear«gbalacb ro-mhorghalaeh, 

Ge smaobdail, reachdail calmar* thu, 
'S ro-anamanta neo morchuiaeaeh, 

Am bèul o*m blasd* thig argamaid, 



'S tu dhearbbadh le ceart eòlas i. 



I 



Gur h-e fbad '■ o*n dh' fhalbh thn uainn, 

Dh* fhag imè-cheisteach an comhnaidh sinn, 
Gn'm b' fhearr leinn thu bhi eealgaireachd, 

Air talamb garbh na morrthlre, 
Thu (èìn '■ do bbuidbeann ainmeineaoh, 

Na n èireadh farragradh fòpa>ean, 
Bhlodh salindach lughor arm-cleaMch, 

Sluagb garbh- bhuilleach, garg, comhragaoh. 



Ga*m bl fid a gbeala-bhrataeh, 

'S neo>chearbach an tùs eomh-ttri i, 
Tha chuis ud ar a dhearbhadh leìbh, 

Alg ro mhiad fearrdha 'a crddhaUehd, 
A liuthad òigear barrcaideach, 

A bhuaileadh tailm le ■tròie-lannabh, 
O Sheile ghlae nan geala>bhradan, 

Gtt Inbhear gainmhicb Mor-thire. 

Tha Cana '• Eig a' gèilleachdalnn, 

Do 'n treun fhear ud mar uachdaran, 
O'n 's ann leataa dh' eireaa iad, 

Deun fèin gach treud dhiu' bhaachaillcachd, 
Am fiubhaidh gaada threubhacb ain, 

Nach labhar beuirtean truaillidh leo, 
An laochraldh thaitncach gheor-lannacb^ 

A thèid air ghleus gu faathaaach. 




9^^ hxi^^ 



, •^ /-v 7^ - fe <'4i»w kjùc£ »^v<i-^ 

lAlN DUBH MAC IA'IN 'IC-AILEJ^. 69 



A (JidhMt thif D» oeiidao ort, 

Pir kbear' a reobadh chuaintoimian, 
Naeh gabhadh qpreamh no doistinoe, 

iÌMfldl fhraaan feor a emaidb-shooacbda, 
fihar ttmhail riabh eha d' èirich dbuibh, 

An làthair feam no cniaidh-ehaiae, 
Ga cneidlnac h , lotach, bèamanach, 

Ga fnilteech, creaehdaeh, loath-lamhach. 

*S Bor a bhaaidh 'e na tiolaioean, 

'Sen inntion ata faaighte riut, 
Tbft grèdh gach doine chl thu ort, 

Cba 'n còl dhomh fhin fear faatkia dhat, 
Fear ^pidh, meaeail, fìrìnueoch, 

Fcer ùthmalte, eèamh, soaJrceÌl thu, 
Feir •aondaeh, mùimeach, brìodalach, 

Sèr tbikirteir gu'n ghoiomh buatbanta. 

Fmt berb rò-ghary do-eha!agt thn, 

Na'a èireadh etrì no tuaaaid ort, 
I>» bhairb ri t-fheirg ga miadacbadb, 

'S ta 'o Ìeoghann neìmneacb, buan-thoegach, 
Mar bhalnne reothairt fior bbraa thu, 

Mar thuinn ri tìr a bualadh thu, 
&Iar bbarr na laaracb fior-loiageacb, 

'S to u drcagan ri linn cruadh-chogaidh. 

Mo csUonaa an t-àrmunn priaeil ud, 

Mo iheobhag flor-ghlan uaaai thu, 
An oDoir ghleidh do ebinneireachd, 

'S • miad an gniomh a fhuair dhaibfa i, 
Ga n d' fbig iad daingheann agriobbt agad, 

Fo iamb an righ le ahuaicbeantaa, 
Bbiodh t-èrd fhear coimbeid dllieair, 

'N aair db-fbas an rìoghacbd taair-ahrenpacb. 
• 
Car ro glan na friamiiaichean, 

'S a fhion-fbnil as *n do bhuaineadh tu, 
Ho Raooailaeh bras miieanta, 

Crnaidh einnteftch de mhein-chrnagbach thu, 
Ar caraig dbalghean dliileaa thn, 

Cba 'n ann gu'n atrì' theid gluaaad ort, 
Ar oauioa-bheairt 'a ar ogiath dhldein thu, 

'S ar daidheamh direach buan-sheaaach. 

Ba blàtb ann àm .na aiocbthaimh tbu, 

'S bo piiriunoaalaeh ma t-naialean thu, 
Air mhiad 's ge 'n coeg thn chisln rls, 

Cba 'n fbaie thu dith air tuathanacb, 
Oo bhanntraieboan 'a do dhileacbdain, 

Gnr h-« do ni-aa dh' fhnasgladh orr', 
I^nnamaid umaidh dhicheaUaeh, 

Gn 'n eomadh Crioada suas dhninn thn. 



ì^^^-J^Jma r b h r anX*ì"**^ 



IfflAC Mmo-AILSDr. 

A bbliadhna leuma d'ar milieadh, ^»'^'vA .ì ^ 
An coig-deug 'a a mii' eUe, 7*'*'^'^ i 

'S na seachd ceud a roinn imeachd, ^ H^ **-^!'^* ' 
ChaÌU sinn ùr-ros ar finne, f-^-t4^ \ 

'S geur a leue alr ar cinneadh ra'm lieò. 
'S gèur a leus air, &c. 

Mo agèul cruaidh 'a mo chràdh cridbe, 

Ar trìath liaonuUach diitheach* 
Dh-ordaich Dia dhuinn mar tbighearn' 

Gu ià^bhrath nach dean tighinn, 
'S tu 'n Inbblr-Phephri fo' ritbe na'm bòrd, 

'S tu *n Inbbir-phepliri, &c 

Marcach aunndach nam piUein, 
Air each cruidheach nach pilleadh, 

Nach d' ghabh cùram no giorag, 
An Am dùblachaidh 'n teine, 

Mo ageul geur bba do apiorad ro-mbor, 
Mo ageul geur, &c. 

Cnirtear aigeantacb, mileant' 

Mniroeacb, macoaaach, ftor-ghlie, 
Ga 'n robb cleachdadh gach tire, 

Agua faaan gacb rioghacbd 
Teanga bhlaada ri inoae gach sgeòil. 

Teanga bhlaada, &c 

Le<^bann tartaracb, meanmnach, 

'S eian 'a aa fad a chaidh ainm ort, 
Beul a labbradh oeo-chearbacb, 

Bu mhor do mheas aig fir Alba, 
'S tu toirt brosnachadh calma do'n t-shlògh. 

'S tu toirt brosnachadh, &c« 

Fiuran gasda, deas, dealbhach, 

'Sgàtban tlacbdar na b-Armailt, 
'N uair a dh eireadh an fhearg ort, 

B' ann air gbile 's fiamh dearg oirr, 
Clia rùin pUIidh bba meamna *n Ìaoich òig. 

Cha rùin piUidh, &c 

Bha thu teom ann 's gach fearra-ghniomh, 

Bu ttt sgiobair na fàirge, 
Ri là cas 's i tighin gailbheach, 

'N uair a dbeireadb Ì garbh ort, 
'S tu gu'n diobradb an t-anabhar ma liòrd. 

'S tu gun diobradii, &c. 

'N àm siubhal a gharbhlaich. 

Bututaghadh an t sbealgalr, 
As do Ìaimb bu mbòr m'earbaa, 

Alr an fhiadh bn tu 'n cealgair, 
'S tu roinn gaoith' agoa talmbulnn ma shròln. 

'S tu roinn gaoitb, &c 



ll 



70 



SAR-OBAiU NAM BARD GAELACH. 



Oirnae dh* imich am fuathM, 
An ■griob so thalnig o thnath oirnOf 

Tha ar càbaiU air fuasgladb, 
Cbaldh ar n-eirthlre aguabadh, 

A*a sinn mar chuileanan cnaintt ga*n treòir. 
A*8 tinn mar chnlLeanao, &c 

Chaill einn renlla nan dualamh, 

Chaldh ar riaghailt a ghluaaad, 
Ar cairt-iuil air falbh ualnne, 

BhrUt ar stiuir ; mo cheud truaighe, 
Sinn mar iulng ann à* chuan *8 i gu*n fl4*òl. 

Sinn mar luing, &c 

Slnn mar lìnne gnn mhdthalr, 
Mar threud gun bhuachaille gnàthaiclil 

Sinnfobhruid alg ar nàmhaid, 
H-uile fear a* toirt tàir dhuinn, 

*S na coin luirge gach là air ar tòir. 
'S no coin luirg, &c. 

Dhoinn '• neo-ahubhach an geamhradli, 
An ruaig a thug einn gu Galltachd, 

Cha bu bhuannachd ach call dhulnn, 
Nle mar cholainn gun cheann slnn 

O roinn UaonuU a's t-shambradh uainn fàibfa. 
O roinn Uaonull, &c 

A gnnùls a b* àilildh ri flrreadb, 
An t-shùil bu bhlajthe gu'n tloma, 

An leoghann àrd air iibeagh-oil<>an, 
'Nach d* chnir ùigià au gnlomh follleli, 

Ach an rìoghalachd^ahoillelr gu'u ieòiii, 
Ach an rìoghalachd, &c. 

'S oil leam càindh do ch^IIe, 
*S bean na h-aonar a'd' dhèidh i, 

'N deigh a agaradh o ceud-gradh, 
Mhic 'Io>Ailein o*n dheug thu, 

Fhir a leanadh an fhelad mar bu cbòir. 
Fhir a leanadb, &c 

Ach fhir thng Maola as an Euphald, 
'S a agollt a mhuir na clàr rèidh dhHÌbh, 

Thog an triuir aa an èigln 
O bbi daghadh an creuchdan ; 

A Uigh nan righ na leig eucolr da*r còir. 
A Iligh na'n rigli, &c 



MIMMA««««WMWaWlflMlÌ% 



^ MARBHRANN.^ L^ 

^ DO 8HIR lAIlf MAOOLLBAIN TR1ATU DHUBBAIBT. 



loMRAiCH roo bheannachd, 
Gu Bainn-tlgheama lliamair, 

Bean *s am beil barracbd, 
De charantachd nàduir ; 



Cbonaic mise go dligbeàl, 

A suilean ri snithe, 
'S i 'g àireamh mar mU-àdht 

Slor Uio da fàgail : 
Bha dòrainn aoridliey 

Cho mòire ga ruighinn, 
'S mar go 'm Uodh e air tighiiiap 

O dhearbh nikhean a màthar : 
Gu cronachadh sgèuU, 

Bhiodb fada 'na dhèigh aln, 
Tbog Mairiroad na fèiie, 

Sp5r gheur do'n fhear-dhàna. 

Nach ionghaadh ri chUistln, 

Gum bcll mlse o cheann fada, 
Jinn an turcadaich cadail, 

Agus m* acaid ro-cbraiteach ; 
Tlia cneldh atr mo ghiùlan, 

S ml leisg air a dùagadh, 
Air eagal le * bùrach, 

Goo ùralch i'm bàs dhomh, 
' Gidheadh cha ageul rùine, 

Ach sgeola *s mor cùramt 
' Slr lain go'n dùsgadh, 

An dlù chlate chlaraibh ; 
B'e ao an fhraa chlùraidli, 

A' mhill ar n-abbaU*s ar n-obhlan : 
Roitm ar dosgainn « chrùnadh, 

Fhrois am flùr bhhrr a ghàraidh. 

B*e fèin ar crann dosrach 

A ehomhdalcb le oboltas 
> Gur & ooUlfÌchin solta 

'N dh-fhaa tulseach a fhreamha 
'Gu'n dreadhonn gu'n chrionaoh, 

Qun chrltheann go^n chrin-fhiodh« 
Adh geugan ro phriseil, 

Do dh-fhion-fhull na Spiine, 
Bha fioa aig luchd leobliaidh, 

'S alg seanachaidhean geofa, 
Alr ar tesfibd o Ohatktimtf 

As an Euphaid a thàinig, 
Sllochd mhilidhean treuna, 

Fhoalr ceannaa na h-Elreànn« 
Mur hha flr na fèile, 

Agos Eirimoo dàna. 

O'n ghin sibh • Scota, 

Bha hhoaldh air bhor oordal« 
A* dearbluMlh 'a a oòmhdaeh, 

Am pòr as aa d* fhaa sihh, 
Far an gabkiadh sibh oòmhnaidh, 

Bu leibh eeannas na fdid siu» 
Le iomadaldh cdrach, 

Agus moran a bhàrr air, 
Ciad nlghean Mhic-Domhnuill, 

Mar mhairiste pòsda, 
B'e n seanaileir còmhraig, 

'N oiad Thòisieh a*s àrmalnn. 




/W^^^juc/^''niS'- 



lAIN DUBH MAC lAlN 'IC-AILEIN. 



71 



« « 
« « 



0*n thnidlìieh tibh lù^hairt, 

Bhm dh-àllcMÌbd *nar n-ùnÌB* 
Gor h-iomaicaGh dùthaieh; 

Bh'air an eùinncadh le piart dbihh, 
Bha de db-àlrde 'nar giublieaich, 

'S naeh tugadh càeh pùie dbibh, 
'S naeh ba trie le luehd dittnil>a» 

Ar lubMlh ie tàire, 
Ach *e « n rud a thug ■giùrs oirbb, 

Ga*m bu'chinne le crùn libh, 
'S ga'm b'e dllgh bhnr dùthchah, 

Bhldh san iùtl dbeth 'm biodh iadsan, 
Ge d' bha lin ann la tlm siny 

Na mhioe 's na mhor mbitlean, 
Tba e nls gu trnagb lionte, 
tri-fillte pàighte. 



Tha aeann-fhacal eìl ann, 

Tha efao flor 's mar a their iad, 
Ge b*« neach air am lieir e, 

Bi*dh ehneidh dheireannaoh craiteacb, 
Ge d' tha sinne rl acbdainf 

Na dh-fbalbh o cheann fad orinn, 
Bhlodh ar dùU wìàAV beartach, 

Na m biodh againn na dh-fhàg ein, 
Ach th* ar naàor cfao tmaighe, 

'S naeh iaio sinn ar bnannachd, 
•* Chn lèir math an fhaaraiii, 

Gus aa uàlr tin an triigh e/' 
Tba • nioe na ni' eoilleir, 

Da*r nàboidbean comuimi, 
Gun do bbrietcadh mar phronnaig, 

Gara'>droma nan Gàel. 

Fear gaada gun cbrine, 

Bha ainmeil aan rìogbachd, 
Cha bu tric a luchd mi-ruin, 

lii n inneeadb no 'n kireamh, 
Bu ehompanacb rìgh thu, 

Am fcar meamnaoh mor fir-ghlic, 
Clw 'n fbaicte e fo dbiobradh, • 

Aeh am prìeeaiaclid etàta, 
Ann an cogadh loehd etrithe, 

Ciia robh maal' air ri innee, 
Ghleidh e onoir a ■hinnBrldU, 

'S ann a mhiodaicb e n-àrdacbd, 
Cha rabb e, cha b* fhiach leie, 

Bhi falbb fo bfarat ftllte, 
Eadar e bhiodh na mbiu-fbear, 

Agoa finld a iàithean. 

Bha e mor ann a miadaeiid, 
Bha e mor ga bhl rioghail. 



Bba e mor ann an gride, 

Ann am fìrinn '• an càirdeae, 
Bu mbor e ri fbaiinn, 

Bu mhor air gacb acbd e, 
Bu mbor e na pbearsa, 

.Na gbastacbd 's na àÌUeacbd, 
Bha e mdr air son diulaoicb, 

Bba e mor go bhi sùgach, 
Bha e mor an dbeagh gbiùlan, 

Ann an cuirteannan àrda, 
Bha e mor ann a misnich, 

Bfaa e mor ann an gliocas, 
Bha e mor gun chcist Ìdir, 

'S sàr ghibbteannan nàdulr. 



Na m biodb e ri fbuaagladb, 

O n bhàs a tbug buaidh air, 
Gur a h-iomadb laocb eroadail, 

A ghluaiseadb 'na fhabbar, 
An t-aium coithcbeanta mor sin, 

lil'n gairte Clann-Dòmhuuiil, 
O tboiseach an còrdais, 

'S iad bu phòr da eblad mhthair, 
Agus uaislean nan Lcòdach, 

Thaubh fnla agus feola, 
Mur Unain ùr phòsda, 

Lels 'm bu deonach bbi* gràdhach, 
Chunnacaa mar phuthar, 

An grualdhean air dubbadb, 
Mar gun deanadb làn phiuthar, 

Geur chumba ma bratbair. 

Cla ma *n fàgalnn an diochulmbn', 

Dream eile da dhialean ? ' 
Bha na cinn bu mbò prìs dhio, 

Ro dbìieas am pàirt dbut, 
Flr ghasda gun chrìne, 

Bba ainmeil 's an rioghacbil, 
Mar bba'n clnneadb mor prÌMÌl. 

So shiolaicb o Bbàncbo, 
O tboiseacb an dualchais, 

Cba robh smal air an cruadal, 
Ach 'm bcagan beag suaracb, 

So fhuair iad an dràsda, 
'S e n tabhar a lot sinn, 

Naob e gniomh a bba lochdacb, 
Aoh an dearbba mhi-fhorton, 

Bha'n toiseach 's an àbhar. 

Na m b*a!tbne dbomb innse, 

Bba e mor ann san rloghacbd, 
Ann am l'ala gun Ìsle, 

'S ann an lionmhoireachd chalrdean, 
Le seanachas ri firinn, 

O tboiseach an Ilnne, 
'S e fèin *s larla-Shi-Pbort, 

Sliochd direachd da bratbar, 
Agus triath Gblinne-Garaidb, 

Ann an dlù-cheangai faia, 



72 



SAR-OBAIR NAM BARO OAELACH. 



L__ 



£ cbo teann air • cheafigml, 
S nach e igaradh • b'àlil leo, 

'S e leantainn o*n tim ein, 

Gu*n mhlosguinn gu'n mhì-ruJD| 

'S nach gluasear le innleaehd, 
Gu dilinn 's gu bràth e. 

Bu cheart vheannachasy '■ cha tagradh, 

Thaobh falachd ts caidreamh, 
Dhut Caiptkn Chiann.ra'uill, 

Bha mar rlut, ea' ghàbhadh 
Do choia-nàbhaidh taltoeacb, 

'S do chompanach leapa, 
N am marcachd a's aatalr, 

'S 'nuair etadadh am màrsal, 
Bba thu ad t-fhianai« alr ■ileadb» 

A obr^uchdan, cho-mire, 
Rl brae easraich plnne, 

'S a epiorad 'ga fhàgaiU 
Agu^ uaialean a dhùtbcbay 

Ri caoidhearan tùraacb, 
'S an oridh air a cbiùrradb» 

Ma mbùirneinn nan Gaol. 

Tbaobh dligh' ague dualchaìs, 

Bu dalmbell ma d' gbuailibb, 
Mac-NèiU o na cuainUlbb, 

'S a dbaoin' ualde gu'n tàire, 
'Nualr a dbeireadh oirbh trloblald, 

'S ann da lunnsRÌdh a thigeadb, 
Lc iarrtae cbo bige, 

Ri Litir a làiuihe, 
Cbunnalc cach e oho ■oilleir, 

Teacbd le cabhlaichin troma, 
De luchd nan gath loma 

Na choinnidb do dh-Aro«, 
'N uair a tbacbradh e rlu, 

Mar Tbriath *■ mar chcann-uidhey 
Dheanadb fhiuntan iad ■ubbacb, 

'S bu bbuidheach 'u àm fhttgaii. 

Mar choir bbo na fblaitheas, 

Bha ranntatutn mhatb^ 
Mao lonmhuinn an t-Shratha ; 

'S cha ghabhadh e fàth air : 
Ann an aimsir na ruaige, 

'N uair a rulgeadh luchd fuath e, 
Ba ghasda an ceann sluagb e, 

'N uair a gblnalste lels àrmulnn : 
Bba e-san 's an tim sin, 

Gu'n mbasla, gun mhi-chliù, 
Ann am focbar a shinnsridh, 

Le gniombaradh dàna ; 
Nis o ehaochail iad cleachdmlh, 

As an àlte bu cheart daibh, 
Chluinn sibh fein mar a tbacbair, 

Dhaibh ann au cath Mbàra. 

Ach *s e raghalnn a ni mi, 
Bheir mi glòir so gu MOr ' - ^ / 

- - - -^ 



'S nach gllocas no crÌMidaehd, 

Dbomh mbiad '■ tha mi 'g ràlte, 
Gnr h-e Fionnacbd can tìm aibh, 

Ann an àireamb no 'n Innacadh, i 

'N uair a bha sibh gu'n diobradb, 

' N-ar miad is 'n-ar àirde, 
Eadar Sgalpa *■ caol-llc^ 

Ge do b,' fbarsttlnn na criochan, | 

Bha roinn do gach tir dhlu I 

Fo chls dulbb a* pàigbeadh, 
Nic o tbnlt na stuic fhion-fhuil,- 

Ria an abalrt na righrean, 
Tha na gengan bu diU* dhaibh, | 

Alr crionadh 'na'n aobbar. 

* X l*^ 



^àjKS^iW^i 



'S i M) 'n aimsir a dbearbbar 

An targanach dhuinn, 
*S braa meamnach iir Alba 

Fo 'n armaibh alr tbùe ; 
'N uair dh' èireas gacb treon-laoch 

Nan èideadh glan ùr, 
Le rùn feirg' agus gairge 

Gn seirbhls a chrùin. 

Theid mathaibh na GàiatM^d 

^ Gle ■hanntaoh sa chùia, 

'S gur lionmhor each ■eanff>mhcnr 

A dhamhMw le ■unnd, 
Bi'db Sasunnalch calllte • 

Gun Uing dhaibb %% chionn, 
Bl'db na Frangaieh nan campuibh 

Gle theann air an cùL 

'N nalr dh' èlreas Clann-DdmboutU 

Na leoghaltin tha garg. 
Na beo-bheithlr, mhdr-Icathnnn» 

Chonnapunnaich, gharbh, 
Luchd ■heasamb na còrach 

G'an òrdugh lamb-dheai|^, 
Mo dholgh gu'm bu gbòrach 

Dhaibh toiseachadb oirbh. 



Tha Rothalch a's Ròsaicb, 

Gle dheonach teacbd 'nar ocann, 
Barraich an treas eedrsa, 

Tha chomhnaldb meaag Ghall ; 
Clann Donaehaidh cha bbreug co 

Gun elreadh libh '■ gach àm, 
Mar cln is dann Reabbair 

Fir gbleusta, nach èisd gu'n bhl 



■nnU 



'S iad Clann-an-Nab an seòrsa 
A th£id l»oidbeach nan triall, 
'S glao còmbdach nan oomhlaliia 
. Luchd ieonadh nam fiadh ; 



i. 



lAIN DUBH MAC lAIN 'IC AILEIN. 



73 



lad fèÌD a's Cliinii- Phàrlain 

Drcam krdanach, dian, 
'S aiin a b' èbhaist gan àireamh 

Bbi 'm fàbbar ShiolChiiinn. 

Na Leòdaieh am pdr glan 

Cha b' fhòlach *ur siol, 
Dream rioghail gun fhòtus 

Nan gòraaid, 'a nan ■glath, 
Gur neartmhor, ro-eolach 

'Ur D-oig-fhÌr, '■ 'ur Itatb, 
Gur « erudal 'nr dualohas 

A db* fhuaBgail ■ibh riamh. 

Clann lomnhulnn o'n Chrèlthìch 

Fir ghle ghlan gu'n ■mùr, 
Liiehd nan cuilbheirean gleuada 

Nam feuma nach diult : 
Thìg Niallaich th' air sàile 

Air hhàrcaibh nan sùgh, 
I«e 'n cabhlach luath làn-mhor 

O Bhàghan nan tùr« 

CUnn-Illean o'n DreoUainn 

Theld ■unndaoh san ruaigy 
Dream a ehhitadh aincart, 

Gun talng choisinn buaidh ; 
Dream riòghail do-chioeaioht, 

Nach ■triochda do'n i-^lnagh, 
'S iomadh mile deaa, direach, 

Blieir Siintinn dhuibh eua^. 

Gar guineach na Dnimhnlch 

'N am bhriaeadh olieann, 
Bi'dh enuachdan gan ■puachdadh 

Le cruadal 'ur lann, 
Dream naaal ro uaimhrcach, 

Bu dual bhl san Fhraing, 
'S ann o Dhiarmad a «hiolaich 

Pòr lionmhor nach gaiin. 

Tba Stiùbhartaich ùr ghlan 

Nam finraiu gun ghiomh, 
Flr ■hnnndach nan lù-ch1ena 

Nach tionndaidh le fiamh, 
Nach gabh cùram roi mhùiseag 

Chab*fhiù4eobhicrlon, 
Cha ba «hùgradh do dhù-ghall 

Cùis a bhuin dhibh. 

Gur llonmhor lamh theoma 

Aig Eoghann Loeh-iall, 
Fir cholganda, bhbrganda, 

'S oirdhelrce gniomh, 
lad mar tbullbheum alr chorra>gb1eu«, 

'S alr ehon-fhadh ro dhian 
'S i mo dhùilee nam rùngàdh 

Nach diult •ibh dol slos. 



Clann-Mhuirich nach sdradh 

A chonnspairn ud Ìal, 
Dream fhuilteach gun mhòr-chùia 

Ga'n cdir a bhi fial, 
Gur gaiageil fior-sheolta, 

Ar mòr ihionail chiad, 
Ni ■Ibh epòltadh air feòlach 

A stròiceadh fo 'n ian. 

Tha Granndaioh mar b' àbhaiat 

Mu bhràidh ui^ge Spè, 
Fir Uldlr ro-dhàloheU 

Theid dàn anns an itreup, 
Nach iarr cairdeas no i&bhar 

Air nàmhaid fo'n ghrein ; 
'S I n-ur làmhach a dh' fhdgas 

Fuil bhlàth air an fhenr. 

Tha Frisealaich ainmeil 

Aig ■eanachaibh nan crioch, 
Fir gharbha ro chalma, 

'Ur fearg cha bu ■hi ; 
Tha Catanaich foirmeil 

Si 'n armacbd am miann, 
'An eath galrbheach le 'r n-armalbh 

A dhearbh ■ibh *ùr gniomh. 

ClaBn-ChoInnich o thuath dhuinn 
Luchd bhuannachd gach ci^ ; 

Gur fuaagailteach, luaih-lambach 
'^tilr n-uaislean ean ■tri ; 

Gur lionmhor 'ur tuadh-cheathaim 
Le 'm buailtibh'de ni ; 

Thig duagh dùmhail gu'n chunnta 
A dùthaich Mhic-Aoidh. 

Ni^ o chuimhnich mi m* lomrall, 

'S fàth iunntraichinn iad, 
Fir ehunnabhalach chumaite, 

Ni cuim^e le 'n laimh, 
Nach dean iomluae mu aona-chui^ 

Chionn iunniai^ gu bràth, 
Gur muimeach rl 'n iomradh 

Clann.Fhiannlaidh Bhrii'-bhirr. 

Thig Gòrdanaich^ 'i Greumalch, 

Grad gletud ae gach tir ; 
An cogadh righ Tearlach 

Gum b' fheumail dha eibh ; 
Griogaraich nan geur-lann 

Dream speiseil nam pioc, 
Air leam gum bl 'n eueoir 

'Nuair db' £lghte ■ibh ■ioi. 

SioHdàich nan geiuvlann 
Theid treun air chùl arm, 

An Albainn *■ an Eirinn 
B' e 'nr beua a bhi gàrg. 




-fU. 



An àm dol a bhualadh 

B* e 'n eruAdal 'ar calg, 
Bn ghnineach ur beuman 

'N uair dh* èireadb 'ur fearg. 

Nam biodh gach cnraidh trean-mhor 

Le chèile aan àm, 
lad air aon inntinn dhlrich 

Gun fbiaradh, gun chàm, 
lad cho clnnteach rl aon fhear, 

'S iad titheaeh alr geall, 
Dh* alndeoin mùlieag nan dù-Gball, 

Thig cùls thar an eeann. 



mi 



CROSDHAN ACH D 

FHIR W AN DRUIMl|BArbk ' 

Tha bith ùr an tir na Dreollalnn,^ 

'S coir dhuinn aitbris, 
Tha moran deth tigh*n am biochlonnt* 

Ri guàs Shaauinn, 
Ni *m beil duin* uaeal, no ioeal, 

No fear fearainn, 
Leis nach àill, gu moran buinig, 

Celrd a bharrachd. 
Tha ceird ùr aig fear nan Druimn 

Hi* air leinn tha cronail ; 
B*àill leÌB fein a dhol an aite 

Mhaitteir Sgoile, 
An t^ide ein fein a rinn fhoghium, 

Le gioir Laideann, 
Ghlacadh leis, gun chead a chairdean, 

A eheaird a bh'aige. 

XoòAaìrf— *S e an t4U>bbar a tbug do dhaolne 
aire thoirt do thannt an igoileir ao, 'nuair a mh- 
iannalch aecheaird do bbi aigoide foghluim, nach 
lalmhsicheadb e i, mar laimhticheadb an t-oide 
foghluim fèin i. Oir *nuair a gliabhadh an t-oide 
fogbluim air a dbaltachan, *e ann a ghabbadb e 
air na leanabanan, ach 'a ann a ghabhadh an 
if oileir eanntacb ao air na daoine àreaidh mar au 
eendna. *Nuair gbabhadh an t-oidei fogbluim 
air a dh&ltachan, *■ ann a ghabhadb e air na 
ciontalch, ach 's ann a ghabhadh an igoilelrsannt- 
ach air na neo-cbiontaich. *S ann uaith ain a 
dubhradh— ** Saollidh am fear a bhios na thàmh, 
gur e fèìn a*a fearr lamh air an atiùir,** aoh cha 
mbò gur h-e. 

Cha*n ionnsaieh • clann, oe leanabaln, 

Mar bu chdlr dha, 
Gtts am bi iad na*n daoln' àrsaldh 

Fo 'n làn fheòeaig, 



Cha tugadh an Cillmocbeallaig 

Breath bu chiaolne,* 
No ni rinn an ceann a b* aird', 

A* màs *ga dhiohidfa. 
Gabhaii do chrios an aois àrsaidh, 

Air màs sean-duin*, 
'S fada ma'n ionnsalch an gniomh ain 

Ciall do theangaidh, 
Ge be labliras rìa an fhear ud, 

Còlr, no ea-coir, 
Gabbar air a ghlori* de stràcaibh, 

Le crioe fèilidb. 

j^oMatW^Agua h*fhior do'n dulne aln, clia 
d*fhttalreadh riamh rud a dh*Ìoiinsachadh teaiiga 
droch mhulnte, bu mheasa na gabhail air na 
màaan ann an aobhar ua teanga, agua an icanga 
thulgsinn gar h-ann na h-aobbar fèin a fhuaìr am 
màs am mor-ghleusadh sin. Mar deaiiadh sin a 
clali nl btt mheasa, chadeanadh e Idir ni b*fhearr 
i. Ualth sin a dubbradii — ** Am fear nach ionn- 
saich laimh ri ghlùn, cha'n ionnsaich laimh ri 
uilean." 

A chuldeachd da'm ba chòir bhi diamhair, 

'S a ghnà 'm fahMh, 
* Cha d'fhagadh da*n dion bho chuBnart, 

Sion de dh* earradb, 
Bha iad aon nalr an lathair flanala, 

An taigh grènsaicb* 
Dubhalrt nighean Shomhalrlef' 

Le rabhart, sa gnia siomballt, 
'S còlr gu*m beaiiiiaich slun gu saibhear, 

Culd gach Criosduidh. 
B*fhearr leam ge nach eil mi maoineach, 

No Inach gearraln, 
Gu'm biodh eoltas do thrtulr 

Gu tum aig Ca]um.| 

Lahhairt^*S e aobhar thug do*n mhnao. 
bheosaich, cheart, chòir, so a radh, a rikn dngh 
chneasta, cbum gu*m blodh aig a fcar fèin ■ 
lelthld, sa bhlodh aig a nàbaidhean ; 's naeh soU 
ghointe, no lombais, a bh* alc air cnid a coimb- 
earsnaicb. Mar bh'aig GiUebride Mac-an- 
t-Saoir ann an Ruthaig, an Tirithe^ a mhoit 
an oeithlr-liohaid ocarc le aon bheum-eula, *■ ■ 
bhris long rohòr nan cuig crannag, a dhaindeoia 
a cablaicheaii sa b-acraiohean. Uaith a sin ■ 
dubbradb—** Sann de'n cheaird a chungaidh.* 

Tha bith ùr an tìr na DreoUainn, 

A thog am Baron, 
Air gach aon fhear a labbras buna«chalnnt, 

Rusgadh feamain, 
Ma sgaoileas air feadh gach tlre, 

Am bith thog Tearlacb, 



• See note, psfe 38. f Tbe •bMinaker*t wife, 

t The •boeraslicr wbo bsd ao cfaUdtco. 



AN T.AOSUANA M AC-MHATHAIN. 



73 



*S 4Muin u iMch fettdiidh rl b-uine» 

K.reui bhi pàigbtc 
lila rigCM an gearau to Seumat, 

Brcitheunh sàr-mbatb, 
Cha tùg e dochair mu dbeibhinii, 

Ach glag mòr gaire. 

LaikaiH — A^i bha aobhar na dha nìg an t- 
Sìorramh cholr air fàir a dbeonadb, tbaobh 
ftt*n d*rug timcbloll-gbearradb airsaii, leooimh- 
caranachd ban-Spaintich du tbachHÌr rie. 'S 
ann njùth ain a dubbradb, '< An dulne ni teine 
math dcanadh e-foin a gharadb ria. 



JStfe^TÌÈe Ulrd of Dnilmln k^pC an old ichool. 
ia hia bouae, in the double capacltj of tutor to bis 
^Udrcn «mI gocr of erranda. l'he domìuie wu one day 
arot to a iboemaleer who inred on the laird't grounda, with 
a meinte ontrring a pgdr of new »hoea for hia roaiter. 
Tbe fouter decliiicd ihe hrtooor intenderi him, aUeging aj 
a reaaoQ tbat it was a standtng rule with him, " nerer to 
nake a polr of ■boet for any eustoroer tlU the last whicb 
be baii got werc paid fbr." .But tbere tras anotber, if 
ooi, ratber a piece of tbe same, teason of the shoeuiaker's 
anwilttnfDees to make tbe slioe»— the lalrd wai a dreack 
pafn- ; aoc; ÌD ftct, wbo wouM run on aa aooount to any 
ouicetvatole lcDgtb witbeut erer tbiakÌQg ic time to lettle 
o. Well, tbe wieldcr of the ferula retumcd, and reported 
to bis master tbe ipmiima reròa of the son of St Critpln. 
Tbc laird was so exaspented at tbe tnsoleoce of bis le- 



tainer, that he Immediately deterrolned to be rcTpnged on 
the souter ; and, lcst be sbould baTe the hardlhood to 
deny his own woids, he took tbescboolmatter along with 
him. Now, tbe souter was a regular Uclupittle ; a meant 
crtnging, fawning, malictous, yet oowardly wi «tch ; for, 
wben the lalrd said to blm, ** l)id you say to thls gentle- 
man,** pointlng to tlie dominie, ** tbat you wouid mak^ 
Do more sbocs for me tiU I had paid for tbe last 1 
got ?■* ** Oh no, no. Sir/' said tbe shocmaker, wiib aa air 
of surprise, ** most wiUingly would i oi'nrert aU tbe 
lcather In my posseuioo into shocs for your ÌKiiiour. 1 
have liut too mudi time to work Ibr ttacee wlio are not lo 
aUe to pay me, and am thereforea/aNifv al ifour kcrvice.** 
Ibe pour domlnie was thunder-itruck at tbe batefaced 
impudenoe of tbe ** fauie ioon i** but, ere be had time Co 
utter a word in explanation, the iaird had not ooly iaid 
the ftattering unction to hii own loul, but leizing tbe 
preceptor by the throat, ptaced hla head betwcen hii 
own knees in a twinkUng, and chitcfaing Crispin*s foou 
•trop in the one hand, and Ufting the domiiiie's phila. 
beg witb the otber, he tberewithal plicd him on the 
bare buttocks. so hucly and hearily, that be had weU 
nigb extiCDdod tbe ** wrath" which be had so careftilly 
been **niiniiv*' for tbe raseaUy louter. Uow many 
stripes tbe wigbt reoeived defioncnt hath not said, but 
true it ii, tbe number far excecdcd th«t prescribed by 
tbe law of Moees. Indeed It b doubtftil whetber ** the 
nian of letters'* might not bave loit hia **pr«rcious spunk,** 
if the ihoemaker*i better-half bad not flown to hii retcue. 
Oentle dame I well have I dcsignated thee thy chuiIiUi 
husband*s **ArMrr.hatf l'* for thougb the poor icboolmaster 
was Itoth dlsgraced and paincd tbrough his default, his 
eyes weie bUnd aod hia beart bard as the ** netber mUl. 
stone.** Aod. thougb it may be that no grey stoite points 
out tbe pLiceof thy sepulturc, yet bas the bard embalmed 
tby naaui in hÌM mmg. 



AN T-AOSDANA MAC-MHATHAIN. 



This poet fioiirifljbed in the seTenteenth centaiy. He lived in Lochalshe* Ross-shire» 
where he bad firee lands from the Earl of Seaforth, and waa called hìs bard. He was a 
poet of great merit, and composed as many poems ai would occupj a large volume ; 
but as they were not committed to wrìtingy they suffered the same fate with the 
prodoetiona of Nial Mao-Mburrìoh» and were loet by being trusted to memory alone. 
The two pieces given here b all that can now be found of his works. " Cabar Feigh** 
wà^ot composed by him, as stated by some collectors of poetry. The fìrst song given 
bere was oomposed on the Earl df Seaforth, on his embarking at Dorny, of Kintail, for 
Storooway. It has been imitated in English by Sir Walter Scott. 



ORAN DO*N lAULA THUATHACH 

TRUTH CHI.A2(N-CllOIianCIL 



Dmcb afaihita*n larla tbnatbaloh, 

A thriall an de thar ehnaintsan bhuaiu, 

Le Cfloba hddir InaaganBcb, 

Naeh pllleadh càa na fuathas Ìad, 

Mttlr fMreaeh air gach gnaUaiuu db*i ; 

Air ebr do lùlnge Inaithe, 

Gabh BÌ eead dhlot ia fboalr mi 'n t-òr. 



Gu*n enmadh Dia hho bhaof hai thu, 
Bbo cbarraid euain 'a bho chaoiaean, 
Bbo eharraif fhuair fun ehaomhalaehd* 
Seachd beannaebd tuath ia daonacbd dhut, 
Buaidh làrach ri do shaof ball ort, 
Fhir ghaoil ga t-fhalciiiu beò. 



■^ '^aJLr— lu^ r .i * ^ * . 






I 

j 




^^^ t 



76 



SAR-OBAIU NAM BAR1> OAELACU. 



I 



Gur gMìh a deM a dh-«ighinfi dhut, 
Gu'n cbruat gu*n tais a abeidMdh rith*, 
Fear bearta beachdail, geur-cbulaeBch, 
Gu ■unndach, brae, neo-eieleanacb, 
Bhi fuaegladh pailteas endaioh dh'i, 
Ga bhreideadh air gach bdrd. 

Gu*n innslnn gnlomh do etlùireadair, 
Fear cuimhneach, ciallach, curamacb. 
'Dh* aithnicheadh fiamh a chùlanakh, 
A chulreadh irian ri cùrealreacbd, 
Mu 'm bristeadh trian a chuirneaii oirr', 
A mhuehadh e fo sròin. 



T-fhear eolais laldlr, fradharcaoh, 
Deas labfarach, gaireach, gleoghairach, 
Min chinnteach, seoUa, faighidneach, 
Crann geadha "na *d Uimh adhairuich, 
MAo Samhail rSsg mbio-fraoire, 
Sud mar thaghainn dhut na seoid. 

Ma chaidh thu null thar chuainteanan, 
Air darach naomh a gbluaiseadh tu, 
Fir bhuiUe saoir a *dh fhuaigheas i, 
Bidh barrantas dhaoin* uaisle leat, 
Bidh beannach bbochd, a*s tuatha dhut» 
Cha 'n eagal baoghai fuadaich dhnibh, 
Bidh Dia ma *u cnairt da d* sheol« 

Mu sheol thu barc air fairge bhualnn', 
Thu f6in 's do ohoimèhl Caiamanach, 
Fbuaireiiù'n cùirt na 'n Albannach, 
Gur h-iomadh tùrn a dhcarbhadh ieat, 
Be sùd an leoghunn ainmeil, 
Bu mhor seanaelkas air gach bòrd. 

Gnr tagha calla dh-lnnsinn dhut, 
'N deidh na mara Si-phortaioh, 
Thu dhol gu fàilain, firineach, 
Do Steornabhaidh bho linnteantan, 
Bithidh ro-fhial gbeala teintesnnan, 
Aig fir *s aig mnal 's toil-inntinn orra, 
lii ilnn thu theachd gn *n cors. 

Gur h-lomadh srnthan firinneach, 
Tha 'n linntichean an t-S)-phortaicb, 
Tha triath na h-Earradfa dileas dhut, 
Le 'n connspainn fbearaii inni^ineacb, 
A Lochlainn thig na mìltean, 
Air chuan-sgìth gn teach Mhic-Leold. 

'Nnair eruinnelcheas na Sàileich ieat, 
'S do chlnneadh neartmhor tàbhacbdach, 
Bldh mirs, 's clùich,ÌBgair(*ach4aich, 



Sa'n lonnad ann an tàrladh sibh, 
Cha 'n loghnadh thu bhi ardanach, 
Saliuthad flon-fhuil àluinn, 
A tha cairdeach ga do phòr. 

Bldh Tòrmod òg na shiubhal leat, 
Siol-Leòld nan rò-seoi uidheamach, 
Fhir Btdita, chomhnart, shuldhlohte, 
Bidh òi gu leolr nam suidhe dhaibhi 
Bldh fion is beolr le sùbhaclias, 
Air piosaibh bùidbe òir. 



MWMMMMMIMMMIMaW 



M ARBHRANN 

DÒ W ALASDAIA DUBH GRLINIfft^ABAIDIL 

FnuAta ml sgeula moeh dl-eladain, 
Alr Ìaimh fbeuma bha gu creuchdach» 
*S leòir a gheurad ann sa 'n ieumsa, 
A nail o*n treud bha btuighar. 

O Dhùn-Garannaoh ùrallail, 
Na'n tùrp meara, 's nan stend seanga, 
Nan gieus glana, 's oeutach sealladh, 
Beuchdall, alialdh, uaimhreach. 

Gur dubbaeh, deòraeh, tha Clann Dòmhnttlll, 
Mu ehreach Chnòldeirt neart nan ròiseol, 
Galsgich ehròdha, nach tais 'n àm còmhraig, 
Mo chreach mhòr 's mo chruadaL 

Gur goirt an sgaradh tha'n Gleann-garadh, 
0*n dh' fhalbh lcannan nan arm glana, f^ 

Da 'm b* alnm Alasdair, oeann nam beannachd, i 
Olac nan geal iann emagbach. 

Bu chàil curaidh do dh* Aib* nUe, 
O dh* fhalbh cuileln, nan arm gnineadi, 
Bn gharg tnras, 'n ssalg nan eunnart, 
'Nàm dha bhuUle bbuaiàdh. 

'S an rìoghaohd so fèin bu fblathaii t-fhènm, 
'S bu sgathaii bèum do chlaidheimh gèir, 
Do shamhailt fein cba'n fhae o*n dh* èng thu, | 
Ghalsgelch èuehdalch, bbughaleh. 

Ge b*e dhnisgeadh t-ain-iochd, | 

Bu diùth dha esrraid, *n tùs tarmlmi - | 

Rùsgadh lannan, Burd air ghearradb, | 
Bmehdan fai alr ghnaUlean. 

'S tu 'n DònnUach dian, ooonspnnn nan triath, 
Morghalaeh fial, ro lòdralch nan cliara 
LeÌB an òllte fSon, agns òr ga dbiol, 
Ann an altribh nan crloch slnaghail. 



=1 



xx^ ^- 



^^'^-i&.^^ 



I 





AN T-AOSPANA MAC-'ILLEAN. 



7T 



A slilioefad rìgh FioDDHhaiU, 

Naa eòrn geal»^hUie *■ nan erdl balla-Mircec, 

'U pòr neeh eeerbeeh, dol fo *n ermaibh, 



Aeh bttiJdh •*■ dàiute an fbir a dh-fhàf tbu, 
Doineil, bràithreil, dnneil, eàird«il, 
GboI bho nàmheid, pràdh bho cbàlrdoan, 



*N àm nan garbh-ebath maidhneaoh. A ■hlieehd nan#rmunn oasai.. fi . AÌLiw«« 



H K^uO, s^eJ^ . y*^if/ >if *; «v A^^^ ^ 



AN T-AOSDANA MAC-'ILLEAN. 

Hectoe Maclb4N, commonly called £ocAaiiii Bacaeh an t-Ao$dàna^ liyed in the 
seTenteentb century, and was poet to Sir Lacblan M'Lean, of Duart, from whom be bad 
a small annaitj. Afler mucb inquiry, we bave not been able to procure any particulars 
of bis life wortb pttblication, or aeen any more of bia producUona tban are publisbed in 
tbia work. Tbe following elegy attracted tbe particular attention of tbe late Sir Walter 
Seott* and be bas publisbed an imitation, or free translation, wbicb is evcry waj worthy 
of that great bard. . 



MARBURANN DO SHIR LACHUINN MAC-GHILLEAIN 

TRIATH DHUBH-AIBO. 



THaiAU ar Iranadh gn Pbàra, 

Co b'oDrainn da sbeancbas? 
Mae-Mhnlrich,* Meo-Fbeargnis, 

Craobh a tlininicb rè aimair, 
Fhriajnhaicfa bnnannan Alba, 

Chnldieh fflar dbin' cath-Galriaoh, 
Fhnalr alnn nllaidh icar t-ainme tbcaehd bed> 
Fhnair slnn, &e. 

Cha èhnobh cbnire cha phlannta, 
Cha ehnòdh bbo*n nraidh o*n d* fbàs thu, 

Cha bhlà chuirte ma bhealìtainn, 
Aeh f&s duiHich ■*■ meanglain, 

A miar mnllalcb ao dh* fhàg sinn, 
Culr a ChrìoMl tuilleadh an aite ua dh* fhalbh. 
Coir a Cbrìoed, &e. 

'8 mor pnthar an riith-^e, 

'S trom an dobhadh-sa dh'fhiU olrnn, 
Gor ro enmhann lelnn t-àrdaeh, 

'N eiete Inthaidh na'n dàran, 
*S lad !■ enlmhne leinne càradb nam bòrdk 
'S fad le cuimhne, fcc. 

* Clflrk.BcgÌftcr of IcolumkUl. 



Cbaidh do chlste *n taigb geamhraidh, 
Cha do bhrist tbu chno shamhna, 

Misneaeh fear Innee-Gail thu, 
'S mor \% miste do ranntaidh, 

Nach do cblisg thu roi' nalmhdean, 
Fbir bn mbeaaail an campa Mbontroise. 
Fhir bu mbeaaail, &c. 

Fhlr bu rioghaile cleacbdadh, 

'S tu bn bhìoganta faicinn, 
A dol elo^ am blàr macbracb, 

Bbiodh na miltin ma d' bhraUicb, 
Chnid bu phri^eile *n eachdraidb, 

Luchd do mhì-ruln na'n calst ort, 
'S ann a dh* innete leo t-fhann, 

'Noair bn agi leo cuir Bgapaidb na*m feòil. 
'Nnair bu ■gitb, &c 

Cba bhlodh boannacbd do d* nàmhaid, 
Dol a dh* fhuaflgladh bbuat làmhuinni 

Bha tbu buadhach '■ gacb àite, 
Cha b*e fuath mhic a mhàile, 

Fear do ■hnuadh theachd na fbàrdaich, 
Cha dath naine bu bblà dhut, 

'Nnair a bhuaileadb an t-àrdan ad phòn 
I 'Nnair a bhuaileadh, &c. 



78 



SAR-OBAIR NAM BARD GAELACH. 



Gtt'in b' aiihrianch t^flMom dhaibh, 

'N àm nan eraumui a bbtttmailhy 
Chttm naa d«annal a ■heidaadfa, 

Bhiodh lann tbana ehroaidh, ghf ur ortt 
'S ttt fad là air an t-sheirm lin, 

Cha tigeadh lag-bbuile meirbh bho do dbòrn. 
Cha tigeadh, fcc. 

*S àile chttnaic mi aimsir, 

'8 tu ri ■iubbal na seiilga, 
Cha bu cbtting ort a' gharbblach, 

Pìo de'n iobbar cha d' fbàa i, 
Chttireadh umbal na spàirn ort, 

Cha bhiodh fuiihil a tàrruinne, 
'Nam biodh lutha na crannaghail, 

Chulreadh eiubhal fo carr-ite 'n còin. 
Chuireadh ■iubbal, fto. 

Glae ebdmhnart an càradh, 

*M bian ròineaeh an t-eheana bbniie, 
CÌnn ■tòraoh o'n cheardaiqh, 

Cha bhlodh òirleacb gtt'n bbàthadh, 
Eadar ■meòirn agus gàine, 

Le peart còrcaich a Flànraa, 
Cba bhiodh feolaeh an tearmad, 

Air an eeoladb ta*n crann ain ad dbeòÌQ. 
Air an eeoUdb, &e. 

Cha b'e ein mo luan-Cii^ge, 

'Nttair a bboail a ghath bàis tbu, 
'S truagb a dh' fhàg thu do ehairdean, 

Mar ghàir ■heillein air làraich, 
'N deigh a mealunnan fhàgail, 

No uain earrakh gu'n mhàthair, 
'S fada cMuinnear an gàraich mtt'ii chiò. 
'S fada ehlttinnear, he, 

Gtt'm ba mbath do dblol freaBdatl', 

*N taigh mor am bial feaagair, 
Uisge beatha nam leadaR, 

Ann am pioean ga leigeH, 
Sin a'e clàrMch ga sprelgeadh rl aeòl. 
Sin a'e clàrHich, IM. 

Bhttineadb dhinne na ùr-roe, 

Fear ar taighe *■ ar crùn air, 
Ghabh an rathad air tbùs uAiim, 

Liuthad latha rl chùnwtaa, 
Bb'aig maithibh do dbùthcha, 

Miad an aighear '■ a mùirue, 
Bha mi fathaich do chùirte, 

Seai mn'm b' aithne 4ho 'n tnriar a db'fhalbh, 
Seal mtt'm b' althiie, kc 



B'eòl dhomh innee na bh'a<«, 

Gn'm ba'nn do mhiannan Sbir I lachnlnnr 
Bhiodh 'g^l fìotia 'n taigh fareainn, 

Le mnaidh rimheaeh neò ae caoin, 
Glòir bhinn agu« macnaia, 

Ann 'hui am ain 'm bu ghnà leibh bbi pòlt. 
Ann '■an am ■in, &c 



'S am na fàire bhiodh glandh, 
Bhiodh chlàraach ga creachadh, 

Cha bhiodh ceòl innte an taegaidh, 
Ach na meòir ga thoirt aiste, 

Gu'n leòn làimlie gu'n lalge, 
GiM 'm btt mhiaiiach leibh cadal ga fdilL 
Giu 'm btt mbianacb, &e. 

Bhiodh na eearraieh ri bralaa, 
lomairt tbàileaeg ma'u ■eaeh orr', 

Fir fòime ri tarur, 
Toirm a'e mkthadh alr eh^rtean, 

Dolair ■pàinteaeh a'e taaUln, 
Bbi' ga'n dìoladh gu'n laMin na*n Idrg. 
Bhl ga'n dioladh, &e. 

Thttg càch teist air do bhettsan, 
Bhà gradh a*s eagal mhie Dbi ort, 

Bba fùth Beirce ga d' cbòiil ort, 
Bha aòigh deieeach a*e deilbb ort, 

Cha robh eeiet orl mar tbrean fhcar, 
Bhiodh na ■griobhuir ga'n kubbadh, 

Anu ad thalla ma'n eireadh do bhòrd. 
Ann ad thaUa, fte* 

Ge btt lionmhar ort fraeachd, 
Chum thtt direaeh do d' mbaeaUi, 

Do bbreld rimbeach gu'n eraehdailb, 
Cha do dhiobair ecann elait tha, 

O'n '■ e Crioed a b' fbear beairi dbnt, 
'Sln an Ti a ieig leat an taod-eg*M. 
'Sin an Ti a leig, &e. 

A mhie mo ghlacae tba'n ■tiùir 90, 

Cha btt Ìhlathaa gun dùcba% 
Dfattt bbi' gratbuinn alr h-ùmatgh, 

Colr da cahheamh an triuir oirr', 
Cuir an t-Atbair ann tika oirr', 

Biodh a Mac na fhear ioll oirr', 
An Spionid Naomha ga glùlan gn 
An Naomha, &c 



tfl«MM«<^MrMM 



J 



AN T-AOSDANA MAC-'ILLEAN. 



79 



ORAN 

DOLACRUNN MOB MAC GlLtEOIN 
TBIATH DHUBttiAJBD. 

A LACBuivx òig gu*n innsino ort, 

Sgeal Is binn ri àireamli, 
fih o rinn • eraobh-agMÌleMÌIi, 

*S oa bheil an taobh so dh'fbairge, 
Tha thtt Un do dh* fhìnealtachd, 

Cho oeart ea dhinnseadh aeanchaa, 
Gar moe lain Ghairbh da rircamh thut 

An àm dol lios an garbh-chath* 

A Laekwttnn iiffgu*m ftde mì thOf 

Mar trmgnuih bdrd na bà$ nUf 
On*m faie nùfo cheann hUadhn* thu, 

Mar ffiae amjlahhrat àrd mt\ 
A ghnide MhoUot '» am heui o*n toehdraeh gàirt^ 

Dù dhend gn*n ttòir o*m binm thig glòir, 
O'nfaighimn pòg a*»fàilU. 

'Se Ceannard Cbhin-'Illeain, 

Dh'f^ flathasach la cruadal, 
Sgaoil e feadh gach tighearnab, 

Gtt*a ghleldh tha dligheil t-uaisle. 
Ach *• lomadh neach bu ebùgradh leia, 

Crubadh ann an truailleachd, 
Ach rinn thu beairt bu diùtaiche, 

Air an dùchas mar ba dual dhut. 

A Laehninn òig gu *mfade mì thu, j'c. 

*S e na ehnir mi dh'eòlas ort» 

Dh' fbàg an ceò ma m* shùilean, 
Aig a mhiad ea fbuair mi dheth^ 

Ga'n leig mi ruaig an tùs ort, 
Dh* aithnlchinn air an fhaicho tha, 

A lùb nan eaa-obiabh ùr-ghlan, 
Ga*m b' urmnn-chath air gaisgeich thu, 

Na*n tigeadh creaeh a d' dhùthaich. 

A Lachuinn aig gu *mfaiei nd M«« ^e. 

B* e sid an gaaan leis ba taitneach, 

Pìcwn dait* a lùbadh, 
*N t-iabhar nuadh ga lagh ga chluais, 

*M beatha bhuat ba shiìkbhlach, 
0>ir a*i ròsaid dlù fo t-òrdaig, 

Ite an eòin ga h-ùr-ghlan, 
Mo chul an fhèidh ma*n gcarr e leam, 

Bhldh fbali na ieine brùite. 

A Laehuimn oig gu 'mfaie nU thUf jc. 

I 

I Sid na h-airm a ghlaeainn dut, 

I A dhol air sraid an fhùdair x 

Cnilbhalr a ghleia shniamhanaich, 

A bhcoi o'n clnnteach cuimse, 



Spàntach làdair, folangach, 
'N laimh a churaidh chltùtoich, 

'S a 'n sgiath bu trio an taisbeanadh, 
Air ghadrdean deas nan lù-chleas'. 

A Laehuinn oig gu *mfaie mi thu, jv. 

Mo ghaoil a 'm fear caiteanach, 

A ieubh a chairt 's rinn gual d*i, 
Leis an eireadh na brataichean, 

A 's teaeh o ghlaic nam fuar-bheaim, 
'N àm dùsgadh as an cadal daibh, 

Ga'n d' bhaaii thu i»ais ma'n chluais orr*, 
'S tbiig thu steach an teachdaireachd, 

'S an oeart alr bhachd an guaile. 

A Lachuinn oig gu 'mfaic mt thv, ^c. 

'S iomadh brataeh shualcheanta, 

'N robh smuais a*s crnas a's càirdeas, 
Eadar rutha Chuirteirnis, 

Gu Dubh-airt thun a Oarbh-Iead, 
Dh' elreadh fir AIrd.ghobbar leat, 

Fir fhogbainteaeh neo-sgàthach, 
Dhearbhainn fhin gu'n geileadh dhut, 

Fir ghleusta bho Bhra'-chàmalg. 

A Laehuinn oig gu ^mfaie mt thu, ^e, 

Ghluaiseadh leat s na h-eileanan, 

Dream nach ceii an gràdh ort, 
Thigeadh ort a mor-Ìnnis, 

A bhrataeh leògbannt' làidir, 
ChÌte sid gu follaiaeach, 

Fir fhoinnidh ann an Aros, 
Na fir ùra nach dlùltadh, 

Sgiùrs thoirt air an nàmhaid. 

A Laehuinn oig gu *mfalc mi thu, j^c 

Dh' elreadh seòid o*n Mhuidhe leat, 

Nach coireadh brnthach spàirn orr', 
Nan ceanna-bheaUrtean glana, 

Nan lannan geal 's nan targald, 
Nan cullbheirean caol aculnncach, 

Aig gaiagich nan gniomh gailbheach, 
A dheanadh lanth a chaisleacha, 

'N uair dh* eireadh srad bho theanachair. 
A Laehuinn oig gu *mfme nU thu, ^c. 

Bratadi alg Clann-Dòmhnnill, 

'N a'm biodh ad ehòir gu*m b* fheairrdr, 
Dh* fhàa gu scasmhach, cruadalach, 

*N uair ghluaiaeadh iad na'n armadh, 
Ann an gliocas firinneach, 

Cho math sa sgrìobh an seanachaa, 
S2d an dream bha inn^ineach, 

Rl 'n innaeadh nach robh leanabail. 

A Laehuinn oig gu *mfaie mi thu, jj^e* 



M BARD GAEhAC 



4 






./.^.cu.^ LACHUNN MAC THEARLAICH- 



Lachl4N M'RiNNONy alias Lachunn Mac Thearlaich Oig, flourubed aboat the middle of 
the seyenteenth centurj. He was a natiye of Strath, Isle of Skje* and a lineal descendant 
of the Cearm'taighe of the M'Kinnons of that place. His parents were in comfortable 
drcumstances, and although we have no data to aflcertain the extent of his scholastìc 
acquirements, it is obvious from a cursory glance at his productions that he was not un- 
lettered,~while the purity and critical correctness of his Gaelic, furnishes ample proof 
that he studied and understood the structure of that language. He was an excellent 
musician, and was in the habit, when a young man, of carrying his violin about with him 
from plaoe to place — more for recreation and amusementy than for any sordid consideni- 
tions of pecuniary remuneration. The habits and predilections of his countrymen, their 
ezcessive fondness of poetry, music and dancing, always secured for such gifted indivi- 
duals as M'Rinnouy the warmest grasp of hospitality's right hand wherever he went. He 
seems, howevery to have discontinued the practice — ^in consequence of a low, unmanly 
attack upon his character and motives by a wandering bard of the name of N^'Lennan. 
Talents and genius are verj seldom bestowed upon any individual without a copioas 
mizture of impulses, that too often seek their gratification in improper indulgences. Bums 
and Byron were constituted afler this manner. Lachlan M'Rinnon bappened at one time 
to be perambulating the Main land, in the district of Lochalsh, where he put up for tbe 
night in the house of a respectable farmer. Àfter supper, one of the daughters went out 
to prepare a bed for the cherished stranger in an out-house or barn. Sbe was acoom- 
panìed by a little favourite pug called Coirealp and the poet soon followed. Fairly 
ensconced with the fair and artless maid, and prìvacy favourìng his designs» Lachlan 
yielded to the impulses of his heart, and the result was an illegitimate daughter, who 
seems to have inherited the broad humour and poetic genius of her father. Many of ber 
, repartees and wittidsms have descended to us by oral recitation, .but space remonstrates 
against our noticing but one, which may serve as a specimen of the whole. Some time 
aftor her father married, her stepmother was going from home, and meeting her about the 
door accosted her thus : — " You*re my Jiref-Jbot, and pity you if you are not lucky to 
meet with I** ** Ask my father/* rejoined the young woman, '* and he will tell you that I 
am the most unpropitious omen that could come in your way.'* " Dear me I how that r** 
eagerly inquired the stepmother. "Becausef" continued the other, " I was the first per- 
son he himself met, while on his way to marry you» and God knows it was the most uo- 
lucky journey he ever made!" But we are digressing, and had almost forgot to say^ that 
during M'Rinnon's struggle to deflowcr the farmer's daughtery little Coireal sounded so 
loud an alarm, that he seized it by the hind legs, and dashed out its brains against the 
wall I This has been made the subject of a very merry song, in which our author comei 
in for a pretty round flagellation. J^^tj^^^^^^J^^ vU KÀj2>C'/we*tA*^ | 

Lachlan M'Rinnon died at a good old age, and was burìed in his native parìsh, where 
some of his grandchildren are stiU living and much respected. Q^À.^^ tlB If 



tf AC THEARLAIC] 




et ax;^. 



'^ f^t^'%14 



LATHA' SIUBHAL SLEIBHE. 



4 ^fU O 



Maubtbaiio ort b mbaUid, , 

Smeh ào dh'fbairich thu nochd uam 
'S naeh do leig thu cadal domh, 

S an òldhche fada, fuar, 
Ma's anii a dh'larraldh cunntais orm, 

A Ittnn thu alr mo shualn, 
Bheir mlae greit an dràada dhut 

Air àlreamh na tha bh'aat. 

Latha' aiubhal sUibhe dhomh 

'S ni fiabh lcam fòin gu dlà, . 

A_ chnideachd anns an aatar sln 4ci n l^J 

Air fonna glaic a'a cù, ^th i^] 

GuD tliacliair dann rium ann aa' gbleann 

A* gwX gn fann chlon i ùil : t /} t « H (U '* j 

Air lcnm gur h-iad a b'àiUidh dreach 

A efannnacas riamh le m* shuil. 

Gn'n b'ioffbnadh lcam mar thàrladh dhaibh ^ ^ 
Am Aaach fàd alr chùl. 



*' Chaldh tinn do Dhun- Bheagain 

A't cha d'iarr sinn cead 'na thùr, 
Fhuair slnn, fàilte shuilbheara, 

Le furbailt a'e 1e mùirn : 
Gu*n gblac e einn le acarachd 

Mar dhaltachan 'nar triùir, 
A 'e thogadh e gach neach agaiun ' 

Gu macant' air a ghlùn. • i 

'* Fhuair einn greis 'gar n-àracb, 

Aig Mao-Leòid a bba aan Dùn, 
Greie elle gle ebaibheir 

Aig a bhratbair bha'n Dun-Tuilm :" 
Sin 'nuair labhair fiùghantaa 

DaU ùieeil Dhomhnuill ghuirm :— 
" Bu trlc leat a bhi sùgradh rlnn, 

'S clia b' fhasan ùr dhulnn cuirm. 

*' N am e lrldh dhulnn neo-airtnenlach 
*S biadh maidne dhol alr bòriC 



M.iie// 



^l 



Cotmana lochd ag aghaidhean C««Nif9S uV (flFpb<BÌbhte S*^^ »t riaghaliteach, 



Gn'n tagha de cheann lùll, 
Alr beannachadh neo-fbiata dbomh ^ 

Gn*n d'fhlaralch ml :— ** Co sùd ?" àmJit^ ^ 
'S fhreagalr lad gu cianail ml R*^* ^ 

A'm briathralbh m3ne ciùin* 



' Bu mbiannach leat ga d' chòir ; 

Cha d' chulr thu duil ain priobairtich, 

Cba b' fhiach leat ach ni mòr ; 
Bu cbleachdadh air do dhitheid d hut 

Glaln' fbiona mar rl ceòl. 



" lochd, a'a Gradh, a*s Fiùghantas, , 

'Nar trioir gur h-e ar n-ainm, 5 iik fti ^ f K^ J 
Clann nan uaislean cùramach, 

A ehoislnn cliù 's gach ball, 
'Noiar phàlgh an fh£IIe cìs d'an £ug 

'S n chaldh l-f6ln air chall, 
'Na thiomnadh dh'fhag ar n-athair sinn 

Aig matlialbh Innse-GalL 



^ Tdrmod fial an t-shògraidh, 

Nach d'fbàs m'a chuinneadh crualdb. 
( AJbha gu fearail fiùghantacb, C*^*>^ 

S a chom a dhùthchas suas ; ^ . 

'S ann alr a bha ar taghaich, b C^/ 

0*n thugadh lain bauainn, 
'S be^g m* fharmad ris na feumaich 

O'n a bbeom na duig gu truagh ! 

" Bha'n doln* od ro fhlathaaach, 

'S mathasaeh le celll, 
Bha e go fial fiùghantach, 

'S a ghlolan math 'ga reir ; 
Ge farsulnn eadar Arcamb, 

Catbalr Ghlas-cho 's Baile.Bhdid : 
Cha d' fhoaras riamh oid-altrum ann, 

Cho pallt' ri teach Mhio-Leòid. 



" Am fear a bb* air a Chomraich 

Bo chall eoiUear dbuinn a bhàs 
Aiin an cuisibh. diulanals, 

Cha b* iùdmhail e* measg chàich 
Lamh sgapaidh òir, a*s airgeid e 

Gu'n dearmad alr luchd dhàiy. 
A's mhlonnaicheadh na clàrsairean 

Nach e bu tàire lamh.* 






« Allttding to sn Irlah Harper of ^e nsme oT Caifeon 
Cormac, whc, tn conieqnence of a misundentsndinft, lcft 
hia ma«ter snd Aed to Scotlsnd, at tbat tlme tbe laTii.g ark 
of reftigeef , wbether children of proce or verte. During 
hla peregrinationa in the hyperborean regiona nf Caledonia, 
he Tialced, aocordlng tu the cuatom of tbe timet, many of 
the Highland Chleftains and ramille* of dittinction. whoM 
can were not yet tufllcienily refinf d to ditrelish mutic, 
aod wbo, oonicquently, apprrciatpd hls abllitiet and per. 
Ibrmancet. Among othen in wboae faralllea the Hlbemlan 
minstrel was well receiTed, wa« tbat of tbe Laird of Apple. 
croN. On tbe day of hls departure, ApplecroM, wbose 
generosity waa wnrtby of his oountry and high rank, gave 
Cormao a bandful of gold pleces out of bis rigbt hand, and 
a similar quantlty nr stlver oncs out of bis left. Such a 
splcndid iDstance of gonulne Highland liberality, could not 
but awake sentiments of the most lively gratitude In tbe 
naturalty feellng bnsom of the minstrel ; wbo, upon his 
arrÌTal In the Emeratd Isle, lost no opportunity of trum. 
petlng forth the pralses of bis benefaetor. Tbe tide of his 
quondam employer's rage baTÌng now subslded, and a 
rcconelllation havlng been effbcted between the partiea, 






^l 



82 



SAa-OBAIR NAM BARD OAELACH. 



" Thttff sinn raalg gfu'n NÒradh y 

GuHiliic-ÌPhoInnlch mòr nan caach, ^^) 

Be'n duln' iochd-mhor, teò-chridheacb, 
S bu leoghannt e air sluagh, 

Bba urram uaisl' a't ceannais alg* 
Air fearaibh an taobh-Tuath ; 

Cha chulrt* as geall a chailleadh e 
•^^L,- Ge d' fhalaloh oìrn e 'n uaigh ! 

** 0*n rlnn an ualgh *&r glasadh orm 

'S nach falo ml elbh le'm shùll ; 
'S cumhach, cianall, cralteach, mi, 

'S neo-ardanacH mo shùrd, 
'S mi culmhneachadh nam braithrean sln 

.A b'àlllidh dreach a's gnùis, 
Gur tric a chum slbh colnnldh rlum 

Aig Coinneach anns a' Chùil. 

«( Ailpeanaich mhath^chiar-dhuibh, 

'Gam bu^ùthchas rlabh an Srath, 
D'an tlgeadh àlrm gu sgiamhach 
Ge bu riabhaoh leinn do dhath, 
Bu lamh a dheanamh fiadhalch thu, • / / ri> 
' i Gu'n 4ijU bu bhiatach math, ^a/'l*^^ 
•4|i: VS a nise bho na thriall thu bh'uainn, 
V, Cha'n iarrair sinn a stalgh. 



'S ml smaointeach air na saoldheann siu 

'S a bhl ga'n caoidh gu truagh, . ^"^ 

*S amhail gheibh mi bhninig ann, ^^11)0^1^ 

Bhi tùlaaich airTuirg fhuair, 6(S)f^) 
An taobha chaidb iad tbarais, 

'S ann tha dachaigh nil' an t>shlualgb, | 
Dh'eug lannraic priunsa Shasuinn ; f 

'S cha dùisg e gu là-luain \ 






>N«.M (.&!-) 



*' Bu chuimlr glan do chalpannan, 

Fo shllasaid dhealbhaich thruim, 
*S math thigeadh breacan cuachach ort, 

Mtt'u cuairt an fhèile chrulnn. 
'S ro mhath a thigeadh claldhoamh dhut, 

Sgiath laghach nam ball grlnn, | ^^^ |f «A| 
Cha robh cron am fradharc ort, 

'Thaobh t-agbaidh 's cùl do chlnn. 

. <« Nam togail màil do dhùthchannan, 
'S ga 'n dlùthachadh riut f6In ; 
Bbi'dhmaid air 'nar stlubhartan 

'S 'nar trluir gu*m bi'dhmaid rèidh, 
Cha do thog sinn rlabh bò J|iamhiia dbut, f l 

(No)BeallUÌnn cha b'e^ beus, mJ^JJ^ 
Cha mto thug 5ich airTuathanach, 
Bn mhò do throas rl fbeum. " 



elafoW.rfJ^'oite— This besQtlfùl snd {isihetle «ong 

' *}By Mtcklnnon after the dcatb of aomc of faU raiatioiM. U 

would appesr ihat wbile Uiey lived, and wbite his onm dr- 

cunistanoea continued provperous, be waa much rcspeeted 

througbout tbe country, and wa» noc nnffmiacotly tfae 

guctt and oompenion of the bcft gentry tn tbe Highlaod*. 

No ■oooer, howercr, had death deprired faim of hisfricnda. 

and mlaibrtane had robbed hhn of hii gear,« than hcbcsan 

to experience, flrom tfae world and his fbrmcr patroM, ihc 

bitter indiflteence and coldncM which porcrty too eften 

'bringt In her train. Thii he experienoed ìn an ccpecial 

maoner, wbcn, on a Cfarìstmas erening faaving gooe to ibe 

Castle pf Dunregan, where tbe rert of tfae ooontry genuy 

were, as usual on sueb occasions, enjoying tbe bospfiiality 

of the chief, poor MacUnnon was nol oniy nnnoticed and 

neglectcd, but repulsed from the faali, wfaeie, in worthier 

days, and under a worthier Uird, he and fais &lfacTS wcre 

woot to bc weloome guosU. In oanscquence of tfaìs uo. 

handsometrcetmcnt.theindignant bard retumcd instanUy 

to atrath. WhUe pursuing his homeward joiuney thr«ii«h 

the lonely gien, bencath the towering Caiffmt^ and whilc 

the ferer of faia reaentment still bumed within his bosDm. 

he met, or Imagincd he met, 6ewroct(|F, Lowe, and LAer- 

taUy^ ootcasts, like hhnielf, from tfae faesxa and haOi of 

faighland Uirds, and bitterly inTcighing against tfae tyraocy 

tfaat thus cxiled them, uoiM and unclothed, ftom tfac 

abodcs where they were aocostomed to rcign ànd re*eL 

, %At length faarlng reaefaed bls faome. fae went to bed, pto- 

C T U I M n H P^*y supperless, and gentie sleep not dcigning to woo bioi. 



thelr slumbers belng tl 

H,m.O.)owU^ 



Bha'n duln' ud na charald dbomh, 
'S cha chàr dhomh* chliù a shelnn, 

Mas can oàch gur masgall e, 
Lelg tharais e na thìm ; 

Do bhàs a dh-fhàg ml muladach, 
'S ann chlulnnear e 's gach tìr, 

Cha b'Ioghna' mi ga t-iondrann, 

his mafter askcd Cormac :— " Cretd i *n lamk bo /heOe do 
fkuair tu*n MbaÌnnV' i. e. which was thc roost liberal 
hand you ftmnd In ScoUand ? To whlch be replled :— 
•* iMmk àkeoM fMr m Comrakk "— The rìgfat hand of 
Applccross.— ** Creidi *n aih teV* which was the next? 
— '• Lamh eMUhfkir na Comraich,** or the left hand of 
Applccrosa, was the mlnstrcl*s prompt and qualnt rcply. 



... Its stead the weepir.g mose, be cempcwed, and, for 
flrst tlme, sung thls long. It was bighly esteemed bf 
HighUnd bards and teanackak, tbe latter of whom 
entltled the tune to whlch It is sung, •• THjamh Fonn m 
h.Aiba," m the thlrd bcst alr in Scoiland ;— we ba»e nrt 
been able to afcertaiki wbat airs were onnsidcred thc flrtl 
and second. In rcfercnce to Ihe time and place where it 
was flrst suog, we may mentlon that it was a custom of ihe 
old highlanders, when tfacy could not sleep, to sing on 
thelr beds, and Ihat loud enough lo wakcn all the iTOiuie* 
of the faottse, who, if tbe song was good, ncTcr grudged 
thrir slumbers belng thus muslcally broken. 




fOHBAN FHIR 



MocH sa' mhadalnn ml *s lan airtneil, 

Tha ml 'g achdain m* iunndrainn, 
An alte cadall alr mo leabaidh, 

Carachadh sa tlunntadh. 
Na 'm faighlnn cead, gun rachalofi grad, 

Ara still gu*n stad, gu'n aon-Umh ; 
A dh' fhios an àit' am ftosrach càch, 

Gu 'm beil mo ghradh-«a 'n Gevnhail. 

• Lest thls sutement may be mlsUken, it U only to be 
Inftirred that hU predecessors had been obliged todapojr 
of ihelr tends, but that hc stUI had soroe of the procer« 
upon whtefa fae UTCd ; bot funds in ca»h, e»«i If «»iMdw. 
aMe, were not rcgarded In tbose days so h«o<»«riW* " 
CTcn a TCiy Umltcd competency arUing ftom s patenisi 

flstate. 







*n«W< tC. ^^^<M^,4.,^u^ Ì^-4LCA>KX^C^ ."^yAA^ku ^^i^U^ 



LACHUNN MAC THEARLAICH. 



83 



*S f c (mI air ehitmlrt, mi '■ tamull bh'iiam, 

\n aialing bbaan so dbàitg mi ; 
Thu 1»hi tfam, ann am ghlaeaibh, 

Sbcan*bbo 'n tlachd-mhor aùgradh. 
A dhainmn bitinig 'a fadit m' Ihuireacb, 

AoD an iomai dùthcba, 
O choia a ehiall ! gu 'm 1)e mo mhiann, 

Bbi 'n diogh a Criali ga t-iunnaaidh. 

Air t-iannaaldh tbèid mi 'n nair a dheireaa, 

Mi gu li-eatrom aunndaeh ; 
Gacb eeum de'n t-ahligbe, doi ga d' ruidbinn, 

Bi*dh mo ebridbe aùgach 
Mo mhiann bhi 'n oeart-nair air blieag cadail 

Ano ad chaidridb greannar ; 
Mo dhttil gun chleith, le dùrachd mliath, 

Gnr li-e mo bheatha teann ort. 

Ach oigh na maiae 'a òr-bhufdb fait, 

*S do gbruaidh air dreach an neionein ; 
Tbaiideadh grinn, mu dheud do cbinn, 

'S do benl bbo *m binn thig òran. 
Ro^ tbana chaoio, fo d' mbala chaoil, 

*8 do mheall-aboil, mbin ga aeòladh ; 
*^ i*n t-aheirc tha t-eudainn ghreaa gu eug mi, 

Mar toir clèir dhomb còlr ort. 

Gu*n choir air t-fheutainn, òigh na fèile, 

Ghreaa mi fèin gu an-lamh ; 
Fhnair thu 'n ioaad buaidh bho Dhiarmad,'* 

Tlia cttir ciad an geali ort. 
Cioelian geala, air uchd mealiaidh, 

Miann gach fir 'n am aealltain ; 
Do cbioo failaich th' air mo mhealladh, 

*S e na ttUach throm orm. 

Tlia ruin nam fear, fo d' ghùn am falach, 

Scang chorp, failain, annnoach ; 
Slioa mar eala, eneaa mar chanach, 

Bho cheann tamull m' Ìnil ort. 
Bho bliarr do chinn, gu aàil do bhuitin ; 
^dl^u9^>»dh ffrinn air ùrlar ; 
i gaJKflgiflr rgtt'n tu hithair, 
Ghrcaa gn Utr mo ahùgradh. 

Mo ahugradh cheil 'a duil ruit mar bhean, 

Oigb nan ciabh glan faineach ; 
T-aon bhroiUeach geal, trom-chelat nam fear, 

'S uaaal an t-ion lian-rìgb. 
Tha aeirc, a'a beusan, tlachd, a'a ceutaidh, 

Mar ri cbèUe faa riut ; 
Do ghaol gach lò ao rinn mo leòn, 

Cbo mor 'a nach eol dhomh aireamh. 

Cha 'n eol domh aireamh, trian de t-ÀiIleachd, 
Gua do'n bhaa gun geiU mi ; 

• Bha *m '* Bad.jelrc** ann an gruaidnean Dhlannald. | 



^^ 




CeiUidh, cliutacb, benaach, mulm'each, 

Ceud fear ùr tha 'n deidh ort. 
fii^d^irneaijM^it aig pairt de 'nchunrìtaia, sii 
k^lj^L^diuItthu caolmhneaa ; 
Bi'dh alaint' aa ùr, le fàilte chiull, 

Alg fear ni li^ aan roinn ort 



MlMkMMMMMnMMMWMMWWMMManO 



SGIAN DUBH 



AN BPROOAIN CHAIM. 



hn 



f. 



Du' innainn afyul mn mhalairt duibh» 
Na 'm fanadh aibh gn fòUl, 
Mur dh' eirich do 'n chall bbrearoaia domh, 
'Noahr chaidh mi do Dhun-gleòia ; 
Air bhi thaU an Sgalpa dbomh, 
Air cuirm aig Laehunn òg ; 
Fhoair mi bhiodag tbubaieteacb, 
Le a caiaein-nch d' bba mòr. •Ae<rf« »»• 1*^ 

Bu mhath a cb ujr m a bb'an', an aiu, 
'S mo bbeannacbd-aa na deigh ; 
' N fhea r nd dune. chunnaic i, ^km At^^kì^nAfiìfit 
A dhi-moi i gu leir ; 
Ach fbuair mi fbin bloidb blodatg ann 
Nach tig an là ni feuin, 
A'a atiallalre mor feòMilg oirr*, 
Mur fhear d'a aeòraa fbein. 

Maa oil leibh an atbala ud, 
Gu 'n robh i agabh riamb ; 
Lolnidean a'a òghnaichean, 
An cdnuidh dhuibh bu bhiadh ; 
Ged' dbeanadh aibh cruinneachadb, 
TuUIeadb a'i coig ciad ; 
'S tearc fear gun chaiaein-uchd aige, 
Cho gharbhe ri torc-fiadb. M u Ì t € 



Chuir an tir ao 'n duileachd mi, 
'Nuair chunnaic iad mnr bhà ; 
Bba gacb neaeh ga choiarigeadh, 
Roimh 'n dòa a bh'air 'a barr ; 
Bba agonn do mhaide aeilich innt ; 
Bu gheinnnnta rinn fàa ; 
Bheireadh aaor neo òbronaii aiade, 
Croaff da'n ioinid bhàin. 6ifO^ ^ 



Chuir Mac-Ionmhuinn balrlinn, 
An tratb ao mach aa 'n tir, 
Cbuir e na aoacbd l>arranntaia, 
Gu Donnacha Mao-a-Fhi ; 
Gabhail gu caol Arcalg leo, 
Mu 'n gbabb i tàmb aa 'n tir, 
'Sa muinntir fein thoirt eolune db' 1, 
'S gur aoiUeir i do m' dhith« 







<rrx. 



cdUo C^ SJÌAAJ^i^ CiUUixA^ 






^t 



OuUc€« 



84 



SAR-OBAia NAM BARD GAELACH. 



<lH 



Cha *n ioo'<mbolaidh ghr&th-bhat sin, 
Tbug thu steach thar chaol, 
An t-arm a bha gun chaisrlgeadb, 
'Sa b' olc leara air mo thaobh : 
'S mairg aliaiaid air am facas i, 
A bhiodag phaiteach mhaol ; 
B' iomlaideach air bhòrdaibh i, 
Sgiaii dubh a sgòrnaiu chaoiL 



B* i 8ud an bmodag roMtdach, 
A b' olc ieam air mo chliath*. c^i»^ i< h 



»Os 




Si ruadh-mheirg uiie *• coltas d' i, 
¥o dho9 de dh* fhionnadh liath, 
Bha maide reamhar geinneach innt' 
*S car na h-amhaich fiar 
Cha ghearradh i sgiath cuileige, 
Le buille no le rjach . S^ 'y i # ik 

'Nuair chaidh mi dh' iarraidh breathanais, 
Cha d' fhuair mi lcithid riamh ; 
Sin nuair thutrt an Sàileanach, 
(*Nuair chàtrich e rium biasd ; 
Mathalt do chuirc Mhòr-thirich, 
Da*m beil an roibein liath ; 
Dttirceali dubh gun ffaaobhar, 
'N am Uobhadh ris a bhiadh.) 

* 

** Bu mhath sa bhruthainn chaorainn it 
*Sa'n caonnag nam fear mòr ; 
'S e Fionn thug dh'i an latha sin, 
An t-ath-bualadh na dhòru ; 
Thug e na brath-mhionnan sin, 
Nach dh' fhag i duine beò ; 
'S nach robh neach ga 'm beanadh Ì, 
Nach gearradh i' gu' bhròig." 

Thuirt mi fhin cha'n fhior dhut sin, 
'S ann chaiil thu d' ctall le aois ; 
Coid a chuimhne 's faid* agad, 
On sud i gu bhl maol ; 
Chaidh mi air mo ghlùn d' i, 
Mu 'n do rùisg i riom a Uobh ; * 
'S thug i na seachd sgairtean aisd, 
Gtts 'n tug Mac-Talla giaodh. 

Bn cheithir bliadhna-fichead d' i, 
Bhi 'n citseiu mhorair-Gall ;t 
'S fhuair i urram còcaireachd, 
Thar moran de na bh' ann ; 
Bha Mro- Aoidh ga teachdalreachd, 
Mu 'n deach e chòmhraig theann, 
' S b' fboirmeal_a nns a chogadh i, 
Sgian dubh an sprogain chaim. 

Ged thigeadh Clann-Domhnuill, 
'S na seòid a tha mu thuath, 
Mac-Aoidh an tùs feachda leo, 
'S garbh bhratach an Uobb tuath ; 
'Nuair thig a bhratach Cheann- SàUeach . !:«/# l 
*S a thairnnear ridhe suas ; 
• PulUng It out of the iheath. » t Lord Csltbncga 



'S tearc fear gu'n «hai—in ymis^d air. 
Bbo smeig gu mhaodail sios^ 

Note.—The poet hsppened to be one of a party st th« 
houM otLaekimH Og, a rdatiTe of hSi own, when. upoo the 
coRipany **geCtlng fou an' uneo bsRpy/' they fcll tu 
pUying at a tort 4>f gsrae called lomtmd bkàodag. 1 he 
manner in whicb tt it pUycd i« this :— The ligliu are cx. 
tinguithed, snd every man easta hU dirk under the table. 
Tbe dirka arè tben ihuffled wttb a itaC sfter whicb a 
perMn, having hit right hand tied to bU side, snd a glore 
on hia left» U blindfoldcd abd put under theUbic to hand 
out one by one In roUtion to e»ery man who had cart a 
dirk in : and every body had to keep tbe diik whlch fel2 to 
bim in thU way. M'Klnnon'a dirk waa by far the bcst is 
the whole coUecUon, but he lo«t it in tbe loitery. and got 
In iU stead an old cosrse dagger beionging to s Kintail 
roan wbo waa prsMnt. Thli perMHi wsi one of tho« 
termed " CUmm '/e Baik Hko&ch:* ì. e. Hairy M'R«* 
M'RinnoD was far from pleased with hU lot, and be com- 
poscd thli song on the oecasion. 



«M«W*«Mm^*M^*'>«*^M** 



V 



CURAM NAM BANTBAICHEAN. 

LUINirBAO. 

Bùg koirtiMn AS-rS hUra-hho, 
BVdh eÙTam air na bantraiehean, 
Jffùg hoireann AS-rS hkra-bhOt 
BVdh cùram air na hantraichtan. 

BiDU cùram air na mnathan òga, 
*S mòran air na bantraichean, 
Hug hoireann ho-rOf ^'C. 

3i'dh cùram tim an Earraich orra, 
Gu'n bi 'n t-aran gann aca, 
Hug hairtanM ho-ro, ^c. 

Bi'dh cùram mor a's eagal orm, 
llieagamh nach bi clann aca, 
Jdtig hoireann /<o-ro, ^c. 

'Noair bhios cach gu cuirealdacb, 
Bi'dh iads a cumh 'an t-shean-duine, 

ffug hoireann ho-ro^ j;e« 
• 
'Noahr shineas tu air mlreadh riudh', 
Silldh iad mar allUnan, 

Hug hoireann ho-ro, j'C' 

Bi*dh *n dosan siar san *m breidean fìar, 
Air cualan liath nam bantraichean, 
Hug heireann ho-ro, ^c. 

BiMh dealg a'm bon an fheamain ac, 
'S breamanach a dhamhi^as iad, 
Hug hoireann ho-rOf §c. 

Ged bhidhinn fhìn gun òr gu'n aprèigh, 
Bu bheag mo spèis do sheann te dbubh, 
Hvg hoirecMn horo, S[em 



Sote-^'Th\» ioagwss compoied on M'Kinnon besnng 
Ihat s filend of hù wsi about to marry a ricb oM widow. 








AN CLARSAIR C^LL. 

o '«'tft-*»>*«- AN CLARSAIR DALL. 3^^!:;;^ X^ilJ 

RoDiKicK M0EI8ON, the far-famed harper and poet, commonly called An Clàrsair Dall 
was born in the Island of Lewis*, in theyear 1646.0HÌ8 father was an Episcopalian*)? 
CleTgyman in that place, a man of great respectability and goodness of heart, and a de- 
scendant of the celebrated Briiheamh Leòghaaach, He had other two sons, Angus and 
Klalcolm. At an early age, the three, who were all designed for the pulpit, were sent 
to Invemess to their education. They were not long there, when the small-pox 
made its appearance in the town with great virulence ; our three pupils were seized with 
it, and although the best medical skill was in requisition, so severe was the malady, that 
Roderìck lost his eye-sight, and had his face — otherwise a verj fine, open and expressive 
one,— dreadfully disfigured and contracted bj it. His brothers were more fortunate, — 
they followed up their clerìcal aspirations, and having gone through the curriculum of 
tbeir ordery Angus got a living in the parish of Contin, and Malcolm was appointed to 
the Chapel of Poolewe, in the parìsh of Gurloch, Ross-shire. Balked in his juvenile 
anticipations, and now incapacitated for anj active* civiU militarj, or other profession, 
Rory directed hb attention to the study of music, for which nature had furnished him 
witb a first-rate genius. In this dtvìne science he greatly excelled, and although he was 
no mean performer on other musical instruroents, the silver-toned harp seems to have been 
his favourìte. On this instrument, he left all other Highland amateurs in the rear. 

His superìority as a musician> and his respectable connexions soon served him as a pass- 
port to the best circles in the North. He was caressed and idolized by all who could 
appreciate the excellence of his minstrelsy.^ Induced by the fair fame of his fellow-harp- 
ers in Ireland, he visited that country, and probably profited by the excursion. OÈrhis 
return to Scotland, he called at every baronial residence in his way ; the Scotch nobility 
and gentry were at the time at the Court of King James.in Holyrood-House— -Rory 

* Tbe Mcnrt ChamberB of Edloburgh, in thelr Joomal, Number 451, of Saturday, September 
19ih, 1840, eay, 00 the authority of Mr Bunting, that blind Rory wm an Irishman. Thie ie ìd- 
corrcci. We koow how macb JouroalÌKts are at the mercy of othere, and how easily they are mis- 
led ; btti witbout at all expecting any thliig like oinNÙcteiice in the Meura Chambers, we think, 
tbat before leoding tbe weight of their columns to give currency to the mie-statement, they ought 
to bate informed them$eJves of the facts. 

Of Mr Bunting, we knownothing or almost notbing ; but we sympatbize witb him in bls liter- 
ary reecarebes, and attempts to resoscitate tbe musical spirit and ancient melody of his country. 
We proteat, bowever, against his robbing us of our sweetest minstrel— not for the world would we 
sccord to Hiliemia tbe hononr of baviog given birth to Rory Dall — and for tbls one reason, that 
he was bomajide born and brought up iu the Higblands of Scotland ; and, if a inau must be born 
asecond time, it does not necessarily follow, tbat tbat event most take place iu Ireland. IVIr 
Bunting'a blind Rory, goes by the sonorous name of O'Cahan, — we bave no objection to this; 
neitber do we lay dalm to any of tbe estates wbicb descended to the said Rory O'Caban as his 
patrìmonial Inberitance, but we clalm for oorselves the bonoor of consanguioity witb Roderick 
Moriaon. tha blind barper. We bave given bis birth and parentage ;-<-we bave polnted to the 
mansca of bis two brotbers, — we have given his own history as a poet, harper, and farmer, and 
uiitil tbeae facts are diaproved, the Irisb historlan must rest satisfied witb his own Rory, atid the 
Meosrs Cbambcra must understand that sucb tbings as erroneous statemenu can be imported over 
I tbc Irìsb cbannd, moch easier tban a Rosa-sbirc Highlander can bc made au Irishman. 



f Fc^ (JU,,^' ^M.^<^ ^^ W^ -^3--^..^^ |/^. yT> 



. j U \ ' , .. . 



^ i J 



, •♦••./ »'-M 






n 



86 SAR-OBAIR NAM BARD GAELACH. 



wended his way to Edinburgh, where he mct with that sterling model of a HìghUind 
Chìeftaìn; John Breac M'Leod of Harrìs, who eagerly engaged him as his family harper. 
During hÌ8 stay under the hoepitable ròof of this gentleman, he composed seyeral beautifal 
tunes and songs, and, among the rest, that fascinating melody — " FeiU nan Cranng** which 
arose out of the following circumstance : Rory, sitting one day by the kitchen fire, had 
cbanced to drop the key of his harp in tbe ashes which hc was raking with his fingers» as 
M'Leod*8 kdy entered and inquired of one of the maids— '' Ciod e tha dhith air 
Ruairidh f *' **Mhuire / tha a chrann — chaiU e ean luath e" was the reply — '* Ma ta 
feumair crann eile 'cheannach do Ruairidh ;** continued Mrs M'Leod ; and the gifted 
minstrel, availing himself of the forced or extended meaning of the word crannt forth- 
with composed the tune, clothing it in words of side-splitting humouTy and representing 
the kitchen maids as ransacking every mercantile booth in the land, to procure him his 
\osi, inqiflement f 

Shortly after this perìod, we find our author located as a, farmer at Totamdr in 
Glenelg, at that time the property of his liberal patron M'Leody who gave him the occu- 
pancy of it rentFfree. Here he remained during his frìend's life, and added largely to tbe 
stock of his musical and poetical compositions. 

An Clàreair DaU was fondly attached to his patron, whose fiinie he commemorated in 
straios of unrìvalled beauty and ezcellence. The chieftains of the clan M'Leod possess- 
ed, perhapsy greater nobleness of soul than any other of the Highland gentry; but it must 
be observedy tbat they were peculiarly successful in enlisting the immortalizing strains of 
the first poets in their favour — our author and their own immortal Mary. Rory*s elegy 
on John Breac M'Leod, styled, ** Creach nan Ciadanf" is one of the most pathetic, 
plaintive and hcart-touching productions we have read, during a life half spent amid the 
flojrery meadows of our Highland Parnassus. Afler deplorìng the transitìon of M'Leod'i 
virtues, mànliness and hospitality from the earth, he breaks forth in sombre forebodings 
as to the degeneracy of his heir, and again luxuriates in the highest ingredients of a 
Lament, Oran mor MhiC'Leoid, in which the imaginative powers of the minstrel oon- 
jure up scenes of other days, with the vividness of reality, is a master-pieoe of the kind 
It comes before us in the form of a duet, in wbich Ecbo (the sound of musìc), now ez- 
cluded like hìmself from the festive hall of M'Leod, indulges in responsive strains of 
lamentation that finely harmonize with the poignancy of our poet*s grìef. 

This last song was composed after his ejectment from hb farm, and while on hisway to 
his native Isle of Lewis. It is not true, as stated by Mr Bunting, that Rory Dall was a 
wanderìng minstrel. He indeed occasionally visited gentlemen*s hou^, but that was 
always under special invitation'—he was born a minister*s son, and did not require to earn 
his bread by wanderìng from place to place. Rory Dall was much respected in his age 
and country for those high musical powers which have contributed so much to the plea- 
sure and delight of his countrymen— talenU which have obtained for himself the imperisb- 
able fame of being one of the sweetest and most talented poets of our country. He died at 
a good old age, and was interred in the burying ground of J, in tbe Island of Lewia. Peaoe 
be to bis manes ! nevcr we fear, shall the Highlands of SooUand again produoe his fike. 




hX^ # 7 ^ * 




7^ 



^'^^^S^ CLARSAia PALL. 



HIAD DI-LUAIN DE'N RAIDHB. ' 



./ 



A CH 

A CBIAD di-loain de*n ràidhe,* 

Ge d* bhà mi leam fhliiy 
Cha d' fhuair mi daine an \à sin, 

A thainig am ghaotth^ 
Dh'fbiaraich cia mar bhh mi, 

Na*na bàil leam dhol sioe, 
An Tota-mor lo fhàgail, 

Nacb b' iìite dhomh e, 
'Soineir dhainne thar chaeh uile, 

Nach robh duin' a's tir» 
A ehumadh fear mar chicb mi, 

Mar b* àbhaist dhomh bbì. 

Sin 'noair choala Fearaehar, 

MVn dearmad idg càch, 
Tbàinig e na m* chòdliail, 

On b* edl dha mo ghnàe, 
Tbog e leis air ^gòid mi» 

Gn aeòmar a mhnà, 
Anna lion an stòp dbainn* 

*S na aòr oim* a làn, 
Ge d* tha • fahunh *e ro mhath *n airidb, 

*GUaine fo thoirt dbà, 
'8 ^*m faigheadb e lucbd eòlais, 

Na m bloidh a phòca làn. 



Labbair a bbean cbòir sin, 

Gtt banail eolach glic, 
Fhaic tha *n t-aan ga'n mhàtbair, 

An dànair gu*n chruit, 
An leabhar gu*n leubhaik', 

'S e bheua a bhi druit, 
S* an dorlacb gu*n fhaasgladb, 

A ■uaJneach a bbruic, 
Ge d* tha thu falamh *■ ro mhafh 'n airidh 

Ghlaine so thoirt dbnt, 
*S ga*n òlamaid a dbà dhiu* 

Air slàinte an fhir bhric. f 

An tl ao thà mi *g iomradh, 

'S a *g iomagainn do ghnà, • 
Cha cbeil mi air do mhuinntir, 

Gaeh paing mar atà, 



• Tbe HighljuMien bad a praotice in the okteD tlmet that 
u hm paftiallf otNcnred In certain paru even at the pre. 
antAT.and that tended to keep aliTe and fan thoie habiu 
orhoapitality and friendly fcetingt amooBithe ÌnhaUtanU 
oT paiticttJar distrlcU for iriilch thejr are so jttatlj cele- 
hratad. The cuatom to which we allude, waa to meet at an 
appuiotad bouae, on the flrst Mmday ofeTery quarter, to 
driak a bumper to the beroage of the auceeedinfc and 
wtah it bettcr or do worae thaa the preient 



t Jobo Breac Uacleod. 




Ge b-elbhinn leam r*a chlainntinn, 

An saoidb a bhidh slàn, 
Sgeul nach taitneach leamsa, 

Ma dh' iomalaid tbu gnàs, 
Fàth mo ghearain a bbi falamh, 

*S mi tamull o d' hdmh, 
<* 'S iaide *n fbead ne telgheaeh, 

'S an fhèusag air fàs.' 



f> 



Ge d' fhuillgear gaeh nl 'e feadar, 

'S neo-èibhinn le m' rùn, 
Thuaa bbidh 'n clar-agithe, 

'S mi 'n tìr alr do ohùl, 
Le m' fbeòaaig leatboinn leòmaich, 

Ga ròibeineaeh dlù, 
'S thuaa a' giùlan màUÌd, 

A ghnà ann san Dùn, 
Fhir bhric bhallaieh, meall na bharail,. 

'M fear a tbuirt o thùs— 
'* 'S fad o'n ehridbe ebeadna, 

Na *■ cèin bho bheachd sùU" 

Ge d* thà mise an dràada 

Da m' àrach fad uat, 
Sloinnidh mi mo phàirt, 

Hia gach nàbaidh m'an cnairt, 
Ma *e beag ma's mor a dh* fheudaa mi, 

Sprèidh A chuir suae, . 
Bioidh sid fo iocbd nan ■àr-fhear, 

Nach sàraicb am fuachd, 
Rl là gaillionn an àrd bheannabh^ 

'S iad nach gearain nair, 
'S tric an siabbal ■ealbbach, 

Air ■healg do *n taobh-tuatb. 

Tha fir ghasda bheòghant', 

Aig £òghann Loeh.iaII, 
Nach ■eachnadh an tòireachd, 

'N àm tògbbail nan triath, 
Rachadh iad gu'n ■òradh, 

An còdhail nan ciad, 
*S math am fulang ddrainn, 

'S tha cròdhachd nan gnlomh, 
Fir ro gba^da nach *eil meata, 

Nach d'fbaair madadb rìamh, 
Mbatbas mo chaid dbdmh'Sa, 

'S ml 'n dòcbaa gar fìor. 

'S iad Clann-Mbio-'Itt. Ainmhaidh, 

'S oirdheiroe gniomh, 
Luch ■hiubhal a gharblaich, 
• *S a mharbhadh nam fiadb. 



(V 



"^ "^ M -^*^ V-A^ t-^-^^'-n/ 



88 



SARrUBAlR NAM BARD OAELACH. 



I^Mft) 




Cha d* fhuair lad aobhar oUbhcuin, 

Mar falbhadb iad sliabh, 
Cha dean iad a bhea; ormaa, 

'S uach lorgalr mi *i fiach, 
Mo chreach ma 'n eolnnidh '■ i fo*n comralCf 

'B'e àn oomunn mo mhiann, 
Baaehaillean mo threud, 

'N uair nach lèir dhuibh a ghrian. 

9 

Tha Bliochd lain Mhio-MhàrUinn,* 

Gn tàbhachdach treun, 
Raf hainn air an naimhdeas, 

An cairdeaa, gu*n bhreug, 
Cha bhuin iad rt fàl-bheairt, 

Mo lamhea nack spèis, 
•' Far an UV an gàradh, 

Cha ghnà leo a leum/' 
Na fir ghasda gu'n bhi meata, 

'S iad nach eeachainn strèup, 
Le 'n toirear buaidh 's gaoh spàlrne, 

Ann 's gach àite dha 'n tèid. 

CIann-a-Fhi-|- ri' n seanachas, 

*S neo«Ieanal>aÌdh na seòid, 
Buldhean nan sgiath balla-bbreac 

A dhearbhadh an gieòis, 
'S Ìad nach seachnadh fuathaa, 

'N àm bhualadh nan sròn, 
Ge b' e chuireadh fearg orr* 

Cha b* fharmadach dhò, 
'N àm tarrainn nan lanu tana, 

Cai^ear carraid leò, 
" BuiUe 'n corp cha bhuair' Ìad, 

Tfaa uaisle nam pòr* 

Tha CIann-*lIIe-MhaoiI mhùinte, 

Bha cliù orra riamh, 
Buidhean tha do-cheannsaicht, 

Js ceannsgalach triall, 
Ri faicinn an naimhdean, 

'S neo-sgàthach an triath, 
B' annsa leibh ruaig sb unndach^ CHimH ^H> 

No t ionnt adh )e fiamh, #IM p» 

Laochraidh guineach nan arm fuileaeh, 

'S mairg ri 'n bhuin sibh rlamh, 
Tha nimh a*s neart 'n-ar naimhdeas, 

'S 'ur càirdeas gu'n fhiar. \x 



Tha aig CoUa còmblainn, 

Nach cono-lapach gleus, 
Luchd nam feudan dùbh-ghorm, 

Nach diùitadb ri feum, 
'N-àm na graide dhùsgadh, 

Gu *n dùbladh bhur feum, 
Bha fios aig Mac-an-Tòisich, 

Nach sòradh iad ceum, 



♦ Dochanasde nien,a Tery braTe llttle clsn st that time. 
I f I^ocbarkjitg mcn, followert of LocbelL | 



%^ 



Ool na choinnldh sa'n U shoiUeir, 
'S gu'n lad coimeas chend, 

B' annsa dol da bhualadh, 
No buaile 'n fir thèud. 

'S lad alioehd ChoUa chìs-mboir, 

Da rireadh a th* ann, 
Nach lelgeadh le mùiseag, 

An cùis thar an ceann, 
Mlsneach cha do threig sibh, 

'N streup chlanna Ghall, 
Cha bu dual daibh mìo-stà* 

No mi-thùrachd ghann, 
Na fir ehuranta fhuair urram, 

R« h-àm lomairt lann, 
O minig luchd an aobbairy 

Gu craobhach a caU. 



Mallle ris gaob sualrGeaay 

Bha fuaite ri'r gnè, 
Tharrainn sibh mar dhualchaa, 

An uaÌBÌe 'n ar elèlth, 
Gu creachadh cha do ghluais sibh, 

Cha cbuala mi e, 
B' annsa lelbh eun cluaise. 

Thoirt nam le m* thoU feln, 
Na mo chreachadh 's an dol seaehad« 

'S mi na m' airc mu'-m Bptèìdhf 
*S mi gu'n eagal tuairgnidh, 

*S mo bhuaile fo* r mèin. 

Tha Gleann-Garadh ceannsgalach, 

ConnspunnacH, cruaidh, 
Chumadh ri luchd aimhreit, 

A chonnspaid ud suas, 
Na 'm tharrainn gu sanntach, 

An lann as an truaUI, 
Bu mhath do'r luchd gamhlais, 

San àm ud bhi bhuaibb, 
Biodh ceum cridheil alr reang tri-eart 

Cha gleidh bruinne bualdh, 
Alg bùidheann a mboir cheann-airdy 

Naeh teann mo chuid bhuam. 

Tha *n taic na laimhe, 

An Ceann-tiile so thall, 
Fir ghàsda neo sgàthach, 

Ga'm b'àbhaisd bhi teann, J 

Ri ffticinn a nàmhaid, 

Nach failinnach greann, 
Is tric a fbjiair b uaidh làrach, ^im 

Le àbhachd an lann, 
Neart a chlaldhe be alr ragbalnn, "? 

Nach dh-fhàs fathast fann» 
CoiIIe 's 1 gu'n ohrlonaoh, 

Gur Uonmhor a dann. 



lÌUM)p 



y 






AN CLARSAIR DALL. 



89 



'S iad mmaich oa Mòidhe, 

Fir cbrb nam buadh, 
*M beil aithn; agtS eòlas, 

Naeli aòradh ao doaie, 
ClanB-Cboinoich nan rò-aeol, 

Na'n eròdh' mhìlean eluaidh.^ 
NaWhnùehean beòdha, '^ 




Gm eòir a bbi croaidh, 
Dnan ga*n Uige ri am troide 

Ccann a chabraich saas, 
Aig Inehd na gorm hinn oàlmhdeach, 

Naeh sanotaich mo bhuar. 




Mnt— When tbe harper compoied Uilt lonf , he wat re. 
•Mlng In Tota.Mòr, in OlenelK, m a fsraier. and the few 
oT tbe cUns he sllodcs to were people tbst be hsd good 
«•«« to Cear would rob him, or, in otber worda, csrry 
my hta cattle— « Tery prerslent prsctice in thoM dsyt. 
At, tbcfefbre, he hsd Uttle or no meaos of defeodtng bim. 
Klf. be Immedlately cslled hl« hsrp snd his rouM to his 
sid. sbdeomposed thia long, in whicb thow dresdcd eoe. 
Bics sre Inveatcd witli sll the sttributet of honour. bonesty, 
sad good ndf bbourhood ; snd, st "fsr u the bsrd wst oon. 
ccfncd, tbey slwsyt sctcd towards him In the chsrseten 
ba miiae was wiliìng to beUeTC they sctusUy pOMcticd. 



Thug mi ioooeaidh fhada, 
I . As do dheigh 's mi 'o cladach croaidh, 
r«"1^/Thug mi ioooaaidh bhearraideaeh, 
*S a eh&mhanaich Di.Iuain ; 
^j^^<« , Cba d'fhuaras ao t^g aigeaotach, 
^ Ba mbacaota meaag •luaidh, 

'S eha 'o fhaodaino a mhiig àicheadh, 
'S do dheoeh-BÌaÌDte dol m' an eoairt* 
Tkeir mi ho-ro, j^e, 

JThagmÌioontaidhagaÌrteal, 
As do dheigb ao cladach doirbh, 
D )Ged oach tug mi capuU leam, 
Na agair mi na lorg ; 
Gu 'o robh mo choiaeachd adhaiaeaohy 

'S ao rathad a bbi dorch, 
Le breialeich mhlc-nao-cliathao,* 
'S do lamh fbial ga dhioJadh orm. 
TAeir mt ho-ro, S[t, 



ORAN 

DO DH-lAm BRBAC MAOL&OID. 

Tha mòran, mòrao mulaid 

An deigh tuioeachadh am chòm, 
Gor bliadhna leam gach aeachduin, 

Bho naeh facaa laio doon ; 
Na 'n cluinoiun ged iiaeh faicino, 

Fear do phearaa thigh'on dò 'o fhonn, 
Go'n afaoileadh mo phràmh 'a m* airaneul, 

Mar ahneachd òg ri aiteamh trom. 

Tktir mi ^ò-rS gheaUa htag, 

'Sna hò-rH ehaUan h-ì," 
Thrìr mt hò-rìi pheatta heag, 

' S na hò-rlS chattan h-i : 
Chattan hì ho hù-rd bkò, 

*S na Ad-r9 ehattan hì, 
Ourfada bho na tràihan rìn, 

Naeh rdbh mo ghràdh gan tìr» 



A Inehd eomaion ao, na 'n eiadeadh slbh, 

Ri euid de m' ageul, gu'n mheang, 
*S mi caoidb an uaaail bheadaraich, 

Tiut bhoam ao fheadba* air chall ; 
Clia robh eron ri fhaotainn ort, 

Ach thn bbl faoiiidh ann, 
Bbo 'n fhoair mi gu h-iir èibblnn tho, 

'N Dun-èideann. a meaag Ghail. 
7%eir aii Ao-ro, ^c. 



Fhir so/tha milg' iomradh ort, 

Ga t-ionndraln tha mi bb* uam, 
Sròn ardLnach|an fhiùglUntaia,] 

Cba b' fhiùjleat albhi Jrion^ 
Na 'n eiulnninn fèin 's gu 'n tigeadb to, 

Fhir ehrìdhe dhioa nan crioch, 
Ga*n òlaioD do dheoch-alainte, 

Ga do phàighioo 1, de dh' fhioo. 
Their mi ho-ro, ^c. 

Beul macaota, ciùio, rabbairtach, 

'N uair tharladb tu 's taigh-òad, 
A dh*fhàa gn aeirceil, auairce, 

Gaol na*m bao, '§ nan groagaeh òg ; 
'S Ìomadh maighdeaon oheotaeh, 

A bba deigheil air do phòig, 
Le 'm b' ait bhi ennntadh spreidhe dhut, 

'S a deas-lamh fèin le deòin. 
7%etV mi ko-ro, j;«« 

Cha robh fuath na greathachd ort, 

Ri t-amhare bha tba caoio, 
Saighdear foinnidh, flathail, 

Air an gabhadh gaeh neach gaol ; 
£uchdach, trenbhach, orramach, 

Bha 'n euraidh glan gu'n ghaoid, 
Gu fearail, meaomoaeh, meaaail, 

Air nach faighte an tiotal claon. 
Their mi ho-ro, jfc. 

Saighdear fearail, faaagailteach, 

Fear cruadaiacli, gu'n mbeaog, 
Ceann-feadhna air thùa na brataich e, 

Ga taiabeanadh tan Fbraing; 
Thig airm air reir a phearaa, % 

AÌr an laoch bu agairteil greann, 
'Nuair dh' eireadb airde laarach ort, 

'S mairg a' chaaadh riut aan àm. { 
7%eir mt' ho-ro, j^e. 

e An t.uitgo>beaths. 



90 



SAR-OBAIR NAM 



Thlg elaidheunh tocnM:!!* stailinn dbut, 

De 'ik t-Mdra m fear m bhùth, 
'S 6 fulangach bho bhamMÌheit, 

Gu 'n raìg a oheauna-bheaiit dulrn ; 
Faobbar air a gheur ehroaidh ein, 

Nach gabhadh leum na lùb, 
Lann air dhreach na daoiaig*, 

'S i air taol»h dea»Jaimh mo rùin. 
Their mi ko-ro, ^- 

'S e sud an t-airm a thafhainn dut, 

'S tu 'n deigh an retreut, 
Ai paidhir dhag nach diùltadh, 

Agna fùdar gorm da reir ; 
Do ghunna 'n deigh a falmachadh, 

'S tu marbhtach air an treud, 
Ann san laimh nach greagara, 

'S tu leantalnn m an deigh. 
Their mù Ao>r0, ^c. 

'S fhada leam a chomhnaidh ao, 

Th' aig Eoln a measg nan Gail, 
Cha gbiorra leam an oidbche, 

Bfai ga chuimhneachadh 's gach Am : 
Dh' fhaoiitiohinn na 'm faicinn tbu, 

Tlgh'nn aeachad ann aa ghleaun, 
Cha ghabhinn fein Iwnn faiteachais, 

Ge d* ghiacadb tu mo ghealL 
Their mi ho'ro, ^e. 

Corr agus tri ràidhean, 

Tha thu d* cbadal sàmhach bh' uain, 
Gu'n t-fbaieinn bho na dh'flkàg thu sinot 

'S ar cridhe ghnàtb fo ghruaim ; 
A nis bho 'n cbnir thn eùl niinn, 

'Sa laidli smùmein air do ghruaidh, 
Mar sholas and deigh dorachadais, 

Tha Tòrmod mar bu duaL 
Their mi ho-ro, ^c. 

'S e Tormod òg mo abubbaehas, 

Air bbuÌdheacbM sbiol-Leòid, 
Ma *s mae an àit* an athar tbu, 

Thig fathast gu bhi mdr; 
Ann aan Dùn gu flatliaii, 

'N robh do ehinneadh roi lieò, 
Mao-ratha dhùiageas eibhneas domby 

Le aigbear thrèig mi brdn. 
Their wU ho-ro, jfc 

Ma thuirtiad ogba Tbòrmoid riut, 

B' i aud an fhoirm fhuil ghlan, ' 

Ma thuirt lad lar-ogha Rualridh rlut, 

B' i *n àrd-fhuil uaibhreach mhear ; 
'S ogha 'n Eoin gun trttaillcadh, 

Thug auairceaa air gach neach, 
Mac an fhir nach b'fbuathach leam, 

An nochd tbog auas mo ghean. 
Thtir mi ho-ro, ^c 



7 




BARD GAELACH. 



, mulad, • ^^ , '^ ,1 



REAC 

Tha mnid, tha 

Llon mnlad ro mhòr al, 
'S ge d' ia eigin domh fhnlang, 

Tha tuille 'a na'a leoir orm ; 
Thromaich sao air mo ghlnlan, 

Le dùmbladas dòrainn, 
Dh' amais dosgaioh na bliadhn srm, 

Creach-na-CiadaÌB ao leon ml ! 

Creaob-na-CladaÌB so leon mi, 

Dh' fhÀg mi breòite gu'n fhiabhraa, 
A dh'fhògair mo shlainte, 

'S tearc mo bhrathair 's na crlochan ; 
Agam glaodh an loln bhrònaich, 

'N delgb a h-eoin 's i 'ga largainn, 
Dh' fhalbh gach sòIm a b' àbhalat, 

'S dU' fhttirich càiiiein a m' fbiacaiL 




I 



I 



Dh' fhuirich cÀilIein a m' fhiacaiU 

So i bhliadhn' a tbug car dhomh, 
Dh' fhag puthatfo m' leine, ••^^•••("^•^^f' 

Nach fao^ch leigh tha air thalamh, ft^^jLi 
Mo leigheas cha'n fbeudar, o^^ JR ì 

Cha rè domh bhi faliain, 
Kbuair ml dinneir là Càlsge, / r? w^ 1 

'S cha b' fheairrde mo ghoin i. ^^^-^•^ ( "^ "^ ' 

Cha b' fheairrde mo ghoin i, 

Ge do bha mi mu'n chò'roinn, 
'N dittgh gur bnan domh ri aithrìs, 

Gu'n bbnaii an t-carrach so bròg orm ; 
Mi ma'm màighsteir glè mbath, 

'S fad a leua orm nach beò e, 
Ge do racha mi aeachad, 

Cha'n fliaigh mi facal dhoth ehdmhra. 

Cha'n fhaigh mi faeal dbeth ebòmbra, 

Chleachd mi mòran deth fhaotainn, 
'N diugb dh' fhaodaa mi ràite, 

Gur uan gu'n mhàthalr aan trend mi, 
'S ann ia gna dhomh bhi tùraach, 

Gtt'n bhratA furtaehd m ettgaia» 
'S o'n a chaochall e àbhaist, 

'S teare a ohaoidh mo ghàir èibhinn. 

'S tesre a chaoidh mo ghàir eibhinn, 

Cha bheua domh bhi aubhach, 
Ghabh mi tlachd ann bl tùraaeh, | 

Cbuir ml ùigh ann bi dabhadi, > 
Mu'n ti tha mi 'g lomradh, 

Chuir an enimhne mo phntar, 
Nia o'n fbuair an uaigh e-aan, ^ j^i 

Cbaidh an caiaead mo bhruthaieh. «4k(VM^ 

% Tbto lamcDtatioo wai copipo M d oo the dealh ef Jotai 
Breac Madcod. 



AN CLARSAIR DAU.. 



91 



I 



Ann an Machduin na CèoMla, 
Didadain mo bhrlstidb, 



I 



Cbaidli an calaead mo bbrntbaleb, •ù^(m<'/ 

'S mi fo cbamlia da dìreadb, 
Dol an truimead '• an àirda^ 

An dìugb a tbainig mo dbkibhail : 
Dh' fhaibb mo laitbeicbeau èibbiun, 

O n a thr£ig aibb Clàr-vitba, 
Tha mo tbaio ann ana b-Karadb f 

'N dcigb fhalaeh *na aonar. I 

'N delgh flialach *na aonar, 

Bì*dh e daonnan *an naigneas, 
Sgeul mtt*n gearaiuieh daoine, 

*S mnai chaointcftch nan loath-bbos, 
*S iad a* oo-stri r*a cbèile, 

Ceol gun èibhiieas seacbd traaigbe ! 
JLcum mo cbridbe *na speaitaibb, 

M* an cbaismeaclid 'n uair cbualas. 



Gur h»i chaismeachd so chualas, 

A luathaich orm tioma, 
Db* fbàg fo m* osnaicb fuli bhrùlte, 

A* sior-dbrùtbadb air m* iunigb, 
*S fhalde seacbduin na biiadbna, 

0*n a thriall sibb tbair linne, 
Le friambacb na fialachd, |^ 

Bh'ann an iion-bbrat alr fbilleadh, 

*S aon san lion-blirat sir fhilleadb, 

Dh' fbàg mi spionnadh nau anfhann, 
Ceann-uidhe lucbd-eajaidb, 

Alar ri earras lucbd-ManachaiSi 
Agus ulaidh aos-dàna, 

Chuir do bhàs iad gu b-lmcheist ; 
'S o'n a chaidb thu sa chlste, 

Cha b« mhls a cbùis fhàrmaid. 

Cba bu mhis a cbùis fharmald, 

Ghabh mi tearbadb o'n treud >in, 
Far an robb mi a'm mheanbb-ghair, 

'An toiseaeb aimseir mo cb£it«ln, 
*S ann an deireadb a Cbarbbais, 

A dhearbhadh ar fencbain 
Chaill ml 'n ùr-gbibht, a chreacb mi, 

Ann an eeacbduin na Cèusda. 



'S ann air ata 'n easlaint, 

Nach d' fhioffaich a nàbaidh, 
'S cba mbo dh' fhairaicb e thinneas 

Lels 'n do mhilleadh a ablainte. mtf (hn 



^'^ 



Far 'n do mbllleadh mo shlalnty; ^ 

*S ann a tharmaicb dbòmh m' easiaiut, 
Gu'n d* chuir aimsir na Càisgt, 

Mi gu bràth fo throm airsneal, 
Gbeibh gach ueaeh do na dh' fbàg tbn, 

Rud 'an àita na bh* aca, 
Ach mis agus Màiriy t*"^^* *» Nik.,-rv*^^i^ Jù. t> h ■*>-• 

A ehair a bràtliBÌr 'an tasgaidti. 



Chaidb do bhràthair *an tasgaidb, 

'Se mo chreacb-sa gur fior sod, 
'S ann an diugb tha ml 'g acain, 

Mar tba mbac na mbaol-ciarain, 
Agus Ise bocbd brònach, 

'N deigh a leonadb o'n cbiadain, 
Thug mo mhalghstir matb uamsa, 

Leis *n do bbttaineadh mo pbian-bhron. 






Mo phlan-bhron a Mbàiri, 

Mar tba tbu fo chumba, 
Nacb faic thu do Bbràthair, 

Mar a b' àbhaist gu^subbacb, 
An sean-fhacal gnàtbaichte, 

An dlugh 's fior e mar thubhalrt :— 
** Cba robh meoghail ga miad, 

Nach robh na deigh galach, dubbacb. 



1 



Nach robb na deigh galach, dnbbach, 

*Se 'm fear subhach am bealrteas, 
Cba'n fbaigh pluthar a bràtbair 

Ach gheibh bean àluinn leth-leapach, 
Tbainig àr air an dùtbaich, 

Dia a dhùbladh an earta, 
'S ga cumail an uachdar, 

Gus am buadbaich do mhac e. 

Gus am buadbalch do mhan e* 
'N dèigb a ghlasadh le gruagaioh, 

Lan saibhris is sonais, 
Ann san onair bu dual dut, 

Lean cùis *s na bi leanliail, 
's na bidh marbh-ghean air t-uaislean, 



ChriU ml iaeludr n. h.6udril, > « • ^*'l^\ J ^?" " "? 111!" "1 ! .' ' 



Cha mhi aon neaeh is mlst e, 
Gu*n bfarath falgbinn gu bràth olrr', 

Sgeul a sbàraich mo mbisneaeh ; 
'S ann fo dhiomhaireachd m' àlrnean, 

A tharmaich mo niosgaid. 

A tliarmaich mo niosgaid, 
Cha*n fhaidb mias bbi slàn detli, 

'Se fear tlnn a ehinn-gbalair, 
A ni'n genran bocbd eràiteach, " 



^^ 



'S na toir beum diia t-ainm ilualridb. 






kM 



ì 



Ruairidb reachdar, mn-meanmac^^ 

Tartaeh, toirbeartacb, teanu^» 
Do^btseanair o'n tainig, ^ '' ^ 

Clia b*ion do nàmhaid dol teann aii;, 
'S Ruairldh gasda 'na dbeigb, ^l>^ " 

Cba b*e roghainn bu tàire, / 

'S an treas Ruairidh fa dheireadb, ' 4v 

Cha b'e'n gainneanacb fàs e. 



.> 



Sl-i,^*^^'^ 



,\ . 



92 



SAR-OBAIR NAM B 



AELACH. 



1 An treu Ruairidh dc*n drmm iln, 
'i A choislnn geall 's oha b* e mi-chlln, 
'. Cba b' e 'n ooiileanach gann e, 
1 Aeh ui oeannafalach mileant' 
Ma *• tuaa roinn suae, 

Au ceatliramh Raalrìdh, na dearmad, 
Lean ri eiunsireachd t-aiteam, 
'S n a toir masladh dha 'n ainm ain. 



Na toir maeladh dha 'n ainm >in, 
'S cuirìeanabas fo d' bhrògan, 

Na biodh daoiu* ann am barail, 
Ge d' tha car aig an òig ort, 

Bidh gu flùgliantaoh •machdail, 
Rianaii, reachdmbor, 'n triath Leòdach, 
I ** Na faic frid an sùU brìdean.*' 




,.¥;:af^' 




*ar biodh taghalch nan duan, ^** ? t^'*^'*^' 
ioma' matlias gu'n Ghmaa, gu'n chàai 1 

Dh' fhalbh an latha sin bhnain, 1 

'S tha na taighean gu foaraldh fàa. i 



Cha chùis dion do Mhao-Leòid e. 

Cha chùls dion do Mhac-Leòid, 

A bbi dòlum *s rud aige, 
Ijcan an dùthchas bu chòir dhut, 

'S biodb mòr-chuis na t-aigneadh, 
Ach ma leigeas tu dhiot e, 

Bi'dh na dadan ga t-agairt, 
'G ràdh gur crann shlatag chrion tbu, 

'N àit' a gbniombaraich bheacbdaiL 




Maide dh* fhàs na chraoibh thoraidh, 

Fo bhlà onarach àluinn, 
Ann an lioe nan crann èuchdach, 

Bha tlacbd nan ceud ann 's gach àit* air, ^ 

Lean ao d&thchas bu cbatbair, H CKmJBMk^^TÌ^ ^ 

A mhic an athar a chràidh sinn, 
Na bidh ad chrìonaich gu*n duilieicb, 

Ann 'san ionad 'n do thàmh tbu. 



^l^ilip^fi 






) ^TaKU OR M H 1 C- L E Ol D. "'« 



CBADA& AN^CLABBAm AGU8 MAOTALLA.] 

MiAD a mhulaid tha 'm thaghall, 

Dh* fhag treoghaid mo chlèibb gu gojrt 
«^ Aig na rinn mi ad dhcighidh, 

Air m' aghairt *s mo thriall gu port. 
'S ann bba mW ^ do tboir, 
'S mi meai robb còir agam ort ; 
** Ca dheaghjmhlc athar mo ghràidh, 

B tu m aighear, 's m* àdh, 's m' olc 

Cbaidh a chuibhle mu'n cnalrt, 
Gtt'n do thiunndaidh gu fuachd am blàthas. 



Dh' fhalbh, mactaU' as an Dùn, ^ h^^ ^^^^SjH, 

'N am sgarachdainn duinn r' ar triath ^ 
'S ann a thacfaair e rìnm, 
Air seacharan bheann, san t-shliabb. ' , 

Labhair e-aan air thus— ^^XU^Jsfff^'^^^*^ ^^ 

*' Math mo bharaU gur tu ma%'no^ 
Chunna' mise fo' mhùirn, 
Roi 'n uirìdh an Dàn nan cliar.'* 

'htJLCt oeJUjLKJL^«i-t 
A Mbic-talla, nan tùr, 

' Se mo bharail gur tusa bhà,' 
Ann an teaghlach an fhion', Am^^ ^^^òut^^ 

'S tu g-aitbris air gniomh mo lanpb : ' *^'*' 

«< 'S math mo bharail gur mi/^S*j^y^, 

'S cha b' urasd dhomh bhi molbamh 
G-eisdeachd brosltt|ffi.gach oeòil, "^' 
— Tftmam fochar Mbio-Leòid an àigh." , j 

CTi il 

A Mhlc-talla ao bha, ' 

Anns a bhaiie *n do tbar ml m* ioil ; | 
'S ann a nis dbuiun as lèir, ; 

Gu'm beil mis' a's tu fèln air chùi. j 
A relr do chomais air sgeul, j 

0*n *s fear comuinn mi-fèin a's tu ; 
'M beil do mbuinntearas buan, 

Aig an triath ud, da'n dwtl an Dùn? 



** Tha Mac-talla fo gbruaim, 

Anns an taUa 'm biodh fuaim a cbeòil ; 
*S ionad taghaich nan cliar, 

Gu'n aigbear, gu'n mhiagh. gu*n phòlt. 
Gu'n mhire, gu'n mhùirn, 

Gu'n iomracba dlù nan còm ; 
Gun ehùlrm, gu'n pbailteas ri diimh, 

Gu'ji mbacnas, gu'n mhàran ÌMoil. 




Naile cbuna' ml uair, ^ c/>^,>'..i.^ia»Au^U •t* ^^^ fhileanta bhinn, j 

Dùn flathaU nan cuacb a thràigh. ^ / 'S iad gu ruith-Ieumach, diouach, luath.** | 



'S ml Mao-talla, bha uair 

'G eisdeacbd fatbrum nati duan gu tiugh ; 
Far bu mhuirneach am bèns, 

'N am cromadh do'n ghrèin aan t-sruth. 
Far am b' fhoirmeal ua eeòid, 

'S iad gu h-òranach. oeolmbor, clt&th ; 
Ged nach iHtcte mo ghnùis, 

Cbluinnt* aea sa'n Dùn roo ghuth." 

" 'N am eiridb gu moch, 

Ann san teBghlaich, gu'n spr6e, gtt*n ghmlaB S 
Chluinte gleadhraicb nan dÒs, 

'S an cèile na* cois on t-suain : ^ ^ 
'Nuair a ghabbadb l iàn, '/^ ^ J* ^ ^/ 

'S i gu'n cuireadh oe n-aird na fliuair; i 



W 






^y^ ^i 



liCtc^eMA 



V tr^^^^v- 




'l-*- 






AN CLARSAIR DALL. ^ 




•^3 



*• Bhiodh a rianadair fèin, 

Cair «11 ir« gur b-e bfaiodb ano ; 
'S e g-eirldh na meMg, 

*S an èibbe gu tric na cbeann. 
Ge d' m b* ard leinn a fuaim, 

Cha tuairgneadh e einn gu teann ; 
Chaircsdh tagradb am cbluaìs, 

Le b-aidmlieil gu loatb, *• gu maii* 

'Naair • ebnirt' i na tàmb, 

Le fortacbd na fàrdaicb f6in ; 
Dbomk-ea h* fburaeda ràdb, 

Ga*m ba cburaideach gàir nao tèud. 
Le h-iomairt dha Ibmb, 

A eoir a binneaa do cbàcb an cèili ; 
'S ga*m ba ahiabbiach am ehluais, 

A mogbunn lughar le iuavaa mbeur. 

" Ann ea* fbeaegar na dbeigb' *^2J***V*5^ 

N am team na grèin tra nòin ;*^**** -*'« • 
Fir chneatain ri elàir, 

*S mnai* freagairt a ghnà cuir leò. 
Da ehomhairleach ghearr, 

A labliairt '• ga 'm b*àrd an gioir ; 
'S gu'm ba tbitbeach an gain, 

Air an duìne gu'n fhuii, ga'n fbeoil. 



wr 



A^^^^^^^fc w ^^^^ ^^^^^^^fc* 



CUM U A «i^ 

I-yHXA& THALASOAIR.* 



t9^JÌ^SLi^ 



ì^ 



t> 



'* Glieibbtc fleasgaicb gu'n ghrun, x 

Na do thaila gu'n ■gràig, gu'n fhuath ; ^^ff^ 
Mnai' fhionna *n fhuiit r^idb, (^"^ 

Cair bulneis an c£ill le faaim. 
Le eeilcireachd beoii, 

Bhiodh gn h-ealanta, h'Ordail, suairc ; 
Bhiodh fenr-l>ogha 'nan còir, 

Ri catr meo-gbabr' a mheòir nan cluai«. 

" Thoir teaebdaireacbd bhaam, 

Le dcatam, gu Ruaridh òg ; 
Agoe innie dha fèin, 

Caid de chunnard ged 'ee Mae-Leòid. 
£ bhi'g amhare na dbeigh, 

Air an lain* a db-^ug, s' nach beò ; 
Ge ba ■haibhir a chliù, 

Cha'n fhàgadb e *n Dùn gu'n cheòl." i 

Xafle.— Thb fong wat a fkvourlte with Sir Alcxander 
BTKmsie, of Galrlocb, who pald a penon to aing it to 
hlm cTcry Chilatma* nlghL One of Kr Alexandcr'h ten. 
anta went to hlm one dajr to Mck a leaae of a certain farm. 
The lalrd dcslred hlm to alt down and alng Omm Mdr 
Uklc^Ltèid tlll he ahould wrlte thc doeument. Tbe tcn. 
ant icouirkctf that he certainly let great Talue on that 
■onf. ** Tct.** waa bU rcply, ** and I am aorry that erery 
HÌfMand lahd baa not the aame rrgard for it.*' 



• Jobn Breae M'TiCod wa« one of the latt chicflalni 
that had in hla retlniie a tiard, a barper, a plpcr, and a 
fooU— all of them eacellcntlj and llbcraUy provldcd for. 
AAer hla death, Duntegan Cattle waa neglectcd by hltaon 
Roderick, and the Mrvlcn of tbcie (Unctiooarloi dlipcnied 



Db-fbalbr sòlas mo latba, 

Dbòrobaicb m' oidbche gu'n aigbear, 

Cha 'n eil lanntair na m* radbad, 

'S gtt'n mo chainnlean a* gabhail, ' C /> o / ///^ 

Tba lucbd 'm foineachd n a'n laidhe sa'n ùir orr. 

Bàs an Eoin so ma dbeireadh, 

Rinn ar leònadh gu soillear, 

Sa chùir ar sòlas an gainnead, 

Dbùisg e bròn an Eoin eile, ' . ( • '>, . ^. < 

Dlt-fbag e doirt-tbromach eira mo gbiùlain. 

Co cbunnaic no cbuala, 
Sgeul 's trùlme sa 's truaidbe ? 
Na*m beam guineacb so bhoail oirnn, 
Sa dh' fhag uile fo gbruaim sinn, 
S*^ir Mtf B *** uaislean do dbùthcha. 

Se siol Leòid an siol doehalr, 

Siol gu'n sòlas, gu'n sochair, 

Siol a bbroln a's na bochaln, 

Slol gu'n cheòl a's gu'n bbrosllum, 

An siol dorainneach 's goirt a rùg sgiùrs orr. 



Se'n clàr-sgith an clàr ro sgith, 

Clar na diobhail 's na dòsgainn, 

Clàr gu'n eibhneas lann osnaidb, 

Clàr nan deur air na rosgaibb, 

An dàr geur, an clbr goirt, an clàr tùrsacb. 

Cneidh air cbneidb 'sa chneidh chràiteach, , 

Na seana c hneidhSm ga *n knich, C h n Wm ^^t^ 

Na 'n ùr cbnàmhain an dràsta, 

Sgrìob gach iatba gar fàsgadh, 

Gur tric ta^baidi a bhàis a toirt spuill dbinn. 

Tha mi 'gràite le oeartas, 

Thaobh aobbaraebd m* acaid, 

Nach " fearr e ri cblàislinn 

An t-olc cràiteach na fhaieinn," 

'S daon a dh-fbag an sean-fbacal o tbùs Ot ^ 



wlth to make foom for grooroi, gamckcepen, fecton, 
doga, and the Tarìoui et eeimu of a fashlonable Englijh 
ertabliahment. We here bcg the rcader to notc, that we 
baTC not MÌd Rory was an Engliih gcntlcman, but oiily 
hlnted th^ be ap«d the manncn of one. Elght itansaa of 
thif long are purpoacly omitted, ai we think thcir inwr. 
tion would be an outrage on our rcadcn* lenie of pro- 

pelcty, , • . 

• ♦ 

• Nr John M'Lcod, lon of Slr Rodcrtck M*Leod. 



k.^»-ò. 



m*^" 




N 




<^^M-^Am^ cX^r^^^itjL 










a/*.^ ^J*^* .. .» 



. _••*# < % 




M 



TT?***'* -^v-^/^-^^-^oLrf 



<»^JL A-^g "^ 












^ 



OBAIR NAM BARD GASLATH. ' / i. L 











f/7 

JoHN M'Kat» the cd^brated piper and poet was born in the parìsh of Gairloch, Ross- 
shire, in the year \^l^* Like his father« who was a native of Lord Reay*s Coimtrjy he 
waa born blind, but witfa perhape the ezceptìon of a slight shade on their eye9» it wouJd 
be difficult to.the most acute obserrer to perceive that they had not their sight. Whcn 
John had acquired the first principles or elementarjr parts of music from bis father, he 
was sent to the College of Pipers in Skye» to finish bis musical studies under the auspìces 
or the oelebrated Mac-Crìummein. There were at this time no fewer than eleven other 
apprentices studying with this celebrated master-piper ; but in the artides of capacity and 
genius so superìor did lain Dail prove himself to his fellow-students^ that he outstripped 
them all in a very short time. This snperìorìty, or pre-eminence naturally gained bim 
the envy and low-souled ill-will of tbe others, and many anecdotes have traditionally come 
down to us illustrative of their rìvalry and wounded prìde. On one occasion as John and 
another apprentice were playing the same tune altemately, in the highest key of rìvalry, 
Mac-Crìummein reprìmandingly asked the other, ''why he did not play like lain Dalif^ 
to which the chagrìned aspirant repUed^ ** By Mary, Pd do so if my fingers had not 
been after the skate I** — alluding to the conglutinous touch of hb fingers on the chanter- 
holes after having forked at some of that fish at dinner. Henoe orìginated the taont 
which the north country pipers, oonscious of their own superìorìty. are in the habit of 
hurlìng at pipers of the more Southem districts — *' Tàa mheàirean as deighe na agaUr* 
Genius is never at a loss for developing itself, and where there is actually no comu, its 
fertility of invention finds abundant materìals to work upon. Our youthful piper, it 
appears, was somewhat unfortnnate in the appointment of his bed, durìng the early perìod 
of his apprenticeship; in short, he was infested with certain marauders, which detracted 
from his comfort and sleep. This drcumstance he commemorated in the composstion of a 
piobaireachd approprìately called "Pronnadh nam MiaU** which, although his first effi>rt« 
both as regards its varìations and generai structure, is equal to any thing of the kind. 

One of the Mac-Cruimmeins> a celebrated musician known by the cognomen of Padrnig 
Caogach, owing» we supposCy to his inveterate habit of twinkling or winking with his eyesy 
was about the time composing a new pipe tune. Two years had already elapsed stnce 
the first two measures of it became known and popular ; but owing to its unfinished state, 
it was called "Am port Leathach,** Some of the greatest poets have experienced more 
difficulty in supplying a single line or couplet than in the structure and harmonization of 
the entire piece — mu8Ìdans,too» have ezperìenced similar perplexities^and Padruig Caog^ 
ach had fairly stucL The embryo tune was every where chanted and every where sp- 
plandedf and this measure of public approbation tcnded to double his anziety to have it 
finished — but no ! the genius of composition seemed to exult at a distance, and to wink at 
CaogacKt perplezity. Tender of his brother*B reputation, our blind author set to woik, 
and finished the tune which he called, " Lasan Phàdruig CAoopciicA'*— ^thus nobly re* 



=- j 




t^' ^-tL^ ^Vi (f-*"^^^^' 



AM FIOBAIRE DALI«. 



95 



noancìng any share of the laudation which must have flowed apon the completion of the ad- 
mìred straìn. Patrìck, finding his peculiar province usurped by a* blind beardless youth, 
b4;came farìously incensed, and brìbed the other apprentìces to do away with his rivars lifel 
This they attempted one day while walkìng together at Dun-Bhorraraìg, where'they 
threw tbeir blind frìend over a precipice of twenty-four feet in height 1 John alighted 
on the soles of bìs feet, and suffered no material injury : the place over which he was 
precipitated was shown to us, and is yet recognised aa Leum an DoilL The completion 
of "Lasan Phàdruig Chaogaichk^ procured great praise fbr our young musician, and gave 
rìse to the following weil-known proverb— " Chaidh an fhòghluiniroS'Ccann Jkihie- 
Cruimein,** i. e. *' the apprentice outwits the master." 

Afier being seven years under the tuition of Mac-Cruimmeini he returned to his native 
parish, where be succeeded his father as family-piper to the Laird of Gairloch. He was 
enthasiastically fond of music, and the florìd encomiums which every where flowed in 
upon bìm» gave his inventive powers an ever-recurrent stimulus. Durìng his stay in this 
excellent familyy he coroposed no fewer than twenty-four |:Àobaireachds, besides numberless 
strathspeys, reels and jigs—the most celebrated ot whichy are " CaiUeach a Mhuiìiear,** 
and ^*CaHleach Liath Raeaidhr 

Fiading himself ultimately in comfortable circumstances, he married, and had two child- 
ren, a son and a daughter — the former of whom was a handsome man. His name was 
Angus, and he was equal to any of his progenitors in the science of music. When our 
aotbor became advanced in years» hc was put on the superannuated fìst, with a small but 
competent annuity ; and he passed the remaining part of his life in visiting gentlemen*s 
houseSf where he was always a welcome guest His visits or excursions were prìncipally 
in the country of Reay and tfae Isle of Skye. It was durìng one of these peregrinatìons, 
thaty bearing in the neighbourhood of Tong, of the demise of his patron^ Lord Reay, he 
composed that beautiful pastoral " Coire^an-Easain," which of itself might wellimmortalize 
liis Ume, It ìs not surpassed by any thing of the kind in the Keltic language — bold, ma- 
jestic, and intrepid, it commands admiration at first glance, and seems on a nearer survey 
of the entire magnificent fabrìcy as the work of some supernatural agenfc. 

After the death of Sir Alezander M*DonaId of Slatci John paid a visit to his old ren- 
dezvous, now occupicd by his friend*s son. The aged bardic-piper soon experienced the 
verìfication of the adage — new kings, new laws — ^instead of being honoured with a seat in 
the dining-room as usual, he was ushered into the servants* hall immediately below — an 
indignity he was by no means disposed to pass sub siientio. As the young chief was 
taking dinner, a liverìed servant made his appearance in the hall, and addressing John 
said — '* My master wishes you to play one of those tuucs he often heard his father 
praise* — '* Go back to your master,'* replied lain Daii warmly, *• and tell him from me, 
tbat when I nsed to play to his father it was to charm and delight his ears, and not to 
blow music i^ in his a ■ ! ** 

Having returned to QMd^fa» he never agmn went from home. He died in the year 
1754, being consequently ^ years of age> and was buried in the same grave with his 
father, Riiairìdh Dall, in the clachan of his native parìsh, Gairloch. 



96 



SAR-OBAIR NAM BARD GAELACH. 



IsM tiJ K lKrd^y^ 



BEANNA.CHADH BAIRD DO 8HIR ALASDAIR MAC-CHOIKNICH, 





n 



TBIATH ORKABBpLOCHi AIB DHA laORBAN THIOHKABNf GRBi 



SADI 



I 



Go*M beBnnmicb* Dia an teach *8 an tùr 
'S mn d thBÌnig ùr 'n-ur ceann, 
Geog ■bonna» sholta glieibh diù, 
'Ni buannaebd dùthcbB *i nacb call. 

A gheog a thainig *i an deagh uair, 
Dba 'm buadhach mùim agui ceòl 
Oglia Cboinnich nan rùn reidb, 
'S Bbaroin Shratb-Spè nam bò. 

O larla Sbl-pbort an tòs 
Dbittchd an òigb is taitneich bèua 
'S o'n tuitear Shàtleacb a rìs. 
A fbreasdaileadh an rigb na fheum. 

'S blthidh Granndaicb uime nach tim, 
Bu treubbaich iomairt '■ gacb l>aU, 
O Spè a b' iomadaich linne, 
A *■ feidh air tiriehean àrd, 

I 

'S ann o na Clnnldbean nach fànn. 
Thainig au^ òigb Ìs giaine crè, 
Gruaidb ehorcair, ague ro«g ma)l, 
Mala chaol, cham, '■ cul rèidb, 

Tha h-aodann geal mar a chailc, 

'S a corp ■neacbaidb air dbeagb dbealbb, 

Maotb leanabb le glbtean eaor, 

Air nacb fuaa fraoch no fearg. 

Tba sIÌM mar eaia nan erùtb, 
'S a crutb mar chanacb an fbeoir, 
Cul eleaehdacb air dbreach nan tèud, 
Ko mar aiteal grèin air òn 

Bu cbebl-eadail I gu ■uain, 

'S bu bbuachaiit' i air do-bhòua 

Cainneal ■bolaia feadh do theach, 

A frithealadb gach neacfa mar fbeum. 

Gu meal tbn-fèln t-ùr bbean òg, 
A l^riatb Ghearr-Loch nan còm fial 
Le toil ehairdean as gach tìr, 
Gu meal tbu i '■ beannachd Dbia, 

Gu meal ■ibb breatb, agus bualgb, 
Gu meal elbh uaill, agu^ mùlra, 
Gu meai ■ibb gacb l>eannaohd an eèln, 
'S mo bbeannachd fèin diubh air thùs. 




'S Ìomadh beannacfad agua teist, 
Th'alg an òlgh U glainne ■1lo», 
'S beannaebd dba'n ti a thug leie, 
Rogba nam bftn an gnè, mi meaa. 



DAN COMH-FHURTACHD. 



DO 8HIK ALA6DA1B MAC-DHOMHNUILL BKLBDUrR. 



OMcfal 



.-«v 



[ AiR dha thlgbinn dhtcfaeigh a LQnnalnn do thnWftuì 
Armadail M*n Eilean SgUthftnacb, agiu a Bhaki-^beuB**^ 
òs mbalicech a Vhì màrbli a ttaigh, alr cbinn da tbipbiiui. 
Tbarladh dba na phlobalre dhall a bhl •Uigh aig an àm, 
agua fbelnn e *n din a leanai na dhAil, a nbchdadb dha gu^ 
chAiU iomadb trèun a*t flath an oeud gbridta, d'a I 
fadbeolgh aòlaa a gblacadh. J 

BcAVKACHD dhnt o*n ghabh thu *n t-am, 
O chrlch nan Gali gu do tblr, 
Dùtbchas tba ri aiioo a chnain 
'S trie a cboiainn bualgb dha'n rigb. 



Do bbeafha gu do thir fèin, 
'Dheagh Mhie-DbombnuiUnan aèad 
'S lit le maithibb Innee-Gall, 
Do ghlua^ad a nail tbar cbaol. 






'S lit le fearaibh an Taobb.tuath, ^.3 
Gu'n bbuannaicb tbu mar bn chòir • <>-'^ <.^^ 
TrotaÌrnU ull' •guu Slèibhte, •-, ' i ? 
Uidhist uan eun a'a nan rdn. ^^tl^--^-^^^-^ 

'S kit le fearaibb an Taobb-deas, 
Gu'n ■buldhicheadh tu eeart gu leor, 
'S tu ■lioebd nan rìrean o •bean, 
Dha'n robb miagh fainear air ceòl. 

Ach *aann dhomb-sa b'aitbne 'm bèns, 
Ka ghabh rlum fein diu' o thùa, 
Crolnn-iubliair le brataicbean sròil, 
Iioingeae air ehdrs a'e rda-iùil. 

« 

Iiong a's leogbann a's lamh-dbearg, 
Ga'n euir ■uas an ainm an righ, 
Suaicheantaa le 'n elreadh ueariy 
'N uair thlgeadb 'ur feacbd gu tìr« 



I . 



\i 1 ìC 






A FIUBAIUU UALL. 



97 



I 



N» 'd tàrUdh.dhaibb' bhi airlòirg, 
Fo mhèirt^h'^dba'in biodh dearg a'« bàn 
Gu maiaeaeh, faicilleach, treuu, 
Chuireadh aìbb ralreat air càch. 

Gtt h-àrmach, armailteach, òg, 
N«o-chearb«ch an tòir Dan ruag , 
*S pu^h hito 'n cromadb au oeaiiii, 
Ba leo na bhiodb aoD, 'aa luacb. 



I 



.;<• 



B'altbne dhomh Sir Seumaa mòr L. 'r^' ^' 
'S b*eòl dhomh Dòmhnuil a mhnc, ^ ' - b^ u 
B*còl dbomh Dòmhnull eile ria, S^>» J ^ '•^^^ 
Cbumadh fo cbia na slòigb ceart. *> ^^^' ^ 



B*eòl dhomh Dòmhnull nan trl Dòn'uU "' 
'S (c Vòg e, bu mhòr a chliù, 
Bhi*dh fearaibb Alb* agu» Kirinn, 
A 'g èiridb leis anna gach cùis. 



ì 



B'eol domh Sir Seumas na ruin, "^ . ' 
T-atbair-«a mhic-chliùuich fèio, ^*-^ ^' 
'S tna • nis an siatbamh gUm 
Dhordaicb Rigb nau dùl oa'n dèigh. 

Na'n tuiteadb m* aois cho fad a mach, 
'S do mbac-sa tbeachd'air mo thìm— 
B'e sin dhomh-s' an seachdamh glùii, 
'TbaÌDÌg air an Dùn ri' m' linn. 

'S cba *n ionghadh dhomh-sa bhi crion, 
A*s mo chiabbag a bhi liath 
*S gacb aon diu' le cridtia mòr 
Toirt dhomb airgeid a's òir riamh. 

'S gaeb aan diu* ga m' iraefa diith, 
Thuigeadb iad uam gfith nam meur, 
*S tba iadsa sàbhailt an diugh, 
Anoa a btirath am b'eil iad fein. 

'S th» mis* air fuireacb sa'n àr, 
'S mi cair a bhlàir mar bha riamb, 
*S mo chridhe 'g osnaich na'n deigh, 
Mar Oisiau an dèjgh, nam Fiaini ! 



Ga meal thu t-oighreachd, 's do chliù, 
Dlieagh Mbic-DhomhnViill nanruin rèidh, 
'S ged dh'imicb uat t-ùr bbean òg 
Na biodh ort-sa bròn na dèigh. 

'Sa liugbad òigb thaitneach gun dì, 
Tha ndar Clàr-sgìth a's Mon-ròs 
'S ma dha thaobb Arcamh a chùuiu 
Deas a's tuath, thall sa bbìSs. 

Agtts iad iril' ort an dèigh- 
Bheireadh dbut iad-fèin 's an cuid, 
Oigbran taitneach nam beul binn, 
Nam mèur grinn, *s uam broiiie buìg. 



An ainnir gheal iiigh'n righ Greig, 
'S gach aon diubh gabhail a null, 
'S dh'imich o Fhionn a bhean fèin. 

On tha'n saoghal-so na cb«ò, 

'S gur doigh dha bhi dol mu'n cuairt ; 

Bidh'maid subhacb annain fèin 

'S beauuachd leis gach ni chaidh uaiun. 



-i 






Chaìll rlgh Bbreatainn, a's ba bhcud, 
A leabaidh fèin leug a ghaol 
'S u ua tharladh sud na chàr, ^ 

B'eigiu dha hhi seal gu!n mhnaoi. 

Mao-rìgh Sorcba * sgiath nan àrm 
Gur h-e b'ainm dha Maighre borb, 
Chaill e gheala-biiean mar gbèin, 
'S dh fhurich e-fèiii na deigh beò ! 

Chaill jr^gh na h-£aspailt a bhean. 



/ 



« At Myro, lon of the king of Sora,* wm one day 
MÌUnR io hii little barque along the Irìih cout, he came 
to a bay, remarkable fur iti beautifUl frcluftlon. As his 
eye wandered here and there over every part of the 
•mooih expance, it at lcngth reated on a group of nymphs 
deaiKtrttng themsclvet, as they thought unaeen, and eii. 
Joying the cool of a fine sumrocr's eve amoiig the watera. 
For a time, he fancied thera meTinatdc, or daughtert of 
the sea, and continued to gase oa them wlth admiration 
and awe ; but obierving, aut he drcw nearer, that their 
forma wcre entirdy human, he roade all sail to aacerUin 
who they were ! On obswviitg hit approach, they darted 
like Ijghtning to conceal themKelvei in the creviee of an 
adjoining rock. whither fear and mode«ty oompelled them 
to seeJc a haaty retrcat. Deterroined to make captive nf 
the fairest, whosoever she might bc, he moored his sliiff, 
and went in pursuit. Ue soon pounced upon them in 
their concealment, and carried off the most bandaome. 
Awed wiih terror, and sumiscd wiih tears, she on her 
knees imploied hlm for llberty,— telUng him that her 
name was ** FàtHe-Soliiit," i. e. beam of llght, and that 
her father wa« king of that part of Ireland. Unraoved 
by ber entreatles, he conreyed her to his boat, and bore 
her off to his own country, wbere slie lived with him 
for soroe time, as the partner of his bed. To ber, how. 
ever, Sora was a place of torment,— for the thoughts of 
liindred and of home cmbittered every honr of her exist. 
ence. Goaded to drspair, she forroed the rcsolution of 
attempting hcr escape, and, having sallicd forth one day, 
as had been her ctistom, (o ihe bcach, she observed 
Myro's curack afloat, and no one within view, which 
slie unrooored, and ooromUting berseif to the mercy of 
the elemenu, nimbly leaped on board. Spieading ali sail, 
and a favourable breeae haviag spruag up, she was soon 
driveo upon ttie ooast of Sootland, at a i»pot where flngal 
and his attendants were refreshing theroselvea afLcr the 
fatigues of the chate. Her eyea beamed with Joy as she 
reoognised the hero. After mutuai salutations, she in. 
formed tbe king of Morvcn cf what had happenedi and, 
Implorìng his protection, aa her husband was kn puisuit, 
she aasured him of her detcrminatioa to dlerather than 
retom. Fingal promiaed her his ald; but, hatdly had 
her troubled minJ composed itself to rest, when the ptince 
of Sora landed in tlie bay, and demanded hiì wife from 
him. The hero, troe to his pligbted promise, refbscd. 
The prlnce of bora drew his sword, andmenaced defiano& 



• Tha Island èt Borcha i« frtqucQtiy mmitloacd lo tU« poena of 
OMÌan. It ia onoertain irhn'e it lay, bat it Moms to havo b««n 
iMtod fu tlM criwUy of its inhabitanta.«»X)r Smiik, 

a 




SAB.OBAIR NAM BARD GAELACH. 



':^?.iM-^ 



ty 



1 



UMUA CH01R*.AN-EASAIN. 

Mi ^n diagh a* fàgail na tire, 
f 'Sinbliid na Mih air an leatli'taobh, 
'S e dh'fhig gan airgeid mo phòca, 
Ceann nio stòir bhi fo' na leacaa. 

'S mi aig briige 'n alluin riabhaioh, 
A 'g iarraidh ga beallach na fèatha, 
Far am bi damh dearg na eròice, 
Mu Fhèlll-an-ròld a dol ean dàmhair. 

'S mi *g iarraidh ga Coir*.a»-eanin, 
Far a trio a sgapadh fùdar, 
Far am bi'dh mioi-choin ga 'n teirbeirt, 
Cttlr mac-na-h-èilde ga dhùbhlan. 

Coire gu*n easbhurdb gu*n iomrall, 
*S tric a bha Raibeart ma d* chomaraich, 
Cha nVil uair a ni ml t-iomradh, 
Nach tuit mo chridhe gu troma-chràdh. 



UpoQ which, Gaul, the loo of Mornl, ctepplnf foitb, 
enoountered the itranger. But, ▼eHant at wat tbe ann 
of Oaui, he had well nigh bean OTerpowered. Oscar, 
howeTer, the lon of OHÌan, taking advaoUme of an ex. 
ceplion to the Fingalian law, ** not to aid eitber party In 
•ingle oombat with the rigkt kMnd,** hurled a dart at the 
young chlef of Sora with hia /</}; but wbicb, raiising ita 
atni, unhappily picrced Fàiiu.SoMi to tbe beart Con. 
founded at the sight, Myro became unnerved, and wat 
overpowered and bound by Gaul. Piiiu.Stfbiis wat burìed 
where ahe fcll, and the young chief returncd to Sora. The 
epiiode concerning the Maid of Craca, in the third boott 
o( Fingal, is to be regarded at another Tersion of the aaroe 
atory, though perhaps tbe following poem, eotitled " Cath 
Mkaìgkre mMòèr mkic rigk Sorcka,**ì» tbe more oorrect. 
Tbere are indeed •everal editiona of this piece, all of 
whlch are good, but thia, in our Judgmeot, is tbe best. It 
Atmishes intemal evidenoe of its antiquity. 

CJ SL \ * * ^^èO ^ ^ Fhionn le beagan sluaigh 
Mi ''^1aJC[[A^£i<A WW*^lg Eas-ruadh nan èubha mall. 







L 



Chunnacas a' seòladh o*n iear 
Curach ceò agus bean ann. 

*S b* e sin curach bu mhath glcus 
A* ruith na steud air aghaidh cuain, 
, ftCloi cha d* riuneadh leis no timh 
Gus an d* rainig e *n t.Eas-ruadh. 

*S db* eirich as maise mnà, 
B* ionann dealradh dh*i *s do*n ghrcin, 
*Sa h-uchd mar chobbaìr nan tonn, 
Le fliucb.osnaich trora a clèiM. 

Is sbeas sinn uil* air an raon, 
Na flakbean caoin a's mi liin ; 
A bbean a thalnig thar lear, 
Bba sinn gu leir roimpe sèimh. « 

*' *S mo cbomraicb ort ma 's tu Flonn,'* 
(*S e labhair ruim am maise mnà) 
** 'S i d' ghnùis do'n torach a gbrìan, 
*& i do sgiath ceann.uighe na bàigb." 

*S a gheug na maise fo dhriùchd tvòln, 
*S e Ubhair gu fdil mi ^èln, 
Ma *s urra gorm.lannan do dhion, 
Bldh ar erl nach tiom d'an cèir. 



'( 'S e sin mise Coir*-an-eàaan, 
Tha mi m* ■heaaaidh mar a b*iibhalct, 
Ma tha thu-ia na t-fhear ealaidh, 
Cluinneamaid annaa do làimhe." 

An àill leat mls* a rù^gadh etòiì dot, 
*S mi *m ahaidhe mar cheò alr bealaeh, 
Gu'n apèis aig duine tha beò dhiom, 
O'n chaSdh an Còlrneil fo' thaiamb. 

Mo chreach ! mo thùrsa, *a mo thmatglie ! 
Ga clmir tan uair-e' dhomti an ira, 
Mhuinntir a chumadh riam uaialc, 
Bhi'n diugh anu aan uaigh ga m' 4hi-aa. 

Na'n creideadh tu uam a Choire, 
Gur h-e doran eud air m* inntinn, 
*S cuid mhòr a ghabhail mo leitgeil, 
Nacb urraiun mi ■eaaamb ri aeina dat. 

*' Meaaar leam gor ta mae Ruuridb, 

Chunna mi mar rla a chòimeal, 

*N uair a bba e beò na bheatba 

Btt mhiann leii do leathaid na sheòmar. 



TÒrachd a U orms* air muir, 
Laoch ia mòr guin mir mo lory, 
Mac rtgh Soreha sgiath nan arm, 
Triath d'an ainm am Maigbre borbi** 

*S glacam do chomraich a bheaii, 
Ro aon fhear a th*air do tbl ; 
*Sa dh* aindeoin a Mhalghre bhuirbk 
Bidh tu am bruth Fhlnn aig iltb. 

Tha talla nan creag aig laimb, 
Aite tiimb clanna nam fonn, 
Far am &igh an t.annrach bàigb, 
A thig tbar bbirea nan toon. 

*SiP cbunaaeas a tlghinn' mar steod 
Laocb a Uia mbeod thar gacb fear, 
A caitbeamh na fairge gu dlan 
An taobh dand* a ghabb a btaeaa. 

B' ard a chrolnn, bu gheal a shiùlU 
Bu mhire *n Uiuil na cobhar sratb ; 
** Thig a mharealeh nan steud stuadh adi 
Gu cuilm Fhinn nam buadh an diugti.** 

Bha cblaidhe trom tolrtell naeh gana 
Gu teann air a sblios gu reidh, 
Sgiath dhrtmneaeh dhubh air a leis, 
*S e 'g iomairt chleas air a ciè. 

Thug GoU ma9 Moma *n urchaìr gbesir, 
As alr an treon do thllg e slcegh ; 
B* i 'n urcfaalr bu truime beum, 
D*a sgèith do rìnn sl da bblòidh. 

Dh* eirich Osear 1 dh* eirìcb OoU 
Bhelreadh loisa lòm *s gacb calh. 
'S dh' etrich lad uile na slòigh 
A dh' amharc tòmhrag nam flath. 

Sin thilg Oflcar le làn-fheirg 
A chraosach dhearg le lalmh cbll, 
Do rohart>hadb leis bean an fhlr 
*S mor an cioo do rinneadh I*i. 

Thlodhlaiceadh leinn aig an Eas, 
FàIne.8oUis bu ghlan Ilth, 
*S chulr sinn air barraibh a meòlr, 
Fàin òir mar onair gin rìgh. 



if- 






A PIOBAIRE DALU 



9» 



*" Ba Uon*8r de mbaitheui na h-EireaDn, . 
Thifeadb gu m* rèidlil«an le b-ealaidb» *^ 
Shdnncad Rnairidb daU dhamb fàilte, 
BUodh Mae- Aoidb *s a cbàirdean mar rlai** 



' 0*n tba tbnt* a' caoidb nan àrmunn, 

. Leia un b' Abbaist bbi ga d' tbaghall, 

I Gtt'n aeian ml eaiaidb gu'n duaia dnt, 

I G.M.bh»«n'.mlKUnft«dl«ro. 



;/ 



'Slioombor caocbla teacbd ea'n t-iaogbal, 
Agtts aoÌ>bar gn bbi dubbach, 
lia alioinneadh aan na&r sin dut fàilten ^ 
Seinnear an trÀ so dbut oumha. 

** 'S o ain oeòl is binne tbmalgbo, 
Cboaiasolinn Mbic-Aoidb Dbòmhnuill, 
'S fkda mbaireas e am cbluasan, 
Am fhalm a bb*aig tabhunn do mbeòircan. 

" Beannaebd dbut agus buaidh-làraeh, 
Ann 's gacb àito 'n dean tbu seasaidh, 
Air son do pbuirt bblasda, dbionacb, 
Sa gbrian a' teaunadh ri foasgar. 



» 



'S grianacb t-nrsainn f6in a choire, >; 

'S gun fbèidb a' teamadh gu d* bhaiie, | 
'S iomadh neach da m' b' fhiacb do mboladh, 
Dochliath cborrach, bbiadbcliar, bbaiuneacb. 

Do cblob, do bhorran, do mbìlteacb, 
Do sblios a Choire gur iionacb, 
JLuhttch, luibbeacb, daite, diooacb, 
-'S (asgaeb do cbuile 's gor fiaracli. 

Tba i-^dcadb uU* air dhreach a cbanaich, 
Cirein do mbuiiaicb cba chrannaicb, 
Far 'm bi' na fèidb gu torradi, 
'G oiridb fammacb ma t-fbireacli. 

Sleambuinn slios-f bad do sbliocbd àraich, 
Gu'n an g&rt no*n càl mu t-iosal, 
Manngadi, màghacb, adhacb, teamacb, 
oraioeaeli, fradhare fritlie. 



Nedineineacb, gucagach, me^Iacb, 
Lònanaeh, Insanacb, imsaehy 
'S bdrcacb do ghorm luaclialr bbealHÌcb, 
Gn'ta fbuaebd ri doinionn acb cidbeacb. 



Seamragaob, sealbhagach, duÌUeach, 
Min-leacach gorm-shlòibbteach, gieaiinacb. 
Biadbchsr, riabhacb, riasgach, luideacb, 
Le 'n dioita cuideachd gun cbeannacb. 

'S crulteal leam gabbail do bhraighe, / 

Bioialre t-nisge ma t-innslbh, ^ 

Miodar, mèghaobi cnocbdacb dìtbair, 
Gu breac blàth-mbor an uchd min-fbeoir. 

'Gu gormànacb, tolmanachi àluinn, 
Locbach, lachach, dSsacb, crai-ghia'ch, 
Gadbaracb, fsghaideaeh, bràidbeacb, 
G-iomain na b-eUde gu nàmhaid. 

Bùireineach, dubbaracb, braacbacb, 
Fradharcaeh, cròicbd-cbeaiinBch, uaUach, 
Feòirneanaeb uisge nam foaran, 
Grad ghaisgeaDt' air gbSsgan cruadblaicb. 

Colg-ebuileacb, fàileanta, bioracb, 
Spang-sbronacb, eangladbrach, corrach, 
'S an anmoch is meanbb-luatb sireadb, 
Air mbire a' diraadb sa Cbòire. 

'Sa mbadainn ag èiridb le'r miol-choin, 
Gu mùirneacb, maiseach, gasda, gniomhacb, 
Lubacb, leacacb, glacacb, sgiamhacb, 
Cracacb, cabracb, coagach, fiamhach, 

'N am da'n gbrèin dol air a b-uilinn, 
Gu fuilteacb, reul>acb, gleusda, gunuach, 
Sriapacb^àrmacb, calgach, ullamh, 
Riacbacb, marbbacli, tarbbach, giuUaeb. 

*N am dbuinn bhi' teamadb gu d' rèldhlcan, 
Tinntcaeh, oalnteaeb, eainnleacb, eèireacb, 
Fionach, còmacb, ceòlar, teudaob» 
OrdaU, eòiach, 'g òl le rèite 

Sgniridh mi nis' dhiot a Choirc, 
O'u tha mi toUicht' dheth do scanachas, 
Sguiridh mise sbiubbai t-aonaich, 
Gus an tlg Mao- Aoidb do db'Albu 

Ach 's e mo dhùrachd dbut a Cliolru, 
O'n 's mòr mo dhùil ri dol tbarad, 
O'u iha sinn tuisleacb sa mbonadh, 
Bi'db'mid a' teannadb gu baile. 



;> 



/ 



;^Cl 












•<J 



<J /Ci<. ^Lt^-r^ ■^" 







** i kN 



X ^* ^ ^ f ^ P 






»« 



L 



■'•r-rg 






I 



t-'" "^l 



j. 



IX. 



c 't 



> I \ f L* ì ^A 















AIASDAIR MAC MHAIGHSTIR AIASDAIR. [ 



ÀLEXANDER M'DoNALD, cominonlv called Aiaidair Mac MhaighiHr AUudair^ ì»'as 
born in tbe beginning of the eighteenth century. His father rerided at Dalilea, in 
Moidart, and was Episcopalian clergyman at Ardnamurcban. He always trayelled on 
foot, there being ne roada in that rugged country, in his time, and returaed the same 
day. He was a man of great bodily atrength, wbich his weelly làbours and iraTels 
required. £[is strei^h was, bowever, soroetimes neceasarily eaerted on other occa- 
sions, In bis time the people of Moidart and Suainart oflen met at interments in Eilean' 
Fionain, then the common burying-ground of both distrìcts ; and, as was tbe custom ia 
former ages, consumed an anchor or two of w^hisky, andthen fought. The presenoe of 
the clergyman was often -required ; and it was not seldom that bis atrengtb also was 
ezhibiied in parting the combatants. His character and prowess were so well-known 
that few men dared dispnte his right as iimpire. AU were obliged to snccumb to the 
pacificator ; but tbe Suàinart men alleged thatbe general^y laid a beavy hand on them, 
the Moidart men being his own frìends and relatives. 

The 'Rev. gentleman had a large family of sons and daugbters. The latter all died 
of the small-poz, afler they had families of their own. An anecdoie is stiU lelated con* 
ceming them. The smalUpoz raged in Moidart when his children were young, and ÌILr 
M'Donald removed wìtb them to £iIean«Fionain, (noi tbe burying-place but another 
island farther up in Loch-Sheil,} that they might escape the contagion tbat proved fatal 
to 80 many. ^And they did then escape. But nothing can more clearly evince our want 
of foresight and utter incoropetency to judge of what u best than the result of the Rev. 
gentleman*s care — ^that is, even taking it for granted tbat it was a consequence ; for hìs 
daughters all died of the very malady from whicb he had been so anziouf to guard them, 
and that at atime which to superficial thinkers would seera to have rendered the calamity 
awfully mor« distressing — when their deatb \eh several familìes of motherless children. 
The distress, wo are but too apt to think, would bave been greatly lessened if they bad 
been taken àway wben their father consulted their safety by flight. But tbe wajs of 
Providence are inscrutable to our dim vision ! 

Four of Mr M'Donald*s sons lived to a good old age. Angns, tbe eldest, and his 
descendants, continued tacksmen of Dalilea for a century. Alezander, the sabject of 
tbis raemoir, was tbe second. His two yonnger brothers were settled in Uist aa tacks- 
men, 

Tbe Claneonald of that day countenanced young men of merìt. He wisbed yoong 
Alezander^ of whom early hopes were entertained, to be educated for the bar. Hià 
fatbcr wished him to follow bis own profession, and gave him a classical education. But 






A'LA^DAIR itfAC UHAIGHSTIR ALASDAIR. 101 



oor poet,- likB many a wayward ^enius, followed his own inclitiatìon — and disappointed 
both kifl chief and his father. His abilides and qualifications fitted him for any calling ; 
yet there seems to be a kind of fìitttify attending those wh^ woo the Muses^ which oflen 
preTentft ihem fi'om adopting tfae most prudent and ladvantageous pursuits. 

When Attendlng collegey it isr cèrtain, howevery that h'e did not neglect his studies, as 
he was a good classical scholàr. His genius was not oTthat kind which too easily indulges 
m the ÌDiiolence and inactivity of lifè. His powers were great ; and his energy of 'mind 
adequate to any task*in which his will inclined him to act. But he was inconsiderate, or 
improTÌdent. He entered into the married state beiore he had finished his studies, and 
soon fbund it necessary to attend to other avocations.* His marriage gave rìse ta the 
▼ulgar error, that he was intended to have been made a priest ; but that, disliking the 
offioe» be disquallfied himself by that rash step ; whereas, he was a pratestant of the 
English church. 

Aa teaching is the usual and most proper occupation of students wbo mast do'some^- 
thing towards their own support, the poet, whose studies had been interrupted by his 
marriagey betook himself to that most useful, but arduous labour. It is said that he 
was ai fiist teacher to ihe Socièty for propàgating Christian knowledge. 

We iind him aflerwards parochial schoolmaster of Ardnamurchan, and.àn elder; 
consequently a presbyterìan. He lived on the farm of Corì-Yullii^^at the base of 
Ben-Shiante, the highest mountain in that part of the country, a^ adjacent to the 
noble mins of Castle Mingarry, a romantic situation on the Soui^ of Mull, directly 
oppofite to Tobermory, whose rural scenery aided the frequent inspira^ons of the bard ; 
for, while he wielded the feruUy he neglected not the muses. Theri^ J^py & scene 
witnessed.their delightful amours. He might have devoted more of his time to them 
than could be well spared from the labours of the farmer, and the duties of the in- 
strttctor.; yet the poet would have his own way, as weU as please his own mind. As 
Dight have been ezpected, complaints were preferred against him ; and the Presbytery 
appoìnted a oommittee to ezamine the schooL His best friends must have allowed that 
there was just ground of complaint ; yetj the examinators wer^ not inclined to be rìgor- 
ous. To give a specimen of the progress the scholars were makingj the schoolmaster 
oallèd op a little boyf who had entered the school at the prece^ng termx and then com- 
aenced to leam the alphabet. He read now the Scrìptures flnently and intelligibly. 
The Reverend gentlemea were well pleased with the specimen^ and gave, a favourable 
report of the schooL 

* « He was marrièd to Jane M'Donaldi of thefamily ot l}ailaiueaM, ia. Oknetive. He ooni. 
peeed a eoBg on her, which ie not remarkahlo fortendemeee or aiEectlon, bot oohl aad .artlficial, 
when eompared with hie lofty and impeMÌoned etrain^ in praiee of Mòng."^Meiaoir pr^xtd to 
tkt Olasffow editìom 0/1839. 

f Ùuncan M*Ken«ie, KUcboan, who liyed to the greet ac;e of ninety-four ; apd, In 1828, com- 
manicated to os this information. He alao tpld us that. in the entuing summer he was taken from 
ichool to attend cattle ; and that aom^ time thereafter. Mr M,*Donald left hlt school and farm and 
joined the Prince. " Poor man," added he,.*' he loft hie all." ^e a)sp mentioned that the eountry 
waa Ìn an nnsettled state for aome time, and that he loet the opportanity of getting any more 
•dacatlon. 



102 SAfUOBAIR NAM BARD GABLACH. 

A bard vaa» eyen in onr poefs tiiDe> a coiiBpicuous character^ and that not onlj aa tbe 
** mau of song :" lie waa bighlj esteemed in war and in peace. He was firat in ocHincil ; 
consulted in ail matters of importance aa a man of acknowledged talent ; as being 
flhrewd, cautious, and intelligent An anecdote wili show the opinioa entertaìned of 
our bard e^^n in the dghteenth ceatury. One dajr the clergyman and he met They 
went to haye a drìnk^ and flome conversation. *' There is little pnblic news* aad what 
is the prìvate?** enqidred the ciergyman. " Very littlet" was the answer. ** HaTc yoa 
heard of any Ihing at all in my parish that is worth relating, or any thing the reTerse ?* 
«• Nothing.*' " Then," said the minìster, *« I have a piece of news for you." " We 
shall hear it." *' Yes ; and it is, that one of my elders has got his nurse in the fkmììj 
way." ** Is it possible I*' '* I understand that it is very true.** The poet woDdered 
that he had not heard of it. *' How can any thing be known in tbe country, and I 
ignorant of it?" said he to himself. They parted. The poet felt chagrìned: could 
not get over it. When he went home, he mentioned to Mrs M' Donald the piece of 
intdligence communicatcd by the minister, but could not tfaink who the elder was. 
She smìled, and told him it was himself, — she bdng in the family way> and nuraing. 

Of the changes and troubles of the year 1745, our author had his sbare. He Imd 
down the ferula and took up the sword ; abandoned hi% farm, and lost his allt in a cause 
which tacool reflection must have appeared hopeless. Prince Charles mnst have esteemed 
him'as a highly accomplished scholar and a soldier, enthusiastic in his causey so much 
attached to his interest» but, above aU, as a bard. He was the Tyrtseus of his army. 
His spirìt-dtirring and soul-inspirìng strains roused and inflamed the breasts^ of his men. 
His warlike soogs.manifested how beartily he enlisted in, and how sanguine he was in the 
sucoess of the ulkdertaking. He received a commission. 

He not only jOhanged his profession, and put all he had on the chance of the Prince*s 
succeas, but.be also changed his religion : he became a Roman Catholic We need not 
wonder at thb, as he was now among his frìends and countrymen of that persuasion, — 
especially as he was giveo to changes. He was brought np a member of the Chorch of 
England ; he was a member of the Church of Scotland when parochial schoolmaster and 
elder ; and he became a member of the Church of Rome among his own clan and rela- 
tions. The MuH bard, his constant antagonist, hit upon the true cause of bis last 
change when he says :— 

** Cha be 'n cnideBmh ach am brotgiil» 
Chttir thtt ghiolan crois a phàpa.*' 

After tbe year 1745, the bard and his elder brother, Angus, a man of a diminutive 
«ize» Init of eztraordiaary atrengtb,* eacaped tbe pursuit of their €Bemie8> and conoealed 

« Svme good aneedotea are itiU eurrent in Moidsrt abont thls great little man. He is ealled 
Aongìuu heag Mae Mhaighgtir Alaadair, We deem tlie followiiig worth preaenring :— CcXla, buM 
M'DooaÌd, of Baraedale, came one day to a ford of the Lochie which he was meaning to cro«, 
and found Anguc sittÌDg on a stone taiting oÌF hls ehoet and stoclcinge preparatory to going orer 
alao. The river was conciderablj swollen at the time, and Daraadale, who wac a strong aud tall 
man, afooeted Angos as foUows : — " My Uttle feUow, krep on your shoca and stockinga, a« tbej 



ALASDAIR MAC MHAIGUSTIR ALASDAIR. ' 103 

I 

% 

theinteWes in the wood and caves of Kinloch-na-nua, above Borradale, in the distnct of 
Arìsa^. Their local knowledge of the country, and the care and attentioi^ of frìends, 
CBal>led ihem to elude all aearch, anrmoant diffieultìes, and endure prìvatìons to which 
■any fdl a aacrìfice. 

À well-authentieaied aneedote of the poet aad his brother demonstrate tbe courage of 
tbe soldier and tbe spirit of the times. One day» aa they were removing from one place 
•f conoealment to anotber^ Angus, obeervìng that his brother*s bair was grey, (the side 
of bia hcad nezt tlie.ground, cold and froien, became quite grey the night before,) con- 
temptuoiialy dedared bim an old man. " I sbonld not wonder," repUed Alexander, ''were 
k Dot a dwarf tbat called me * a poor old man.* *' Angus, turning instantly round, dared 
him to repeat bb words. They were in imminent danger. The least noise or indication 
of penons conceaiing tbemselyes migbt have betiayed tbe place of concealmenti and it 
woaid not have been safe for tbem to remaia any longer in that part of the countiy. 
RegardleiB of the situation and crìtìcal circumstancesy the poet could not pass over an 
ocoaaion of cracking a joke^ and tbe spirìt of the manikin was too bìgb to suffer any con- 
tempt* The feari bowever, of provoking tbe resentment of the redoubtable bero, 
■lade tlie bard observe silence. 

After tliia eventfiil period, Alezander M'Donald lived poor. He was invited to Edin- 
bvrgb by Jacdbitical firiends, residing in the metropolis, to take charge of tbe education 
of thor cbildreny and wbere he had a better opportunity of finishing the education of his 
own. fVom Edinburgb be returned to the.Higblands, being disappointed of the expected 
enconragementy and took up bis residenoe in Moidart. He and Mr Haqrison, tbe prìest, 
Uved not on the best terms, and tberefore be removed to Knoydart,^ and resided at 
Inveraoi.* He latterly retumed into Arìsaig, and resided at Sandaig-t|II bis deatb. 

wUI make yoa wade the better, aod make baste eeme ovrr with me and keep in my wake ; I wIU 
fcmk thc foree of tbe stream, whioh wiU enable you to get over wlth the greater .f^e." Angus 
knew hlm, and thaoked him for hU goodneei ; he did alao as he was bidden. When they were in 
the moai rapid part of the stream, Barasdale wms Ilke to be overpowered by the currei^t, and wne 
for returning ; whieh Angas dared hlm on his perU to do ; and, placlng himeelf between CoU and 
the strcui, dra^ged hlm by eheer foree to the other side. Then taid Angus to him, ** Yon oalled 
ae < ÌittUfdhw' on the opposite side of tbe.water ; who, think yon, mìght with greater propriety 
be ealled ' KuUfdhw' on this elde ? Take adviee : Never eall any man HttU tlU jou haye proved 
bim ; aod alwaya try to form yonr estlmate of a man's charaeter by something more si^bstantial 
then mere eppearance. Remember, alao, great as you are, that had it not been for a ^;r^ter man 
tban yoaraelf yoa might have been meat for all the eels in the Lochle." 

* He'eompoeed a number of eongs after tbis : and one of them, entltled *< JoeiraseA AUudair à 
Bigntig do dh* Inner-aoidh" dieplaying carioas traita of the irrìtable and dlaoontented temper that 
embittered his llfe wben In Eigneig, WhUe there, he repreaenta all thinga, animate and in- 
aniaaete, raeks and thoms, tbiatlee and waape, ghoets and hobgobUns, oombining to torment and 
perMeats bim. He apeaks of Mr Harrìson as foUowa :— 

«■■ p.tiiiw ii.iwi w i ■ w M wm AiB feer 
Dheanadh m caola.eaglaii chruaidh onn, 
• Mu'n clttlnneadh a chlnaia txt ebaaaid.*' • 

On the otber hand, he repreeenta Invwaoi, in Rnoydart, a plaoe lilce paradlie,'— fuU of aU good 

thinga, blooming with roaea and liliea, and flowlng with milk and honey, — free of ghott§, hob- 

gebHnM^ and venemoua reptiin. How long he remained in thia roeky paradiae ia not known ; but 

b« appcars to have lived some time in Morror, aa be oomposed a very elegant song in praise of that 

joontry. 

e For thla looi aee tbe Olatgow edÌtioD of 1830, pageSB. 



104 SAR-OBAIR NAM BARD 6AEL.ACH. 





He dìed at a good old affc, and was gatbered to his fathers in JSiìea»'Fionaifh in Lodi- 

Like mo8t men of genius, wbo raake some Boise in the world, Mac^MkaighàHr AJaM- 
dair has been mucb lauded on the one side bjr the party whose cause he espoused, and 
as much viUficd, and, in some instances, falsefied^ by the other partj. Mr Reid» in his 
book, " Bibliotheca Scoto-Celtioa,'* seems to have had his information from the last meo* 
tioned source. We have taken our account of him from undoubted authorities. We 
have seen individuals who knew and were intimate with him ; and have been acquainted 
with many of his relatives, and some of his descendants. Let us now proceed to his 
works. The first given to the public was his " Gaelic and English Vocabttlaryy" pab- 
lished under the patronage of the Society for propagatiog Christian knowledge in tbe 
Highlands and Islands of Scotland,-Hi work of acknowledged merit and great usefolness 
in the schools, and which ìs very creditable to the^author. It appeared in 1741, and 
was the first Vocabulary or Dictionary of the language ever pvblished in a separate 
form. It is not alpbabetically arranged, but divided into subjects. Hìs poems were first 
published at Edinburgh, in 1751, and but for their being in Gaelic must oertainìy have 
brought on therr author the vengeance of the law agents of the crown, for it is scarcely 
possible to conceive of language more violent and rebellious than that of many of his 
pieces. Tbe longest «nd most eitraordinary of his poetìcal productions is his " Birlinn 
Chlainn Raonuill.** " He has in his ' Birlinn/" says Mr Reid, '' presented us with a 
specimen of poetry which, for subject matter, language, harmony, and strength, is almost 
unequalled in any language." He niust have had the greatest command of the Gaelie 
language to have eomposed on a subject tbat would ezhanst the vocables of the most 
copiotts. 

From 1725 to 1745 he composed hìs descrìptive poems, &c. ** Alt-an USiueair* is 
an ignoble stream passing between the farm he occupied and the nezt to it« which he 
immortalizes in flowing strains. As a descrìptive poemy it is perhaps unequalled by any 
in the language. Every object which the scene afibrds is brought to bear upon, and 
harmonize with, and give effcct to the picture with a skiU and an adaptatlon which 
bespeak the master-mind of the artisfc. Nowhere does poetry seem more nearly allied to 
painting than in this admirable production of our bard. His *' Oran an t- SamAraidh* 
or " Ode to Summer," in which hc is said to be delightfully redundant in epithetSy Uke the 
season in its productions which he describes, he composed at Glencrìbisdale, situated on 
the south side of Loch-Suainart, in the parìsh of Morven. He came there on a visit 
the last day of Aprìl ; and rising early next morning, and viewing the picturesque scenes 
around, was powerfully imprcssed with the varied beaudes of nature, displayed in soch 
àmple profusion. His " Ode to Winter" is longer, and indicative of even greater powers 
of genius. The reason why this poem is not so popular as the forementioned is probabl/ 
because it contains so many recondite terms and allusions. If it were as generall/ under- 
stuod it would doubtless be as well appreciated. It was composed in Ardnamurchan, 
as weU as niany others in which scenes and events have been 'described which enable 
us to point out the locality and rclate the circumstances that gave occasion to them. But 



I 







ALASDAIR MAC MHAIGHSTIR ALASDAIR. 



105 



after leaving Ardaamurchan, a subject presented itself that required all his energy, 
exertioD, and ^ntbasiaaaia — and ke was not wantingp in either of them. His powers, both 
bodiljr and mental, were roused to action. His soul was fired with the prospect in yiew. 
He ÌDToked the Muse, and she was aaspicious. The few that remain of his Jacobite 
poeois and songs are known to excel all other productions of tÌMS mightjr son of song. 
The *' Lion's Eulogy*' breathes Mars tbroughout: so does the Jacobite song, sung 
to the tune of ** Wmdking o' the Fauld,^ beginning *' A chomuinn rioghail rùn€Ù€h,*^ 
The song entitled " Am Breacan UallacfC* is equalljr spirited and warlike. 

We have good authority for saying ihat a tenth of these poems and songs havè not 
been given to the world. His son Ronald had them all in manuscrìpt ; but having pub- 
iished a collection of Gaelic poetry, and not meeting with much enconragement for a 
lecond volume, he allowed his MS. to be destroyed. Dr. M'Eachenj a frìend and eon- 
oexioD, had the nortification of seeÌDg ieaves of them used for various purposes through 
ihe hoose. 

Hr M'Donald could bear no rìval. He often selected indifferent subjects to trj his 
own powers. For instanccy " The Daìry Maid," and ** The Sugar Brook." But, while 
as a poel he merìta the higbest praise, he is not to be excused for his immoral piecea, 
wbìch of course are excluded from the '" Beaittiss of Gablic PoBTaT-.*' 



MOLADH AIR AN T-SEANA CHANAIN GHAELACH. 



Gdr b-l *• crioch àraid 

Do gaeh caiÌDDt fo'n gbrèÌD, 

Gu ar ■maaÌDtean ibÀsrahor 

A phÀirteacbadh r'achèU'^ 

Ar n' lontinaeaD a rùsgadh, 

Agus rùn ar cri| 

Lff *r gniomh, 'g le *r giùlan» 

Sùrd cbuir air ar dìth. 

*S gtt laoidh ar beoil 

A dh'iobradh Dhia naD dùly 

*S e h-ard chriòch mhùr, 

Go bi toirt dòeaa cliù. 

*S e'n daine fèia, 

'S aon chreatair reasaat aaa, 

Go'n tag toil Dè dh'a, 

Gibht le bbeul bhl caÌDot : 

Ga'n cbom e so, 

0*n-uile bhrùld ga 16ir^ 

O ghibbt mhòr phriseil-t' • 

Dbealbh oa Ìomhaidh fèin ! 

Na'm beirte balbh e, 

'S a tbeaoga marbh oa cheaDo, 

B*i n largaln ■hearbh e, 

B' fbearr bhl marbh do aDD» 



'S ge h-iomadh cànan, 
O lÌDD Bhabel fbuair 
A'sliochd sÌD Adhamh, 
'S i Ghàèlig a thug bualdb. 
Do'o labhradh dbàlcheil, 
An t-urram àrd gao tuairms% 
Oun mheang, guo fhàilinn, 
Is urraino càch a luaigh. 
Bha Ghàelig, ullamh, 
Na glòir fior ghuineach cruaidh, 
Alr feadh a chruinoe 
Ma'D thailich an Tuil-ruadh. 
Mhalr i fòs, 

'S cha tèid a glòir air chall 
Dh'ain-deoÌD gò, 
A's mi-run mhòr Dao Gali. 
'S i labhair Alba, 
'S Galla-bbodaiche f^io ; 
Ar flaith, ar prluonsai, 
'S ar diùcaDDao gun èis. 
Ao talgh.comhairr an righ, 
'Nuair shùidheadh air belnu' a chblrt, 
'S 1 Ghàelig lìobhta, 
'Dh' fhuasgladh snaim gach cùla. 



106 



SAR-OBAia NAM BAKU GA£LACH. 



'S i Ubhair Calam 
AlUil ! a ohinn-mhòir, 
Gach mith, a*« maiih, 
Bha 'n Alba beaf a's mòr. 

'S i Ubhair Gaill, a'a Gàeil, 
Npo-chleirich, a*i dèir 
Gach fear a't bean, 
A ifhluaÌMadh tean|;' am 1*6iil. 
'S i Ubbair Adhamh, 
Ann a Pàrraie f£in, 
'S bu Bhiubhlach Gàelig 
O bheul àiuinn Eubh'. 
Och tha bhuil ann ! 
'S ttireandi gaan fo dhith, 
Glòir gach teanga 
A labhras cainnt seach Ì. 
Tha Laideann coimfallont*, 
Tolrteach, teann ni's leoir ; 
Ach egalag thràilleil e 
Do'n Ghàelig ehòir. 
Sa'n Athen mhoir, 
Bha Ghrèufait còr na tim, 
Ach b'ion d' i h-òrdag 
Chuir fo h-òr ohrioa grinn. 
*S ge min, slim, bòidheach, 
Culrteil, rò bhog liobbt', 
An Fhraingeic lòghmhor, 
Am pàiHi mòr gach righ ; 
Ma tfaagras càch orr*, 
Pairt d'an alnbhfheich' fèin, 
'S ro bheag a dh' fhàgas 
lad de dh-àgh na crè. 

'S i 'n aon chànan 
Am beul nam l>àrd 's nan èlag, 
'S fearr gu càineadh, 
O linn Bhabel fèìn. 
'S i's fearr gu moiadh 
'S a's torrunnaiche gleus, 
Gu rann no laoidb, 
A tharruinn gaoth tro' bl»euL 
'S 's fearr gu comhairl', 
'S gu gnodhach chuir gu feum, 
Na aon teang' Eòrpach, 
Dh' aiii-deoln bòsd nan Greug. 
'S 's fearr gu rosg, 
*S air chosabh a chuir dhuan ; 
'S ri cruaidh uchd oosgair, 
Bhrosnachadh an t-sluaigli. 
Ma chionneamh bàr, 
'S i 's tàbhachdaich bheir buaidh, 
Gn toirt a bhàis 

Do *n eucoir dh^cheil, chruaidh. 
Cainnt Uidir, ruithteach, 
Is neo-liotach fuaim ; 
'S i seadhaii, sliochdmhor, 
Brisg-ghloireach, mall, luath. 



Cluk'n fhenm i iasad, 

*S cha mhò dh'iarras bhnath' ; 

O 'n t-sean mhathair ehlataelH 

Lan do chiadamh buaidh ! 

Tha i-f^in daonnan, 

Saibhir, maoineadi, slàn ; 

A talghcan taiage. 

Dh'fhacian gasda làn. 

A ehànain, sgapach, 

Thapaldh, bhUsda, gbrinn ! i 

Thig le tartar, * 

Neartmhor, o beul oinn. 

An Ubhairt shiolmhor, 

LkmmlMir, 's milteadi buaidfa. 

Sultmhor, brighor, 

Fhir-ghlan, ohaeidh nach trnaill ! 

B* I' n teanga mhilis, 

Bhina-fhaelaeh 's a& dàn ; 

Gu spreigeii, tioram, 

loraltach, 's i làn 

A ehànain cbeòlmhor, 

Shdghmhor, 's glòrmhor blaa, 

A labhair mòr-shliochd 

Soòu *s Gbàell ghUis. 

'S air reir Mhlo-Comb, 

An t-ùghdar mòr ri lùalgh ! 

'S i's freumhaeh òir, 

'S ciad Ghràmair glòir gach sloaigli t 



MOLADU MORAIO. 



»»• 



Aia roiTN^M PSoiatreaoAd. 



'S tmagh gun mi 's a* choill 
'N uair blta Mòrag ann, 
Thilgeamaid na croinn 
Co bu bhòich' againn? 
Inghean a ohùil duinn, 
Air am beil a loinn, 
Bhi'maid air ar brolnn 
Feadh na ròsanan ; 
Bhrengamaid sinn-fliin, 
Mireag Air ar blion, 
A buain shobhrach min-bhnl' 
Nan oòsagan : 
Theannamaid ri stri 
'S thaghUmaid san fhrith 
'S chaiileamaid sinn fhin 
Feadh nan sròineagan. 

Suil mar ghdrm-dhearc driùehd 
Ann an ceò>mhadainn ; 
Deirg* U gll' na d' ghnùU 
Mar bhlà òirseidin. 



ALASOAIR MAC MHAIOUSTia ALASDAIR. 



107 



cho n^n rì plùr : 
Shim gwbh mo chalaidh-chiùU ; 
Giian naiii planad cùn, 
A mcMf dighouuum ; 
Rcalhi ghlan gun tmùir | 
McMf nan rjonnag-iùii ; 
Sgathan mai«* «ir flùn 
Na bòichid thu ; 
AiUcngsn glan ùr, \ 

A dliailaa ruiag ga*n cùl ; 
Ma*8 ann de chriaghaich thù 
'S aobhar mòr-iooghnaidh. 

0*n thainig gnè de thùr 
O m* aoic bige dhomh, 
Mir faeat creaUir diilù, 
Bo cfao glòrmhoire ; 
Bha MaUi dearbha caoin. 
'S a groaidh air dbreach nan caor ; 
Ach caochlaidheach mar gliaoith, 
'S i ro hranach ; 
Bha Pcgi £id an aois, 
Mar be lin b'i mo ghaol ; 
Bha ManaiU fìr aodrum, 
hàn neònacliaii ; 
Bha LUi taitin riom, 
Mar be a raiag bhi fionn ; 
Aoh cha ba ahà bulm-ionnlaid, 
Do'n Mhòraig-4' iad. 

SiMaL 

O ! '• ooma leam, 's ooma leam^ 
UU' hid ach Mòng ; 
Ribhinn dheas chuiach 
Gon uircaabhuidh fogliiam ; 
Cha'n fhaighear a siunnailt, 
Air mliaiae no bhonail^ 
No*m benaan neo-chumant', 
Am MuUe no*n Leoghaa. 
Gu geamnuidh, deaa fumnach. 
Daineil gun mbòr-chaie ; 
Air thaghadh na cnmachd, 
O muUach gu lurògan ; | 

A neul thn neo-chunidh, 

» 

'S m h-agbaidb ro lurach ; 
Go brlodaiach, culnideach, 
Ummach, aeblU. 

O guiU-gag ! guiU-gag ! 
GuUi.gagMòrag! 
Aice ta chulaidh 
Cu cuireadh nan bigear ; 
B' è*n t^aighear 'aa eulas, 
Bhi alnte ri t-ulaidh, 
Seaeh daonnan bbi fuireach 
Ri munann pòaaidh. 
D'am phianadh, *8 d*am ruagadh 
Le bnainadh na feola ; 
Le aialingean-connain tc^^y*^ f 
Na coUa d* am leonadh ; 



'Nuair chidh mi ma m' choinncamh, 
A ciochan le coinneil, 
Thèid m'aigneadh air bhoUe. 
'S na theine dearg eòlaia. 

O fair-a-gan ! fair-a-gan ! 
Fair-a-gan! Mbrag! 
Aice ta chroiteag 
la lotte aan Eorpa ; 
A ciochan geal crioetoH, 
Na faioe' tu stoit' iad, i^' 
Gn'n talrmeadh gn beag-aair', 
Ceann-eaglais na Ròimhe. 
Air bhuigead 's air ghileiMÌ, 
Mar lili nan iòintean ; 
'Nuair dheana tu'n dinneadh 
Gu'n cinneadh tu deonach ; 
An delrgead, an grinnead ; 
Am minead, 'e an teinnead ; 
6u*m b'àaainn chur spionnaidb, 
AguB epioraid am feoii iad. 

Vriar. 

Thogamaid ar fonn, 
Anns an òg-mhadainn ; 
'S Phalmi' dath na'n tonn, 
Air fiamh òreniin ; 
Fa*r cèUl cha bhiodh conn, 
Ar agh' dhoir' a't thom, 
Sinn air daradh trom 
Le*r cuid gòr-aileit ; 
Direach mar ga'in biodh 
Maoiteach't boc a frìtb, 
Crom-ruaig a chèile dlon , ' 
Timcheali dganan ; 
ChaiUeamaid ar cli 
A' gàireachdaich linn-fhìn, 
Le braa mhacnas dian tin 
Na h-bgaiachd. 

SiubhaL 

O dattram ! dattnm ! 
DatCram, Mòrag! 
Rlbhinn bhuidh bhastalach, -" ' 
Leac-ruiteach ròeach ; 
A gruaidhean alr lamdh, 
Mar iatair-cbiach dli^ite, 
'S a deud mar an tneachda, 
Cruinn-thnalt* an dlù òrdugh.. 
Ri Bhtnui cho tlachdmhor, 
An taitneachdainn fheol*or ; 
Ri Dido cho maiteaoh, 
Cho' tnasmhor 't cbo còrr r'i ; 
'S e thionntgan dhomh caitheamhy 
'S a laodaich mo ntban, 
A bhallag ghrinn kghach, 
Cbuir na gathan-ta m'fheol-ta. 

'S mar bìthinn fo ghlasaibh, ( 
Cruaidh phaiagte le pòsadh, \ 



\.i^,lfi-iMh 



i^y^*-^i\^f' 



♦ i.. 



^s 



108 



SA.R.OBA1R NAM BARD GAELACII. 



Dh*Ìobrainn cridhe mo ph«am, 

Air an altair to Mòragt 

Ga'n liubhrainn gun airsneul, 

Ag itòlaibh a cla e ; 

'S mar gabhadh i tlachd dhiom, 

Cha b' fhada sin beò mi. 

O 'n t-urram ! an t-urram ! 

Ad t-urram ! do Mhòraig ! 

Cha mhor nach do chuir i ; 

M'niuil ull' as a h.òrdugh ; 

Gtt'n d'rug oiTAdh ceum-tuÌAlidh, 

Fo lomachd mo chulslean, 

Le teas agus murtachd, 

O mhoch-thra Di-dòmhnaich. 

'S tu reuUa nan cmiiin, 
Làn lainnir gnn cheò ort ; 
Fior chomhnart gun charraid, 
Gun arral, gun bheòlam ; 
Cho m)n ri cloidh-eala, 
'S cbo geal ris a ghaillionn ; 
Do sheang shlios sèamb failain, 
Thug barracl^d air mòran. 
'S tu ban-rlgh nan ainnir, 
Cha ^llals an còmhradh ; 
Ard foinnidh na d' ghallaut 
Gun bhaileart, gnn mhbr-chuis; 
Tl|a thu coimhliont' na d' bhallabh, 
Gu h-lnnsgineaoh athlamh ; 
Caoin, meachair, farasdt 
Gun fharum, gun ròpaL 

Urlar. 

B'fhearr gu bithinn sgaoilt' / 
As na cordamhsay ' 

Thng m\ tutlle gaoil 
A's bu cholr dbomh dhut ; 
Gn *n tig fa dhuine taom, 
Gu droch ghniomh bbios claon, 
Cuireadh e cruaidh-shnuim 
Air o'n ghòraieh sin : 
Ach thng i so mo cbiall» 
Cile bhuam gu trian ; 
Cha*n fhaea ml riamh 
Sinnnailt Mòraig-sa, 
Gboid Ì bhuam mo cbrl, 
'S shlad i bhnam mo chli, 
'S cnlridh i 'san chìll, 
Fo na fòdaibh mi. 

SiMaL 

Mo cbeist agns m'ullaidh 
De'n chnnnaic mi d' sheòrs tha, 
Le d' bhroilleach geal-thnraid, 
Mam mullaiebean bòidheach ; 
Cha'n fhalgh mi de dh'fhnras, 
Ma ni mionaid uat fuireach, 
Ga d' tha bnarach na dunach | 



D'am ohumail o d* phòsadk. \ 
Do bheul mar an t-sirist, 
'S e milis ri phògadb, 
Cho dearg ri bàermUHan, 
Mar bhiieagan ròsan : 
Gu'n d'rinn thu mo mhilleadlk, 
Le d' Chupid d'am bhioradk, 
'S le d'shaighdan caol, bioracfa, 
A rinn ciorram fa m' chdta. *<^ 

Tha mi lan mnlaid, 
0*n chunnaig mi Mòrag, , 
Cho trom ri clach-mhoilinn, 
Alr lunnan d'a sebladh : 
Mao-samhail na crulnnelg, 
Cba'n eil anns a chminne ; ' 
Mo chri air a ghnln leat, ^ 

O'n chnnna' ml t-òr*chttt 
Ma shlamagan bachallach. ! 
Casarlach, còmaeh ; ^ 

Gtt faineagach, cleacbdagach, - 
Dreaeh-Iubach, glòrmhor ; 
Ma reoilagan cearclach ; 
Mar usgraichean dreachmhor, 
L^fudar san fhasan 
Grian-laada, ciabh dr-bhuidh. 

Do shlios mar an canach ; 
Mar ohaineal do phògan ; 
lU Pkeonix oho aineamh ; 
'S glan lainnir do chbta : 
Gu mùiminneach banail, 
Gttn àrdan gnn stannart ; 
'S i corr ann an ceanal, 
Gun alnnie gun fhòtiis. 
Ma faicte mo leannan 
'S a rohath-ahlusgh dl-dònalcby 
B'Ì ooltas an aingeal, 
Ma b-earradh's na comhFadb ; 
A pearsa gon talach 
Air a gibhtean tha barrachd ; 
A'n, Ti dh' fhàg thu gnn aineamh, 
A rinn do thalamh md bòidheaeh. 

Urlar. 

Tha 'n saoghal lan de smaointcannaD feolar^ j 
Mamon bi'dh *g ar claonadh I 

Le gholsnichean ; -Cx.v^-'f^ , f^'^'^'^^d^Z^ 
A cholulun bheir olr'n gaol f^^ 

Ghabhail ga ro fhaoin, 
Air striopachas, air craos, 
Ag^s stròthalachd : i, 

Ach oha do ehreid ml riamh 
Gtt'n do oheas air sllabh, 
Aon te bha cho ciatach 
Ri Mbraig-sa ; 
A subhailcean 's a ciall, 
Mar gu'm biodh ban-dia. 
Leagh an crì am chliamh 
Le cuid òrrachan. 



ALASDAIR MAC MHAIGUSTIR ALASDAIR. 



iq9 



Ar osBbùrle oa oeilibh orm. 
Ciod cile thcir no ni mi ? 
Ma*n Hhhinn bu teare eeileireadh, 
A ■beÌWNMlh air an fhideig : 
Cha*n fbttfhear à lethid eile eo, 
Air tir-mer no 'n eiieanan ; 

Cho tciridn^b/Vcho hIogailV«JLVrC<v-p 
'S al cinnteach gur ni deireaaacà'"' j 
Mar oeileir m air Sine, l 

Mi thniteam an gaol leath-phairteach, | 
'S vio chcrenion ica'm dhiobhail ; ^ 

Càa'n eil 4o bhùm a Seile sid, 
No ahneachd an Cruachan eilideach 
Nn'bheir aon flùoniiachd eiridneach 
Do'n teine th'aiin am innsgin. 

'Nnar choala ml eeol leadanach 
An fbeadain • bh'aig Mòrag, 
Rinn m'aigneadh damhaa' beadarach, 
'S « freagra dba 1« ■òloa ; 
Sèamb ùrlar, ■ochrachY leadarra 
A puirt, '• a meoir a breabadaicb ; 
B*« aid an òr-fbead eagarra, 
Do bbeus nan oreaga' mdra, 
Ocbòin ! am feadan baill-eugfaaeh, 
Cmaidh ■gal-eugliaeb, glan oeolmhor, 
Nam binn-phort atuirteil, trileanta, 
Ri min-dhionachd, bog rò-chaoin ; 
A màraai oombnarditaideii sin, 
*S e lùgbmhor graambor eaiieamaclìd ; 
Fior cbmnlnatb, bri^epalpara, ^^a.^4^ 
Fa clia-lù na bras-chaoin sponail. 

Chinn prois, is stulrt, a*8 epraichealanhd, 
Am gbnuii 'n uair bheachdaich gùamag, 
A teinn an fbeadaln ioraltaich, 
B'ard lolach ann am chlnasan ; 
A Main-chcol, eithe mir-anach ; 
Mear atolrmeii, pongail, mionaideach ; 
Na b* fboirmeile nach sireamaid, 
Air mbirid ri b-uchd tiiasaid. 
O'n baille meoir bu lomarra, 
Gn pronnadb a phnirt uaimhrich 1 
'S na b-nilt bn lùghmhor rromainean 

Air tboUaibh a chroinn bhnadhaich ! 

I 

Gnn alaod-mbeoirlcb, gun ronnaireachd, 
Briag, tioram, •ochdair, colaideach ; 
Geal-lùdag nan gearra-cholluinnean, 
Na eraplù, ioinneil, guanach ! 

UrUr, 

Chaifimiid ar n-iot 
Le glan fbion an ain, 
'S bbualamaid gu dian 
Air giolr ■hlomhalta : 
Taille cha bbiodh ann, 
Gna an tlgeadh àm. 






A bhl clulcb air dàm, 
Air na tiodhan sin : 
Dh'òlalmaid ar dràm, 
Dh'fhògradb nalnn gun taing, 
Gacb ni cbulreadb maiU 
Alr bbi mìog-chuisearb ; 
Malghdean nan ciabh fann, 
Shniamhanach nan claiin ; 
Mala ehaol, dhonn, cham, 
Cliannaeb, fhinealta. 

An erunlvath, 

Mo cheann tha Ihn de sheilleanaibh 
O dheilioh mi ri d'bhrìodal ; 
Mo shròn tha stoipt' i dh-e/eòor 
Na deil, le teine dimbis ; 
Mo sbuilean tba cbo deireaaaRb, 
Naeh faic mi gnè gun telespop, 
'S ge d'bhiodh mendacb belnn* ann, 
'S ann theirinn gnr b-e frìd I. 
Dh'fhalbh mo cheudfddh c5rporra t 

Gu docharach ie bmadar, 
'N uair ■haoii mi fortan thor chairt domh, ; 
'S ml'm thorroichim air mo chluasaig : - 
Air dùagadh as a chaithream sin 
Clia d'fhualr mi ach aon fballeas d*l, 
An lonad na maoln beorraideacb 
A mheal mi gu seachd uairean. 

Aeh, clod thug mi gu glan fhalreachadba 
Ach carachadh rinn cluanag : 
*S co so, o tbus, bba Mhòrag ann, 
Acb Sine an br-fhuilt chuachaich ; 
'Nnair thiir i gu*n do lagaich ml, 
'S gu feumainn rag chuir stalcaidh ann, 
Gu'n d'riun i draoidheachd-chadaii domh, 
Rlnn cruaidh fior rag de m luaidhe. 
Bha cleaiachd-sa cho Ìnnealta, 
'S cho Innleachdacb ma*n cuairt d'i, 
Nach faodainn fhin thaobh 8Ì*mhaltachd, 
Gun dlighe crion thoirt uam dh'i ; 
Gu'n tbiunndaidb mi gu h-ordail r'i ; 
'S gu'n sbaoii mi gn'm b'i Mbrag i ; 
Gun d' aisig mi mo phogan dù, 
'S cha rohh d'a coir dad uaipe. 



NeUi'^ThU It one of the flneit productlom of the 
Keltlc mnie. The bsrd tppean to have been realljr eiu 
amourtd, and he pourt forth hit elcgant, rapld, and Im- 
panÌoDed atraliM In a torrent of pociry which hat ncm 
baen cquaUcd bjr any of hla conccmporariet. Mòrag 
wai a common couotry fflrl ; and it la uld that the 
poctl wife bccamc jealotM of ber rlral. l'bc bard had 
talked of thc marrla|c tica witb the greatest contcm|it, 
end rcgrcCtcd that he waa fectcred witb the bonds of wed. 
lock. Thi« ralacd a itorm, and thc bcrd lacrifloed the 
mirtren to appcaac thc wife, and compaeed hii ** Mì, 
^nAoImM.'* Here la an ImUnee of hit diiregard to truth 
and oommon dcccncy, aa wcll at of moral and poetical jua. 
ticc. Aa thc praiac was exagseratcd and cxtravagantp the 
•ccosnrc was cruel, unmanljr, and undescrTed. Hc flrst 
raiicd the olodcct of bla admlratlon to thc akles, witb thc 



-fc IV^*^ 




^^^U^Ji^ 



■=^1 



110 



SAB-OBAlft NAM BABD GAELACH. 



moft byptrtioUal praiie— ■nd then, wKbout any pNvocB- 
tton, be toddmlf wbMli round and orcrwbelnit blt 
goddoM witb Ibe mott tljnderoua, foul.mautbed and un- 
feeUi.g abuw. Hlt ** Mlmkoèadk Mdrmig^ le prìmed in 
the GtaiiioneompkieeditioM qfkit morktqfìSaè, 



ORAN AN T-SAMHRAIDll. 
AiA Fonir— ** Tkromgk tko wood, ìaddUJ^ 

Ah dèii dhomh dùvfadh '■ a*mhadaloOy 

'S ao dealt air a chòill, 
Aoo a madaloo ro •hoill«lr« 

Aoo a lafao beag dollleirt 
Ga*o cuaias am feadao 

Gtt leadurra aeioo ; 
'S mao-taUa oao creagao 

D*a fbreafairt hròo bhìoo.* 

Bi'db am beithe deaf h^hholtrach, 

Urail doeraeh oao càro, 
Ri maoth-bhlàs driùchd cèiteao, 

Mar ri oaoio-dhearBadh grèiocb 
Brùchdadh barraioh tro gheogaoi 

'S ao mhiea cheutaeh ea Mhàigh t 
Am mioa breae-laoghach, buailteach ; 

Bhaiooeachy bhoaghach, go dùir ! 

BiMh gach doire dlù oaignidh 

'S tniagao oaiu* ump a' fae ; 
Bi'dh ao aoothach a direadh 

Ai gach friamhach a*e iele, 
Tro 'oa coltUooeao loiomhaio, 

Gu miadacliadh blà : 
Coach, a'i smeòraeh *% ao fheaegar, 

Seioo a leadaio *o am bàrr. 



« We baTe beerd 1t broedlf aMerted, that tbe oora- 
mendng •tania of tbit 1001 ia a mere translation of che 
flrct atania of a certain long in " Ramuy't l'ea TaMe 
lliieellanjr.** That tbere i« a general timilarlty between 
thete two ataafa*, is admltted at onoe : and tbat H*Doo. 
ald may bare aeen tbe ** Hitoellany/* and alao read the 
•tansa in queition, i« Ukewlse conceded But that tbe 
flmllarlty between tbe two to tudi atiowamnttbecon- 
duilon tfaat ko mmU ktmoeem it, we cannot allow. Aa to 
ita belng a translation, if our opinioo were asked, we 
would uy at oncc '* It it noL** But we tul^oln tbe Unea 
from tbe ** MifceUany/* that tbe readec amj baire tbe 
better oppoctunity of judging :— 



/ 



<*AaearlyI wak*d, 

On tbe firrtof aweet Maf, 
Beneatb a ateep mountain, 
Be^dea olear fountain, 
I beard a graTe lute 
Soft mdodf play, 
Wbilat tbe ecbo reeoonded 
Tbcdolcroualay.** 
r« Tm Tmbk JUtedlmig, Fèl /. 



A mioe breac-uigheach, hraooach, 

Creamhach, maoth-roeach, èidh ! 
Chuireas ageadas oeo-throaiUidh, 

Alr gach àite d'a dhuaichoeachd ; 
A dh'fhogras soeachd le choid fuachd, 

O gheur-ghroaim oam beaoo àrd ; 
'S aig meud eagail roi Pht^uMt 

Theid's oa speuraibh *oa smàL 

A mlos losaoach, mealach, 

Feurachy fisileaoach, blàth ; 
'S e gu gucagach, dullleach, 

Lnaehracfa, ditheanach, lurach, 
Beac h ac fa , seilleaoach, dearcach, 

Ciorach, dealltach, trom, thà ; 
'S i mar chuimeaoao daimein, 

Bhratach bhoisgeil air làr ! 

*S moeh bhioe Pkàbmi ag òradh 

Ceap oam mòr-eruach 's oam bcomi ; 
'S bi'dh 'eao oair sin le sòlas, 

Gach euD bioo-fhaelach boldheoebw 
Ceomadh mear-hoilleao ceòlar, 

Feadh phres, ògan, a*s ghlcano ; 
A ehorruil chuirteaeh guo sgreadan, 

Aig pòr is beadarraich groann ! 

'S an am tlghinn do*o fheasgar, 

Co-fhreasgradh aon am, 
Nl iad co'-sheirm, shiimh, fhallain, 

Gu bileach, bloo-ghobach, aUail, 
A seinn gu lù-chleasi^ daigheann 

A measg ur-mheaghain naa erann ; 
'S iad fèin a beooail gu foirmdl, 

Le toirm nan brgan goo mheang. 

Bl'dh gaeh creutalr do lalgid 

Dol le Buigeart do'o ehoiU ; 
Bi'dh an dreadhao gu balcant*» 

Foirmeil, talcorra, bagaot', 
Slr chuir fàilt air a mliadaiun, 

Le rifeid mhalsich, bhuig, bhlnn ; 
Agus Robin d'a bheusadh 

Air a ghèig oa a chion. 

Gor glan gall-fheadan Hùkard 

A selnn na'n cuislinnÌD grinn, 
Am bàrr nam billobean bUthor, 

'S an dòs na lom-dharBg àrda, 
Bhlodh *s oa glacagao Asaioh 

As cobhraidh f&ile oa'm fioo ; 
Le phuirt thriolaota ahittbhlach 

Fhroonair lùgbor le dion. 

Sid na pnirt a's glan gearradh* 

'S a*s ro ealanda rofain ; 
Cbttireadh m'inntinn gu bcadndht 

CIi»-lù t-fheadain ma*n cadradh» 



ALASDAIR MAC MHAIGHSTIR ALASDAIR. 



111 



'M um do'fi ebrodh bhi g'an lei|:eMlh, 
Ad innis bheitlr's a' choill ; 

'S ta d' leig air baiddl ri clotithar, 
An griaoaD aon-dianeh crvÌDD. 



BVàh bndan aeaBg-mbear an fbior-niig', 

Ga brìig, alinn-lcaniDach, luath ; 
Nam bhiBÌdbiican tarra-ghealach, iannaeh, 

Gn b-iteach, dearg-bballach, earrach, 
Le lÌMnilaaaD airgeid d*a earradh, j 

*S mìn^bhrcae lainnireach tnar ; | 

'S e-fèia gu crom-ghobach ullamh, / 

Ceapadh ehuiieeg le daain. < 

A bhealltalnn bfaog-bhallceacb, ghriaDaeh, 

Lònaeb, lianach, mo ghràidh, 
Bbainneaeb, fblonD-mheagach, uacbdrach, 

Omhanaeb, loÌDÌdeacli, cbuachach, 
Glirtttliaeb, ablamaDach, mhioarach, 

Mhiodraeb, mhio^gaoach làa, 
Uanaeb, mbeanDaDach, mliaoineach, 

Bbocaeb, mhaoiaeach, làn ill ! 

O ! '■ fior ^ibbinn r^a chluintinn, 

Fann-gbcam Ìaolgb annc a chrò 
Ga h-ùral, min-bhallaeb, àluinn ; 

Drulm-fbionn, gearr-fhionnach, fàtli, 
Ceann-fhionn, colg-rasgach, dnaa-dearg, 

Tarra-gbeal, gudneiseach, dg, 
6u mògaeli, bog-ladbrach, fàaor, 

'S e ìeum ri l>àraich nam bd ! 

A ahòblirach gbeala* bhui' nam bruachag, 

Gnr fanna-gheal, anuaghar, do ghnùia ! 
Chinncaa liadanach, duaaach, 

Maoth-mbin, l>aganta luaineacb ; 
Gur ta ròs ia fearr cruadal 

A ni giaaaad a h- ùir ; 
Bi'dh ta t-eideadh aa t-earracb 

'S e eh ri falach an aùl. ^ 

'Seùnidb fàileadh do mhulnell, 

A chrioa-Cbo-chulainn nan càrn ! 
Na d* chrainu bhabaidean riabhach, 

I^ÌDcach, fhad-lnlrgneach, agiamhach, 
Ka d'thaim ghioliagach, dreach-mhin, 

Bharr-bhaidh, chaaurlaich, àlrd ; 
Timclicall thulmanan dìamhair 

Ma*m bi'm bladh-ianain a fla. 

'S ga'm bi froineiaean Iwiageii 

A thiigeaa foineal ni'a leoir, 
Ar gach lì^ghart de neoincin, 

'S do bliarraibb abeamragan lòmhar ; 
Mar aln ia ieaaaehan aoilleir, 

De diufheada-coiUe nan còa, 
Timcbedl bhoganan loinneai, 

^'■trleaneilidd'ancòir. 



{ 



'Nia trdgidh ooUcaeh i ghuoag, 

'S caitean Inrucaeh nan craobh, 
'S thèld gu muUach nan aiiabh-chnoc', 

Le chiro gliearr-ghobaich riabhaich, 
'S bi'dh'ga auiridh gu cùirteii 

Am piUein cùl-gorma f raoich : 
'S iic freagra le tùchan :— 

M Pi.h{i-hù tha thn faoin." 

A ehoiiich diraobhaieh nan gearr-agiath, 

'S na faUuine dùi', 
Tha dubh a'a geal air am mioagadh, 

Go ro oirdheire na t-itich ; 
Muineal iainnireach, agipi, 

Uaine, dia-mhìn, 'a tric crom ! 
Gob na'n pongannan milta 

Nach faiet' a aUeadh nan ronn ! 

Sid an tararaich ghlan, loinneai, 

A'a ard ooilleag air tom, 
'S Ìad ri bù-rà-rfia aeamh, c^utach 

Ann a feaagar lN>g cèitean ; 
Am bannai geal-agirteach, uchd-ruadh ; 

Mala ruiteacb, chaol, chrom ; 
'S iad gu h-uchd-ardach, earra-gheal, 

Ghrian-dhearagnaidh, dbruim-dhonn. 



Nou ^Thc poct bcre uica a redundancy of adkctivea, 

epithetc and alUteratioiM, with more pedantry than be. 
comet paatoral poetry : but, with all itc faults, thc poero 
contains mmj bcaatlftii pcMagcs. Tlw addrcaa to tbc 
piimroac ta pcculiarly elegant and bappj^he defeiiptiao 
of tbe lovc of the grouie is alao Tery good— and the addivca 
to the bituk oock i« llrely and graphic, thougb it cndi wlth 
aa uoliicky and ikiwiatclied ooooett. 



■MIMtMHMIMM* 



ORAN A GHEAMHRAIDU. 



;v- »» 



Aia roKn— ** Tweedgide. 

THAaauiNN grian righ nam ptanad 'a nan rèull, 
Ga ft^ CAanrer di-dadain gu beacbd, 
A riaghlaa ootbrom ma'n eriochnaich e thriail, 
Da mhioa-dèag na bliadhna ma aeach ; 
Aeh gur h-e *n dara, di-aatbuirn' na dhèlgh, 
A ghrlan-atad-aliamraidh, aon-d6ug, an là'a fald ; 
'S a Bin tinntaidh e chùraa gu aeimh, 
Gu aeaa-glirian a gheamhraidh gon atad. 



*S o dh'imich e 'nis nainn m'an cuairt, 
Gu'm bi foacbd oir'n gu'm pill e air aia, 
Bi'dh gach là dol an giorrad gn fèum, 
'S gacb oidhcbe do rèir doi am fad : 
Srutbaidh luibhean, a'a coiU, agua feur, 
Na fàa-bheodha crlon-èugaidh iad aa ; 
Teichidh anodhach gu friamhach naii crann, 
Sùighidh glaoghan an aùgh-bheath' a ateach. 



112 



SAR-OBAIR NAM BARD GAELACH. 



Seacbdaidh gèttgan gìwn cùbhniidh nan crmnn, 
Bha's An t-wmbradh troin-stràc-te le uieMt 
Gu*u tòrr-lenm aa toradh gu làr, 
Gu*n •grioeair am bàrr l'ar gach lioa. 
Gullidb feadain a*i creacbainn nam l>eann, 
Srutbain cbriostail nan gleann le trom nprocbd, 
Gaoidh nam fuaran ri meacuinn gu'u cluiun, 
Deoch-ibttuuta nam maoiaeach 'a uam boc 

Laidhldb brbn air an tabimh gn lèir, 
Gu*n aognaich na slèibbtean's na cnuic ; 
Grad dublmidh caoin uacbdar nam biàr, 
«Fal-rùiagte, '■ iad fàillinneacb bocbd. 
Na b-ooin bhttcballaeb' bbreac-iteacb, ghrinn, 
Sbeinneadh baxganta, binn, am barr dh5e, 
Gu'n tèid a ghlaa-gbfiib ar am beul, 
Gun bbodha, gun tend, '■ iad nan tost. 

Sguiridb bùirdfsicb agiathacb nan apeur, 
0'an ceiieiribb grianach car greie, 
Cba aelnn iad a* maidntan gu b-àrd, 
No fgatffaran cbràbbach 's a' phreas ; 
Cadal cluthor gu'n dean anus gacb còs, 
Gabhaii fasgaidb am frdgamh nan creag ; 
'S iad ag lonndrainn nan gatbanan blàtb, 
Bhiodb ri dealaradb o •gàile do tbeas. 

Cairear daltachan srian-bbuldh nan rla 
Bharr mbin-cbioch nan òr-dhitbean beag, 
'S inghean gucagacb iili nan Itin, 
Nam fluran, '• gbeal noinein nnn eug ; 
Cba deoghlalr le beacban nam bruach, 
Cròdhaidb fnaracbd car cuairt iad na ageap ^ 
'S cba mbo cbruinnicbeas Beillein a mbàl, 
'S tbar gbeal-ùr-rot obroinn garaidh cha ttreap. 

Tearnaldh bradan, a'a agadan, 's gach iaag, 
O t-iarguinn gu fla-ghrunnd nan locb ; 
'S go fan alr an atgeln dù-dhonn,. 
Aiin an doimhneacbd nam fonn a*s nan slochd. 
Na bric tbarra-gbralach, earra-ghobblacb sbliom, 
Lcumadb mearagant', ri uagraicbean chop, 
Nan cairtealan geamhraidh gu'n tàmb, 
Meirbb, sàmbacb, o tbàmb thu fo'n-^A/o&. 

Chks a's gbreannaicb gacb tulacb, '■ gacb tlim, 
'S dbite lom ebinn gach fireach, 's gacb glac ; 
Gn'n d' obbraicb na sitbeanan feolr, 
Btt lusanacb, feoirneanach brat ; 
Tblormaich monainean, 's ruadhaicb gach fonn ; 
Bbeuchdan fbairge 's ro tbonn-gbreannach gart ; 
'S gu'n sgreitich ap dàlachd gacb loiig, 
*S tbèid an cabblach na long-pbort a steachd. 

Nèulaicb pairoean a's miodair gu bàs, 
Thuit gacb fàsacb, 's gach àite fo bhruid ; 
Cbiaralcb monadh nan iosai 's nan ard ; 
.Tbeurig datbanan gràsmhor gach luig ; 



Dh.fhalbh am fàileadh, am m««jr, a's am Conn ; 
Dh'flialbb am maise bbaiT lombair gach b«aì|( ; 
Cbaidh aii euiilaidb gu caoidbearan troagh, 
Uiaeag, smeòracb, a's cuacb, agus druid. 

A fhraoicb bbadanaicb, gbaganairh, ùir, 
D'am b'ola's d am b'fhudar a mbil, 
B'I bbl&th ghrian do bkahtt*» gacb uair, 
Gu giullacbd do ghruaige le sgil ; 
'S a mbadain iuchair 'nualr bboi^adh a ghnùia, 
Air bbttidhinnin driùcbdaeh naii dril, 
B'fbior cbùbbraidb 's gu'm b'eibbiun an amùid 
So db'eireadb bbarr cbuimain gach UL 

Go'n tbeirig ■uth-talrabuinn nam bruach ; 
Db'fhalbb an cnuaaaoh le'n trom-lubadh siat, 
Thuit an t-ubhall, an t-siris, '■ a pbeur, 
Chuireadb bodba air a gbèig anns a bhad. 
Db-fbalbh am bainne bbo'n eallacb air cbùl, 
Ma'm bi leanaba bi ciùcbaran bocbd ; 
*S gu'm piU a grian gu tign ThaMruM uam boadhi 
*S treun a bbuadbaicbeas, fuacbd, agus gort. 

Tbèid a ghrian air a thnrus man cnairt, 
Do thropie Chapricorn gbruamach gun stad, 
O'n tig fearthuian chvuinn, mbeallanaGh^ iuatb, 
Bbelr alr mullacb uan cuairteagan sld ; 
Thig tein'-adbair, thig torunn na dbèigb, 
Tbig gaillionn, tbig èireadh nacb lag, 
'^S clnnidh uisge na ghlaiueacban cruaidh^ 
'S na gblas-Ièugaibb, min, fuar-lieiieach rag. 

A mios nuarranda, garbb-fbrasach dorcb', 
Shneachdach, cholgarra, stolrro-shiuiiacb bith ; 
Dbisleacb,dball-churacb,chathaeb,fhliucb,cbniai, 
Bbiorach, bhuagharra, 's tuath-gbaotbarb cith ; 
Dhelbheach, lia'-rotach,gblib-8hIeambaÌu gbarbb. 
Cbuireas sgiobairean falrge nan ruith ; 
Fhliucbaeh, fbuntuinneacb, ghuineach, gun Uàs ; 
Cuiridh t-anail gach càileachd air chrith. 

A mios cratanacb, casadacb, Ibm, 
A bblos trom air an t-sonn-bbrocban dubh ; 
Churraiceacb, cbasagach, lacbduun a's dbonn, 
Bhrìsneach,8tocainneach,chom-chochlacb,tbiugb, 
Bbrbgacb, mbiotagach, pbeiteagach Uhàn, 
Imeacb, aranacb, cbàiseach, gun ghrutb ; 
Le mlann brutbaiste, mairt-flieoil a's cÀI ; 
'S ma bbios bUtb nacb dean tàir air gnd stutb. 

A mios brotagacb, toiteanaeh •òigh 
Gbionach, stròitheal, fhior gbedcach gu moie ; 
Liteoch, Ikgbanach, chabaisteaeh chòrr, 
Pholteach, rbmasach, ròiccil, gn sult ; 
'S an taobb-moigh ge do thogh sinn ar clm, 
Air an fhàile gbeor-tholltach gon tloa, 
'S feodar dram òl mar liiiulgeiidh cl^ibh, 
A gbrad fbadas teln'-eibbinn '■ an ochd. 



ALASOAIR MAC MHAIOHSTIR ALASDAIR. 



113 



BiMh graan'-dalih aìr cttid mòr de*n RoÌnDeorp, 
O iagalch tgèamh òrdha do tbeas, 
Do «holus bu ahbiaa ro mhòr, 
Ar fra^harc a*8 ar iochraDD geal deaa ; 
Ach 'nuair thig e gu Gemini a rle, 
'S a lainnir 'a gach righeachd gu'n cuir, 
'S boldh aoillaein nan coirean's nam meall, 
'S riodidail fiamh nan òr-mhcall air a mhuir. 

'S thèid gach salmadair ball^mhaieeach ùr, 
Annan cmnnaigehraohh*dl^lù*dhaiUich cliaii^ 
Le *n ■eol fèia a sheinn laoidh '■ a thoirt diù, 
Chiann a phiamaid'%* a chùrsadh air ais ; 
Gtt'm bi eoisir air leth anns gach gèig, 
An dtu^aibh èibhinn air rèidh-shlioa nan slat, 
A toirt lag lobairt le*n ceileir d'an Triath, 
Air cliaol chairaibh an sgiath anns gach glaic 

Cha hfai creutatr f5 chupan nan speur, 
'N tin nach tianndaidh ri *u speorad's ri'n dreach, 
'S fu*n toir Ph<jtbu9 le buadhaii a bhlàis, 
Anam-fàs daibh a'o diileachdaln ceart 
Xi iad aia.èiridh cboitcbeann on uaigh 
Far na mhiotaich am fuachd lad a steach, 
'S their iad i^^uiUag-dorO'hidolaJiannf 
Dkr-Jkalbh Mffeamhra '« Ma'a samhradh air ttachd. 



•^mmm0if9% 



ORAN NAM FINEACHAN GAELACH. 

A CHOMuivK rioghail rùinich, 

S&r ùmhlaehd thugaibh uaibh, 

Biodh *ar misg gun smùimean, 

'S gseh cri gun treas gun iùb ann ; 

Deoch-vlainte Sheamais Stlùbhairt, 

Gtt mnlmeach cuir ma'n cuairt! 

Adi ma ta giomh alr bith *n 'ur stamdg, 

A chàilcis naomh' na truaill. 

Llon deoch.dainte Thearlaich 
A mhdrllch ! stràic a chuach ; 
B'i sid an ioc-shlant' àluinn, 
Dhath-bhcotliaicheadh mo chàileachd 
Ge d'a bhiodh am bàs orm, 
Gttu neart, gun àdh, gun tuar. 
A Bigh nan dùl a chuir do ch&bhlach, 
Oim thar aàU' le Inathas. 

0!togdobhaideiUrda, 
Chsol, dhlonach, sbàr-gheal nuadb, 
Ri d'crannaidh bì-dhearg, làidir, 
Gtt talsdeal nau tonn gàlreach ; 



Tha JEolui ag raitinn 

Gu 'seid e rap'ghaoth chmaldh, 

O'n aird an ear ; 's tha Neptun dileas^ 

Gtt mineachadh a chualu. 

'S ÌMichd ata do chlilrdean 
Aig ro mhead t-fliàrdail uainn ; 
Mar àlach mhaoth gun mhathair ; 
No lieachainn breac a gbkraidb, 
Ag sionnach *n dèis a fàsachd', 
Alr fàilinn feadh nam bruach. 
Aisig cabhagach le d* chabhlach, 
S leigbis plàidh do shluaigb. 



tu 



Tha na dèe ann an deagh rùn dut ; 
Grea8.ort le sùrd neo-mharbh, 
Thar dbronnaig nan tonn dù-ghorm, 
Dhrnlm-robacb, bharr-chas, shiubhlach, 
Ghleann-chiaghach, cheann.gheal, shù'.dhlÙ9 
Na mothar cbul-ghlas, ghalrbh ; 
Na cuan-cholrean, greannach, stuadli-thortliach, 
'S crom-bhiieach, molach, &lbh. 

Tha mnlr a*s tìr cho-rèidh dbut, 
Mar deann thu fèin a searg ; 
Doirtidb iad na'n ceudan, 
Nan laomabh tiugha, trèunna, 
A Breatnnn a's à Elrinn, 
Ma d*9tandard breid-gbeal dearg ; 
A ghasraidh sgaiteacb, ghuÌDeach, rìoghail ; 
Chreuchdach, fhlor.luath, gbarg ! 

Thig do cbÌDneadh fèin ort, 
Na treun-fhir laomagair gharbh, 
Na'm lieitheiribh gu reubadh ; 
Na'n leoghannaibh gn creuchdadh ; 
Na'n nathraichean grad-leumneach, 
A lotas geur ie 'n calg, 
Le'n gathan faobharach, rinn-bbeurra 
Ni mor èuchd le'n arm. 

'N hm bhrataichean l&n'èideadh, 
Le dealas geur gun chealg, 
Thig Dòmhnullalch, nan deigh sin ; 
Cho dileas dut ri d'leine ; 
Mar choin air fasdadh eile ; 
Air chath-chrith geur gu sealg ; 
'S mairg ni';mhaid do*n nochd isd fraoch, l 
Loog, leoghann, craobh, *s laimh-dhearg. ( 

Gu neartaich lad do chàmpa 
Na Caim-beulaich gu dearbh, 
An Diuc Earraghalach mar cheann orr', 
Gu mbrghalach mear prionnsail ; 
Ge h'e bheir air iunsaldh, 
B'e sid an tionsgnadh searbh, 
Le iannan lotach, dù-ghorm, toirteil, 
Sgoltadh cborp gu'm iMiIg. 

H 



I 



^ *''*W^^<-<^>tvi^ '^«U-<. ><2«U ^JU^tn^ /(7 ^^^ti/C^ v-rvu^^tirl^^ 



114 



SAR.OBA1R NAM BARD GAELACH. 



Gu Uurbtrtaeh, glàn, caiaeaaiachd, 
Fior thartanofa rta'n ràne, 
Tbig Claainidh le ehald PcarMUiaeh, 
Ga euannda gleuida grad.bheirteaeh ; 
Le ipainticbean teann-bheirtcaeh 
'S craaidh fead ri igailoeadh eheann ; 
Bi'dh fuil d'a dbrtadh, ^ emuaii d'a epealtadh, 
Le agealpaireaehd *ur lann. 

Draididh luaa ri d' mheirghe, 
Nach meirbh an am an àir, 
Clann'lUeoin • nach meirgieh 
Airm ri uehd do sheirbheii ; 
Le'm brataiehean 's enuadh fèirg orra, 
'S an leirg mar thairbh gun tghth ; 
A foime, fearail, nimheal, arraii, 
*S buiHeach, ailamh làmh ! 

Oun thig na fiùrain Lcòdach ort, 
Mar iheoehdain 'a eoin fo epàig ; 
Na'n tuireamh laon-ghorm, thinnfianeaeh ; 
Air ehorra-ghleua itreup gnn tiomachae ; 
An reieeamaid fior ionnalta, 
'S fith gioralg doi na dàU ; 
Am bi iomadb bòehdan fuilteaeh, foirmeil, 
Thèid le etoirm gu bàa. 

Thig cnraidhnean Chlann-eham-ahroin ort, 
Theid meanmnaeh eioe na d* spàim ; 
An fholreann ghulneach, chaithreamach, 
'S neo-fhiamhaoh an am tarruinne ; 
An lainn ghlas mar laeair dealanaieh, 
Gu gearradh cheann, a*B lamh ; 
'S mar luthas na drSige, 's cruthas na crSige^ 
Chluinnte sgread nan cnàmh. 

Gur einnteach dhuibh d'ar colniieachadb, 
Mae.ChoinnÌeh mor Chinn.TàiIe : 
Fir laidir, dhàna, choimhneala, 
Do'n fhior-ehruaidh air k foinneachadh, 
Nach gabh fiamh no somultachd, 
No Bgreamh ro' theine bbUr ; 
'S iad gu nàrach, fuileach, foinnidh, 
Air bhoil gu dhol na d'chàs. 

Gur foirmeil, priseil, òrdail, 
Thig Tòisichean nan ràne, 
Am màrsaii stàtoU, cbmhnard ; 
Gn piolMch, bratach, srbl*bhui ; 
Tha rioghaiachd a's mbrcbuis, 
Gu'n' sbradh anns' n dream ; 
Daoine laidir, neartmhor, crbdlui, 
'S iad gun ghb, gnn mlieang ! 

Tbig Granndaich gu ro tliartaracb) 
Neo fhad-bheirteach do d' champ 

« Clsnn 'lUean, 



Air phriobloegadh gn crnadal, 

Gu snaidheadb eheann, is ehlnas diit ; 

Cho nimheil ris na tìgeribh 

Le feaehdraidh dian-mhear, dàn', 

Chuireas iomad fear le sgreadaii, 

'S a bhreabadaich gu làr. 

Thlg a rìs na Friseaiaiehy 
Gu sgipi le neart garbh ; 
Na eeòohdaibh fìor-gblan, togarraekt 
Le fuathas blilàr npeh bogaieheBr; 
An obmhlan fearradlia, ooagviBob, 
'S mai^ neaoh do noehd lad fearg ; 
A spuir ghlas aig diùs an ddrioh 
Bi'dh nan èilean dearg. 

Nan gaaraidh ghaiegeil, laagurrat 
Thig Laehunnaich gnn ch&ird ; 
Na saighdean dearga pmseanda ; 
Gu claidbeach, sgiathaeh, eninnaeanch ; 
Gu gunnaeh dagaeli, Ìonnsaiohte, 
Gun ehunntais ac' air àr ; 
Dol nan deannamb 'n aodainn pheileiry 
Teaehd o theina chfcicb. 

Gabhaidh pMrt do t-iorgbaUls', 
Clann-Iomnbuinn's oirdheiro ckil ; 
Mar thuinn ri tir a sior-bhualadh ; 
No bile lasrach dian Joisgeach ; 
Nan treudan iuatha, flor-ciionfach, 
Thoirt griosaich air an nàmh ; 
An dream ciiatbach, Mhuileach, Sbrathacb, 
'S math gul^atliadh chnàmh. 

'S mbr à bhio's ri corp.rusgndh, 
Na'n closaichean's a bhlàr, 
Fithich anns a roeadaich 
Ag itealaieh, 's a cnocaireschd ; 
Ciocras air na caegaraich, 
Ag bl's ag ith an sàth. 
Och's tùrsach fann a chlninntir mooii»thra, 
Ochanaich nan àr ! 

Bi'dh fuii is gaor d*a shùidreadh anm, 
Le lù-cbleasan 'ur l&mh ; 
Meangar cinn, a's dìkim dlkta ; 
Gearrar i&ilt le smuaisridh ; 
Cioonaichear am biàidh, 
D'an dù-loegadh, 's d'an cnèmh ; 
Crùnair If poimp TearUKh Stlùbhart ; 
'S Frederie Prionns fo ehàU. 

Mxrc— Thls sddrew to the HlgUsod clans li a ttvtcl* 
•pirit-ràrrlng martial poera, wb«re tlie berd deacribea Dw 
varioui Jacobite clani coining forward in wariike arrmy to 
place Cbarles on the thronc, and leave tl» Hs«o»eil«iii 
under his feet Tbe aatirUft {Jhrtich JfMle) rcfnrcscnta 
the poet travelling through the country to eacite tbe 
Illghlanders to armi, and it ii probable tbat thta fong yn» 
compoaed on tbat occaatoo. It wai well ealcalBMi torowt 
the warlilce clana to the approaching coolUct. 



ALASDAia MAC MHAIGH8T1B ALASDAIR. 



115 



O E A N. ^ 

Au roMX~*< CUU-ckragaidk.*' 

Tma dcaifli ■hoiif tttl feadh nao garbhHshrioch, 

Sùrd air wmftibh cbmhraig ; 

Uird rì dararaich dwuiamh thargaid 

Nao diud haU-chruÌDD boidheaeh ; 

Chaidh mr tMrgadh le càm emrragbloir 

Sloaigh fier chealgach Shbraie, 

0*e wgtnì dearhhU thig thar fkirge, 

Neart ro charhh d' ar fòirinm 

Thig tbar.lear le gaoith an ear oimj 
Toradh deal ar dbchaie, 
Le mhllte fear, '■ le armaibh geal, 
Prionna' alìamh, mear» 's e db-chaiagt ; 
Mae Rlgfa Seumae, Tearlaoh Stiabbart, 
Oigliro ehrùin th'hlr fbgar, 
Gtt'a doaii gach Breatuinneach lèn umblaehd, 
Alr an glùn' d*a mhtrachd. 

Ni nn Gkm bheodha, ghaada, 
Eiridb bhrae le aròlamh ; 
lad nan eiadan uim' ag iathadh, 
S eottaa dlan eoir gleoii orr' ; 
Gtt'n fhlamh 's lad fiata, daidheach, egiatbach, 
Gttnnaeb, riaslach, strblceacb, 
Mar cbonCMÌh leoghannaibh fiadhaicb, 
*S acrae dlan gn feoil orr'. 

DèttBamh nllamb chnm ar torttie, 
'S bitbibh gttineach, deònacb ; 
So an eumaeg, am bi na bailean, 
An dcantar fìiil a dhòrtadh ; 
Oeh a dhttin' ie Ilonmhor coraidh 
1« fior etorrall co-etri, 
A leigir fear eile mar chaileann, 
Dh' fhai»tainn fail air Sebrae! 

'S lomadh neach a thHd air ghaisge, 
Tba fìor lag na dhbehue, 
Goa a nochdar standard brat-dhearg, 
An rlgh cheart-e* tha Mnir, 
Ge do bhiodh e na fbior ghealtair, 
Gnr emaidh rag go bbròig e, 
Ceart cho gairge ris an laeair, 
A loegadh aabhuain eoma. 

Mholr ie igairteil, folrmeil, bagant, 
Gàeil gbaeda, chrodha ; 
Gaeh aon bbratach eioe do'n bhaiteal 
Le 'n gruaidh laiede rbsg-dearg ; 
lad gun fhiamh, gttn fheall, gun ghaiseadh ; 
fiioghail, beachd-bhorb, prbiseal ; 
Gu noJapach ri linn gaisge, 
Spàinnteaeh gfalaa nan dòrnaibh. 



'S hlnn linn plapraich nam breid bhratachy 
Srannraich bras ri mbr.ghaoich, 
An glachdaibh gaisgeioh naa ceam ataiteil* 
Is stttirteil, sgairteil, mdùion / 
'S lann ghorm sgaiteacb, do shàr-shlacan 
Geur gtt erachdadh shrbn' ai|e, 
Air bac cniachaia an fbir bhrataleh, 
Gtt cuir tais air ibgradh. 

'S forbaidh talleeant, 's cumta pearsa, 
Tretto-Iaoch spraiceal, doid-gheal ; 
Pìob d' a spalpadh, sttas na achlais, 
Mhoeglas lasan gleols doinn ; 
Caismeacbd bbras bhinn, bhrodadh aigne, 
Gu dian chasgairt slòigh leis ; 
Chttireadh torman a phttirt bhaisgeil, 
Spioraid bbras 'n 'ar pbraibh, 

Bithibh sunndach, laghor, bèumaoh, 
Sgriosach, gettr, gu feolach, 
'S bi'dh Mart creuchdach, cogaoh, rettbachy 
Anns 'na speur d' ar seoladh ; 
Solrbhichidh gach ni gn leir Ubh, 
Ach sibh-fein bhi deonach ; 
Màrsailibh gun dàil, gu'n eislein, 
Lughor, eudrom, ceol-mhor. 

Màrsailibh, gun fbeall, gun alrsneal, 
Gach aon bhratach bh<rfdheach ; 
Caldeachd shualcheanta nam breacan, 
'S math gtt casg na tbireaehd ; 
'Nttair a ruiageas sibh na claisich 
Bi'dh smois bbreac feadh feòir libb ; 
Gaor a's eanachainn na spadul, 
'S na liath-shad feadh mhointich. 



Sliocraich, slacraich, nan cruaidh shlacan, i U . ^ 
Freagra basgur sheannsair ; // ♦-^♦-o^ Uall -!?<••*-' 
'Nuair a theid a rttaig gun stad libii " 

Gar ro fad a ehlainntear, 
Feadraich bhuillean, sgoltadh mhullach, 
Sios gu bttn an mmpaÌU ; 
Rttaig orr' uile mar mhoim tniie ; 
Chaoidh cha 'n urr' iad tittuntadh. 

'S iomadh fear a dh' oladh lionta, 
Slainte an rìgh-s' tha oirae, 
Spealgadh gblaineachan aig grìosaicb, 
'S e cur belnn air Seòras ; 
Ach 's onaraiche anis an gniomh, 
Na cttig-cead mile bbla ; 
'S fearr aon tiola a dh'fhnil 's an fhrìth 
No galoin fhion air bhbrdaibh. 

Dearbbaidh beachdaidh slbh bhi eeart d'a, 
Eirdb grad le 'r slbghaibh ; 
Gu'n 'ur mnathan, dann, no beirteas, ^ 
Chuir stad-feacbd 'n 'ur dònhus ; 






• T 



*^ >' 






t 4 

4 

A 



116 



SAR-OBAIR NAM BARD GAELACU. 



/\ ««1 -» 



Ach gluMad inntinoeach, luath, dnDtewh, 
Rioghail, liont' de mhbr-^huie ; 
Mar an ralneaeh a dol lioe duibh, 
Sfrioeadh dian luchd dèochdan. 

*Ur ceathaime ghruamach, nimhell« 
Làn do mhire cruadail ; 
'S mfìig dbearg chatha, gu bàrr rath orr*, 
'8 craobh dbearg dhath nan gruaidhean ; 
lad gun athadh eioe le 'n daidliean 
Ri eior egathadh ehnuachdan ; 
Lotar dearganalch le 'r gathan, 
'S le'r ftor chrathadh cruadhach. 

'S beagan tluaigh, a 'e tric tbug bualdhy 
An iomairt cbruaidh a ehbmhraig ; 
Deanamatd gluaead gu'n dad uamhuinn, 
'S na biodh fuathae oime ; 
Doirtidh uaidean an taobh-tuath, 
Mac Shim nan ruag, 'e Diuc-Gòrdon ; 
Le mharc-ehluagh ie ouarrant gruaim ; 
'S ruaim aimhi fhuar nam pòramh. 



•■•WMMMM** 



tt 



ORAN RIOGHAL A BHOTAIL. 
Aia royir— « Xe< m bejmiial, JiU wr gla^ses, 

BiODBMAin eubhachy 'e òlar deoch liun, 
Oenaich 'n ar fochar cha tdmb, 

Na emaointicheamaid ar bochdainn, < 

Fhad 'e a bioe an copan Un. 

LUINNEAO. 

Sò-rò air faUdar-àraidh 
Ho air m'alldar-ràraidh rò, 

JUò-rh air m'aUdar-raridA 
FàUdar, raUdaTf ràraidk Aò. 

Olamaid glainneacheanlàn', 
Air elainte aii t-Seumaic ata uainn ; 

Culreamaid da ehlaint' an eàraid, 
Toeda Thearlaich etràio a chuach. 
Ho'ro, jfc. 

Ma ta etamac anne a chuideacbd, 
Nach dean a cbutdea d' ar miann> 

Siapaidh e 'mach ae ar carabh, 
Mar an carran as an t*ehiel. 



Cnireadh ar cupachan thareta ; 

Abig eie an còm m'an cuairt ; 
Falcear èibhinneachd air loBadh, 

Le fior egairt 'n ar beachd, 'e 'n ar gruaidb. 
Ho-ro, ffe. 



Biodh ar cridbachan a damhn, 
Linn an drame* a dhol na tliruaill, 

Mar gu 'm biodhmaid 'e a cheart am-eay 
Dol do 'n chàmp a dh'fhaotainn bnaidh. 
Ho^rOf 0*0. 

De'n dibh' bhridhear oeartar bfalaada, 
'S milee no mil bheach gn pòlt, 

Llon an eoitheach dn amach dhuinn, 
De 'n etuth bblasdar nd 'ean eiòp. 

Ho-ro, ^ < 

'S-ioma feareta, falachaidh, tladidmhor, 
Tlia 'm ma^-na-bracha r'a Inalgh ; 

Rinn dn • na leannan do mhiitean, 
'S na mhileein prieeil do'n t-dnagh. 
Ha-ro, jfc 

Sgaolaidh e ghruaim far aj^huigeÌB ; 

Ni e fiugbanCach fear enuridfa';^^^ ^ 
Ni e cruaddach fear gealtach, ^ 

Gnt an tèid e feachd no 'n maig, ^ 

Ho-ro, j;c. 

Ni e cainnteach am fear toetach ; 

Ni e broegulach fear dùr ; 
Ni e euireach am fear nàraeh ; 

'S fàgaidh e dàn' am fear diùld. ^ 
J7o-ro, j;c. 

NÌ e pbgach am fear àiUeant 
Nach fuiligeadh cailin 'na cbòir ; 

Sparraidh e damhe' anne na casan, 
Nach d* rinn riamh aon chir d* an deda. 
HO'ro, j;c 

Fegaldh e neo Bhauntach acrach; 

Toinnidh ee cSs am fear diom ; 
Bhelr e caitean air fear deamhdnn ; 

'S ni e epreadhail am fear dom. 
Ho^ro, jfc 

An t-airgead a bba d*a etldeadh, 
An eporan nan chripkach riamh, 

Bheir e furtachd dha & prìoeari, 
Le fuasgladh cruaidh-shnaim nan la i. 
Ho-ro, ^e. 

NÌ e aoigheal am fear doichleach ; 

Nl e socharach fear teann ; 
Ni e duin* uasal do'n bhdach ; 

Ni « fathramach fear fann. 
Ho-ro, S[c, 

Ni e eaor chridheach fear duinte, 

'S faoiddidh e rùn a chrì ; 
Saoilidh an lag gur h-e 'n Iddlr, 

Gns an dearbb e chiil *san stri. 
Ho-ro, ^c 



ALASDAIR aiAC MHAIGHSTIB ÀLASDAIR. 



IIT 



Taimidli e mttlad gu aiteas ; 

Tiunndaidh e Mnneol ga fonn ; 
Mìonaeh duì eporan gu spiol e 

Le ghob biormch chrìomH lonu 
Mo-ra, ^c. 

Thigcodh mcanmna, 's (alhhadh airaneul 
Air ehalratealan uainn do'n llòimh ; 

Seinneam òrain eheolmor, gbaada, , 

Shnnndnch, bhraiy nach lapach gloir. / 



'Noair bhelrear botul a stapul, 

'S a chromar ri cap a cluas ; 
'S eihhinn a ghogaii là earraich, 

Cogalr aearraig ria a chnaicb ! 
Mo-rOf 4r^ 

'S mìlae no cseilearadh tmeòraicli, 
Le Ittinneag oeoimhor air gèig, 

Creatraieh ahrideagach do egòmaia ; 
Cratan 'a bòiche fo 'na ghrèiu ! 
^o-ro, j;e. 

'8 binne na luinneag eoin-bùchainn, 
Bhiodh rl tùchan am barr thonn, 

Guileag do mhuineil a's giuig ort ; 
Colalo-chiuil a dbùisgeadh fonn. 
HojrOf ^c. 

'S binne no clnig-chiuil an Glilascbo, 
T-fhuaim le iMwtal dol 's a chòrn ; 

Sld an fhàilt a gUeusadh m' aigne, 
Mae-na-brich a teachd le pòig. 
Ho-ro, 4iv* 

tioQ domh anas an t-slige-chreachainn ; 

Cha^ ion a seacbnadh gu dram ; 
'S mat^Gbàelig oirr* an ereathann ; 

An t-elig* a chreach sinne a t' ann. 
Ho^ro, ^e, 

'S blnne no oeol coillcb choiHe, 
Bhiodh rl coiUeig air an tom, 

DùrdaU a bhotail ri glainne ; 
Crònan loinnteal thoUleadh bonn 1 
Ho'ro, ^c. 

Teicheadh liun-dubb as 'ur oomunn ; 

Falbbadh gainne ; 's pailt 'ur n-òr ; 
Na biodb spèudair oirbh gu ganntar, 

f^Madh 's a bbio's an dram 'n 'ur arhtn. 
Ho-ro, jfc. 

Bledh 'ur ceann-agaidh uile 'n oeart uair, 
Cbo ruiteaob ri dreach nan ròe, 

'Kuair a thèid 'ur fuU air ghabbaU, 
^ beirm Ughaeh Mblc-an-Tòis. 
Bo-n, ^c 




Gur dionnsaireaeh, spinnsearacb, t-fhàUeadh, 
'S teas-ghradhach do sbnàg tro' m' chiiabh 

Fadadh blàii air feadh mo mbionaich ; 
Gur ro mhioragach do thriall ! 
Ho-ro, ^c. 

Gur gucagacb, coUleagach, brisg-gheal, 
Bruicheal, neo-mhisgeach do tbuar, 

'N a d' shlabhraidhean crioetail a dbrtadb, 
Ri binn-chronanaicb am chloais. 
Ho-ro, j-e. 

SgaoUeamaid o altair Bhachuis: 

A chleiricb taisg a chaUis uat ; 
Dh-fbalbh ar fuachd ; 's eiod 'U dbi oirn ? 

Thugamaid bàig' crion do 'n t-suain. 

BO'TO, ^T. 

Ach freasdal sinn air gbairm na maidne, 
Le t-ioo-ehlaint aghmhor lan bbuadh, 

'S tboir dhùinn aon ghlolc-nid *n ar leabaidh 
A bheir critb-chlaiginn oirn m'an cuairt ! 
tfia-ro, j;c. 



ALLT-AN-T.SIUCAIR. 



Aia POMN— « The Lau ofPaiU$ MOL" 



A dol tbar AUt-an-t-siùcair, 

A' madainn chùbhraidb Cbèit, 
'S paideirean geal dlù chnap, 

De 'n driùchd gborm air an fbeur, 
Bha riehard 's rofrtn, brù-dbearg 

Ri seinn, 's fear dhiù na bbèoi ; \. 
'S goic moit air cutbaig cbùl-gbulrm, 

'S gùg'gùff aic'air a ghèig. 






^^s. 



/• ♦ 



Bha smeòracb cur na smùid dh'i 

AÌr bacan cuil le* fèin ; i- *. r .( f. , r,. , » 
An dreadbann-donn gu sùrdail, 

'S a rifeid cbiuil na bbeul ; 
Am breacan-beith* a*8 lùb air, J-^*^ ^^ ♦"* ' 

'S e 'gìeusadh lùgh a theud ^^*^-^ ^ a r, -» W 
An ooUeach-dubb ri dùrdan ; ^ *^^ 

'S a chearc ri tùcban rèidh. 



*» *. 






Na brie a gearradh sbùrdsg, 

Ri plubraich dhlù le cbèU', ' * ' 
Taobh-lenmnaich mear le lù-cbleas, 

'S a bhùm, le mùim ri grèin ; 
Ri ceapadh chuileag siùbblacb, 

Le 'm briseadh lùgbor f£in ; 
Druim-lann-ghorm, 's ball-bbreac già 

'S an lainnir-chuU mar lèi^, 



t.. 



*♦- « f 






p 



<<a. 



>t<.4Ml4. 



/ 






118 




Aa-OBAIR NAM BARD OAELACH. 



strian 



Le crònan *8 t&ata snmn* 
'K an ditbibh baglapb* riabhacb. 

Ma d' bhlathaibh grianach ohrann ; 
Sraibh-dhriueain dhonna, tbiachdaidb| 

Fo shlnean ciochan t-fhebir, 
Gnn theachd-an-tìr no bhiadb ac^ 

Ach fàiicadh ciatach ròt. 

Gnr milii, brì«g-gbeal, bùm-ghlan, 

Mcall-c hùirnca naehj *9 binn fuaimy 
Braa-ahruthain Uillt-an-t-aiùcair, 

Ri tonnan siubhlach luath ; 
Gach biolaiV, '• luibh le 'n ùr-rbe' 

A eintinn dlù ma bhruaicb ; 
'S e toirt dhaibh bhuadan tùgbor, 

Ga 'n 8ui bbeathaclia m'ao cuairt. 

Bùm taoap glao, gun roadhan, 

Gun deathachy rualm, no e«h, 
Bheir anam-fda, a'e gluasaid, 

D'a chluanagan ma bhòrd. 
Gaoir bheachainn bhui' '• ruadh% 

Ri diogladh chluaran bir, 
'S cèir mbeala d' a chuir suas \tn, 

An ccir-chuachagan 'nan stbr. 

Gnr sòlas an ceòl-cluaisey 

Ard-bhairich buar ma d' chrb ; 
Laoigh cheann-fhionn, bhreaca, ghuanach 

Bi freagra' ouaUao hW^^^ ,^X- <a3 
A bhanareach le buar^ 




Ma d* bhearra gorm-bhreac ooilUeacb, 

Ann chinn a loiunje h-àl, 
Na aobbraichean mar choiUeao, 

Na 'n coiUciribh oa d' sgàth. 

Bi'dh gnileag edajjchjn^^ ^ ^^^ ;^ 

'S eoln bhAchiiinn am parr Clionuy 
Ag inbhear UUlt.an-1-oiùcair, 

Ri eeinB gn moitei^ cuirteiiy 

Le mnineil-chiuil, 'e iad oroot 
Mar mhàla piob a'e lùb air ; 

Ceòl tiamlialdh ciuin, naeh trom. 

O ! '• grinn an obmlr gbràbball, 

Rinn i^dor a ^d o b hroaieb, 
l/C d' lurac^JSuL enreabnaelt, fhhmfTf 
\^ 'S am buicein bhàn urr' shuas \^^_ 
Gaeh ^Jmetr. neoinean, *s màlBiÌ; 

Mln-bhreachd air làr do chluain ; 
Mar rèulltan reòt an dearsadh, 

Na sjMmgan àluinn nuadii. 

Bi*dh crninn, 's am bàrr mar sgàrlaìd, ^ ! 

Do cbaorran alulnn ann ; L«^ jtgg c f/ ^ ' f^ 
'S^ajsobb|in bacbhich, àrbhuidh, ^r^^ ^ 
fr^^^'Jl'^'^Anioisgneadh àrd ma d* cheann ; 
\j( Bi'dh dearcan, 's sultbean sùghor, 
Trom iùbadh an luis/èin, 
Caoin, seachdai, blasdadh, cubhraidby 
A call an drùis ri grèin. 

'S co lan oio ilps rLPbhrrais, 




> m ■ 



'S am iHuichaUIe fa còir^ ^ ,, ^^ 

Gu bleothao a chraidh KhuwUinn, V^^*;*- f^^ JJ^;; De gach^^nuSffTlearr an coill ; 



Air coaich a tlioga* crbic 

Bi'dh Ibchrainn mheal' a lùbwlh 

Nan sràbik, 's brù air gach gèig, 
Do mlieasan milis cùbhraidh, 

Nan ùbhlan *s nam p6ur ; 
Na duiUeagao a Uùgadh, 

A's faUas eùU diu fèio ; 
'S ciann bbesg a' gabhail tbcbaidh, 

D* an imlich dlù le 'm bèul. 

B' e crbnan t-casan arùlaiolft, 

An dùrdail mhùirneach Mhàigb ; 
'S do bh^olrichibh daite, sgùmrgheair 

Tittgh,' flùranìkch, dlù, tlà ; 
Le d' mKantMl do dhealt ùr-mhin, 

Mar dhùra cùU ma d* bblà ; 
S air calg gach feòiroein dùÌr-fheMr, 

Gorm oeamhoad dhriùchd a fàs« 

Do bhrat lao siiradag daoimein, 
De bhraoo ni soillo' air làr ; 

A €hapdt$ gasda foin^^ 
Gun cho;/SN« aon a WhiUkaUi 



ctk ari 



-.,Jv><.«.(<^*'^MÌTpSà« 




hl 



jf 4-> 



fhsaidb, 
'ssgoioo; 



^^ 



\ 



JPbr reacbdmhor, minear, jpsoiy ^ 

Nach ctnn gu fÌM na iaom; » 
'S co reamhar, Inchdmhor oàileaolid, 

'S gu sgàin a gbrào o dhr^lus ! ^ ^^ ^ ^.^<^ 

Do thaehdar mar* a's tire, 

Bu theachd-an-tlr leis fèin ; ', 

Na 'n treudan fèidh 'n a d* flirtthean ; 

*S na d' chladach 's mlltean 6{^ ; 
Na d' thràlgh tlia maorach lionmh«r ; 

*S alr t-uisge 's fior-bhras jene , ve^r&^ 
Aig oganschaibh rìmheach, 

LiO morgba' fior-chruaidb gènr. 

Gur b-ùròU, sliocbdor, coa nda, _ |l 

Greidh-eacb air t-fhoarìiih ghorm, ;- 

Le 'n iotadh tarroinn suasTÌut, 

Le duinDtinn ouali do ^oirm. ; 
Bi'dh buicein binneach 's ruad^g, 

*S mìnn-mbeanbb-bbreac, duais-dearg, bg 
RÌ b-ionaltradh gu h-ualgneach, 

'S rl ruideis luath ma d' IbOf . 



kj^^ r**i^x^44w4^.C4.-£^ 



/ 



<*v< U 












ALASDAIR MAC MUAIGHSTIR ALASDAIR. 



119 



^^ Gttr damhach, alhaGh, lao|rhach» 
r'\A^4' Mangach , maoiaeaeh, t-fhonn ; 
^ i>o ghUnn le seilK air laomadh^ 

Do gharbhlach-chraobh '• do lom ; 
Gnr h-àluiim barr-fbionn, braonach, 
^ ^^ Do chanach càoin-gheal thom, 
** N» mhaibenjbh caoin» mao-mhin ; 

NaU^nQ&ointich Bgaotb-chearc donn* 

B* • ald an aaalladh èibhinn, 

Do bhrnachan gl^^earg r^s, ^ 
S iiid daite le gath grèine, n 

Mar bhoiifoioh leog.bhui* Mr ; / 
B* 'ÌMà sid an g eiltre glè ghrinn, ^ 

Cinn dèideap im measg feoir, 
De blmmubh luibhean ceutach ; 

'S foirm bhian aig tè«nl gach eoinv 



O BU rìgh nam ilùran ! 

Thng Iwrr mais air ùr-ros gheog, 
Na bhabagan cminn, plùir mbin, 

'S a chrùn geal, ùr mar ghrèin ; ~ 
Do'n ai^e ud Alit-an-t-slùcair, 

*S e cùbhraidh^l*a o bbeud C^^/1 *p^j- r^ 



1 



Na rionnagan ma iùtofbh, 
Mar reallaii-iùil na spèur. | ^ 



-* v» 



■ ft^ j^ shealbhag ghlan 's do luachais i « 
- *%v]' A bòradh suas ma d' cboir ; ' ( t 



Do dhithein lurach, loaineach, 
Mar thnaimeagan de*n br ; 

Do phreis làn neada cuachach, 
Oninn, enairteagach, alg t^in ; ^^ 

iarr bhraonan 's an t-fpLÌJLitlLUAcfi^'i^^ 
r f Na'n dXm an aacbdar t-fhepir., / . 

B* e sid an leughas lèirsinn, 

De loÌDgeas brèid-gheal, Inath, 
Na 'n ^gaadrooaibb seoil-bhrèid^hrom, 

A bordadh geur ri d' chluais ; 
Nan giubhsaichibh l>eb ghleuada, 

'S an eainb gu lèir riu shuas ; 
'S Caol- Muaft f uar d'a reubadh, 

Le anail speur l>ho thuatb. 

'S eraaidh a bjig trlinn/ hnair mi, 

0*n fbnaran 's blasda g ljiir, 
An caochan 's mb huadhan, 

Ata fo thnath 's an £òrp ; 
Lioo ach am bbb soas deth, 

*S do bhranndaidh fhuair ni's còir ; 
Am painse milis^ goaMohi 

A tliairmeas aiuagh gu cebl ! 

|| 

Moim' altrom gach pbr oasaii, 
ì Nach mei|b le foachd nan speur, \/ 

Tha sgiatE Ib 'o airde toath oirr', 
Dh'fhag math a Iniar, 's a feor ; 



^^■^^w^^ 



FoDO à^^<^}j[^^ Aor uàibhreach, 
Na spèttclar buan do'n ^hrein ; 

Le spreidh theid duine suas ann, 
Cho luath ri each na leum ! 



aj 






'S aol ia grannd d'a dhailibli, 

Db-fbàg nbdur tarbhachj Ìad ; 
Air a meinn go'n toir iad ^b hyj^ U " /^,»« 

'S tiughjlàrthsau* ni fkn ;*^T^ *i C<. / 
Bi'dh deaM^u^hBhearr^iaclacli, 

D' a Tann adFjMoti am Iwion, 
Le loinneagan blnn nionag ; 

An ceol a 's mìsle, roinn ! 

An Coir' is fearr 's an dàthaich, 

An Coir* is sùghor fonn ; 
'S e Coirean UiUt-an-t-siocair, 

An Coirean rùnach lom ; 
'S ge lom, gor molach, ùrail, 

Bog miadar dlù a thom, 
'M beil mli is baion' a brùchdadh, 

'S uisg' ruith air siùcar proun. 

An Coire searrachach, uanach, 

Mcannach, uaigneach àlgh ; 
An Coire gleannach, oaine, 

Bbliochdach, loath gu dàir ; 
An Coire ooillteach, luachrach, 

An golr a ohuach 's a Mbàrt ; 
An Coir' a faigh dain-oaaal, 

Biast-dobh,a*sraadh 'na obbm ! 

An Coire brocach, taobb-ghorm ; 

Torcach, faoUidh blAth ; 
An Coire lonach, muMgach, 

Cearcach, craobfaach, gràidh ; 
Go bainneacb, bailoeaoh, braonach, 

Breacaoh, laoghach, blàr ; __ 

An soltor mart, a's caora, ' ?• U^' 




'S a 's torach laom^ir, bàrr ! '^ y ' ' 



« «^1« 



An Colre am bi na caoirich 

Na 'n caogadaibb, le 'n àl ; 
Le 'n reamhad 'g gabhail faoisgnldh, 

A 'n craicnibh maoth-gbeal tlà ; 
B' iad sld am biadh, 's an t-aodach, 

Na t-fhaoin-ghleannaibh 's na t-ard ; 
An Coire loldeacb, gaolach, 

'S e làn do mhaoinibh gràis ! 

An Coiro lachach, dricach 

*M bi galIboeÌGb '> tràigb-gheoldh òg ; •- ** " 
An Coire coileachach, laD-damhach. , 

'S rooch, 's is an-moch spòrs; 
'S tìm dhomh sgur d* an àireamh, 

An Coire 's fàsor pòr 
Go h-innseach, doireach, bUrach, 

'S Ìmeacach, càiseach bò ! 

Note.—Tb\È piece !• an anhnated and Mthftil dewrip. 
tkn of a beautifuL wcne ia the oountry, oo a raminer 



L 



120 



SAR.03AIR NAM BARD OAELACH. 



1/ 



mornlng. Tbebard walki abroad aod Met the dew glitter. 
Ing on CTery leaf and flower— tbe birda warbling their 
•ongs~ihè animala graaing, and the becf coUecting tbeir 
atorw— tbe flihcs are leaping out of tbe waier, and all 
nature rejoicing in tbe retum of tpring, or tbe luxuriance 
of •unmer 1 Tbe Tery rìrulet •«enu to partake of the 
oommon Joy, and rourmun a more agreeable aound— tbe 
eowa low alotid, and the calTes an^wer refponaiTe— while 
ttae dairy.mald l§ busity cngaged at her task. llie gronnd 
ia beapangled with flowers of richer huM than the moU 
eostly gem^. Ilie horsec gatbcr together in group* to 
drink of the •treamlet, and the kids are •purting and 
daneing about it^ banka. The sbips, with all their white 
•aila bcnt to the gentle breeee, are pa^sing alowly aiong 
the Souod of MulL Tbe poet •eiecu the moit natural, 
Uf ely, and agreeable images in the rural scene. AU good 
judges admit that there !• not a descriptÌTe poem, in 
Gaelie or BngUtb, flt to be compared with this exqulsite 
productioD. 



ORANLUAIGHE NO FUCAIDH. 

LITINNKAO. 

Affìit hh Mhbrag, no hO'to, 
*S no ho-rè-gheaìkuih, 

A Mbòrao chiatach « chuil dualalcb, 
Gur h-è do luaigh a th* alr m'aire. 

AgttM ho Mhorag, ^c, * 

'S ma dh*imich tha duU thar chuain ualnii*, 
Gu ma luath a thig thu thairii. 
Agng ho Mhorag, ^c. 

*S cnlmhnich thoir leat hannal ghruagacb, 
A luaigheas an clò ruadh gu dainghean. 
Agu% ho Mhorag, ^c, 

O ! cha lelginn thu do'n bhuala, 
Ma salaich am buachai' t-aiiart. 
Agut ho dihorag, ^c, 

De cha leiginn tbu gu cualach ; 
Obair thruaiUidh sin nan calleag. 
Agut ho Mhorag, j;c. 

Gur h-i Mòrag ghrinn mo gbuamag, 
Aig am beil an cuallean barr-fhionu. 
Agy* ho Mhorag, je. 

*S gaganach, bachlagach, cuachach, 
Ciabhag na gruagalche glaine. 
Agu$ ho Mhorag, ^c. 

Do chdl peuchdach sloa na dhualaibh 
Dhalladh e uaislean le lainnir i 
Agu9 ho Mhorag, ^c. 



Sios na fheoimeinean ma d* gh 
Jjeadao cuacbagach na h-ainnir : 
Agu* ho Mhorag, jx. 

Do cbùl pèurlach, òr-bhui, luadiach, 

Timcheall do chluatan na cblannaibh. 

Agus ho Mhwt^, j-c. 

A, Mhòrag ! gu lieil do chuailean 
Ormia na bbuaireadh gu'n againnear. 
AguM ho Mhorag, ^e. 

'S ge nach iarr mi thu ri d* phùaadli, 
Gu'm b* e mo rùin a bhi mar rtut. 
Agut ho Mhorag, ^c, 

'S ma thig thu a rithltt am lùbaìbh, 
'S e *n t-èug a rùin nl ar agaradh. 
Agui ho Mhorag, j«. 

Leauaidh mi cho dlù ri d* shàilean, 
'S a ni balrneach ri ageir mhara. 
Agua ho Mhorag, ^e. 

Shlnbhail mi clan leat air m* eòlas, 
Agus spailp de*n strolchd ar m* ain-eoL 
AguM ho Mhorag, jc. 

Gu leanainn thu feadb an t-iaoghail, 
Ach thusa ghaoil theachd am fharraid. 
Agut ho Mhorag, ^c, 

Gu'n choireadh air mhisg le d* ghaol mi ; 
'S mear aodrum a ghaoir ta m* bhaUaibh. 
AguM he Mhorag, ^c, 

'S a Mhòrag*g am beil a ghmaidh chiatach : 
'S glan a fiaradh tbar do mhala. 
^^«j ho Mhorag, jfc. 

Do shùil shuilbhear, shochdrach, mhòdhar, 
Mhireagach, chomhnart, *s i meallach. 
Agut ho Mhorag^ ^c 

Dèud cailoe shnasda na rìbbinn, 
Snaite mar dhìsn* air a gearradh< 
Agu9 ho Mhorag, ^c 

Maighdean bhoidheach, na *m bSs caolne, 
'S iad cho maoth ri cloidh na h-eala. 
Agu» ho Bihorag, j*c 

Ciocban leaganach nan gncsg, 
'S fàileadh a mhutga d* a h-anall. 
AguM ho Mhorag, jfc 

'S iomadh olgear a ghabh tlachd dhloCt 
£adar Mor-thir agus Mannuinn. 
Agu$ ho Mhorag, j;c. 



ALASDAIR MAC MHAIGHSTIR ALASDAIR. 



121 



'S iomadfa gaUgcach do ghàel, 
Mach obadh le m' ; hrÀdh-w tarruÌoD : 
Jkgu$ ho Mhorag, ^e. 

A Mchadh le tgiath, 's le clàidheamh, 
Air bheay igà gu bial nau cannon : 
JÌgu$ ho Mhorag, ^e, 

Cbannardaicheadh dol nan òrdaibh, 
Tboirt do chòrach, 'mach a dh' ain-deoÌQ. 
jigua ho Mhorag, ^c. 

'S Ìoauidh àrmunn làsdail, trèubhach, 
Ann an Dun-eideann, am barail. 
j4.gM$ ho Mhorag, ^c. 

Na faicaadh iad goè do dhuais ort, 
J>ii«uuidb tarruinn auas ri d' cbarraid. 
AguÈ ho Mhorag, ^c. 

Mo chionn gn*n dheanadb leat èridh, 
l>o Chaiptin fèin Mac-'Xc.AiIein : 
Agu$ ho Afhorag, ^•c. 

Ga'n tbeann e roi' ro chàch riut, 
'S ni e fàad e, acb thig thairia : 
Agìti$ ho Mhorag, ^e, 

Gacb dulne, tha 'n Uidhitt a Muideart, 
'S an Araaaig dfaù-ghorm a bharraich ; 
Agu» ho Mhorag, ^c, 

An Cana, an Elge, '• am Morror ; • 
Hclacamaid chorr ud Shlol-Aiiein ! 
Agu$ ho Mhorag, ^c. 

'N am AiaMÌair^f a's Mhontròa', 
Gn 'm bu bhòchdain iad air Ghallaibh. 
Agu$ ho Mhorag, ^c* 

Guhi d' Ihairìch là Inbber.Lòchaidh, 
Co btt atròicich ann le lannaibh. 
Agu$ ho Mhorag, ^e, 

AmPeairt, anCiIl-Saoidh,! '• an AHt-EÌreann, 
Dh-fbag iad Hèubalaich gu'n anam. 
Agu$ ho Mhorag, j-c. 

Aiaadair mor Gblinne-Cothann, 
'S bragad ooimheach GbUnne-garadh.' 
Agu$ ho Mhorag, j;e, 

Mar ain Is an t-Armunn Slèibbteachy 
Ge d' a tha e-fein na leanamb. 
Agu$ ho Mhorag, j*c. 

e HòiwTblr. f Alaadair Mac CboUa. | Kjliytb. 



Dh'èiridh leat a naU o'n Rùdha, 
Anntrum lù'-chlea8acb nan seang-each. 
Agu$ ho Mhorag, j*c. 

Dhruideadh, ua Gàel gu leir rint, 
Ge b' e dh'eireadh leat no dh'fhanadh. 
Agu$ ho Mhorag, j-c. 

Sbuath, deich mile dhin air clè dhuibh, 
Au cogadh ri Sèurlus nach maireann. 
Agui ho Mhorag, S[e, 

'S iomadh dd air 'n tug iad caiteau, 
£adar Cat-taobh agus Anuinn. 
Agu$ ho Mhorag, ^. 

liha e&cb diultadh teachd a luagb dbnibh, 
*S chruinnich iad-Min sluagh am bannail. 
Agu$ ho Mhorag^ ^c* 

A ri ! bu mhath 's an luagh-lamh iad, 
'Nuair a thàirmeadh iad oa lannan ! 
Agu$ ho Mhorag, §rc. 

H-ttile clò a luaigh iad riamh dhuibh, 

Dh-fbag iad e gu ciatacb dalngheann ; 

Agu$ ho Mhorag, ^c. 

Teann, tiogh, daingheann, fite, luaite, 
Daite ruadb, alr tbuar na fala. 
"^ Agu$ ho Mhorag, ^c. 

Greaa tbairia le d' mbnathan luaighe, 
'S theid na gruagaicheanoia mar riu. 
Agu$ ho Mhorag, ^c. 

Ma— Thla long hat bcen alwayi bi^lj popttlar, and 
ia oerUioly the mott tpirìted and degant of all our Jaco. 
Mt« fongi. Cbarles is repreiented under the •imilittide of 
Mòrag— a young girl with flowing locka of yellow hair war. 
ihg OD her shoulden. Sbe had gone awajr over the leat. 
and tfcebard ioTokes her to rctum with a party of maideni 
(i. e. loldlen) to dreii the red doth, in other wordi, to 
beat the English red coata. The allegory i« kept with 
eleganoe and ipirit, and the poet introducci hiB»elf ai oue 
who had followed Uòrag in landa known and unknown, 
and waa itiU ready to foUow her orerthe woild if required. 



SMEORACH CHLOINN-RAONUiLL. 

LITDINEAO. 

ffoìaibh iriag hhroU ò, 
Holaibh o iriag hhro I, 
Holaibh o oriag hàroU ò, 
Smt^ach U Clann-RaonuiU mt. 

Gua h-e mit' an smeòracb chreogach, 
An dèie leum bharr chuaich mo nidein, 
Sholar bidh do'm ianaibh beaga, 
Sbeinneam ceol air bhàrr gach bidein. 
Holaihh iriag, ^c. 



122 



SAR-oBAia nam:bard oaelach. 



Smedneh mite do Chl«Dn>DòmhnaUl, 
Dream a dbltbicheadb, '• a leonadb| 
'S ehuireadh mis' an rìochd na •meòraich 
Ga bhi aeinn, 'w cair ri oeol daibh. 
Holaibh o iriafft j^* 

Sa chreig ghuirm a tbogadb mi^e 
An agireachd Cbaieteil daibh nau ellar 
Tir tha daonnan a' cuir thairia 
Le tail bhalnne, meal', a's fion. 
JSoUtibk o iriag, j^c. 

Sliochd nan £un o*n ChalsteU>thiream, 
'S o Eilean-Fhianain nan gallan, 
Moeh, a's feaagar togar m'iolach, 
Seinn ga bileacb, milis, mealach. 
Soknbk o irioft 4^« 

Tha mi de'n ghfir rìoghail» lnaohaeb» 
*S math eun fhaotainn 4 nead» uàaalf 
Ghineadh mi gan choii gan traailleadh, 
Fo igiathaibh Allein mhie Raairidh. 
SoloUbh o ÌTÌag, ^. 

Cinneadh, gtan gun smùr, gun smodan 
Gon smU gan luaith rualdb, oo ghrodan, 
'S iad gun ghiomh, gun fheall, gun aodan, 
*S tream am buill' an tiugh nan trodau. 
Jàolaibh o iriag, jfc 

Cinneadh rioghail, tb'air am buaineadhy 
A meribh meora na cniadhaeb, 
'S daoimein iad gan spàr gun truailleadh, 
Nach gabh stùr, gnè» smal, no ruadh-mheirg. 
JBolaibh o iriafff ^. 

Cinneadh mor gun bbòsd gun siiaran, 
Suairce, siobhalta. guu ràpal, 
Caomhail, cineadail ri'n eàirdean. 
Fuilteach, faobbarach, ri nambaid. 
Hoiaibh iriap, ^. 

RaonuIlaSch nan dr chrioa taghach, 
Nan lùireaeb, nan agiatb, 's nan clognid, 
A thèid sio^ gu guonach, dagacb, 
Nu ftr ghasda sbnnndach, cfaogacb. 
HoUdbh o iriagt jfc. 

Sud na h-4on daoine th'air m'aire, 
Nach dianadh air spùileadh eromadli, 
Dhianadh anns an àraicb gearradh 
Cinn ga'n sgaradb, cuirp ga'm pronnadh. 
Hoiaibh o irùtfft ^c. 

Aeh mur tig mo rìgb-sa dbachalgb 
Trìallaidb mi do db-uamhaig sblocaich, 
'S bithidh mi'n sin rì caoidh, 's ri bSsraich. 
Gus am faigb mi bàa le oenaich. 
Holatbh iriag, ^c. 



Ach ma thig mo phrìonnsa thairia 
Cuirear mia' an cUabhan larach» 
'S bitbidh mi canntaireaehd gu baileaeh 
*S ann 'can Aroie ni mi foireaeh. 
Hoìaibh iriag, jj^ 

Madainn chèitean am barr gach badain 
Sgaoileadh ciùil o ghlaie mo ghuibeiny 
'S àlttinn mo ohruiteaeh, 's mo gblagaiiy 
Stailceadh mo dha buinn air stuiÌMan. 
HoUdbh o iriag, ^. 

Gur e mlse eruit nan cnocan, 
Seinn mo leadain air gach bacan, 
'S mo ohearo fèio gam' bbeus air atocant 
'S glan ar glocan air gaoh stacaii. 
Holaibh o iriag, jfc. 

Crìth ehiull air m'ugan da bhogadh» 
'S mo chom tur oile làn beadraldh, 
Tein-eibbinn am aehd air fadadh, 
'S ml alr fid gu damhs* alr leagail. 
Hobttbh o iriag, ^e, 

'Nuair ehuirean goie air mo ghogan, 
*S thogaln mo shailm alr chreagan, 
Sann orm fèio a bhiodh am fmgan, 
Ceol ga thogall, 's brÒD ga le a g a il. 
Hfdaibh o iriag, jr. 

Eoin bhuehalaoh bhreac na ooille, 
Le'n òrganaibb drdail mar rìnn, 
'S feadag ghlan am beul gach ooilich, 
'S binn fead-gbuil air gheugaibh haraich. 
Holaìbh o iriagt jfc. 

'S mis an t-eunan l>eag le m'fheedan, 
Am madainn dbrìùchd am liarr gach badaÌB, 
\ Sheinneadh na palrt ghrinn gu'n spreadant 
i'S lonmbuinn m'fheadag feadh gach lagain. 
j Holaibh o iriag, jfc^ 

Togamaid deoclMlainte na h-araikailt, 
Dh-eirich le Tearlach o'n gbarbblaicb, 
Na fir ghasda dheanadh searr-bhuain 
Air feoil 's cnàimhean nan dearg chot* 
Holaibh iriag, ^. 

Olamald flìuchadb ar slfigaln, 
'S cuireamaid mu'n cnairt ian nogain, 
'SlaÌnte Sbeumais suas le sulgeart, 
Toeta Thearlaieh sioe le sogaa. 
Holaibh o iriag, ^ 

Sklnt' an te^hlaich rioghail ÌBhfaeieh 
Olamaid gu sonndaob, geanall. 
'S nigheamaid ar sgomain ghienaleh 
Ls dram milis, suileach, glaineach. 
Holaibh o iriag, j;c. 



ALAS0AIR JttAC MHAIGHSTXR ALASDAIR. 



123 



Cninuiaid Bim ftadh ar nOoiiaioh 
Toiu Dsn eunidJiiicaii «'-^afinn fh| 
N*n eolf guda, ^tMcb, bioncb, 
'8 ro mbor agiì air còmliraf ltin<if,^|. 
Solaibh o iriag, j'c. 

tba mi taaniiadb gu alr'thir, 
Ullaicbeam m'acair gu oala» 
Tòsu Mbttidoirt oeann nan Seileaeb^ 
'S iD t-ebint eil' ud triatb nan Garrach. 
Boknbh o iriag, ^c 

Liooaibh eoaa a'a obUbh \nm \, 
SUiBte HaoiiuiU òig o'a daae i» 
Sgnirìbb db'aaharc thiigaibh m i, 
Siebaibh kibh i aa a teaa i. 
Hoìaibk o iriag, j-e. 

Strtc raaa a ghlaiiio cheodiiBt { 

Ceiaihnicbeainaid alalnt an t^^ibhtich j 
Ridir òg gaadn mioirMulh, 
D«i le •gairt n ehraaadh bheietwn. 
Holaibk o iriag^ j c 

Slaint larl^ntnun e* toeta prleeil^ 
'S aa tha 'tt £irliin oUannMbh Milidh» 
Tha mo ■bilo bàthadh m*iataidh 
CbÌMin gu*m beil mo bhe«l Um mitieln. 
Bolaibk o iriag^ ^e. 

Dioiainaid gn foirmeil, fraaaeh* 
^ote Bbaoeadnil mu'n etad einn^ 
LMcb treun a dh'einadb agairuil,* 
Chur rKrcaf air bheietean Sbaeuiun. 
Bolaibk o iriag, fc. 

l'ioD •oat dninn gUino do'n Beamcb, 
I^cergenaieh naa gorm lann cJaieoach, 
Uocbraidb qgathadh cheann» a'e lcasraidh, 
K« toinn tbeaeinbach, thnndacfa, mhaiteach. 
Bolaibh o iriag, j;c. 

Co oambaid tia riu theaaadb, 
'S emaidh miegte nan dnim gu tlaiteadb ? 
Annt an ruaig nuair ghabhadh teat iad 
Uiù-cbleatan bfanahMlh shaitian. 
Bolaibh o iriag, ^e, 

^^^•»um gn fìnid gun ttopadh, 
Acb cba mbiann leam a bbi bacach, 
JPnirt ebiùi] na tmeòraich dotaich, 
Totum fior thoobhae na Ceapalch. 
Boiaibh o iriag, ^c, 

To««aaid tlainte nan ditannach, 
cbothann aam hradan earraeh 
H^eircadh afa- bocanaibb pUleadb, 
^h* bn rhioTBGach iad air bealacb. 
Beiaibh o iriag, ^e. 






Cttireamaid mu'n euairt gu toileach, 
SUinu Mblc DhùgbaiU o'n Bharraioh» 
Crìdbe rioghail, reamiiar, ^alt^ 
Tfaa na bhroiileach ahioo am faUcÌL 
Bokàbh o iriag, jpe* 

Chulmhnicheam laih Ciar a Lathuirn, 
Aig naeh robb an ttoidhU cumfaann, 
Gfaeibb mùlm, a't onair ffaatfaacfa, 
A'a caitheadfa drait mar at cubfaaidfa. 
Boiaibh iriaff, ^e. 

Ciod am iatfa dfaaibb bbi gaV tagradfa ? 
'S nacfa nrr' iad cfauir rinn elnigean, 
%uiribh de'r boilich 't de'r tplagaln, 
'N nid tha agaiun, 't Dia thug dhuinne. 
Bolaibh o iriag^ ^c. 



MAMWiMWMi 



M«M»«MlMMIOa 



ORAN DO PHRIONNSA TEARLACH. 

LtTimnEAa 
O H-ri-rì tha e tighinn, 
O AJ-n-ri, 'n righ tha uainn, 
Ohmbheamaid ar a etrM 'j ar n*Hdeadh 
'S breaean-aa-fhèilidh an enaieh I 

'S aiBBiKN leam fhin tha e tighinn, 
Mac an righ dhlighicb tha nainn, 
Slioe mdr rìoghaU d'an tig àrmaehd, 
CUidfaeamh a'a targaid nan dnai. 
O hi-ri-ri, j;c. 

'S ann a tlghinn thar an t-dwiiek 
Tfaa 'm fear ard a'a àllle tnuadb, 
Mwrcaicbe tunndach nan atèud-eacb, 
Raobadfa gu fa-outrom tan ruaig. 
O hi-ri-ri, jrc 



Samfanilt an ffaaoiUicfa a choltaa, 
Fuaradh froite 't fada-cruaidh, 
Lann thana 'na 'laimh gu ooegairt, 
Sgoitadh cborp nur choire* air ciuain. 
O hùri-ri, ^e. 

Tòrman do phloba 't do bhrataicfa, 
Chuireadb epiorad briit tan t-aluagfa» 
Dhèireadh ar n-àrdan 't ar n-aigue, 
'S chuirt' air a pbraagan rnalg ! 
O hi-ri-ri, ^e, 

Taimeanacfa a MoaiM 't a c^aaaM, 
Sgollteadfa e'n talamfa le' cknì'aa, 
Ffartagadfa dha gach beinn a'a beallach, 
'S bhodhradh a mhae.tall ar duaa j 
O hùri^ri, j-c. 



124 



SAIUOBAIR NAM BARD GAELACH. 



Gur mair; d'an èideadh lan là tin, 
Cdta granda 'n mliàdar roadb, 
Ad bhileaeli dhubb a'i eoe^ird innt', 
Sgoiiteas mar ao cbàl ro'n cbruaidb. 
O hi-ri-ri, ^e. 



<■ mot »— wwoxtog^wwxi— <x«— » 



ORAN £IL£ 

DO PHRIUimSA TBAKLACa 

-LxmntKAQ. 

7%ìig hò-Of ìaitt hd-o, 
Thug thho-rH *n àUl Itibh, 
Thwf A6-0, laitt ho^, 
Seinn o-ho-rìi 'n àiU leibh. 

MocH 'ia mhadainn 's mi dùagadb, 
'S mor mo shnnnd '• mo cheol-gàire ; 
O'n a cbuaia mi 'm prionnaa, 
Tbigh'n do dbùtbaich ChIann.Rà'Ul. 
Thng ho-o, ^e. 

O'n a chuala mi 'm prionnsa, 
lliig'n do dbùtbaich Chlann-RàHU ; 
Orainne mullaich gaeh righ thu, 
Slan gu'm piU tbuaa Thearlaicb. 
Thug hojù, S[e. 

Grainne mnilaich gach rigb tfau, 
Sian gtt'm pili tbuaa Tbearlaicb ; 
'S ann tha 'n fbior-fbnii gun trualUeadh, 
Anns a gbruaidh is mor nàire. 
Thng ho-o, ^e, 

*8 ann tha 'n fbior-fbuil gon truailleadb, 
Anns a ghruaidb ie mor uàire ; 
Mar ri liarrachd na b-uaisle, 
'G eirldh tuas le deagh nadur. 
T^ug ho-Ot ^e, 

Max ri barracbd na h-uaiale, 
'G eiridh suae 1e deagh nadur ; 
'S na 'n tigeadh tu ritbisd, 
Bliiodh gach Tigbearn' na *n 2tlte 
Thug ho-4», ^c. 

'S na 'n tigeadb tn rithiad, 
Bbiodh gach Tigbearn' na 'n hìto; 
'S na 'n cdraicht' an crùn ort, 
Bu mbnimeacb do cbairdean. 
2'hug ho-o, ^. 



'S na 'n c&raiebt a crùn ort, 
Bu mhuimeacb do chairdean ; 
'S bhiodh Loch-iaU mar bu choir dhB* 
Cuir an ordugh nan Gàel. 
7%ug ho-o, 4fc* 

'S bhiodh Loeb-iaU mar bu ehoir dba, 
Cuir an ordugh nan Gàel ; 
A'b Clann-DòmbnuÌU a cbruadail, 
Cboiiinn buaidb anns na blaraibh. 
Thug ho^ ^. 

A'b Clann-DbmhnniU a cbniadail, 
Cboisinn buaidh anns na'blaraibh ; 
'S iad gu 'n cumadh a cbo-stri, 
Ri iuebd ehdtaicbean màdair. 
Thug ho-o, ^e. 

'S Ìad gn 'n cumadh a ebo-stri, 
Ri luchd ehòtaicbean màdair ; 
Sud a cbuideaehd bbiodh foirmeil, 
Boinneid gborm a's eoc-àrd orr'. 
Thug ho-o, 4?e. 

Snd a cbuideachd bbiodh foirmeil, 
Boinneid gborm a's eoe-èrd orr ; 
'S bbiodb am fèileadh 'sa'n fliasan, 
Mar ri gartanan sgarlaid. 
2%«^ ho-o, jfc. 

'S bbiodh am fèiieadh Wn fbaaan, 
Mar ri gartanan sgàrlaid ; 
£ile cualcb air bbacbd ea^gaid, 
Paidhir pbiostal 's iann Spainnteacb. 
Thug ho-o, ^e. 

£ile enaicb alr bbacbd eaagaid, 
Paidhir phioetal *s lann Spalttntcneb 
'S na 'm faigbinn mo dbùraehd, 
Bhiodb an diùc air dlirocb càradh. 
Tkug ho-o, ^e, 

'S na 'm fidgbinn mo dbùracbd, 
Bbiodb an diùc air dhrocb chradb ; 
Gu 'm biodb bùidaear na feola, 
Agus coroach m'a bhrÀgbad ! 
Thug ho-o, ^c, 

Gu 'm blodh bùidsear na feola, 
Agus corcach m'a bhràgbad ; 
'S gu'n gibhtinn a mliaighdeann, 
Mar oigbreachd d'a bbratbair. 

Thug ho-o, ^c. ^ 

'S gu 'n gibbtinn a mbaigbdeanna 
Mar oigbreachd d'a bbratbair— 
Ach slàn gu*n tig tbu 1i gn 'n nilf tbn, 
Slàn gu'n tig tbusa Thearlaioh. 
Tkug ho-^, jv. 



ALASDAIR MAC MHAIGHSTIR ALASDA1R. 



125 



FAILTE NA MOR-THIR* 

LmNIfEAGii 

H-€Ìtirìm àirinn nirìnn SM-A-o-rÒ, 
H-€ÌHrin àirinn A-^rb. 

Failt' ort fèin a mhòr.thir hhoÌdhcRch, 
Aoiit an òg-mhio« bhealludnn. 
H-tiHrìn^ ^c. 

Griao-thir òr-bhoidh, '■ naine còta, 
'S ftoinidh ròs rì h-alluibh. 
H-rìtirìnt tfc, 

U biadh 's le dibh a' cair thnirie, 
Cba tèid Earrach teann orr. 
H-€itirìn^ ^. 

'S ianacfa, larach, alioa a tolaieh, 
'S doUleach 'muUach ehrann iuot. 
H-€Ìtirìn, ^c. 

A choiU gn h'oile fo làn.daiUeach, 
'S i na colaidh-bainnae. 
H'titirìn, j-e. 

*S baÌDDeach, ImUceaeh, braonach glacaoh, 
Broaehan tachdrach, Aillearl. 
H-rìiirìn, §fe* 

Uitge Ìallain nan dach geala, 
Na do bhaiie Geamhraidh. 
H-Hiirìn^ ^c 

'Slbnach, alatach, caibhleach, breacach, 
Scile gblaa nan eamhnan. 
H-titirìn, ^e, 

Mor-thir ghlan nam bradan tarra gheal, 
'S airgeodach cair lann orr'. 
H-€Ìtirìii, j-c* 

Tir lan eonais, aaor o dhonui, 
Gao dad conait drànndain. 
HHÌHrìn, j-c 

Seirceach, caidreach, gnn dad sladachd, 
^Mw o bbraid, 's o anntlachd. 
H'€ÌHrìn, j;r. 

'S àloinn a beinnean, 'sa sraitbean, 
S èibbinn dath a gleanntan. 
H'€itirìn, ^c. 

Greidhean dbearg a' tàmh mu fireacb, 
£ilid bhiorach, 's mang aie. 
H-€ÌHrìn, ^e. 



Boo air daradh tÌmcheaU daraig, 
'N dèigh a leannain cheann-deirg. 
H'HHrìn, jfc 

Seanrach bhoicin anns an ruicil, 
'S e BÌor chruiteil dhamhsaidb. 
H'€itirìn, j;c. 

Na meinn bheaga 's iad ri beadradh, 
Anns na creagan teann air. 
H-€ÌHrìn, j'c. 

Coiiich choiUe, 's iad ri ooiUeig, 
Annt an doire ehranntail. 
H-eitirìn, ^c. 

Cnothach, caorach, dearcaeh, braonach, 
Giasrach, raonach, aibhneach. 
H-eitirìn, j-c. 

'S deiltreach, laomach, meiltreach, caointeach, 
A fuinn mhaoineacb, leambnach. 
H'€Ìtirìn, ^c, 

m 

'S eùbhraidh 'suthan, 's badach laibbean, 
Ris a bbrutbainn ann-teas, 
H'CÌHrin, ffe, 

'S fenrach, craobhach, luideach, gaolach. 
An tlr fhaollidh sheannsail. 
H-eitirìn, ^c. 

Grian ag èiridh 'gòradh slèibbe, 
'S beachan gheug ri erannraich. 
H'titirìn, j;c. 

SeiUein ruadha diogladh chluaran, 
'S mU ga buain le dranndan. 
H-eiHrìn, ^e. 

Breao le sùlas leum a bbuinne, 
Ruidb nan cuileag greannar. 
H'^tirìn, j-c 

Bàrr gach tolmain fo bbrat gorm-dhearo, 
Air gach Iwrrachan aUtain. 
H-eitirìn, ^e. 

Losan cùbhraidh mach a' brùchdadh, 
'S caid dlubh cùl-ghorm hainn-dearg. 
H-eitirìn, j-c 

*S ceolar, èibhinn, bàrr gach gèige, 
'S an eòin fèin a damhs' orr'. 
H-tiHrìn, j-c 

Crodh air dàir am bàrr an fbàsaich, 
N fhèoir nach d'fhàs gu craJnntidli. 
H-€Ìtirìn, ^, 

'S iad air theaa a* ruith le 'm bnaraichy 
'S tè le cuaich gan teann-raith. 
H-eitirìn, j-c. 



i 



126 



SAR-OBAIR NAM BARO OA£LACH. 



'S mlosraeh, oaaehach, leabaoh, loMhrach, 
Dol gu buaUo 's t-«Àinhr«4h. 
H-eitirin, jfe. 

'S dmhnach» oacfadraoh, blàthach, onuMhdaoh, 
Lòn nam biiachaiil annta. 
H'-€Ìtinn, jrc. 

'S imeaeh, gnithabb, meogaeh, trathach, 
Au imirieh sbubhach, eblamlMCh. 
H^eitirin, {fc. 

Deoeh gun tomhas dol fàr oomhair, 
Gun aon ghiothar gainntir. 
H-eitirÌM, ke. 



T 



«IMMM«M»*IM 



lORRAM CUAIN. 

Gua neo-aoidheil turaa faoiHicb, 
Ge d* bhiodh na daoine tàbhachdach. 
Tha m fhearann eaihhir Ad-a kò, 
Ho-ri hi-rd na 6* àiU leat mi : 
Tha m* fhearann eaibhir hd'O hò. 

An fhairge molaoh, bronnach, torrach, 
Giobhaoh, corrach, ràpalacli. 

Tha m' fhearann, (fc, 

\ 'S eruaidh ri qtiuireadh blal-mhuir duldaldh, 
- Teacbd le bruchdail chàrsanach. 
Tha m* fhHwann, jfc. 

Clagh a chulain cha b'e 'n sìigradh, 
'S e ri bùirein bàchdanach. 

Thu'm* fhearann, ffe, 

An eùlanach fèin cba n e 'a lÌMadh, 
Agus laaan àrdain air. 

Tha m'fhearann, ffc. 

Teachd gu dlù' n deighe chèile, 
Agui geumnaich d&ir orra. 

Tha m* fhearann, ^c, 

An fhairge pbXiteach, 'ca bial farsuinn, 
Agua acraa araidh olrr*. 

3%a m*fhettrann, ffe* 

'S mairg a oboimeas muir ri molntich, 
Ge d' bhiodh mor-ehneachd stràcbd orra. 
Tha m* fhearann, ffe. 

Neoil a' gealadh oidhche shalach, 
Gon aon cbala sàbbailte. 

Tha vC fhearann, ffc. 



Dubh-ra-dorcha gun dad ghealaich, j 

Oir-thir aln-eoil' ard-chreagach. 

Tha rn' fhearann, jfc. 

Gaoth a' seideadb, muir ag eiridh, 
'S fear ag eubbaoh ard ghathach :— 
Tha m* fhearann, ffo. 



'* Sud e' tidhinn 's dia n'ann raighinn, 
Croo-mhuir, friothar, bèsanacb. 
Tha m*fhearanm, jfc. 

'< Cum ceann caol a fiodha direaeh, 
Ri muir diolain, dàsunnach." 

Tha m'fhearann, ffc 



Ach dh'aithnich #inn gun sheol sinn fada, 
A mach san V^mh 's bu ghabhaidh sìb. 
Tha m'fhearann, jfe. 



'S leag sinn a crolnn a's a h-aodaeh, 
'S bu ghniomh dhaoine cailcoohdaoh. 
Tha m*fhearemn, ffe» 

'S chuir sinn amaeh cllatban rìghne, 
Is bu ghrinn «n àlaoh iad. 

Tha m* fkeaarann, ^c. 

'S shuidh orr* ochdnar, theoma, throma, 
A' ifOiUteadh tonnan stàplainBèaeh. 
Tha m'fhearann, ^e. 

Hèig air chnagaibh, hùg air mhaidean, \ 
'S oogall bhac air t.àbhranalbfa ! | 

Tha m* fhearann, jrc 



lad a mosgladh suas a chèile, 
'S masgadh treun air sàii aea. 

Tha m*fhearann, ffe. 

Sginean locbdrach ràmb a Locblninn, 
'Bualadh bboc air bhàlrliBnean. 
Tha m'fhearann, f^e. 

lad a* traoghadh suas na dile, 
Le neart fior-gharg ghbirdeanan. 
Tha m* fhearann, ffe,' 

Catbadb mara 's mnreachd-shine, ' 
'S stoirm nan sion, da 'n sàracbadfa. 
Tha m* fhearann, jfc. 

Laaraìflhean srad thelne-shlnnoachain, 
Dearg o'n Inmradh cbàileachdach. 
Tha m'fhearann, ffc. 

lad ag obair as an lèintean, 
«< Hùg a's tbèid 'da r&mb' aca." 
TAa m*fhearannt ffe. 



I 



ALASDAIB MAC MHAIGHSTIR ALASDAIR. 



127 



lomun ard-bbinn shtiaa a!g Eamun, 
Ann nn clèMi ràmb bràghada. 
3%i M* fhearann, ffe. 



AonfhaB Mao-DhonniohaMb da rèir dn, 
A ri ! hu trean a thàirmeadb e. 
Tha M*fhearann, {fe. 

DoiuMeha Mao-Uaraig a laagb leo, 
'S h' fhada baan a spàlagan. 

Tka M*fhearann, ffe* 

Bha fnaim aoa>mhaide air ebièith ac' \ 
Bnaladb spèioean tàbhacbdacb. | 

Tha M fhearanni j^* 

Ralmh dam pianadb, 's fir dan spianadb, 
'N glachdaibb iamaidb àrd-tboonach* 
Tha M* fhearann, jfc. 

Gallaln ebiatach, leoghar, Ihigbacb, 
'S fnirbinean da'n sàracbadli. 

l%a m* fhearannp jfc. 

Lannan mine, 's dulm da'n sineadb> 
Seilo aioa air dhearaainean. 

Tha m* fhearann, j|*o« 

Mair ^g osnaich sbuas ma toiseach. ^ 

Choip-gbeal, choIp*gbea], gbàlr-bbeaGbdaoh.i 

Tha m* fhearannt ffe, ' 

Soas le vgaradh saoidh ri bùireiny 
Le sior dhuracbd sàr iomaraidli. 
Tha m* fhearcmn, ffc. 

SUbhraidb cbalrneineacb ri dùirdail, 
Shioa bha stiur a fàgail ann. 

Tha m*fhearannf ffc, 

Gaoth na deannan 's i ri feannadb, 
Na'n tonn ceann-fbionn ràsaoacb. i 
Tha m* fhearann^ {fc. 

Na fir loghmhor an deigh an rùagaidh» 
A' cor smùid dbetb an àlaicbean. 
Tha m*fhearann, jfc. 



Chaoidh cba mbiticbeadb a mlsneacb, 
Na fir sgibidh tbì;bbacbdacb. 

Tha m* fhearann, jfc. 



J'l AAKv^^ 



Rìgh an eagail, Neptun ceigeacb, 
Ki sior sgreadaU— " bàtbar sibb !" 
Tha m* fhearann, ffe, 

Gu'm b'fhad' aambuinn muir ri noalraiclii 
*S cathadh coaiu a stràcadh orr', 
Tha m* fhearann, jfc. 



'Gbuidb an sgiòba geur na dùilin, 
'S fbuair an umaigb gràfadh dhaibh. 
Tha m* fhearann, jfc. 

Smacbdaich JEoIwè na spèoran, 
'S a bbailg sbèidibh àrd.gbaotbacb. 
Tha m* fhearann, jfc. 

Gun d' rinn Neptun falrge lòmadb, 
Mar bblodb glaine sgàtbain ann. 
Tha m'fhearann, jfc. 

Sgaoil na neòil bba tònn-gborm cìar-dbubb, 
'S sboilsich grian mar b' àbbaist db'ì. 
Tha m*fhearann, jfc. 

*S mbotbaicb an sgioba do db' fhearann, 
'S gblac iad cala sàbhailte. 

Tha m* fhearann, jfc. 

Gbabh iad pronn, a's deocb, a's leabaidh, 
'S rion iad cadal samfaach orr'. 

Tha m* fhearam, ^c. 



•MWIMtMIMIMMWMMH 



A BHANARACH DHONN. 

A Bhemarach dhonn a *ehrmidht 

Chaoin a cAraùM, dhonn a ehruiUh ; 

Cailin deae donn a criMdA, 
Cuachag imfhàsaieh. 

A Bhanarach mbiogach, 
'S e do gbaoi tbug fo chis mi ; 

'S math tbig lambainnean rioda, 
Air do mbìn-bbasan bbna, 

A Bhanaraeh dhonn, ffc. 

'S mor bu bbinne bbi t-eisteacbd. 

An am bbi bleotban na spreidhe : ^ 
N'an smeòracb sa' chèitein, 

Am Iwrr gèig an am fàs-cboiU. 
A Bhanarach dhonn, ffc, 

'Nuair a sbeinne tu coilleag, 
A leigeli mairt ann an coille ; 
v'i^Tbaladh eunlaidb gach doire, 

Dh' eisteacbd coireall do mhàroln. 
A Bhanarach dhonn, ffc. 

Cedl farasda fior-bbinn, 

Fonnar, faramacfa, dionaob : 
A sbeinn aa caÌlUn donn miogach, 

A bbeireadb biogadh air m' àimeann. 
A Bhanarach dhonn, ffc. 



128 



SAR'OBAIR NAM BARD GAELACH. 



'S ge b' fhonnBT an fhlodhaU, p 

'SateudananfiIfiMfa; >off^*..4-^V- 

'S 6 bbeireadh damhs air gach eridhe 
Ceol nigbin na h-àiridh. 

A Bhanartieh dhoun, ffe. 

Tha detrg agus gile, 

A gleachd an gruaidbean na finne\ 
Beul min mar an t-eblriit, 

O'm miIÌB thig gàire. 

A Bhanarach dhonn, jfc. 

Deud tnasda na rìbbinn, jJtTlOxC^ 

Snaite, cruinn. mar na dìanean \^ J ' 

Gar h-i 'n donn-gbeal, ghlan emideacb, fft^ ]B ì] 
'S ro mbiog-shuileach f&ite. 

A Bhanarach dhonn, ffc, * 



'N uair thogadh tu bbaarach, 
Cuach a*8 c{krrtt»«n na bualle ; 

B*ao-coÌtach do gbluasad 
Ri guanag na tràide. 

A Bhttnarach dAoan, jfc. 



Cbaireadb maill' air do leirsinn, « 

Ann am madainn cbiuin cbèitein, 

j 

Ka gatbannan greine, 
Thig bbo teud-chul oas, Ikinneach. 
A Bhanaraeh dhonn, ffe» 

'S ciataeb nuallan na gruagaicb, 
A' bleotbann cruidb gbuaillinn ; 
l^ A* toirt torroman alr cuachaig, 
'S botbar fbuaim aig a clàraibb. 
A Bhanaraeh dhonn, jfc. 

'S taitneach siubhal a cuailein, 

Ga cbrathadh mu cluasan ; 
A' toirt muigb air seid laachraich 

An taigb buaile, an gleanu f?isaicb. 
A Bhanaraeh dhonn, jfc. 

A' muineal geal boidheach, 

Mu'n Ìatbadb an t-òmar, 
A' dbath fèSn air gach seòraa, 

Cbite dortadb tre bràgbad. 

A Bhanaraeh dhonn, {fc. 

Dà mbaoth-bbois bu glu*inne, 

Fo 'n dà gbàirdein bu gbile ; 
'N aair a shint iad gu h-inneali', 

Gu sinean cruidh fhàBgadh. 
A Bhanarach dhonn, ffc. 

Gu'm bu mhotbar mo bbeadradb, 
, Teachd do'n bbuaiie mu ead-thra, 
Sèamb sult-eborpacb beitir, 
'S buarach gbreasaid an hii aic'. 
A Bhanarach dhonn, ffc. 

Glac gbeal a b' ard gleodhar, 

A* stealladb bainn' an cuaicb bleothalnn ; 
A' seinn luinneagan seadhach, 

An gobhal na blàraig. 

A Bhanaraeh dhonnt ffc. 



MWWMMtfWMa 



ORAN, 



MAB OUM 9Aim BADA& AM PRIOir299 AeCS NA O AUL. 



Axa FOMN— ** Oood uight an*jojf he wi* you a*." 



AM PRI0NN8A. 



MiLB marbbaisg air an t-saogbal, 
'S caracb baoghalacb a dhàil ; 
Cuibbl' an fbortain oirn air caochladh, 
CbaHÌo chleachd iinn moim ro' cbàch ; 
Tba sinn a nis air ar sgaoileadb, 
Air feadh gbleann, a's f braoch>beaoD àrd ; ' 
Acb teanàilidh sinn fbs ar daoine, 
'N uair a dh' fhaodas sinn gu blàr. 

Misneaeb mhath a mbuinntir ghaolacb, 
'S gabbaidh Dia dbuinn daonnan càs ; 
Cuiribh dbcbna daingbeann, faoilteachy 
Anns an aonTIni dhuin sti : 
'S buanaiehibh gu rìgbeil, adbrach, 
Traisgeaob, airneaeb, caoineach, blà ; 
'S bl'bh dileas do chach a cbèile, 
'S duinear suas ar creuchdan bàia. 

Ach 's feadar dhomhs' a nls bhl falbb aaibh, 
A Ghàelibb càlma mo ghrKidb ; 
Ba mbor ro' earbea' às ar fònadh, 
Ge do bd' fhonadh dbainn *s an àr, 
'S iomadh ana-cotbrom a choinnich 
Sinn, 's an cboinnidb bha gun àgh; 
Ach gabbaidb mis' a nis mo ohead dhibli, 
Uine bheag : ach tbig mi trith. 

Leasaichidh ml fòs ar callsa, 
Cburaidbnean gaa fbeall, gun sgàtb ; 
A dbilse dbliodbach, rìgbeil, tbrenna, 
A dbeanadh èucbd rì uchd nam blàr ; 
'S cinna'scoluinn chuir o cbèile, 
Slnn', 's sibb-fèin a sgaradh fàs ; 
Aeh togaibh suss ar misneacb gleusda* 
'S cuiream fèin r' ar creuchdan plàsd. 

NA GABIL. 

A Mholre slnn th* air ar cènsadh ! 
Air dbi-cèille, sinn gun cbàil; 
Teariacb Stiubbart Mac rìgh S£uma% 
A bbi na eiginn anns gacb càs ; 



"7^4-'^*^"- •••V iW^V^Xtf-XiJU 




4\^U4/^~^*^ 



\. 



ALASDAIR MAC MiIAIGHSTlR ALASDAIR. 



129 



Qwr h-e do a rinn w lèireftdh,. 
Gur b-« *• feudar dha gu*m fàg ; 
SÌDD na dbèigh gun Rimi» gun èideadh, 
Falbb 'n ainm Dhè ; ach thig a ghrùidb. 

Ar mìlc beannachd na d' dheigfa, 
'S Oia do d* ghleigheadh anns gach àit' ; 
Mttir a'a tir a bhi cho rèidh dhut : 
M* ttmaigh ghenr leet fein oe àird ; 
'S ge do vgar mio-f bortan deurach 
Sion o cbèile« '• ceum ro'n bhàs ; 
Acb toraidh leat a mhie righ Seomas, 
Shùgh mo ch^ille thig gon chalrd. 

Guill •ÌAB ar atiuir, 's ar buill-bheairte ; 
Tbugadh oainn ar n*acair-bài8 ; 
Chaiil •itt ar compaied '• ar cairtean, 
Ar rMUl-inil 'a ar beacbd gach ià ; 
Tha ar cuirp gun cbinn, gun chasan, 
Siun marr charcaiaich gun stàtb ; 
Ach gabh tbua' a ghràidh do t-astar, 
Dcaa glcaa tapaidh '• thig gun dail. 

AM PBI0NN8A. 

Beannaebd gu lèir ie Clann-Dòmhnuill, 
Sibb a db* flioirìnn orm na m' chàa, 
£adar eileanan, a*e mbòr-tbìr, 
Lean Bibh deonacb, rium gach trà ; 
S iomadb beinn, a's muir, a'a mointeach, 
A •hiubhail ein air cbòru bàis ; 
Acb tbeasraig Dia eiun air fuar-fhòimeart, 
Kan oon sròn-ghaoth 'bba ri 'r aàil. 

Sibb a rìnn fo-laimh na Trianaid, 
Mit' a dbion o mbl-ruin ch'iicb ; 
Mo dlicarg-naimhdean, neartmhor, lioumhor, 
Cboir an lion feadh gbleann a's krà. 
A mbiad *• a thaisbean sibh d' ar dìl^eacbd, 
'S còir nach dì-chuimbnich gu bràth ; 
A bharr, gur aibh i« luaithe ebin rium, 
Toitt air Ur '• an talamb-ard. 

VA QAStL. 

Ocban ! ochan ! eroaidh an dearmad, 
Bl^l 'g ar tearbadh bbuat gun bhàs ; 
B'i 'n fhoir èibhinneachd, 's am lielrteas, 
Bhi d' a t-fhaicinn gaoh aon là ; 
Brdh ar rtiiag lan tim a frasadb ; 
Ar cri iag-cbùiseacb gun chàil, 
^u 'm pili thus* a ris air tais oirn, 
Beaooachd leat le neart ar gràidh. 

AH pmoTnvsA. 

« 

O ! tiormaicbibh a snas 'ur sùilcan, 
'Cbomoinn rùnaich 'fhuair 'ur cràdh, 
Bi'db tibh fàs, maolneach, mùimeach, 
^ 'ur gird dùbailt' ma miUKaU^ 



'Nuair a bhios an reubal lòbach, 
Ri bog chrùban feadh nau c.'irn, 
Gu 'm bi sibhs' an caithream cùirte, 
Laadail, lù-chleaMch, làu àidh. 



AM BREACAN UALLACH. 

LUINNEAO. 

m *a clò-duhh, 
* m 'n clò-duhh, 

m 'n ciò'dubK 
B'/htarr am hrèocan, 

B' PHBAaa leam breacan uallach, 
Ma m' ghuaillean, 's a cbuir fo m* acblais, ' 
Na ged gheibhinn eòta, 
De 'n chlb is fearr thig & Saauinn. 
He 'n clO'dubh, ffc, 

Mo laonhan fein an t-£ideadh, 

A dh-fbeumadh an crioe d* a'gblaaadb, 

Cuaicheanach an 6ilidh, 

Dèia eiridh gu dol air astar. 

Ue 'n do'duhht ffc, 

Eilidb cruinn nan cuachan, 
Gur buadhach an t-earradh gaisgeich ; 
Shiubblainn leat na fuarain, 
Feadh fhuar-bheanii ; 's bu ghasd* air faich thn« 
He 'n cUhdubhf jfc. 

Fior chulaidh an t-saighdear, 
'S neo-ghloiceil ri uchd na caismeachd ; 
'S ciatach *s an adbkant thu, 
Fo shranntraich iiHm piob 's nam bratach. 
He *n clo'dubh, jfc. ' 

Cha mhios anns an dol sioa thu, 
'Nuair sgrlobar d diiille ciaiseach ; 
Fior earradh iia ruaige, 
Gu luaths a chuir anns na casan ! 
He *n clo'dubh, ffc 

Bu mbath gu sealg an fhèidh thu, 
'N am eridh do *n gbròin air creachunn ; 
'S dh-flialbhainn leat gu lodbar, 
Di-dbmfanaich a dol do'n cblachan. 
He 'n cl<h-dubht ffc. 

Laidhinn leat gu cearball, , 

'S mar earbalg gu 'm briòsgainn grad leat, 

Na b* ullamb air m* armachd, 

Na dearganach, *s moagatd gblagach. 

Hc n do'dubh, ffc. 
t 



130 



SAR-OBAIB NAM BARD GAELACU. 



*S am coilich a blii dùrdan, 
Air stùcan am madaion dhealta. 
Ba gbaada t-fheum 's a chùis sin, 
Scach mùtan da tbrustar ciaaig. ^ 
He 'n clo'dubhf ffc, 

Shiubhlainn leat a phòsadh, \ 

'S bliarr feoirnein cba fhrosainn dealta ; 
B* i 8id a' t-aunach bhbidheach, 't 

An òg-bheao bba mojran tlachd dh'i. | 

Ht 'n clo'^M, (fc, 

B' aigeantach 'a a' choiH' Ìhu, 
D a m' choireadh le d' bhlàtba 'a le t-fbatsath, 
Bho cbatbadb, a'a bbo cbrion-cbur, 
Gu *n dionadh tu mi ri frnsachd. 
JSe *n ch'dubh, ffc, 

Air t-uachdar gur a agiamhach 
A laidbaadh a agiath air a breacadh ; 
'S claidheamh air chrioa ctatach, 
Air fhiaradh oa-ceann do pbleatan* 
He 'n clo-dubht ^c. 

'S deaa a thigeadh cuilbbeir, 
Gu auilbbearra leat fa 'n asgaill ; 
'S a dh-aiudeoin uiag' a'a urcliald, 
No tuil-bbeum gu 'm biodb air ffiagath. 
He 'n clo'dubh, ffc. 

Bu mbath anna an oldhch' thu ; 
Mo loiun thu mar aodacb-Ieapa ; 
B' fhearr leam na 'm brat lin thu, 
la priaeile thig a Glaacho. 

He 'n clo'duhh, ^c. 



S* baganta grinn bòidheach, 
Atr banais a'a air mòd am breacan ; 
Suaa an èileadh-aguaibe, 
'S dealg-gualainn a' cur air faadaidb. 
He 'n cÌO'dubh, ^c. 

Bu mhath an 1» *a an oidhch' thu, 
Bha loinn ort am beinn 'a an cladach, 
Bu mhath am feachd 'a an aith thu ; 
Cha rlgh am feàr a chuir as dut. 
He 'n clO'dubh, ffc. 

Sbaoil lela gun do mhaolaich, ao 
Faobhar nan Gàel tapaidh, 
Ach 'a ann a chuir e geur orr', 
Ni *8 beurra na deud na h-ealltainn ; 
He 'n clo'dubh, ^c, 

Dh-fhag e iad làn mi-ruin, 
Cho ciocrasach ri coin acnich ; 
Cfaa ohaisg deoch an ìotadh, 
Ge b' fliion i, ach fìor fhuil Shaauinn. 
He 'n clo'dubh, ffc. 



\ 



Ged' apion aibh an Cri asainn, 
'S ar broilleicbean aioa a ahracadby 
Cha toir aibb asainn Tearlach, 
Gu bràth gus an tèid ar tacadh ! 
He 'n clo'duhh, ffc. 

R' ar n-anam' tba e fuaighte, 
Teann, luaite cho cruaidh ri glaaan ; 
'S uainn cha' n fhaodar fhuaagladb, 
Gu 'm buainear am fear ud aaainn. 
He 'n oìo'dubh, jfc. 

Cleaa na mnatha-aiùbhla, 

'Gheibh tuillinn mu'm beir i' k-^aaM ; 

An ionad a bhi'n duirobh ris, 

Gun dùbhail d'a fear a lasao. 

He 'n do'dubh, jfc 

Ge d' chuir aibh oime buarach, 
Tbiugh, luaigbte, gu 'r falbh a bbacmdh, 
Huitbidh ainn cho luath, 
'S na 'a buaine na feidb a gblaaraidh. 
He 'n clo'dubh, jfc. 

Tha ainn *a ua t-aean nàdar, 
A bbà ainn ro am an acta ; 
Am pearaannan 's an inntlnn, 
'S 'n ar rigbaalachd cba tèid lagadb. 
He *n do-dubh, jrc. 



'S i 'n fhuil bha 'n cuisl* ar sinnsridb. 
'S an innsginn a bha n' an aigne, 
A dh-fhagadh dbuinn' mar dhileab, 
Bhi rigbeil.— O! sin ar paidir! 
He 'n clo-dubh, ffc. 

Mallachd air gach aeòrsa, 
Nach deonaicheadh fòa dol leat-aa, 
Co dbiù bbiodh aca còmbdach, 
No cbmbruiate, lòm gu 'ii chraiceano. 
Be *n ch'duBh, ^c* 

Mo chion an t-òg fcarragfaa, 
Thar fairg e chaidh uainn air aatar : 
Dùrachd bl&th do dbùthcha, 
'S an ùrnaigh gu lean do pbearaa. 
He *n cUh^dubh, ffC. 

'S ge d' fhuair aibb lamh-an-uachd&r, 
Aon uair oirn le sebrsa tapaig, 
An c/oaiM blàr ri bheò-sa, 
Ni feòladair tuilleadh Upaidb. 
He 'r clo'dubh, jfc* 



\ 



ALASDAIE MAC MHAIGH8T1R ALASDAIR. 



131 



TEARLACH mAc SHEUMAIS. 
Aim FOHN— " Black Jock,*' 

O \ Teirlaich mhic Sbeuinais, 
Mbic Sbeumais, mbic Tbearlaioh, 
Jjtmt ahiabblainn gu h>eutrom) 
N am èubbacbd 'bbi mànal, 
'S cha b* anii leis a pblàigh ud, 
A tharmaich o *n mbuic 
Bhclreadb creideamh a'e rensan 
Oini èiridh mar b' àbbaiat, 
Lcia an ailieagan Gbeutacb, 
'Sblioehd èifeachdach Bb2iiicbo; 
Mo ghràdh a ghruaidb àJuinn, 
A dheanadh orm stairt. 
Thtt 'g iomaebd gti sùrdail, 
Air tùa a bhaUili, 
Cha fhroeainn an driùcbda, 
*S mi dlù air do ahàilean ; 
Mi cadar an talamh 
'S an t-adbar a seòladb, 
Air Iteig le aighear, 
Misg-cbatb, agus ebòlais ; 
'S caismeacbd phìob' mòra, 
Braa-ehròiceadb am puirt. 

O *n eibhinneachd gblòrmbor, 
An t-s^lais a b' airde ! 
G' ar lionadb do epionnadh, 
Air slinneinibb Tbearlaicb, 
Gu 'n calcadh tu àrdan 
An càileachd ar cuirp ; 
Do iàtbaireachd mbòr-chuiseaeb, 
Dh-fbògradh gach ntillinn, 
Ga 'n tiunudb tu feòdar 
Gach feola gu stàilinn, 
*Nuair sheal'maid gu suondach, 
Air fabbra do riiiag. 
Gu gnùis torrach de chru^dal, 
De dh* naisle, *s de nàire, 
Nach Uisicheadh fuatbas, 
Ro' luaidbe do nàmhaid ; 
'S mar deanadh fir Shasulnn 
Do mhealiadb, 's do thrèigsiun, 
Bbiodh ao crùn air a spalpadh, 
Le d* tbapadb air Sèurlas, 
A dh-aindeoin na bòlst'. 
Leis an d* èricb na h-uile. 

Gu 'm b' fboirmeil ieam tòrman 
Na 'n brgbanan àluinn I 
'S tein'-èibblnn a lasadb 
Gu bras-gh«ai air sràidibb ! 
'S na croisibh ri b hrd-ghaoìr, 
Mbòlr Thearlaich ar X'rionns' ! 



Gach uinneag le foineal 

A 1>oiiigeadh le dearsadb, 

Le Bolus nan coillean, 

'S deas mhaighdeann d'an smàladh ; 

'S gach ni mar a b' araidb. 

'G cuir fàilt* air le puimp ! 

Na canoÌA ri bùiricb, 

'S iad a' stùradb an fbàilidh, 

A' cuir crith air gach dùthaicfa 

Le muiseag nan Gàel ; 

Agus stnne gu lù'-chleasach, 

Màiroeach lan àrdain, 

Am marsail gu miùinte, 

Ard-sbundach m' a shailean — 

'S gann bha cudrom 's gach fear dhuinn, 

Tri cbairsteil a phuinnt ! 



MO BUOBUG AN DRAM. 
Aia FOMV— *< The buchet you womU*^ 

LUnmSA(K 

Ho rd 010 bhohug an dràm, 
Hò rl mo hhobug an dràm^ 
Hù rd mo hhobug an drètn^ 
*S e chuÌTeadb an sòdan na m* cheann,* 

FHKAaABH U'r suidbe ma 'n bhtrd, 
Le 'r glaineaobean cridbeil n-'ar dòrn, 
Na leanamaid midhinn air òl, 
Ma miil sinn ar bruidhinn le b^ji. 
Ho ro mo, ffc. 



Na tostaehan sigeanU fiai, 
'Ga'n aiseag gu ruige mo bhial ; 
Bu mhireagacb stuigeadb, a's triall, 
Am màrsal le ciogaiit tro' m' cbliabh. 
Ho ro tno, jfc. 



« The abore cborui ii not by Macdonald— It bclonga to 
on old Utit >ong. Here are two staniaii of the original i^ 

Cba tèid mi'n taigh.òtd* tha lud thall, 
Cha'n riiiach an sinèabbar a th* aiin, 
Oe d' olainn am buideal le trann, 
Gu'n giulan mo cholainn mocbeann. 
Ho rò mo, ^c 

Thuir cailleacb cho libeaad* la bh* ann, 
'Nuair fhuair i bUs air an dràro :— 
" (>! tairrnibU 'ur casan a cblanii, 
*5 bheir mise mo char air an damhs'.** 
i& rò mo, 4rc. 



I 



132 



SAa-OBAlR NAM BARD GAELACH. 



'S ta chuireadh aa cuireid' um t-ilaagh, 
'N ftm cogftidh ri aodaioo oao ruagy 
Guo olamaid ngailc dhiot ga )uatb, 
Ma sguidaeamaid alacaio a truaiU'. 
Ho ro mo, ffc, 

'S tu dh' fhagadh aioo tapaidh aan tòir. 
'N am tarruion oao glaa-laoo ri aròio, 
'Niiair thilgte oa breacain de *a t-alògh, 
'S À truaili, bheirt a mach daidhe mlr. 
Ho ro mo, ffc, 

Ge tu mo leaooao glao ùr, 
Cha pbòg mi gu dilinn thu 'o cùil ; 
Aeh phbgainn, a's dheodhlainn thu rùin, 
Nuair thig thu 's Jaeobus na d* ghnùis : 
ffo ro mo, jfc. 

An t-ainm aln ia fearr ata ann, 
Alnm Sbeumais a chuir air do cheann ; 
'S e thogadh an sfigan fo m' chainnt, 
'S a dh-fbagadb gu blaada mo dbràm. 
Ho ro mo, jrc. 

Fadamaid teine l>eag abìos, 
Na lafraicbean ciuin a ni grios, 
A gharaa ar claigeaun *s ar cri', 
'Sa dh-fhògras ar n'airteal, 's ar sgioe. 
Ho ro mo, ffc. 

Gur ta mo ghlaineag gblao lom, 
Mo leannan Is cannaiche fonn ; 
Ged rinneadh tbu db' fheamain nan tonn, 
Gur mòr tha do cheanal na d' chòm. 
ffo ro mo, jfc 

O fair a ghaoil cbannaicb do phdg, 
Leig ciannadh d' a t-anail fo' m' shròin, * 
Gur cubhraidh leam fannal do bheoii, 
No tùis agus mire na h-£òrp. 
Ho ro fko, (fc. 

O aisig a ghiaine do pbòg ! 
Cuir speirid n* ar teangaidh gn ceòl ; 
An ioc-shlainte bbeannaichte chòir, 
A leaaaicbeas cnàmhan a's feoil ! 
Ho ro mo, ffc» 



MARBHRANN 

DO PHKATA CALUlfAN, A MRAJIBHADH LB ApHAU. 

'S tùrsach mo sgeol ri luaidh. 

'S gnn ck&ch gha d* cbaoidb, 
Ma bhàs an fbir bu ieanabaii' tuar, 

'S dà mhcanbh ga ohaoldb. 



'S oil leam b&s a Choluim chaoimb, 

Nach b' anagrach gnlm, 
A thoiteam le madadh d'a 'm bèus^ 

Dòrau nan cÀm. 
'S tu 's truagh linn de bhàs nan ian ; 

Mo chràdh nach l>eòt 
Fhir a b' iteagach, miotagach triall, 

Ge bu mbeirbh do tbrebir ; 
B* fheumail' do Noah na CtHch, 

'N am bbàrcadh nan stuadb, 
Ba tu *n teachdair* gun aeacharan d** à, 

'Nuair thraigh an cuaa ; 
A dh' idreachdainn do dh-fhalbh an tuH, 

Litir gacb fear ; 
Dùghall is Colum gu'n cbuir 

Deagb Noah thar lear ; 
Acb chaidh Dùgball air seacbaran cuatn» 

*S cba do phill e riamh ; 
Ach pblli Colum le iteagaich Inatb, 

'S a fhreagra na bhial.. 
Air tbtis, cha d' fhuair e ionad d' a bbono 

An seasadh e ann, 
Gus do thiormaicb dile nan tonn, 

Thar muUach nam beann ; 
'S an'kio, a litir-sao leugh ao duine bha gHc, 

Gu 'n tbiormaich a bhalic, 
'S gtt'm faiglieadh a mhairichino, eobbair na'a 

Agus fuasgladh na 'u airc, [teire* 

Le neart cha spùilte do nead, 

Ge do thigte dha d* shlad ; 
Bhiodh do cbaisteal fo bhearradb nan creag, 

Ann an daingbnicbibh rag ; 
Bha do mbodh siolaich air leaih bho chàcb, 

Cba togradh tu suas, 
Ach a durragbaii an taca ri d* ghràdb, 

'S a cuir cagalr *n a duais. 
Cba do cbuir tbu duil aun airgead no sprèidb, 

No fèisd am biodb sùgh, 
Ach spioladh, a*8 criomadh an t-«ii le d* bbèul ; 

*S 4g 2»! ft bhùirn ; 
Aodach, no anart, sioda, no sròl, 

Cba cheannalcKeadh tu *m bùth ; 
fihiodh t-èideadh de mhìn-iteacba gorm, 

Air nach drùidheadb «n driùchd ; 
Cha do gbabb tbu riamb paidir no eread, 

A ghuidb nan dùl ; 
Glheadh; cha *n ell t-anam am pèin 

O chaidh tu 'nuU, 
Cha 'n e gun chiste no anatt 

Bhl conibdach do chrè, 
Fo licaons a#ùir, 

Tba mise ge'trualdh e, 'g aoain gu I^ir, 
Ach do tbuitean le cù. 



Nole — ^Thli li thc bett of blf raiiUer pièoes, althooith X 
containt more of tparkling oonceit than tendenresi or 
pathoi. It Is probsUe that it w«t oomposed befor« he 
became a member of the Churcb of Home, •$ hc tày* Uua 
the pigeon never repeated paffrmoHcr or erwdl 



ALASDAIR MAC MHA16HST1R ALASDAIR. 



133 



MOLADH 

A CaAXM.BS1fLAICU DHUIBH. 

Gb bcBff orU' mn Caim«bea1ach dubb, 
Gnr toigh lcunt' an Caim-beulach dubh ; 
Blodh e dttbhy do gpaà, no grit-fhiònii, 
Gradh ino chrW an Caim-beulach dubh. 
Ge b-eÌDoiageaeh air an t-eeòra* tbu, 
Na *in b* aithne dhomaa do pbòria, 
Choirìnn moran fios do *n dò-bheitt^ 
'N u dubh dhlòiatibh fhòtuiacb, tiugh. 



'Sttilcen coirpt' bh* ann an droch chrtitlr, 
A fhnair oilbheim do 'n fhear gheal-dhubliy 
Do *ii dream oirdheiro 's foirmeile fuil ; 
'S dttilich toig a chuir 'n a chrnaidb stuth. 
'S tric le Diadraidh bhi ri dealunn, 
Au òidhehc reòt' ria a* ghealaich ; 
B* iooann sin, 's elfeachd t-ealaidh, 
Alr eUù geai a Cbaim'beulaldi dbufbh. 

'S eia mar fhuair thu dh* aodann no ghnuÌCy 
Calneadh naMÌl gun mhodh, gnn tVus ? 
Fhior dhearo-luacbrach chinnich a lus ; 
Ma t-aoir bhacaich tachdam tbu bhruio. 

Sgiùrtaidh mi gu gu 'm bi thu marbh thu ; 

Cha bhl ach mo theang* de dh'arm riut ; 

A rag-mhcirlicb, bhradaich, a gharbhlaicb, 

'S loma gharbh-mhart dh'fheann thu le d' chuic 

Do'n t-aiol chmithneacfad chuireadh gu tiogh ; 
Cha b' o 'n fhldeag, no 'n ooirce dubh, 
Ach por prlacll, 's ro sgaoilteach cnr, 
Feadh gach rioghachd air tìr, 's air muir. 
Gor ioogaotaeh leam, a dbulne, 
Mar robh mearao ort air tuioneadh, 
Cicd man do bhuin thu do 'n urr' ad ; 
Cnraidh ollamh, '• cuireideach f uil ? 

Dream oan geor-laoo gu reubadh cuirp, 
Cmaidh 'g a feachaion air beniamh trùp ; 
S' math 's ia gleoat' iad gu bualadh phluic» 
'N am retrèata dh' èlbheach le stuirt. 

Cha ** bhreac breun-loio" idir Cailean, 

Ach do dh' fhion-fbuU ard MhicCailein ; 

Teughlaeh ùlseil larla-Bbeaiaich; 

'S baadhach caitlìream rl uchd an truid f 

• 

'S cÌBotcach thiotadh ghelbh tbu do mhnrt, 
Ma t-aoir chiotiUch, mhloeguinnRh churt ; 
Ge do dh' elrich gu robh ort stulrt, 
Bi'dh a bhfodag ridteadh ào cbuirp. 

Claigcann gun eanachainni gun mbeadrach, 

Sa faodadh na h-iolalrean neadadh ; 

Cia aoar fhualr thu ghnùis do sgiodar, 

Ghlaosad idir an ionad pnirt? 



£isg bhochdy. chcarbaieh, scargaidh mi tnr, 
Do theanga chealgach a chearl>aire dbulbh, 
Rinn an t-searbhag gun chair* a muigh ; 
Asad db* earbinn " cealgaireaehd cruidh." 
Cha fhior-ragalr ge d' bhiodh fearg air 
Do 'n d' rinn thus* a dhuin' an t-searbliag } 
Ach òg faighidneach gun earra-ghloir ; 
Lan do dh' fearra-gbniomb,dhearbb e le gholn. 

Bha thu roi-mhoil a toirt db'a guth ; 
Cràg a chobhalr gu màgradh gruth ; 
Leòbas odhar a gblaimseadh suth, 
Dels dh'a leaghadh, 's e ruidh na sbnitlu 

Cha bu bheudagan gu sXbaid 

Ach fior leoghanu stoida, staideil, 

Do 'n d' rinn us* an t-oran prSbach ; 

Acb fior ghalsgeach ; 's am blàr 'ga chur. 

Sparram cfnnteach ort a gh]aa*ghaib ; 

Losgadh peircill, corcadh, a's cuip 

Air son ascaoln ohealgach do bhuia ; 

B' fhearr gu 'm bithinn-sa Ìagasg dhot. 
Ge do bhiodh tu caineadh ghàel, 
Aons gaoh siorramachd a dh' àirinn, 
Seachainn muinntir Earra-ghàel, 
'S gun a Cheblraidh fabbarach dhut. 

'S mairg a dh' èireadh ri siol an tulrc, 
Gasraidh gblèusda nach èaradh cluich ; 
Cba bu bhèus dhaibh bhi ris a mhurt, 
Ach cath trèun, a's ootbrom r' an ucbd'. 
Ge beag ort-sa mile cuairt e, 
*S ioma sonn aigeanntach ullach, 
Eadar Asainn, 's Ctuaigh nan luath-long, 
A 's trom luaigh air Caim-beulach dubh. 

Sail na seòca, 's ro bheòchail cur, 
An ceann rò-bhinn nam bacbalag dubh ; 
Cha b' 1 « fròg-shuil, rògalr' a chruidh ;" 
Fior fhiamh seoid air cbr ann an sult. 
'S geal 's a's dearg do leac, a's t-aogas, 
Ge thubhulrt iad '* peirceall cao) riut ;" 
Cha b' ionann as sligeas-gaoisneach, 
'S fiasag-p*e-laoigh ort nach ell tiugb. 

'S ge d'reachadh tu 's na spènraibh 
Chum a Chaim-l)eulach dhulbh èlsgeadb, 
Tuitldh tusa mar a bbèisteag, 
'N a t-ionad fèin am buacbar mairt. 

Thusa bhreinen, magaran cac ; 

E-san ghlè-gblan lomlan do thlachd ; 

Thus a dhèistioo *s muig ort alr &t, 

Mar ba bbèus do dborao oo cb&t. 

Aodaoo eraineig, fharr-aodann tuirc ; 
Com a chnaimh-fhi'eh, 's nadur na muie ; 
Beul mhfc-Iamhaich, 's fàileadh a bhrulc ; 
Spàgan clàrach ; sailcan nan cttap'. 



134 



SAIUOBAIH KAM BARU GAELACU. 



De dh' oirliobean aoiridh bàrdail, 
Toiieam o d' bhatbais, gu d' sbàil tha ; 
'S feannain do leathar a tbraiU dbt«>t, 
Chioan gu'n cbàin' tha*n Caìm-beulaeb dubli. 

Cba 'n fhear agipi tbua' ach fior ghlug ; 

*S beairt gun teagamb bi'dh tu fo bhi'uid ; 

T.iamg failidh, t-fhalt, a's do ruisg; 

Tuitidb t-fbiaclan '■ fHÌbhaidb do tbulgs'. 
'S coltacb nacb b' aitbne dhut miiie, 
'Nuair a bba mi so gun fhios dut ; 
Na 'm b* eol, cba gblaeadb tu mbisneach, 
Rbine riolmdh aa an fhear dhubh. 



2Me.— The Blaclt Campbell wu • eetUe.Hfter, and itole 
•ome cowt fìrom H*Lean of Lochbuy. For ihU M'i.eBn'« 
àireaek, or berdtmaD, composed tbe Mtire. At the end 
of the tong he calU on all the bardt to join him in laihing 
tbetbleC Wben H'Donald beard thi« be compnaed hii 
•ong in praise of Caropbell and againat tfae latirìit— witik- 
out any cause of love or hatred to either party. It ii only 
an exerdie of bii wit ; but it ihow% hii uiuai talenti and 
powen of inTentioo, and felicity of languagc. After ttiat 
tbe berdfman compoied a very lerere Mtire on H'Donald 
bimielf. We give a few veries uf tbe Mtixe on CampbeU 
M a ipecimen :^ 

** An C8im.beulach dubh i Cinn-tàile, 
Iar.OKh' rohortair *• ogha 'mkieirlich ì 
Am Braid. Alban fbuair e àraeb, 
Siol na ceilge '•meirleach a cbruidh. 
'S obhar» ciar» an raini.beulacb dubh» 
*S oillteil. fladhaich, amharc m' chruth ; 
'S lachdan iiath.ghlai, dubh cha'n fhiach ei 
*S foar gu'n mhiadh an Caiia-bculach dubbl 

** Cuìream tuath e, cuiream deai e, 
Cuiream liai e, cuiream leor e ; 
Cuiream fio« gu bàird gach fearainn, 
Ous an oaili e li craiceann na ihruth." 
*S obhar, ciar, &c. 



m m mf m 



MOLADH AN LEOGHAINN. 
Aia roHW— " Cabar FeidV 

Failt* an le<^hainn chreuchdaich, 

Is eugsamhuil spracalacbd, 
'Nuair dbeireadh do chinn-fheadna, 

Bu mbeaghrach am brataichean, 
'Nnair chruinnicheadh gach dream dhìu, 

Gu ceannsgalach tartarach, 
Bhiodh pronnedh agu^ calldacb, 

Air naimhdean a thachradh ribh ; 
lad gu h-oirdbcirc air bhaiT corr-ghleue, 

Telnteach foir-dfaearg, lasrachRÌl, 
*S ard an ■toirm air mhire-chonbbaidh, 

'S lainn nan dorn ri spealtaircachd, 
Le'n geur cholg ri stracadb bholg, 

A* gearradh cbeann is cborpunnan ; 
'S cha Blnagh gun chruaidh gun cheannsgal, 

Le'n lann bheireadh fosadh orr. 



Dùisg a leoghainn euchdaicb, 

*S dean èirigh gu farumacb, 
Air brat ball-dearg, breid-gbeal, 

'S fraoch sleibbe mar bharan air ; 
Tog snaa do cheann gu h-eatrom, 

'S na speuraibb gu caitbreaseacb, 
'S thèid mi-fhin cho gèire, 

'Sa db'fheudas mi d' arabbaig ; 
Togam suas do mholadh priseil, 

'S do cheaun rìgbeil farasda, 
Cha'n 'eii ceaun no corp san rigbeaebd, 

An cruaidh-ghniomh thag barrachd orCy 
An eeann croadalach ard sgiamhach 

Maiaeach, flor-dheas, arranta, 
'S trìc thug sgairt ri h-uchd an fhuathais, 

Ri h-ùm luchd t-fbuatba tamiinn ruit. 

Co b'urrainn tiiir no dì-bleacbd, 

Gu dìlinn a bharalacha ? 
No sbamblaicbeadh riut mi-chliu, 

A righ nan ceanu barrasach ; 
A cbreutair gbasda, rimbeicb, 

'S garg fior-dheaa do tbarruinhse, 
Air brat glan de'n t-aioda, 

Ri min-cbraiin caol galianach ; 
£ ri plapraicb ri crann-brataich, 

A' stailce ch&s gu h-eangarra ; 
Is còmhlain ghasda lan do ghaiage, 

Tesnailt bratf gu ieanaUt ria, 
Fearg gu casgairt 'nan gnùis dhaite, 

Fraoch a's fraa gu fearacbas ; 
Bhi'db sgrios a's lannadh sios, 

Air luchd mi-ruin a bheaoadh riut. 

Cha robh garta gleòis, 

Air an t-eeòrsa o'n ghlneadh to, 
An dream rathail mhòr-chùissaeh ; 

Chòmhragaeh, iomairtench ; 
Bu ghunnacb, dagacb, òr-8giathach» 

Gbirseideach, nimheil iad ; 
Btt domhaln farsuinn creuchdach, 

Cneidh euchdach am firionnacb ; 
lad gu sùrdail losga' fbdair, 

Toirt as smuid blio lasraichean ; 
Na fir ùra, gbeala, lùghar, 

A ghearra smuais a's aisnichean ; 
Lannan dù-ghorm, geura, cùl-ttugb, 

'N glaic nam fiuran aigeantacb, 
A* sgolta chorp a sios gu'n rumpain, 

Sàrd ie sunud air stracaireacbd. 

'S foinni, fearail, laidir, 

Cuanda, dàicbeii^ einneadail, 
Slioebd n«n Coliaidh lamh-dhearg, 

'S iad lan do dh' ard spiorad anut. 
Cho dian ri lasair chrh-dbeirg, 

'S gaoth Mhairt a' cuir spiònnaidh io 



ALASDAIR MAC MHAIGHSTIR ALASDAIR. 



135 



Gan mlMaiigt gun mheirg, guD fhàiUia, 

'Nar càileachd ge d' sbirear KÌbh ; 
Na fir ehogach thèid *« ua trodaibb, 

Nacb biodb ro lotaibh gioragach ; 
Nacb iarr brania* ri h-àm coagraidh, 

A pbroona chorp a*a mhionaichean, 
A* agatba cbeaoD, a's lamh, a's chas, diubb, 

Ann ■an toit ie mire-chath, 
Na fir bbèorra, threin, fhearrdba, 

Gbeur, armach, fhioeadail ! 

An cinncadh maiseach, treubhach, 

Nan rèidb-cbailbheir acninncach, 
Nacb dinltadh dol air ghieua, 

Ri b-àm feama ga grad-mharbhadh, 
Madaidb ri ùird ghleuaU, 

Ga beama nan sradagan, 
A' oonaa dearg ri chèile, 

A' eair eibblean gu laaraichean. 
Fraaan dealanacb dearg pbeileir, 

Teacbd o*r teine tartaracb, 
A* tpadadb, 's a pronnadh, ^ a l^airt, 

Nan corp ceigeacb, cosagacb* 
Lannan dù<ghorm dol gan dùlan, 

A geàW« smùia is aisnichean, 
Aig na treanaibh cruaidh, bbeumuach, 

'S loatb bbaala speacbannan. 

Clann-Dbmhnaill tha mi 'g ràite, 

'N shr cbinneadh urramach, 
'S tric a fbuair 's na blàraibh, 

Air nàmbaid buaidh iomanach ; 
lad fearra. ^Jipuidh, dkna, 

Cho làn de nimh-gbuineadeach, 
Ri nathraichean an t-slèibhe, 

Le'n geur-lannaibh fulangacb. 
lad gu Bitheach, gleusta, cos-luath, 

Rùnacb, l>os-luath, fulasgach, 
Croas na craige, luathas na draige, 

Cbluinnte fead am buillinnean ; 
Na fir dbàna, lùgbar, nàrach, 

Fhoinnidh, làidir, urranda, 
Cho garg ri tuil-mhaoim slèibbe, 

No falaisg gheur nam munainean ! 

■ A ebarraig dhaingbeann dhileant, 

Nacb dlobair gu'n acarachd, 
Gluaia soaa gu spòrsail righeil, 

Ro d mhilinibh gaisgeanda ; 
'S iad mire gcal na eruadhach, 

Gan traaille, gun ghaiseadh annt*, 
'S bòcain a cbuir ruaig iad, 

Bbeir buaidh le 'n sluagh braa-bhuilleacb. 
'S ioma fleasgaeh cùl-bhui dbid-gheal, 

Is garbh dom ia slinneinean, 
A dh' èireas leat an tùs na co'-stri, 

A nl comhrag min-bhuailteacb, 



lad gu bonn-mball, baa-Iuatb, crbdha, 
Saitheach, atròiceach, iomairteach, 

A' doi a sios an àm na teugbbail, 
'S lèoghunn bèuc air mhire aca. 

A leoghulnn bheucaich, ghruamaich, 

'BheiÌ cruadai air tuineacha, 
Is tric a dhearbh an cruàidh chùia, 

'S na buan ruagaibh cumasgach. 
Nuair a spaiipte suas thu, 

Le d* bhuaidh ri crann fulangach ; 
Chìte conadh ruaimleach, 

'An gruaidbean na h-uile fir. 
'S daingheann, seasmbach, rang do fhleasgacb, 

'Nuair bhiodh deise tarruinn orr, 
Cba toir eagal nàmhaid eag annt, 

'S iad mar chreag nach caraicheadh. 
S glan am preas iad, chaoidh cha teich iad, 

'S fiodh nach peasg, de'u darach iad : 
S tric a fhuair sibb air 'ur namhaid, 

'S na blàraibh buaidh-cbaithreamach. 

Nan tigeadh ortsa foirneart, 

Gu d' leon o chrìch aineolaich, 
Goigrich le rùn dò'-bheirt, 

Gu d* chùir tboirt a dh-aindeoin diot ; 
'S lomad làn cheaun-ileach, 

'S lainn liobbta *m beairt dhaingheann ann, 
A thairneadh suaa ri d' shioda, 

Dheth t-fhior-fhuil d'a t-anagladh. 
Fuiribin cbomasacb nach cromadh, 

Ro fhrois tholladh pbearsunnan ; 
Nach biodh somult dhol air cholluin, 

*N am bhi sonnadh chlaigeannan. 
Crùn-Iuath iomarra 'ga phronnadh, 

Air piob loinneich thartaraich, 
A chuireadh anam ann sna mairbh, 

A dhol gu fearr-ghleus gaisge leo. 

Stoc Chlann-DbmhnuiU dh' èireadh, 

Le'n geugaibh 's le meangauaibb, 
B*i sid a choille cheutach. 

A b' eugsambuil 's bu cheannardaich. 
'Nuair thàirrneadh iad ri chèile 
' Gach treubh dhiu gu fearachail, 
I 'S mairg a sp^ola feusag 
' Nan leoghann, ga ghreannachadh. 
j Bhiodh cinn is dùirn ga sgathadh dbiubb-san, 
I Ann an dùiseal lannaireachd, 
Fuil ri feur-imeachd 's ri srùladh, 
Feadh nan lùb 's nan cambanan. 
Bhiodh lannan lotach dù-ghorm, 

Cuir smùidrich de cheannaibh Ghall, 
Is caoidhrean crnaidh a's rànaich, 
'S an iraich ga gcaranacb. 

C' ait am beil san rigbeachd, 

Am fear-ghniomh thug barrachd oirbh ? 



136 



SAll-OBAlA NAM BARD GAELACH. 



Nam brotnaicbte chum stri sibb» 

A mhilidhoean barraideach ; 
Na tuirin sgalrteil priscil, 

De*u fhior-chruaidh nach fannaicheadh : 
D'am b' àbhaist a bhi dileaa, 

*S nach dìobradh na ghealladh iad, 
Gaodhair chatha thèid mar shaigheid, 

Sioe le'n cUÌdhe' dealanaich. 
Nach toir atha guu dad athais, 

Gue an sgath iad l>ealach romp ; 
Cuirp gan sgatba *■ cruaidh ga crathadh, 

'S orra pathadh falanach ; 
Chluintear fead ar claidhean, 

Truagh ghair agus langanaicb. 

Tha lomadh mile an Albat 

De glìarbh-fhearaibh fulatgach, 
Siiochd Ghàeil ghlais à Schta 

Thig deonach m' ar cularaibh, 
Gun tig iad le rùn cruadail, 

*S gum fuaigh iad gu bunailteach, 
lii teanchair gbairg an leoghainn, 

*S ri spògaibh dearg fuileachdach. 
Togaibh leibh gun aire gun easbhuidh, 

Trom fheachd seaamhach cunnbhalach, 
De laochraidh dheise, shuundach, threiseil, 

Thèid neo-leisg 's an iomairt sgleo. 
Cha'n fhacas riamh na suinn 'nan geiitibh 

Dol 'an teas nan cumasgan ; 
Teichidh iad o'r strbiceadh, 

'S o'r sròiaibh breac, duilleagach. 



•MMMMMMWHIM 



BEANNACHA LUINGE, 

MAILLB KI BROSNACHA rAmai^ A RlIfNBADH DO 
BGIOBA BIBLINN THIGHU^VRNA CULANN-RAOTrUU.r« 

Go'm beannaiche Dia Long Chlann-Raonuill, 

A cheud 1& do chaidh air s&ii', 
£-fein, 's a threin fhir ga caitheamh, 

Tk^nn a chaidh thar mathaa chkich ; 
Gu'm beannaich an Co-dhia naomb, 

Au iunrais anail nan speur, 
Gu'n sguabta garbhlach na mara, 

G'ar tarrniun gu eala rèidh. 
Atbair a chruthaicb an fhairge ! 

'S gach gaoth a sheideas aa gach Mrd, 
Beannaicb ar caol-bbarc 's ar gaisgich, 

'S cum i-fein 's a gasraidh slkn. 
A Mhio beannaich fèin ar n'achdair 

Ar siùU, ar beirtcin, 's ar stiùir, 
'S gaeh droinip tha crochta r'ar crannaibh» 

'S tholr gu cala sin le t-iùih 



/ 




Bcannaich ar rachdan *a ar slat, 

Ar croinn 's ar taodalbh gu lèir 
Ar stadh, 's ar tarruinn cum fidlaiiif 

'S na ieig-sa 'nar caramh beud. 
An Spiorad Naomh biodh air an atiùir, 

SeoUidh è 'n t-iuii a bhios oeart ; 
'S eol da gach long-phort fo'n ghrèiot 

Tilgeamaid sinn fèln fo bheachd. 

Beannuckodk nam Artn. 

Gu'm beannaiche Dia ar ciaidhean, 

'S ar lannan spainnteach, geur ghlas» 
'S ar lùirichean tromamàilleach, 

Nach gearr-te le faobhar tals ; 
Ar lannaa cruadhach, 's ar gbrsaid, 

'S ar Bgiathan an-dealbhach doalach ; 
Beannaich gach armachd gu hoiomlan, 

Th* air ar n-iomchar 's ar crios-goaile ; 
Ar ÌMghannan foineaiach iubhair, 

'Ghabhadh lugha ri uchd tuasaid ; 
'S na saighdean beitlSe nach spealgadb, 

Ann am balgan a bhniic ghruamaich* 
Beannaich ar blodag, 's ar daga ; 

'S ar n-èiie gasd ann an cuaichean, 
'S gacb trealaich cath agus còmhraig, 

Tha'm bàrc Mbio-Dhdmhnnill aan oaìr to. 
Na blodh simplidheachd oirbh no taise, 

Gu'n dol air ghaisge le cruadal, 
Fad 's a mhaireas oeithir bùìrd d'i, 

No bhios càrad shùth db'i fuaighte ; 
'M fad 's a shnhmhas 1 fo 'r casan, 

Na dh'fhaineas cnag dh'i an uachdar, 
A dh-aindeoin aon fhuatbaa gam faie sibb, 

Na meaUicheadh gart a chuain sibh ; 
Ma ni sibh cothacha ceart» 

*S nach mothaich an fhairge slbh dibli, 
Gun isllch a h-lirdan 'sa beachd, 

'S gar oothacba sgairteil gu'n Btri<^hd L 
Do cheiie comhraig air tir, 

M' ar falc i thu cluntinn tais, 
'S dàch' 1 bboghachadh 's an stri, 

No chinntinn idir ni's brals ; 
'S amhuii sin a ta rohuir mbor, 

Coisinnidh le colg 's le sùrd, 
'S gun ùmhlaich 1 dhut fa-dheoigh, 

Mar a dh' brdaich liigh nan dùL 

BrotnaehadA iomraidh gu ùmad sedfavik. 

Gun cuirt an lubhrach dhubh-dhealbhaeb, 

An àlte aeblaidh, 
Sithaibh a mach cleathan righne, 

Liatb-lom obmbnard ; 
Ràmhan mìn-lunnaeha dealbhaeb, 

Socair, cutrom, 
A ui *n t-iomradh toirtell, calma, 

Boa-luath, oaoir-ghcal ; 



' ^ rr jx^^r^fyMM^ . 



ALASDAIR MAC MHAIGHSTIR ALASDAIR. 



137 



CbttircM an flialrge 'na sndaibh, 

Suas *8 'na'n speuraibb, 
'Na tcÌiM-slannaebain a' laaadh, 

Mar fhns èibhlean ; 
Le baillcan gailbbeacba, Urbhach, 

Non cleth troma, 
A bbetr air boehd-tbuinn tbonnaioh, 

Lot le'n cromadh, 
Le iipionan nui ràmh geal, tana, 

Bual a cholluinn, 
Air iBttllach nan gorm-chnoehd, ghleannach, 

Ghorbhlach, tboitfach. 
O ! einibh 'e tiirmibh, ague iùbaibh, 

Ann ena bacaibh ! 
Na gallAÌn bhasJeathunn, ghlùbhaaicb, 

Lie làa ghiac-gheal. 
Na fuirbinean troma, treuna, 

A' laidhe suas orr, 
Le'n gaoirdeanaibh dòideich, feitheach, 

Gaoianeach, cuuachdacb, 
'Tbogas 's a* leagae )e chèile, 

Ko aon ghluasad, 
A gathan liatb-reambar, rèitbe, 

Fo bhàrr stuadhan ; 
lurghuiiich garbh 'an tùs dèitbe, 

'G eubhach suas orr ; 
lorram dhùisgeas an speurad, 

Ann sna guaiilean ; 
'Sparras a Bhirliiin Ìe sèitrleb, 

Tro gach fuar-ghleaun ; 
Sgoltadh na bòchd-thuinn a' beucaich, 

Le sàimh chruaidb-cbruim, 
Dh-iomaineas lieanntainean beisdeily 

Ro di ghualainn. 
Hùgan ! air cuan, nuallan gàireach, 

Heig air chnagaibh ! 
Farum le bras-ghaoir na bàirlinn, 

Ria na maldibh ; 
Ràimh gam pianadh, 's bolgan fol', 

Air bhoe gach fuirbi ; 
Na auinn Ìaldir gharba thoirteil, 

'S oop gheal iomradh, 
'Chreanaicheaa gach bòrd dheth darncb, 

Bìgh a's Ìarann ; 
'S lanoan gan tilgeil le staplainn, 

Chnap ri sliasaid ; 
Poime fearail, a bheir tulga, 

Dugharra, dàicheil, 
'Sparras a diaol-bhare le giubbsaicb, 

'N aodann àlbheis, 
Naeh pillear le friogh nan tonn dù-gborm, 

Le lùghs gh&irdein ; 
Sad an egioba neartmhor, shùrdail, 

Air chùl àlaich, 
Phronnas na cuairtesgan cùl-gblas, 

Le roinn ràmhachd, 
Gnn sgios gnn airtneal gun lùbadh 
Ri h-uchd gàbhaidh. 



An sin an deigh do na tia-fearaìbh'daig, ttàdke 
air na ràiwh, a chum a h'iomradhijò'n ghaoith 
gu ionad teolaidh, do gUaodh Calum GAaBH, 
Mac-Raonaill nan Coan, lorram oirre, *» 
è air ràmh-bràghad, agu$ *e i $0 i: — 

'S a nis o rinneadh 'ur taghadb, 
'S gur 3oltacb dhuibh bbi 'n-ar rogbainn, 
Thugaibh tulga neo-chladbarra dàicheiL 
Tbugaibh tulga, &c. 

Thugaibh tulga neo-chearbach, 
Gu*n airsneal gun dearmad, 
Gu freaadal na gaille'bbeinne sàil-ghlais. 
Gu freasdal, &c. 

Tulga danarra treun-ghlac, 
A ridheas cnàmhan a's fèitheaii, 
Dh-fhàgas soilleir a ceumannan blaich. 
Dh-fhagas, &c. 

Sgobadb fonnar gon èisleln, 
Rì garbh bhroanacha chèile, 
lorram gleust ann bbo bheul tir a bràghad. 
lorram gleust, &c. 

Cogull ràmh air na bacaibb, 
Xjeois, a's rusgadb air bhasalbh, 
'S rhimh d'an sniomh aun an achlaisean ard- 
'S ràimh, &c. Cthonn. 

Biodh 'ur gruaidhean air laaadh, 
Biodh 'ur bois gu'n leòb chraicinn, 
Failas mala bras chrapa gu Ihr dhibh. 
Fallas mala bras, kc 

Slnibb, tàimnaibh, a's luthaibh, 
Na gallain liath-Ieothar gbiubh&is, 
'S dianaibb uigbe tro shruthaibh an t-sàile. 
*S deanaibh, &c. 

Cliath ràmh air gach taobh dh'i, 
Masgadh f%irge le saothair, 
Dol 'na atìU ann an aodann na bàirlinn. 
Dol 'na still, &c 

lomraibb cò'-Iatb glan gleuata, 
Sgoltadh bòc»thainn a' liencaicb, 
Obair ahunndach gun eialein gun fhàrdal. 
Obair shunndach, &c. 

Buaillbh co-thromach trèin Ì, 
Sealltainn tric air a cbèile, 
Dùisgibh apiorad 'n-ar fèithean gu laidir ! 
I Dùiagibh apiorad, &c 




/jL- ^<i-oiuo yr^OiA^r^ 






138 



SAR.OBA1II NAM BARD GAELACH. 



Blodh a darach a' eoUalnn, 
Ri8 na fiadh-ghleannaibh bronnach 
*S a da shliasaid a' pronnadh, gach Wlainn. 
'S a da ahliaaaid, &c 

Biodh an fhairge ghlas thonnach, 
Ag it 'na garbh mhothar lonnach, 
S na h-ard-uisgeachan bronnach 'ta gbàraich. 
'S na h-ard-ui8geachan, &c, 

A ghlas-fhàirge sior chopadh, 
A 8teach mu dà ghualainn thoiaich, 
Sruth ag osnalch a' eloistreadh a h.earr-Iinn. 
Sruth ag oanaich, &c. 

Slnibh, tàirrnibh, a'e lùbaibh, 
Na gathain mhin-lunnach chùl-dearg, 
Le iumaircidh «mui8 'ur garbh ghàirdean. 
Le iumaircldh smuia, tcc. 

Cuirtbh fothaibh an rugh' nd, 
Le fallaa mhaileau a' sruthadh, 
'S togaibh 8iùii ri bho Uidhiat nan crà>ghiadh. 
*S togaibh 8ÌùU, &c. 



1' 



Dh'iomair iad \an *in gu ionmd sMùdh, 

An 8in thàr iad na seoil ehithe, 

Gu fior ghaeda, 
'Shaor iad na via-raimh-dheug, 

A' eteach tro' bacaibh, 
Sgathadh grad iad sioe r'a sliasald, 

Sheachnadh bhac-bhreid. 
Dh-ordaich Clann*RaonuilI d* an-naislean, 

Sàr-sgiobaireaiì cuain a bhi aca, 
Nach gabhadh eagal ro fhuathas, 

No gnè thuairgneadh a thacfaradh. 

Dh'drdaicheadh an deigh an taghadh na, h'UÌle 
duine dhol *an seilbh a ghram' àraidh fèin 's 
na cho'lorg sin ghlaodhadh rifear na stiàraeh 
auidh air $tiiUr anns na briathraibh so .*— 

Sultheadh air stiùir trom laoch leathunn, 

Neartar, fuasgailt*, 
Nach tilg bun no bàrr na sùmaid, 

Fairge bhuaithe ; 
Claireanach taiceil, lan spiunnaidh, 

Plocach, màsacbt 
Min-bheumnach, faicleach, 

Furachail, lan nàistin ; 
Bunnsaidh cutromach, 

Garbh, sòcair, seolta, lugh'or ; 
Eirmseach, faighidneacb, guii ghriomhNg, 

Rih-uchd tùilin ; 
'Nuair a chlninn e 'n fhàirgc ghiobaeh, 

Teachd le bùireÌM, 



Chumaa a ceann caol gu agilHdliy 

HÌ8 na sùghaibh ; 
Chumas gu socrach a gabhail, 

Guu dad luasgain. 
Sgòd a's cluas ga rian le ambarQ* 

Suil air fuaradb ; 
Nach caill aon òirieach na h.òrdaif , 

Deth cheart chùrsa ; 
'Dh-aindeoin bàrr sùmadain inira» 

Teachd ie sùrdaig ; 
Theid air fuaradh leatha eho 

Mas a h-èlgin, 
Nach bi laun, no reang *na daracb, 

Nach tòir eibh asd ; 
Nach taisich a'a nach tèid 'na bhreialich, 

Dh-aindoin fuathais, 
Ge do dh-atadh a mhuir cheaiin»-ghlai 

Suas gu chluasaibh ; 
Nach b'urralun am fuiribi chreanachadh, 

No ghluasad, 
O ionad a shuidh, *8 e taarainnte, 

'S Bilm 'na asguil, 
Gu freasdal na seana mhara oeAnna-gfaÌai^ 

'S gleann-ghaoir ascaoin, 
Nach crithnich le fuara4h duaiae, 

An taod-aoircy 
Leigeas leath ruith a*s gabliaìl, 

*S làn a h-aodaicb ; 
Cbeanglas a gabiiail cho daingheann, 

'M barr gach tuinne, 
Falbh dìreaoh 'na still gu cala, 

'N aird gach buinne. 

Dh-òrdaicheadh a machfear'beairte, 

Suldheadh toirtearlach garbh dhòideaoh, 

' An glaic beairte, 
A bbioe staideil lan do chùram, 

Gralmear, gIac>mhor ; 
Leigeaa cudthrom air ceann slaltea 

Ri h-àm cruaidhich, 
Dh-fhaothaicheas air crann 's air acuinn, 

Bheir dhaibh fuasgladh ; 
Thuigeas a ghaoth mar a thig i, 

Do rèir seòlaidh, 
Fhrcagras min le fearas beairte, 

Beum an sgòid-fhir :•— 
'Sior chuideachRdh leis an acuinn, 

Mar fàilnlch boill bheairte 
Reamhar ghaoiste. 

Chuirtadh air lethfimr^gdide, 

Sultheadh feas agòid* air an tota 

Gaoirdean laidir, 
Nan righinin gaoisneach, feitheach, 

Reamtuir, enàmhi^cb ; 



ALASDAia MAC MUAIGHSTIU ALASDAIR. 



139 



Cràf»n tiagha, iMtboon, elfwa«eh, 

Mror gharbh ehròcach : 
Mach'e a ■tcaeh im agoid » leif eas, 

Lc neart s|pròbaidh ; 
'An àm cruaidhicb a bheir thuig i, 

Gaoth ma eheidcaa, 
'S 'noair a ni an oiteag lagadb, 

Leigeaa beum leis.^ 

Dh'drdtùcheadh mr kth /ear'dMaÌMg, 

Sttitheadh*fear erapara, taiecii, 

Gasda, eaanda, 
laimhfticheaa a chlaaa neo4apacb, 

Air a fuaradh ; 
Bbeir imirich aioa aa euas i, 

A cham gach urracaig, 
A reir '• mar thig an eoirbheas. 

No liarr archaid ; 
*S ma cbi e *n iunnraie a 'g èiridh, 

Teachd le h-oenaich, 
Lomadh e gu gramail treun-mhor 

Sioe gu atoc L 

Dk-drdaieheadh do'n toùeaich fear''iàìL 

Eireadh mar-nialach na sheatamh, 

Suae do'n toieeach, 
'S deanadh e dhainn eoiaa seasmhach, 

Cala a choianeas ; 
S«slladh e 'n ceithir àirdean, 

Cian an adbair, 
'S innseadb e do dh-fhear na stiùrach, 

'S math a gabbail. 
Glacadb e comharadh tire, 

Le aàr-shùl-bheachd, 
O'n 'ac sin a's Dia gach slde, 

'SrcuU-iuU duinn. 

ChinTeadh air Uthjear-caìpa na tàirme, 

Sialtbeadh air calpa na tàirrne, 

Fear gu'n soistinn, 
Snaomanach fuasgailteacb, sgairteil, 

Foinnidb, sòlU ; 
Daine cùramach gu'n gbriobbag, 

£slamb gruamacb ; 
A bbeir oidp a's db'i mar dh-fheumas, 

Gleusda, luaineacb ; 
Laitheas le spdgbannan troma, 

Treun' air tarruinu ; 
Air codtbrom a dhbid a' cromadb, 

'Db-ionnsuidh daraieb ; 
Nsch ceangaii le sparraig mu'n urracaig, 

An taod-frithir ; 
Aeb gabhail nìme gu daingheann seolta, 

Lelùb-rithe; 
Air eagal 'n nair sgairte an t-ausadh, 

l cbuir stad air, 
l^ i raith 'na stìll le crònan, 
Bharr na cnaige. 



TZ. 



Chuireadh air leth /ear'intue nan uiegeachanf *« 
an/hàirge air cinntinn tuUleadk a'§ molaeh, 
ague thuirt an Stiòireadaòr ri» : — 

Suitheadh fear-innse gach uisge, 

Làmb ri m' chluAÌs-sa, 
'S cumadh e a shùil gu biorach, 

'An cridh' an fbuaraidh. 
Tagbaibb an duine leth eagalach, 

Fiamhach sicir, 
'S cba mhath leam e bbi air fad, 

'Na gbealtair* riocbdall ; 
Biodb e furachair 'nuair cbi è, 

Fuaradh froiae, 
Co dhiubb bhios an soirbbeas, 

Na deireadh no na toiaeach ; 
'S gu'n cuireadh e mia air m* fhaicill, 

Suas d'am mhasgladh, 
Ma ni e gnè chunnairt fbaicìun, 

Nach bi tostacb. 
'S ma chi e coltas muir bbàite, 

Teachd le nuallan, 
A sgairteas cruaidli: — " ceann caol a fiodha, 

Chumail luatb ris." 
Biodb e ard labbrach, cèiUidh, 

'G-eubhach ** bìiirlinn ;" 
'S na ceileadh air fear na stiìirach, 

Ma cbi gàbbadh. 
'Na biodh fear innse nan visgcant 

Ann ach e-san ; 
Cuiridh giamhag, briot, a's gusgul, 

Neacb 'ua bbreislich. 



Dh'òrdaicheadh a maeh /ear-taomaidh, *»an 
/hàirg' a hàreadh air am muin rompa s nan 
dèigh, 

Freasdladh air leabatdb na taoime^ 

Laocb bhios fuasgailt', 
Naeh fannaich gu bràth *s nach tiomaicb, 

Le gàir cbuaintean ; 
Nach lapaicb, 's nacb meataicb, 

Fuachd, sàil', no clach-mhea]1ain 
Laomadh mu bbroilleacb 's mu mhulneal, 

'Na fuar steallaibh ; 
Lc erùmpa mor oruinn tingh fiodha, 

'Na cbiar,dhòidibb, 
Sior thilgeadb a mach na fàlrge 

A steacb a dboirtcas ; 
Nach dìrich a dhruim lùghor, 

Le rsg earlaid, 
Gus nach fag e sile *n grunnd, 

Nan ììiT a h-earluinn ; 
*S ge do cbinneadh a bulrd cho toHtafih 

Ris an ridil, 
Cbumas cbo tioram gach cnag dh'Ì, 

Ri dàr buideil. 



140 



SAR*OBAIR NAM BARD GAELACH. 



Dh-òrdaiduadh dithit gu dragha nam baU ehui* 
aodaich, < coltas orra gun tugia na nùil uapa 
U ro ghairbhtad na aìde, 

Culribh caraid Uidlr cbnàmh-reamhar, 

Gairbneach, ghaoistneacb, 
Gum freasdaladh lad tearuinnt treun ceart Ì, 

Buill chul-aodaich ; 
Le smuaia a's le miad lùghis, 

An ruighean treunna, 
'N am cruaghàich bheir orr a steachy 

No leigèas beum leis, 
Chumas gu agiobalta a staigb e, 

'Na teie meadhon, 
Dh-ordaicheadh Donnaoha Mac-Chormaig, 

A*s laln mac lain, 
Ditbie starbhanacb theoma, ladorn, 

De dh-fhearaibh Chana.^ 

JTutghadh ieiiir gu fearas ùrlair, an earalat 
gum fàihùcheadh a h-aon de na thuirt mi, no 
gu*n epionadh onfadh na fàirge mach thar 
bord è, *t gu'n euidheadh fsar dhiù *o *na 
àite. 

£Ireadh MÌeeir ealamh, ghleusta, 

Lamhach, bbeotha, 
Shiubhlaa, 'sa dh-fhalbaa, *s a leumaa, 

Feadb gacb bòrd db'I, 
Mar ghearr-fhiadh am mnllaieh slèibhe 

'S coin d*a copadh ; 
Streupaa ri cruaidh bhaUaibh reidhe, 

De'n chaol cbòrcaich, 
Cho grad ri feòragan cèitein, 

Ri crann rò-cboill ; 
A bhloa ullamh, ealamh, treubbacb, 

Falbhach, eolach, 
Gu toirt dh'i, 's gu toirt an ausadh, 

'S cUueail òrdail, 
Chaitbeas gun airUneal gun èUlean, 

Long Mhic-Dhòmhnuill. 

JDo bha nit na h-uUe goireai a bhuineadh do *n 
t'teoladh, air a chuir *an deagh riaghaUt, agut 
theann na h-uUe laoch tapaidh gun taite, gun 
fhiamh, gun tgàihachat chum a cheairt ionaid 
an d'drdaichadh dha doli agut ihog iad na 
tiM ma èiridh na greine là-fheUl'Bride, a 
togaU a maeh o bhun Loch'Aineirt, ann *an 
Uidhitt'a»chinne'deat, 

Grian a faoiigneadh gu b-òr-bhuidh*, 

A'a a mogul, 
Chinn an speur gu dùbhuidh dòite, 

Lan de dh-ogUchd ; 
Dh-fbàt i tonn-ghorm, tiugh, thrr-lachdunn, 

Odhar, Ìargalt ; 
Chinn gach dath bhiodh ann am breacan, 

Air an iarmailt. 



Fada-crualdh lan aird an iar orr, 

Stoirm 'na ooltaa* 
*S neoil ahiubhUch aig gaoth gan riaaUdh, 

Fuaradh frois orr. 
Thog iad na aiuil bbreaca, 

BhaideaUcha, dhiònaeh ; 
'S ahin iad na oalpannan raga, 

Teanna, righne, 
Ri fiodhanan arda, fada, 

Nan eolg bigh dhearg ; 
Cheangladb iad gu gramail, snaompaeb, 

Gu neo-chearbach, 
Tro shùilcan nan oormag iarralnn, 

'S nan cruinn ailbheag. 
Cheartaich iad gach ball de'n aeuinn, 

£aUmh, dbigheil ; 
'S shuidb gach fear gu freasdal Upaidh, 

*BhuiII bu cboir dha ; 
'N sin dh' fhoogail uinneagan an adhalr. 

Ballaeh, lUth>ghorm, 
Gu sèideadh na gaoithe greannaicb, 

'S bannail iargalt ; 
Tbarruinn an cuan a bhrat dù-ghUs, 

Air gu h-uile, 
A mhantul garbh calteanach, cUr-dhubb, 

Sgreitidh buione, 
Db-&t e 'na bbeannaibh, 's na ghleannaibb, 

Molach rSbacb. 
Gun do bhòchd an fhairge cbeigeach, 

Suas na cnocaibh ; 
Db-fhosgail a mhuir gborm na craoaaibb, 

Farsuinn, oràcach, 
'An glaicibh a chèile ri Uoegadh, 

*S caonnag bbàs-mhor. 
Gum b* fhear-ghniomh bhi 'g ambarc'an 

Nam maom teinntidh, 
Laaraicbean sradanacb slonnaehain, 

Air gach l»eiun diubb. 
Na beulaoaicb arda liath-cheann, 

Ri searbb bheucail ; 
Na cùUnaÌck 's an dagh dùdaidb, 

Ri fuaim gbeumnaich. 
'Nuair db-cirimid gu h-allail, 

Am barr nan tonn sin, 
B' eigin an t-ausadh a bhearradh, 

Gu grad phongail : 
'Nuair tbuiteamaid le aon slugadh, 

Sios *8 na gleannuibh, 
Bbeirto gach seòl a bbiodb aice 

'Am barr nan crann d'i : 
Na oeòsanaich arda, chroma, 

Teacbd 's a bhàirich, 
M'an tigeadh iad idir 'n-ar caramh, 

Chluinnt' an g^iiricb. 
lad a sguabadh nan tonn bcsga, 

Lom gan sgiursadb, 
Chinneadh I 'na h-aon mhulr bhàsor, 

'S càs a stiùlreadb. 



^> 



:• 1 ''• 



ALA8DAIR MAC MHAIGUSTia ALASDAIR. 



141 



'Nnair a tfmiteunaid fo bbarr, 

^Mn ard-tbonn giobach, 
Gor haig naeb dochaioeadh aii tàil, 

An t-aigMJ aligeach ; 
An fbairge ga niaiatreadb •• ga slaiatreadb, 

Troimhe chèile, 
Gon robb ròin a*a mialan mòra, 

'Am barrachd eigin. 
Onfadb a'a tonnan na marap 

A's Ìklbh na luinge, 
A* iradadb an eanchainean geala* 

Feadb gaeh tninne. 
hd rì DuaUanaich ard-uambaineach, 

Searbh thèraach ; 
*G cubhacb, gur h-iocbdarain sinne, 

Dragh chum bùird sinn : 
Gacb min-iaag a bh'ann lan fbàirge, 

Tarr-gbcal, tlunDdait' ; 
Le gloaaad eonfach na gailbheinn, 

Marbh gun ohanntas. 
Clacban a'a maoracb an aigeil, 

Teacbd an nachdar, 
Alr am buain a nuaa le alacraicb, 

A cboain uaimbreicb. 
Ao fbairge uile 'ai 'na brochan, 

Strioplach, maimleacb, 
Le fail 's le gaor nam biaat lorcacb, 

'S droch dhatb ruadb orr. 
Na bèiatean adharcach iongach, 

Piiatacb, lorcach ; 
l^ cbcann-aian nam beoil gun gialaibb, 

'S an craoa foegallte. 
An aibbeia nile lan bbocbdan, 

Air cragradh, 
Lc ipdgan *a le earbuill mor-bbiaat, 

Air magradb. 
Bo •greambail an rbbhain agriachach, 

Bhi 'ga eladeachd, 
Thogadb lad air caogad mìlìdh, 

£atrom eeillc. 
Cbatll an agioba càll g'an oiaitteachd, 

lU bbi 'g èiateacbd, 
Ceileirean agreadach nan deomhan, 

'S m'òthar bbèiatean* 
Fa-ghàir na fairge *aa alacraicb, 

Gieacbd ri daracb, 
F<Mgbair a tolwch a aloiatreadh, 

Mbaca-m&ra. 
A' Ghaoth ag ùrachadb a fuaraidh 

Aa an iar-aird ; 
Bha •ina leit gach aeòraa buairidb, 

Air ar pianadh. 
S libQ dall le catbadb fairge, 

Sior dbol tbarulnn, 
Tairneaoach aibheiaoacb rè oidbche, 

'S teine dealain. 
Peìletrean bethriah a' loegadh, 
Ar cuid acnlnn ; 



Fàileadh a'a deathach na rlofa, 

Gar glan thacbadb : 
Na dùilean naebdracb a*a iochdrflfth, 

Rninn a' cogadh ; 
Talamh, teine uiag a'a alon-gbath, 

Ruinn air togaii. 
Ach 'n uair dh'artlaicb air an fhairge, 

Toirt olrn atriòcbda, 
Ghabb i truaa le fàite gàire, 

Rinn i aìth ruinn. 
Ge d'rinn, cha robb crann gun lul>adb, 

Seol gnn reubadh ; 
Slat gun agaradb, rac gun fhùillin, 

liàmh gun èialein. 
Cha robh atagh ann gun atuadb-leumnacb : 

Beairt ghaiaidh, 
Tarruinn, no cupull gun bbriateadh, 

Fiae! Faiae! 
Cha robh tota no beul-mor ann, 

Nadi tug aideacb, 
Bba h-uile crannaghail a'a goireaa, 

Air an lagadb. 
Cba robh achlacban no aiane db'i, 

Gun fbuaagladh ; 
A alat-bbeoil 'aa aguitchinn aagail, 

Air an tuairgneadb. 
Cba robb falmadair guh agoltadb, 

Stiùir gun cbreuchadb ; 
Cnead a*s dioegan aig gach maide, 

*S iad air dèaagadh. 
Cba robh crann-tarrunn gun tarruinn, 

Bòrd gun obadh ; 
H-uile lann bba air am barradh, 

Ghabh lad togail. 
Cha robh tarrunn ann gu'n tràladh, 

Cha robb calp' ann gu'ii lobadh ; 
Cba robh ball a bhuineadb dh'i-se, 

Naub robb ni'a meaaa iia tbùradb. 
Gbairm an fbairge aiochaint ruinne, 

Air croia Cbaol Ile, 
*S gn'n d'fbuair a gharbb gbaotb, 

Shearbb-ghlbireach, ordugh alnidb. 
Thog 1 oainn do ionadaibh uacbdraob 

An adbair ; 
'S chinn i dhuinn na dàr rèidh mìn-gbealy 

'N deigh a ubhunn. 
'S thug ainn buldheachaa do'n Ard-^Righ, 

Chum na dùilean, 
Deagh Chlann-Raonuiil a bhi aàbhailt, 

O bbàa bruideil. 
*S an ain bheum ainn a aiuil thana, bhallach, 

Do thùillin ; 
TS leag ainn a croinn mbin-dearg ghaada, 

Alr fad a h-ùrlair. 
'S cbuir ainn a macb r&imb chaol bbaagnnt, 

Dhaite mbine, 
De'n ghiubhaa a bhuain Màc-Bbarai8| 

'An Eilean-Fbionain. 



" 



t 



142 



SAR-OBAIB NAM BARO OAELACH. 



'S rinn siiin an t-iomra rèidh tolgauach. 


Tbilg sinn AcraiohMD gn ■oeairy 


Gun dearniad ; 


Ann san ròd sin ; 


S ghabh sinnnleag long-phort aìg bairaibhy 


Ghabh sinn biadh a*« deoch gun airotiu* 


Charraig Fhearghais; 


'S rinn sinn cbmhnaidh. 



lAIN MAC CODRUM. ^^^^J^^Ty^^^ 

JoHN M'Codrom/ the North Uist bard, commonlj called lain Mae Fhtarchuir^ was 
conlemporary with the celebrated Alezander M'Donald. He was bard to Sir James 
Macdonald, who died at Rome. The occasion of hia obtaining this situation was as 
follows : — He made a satirìcal piece on all the tailors of the Long Island, at whicfa ihev 
were so ezasperated that they would not work for him on any account One conseqaence 
of this was, that John soon became a literal tatterdemalion. Sir James meeting bim one 
day, inquired the reason of hÌ9 being thus clad. John ezplained. Sir James desired him 
to repeat the verses— which he did ; and the piece was so much to Sir James's liking, that 
John was forthwith promoted to be his bard, and obtained free lands on his estate in 
North Uist. In a letter from Sìr James Macdonald to Dr Blair of Edinburgh, relating 
to the poems of Ossian, dated Isle of Skye, lOth Octobcr, 1763, we find Sir James 
speaking as follows of Mac Codrum : — " The few bards that are left among us, repeat 

- only detached pieces of these poems. I have ofìten heard and understood them, partico- 
larly from one man called John Mac Codrum, who lives on my estate, in North Uist. 1 
have heard him repeat, for hours together, poems which seemed to me to be the same with 
Macpherson's translations.'* 

-^The first of M'Codrum*s compositions was a severe and scurrilous satire. Being 
young, and unnoticed, he was neglected to be invited to a wedding to which he consìd- 
ered hc had as good a right to be bidden as others. He was very indignant, and gave 
vent to his feelings in the most severe invectives. He had the prudenoe to conceal hi3 
name. The wedding party being minutely characterized, several of them lampooned, and 
held np to derìsion, the poem gave great ofience to some of those conoerned. Althoogfa 
the author was concealed, the satire could not be suppressed. Several individnals were 

i 

suspected, while the real author enjoyed the pleasure of knowing himself to be at thesame 
time a person of some consideration, and amply revenged for the neglect of those who 
should have acknowledged it. His father only knew him to be the author. He was alooe 
about the farm : John was in the barn, whither his parent went, as fae coold faear no 

f 

* The Mac Codrumt are uot properly a clao, but a eept of the M*Donalda. They belong to 
North Ulst. ,._ J f f i 








^^--t£r7L4nr^ 




tm ^ ^ A \ 






lAIK MAC CODRUM. 



143 



(me thrashing ; bat, on approaching nearer, he heard his son rehearging his poem. He 
admonifthed him to attend more to hìs work than to idle songs, and lefl him, without 
tbinking of the yerses he had heard till the fame of the satire was spread abroad, and a 
noise was raade aboat it throughout the countrj. The verses then recurred to his mind, 
aod he had no doubt of the real author. He spoke to John most seriously in private. 
He was himaelf a pious and a respectable man> and was much affected at the thought that 
anj of ÌÙB family shoald disgrace his fair reputation. He was sensible of the ilUwill and 
hatred that John would incur were he known to be the author ; and he> moreover, dis- 
approved of tbe license taken with the characters of intUviduals. The young poet 
promised him that he would gìve him no more occasion of regret on that score ; and he 
kept his word. Respect for his parent's authoritj restrained him ; for he coraposed 
no more of the kind while his father lived, nor any so severe afterwards. He must 
bave had great command over himself, as well as submission to the wiU of a parent. 
It is no easj task for a young author^ while hearing his corapositions recited and 
appl&udcd, not to indicate the interest which he feels. Although unnoticed and un- 
iurawn, whiie feelìng all the flattering suggestioQs which popularity must have incited 
wUhin him, yet a revered parent*s authority checked the progress of the young aspirant 
ÌD the career of farae. 

Àfter his father's death, M'Codrum concealed no longer the flame which he had been 
nootherìng in his breast. His name became known, and he was acknowledged to be the 
most famous bard in the Long Island since the time of Neil M'Vurich, the family bard of 
Clanronald. John M'Codrum was, like most of the bards, indolent. The activity of tbe 
body, and the ezertion of mental qualities, go not always together. An anecdote will 
better illustrate this part of his character than any description we can give: — A gentle- 
nuui sent for his neighbours to assist in draining a lake. The country people assembled 
in numbers ; and, ezerting themselves, soon finìshed the work, much sooner than the 
poet bad ezpected they would bave done : he just came in tlme to see the last of it. The 
gentleman was determined to punish hìm for his sluggish and indifferent behaviour. 
Wfaen he ordered some provisions and a cask of whisky for the peoplcr he told them tp 
sit down, and called on the poet to act as chaplain, and ask a blessing. The bard was 
oot regarded as a man of grace, AIl were attentive, thinking him for once out of place. 
He, however, spoke in a most reverential raanner — hb grace was brief and pithy, 
couched in verse, and was longer remembered than the sumptuous repast. While he 
cxpressed gratitude to thc bestower of all good gifts, be turned the operations of the day 
into rìdicule. 

When Mr M'Pherson was collecting *' Ossian's Poems," he landed at Lochmadyi 
^nd proceeded across the moor to Benbecula, the seat of the younger Clanronald. On 
bis way thither he fell in with a man^ whom he afterwards ascertained to have been Mae 
Codrttfn, the poet: M'Pherson asked him the question, "Am beil dad agad air an 
^f^mf by which he meant to inquire whether or not he knew any of the poeros of 
Ossian relative to the Fìngalians, but that the terms in which the question was asked, 
Btrictly imported whether or not the Fingalians owed him anything, and Mac Codrum, 








144 SAR-OfiAIR NABl BARD GAELACU. 



being a man of humour, took advantage of the incorrectness or ìnelegance of the Gaelic in 
whìch the question was put, answered as follows: — Cha^n eil, is geddo bhitheadh cha 
migirm a leae iarraidh nie, i,e. No ; and should l, it is long ùnce proscribed ; which salljr 
of Mac Codrum's wit seemed to have hurt M'Pherson's feelingSy for be cui short the 
conTersation and proceeded to Benbecula. 

We will not attempt to select an y parta of the poems of this author. AU indicaie the 
master-hand of the performer. One trait is striking in his character as a poet — ^his 
disposition to satire. He is perhaps the first satirist of the modern Gaelic poets. 
M'Donald and M'Intyre attacked like men determined to take a stronghold bj open 
force, in defiance of all resistance : Mac Codrum held up the object of his animadversion 
in a light that ezposed him to ridicule and contempt, and he made others his Judges. 

His fame as a poet and wit soon spread, and so delighted Alezander M'Donald ihat he 
determined to visit him. On meeting Mac Codrum a few yards from his own door» the 
yisitor, naturally enough, inquired **An aithne dhut lain Mac Codrumf* <* *S aithne 
gu ro mhath," replied John. " Am beilfhioeagadam bheil e*$tigh f was M'DonaId*f 
nezt question^ to whidh the facetious bard answered with an arch smile* " Mu ta bha e 
*§tigh nuair abha miee *s cha drinn mi ach tighinn amach** M'Donald, yet ignonmt 
that he was spealung to the individual about whom he was inquirìng^ proceeded fo say* 
" Caithidh mt* n oidhche nochd mar^ris, ma*s àbhaist aoidhean a bhiaiga,** ** Tha mi 
creidsin," replied the witty John, *' nach bi e falamh dhiù sin cuideachd mu bhios na 
cearcan a breith (uibhean).*** 

In purìty and elegance of language Mac Codrum comes nearesi io Macdonald, wbo 
appears to have been his model. Some of his pieces appear to us as servile oopies of 
greai orìginals. When he chooses to think and compose for himself, he appears to more 
advantage ; wiity> ingenuous, and orìginal. His saiire on *'Donaid Bain*s Bagpqpe* is 
a masterpiece of its lund; full of wit and humour, without the filih and servility that disgraoe 
ihe sadres of Macdonald and oiher Keltic poeis. His poems on " OldAge** and ** Whisheg' 
are excellent. They firsi appeared in Macdonald's volume, wiihoui the author*s name ; but 
Mac Codrum's countrymen have cliùmed ihem for him. He never published any tbing of 
his own, and many of his poems are now lost. In his days the only poets who ventured 
to send iheir works io ihe press were Macdonald and Macintyre ; and> ii is probable, 
that iheir great &me prevented our author from enterìng ihe lisis with such formidable 
compeiitors. 

* Mao Codnim's tklll in tbe Gftelic waa exqulsite, and he waa lo the practice ot playing on werdi 
of doubtfol or doubie meaning, whcn used by othen. He was once on n royege, and the boet put 
into Tobermory, in the island of Mull, when the inhabitants, as ueual, gatbered on tbe short to 
leam from wbenoe the strangere came. One of tbem aslLed the crew, *' Cia at a thmg tibk ss 
i-iomradh 9" ** At na gairdeanant'* answered the bai'd. Another aaked, " An anm hko thnatk « 
hainig' tihh 9** to which Mac Codrum again rejoined, << pàirt bho thuath a*t pdiri bho fAipAtmcs.** 






\ I 

I 



U 4 







?fc^n#i> iW 



lAIN MAC CODRUM. 






145. 



SMEORACH CHLANN-DOMHN UILL. 



f^^^-f^t^ •^ 



LUXKNBAO. 

BclBnbh o iriag hbroB Ò, 
Solaibh iriag hhro ìt 
Hotaihh o iriag hòrdU ò, 
Smebra/eh It dann-DòmhnuiU mi, 

SxKÒaACH mis air urlar Pbabai] ; 
Crubadh mnn an dùsal cadail, 
Gua deorachd a tbeid oi's faide ; 
Tmlnieid mo bbròin tbòirleum mai|fne. 
MUaibk o iriagt ^c. 

m 
I 

Smeòrach mia ri mulacb beinne, 
'G amliarc fr^*in' a*s speuran soiilelr, 
Thlf mi atolda cboir na collle, 
'S bidh mi beò air trebdas eile. 
Halaibh o irJMg, j-e. 

Smebraeh mis air bbarr gach bldean, 
Diaoamh muim ri driùcbd na maidne, 
fiaaladh mo cbliath-lù air m' fbeadan, 
Scion mo chiuii gnn smùr gun smòdau. 
HoUùhh o iriag, ^c, 

Ma mholas gach eun a thir fein, 
Ciod am fath nach moladb mise — 
Tir nan curaidh, tlr nan diar ; 
An iir bhiacbar, fhialaldb, mbiosail ? 
Holaibh o iriag, j^c 

An tir naeh caol ri cois na ìnara, 
An tlr ghaolaeh, chaombacb, cbanaeb, 
An dr laog hach, uanach, mbeanoacb, 
llr an arain, bbalneaob, mhealacb. 
Holaibh o iriag, ^e. 

An tìr riabbacb, gbrianach, tbaitneach ; 
An tlr dbionacb, fbiaracb, fhasgach ; 
An tìr lianacb, gbiagbacb^ lacbach, 
*N tir *m bi biadh gun mbiagb air tacar. 
Holaibh o iriag, ^c. 

An 4ir choireeach, eornach, pbailte ; 
An tìr bbuadbach, cbluanacb, gbartach ; 
An tlr chruachacb, sguabacb, ghaisiieacb 
Dlù ri coan, gun fbuachd ri sneachda. 
Holaibh o iriag, ^c. 

*S i 'n tlr Bgiamhaeh tlr na mbacbracb, 
Tlr nan ditbean, miadar, daite ; 
An tir laireacb, aigeacb, mbartach, 
, Tir an aigh gn britch nach gaisear* 
Holaxbh iriag, ^c* 



An tir a's bòiche ta ri faiciun ; 
'M bi fir òg an comhdach dreacball ; 
Pailt ni 's leoir le pbr na macbrach ; 
Spreigh air mòintich ; òr air chlacban.* 
Holaihh iriag, ^c. 









An eladb Cbòthan rugadh mise, 
'N aird na b-Unimir cliaidb mo thogail ; 
'Fradharc a chuain uainibricb, cbuialìch, 
Nan stuadh guanach, cluaineach, cluioheacb. 
Hoìaibh o iriag, ffe, 

Mcasg Cblann-Dombnuill fhuair mi m-altrom, 
Buidheann nan seol, 's nan srbl daite ; 
Nan long luatb air cbuaintean farsuinn, 
Aiteam uach ciuin rusgadb ghlas-lann* 
Holaibh o iriag^ ^c 

Na fir eolacb, stoilde, stàideil, 
i3ha 's an chomb-stri stroiceacb, sgaiteacb, 
Fir gun bbròii, gun ieon, gun airsneal, 
Leanadh tòir, a's tòir a cbaagadb. 
Holaibh o iriag, ^c. 

Buldheann mo ghaoil nacb faoin caitean, 
Buidheann tiach gann greann san aisith ; 
fiuidheann shiinntach 'n am bhi aca, 
Rusgadb laiin fo sbranntaich bhratach. 
Holaibh o iriag, ^e. 

Buidheann uallacb an uair caismeachd, 
Leanadb ruaig gun luaidb air gealtacbd : 
Cinn a's guaiiean eruaidh gan spealtadb, 
Aodacb ruadb le fuaim ga shracadh. 
Holaibh o iriag, ^e, 

Buidheann rìoghatl, 's fir-gblan, aila, 
Buidheann gun fhiamb, 's iotadh fal orr ; 
fiuidbeann gun sgàth 'm blàr na'n deauual, 
Foinnidh, nàrach, laidir, fearaii. 
Hoiaibh iriag, ^e, 

Buidheann mor 's am pùr nach troicheil, 
Dh-fhas gu meanmacb, dealbhach, toirteil ; 
Fearail fo'n airm, 's mairg d'a nochdadb, 
Ri uchd stoirm nacb leanabail coltas. 
Holaibh o iriag, j^c. 

Suidheam' mu'n bbord, stoilde, beachdail, 
An t-shuil san dorn nach òl a mach i, 
Slaiute Sbir Seumais thigb'n' dachaigh ; 
Aon mhac Dhè mar sgèitb d'a pbearsa. « 

Holaibh iriag, ^c. ^J * ^^ 



146 



SAA-OBAIR KAM BARD OAELACH. 






COMHRADH, 

CMAR OU 'M ff Am] 
KADAR CABAID AGU8 NAMHAID AN UI60E-BHKATHA. 

CARAID. 

Mo ghaol an lasgaire tpraiceil, 
Fear nan gorm.thuilean maiaeaek, 
Chttlreadh foirm fo na macaibby 
'Nuair a thacliraidh iad ria. 
'Nuair a chruinnicheadh do chùitir, 
CIm b' i chttUm gun a chòmhradh \ 
Gheibhte rainn agua òrain, 
'S iomadh «<òrt na meaeg : 
OlUe beadarraohy èùgach, 
Tba na obieaeaiche lùghor; 
'S ro mliath bhreabadh an t-ùrlar, 
Agna tianntadh gu brifg. 
'S e dhamhsadh gu h-uaUaoh, ^ 

Gtt h^caideach, guaoach ; ^f-o^ / i 
Gun seaUtainn air tniaUleacbd, 
Ach oaisl* agtts meas. 

ITAIIHAID. 

*S mairg a dheanadh an t^ran, 
'S nach deanadh air chbir e ; 
Gan bhi moladh an do'-fhir. 
Bha na rbgaire tric. 
Fear a shcvgadh an conach, 
Thiunntadh mionacb nan sporan 
Dh*fhàgadh leanbain air aimbbheirt, 
Ann an carraid 's au drip. 
An stmthaire di>bbuan, 
Tha gtt brosgulach, briagach ; 
Fear crosta mi-chiaUach, 
Gun riaghailt, gun mheas. 
Call mor tha gun bbuinnig, 
Ann an sòlas ro dbiomÌMian ; 
S fear ttòrais is urrainn 
A bbi eomantas ris. 

CARAm 

'Mhic-an-Tòisicb, mhio-bhracha, 
*Fhir comhraig nan galsgeach, 
A chuireadh bbUich *s na daigneami, 
Sa chttireadh casan air ohrith I 
Btt ttt deòca na h-aitrlbh, 
'N agliaidh reòt' agus sneachda, 
Dheanadh notUm, do dh-fbrasan ; 
'S chttireadh seachad an cith. 
Dheanadh dàna fear saidealt' ; 
Dheanadh lag am fear neartor ; 
Dheanadh daibhir fear beairteach, 
Dh-ain-deoln pailteas a chruidh ; 
An ceart aghaidh na th' aca, 
De mhidm, no mheoghail, no mhacnus. 



tl5 



S ttt raghainn is taltneieb, 
De chùis mhacnuis air bith. 

ICAMHAD. 

A dhuin ! an cuai* tbu, no'm fae* tka^ 
Riamh ni 's miosa chuis mhacnuis, 
Na bbi 'n a d' shineadh 's na daisoaD, 
Gun chlaisteachd, gun ruith ? 
Air do mhùchadh le daoraich ; 
'G a do ghiulan aig daoine, 
'N a d' chùis-bhùlrd aig an t-saoghalj 
Far nach faodar a chleith ; 
'S e bhi 'g coinneacbadh lUti» 
Ni do lomadh ma d' bbfartas ; 
Luchd a chomuinn, s a chaidrimh, 
Ni e 'n creachadh gun fhios. 
'S e ciall-sgur a bhios aca, 
Bhi ri buUÌean, 's ri cnapadb ; 
Gu 'm bi fuil air an ciaigneano, 
'S bi 'm batachan brist. 

CARAXD. 

Mo ghaol an lasgaire soairee, 
Chleachd bhl 'n caidreamh nan uaìslean ; 
'S Ìomadh tlachd, a's deagh bhaaìdb, 
Ata fuaite ri d' chrios. 
Biorach, gortn^huUeacb, meallach, 
Beachdail, colgarra, fallain, 
Laidir, caoin, air deagh tharminn, 
Gu fbgradh gaiUÌonn a* cbairp. 
Far an crainnich do phàisteaii, 
Gu *m bi mir' ann a's màraii, 
Agus iomadh ceol-gàire ; 
'S iad neo-chrkiteacb ina *ii cutd. 
Bbeir e 'n t-omaidh gu sòlas ; 
Ni e gUc am fear gòrach ; 
Ni e sunndach fear br^nach ; 
*S ni e gòrach fear glic. 

NAMUAIOl 

'M b' e sin raghainn nam macabb, 
Bhi gu'n fhradharc, gu'n cblaisteaehd ; 
'Nuair bu mhiann leb dhol dachaigh, 
'S e ni thachras ni's mios*. 
Gur e 'n ceann is treas cas daibh, 
Lom-Un mheall, agus chnapan ; 
Gacb aon bhall ga 'm bi aca, 
Goid a neart uath* gan fhios. 
lad na 'n tamhaisg gun toiiiing ; 
-lad a labhairt an donnls ; 
lad ro lamhach ga oonus, 
'S nach urr' iad cuir leis : 
Bi'dh an aodnaibh *g an sgròbadh, 
Bi'dh an aodach 'ga shrdlfteadh ; 
Cha 'n fhaod lad bhi stblda, 
'S iad an comhiiuidh alr mhisg. 



lAIN MAC CODUUM. 



147 



CARAID. 

Naeh boidbeach fto spòrs, 
Bhi aaidhe ma bhòrdaibh, 
Le cvùdeachda chòìr, 
A bhlM '• an tòir air an dibh ! 
Bi'dh mo bhotal air agòmaii, 
Hì toirt cop air mo stòpan ; 
Nach tolrteil an ceòl leam 
An crònan, '9 an glìg ? 
Gu *m bi fear air an daoraich ; 
Gu 'm bi fcar dhiu ri baoireadh ; 
Gn *m bi fear dhiu ri caoineadh ; 
Nach beag a ahaoileadh tu sid ? 
N i e foagaoilt* fear dionach ; 
Ni e eroeta fear ciallach ; 
Ni e toatach fear briathrach, 
Ach ami am bUalum nacb tuig. 

IfAMRAID. 

Nach dona mar spòrs, 
Bhi aitidhe ma bhòrdaibh ; 
Na bhi milleadh mo stòraiii, 
Le gbraich gan mheas. 
L« siarach, *■ le stàplaich ; 
Le briathran mi-ghnàthaicht* ; 
Ri apearadh, *« ri tàradh 
An Abhareaìr dhuibb. 
Bi dh an donua, 'e an dMaa, 
De chonaa, '■ do chomb-stri ; 
'S do tharruìnn air dhòrnaibh, 
Anna an chomhail nach glic : 
Ri fnathaa, '• ri ■gaiuneal ; 
Rì groaidhean *g an pronnadb, 
Le gruagan 'g an tarruinn, 
Le barrachd de *n mhisg. 

AHAID. 

Mo ghaol an gille glan eibhiun, 
Dh-fbàs gu cineadail spèiscil ; 
Dh-fbès gu spioradail treubhach, 
'Nnalr a dh-èireadh an drip. 
Bhiodh do ghillean ri sòlas, 
lad gn mireagach bliidbeacb, 
lad a' sireadh ni 's leoir, 
*S iad ag bl mar a thig. 
lad gu h-aighearach fonnor, 
lad gnn athadh, gun lompais ; 
lad ro mhath air an ronngaa, 
'Nualr a b' anntlachd an cluich. 
Cuid d'a fasan air uairean, 
Duirn, a's bat, agus gruagadh, 
Db-aithnte dhreach air an npuHcan, 
Gu'n robh bruaidlein 's a' mbisg. 

tf 

TIAMHAID. 

Tha mhlsg dona/n a nàdur, 
Lom-I&n mbrchuis a's ardain ; 



Lom.làn bòsd agus spàraig, 

Anns gach chn air an tig. 

Tha i uamharra, fiadhaich, 

Tha i murtaidh 'u a h-iarbbail$ 

Tha i dustach, droch-nialach, 

Lan de dh-fhiabhras, *s de fhriodh. 

Gu 'm bi fear dhiu 'n a shìneadh ; 

Gu 'm bi fear 'n a chùis-mbi-loinn ; 

Gu *m aithlise lìonor ; 

*S iad am maoidheadh nam pluie*. 

Tha i tuar-shreupach foilleil ; 

lomadh uair air droch oilean ; 

'S gun do dh-fbuasgladh fa-dheireadh, 

Ach 's i bu choiresch a mhisg, 

CARAID. 

Mo ghaol an cleasaiche lìighor, 
Fear gun cheaaad gun chùiia ; 
Fear gu'n cheiltinn air cùineadh, 
*N am bhi dlùthachadh ris. 
Bheireadh tlachd a's a mhùigean ; 
Dheanadh gealtair de 'n diùdhlach ; 
Dheanadh dkn* am fear diùid, 
Chum a chùis a dhol leis. 
Fear a'a fearr an taigh ùsd' thu ; 
Fear a's ùrfhailteach òraio ; 
Fear nach fuiligear 'n a ònar, 
Ach a bhùilich 's an drip. 
Fear tha màranach, ceolar ; 
Cridheil, càirdeach, le p^gan ; 
*S a lamh dheas air a phòca, 
'S sgapadh stòrais le misg. 

IVAMHAID. 

A chinn-aobhair a chonals, 
'S tric a dh-fhobhaich na sporain ; 
Fhir nach d* fhoghlum an onair, 
B' e bhi 'g a d* mholadh a bhleid : 
'Nis onS bùanna ro dhaor thu, 
Tha ri buaireadh nan daolne, 
Dol man cuairt air an t-naoghal, 
Chum na dh-fhaodas tu ghoid. 
Fear ri aithreachas mòr thu ; 
Fear ri carraid, 's ri comh-stri ; 
Fear ri geallam ; 's cha tòram ; 
Thug sid leonadh do d' mheas. 
Ni thu 'm pMtear 'n a striopaich, 
Ni thu strlopaich 'n a pòitear ; 
'S iomadh mile droch codhail, 
A tha'n tdir air a mhisg. 

CABAID. 

Ge b' e thionnsgan, no dh-Inndrig, 
Air ann ionnstramaid phrlseil, 
'S duine grunndail na innsgiu, 
Bha gu h-intinneach glic 
lliug bho arbhar gu sìol e ; 



148 



sar.o'bair nam bard gaelach. 






Thug bho bhraich, gu ni a*8 brigheil* ; 
Tbug k prai* 'na cheo-Iiatb e, 
*Mach tro chliath nan lùb tric 
Thug à buideal gu stòp e, 
Rinn e 'n t-eusbainte cùladb, 
Thogadh sligeachan rebta ; 
Dheth fir bhreoit^ gun ngrid. 
An donun coinneamh no cbdhait, 
No eireachdaa mor-ahluaigh, 
Gun do cheileireachd bhoidheach, 
Cha bhi lòlas na meaeg. 

NAMHAHX 

Ge be thionnsgan an aimhlisg, 
'S olc an grunnd bha na eanachaìnn, 
'S mor a dbùiag e de dh-argamaid, 
'S de dhroch sbeanacbai mar rie. 
Dheilbh e mitg agus daorach, 
Jlinn e breialeach san t-ahaoghal. 
B'fhearr nach beirte gu aoia e ; 
Ach bàs na naoidheachan beag. 
Dhùisg e trioblaid a*s comh-strì, 
Ruisg e biodag an dòrnaibh, 
Chuir e peabar san dòmhnach, 
'Nuair a thoisich a mhisg. 
Cha ehùis buinig ri leanmhninn, 
Aeh cuis guil agns falmhachd, 
Sa chaoidh cha*n urr' thu ga sheanachas, 
Mar a dh-fhalbh do chuid leis. 



<Wj^^i»Mi#M>»#<wi»# m^mmpmm 



DI-MOL ADH 



UILL BHAIN. 



FIOB> DHOMHMUILL 



À'cHAiNNT a thuirt lain 
Gu*u labhair e cearr i, 
'S feudar dhuinn àicheadh 
Is pàidheadh d'a cinn. 
Dh-fhag e Mac-Cruimein, 
CIann.D uiIidh a's Tearlach ; 
Is Dòmlinullan Bàn 
A tharruinn gu prìs. 

Orm is beag mòran sgelg, 

Agus bleid chbmbraidb, 

Thu labhairt na h-urrad 

*S nach b'urrainn tbu cbòmhdach, 

Ach pilleadh gu stòlda 

f ar 'n do thòisich thu dian. 

An cual' thu cia 'n t-urram 
An taobh-sa do Lunnuinn ? 
Alr na piobairean uile 
B*« Mao'CruimeÌn an rìgh : 






I 



Le pongannan àloinn 
A b'fhonnaire fàilte, 
Thàirmeadh 'an càileachd 
Gu slàinte fear tinn. 

Caismeachd bhinn, *s i bras dian» 

Ni tais' a's fiamh fhògradh ; 

Gaisg' agus cruadal, 

Tha buaidh air an òinsich, 

Muim uasal nan Lebdach, 

Ga spreotadh le spid. 

A* bh&irisgeach apòraail 
Bh' aig Tearlach 'ga pògadb, 
An t-MlIeagan ceòlar, 
Is bbiche guth cinn. 
Tha na Gà'èil cho dèigheil 
Air a mhàran aic èisdeachd, 
'S na tba'nn 'an Dun-eideann 
A luchd beurl' air an ti. 

Breao nan dual is neartmhor fttaim« 

Brasan ruaig n&mbaid, 

Leis 'm bu chebl leadurra, 

Feadannan spìiineach, 

Luchd dbeiseachan màdair 

Bhi crì.idht' air droch dhiol. 

Nan clulnnt' ann am Muile 

Mar dh.fhàg thu Clann-Duin, 

ClmtfVhuilear leo t-fhuil 

Bhi air mulach do cbinn. 

'S i bu ghreadanU dealachainn 

Air deas làimh na h-armachd ; 

A' breabadh nan garbh-phori, 

Bu sbeorbh a dol sios. 
Creach nach gann, sibh gun chcttnn, 
Fo bbruid theann Sheòrais ; 
Luchd nam beul fiara 
'Gar pianadh 's 'gar fugradh ; 
Rinn iad le foimeart 
Bhur còir a bhuin dibh. 

Cha lug thtt taing idir 

Do bhriogardaich Thearlaicb, 

Mach o fhear bhàile 

Bhi gbnù air a thi. 

Mhol thu ' chorr* ghliogach 

Nach dligeadh de bhàidse, 

Ach deannan beag gràin, 

No màm de dhroch shil. 
Shaoil thu suas maoin gun ghruaÌMt 
Craobh nam buadh oeòlmhor, 
Chuireadh fonn fo na oreagan 
Le breabadaich mheoirean ^ 
'S nach fuiligeadh 8<irbeAatii/ 
A thogail a einn. 

Cha*n fbaigh a' chùis-bhùirt ad 
Talla 'm bi mùirn. 







lAIN MAC CODRUM. ' 



— r 
149 



Ach kth alr m mùchadh 
Le dùdmn *• le lùith. 
Chm bhi cathalr ai; Dòmhoall 
'S cha 'n èirich e cònard, 
Aeh saidh' air an t-sòrn 
Agus tòpag ri dhraim« 

Plàigh bloigh phuirt, gàir dhroch dhuii^ 

FàiÌMMÌh cairp bhreòite ; 

CeJil tlia cho sgreataidh 

Ri apreadail nan rbcus, 

No ÌseaDan bga 

Bhiodh ieòinte chion bidh. 

Naeh gasta chùis-bbùrt* 
A bhl cncatraich air ùrlar 
Gan phronnadh air lùtha 
Ganaittbhlaichean grinn, 
A* aparradb od'rìfeh-aÌH 
A'n carball od-rbcA-otn / 
A' aparradh od-ròeh-ain 
An tòn Zd-ro^U 

Màl' caol càm 1e tliaosg chrann, 

Gaoth mar gbreann reòta, 

Tro ua.tuiil fhiara 

Naeh diònaich na meoirean, 

Nach tuigear air ddigb 

Aeh «' 8M-A«6iV' *s « 6thM I " 

Diùdhadh nam fihidhidh 
Bha aif Tubal Cain, 
'Naur sheinn e puirt Ghà'èlig 
'S a db'alaich e phìob. 
Bha i tamall to 'n uiage 
'Naair dhruideadh an àirce. 
Tliacbair dh*i cnàmliadh 
Fo ui^e 'e fo ghaoith. 

Thàinig smug agus dus 

Anns na duis bhreòtach, 

lomadacb drocl&aid 

G'a Btopadb na sgbrnan. 

Dlk-fhàg i le crònan 

0<i-ròeA-ain, gun hrigb. 

Bba i seal nair 

Aig Maol Ruainidh O' Dornan,« 

Chuireadh mi-dhòigheil 

Thar ordogh na fuinn. 

Bha i treis aig Mac- Bheatrais 

A sheinneadh na dàin, 

'Nar theirig a' chlàraach 

'S a dh'fbkUlig a prìs. 

Shèid Baiàam 'na màla 

Osna chrimh chrònaidh. 

Sheai^ i ie tabhann 

Seachd cathan nam fiantan. 



• A wandeiiDf Irlth piper, whose muiic tbe Highland. 
ei ouQld not KppretìMie. 



'S i lagaich a' chiad uair 
Neart Dhiarmaid a's Ghuill. 

Turruraieh an dòlais, 

Bha grels aig lain òg dh'i. 

Choeg i ribheidean cònlaich 

Na chbmhnadh le nL 

Bha i corr is seachd hliadhna 

'Na h-atharaia-bhialain 

Aig Mac-£achuinn 'ga riasladh 

Air sliahb Chnoo-an-liu. 
An fhiudhidh shcan nach dùisg gean, 
Ghnùis nach glan cbmhdach : 
'S mairg dha 'm hu leannan 
A' chrannalach dhòinidh. 
Chàite gràn eòma 
' Leis na dh-fhognadh dh'i ghaoith. 

Mu'n cuirear fo h-inneal 
Corra-bhinneach na glaodhaich, 
'S inneach air aodach 
Na dh-fheomas i shnàth. 
Cha bheag a' chuis dhèistinn 
Bhi 'g èisdeachd a gàoraich ; 
Dhianadh i lu^naidb 
An taobh a bhiodh blàtb. 

Riasladh phort, sgriacbaii dhos, 

Fhir ri droch shaothair, 

Bheir i chiad èubha 

'N àm sèideadh a gaoitbe, 

Mar ronncan bà c«Dile 

'S i faotainn a' bbàis. 

Tha'n iunsramaid ghlagach 
Air a iobhadh na craiceann ; 
Cha'n fhuirich i 'n aitan 
Gun chearcaill g'a tàdh'. 
'S seirbh' ì na'n gabhann 
Ri tabhann a crùnluath, 
Tròmpaid a dhùisgeadh 
Gach lùdas fhuair bàs. 

Mar chòm geur'ich 'ga chreuchdadh 

Shèideadh làn gaoithe, 

Turraich nach urra' mi 

Siunnailt da innseadh, 

Ach rodain ri sianail 

No sgiamhaii laoigh òig. 

Com caithte na curra 
Is tacbdadh 'na muineal, 
Meoir traiste gun fhurus 
Cur triullin 'an dkn, 
Sheinneadh a brollaich 
Ri solos an eòlain, 
Ruidhle gun òrdugh 
An còmhnuidh air l&r. 

'N Rognaidh lòm, gaoth tro tholl, 

Gàir gun fhonn cònihraig, 



150 



SAa-OBAIR NAM BARD GAELACH. 



A thaiiicheadh croadal, 
'S a luathaicheadh teoltachd, 
Gu beachdail don-dùchais 
Mu 'n t-sòrn am bl gbràiiig. 

Bi'dh gaoth a* mh&il* ghrodaidh 
Cur gàir anna na dosaibh, 
I daonnan 'na trotan 
Ri propadh " ìid-rà:* 
Bi*dh aeannsair.caol, crochtach 
Fo chaonnaig alg oclidnar, 
Sruth staouaig 'ga atopadh, 
Cur droch cheol 'na thàmh. 
Fualm mar chlag fhuadach eacb» 
Duan chur as frithe : 
Cha 'n abair mi tuille 
Ott di-moladh pioban, 
Ach leigeidh mi' chluinntinn 
Gu'n phiU mi Mac-Ph&il. 



A' CUOMH.STRI. 

GoR b-e dhùiag mo sbeanchaa domh 
Cùis mu'm beil mi dearmalach, 
Gach Turcach 's gach Gearmailteacb, 
Gach Frangacb 'an rùn marbhaidh dhuinn ; 
Muir no tir cha tearmunn duinn. 

Tha mo dhùil 's gur fìrinneach, 
Gach muiseag tha mi cluinntinn deth, 
Nach dean iad unnsa dhìreadh oim, 
S naeh bulnig iad na h-Innaean oirn, 
Gu 'n aguir iad far 'n do dh-inntrig iad. 

On cbaidh na h-airm 'an tasgaidh oim, 
Ge tric a' gbairm gu faigh sinn iad, 
Nach foghnadh daidhean maide dhuiiin 
Gu seasamh a' chrùin shasunnaich, 
Mar thug an diùc a db'fhasan duinn ? 

Ge morghalach righ Phruisia 
'S na righrean mòr tba 'n trioblaid ris, 
'S co neònach leams* am Frisealacb, 
'S am Bàideanach le measrachadb, 
Bhi deanamb rèit 's nach bris iad i. 

Bha mlse uair 's gu'm faea mi .. 
Nach creidinn bbtiaithe facal deth, 
Nach bithinn suas *nuair thachradb e, 
A liughad gruag a's bagalsde, 
Bha fuasgladh anns an t-sabaid ud. 



'Nualr dh-inntrigsadh an aacaoind% 
Is brd a cbluinnte 'm Pabaidb iad ; 
Fhreagair coiU a's clacban daibh ; 
Cha bbiodh bean 'an àite faicinn daibh, 
lad fèin ■« mac>talla bSa-bhualadh. 

*Nnair bhiodh Ìad sgì 's na tagraicbean, 
'Se criochnacha ' bhiodh aca-«any 
A'g iarraidh iasad bhatachan, 
Gacb tuairisgeul ri cblaistinn ann, 
Nach cualas riamh o bhaisdeadh sinn. 

Gur mairg a bhiodh 'san ùbaraid 
'Nuair'ghabhadh iad gu tùiroeileia. 
Bhiodh fàsgadh air na sùilean anu ; 
Bu lionmhor duirn a's glùinean ann ; 
A's breaban cha bhiodh cùmhn' orra. 

Bhiodb rocladh air na claigeannan ; 
Bhiodh sgòrnanan 'gan tachdadh mn ; 
Bhiodh meoirean air an cagnadh ann ; 
Bhiodh oluasan air an sracadh ann ; 
Bhiodh spuaicean air an onapadh ann. 

'Nuair thuiteadb iad gu ml-eheQtatdh« 
Bhiodh rùsgadh leis na h-ìnean ann ; 
Bhiodh piocadh leis na bideagan ; 
Bbiodh rlabadh air na clreanan ; 
Bhlodh cus de'n uile mi-loinn ann. 

Mu'm biodh a' cbomh-stri dealalcbte, 
Bhiodh dòrnagan 'g an sadadh ann ; 
Bhiodh sgrMmdh air na malaidb auii ; 
Bhiodh beoil a's siieadh fal' asda ; 
'S nis leòr alg fear dba aitbris mib. 

'Nuair tbeirgeadb giubbas l.ochlainneaeh 
'S a' choili' an d£is a stopadb otrn, 
Bu mbath na h-airm na bodchrannan ; 
Bu agiobailt iad an m bogsaigeadh ; 
Cba bbrlseadh 'e na eogaisean. 

'S ann do 'n tir bu shambaeh ao ; 
Bu shòlas inntinn bàilli e ; 
Bu lìonmhor fear gu'n àiteaeh' ann, 
Dol gu fianais 's fiamh a bhàthaidh air, 
Caoidb mu mhnai 's mu pbàistcan ann. 

Bha Uidhist aìr a nàrachadb. 
Bha lutharn air a fisachadh. 
Le guidheacban na càraid ud 
Bha sòlas air an àbhairs^ar. 
Bu nelmach leis nach tàinig Ìad. 

Cluinnidb Mac-Cuinn an toiaeach e. 
Cluinnidh a rìs an Dotor e, 
Mar cbrìocbnaicbear na portaibb ud. 
Cha tairg e làn a' cbopain domh, 
Gu *tà bàraig e dà bhotul rium. 



lAIN MAC CODRUU. 



151 



IniMÌdk mi do db-Uiad«Mi e, 
D'fbeftr Bhàile pàlit do'n t-^fnMlli, ud, 
Do*n BhàUi tliftir on dùthaich e ; 
Air ebick ehn dean mi cùnhDodh eir, 
Bheir ÌMÌ bàidae a's dùnchd dhomh. 



ORAN, 

DO SBIB 8BUMAS MAC>DHOMHirUILL 8IILSIBHT&, 

Aia taitesm a* m* chadal 

A nis o cheaon fada 
Gtt'n thachair dhomh acaid 

A stad ann am bbràghad, 
Tba cbnead air mo ghiùlan 

Tlia àmhgliarach ciùrrta. 
Cha bhl mi *ga mùcbadh, 

Gn rùiag mi oa aird i. 
Acb Dia bhl 'ga chtobnadh 

'S a riaghladh a ròidean ! 
An ti 'm l»eii mo dhbchas 

Fo cbbmhnadh an Ard-righ^ 
Lagaich mo dhòraiun, 

Neartaich mo shòlas, 
Chuir mi an dòchas 

Bhi ni 's òige na tha mi. 

*S iomadacb buille 

So b'eadar dhoinn fhulang. 
Bha chtting air ar mùincal 

'S bu troim* i na phràiieach 
Cho trom rì clach-mhuileinn 

'Na sineadh air lunnan, 
Ri iai^in nan curaidh 

'S iad uil* air ar fàgail. 
Gradan a* gheamhraidb 

A lagaich gu teann sinn, 
'Nuair a cbaill sinn ar ceannard, 

Nach robh shamhla measg Ghàei, 
Connspunn na h-aoidhealacbd, 

Leòghann na riògbalachdp 
Dòrainn r*a innseadh 

Dlui. 'n linoe nach tàinig : 

Ddrainn r'a Innseadb, 

An ddraino a chlaoidb Rinn, 
Tboirleom n-ar n-iuntiiiii 

Cfaoiosalri'rsàilean; 
Ar Ceann-feadhna mòr priseil 

Ba mhòr urram san rio){haclid, 
Gu'n do bbuin an t-eug'dhinn e, 

Ar mi-fhortan làidir ! 
Fhir a chnnnaic ar cruadol, 

Leig umainn am fuaradh, 



Bi thnsa 'na d' bhaaebaiil 
Air na fhuair sinn 'na àitOi 

Cuir dhachaidh Sir Senmas 
Gun aiceid, gun ^isieauy 

Gtt chuideachda Cèin ; 
Mhuire 's èibhian a tharsoinn. 

Chrìosda, glèidh dhùinne 

Ar buachaille cliuiteacby 
Ar n-uachdaran dùthcha ; 

Tha chùram an drèsd oim. 
Allail ar fiùran, 

Smiorail, a's grunndail, 
Fearail ri dbùsgadb 

'Nan tiunntadh a mhànn, 
Ar baranta mùimeach, 

Carraig ar bunndaisd, 
Ar n.iùil *s ar cairt dhùbailt 

S ar crùn a's an thileasg, 
An r^mh tiach 'eil bristeach, 

Ar lann ann >im triohlaid, 
Ar oeannard 's ar misBeach, 

Fear brÌBeadh a' bbàire. 

An dÙBgadh no'n cadal doinn, 

'N ùniuigh no'n achanaich 
Ar dèirce ga nasgadh, 

Tfau thigh'n* dachaidh sàbhailt. 
Muint' ann an chleachdadh thu, 

Cliùiteach ri d' chlaistinn thu, 
Muimeach ri t-fhaiciun 

Air each no air lùr thu, 
Ar 'n-aighear 's ar sòlas, 

Ar fìon air na bòrdaibh, 
Ar mire 's ar oeòl tbu, 

'S ar doigh air ceòl-gàire : 
Ar connspunna fèile 

A dheònaich Mac Dhe dhuiun 
Gu còir chur air stèidhe, 

*S gu eucoir a smàladh. 

■ 
Gur h-innealt* an connspunn •' 

Ceann-cinnidh Chlann-Dbmhnniil,' 
Fear iriosal stòlda 

Gun tòir air an brdan ; 
Eireachdail, coimhliont', 

Soilleir 'an eòlas, 
Canair 'n am togbhail ris, 

Bòebdan, mo lamhsa, 
Cùirteir na siobhaltacbd, 

Urla na h»aoidheaIachd, 
Tlusail ri dìleachdain 's 

Cuimhneach air airidh, 
Aigeantach innBgineach, 

Beachdail air rioghalachd, 
Gaisgeach ro mhilten 

Nan sineadh e 'n g/iirdean. 



152 



SAR-OBAIR NAM BARD GAELACH. 



Mo rÙD an «ir ghaiageach, 

Fear òg a* chùil chleachdaich, 
Fear mòrghalach gasda, 

Gun ghaiseadh, gon tàire. 
Caraidh nam hrataichean 

Gulneach ri 'm bagairt iad, 
Chuireadh an t-sradag 

'Na Ìasair gun emàladh. 
A bhuaileadh a* chollaid 

Mn 'n chluain air an cromadh iad 
A ghluaiseadh ueo-Bhomalt' 

An coinneamh an nàmhaid 
Le tpàintichean loma» 

Le moagaidean troma, 
Le fùdar caoi meallach 

'N àm teannadh ri làmfaach. 

Ge fad a bha 'n acaid 

!Na còmhnuidh t'o m'asgail, 
Fbgraidh mi as Ì, 

Thig aiteaa 'na h-àite. 
Cuiridh mi airtaeal 

Air fuadach gu chairtealan, 
Nuair chuireas Dia dhacbaidh 

Ka dh-ai8ig mo shlàinte. 
Moladh dha 'n l^igh 

A dh-fhàg fallain mo chreuchdan, 
Tharruinn mo epèiread 

Ni 's trèine na b'àbhaist ! 
Aghaidh Shir Seumais, 

Agbaidh na fèile, 
Taghadh gach speulcair 

Thug an lèirsinn ui b*fhearr dhomh. 

Aghaidh na stàidealachd, 

Aghaidh na sgairtealachd, 
Aghaidb ua maisealachd, 

Tlachd agus àilleachd : 
Agh«idh na fearalachd, 

Aghaidh na smioralacbd, 
Aghaidh is glaine 

Bheir sealladh 'an sgàthan. 
Aghaidb na stòldacbd, 

Aghaidh na mòrchuis, 
Aghaidh an leògbainn, 

Acb tòiseachadb cearr air ! 
Buinidh dha *n òigear 

Bhi Gurrant 'an comb-strl, 
'S gur iomadh laoch dom-gbeal 

Bheir tùireachd mas aill leÌ!i. 

Cha sùgradh ri cblaistinn 

Bhi dùsgadh do chaismeacbd, 
Bhi rùsgadh do bhratach 

Gu h-atgeantach stàdail. 
Pìob tboIUacb 'ga spalpadh 

Siur-phrounadh nam braa-phort, 
Fraoch tomach nam badau 

Ri brat-crann da ch:.radh. 



T 



Barant de dh-oaislean 

A* tarrainn mu'n cuairt d*i ; 
Gu'm b'fhearall au dalachas 

'N am buannach buaidh-làrach. 
Ceathaime ghruamach, 

G un atbadb *roimh lualdhe, 
Dh-fhJ.gadh gun gluasad 

Cuirp fhuair anns an àraich. 

• 

Gur h-iomadh sàr-gbaisgeach 

Tba urranu smacbdatl, 
A tbeannadh a steach riut 

'N àm aisith no cnàmbaio : 
Le 'n spaintichean sgaiteach 

Cho genr ris an ealtainn, 
'N am bhoalwih nan claigeann 

Gu 'n spealtadh lad cnàimheaa. 
Gu fireachail aotrom, 

Air mhir* anns a' chaonaig, 
Bhiodh fuil air na fraochaibh 

AIu 'n traoglkadh an ardan : 
X«e comunn gun cblaonadb, 

Gun somaltachd gaoirdean, 
'N àm lomadh nam faobhar 

Ri aodaiun an nàmhaid. 

Na'm faicte Sir Seumas 

*S gu'n cuireadh e feum air, 
Gur b-iomadh taobb dh-èireadh leis 

Rèisimeid làidir. 
'An Alb* a's 'an Eirinn 

Cbo deònach le chèile, 
O Chlnaidh uau long gleusta 

Gu leum e Phort-phàdruig. 
Uaislean Cbinn-tire 

Ba dual da o shinnsir, 
Gu rachadh iad sìos Itris 

Gun di-chnimbn, gan fhàilinn. 
Gu'm biodh iad cho tìdbeach 

'S gu'n dianadh iad mi-stath 
Mar lec^hannan miannach 

'S gun bhiadh aig an àlach. 

Dh-èireadh na Leòdaich. 

Dh-6ireadh 's bu chòir dhaibh, 
Dh-èireadh, *s bu deònach 

Thaobh eòlais 's ciirdeis. 
Tliigeadh am mòr-shloagh 

Brisg ann an òrdugb, 
Sgiolta na connspuinn 

An tbiseachadh blàir iad. 
Dearbhadh na fearalachd 

Calma 'n àm urruinn iad* 
An calg mar na nathraichean 

'S fearann 'ga reiteach. 
Stròiceach le lannaibh iad, 

Dòrtach air falauan, 
Còcairean ealamh 

Air cheannan 's air chàimbean. 



iAIN MAC CODRUM. 



163 



Dbùisfeadh 'na d' cbamid 

Fir ùr Ghlinne-garadb, 
B'e 'n dcarmad gu'n ghainne 

Siol Ailein da fbàgail. 
Daoine cho fearail, 

Cbo aaoireach air lannaibh, 
Ga faicte neul fal' orr* 

Gan tarruino a ag^Hwd, 
InntÌDneach, togarach, 

Impidh cba 'n obadh iad, 
Fìor chruaidb gan bb<^chadh 

'S obair air làracb. 
Calma mar cburaidbnean, 

'S malx^ air an caireadh iad ; 
Chulreadh am buillean 

Gu fiilang na spainticb* 

Db-^ireadh flr Mbuile 

Le èibhe naii cluinueadh iad, 
Dh-èireadh iad uile 

Gu h-urranta làidir. 
Dualchas a ebumadh iad, 

Gualaian rl uileann iad, 
Buailidh Ud buiUean 

Mu 'm fuilig thu tàmailt. 
'S craiteach ri innseadh 

Bhi 'g Lireamh bhur diobhaif, 
Na thuit de'n dream rìoghaii 

Am mi-fhortau Thearlaich. 
ladaan cho ioeai 

Fo ehàilean nan Duineach, 
Na cairdean cho dileas 

'S a bha ine ria a' phaipeir. 



MAIIBHRANN 

DO 6HXB 6BUUAS MAC-DHOUHlfinLL SHLSIUHT& 
CA DH-EUO *8 AN BOIMa] 

Mocu 'aa maduinn '■ mi 'g èirigh, 
Cba *n e 'n cadal tha streup rium, 
'S fliueb mo leaba gua eeaadar, gun sàmbcbair. 
'S fltucb mo leaba gun seasdar, &c 

Cba *n eil agam na dhèigb, 
'N dèis mo tbaic-oa 'gam thrèigsinn, 
Ach maille claisteaobd a's lèirsinn a's tàbbschd. 
Aeb maille claisteacbd, &c. 

'S trom a' cbuing-s' air ar muineal, 
Air ar liooadb le mulad, 
Tha Binn sgitb *s cba 'o ann ullamb a ta slnn, 
l*ha sinn sgìtb, &c. 



Sinn ri iargainn nan euraidb 
Nach robb *n iasad acb diombuan, 
Gun fhear liath a bhi uil' air an iàraich. 
Gun fhear liath, &c. 

Daoine mòrcbuiseacb measail, 
Daoine còrr ann an iochd Ìad, 
Daoiue cròdha gu bristeadh nir nàmhaid. 
Daoine cròdha, &c. 

Ann an ùine dà fhicbead 
Gur diòbhail ar briseadb, 
Cbuir e dùbhailt a nis oirn e Uitbair I 
Cbuir e dùbhail^ &c. 

Cbalil sin cbignear no seisir 
Do na connspuinn bu treiiie, 
Nach robb beò ann am Breatann an àicheadb. 
Nacb robh beò, &c. 

Ann an uaisle 's 'an urram, 
Anns gach deagh bhuaidb bb*air duine ; 
Ann aii cruadal gu buinig bualdh-làrach. 
Aun an cruadal, &c 

'S bochd an ruaigs' oim an còmbnuidh, 
Dh.fhàg ar gualninn 'nan ònar, 
Bhi sguabadh ar n-bigridh gun dàil uainn, 
Bhi sguabadh ar n-òigridb, &c. 

Tbàinig meagboii gu bròn duinn, 
Thàinig aigbear gu dòrainn, 
Chaili sinn ambarc a's sblas ar ■gàthain. 
CbaiU sinn ambarc, &c 

Bàs ar n-uacbdaraln priseil, 
Sgeul a's cruaidhe ri cbluinntinn ; 
Pbuair Inchd fnath' agus mì-ruin an àiUeas. 
Fhuair luchd fuatha, &c. 

Gur h-e 'm fuaradb-s' an uiridb 
Chuir ar gluasad 'an trumad, 
So *n ruaig tba 'gar n-iomain gu anuratb. 
So 'u ruaig tha gar n-iomain, &c. 

Bbi fo pbutbar an sgeoil ud 
Gach aon latlm ri'r beo-sblaint, 
Air bheag aighear, no sòlais, uo sL\inte. 
Air bheag aighear, &c 

Fhuair sinn naigbeacbd ar leatrom, 
Fhuair sinn naigheacbd na creiche, 
Sin an naigheachd thug leagadb d'ar n-ardan. 
Sin an naigheachd, &c 

'S trom an galar 's is diubbail 
Mòran uallaich ri ghiùlan, 
Rinu ar n-anaii a mhttcbadh 's ar dàiia. 
Rion ar nanail, &c 



154 



SAR-OBAiIl MAM BARD GAELACH. 



Ni8 on *8 dìleachdan bochd mi, 
Oighre dìreach air Oician, 
Bha *g innaeadh chruaidh fhortain do Phàdrnig. 
Bha 'g innaeadh chruaidh, &c, 

Mi *g ÌnRseadh craas m'fhortain, 
Mar a dh>inntrig e 'n toiseach ; 
Clia'n 'eii brigh dhomb, no toirt bhi 'ga àireamh. 
Cha'n 'eil brigh, &c 

Ach an ■griob tbog a* chreach oirii, 
Dh-fhrig a chaoidh' sinn *ga b-aoaiu» 
So i 'n dile chuir brat air ua thaiuig. 
So i *n dile chuir, &c. 

Dh-fhalbh ar ceannard òg maiieach, 
Bha gun àrdan, gnn ghaÌMadh, 
Muir a thàinig gu grad a thug bkdrc oirn. 
Muir a thàinig gu grad, &6. 

Chuir ar lealwidh san droigbeann, 
*S gun ar cada) thar faighinii, 
Ar tùii fraaach o*n naigheachd a thàinìg. 
Ar BÙil frasach, &c. 

O nach dàìX ri Sir Seumas, 
*S beag ar rùn 'au gàir eibbinn, 
Bi'dh sinn tùrsach 'na dhèidb gu '■ a Imw dulnn. 
Bithidh •iun tùrsach, &c 

Chaill sinn duilleach ar gèige, 
I Gr&inne mullaich ar dèite, 
So an turus chuir ^it air ar n-armuinn. 
So an turufl chuir, &c 

*S eudar fulreach ri tiociiainnt, 

O nach urrainn air stri ainn, 
i Ach bhi fulang gu 'n atrìochd sinn d*ar n.'.mluiid. 
I Ach bhi fuiaiig, &c 

I Ma thig oim foimeart no bagradh, 
I Sinn gun dòigh air am bacadh ; 
' Tha ainn leoiute 'uar peana 'a 'u-ar ciiileachd. 
Tha tinn ieointe, &c 

i 0*n là thaiuig am briieadh, 
I A tbug tearnadh 'nar meaa duinu, 
I Ar Ceann-tànach '• ar misneach g'ar fagail. 
Ar Ceann-t4\nach, &c 

Dh-fhag e sinne bochd tùrtach, 
Ann an ionad ar cùrraidh, 
Gun e phiileadh g'a dhùchannan aàbhailt. 
Gun e philleadh, &c 



Sinn mar chaoirich gun bhnarJiaiH, 
*N dèie an t-aoghair thoirt natha, 
Air ar agaoileadh le ruaig 'llie^mhàrliiiiui. 
Air ar sgaoileadh, &C 

Ar toil-inntinn 's ar sùlaa, 
Craobh a dhideanu ar còrach, | 

Ann an catluiir na Ròimh* air a chiinMÌh. 
Ann au catbair, &e. 

Thu bbi 'n cathair na RMmhe, 
'S golrt ri innseadh na sgeoii sln ! 
*Dhè ! cha dirich Clann^DòmhBuill ni • airde. 
'Dh£ ! cha dìrich, &c 

O'n là sgathadh ar n-ligan, 
A* chraobh bu fhiathailo oòmhdach, 
Gun a h.abhail air dòlgh dfauinn a tharaiL 
Gun a h-abhall, &c 

Mòr an sgeul san Roinn-Bòrp e, 
Mòr a bheud do rìgh Seòrsa, 
Mòr an èis air do shetrsa gu bràth e ! 
Mòr an èis air do sheòrsa, &c 

Cha do dbìiineadh an cbta, 
»S cha do ghiùlan na brògan, 
Neach an cunntadh iad còladh do phàirtcan. 
Neach an cunntadh, &c 

Ann an gliocas, 's *an eòlas, 
Ann an tuisge 's am mòrchuis, 
Is na gibhteanan mbr a bha fàs riut. 
Is na gibteanan, &c 

Tha sinn deuracb, bocbd, tì\rsacb, 
Gun ghair eibhinn, gun dùil ria, 
Mar an Fheinn agus Fionn air am fligaiL 
Mar an Fheinn, &c 

Sinn gnn Oscar, gnn Diarmad, 
Onn Ghoil osgarra fiaiaidh, 
Gach craobh thoisich air trlali uainn gu Pùrrai*. 
Gach craobh tboisich, &c 

Cinn nam biuldbeannan ealma 
Lels an d'ùmhlaicheadh Alba, 
'S iomadh ùghdar thug seanohaa mar bbm tio. 
'S iomadh ùghdar, &c 

' 'S iMchd a chriochnaich ar n-aimnir, 
I Mar Mhaol'CÌaran gun Fhearchair. 
Sinn ag largainn na dh-fbalbb uainu 's n.ichtsiDÌf 
Slnn ag iargainn, &c 



Tbug e sgriob air n-uadslean, 'Se ni 's cosmhuil ri sheanchas, 

Chaoidh' cha dirich an tuath e, Lìou sinn copan na h-aingeachd, 

Tba sinn mi>gheanach truagh alr bheag stàtha. Gus 'na bbrosnaich sinn frarg an Ti 's àirde. 
Tha sinn mi-gbeanach, &c Gus 'na bbrosnaich, &c 






lAlN MAC CODRUM. 



155 



Se'n Ti pbriaeil tho|( uainn e 
I Chum iia rloghacbd is buaine ; 
' O Chrlottda, cum tuas duiuu ua bràithrean. 
O ChriiMda, cum suas, &c. 

M>Ce — ^Tbe poeC Umrot* the untimely death of five or 
I ùx o€ the M*DonaUl« of Sitkte. Str Alezandcr died, a 
youDf nuui, in 1746 ; and hi« son» the amiable and aooom. 
pluhed Sir Jamca, dled at Rome in 1768, aged 25. This 
faratly pnidrntly aToidcd committinK themaeWes in the 
rebeilion t^ 1745 ; but the bard appeart to have been a 
tboroush Jacobite. 



I ««<■ — «i»<—»<»ll««> K « 



MOL.ADH CHLANN-DOMHNUILL. 
AiB porni-.** Ormm m gkumma dm* ò* mlmnt im tpàhUemrk,' 

TAraDU kat, a Dho'iU 'Ic-FhioDnlaidh, ^ 
Dhùiag tha mi le |wirt de d' chombradh. 
Air bheagan eòlaia san dùthaich, 

,1 Tha cunntaa gur gUk còir tha. 

'j Chuir tha do cbomaine rombad, 

'S featrde do ghnothach an cbmhnuidh 
'S cinntcacb gar a leat ar bàidse : 
'S leat ar cairdeas 'm fad a*a b<ò thn. 

I 

Mhol thn ar daolne 's ar fearann, 

Ar mnaithean baile, 's bn chòir dhut. 

Cha dVinn tha di-chulmbn' no mearadid ; 

Mhol thn gach tean is gach bg dhiubh. 

Mhol tba 'n tiaialean, mhol tha *ti islean. 
' Dh-fbag thu shios air an aon dòigb iad. 
' Na bheil de 'n ealain ri chluinuthin, 

Cba chion dicheil a dh-fhag sgòd oirr'. 

I Teaunadb ri moladh ar daoÌDe» 

, Cha robb e saoirbheach air aoii dùigh ; 

,' Ao gleus, 'an gaisge 's 'an teòmachd, 

I Air aon aobhar thig *nan còdhail 

I Nocbdadh an eudann ri gradan 
Cha robh gaiseadh anns a' pbbr ud, 
Cliù a's pailteaa, mais' a'a tàbhachd ; 

I Ciod e 'n clis nach faight* air cbòir Ìad ? 



Cha ba mhist' tbu misc laimh riut, 
'An am a bhi 'g aireamh iian oonnspunn, 
Gu inns* am maise 'a an uaisle, 
An gaisge 's an cruadHl 'ii am togbbail. 
B*iad sud na fir a bha fearail 
^i 'Phiilmdh an-seasgair 'au tòireachd, 
'S a dh'fbagadb salach an araich 
Nam fanadh an nàmbaid ri 'n c&mhrag. 

Ach nam faii'eadh tu na flr ud 
' Ki ucbd teine 's ÌAd 'an òrduKh, 
Coslas fiadbaich a dol sios orr*. 



lU 



Falbh gu diati air bheagBn stòldachd ; 



Claidbeamb ruisgt 'an laimh gacfa aon fbir, 
Fearg 'nan aodann *s &obhar gleois orr', 
lad cho Dimheil ris aii iolair. 
'S iad cho firiogbail ris na le2»ghainii. 

Cha mhòr a thionnal nan daoin' ud 
Bha ri fhaoUinn san Roinn £òrpa. 
Bha lad fearrail 'an am caonnaig, . 
Gu fuileach, faobharrach, strbiceach. 
Nam faigbeadh ta iad 'an gliocas 
Mar bha *m misneach a's am mdrcbuls, 
C* ait' am feudadb ta aireamh, 
Aon chinne' b'fbearr na Clann- Dòmhnuill. 

Bha iad treubhacb, fearail, foinnidh, 
Gu neo-lomara mu 'n stbras. 
Bha iad cnnbhalach 'nan gealladh, 
Gun ibeail, guti ebarachd, gun ròidean. 
Ge de dh-iarrta noas an sinnsir, 
O mhullach an cinn gu'm brògan, 
'N dotuu cron a bha ri inns' orr', 
Ach an rìoghalachd mar sbeòrsa. 

Acb ma mhol thu ar daoin' naisle, 

C'uim nach de luaidh thu Mao-DhòmhnuiU? 

Aon Mhac Dhè bhi air 'na bhaacbaill' 

G'a gbleidheadh buan duinn *na bbeb-sblainte ! 

On *s curaidh a cboisneas buaidh e, 

Leanas ri dhnalchas 'an còmhnuidb, 

Nacb deochaidh neacb riamb 'ua tbuasoid 

Rinn dad buannacbd air an comh-strì. 

C'ait an dh-fbag thu Mac 'Ic- Ailein 
'Nuair a thionaileadh e mhbr-sbluagb, 
Na fir cbrodha bu mbòr alla, 
Ri linn Alasdair *s Mbontrbis? 
'S mairg a dbùisgeadh rainn bhnr n-aiaith 
No tbionndadh taobfa asoaoin bhur ole^ca, 
Ge b'e sùil a bbiodh 'gan amharo 
Cromadh sios gu abhalnn Lòcbaidh* 

Acb ma chaidb tn *nan sealbhaidh, • 
C'uim nach de sheanebais thu air cbòir iad, 
Teagblach uasal Ghlinne-garadh 
'S nam fibrain o ghleannaibh ChnoidearU 
'S iomadh curaidh laidir aaimhreach 
Sheasadh cruaidb *s a bhuaileadb stròicean, 
O cheann Locb-Uthairn nam fuar-bhearin 
Gu bun na Stuaidhe am Mòr-tbir. 

An db-fhag tha teagblach na Ceapaicb 
'S mòr a' ohreach nach 'eil iad còmhslan, 
Dh-èireadh leinn suas 'an aisith 
Le *m piob 's le 'm brataichean srbile. 
Mac lain a Gleanna-Cothan, 
Fir chothanU 'n am na comh-stri, 
Daoine folnnidb, fearail, fearradha 
Rùsgadb arm a's fearg na'n srbnan ? 






156 



SSAU-OBAIR NAM BARD GAELACH. 



Dh-fhag tha Mao Dhùghall a Latharn, 
CBu mhuirneach gahhail a chòmhJaiu,) 
Cuide ri uaislean Chinutìre, 
0*n Roinn llich 's mhaol na h-Odha. 
Dh-fhag thu lurl Antrum à £lrinn 
Rinn au t-euchd am blàr na Bòinre. 
'Nuair a dhlùthaicheadh iad ri chèile, 
Co chuuntadh fèich air Clanu-Dòmhnuill? 

Allw, ge bu mhòr ri inns' e, 

Roinn iad i o thuinn gu mòlntich. 

Fhuair an cbir o làimh Chlann- Dòmhnuill, 

Fhuair iad a ris an Rbta ; 

'S ioma currai mhbr bha innte 

Cunntaidh Antrum ge bu mhùr i. 

Sgrios lad a« an naimhdean uile, 

'S thuit Mac Ghuilbinn aau tòlreauhd. 

BhuÌDÌg iad baile 's leth Alba ; 

'S e 'n claidheamh a shealbhaich coir dhaibh. 

Bhoinig iad latha chath Gairbheach, 

Rion an argumaid a chòmhdach. 

Air bheagan cbnatdh gu trioblaid 

Thug iad am bricteadh a mòran, 

Mac*lll-lain ann le chuideachd, 

'S Ijachann outach Mac-an-Tòiaich. 

Nan tigeadh feum air Sir Seumas, 
Gun-èireadh iad uile oòmhiath 
O roinn Ghall-thaobh gu roiun ile) 
Gach fear thug a thinnsir còir dbaibh. 
Thigeadh Mac-Choinnich i Brathainn, 
Mac-Aoidh Strath-Nàbhair 's diùc Gordon, 
Thigeadh Barraich, 'a thlgeadh Bànaich, 
Rothaich a's SàUich a s JUsaich. 

Ar luchd dàimh 's ar cairdeau dìleaa 
Dh-elridh leinne a sios 'an comh-stri. 
Thigeadh aaislaan Chloinne-Ijcan 
Mu'u cuairt oho daingheann ri d' chòta, 
lad fo ghruaim 'an uair a' chatha 
Cruaidh 'nan lamhan sgathadh feòla, 
Tarruinn spiiuteach làidir liobhar 
Sgoilteadh dìreach cinn gu brògan. 

Bhuidheann fhullteach, glan nan geur-lann, 
Thigeadh reiseamid nan Leòdach, 
Thigeadh reiseamid nan Niallach 
La ioingheas Uonmhor 's le seòltaibh, 
Foirbeisich 's Frisealaich dh-èireadh, 
'S thlgeadh Clann- Reubhair 'an brdugh« 
'NuAÌr a dhùisgeadh fir na h-iubhraich, 
Co thigeadh air tùs ach Tbmas ! 1 



Kde ^There are tereral hilli in che Higblands whlch 

•tlll bear the name 7bm.iiaJh./MMriateA.aUhauntedby the 
rsiriet. Oiie of tbem i» ncar Strachur, Lochane »tde i 
another near Invenieii. According to popular beUef, 
TbonuM the Rhrmer wsa csptain of the Ciiry troopi. 



ORAN DO'N TEASAICH, 



Axft roxy— '* Daibhidh arhigack a 




'S mise chaiU air geaU na oarachd, 
Bha eadar mi-fèin sa chailleach, 
Gu'n tng i dhiom brigh mo bharra, 
Cul mo chinn a chuir ri talamh. 

M' fhuil a*s m' fheoil thug 1 dhlom, 

Chuir i crònan am chliabh, 

Be *n droch codhail domh 'bhlaad, 

Gtt robh tòireachd ga dioU 

Cbuir i boil am cheann is bu tnhlr ì, 
' Faidnn dhaoiue marbh a's bcodha, 

Coltas Hector mor na Tròidhe, 

S nan gaisgeaoh bha 'm feachd na RòimÌMk 
CaiUeaoh dhnathsach, clurom, cbiar» 
Bha làn tuaUeis a's bhriag, 
Chair mi*m bruaUean 's gach iall, 
'S ahuir i 'm fuadach mo chialL 

'S bocbd a fhuair mi bhuat am foghar, 
*S mi gun luaigh air buain no ceaugiiai, 
Mo cbeann ioaal a's mi am laidhe, 
Bruite tinn a's sgios am chnaimhcma. 
Blut mo chnaimhean cho sgith, 
'S ged do sgathadb iad dhiom, 
Gu'n robh am padhadb gam chlaoidh, 
'S guu tràighiun abbainn le mhiad. 

'S bochd an t-àite leap* am fiabhras, 
Dh-fhagaa daoine fada, riabhach, 
Glagaich lag le fada 'n iargaion, 
Gann de dh' fbalt a's pailt de dh' fhiaaaig 
Pailt de dh' fhiasaig gu'n tlaehd, 
Chuir am biai air droch dhreach, 
Deoch no biadh theid a steaeh, 
A dha thriau innte stad. 

Do chota fàs is e gun lianadh, 
T-fisan rocach air dhroch fbiaradh, 
Caol do choise nochdaidb pliathacb, 
ionan cho fad ri cat fiadhaich. 
Caian pliathadh gun sùgh, 
Fo'n da ahleasaid ga'n lùgh, 
Gur pailt llagh dhaibh no lunn, 
Cha bhean fiar dhaibh liach lùb. 

Bidh do mhuinneal fada,teathacb, 
'S Uisnichean mar chabar deibbe, 
Eaagadan glagach gun Bpèirid, 
Gluinean ri tachas a cbèile. 

Gluinean geura gun neart, 

'S iad cho ciar ris a chairt, 

Thu cho ereubhi ri cat, 

B' fhearr an t-eug gad sgath as. 



lAIN MAC CODRUM. 



16T 



A bhoDsid da uireftd sa b*àbhaiit, 
AÌT wafìhdar camcbd Dach àliiinn ; 
Qaawi gu'n uireasbhaidh fà«^ 
Oann eho lòm ri crì na dearnaidh. 
Cha be *n còmpanach caomh, 
I>b>fluif cho lom mi 's cho maol, 
Uinn mo chom mar phreaa caoil, 
Mar mhao-sambla do'n aog. 

Bidh ta coltach ri fear misge, 
Gon dad hì ^un aon mhir Ìtbe, 
Cbionn nach bi lòglis na d' dha iosgaid, 
Bidh tii nuli sa nall mar chlisnich. « 
_ _BL'4)^-^aLdlshiacbaire lag, ^tLU^^^^t^ 
*8 ceann do shithe gun ueart, 
Ann ad ghniomh cha bhi tiachd, 
N» d' chus oabio-loinn air fad. ^ ' ^ 



\ 




'-' ORAN NA H-AOISE. 

Aia roKM— <* Tkt pearl ofthelrish nation*** 

Cba tog mise fonn, 

Cha *n eirich e leam, 
Tba m* aigne ro throm 

Fo easlain' ; 
Tba 'n cii tha 'na m* cbom 

Mar chloich 's i na deann, 
'S Ì tttiteam ie gleann, 

*S clia 'n eirich ; 
Tha 'n gaisgeach nacb tiora 

Uinn a' cogadh, 's a' stri, 
Ciia 'n fhaigh stnn a ^aoidh 

Bbi reidb ris ; 
On is treis' e na sinn, 

Thèid leift>an ar claoidb, i "-^- 

'S eba teasairg aon ni 

Fo 'n ghrèin sinn ! 



'S euis thùrsa gu dearbh 

Bbi 'g ionndrain mar db-flialbh, 
Ar cruitbeacbd, ar dealbh 

'Sar *n eugasg, 
Ar spionnadh, 's ar neart, 

Ar cumadh, *sar dreacb, 
Ar eur an ann gieacbd*, 

A's streupa ; 
Mar a sgaoìieas an ceb 

Air aodainn an fbeoir, 
'S a ehaochaileas neoii 

'S na 'n speuran, 
Tba 'n aois a* feacbd oirn 

Cumhach, caointeach, làn bròin, 

^S neo-sbocracfa ri lcòn ^7-<a*tjt^^^ *.^^, 
An iè ud. 



; 

Aois chasadaeh gbarbh, 

Cbeann-trom, cbadalach, bbalbh, 
Ann an Ìon ^s a bbi marbb 

Gtt'n speirid ; 
Cha ghluais thu acb màll, 

Agtts cnaiir ann do lairah, 
Dol mu'n cuairt air gaob àilt, 

A's fèitfae ; 
Cha chuir tbu gu bràth, 

'S cha chumhaidh dhnt e, 
Geall ruithe, no snamh, 

No ieuma, 
Ach fiabhras, a*s crndh 

Ga t-iarraidh gu hàs, 
Ni *s iionmboir' na plàigh 

Na b-£iphit. 

\(^oÌ8 chianaii ro bhocbd, 
.Wv<iil caoidh na rug ort, 
Neo brigbeil gun toirt, 

Gun spèis thu ; 
Do lucbd comuinn, a's gaoil 

Fo cbomhair an aoig, 
Gun chomas a b-aon 

Diu eirigh ; 
Db-fbalbh t-earnais, *s do cbuid, 

Dh-fbalbh slainte do chuirp, 
Thig ort faiUinne tuigs', 

A's reasain, 
Thig di.chuimhne, thig bù'chd, 

Thig diomhaiias dha, 
Thig mi-Ioinn do chairdeau 

Fèin ort. 77^ 

Aols òghar gun bhrigh TC^iJr^'**^^ 

Ga t-fhògar gu cill, 
Db-fhagas bòdhaig a chinn 

Ro èitidb, 
Aois bhòdhar nach cluinn, «. ' -y -fi 
> Gun toighe, gun suim ; * *^ ^^u^DL^ 
Gun chàr foghainteach stri, . 

No streupa, 
Aois acaideach thinn 

Gun taice, gun chli, . 
Gun gbalsge, gun spìd, 

Gun speiridy 
Lan airtneal, a'S cràidh 

Gun aidmheil bhi sl&n, 
Gun neach dha*m beil càs 

Dheth t-6igin. 




-;< 



l-«V / 



1-1 *.-« >*' 



Aois ghreannach bhochd tbruagh, 

'S measa sealladh, a*s tuar, 
Maol, sgallach, gun gbruaig, 

Gun dèudaichy 
Iloc aodainneacb, cbrualdb, 

Phreasach, chraicneach, lom, fhuar, 
Chrùbach, chrotach, 

Gun gbluasad ceuma ; 



'i.^ 



:.it- 



» * V 



t 



^ tS.-.y,J^ ^ ■f^^ /"4^ ^*i.X<? t5Ì^-^ ^ /." "- ^ 









uz 



( ^ . ' ^. / ^ 



158 



SAU-OBAIR NAM BARD GAELACH. 



Aoifl lobbar nan spioc 

Bbeir na subbailcean dbion, 
Co san domhain^ le'm binn 

Do ahèis-sa ? 
Aoifl gbliogach gun ch'iii, 

'S tu *■ mioM na 'm bài, 
*S ttt '• trio a rinn trùiil 

De 'n treun-fhear. 



Aoit cbiar-dubh a bhrbin, 

Gun riombachd, fun spòrs, 
Gnn toil inntinn ri ceol 

Do èifldeachd ; 
Rob fbiasagach ghlaa, 
• • ^A Alr dhròch iheasamh chaf, » 

^UUrj'j > ^'^^^"^) Leasg, sheotall, neo-ghrad 

Gu eìrigh ; 
Cba'n fbuilig tbu *m fuachd, 

'S olc an ùrr* thu *n càs crualdh 
'Se do mbuinghinn au tuatb, 

*S an d6iree ; 
Cba 'n eil neach ort an tùir, 

Nacb e aidmheil am beoil 
Gur fada leo be6 

Gun fbeum thu. 



Aois uain' a*s olc dreach, 

Orm is suarach do theachd, 
Cha 'n eil tuaraisgeul ceart 

Fo *n ghrèin ort, 
Gun mbire, gun mhùim, 

Guu spiorad, gun sùtb ; 
Far an crninnich luchd-ciiiìl 

Cha t^id thn, 
Aols chairtidh 's olc greano, 

Aois acaideach mhall, 
Aois phrab-shuileach dhali 

Gun leirsiny 







Chas fheargach gnn sùtb, 

Lan farmaid, ais tbù, 
Hi fear meanmach, beo, 

Lùghmhor, gleusda. 

Faire! faire! dhuin* big, 

Cia do bharantas mbr» 
'Ne do bharail bhi beb 

*S nacb 6ug thu? 
Tha'n saoghal, 's an fheoil» 

Fior aoutach gu leoir, 
Air do chlaonadh o chbir 

Gu h-eacoir, 
Co fad 'sa tha *n diil 

Thig ort teachdair o*n bhaa, 
Na creid idir gur faisneachd 

Bhreig e ; 
Biodh do gheard ort gle chruaìdh, 

*S tha do namhaid mu'n cuairt ; 
Cha taigh crabhaidh 

An uaigh dha'n tèid thu. 

Ach fàrdach gun tnar 

Bhreun, dhaolagacb, fhuar 
Anns aii caraich iad suas 

Leat fèin tbu ; 
Co mor 's tha e d' bheacfad» 

Dheth d' stòr cha tèid leat, 
Acb b!>rdain bheag sbnaighte, 

A*s lèine, 
Ach 's e cùram as mò, 

Dol a db-ionoaaidh a mhòid, 
Thoirt cuontas an còir, 

'S an ea-coir, 
Far nach seasamh do ni 

Dbttt dad dheth d' chaid feich, 
'S mo an t-eagal 

Bbi 'm priosan peine ! 



^vT.^...^ cl^^^-^-^-^^O^^; «> --/^^Mu,- ^"^ ^Urh.„U^ 



^ ^ c^ v^ ^/f-f^w^ 






Ui^^j.^' >C£*^ ^ o^dro^ 








ZjJLfjJ ii »*H^M^ 




'■- "' " ^Èi^i^'r^ 



EACHU^m MAC-LEOID. 



159 



EACHUNN MAC-LEOID. 

Eachcitn Mac-Lboid» or Hector M'Lbod, the Sooth Uist bardi lived afeer the' year 
1745, oa the mùn land, chiefly in the distrìctfl of Arìsaig and Morar. He composed and 
sung as he was moved by tbose internal powers of which the generality of men appear 
bat Uttle aensible. There are some indÌTÌduals that appear beavy and destitute of parta^ 
who are possessed of powers which attract the attention and merìt the esteem of those who 
are more intimately acquainted with tbem : our poet was one of these. What occasioned 
his removal from the Long Island we know not. It b not unlikely tbat be was sent 
hither to watch and giye information of what was going on in tbose troublesome times. 
He went oftea to Fort-William, as if doing something of no consequence« while in 
reality he was hearìng all the news of the day> which he related to frìends wfao durst not 
tppear themseWes. Shrewd and intelligent, he concealed those talents frora strangers, to 
whom be seemed fooling, wbicb cbaracter be could assume as occasion required. As be 
wfts (reqnently going and returning the same way, be was suspected and brought as a 
tpy before the GoTernor of the Fort : on being ezamined and interrogated, be acquitted 
himself se well> under tbe assumed character, tfaat he was dismissed as a fool. 



MOLADH DO CHOILEACH SMEORAICH. 



MocR madainn shambnii' am inios fàs nam meas, 
'Nittir ba ro aluinn leinn agiamh gach lais, 
Bba eaibhrig, air dbreach crioatail de *d dealt, 
Na 4b1ù bfarat a' cdmhdach gach cnalc. 

SÌQ àmanns,am molaicb 1e daiUeacb gacb craobh, 

*S ro bboldheaeh gach tullach (o bblà, 

A • nnallanach gach aile iprèidh, 

A' gcimoich ri ehèU' iad fein, 's an cuid àll. 



l| An eeann leatb dara mios an t*samhraidb, 

j) 'Nuair a*a grlanaich gacb aon ardan, 

'; 'Sgaeh fiadbalr ga mlon-bbreac, boidbeach, 

l^ L« mcUbbeig, le nòinean, 's le slàn-lus. 



'Naair bhlos seUlean le lan sbòlas \ 

DeiUeanacbd a meaag nan dìtbeHn, ) 

Cop meala ma ghob a cbrònain, j 

A* deogUadb nan geagan mine. « 

*Naair bbitheas gach àUean, *s gacb doire, 
I^ blà aaine fo Hm toraidh, 
A*8 meanglain gach craoibh sa* cboUIe 
Cromadh fo throm nam meas milis- 

Chaalas oo-sbeirm binn, ceolmbor, 
Beagan roimb eirigb na grèine, 
Aig coltas coileich na smedraicb, 
*S malghstir mae-talla 'g a bheasadb. 



160 



SAR-OBAIU NAM BARD GAELACH. 



» I 



An rin a chualadh mrn cheileireachd binn, 
Bu euraideich aeinn, gu euimir, '« gn luath, 
Air feadan ga m'fhreag radh, gach seilan sa' bhein 
Ann an eirigh na greine, sa' mbadaiun di-luain. 

B*e 8Ìn an oeol caoin gun tuchan, gun sgread, 
Gun eielean, na alad na chliabh, no na (hob, 
Bu mhilM na binneaa nan teud air fad, 
'Nuair ghearradh e fead air deireadh gach puirt. 

'S Ìad ain na puirt a bha binn, mion, bras, 
Socrach ri *n teinn, gun ochau, gun chnrad, 
Bu gian igeimh eudaieh an eoin, ge bu lag, 
'San robh urrad de thlachd, na laidh air a uead. 

B'annaa leam na fiodhall, a*« pìob, 
Bhi tamull dhe m'aimsir na m'ahuidh na chàir, 
On aig tha na puirt aa fior chanaiche rainn, 
'S a'a ealanta aeinn gun aon bbuile meoir. 

Bbeirìun oomhairle trà air gach nighin, 's mnai, 
Gach laidir, a'a lag, gach beartacli, a's bochd, 
lad a mhoiadh oid-ionnaaich an eoin, gu beachd, 
Le h-inntinn cheart, gu h«an-moch, 's gn moch. 



•MMMMMWWWm. 



MOLADH EAS MOR-THIR. 

£a« Mbor-tJUr ■òraidh le d* stoirm, 
Bu mhorghalach, gleodhraich do tfariall, 
Bu bharra-gh^al flinch dortadh nam bàre, 
Bba toirleum le braidhe do chlèibh. 

Na maoth-linntean tha l>àlbb, mall, 
Far nach bith saobh-shruth a' leum, 
'S gile *n cop ri *n Uobh tha tàmh 
Na caineichean Muinn an t-ahlèibh. 

'S a choiUe tha timcheall do bhruach, 
Bn cheolmhor ceileireadh ian, 
Gu lurach air bharraibh nan geug, 
'N am do ghrein togail o nÌaL 

Aa t-Samhradh nar thigeadb am blàthaa, 
Bu cbnbbraidh fàileadh nan ròa 
A db-fha«adh '« na fàiaiebean fraoich, 
Tha 'n taobh-a* d'an aas mbeadhrach mhòr. 

*San fbobhar ann« a ehoili ain Croi«, 
Nam biodb tu eoiseachd na measg, 
Cbitheadb tu croit air gaeh gts, 
A lubadh fo ehudrom a mcas. 



Bu nuallanaeh, binn-ghuthaeh sprèidh, 
Geimhieh, iad fhein 's an cuid àil, 
Mu innis mhullaich an tùir. 
Far am biih 'n t-sobhrach a' fàs. 

•Nuahr thigeadh am buachaili a macb, 
S a ghabbadh e mu cfaui a chruidli, 
Mu'n enairt do Bhad.nan-c)ach-glasy 
A bhnail' air 'm bu tric am bliochd. 

Thigeadh banarach nasprèidbe, 
Ballag do nigfainn chruinn àluinn, 
Falt elannaeh, fionn-bhuighe, dualach, 
Mu'o cuairt da guaiitean gu faineach. 

Shealladh I air feadh na spreidfae, 
'S dfa-eubhadh i «« Buigbeag, a's Blàrag, 
Niosag a*s Donnag a's GuaillionD, 
Brinno 's an t-Agh-ruadh a's Càsag.** 

Shuigheadh i gu comhard cniinD, 
*S cuman eadar a dà ghiùn, 
'S ghabhadfa i *n t-òran gu binn : — 
" Thoir am bainne a bfao dbonn. " 

I 

'Nuair thigeadfa an sprèidh a ris, 

Dh' Acha-UUdaU air fhodar, 

B* òranach, ceolar, elann Ìain, 

Nan suidheadh fu'n cfarodfa g'am blcodhan. 

Bu bhinne na cuachan an fhàsaieb, 
Nuallan nan gruagaiehcan boidheaeh, 
Ann*, a's Catriona a*s Màiri, 
Fionnaghal a*s Beathag a*s Seònaid. 

Lionadh iad gach ulle sboitheach, 
'S cha b* eagal gu'n traghadh an dl, 
Ged thigeadh an slnagfa san radhad, 
Gheibbeadh iad linntean na dibhe ; 

Gu slamanach, finne-mheogacb, ònach, 
Mulchagacfa, miosganaeh, blàthacb, 
Muigheaeh, miosrach, miodrach, cuacbacb, 
Grutbach, uachdrach, sligeacb, spaineach. 

Bu ruideasach gimhnan agus laoigh, 
Bu mhigeadeacfa meinn a*s uain, 
B' aigionntach fiadfa agus earb, 
A* direadh *s tearnadh naD cruaeh. 

B' ebhinn an sealladh o'n tràlgh 
Loinggeaa a* snàmh troimb na caoil ; 
Turadh, a*s teas anns gach alrd, 
'S an fhàirge na cUir eomh*reidb caoin. 

'Nuair stadaimid alg a bhaile 
An deighe bhi sgìth 's a mhonadh, 
Bhiodh duii againn ri làn gtaiiio 
A searrag Màiri Nic-ChoUa. 



EACHUNN MAC-L£OID. 



161 



M 



/^ 



LADH COILLE PHROIS. ^ 

M'ioNWMDiNVy m*aniisachd, 's mo thlachd, 

Ga 'n tu^ mi toirt ; 
Cba*n aieheadbain do'n chlèir nach deauaiii stad, 

Sa* ehoill sin Croia. 
'S biiin cruit cheolmhor, a*a djincach cheart« 

'S piob le cutd d5« ; 
Aeh *8 binue na h-«oin a' aeinn mu*u aeach, 

Sa* ehoiil sin Croia. 
Dh-aon innleachd d'an d* fhiiaradh amach, 

Gu*r diou o'n oie, 
B* fhenrr dubhar nan craobh le smuaintean oeart, 

Se' ehoiii ain Croit. 
Gcd* bhi'dh tu guu *radharc sùl (j^iin lùgh do cbocf 

A d* dheòire bocbd ; 
Na*m bu mbath leat do ablainte philleadh airais, 

iittig coiUe Chroia. 
Aig àiiieaehd a lùis a's misleachd a measy 

*S aig fcabhas a blftis ; 
Clia*n iarradh tu sbolas nam bludh tu glie, 

Ach coUie Cbroia. 
Am beil c:ooi-cluaise san t-saogaUsa bhos» 

Cho binn *s cbo bràa?^' 
Ri sior-bhorcadb stòir mil an eas^ 

Ei taobh ooiU' Chrois. 
Tcamadh a bhuinne le creag, 
Gun ttireasbhuidh neart ; 
Kaeh traoth, *s nach trkigh, *s nacb fas bcng, 

Naeh reòdh *s nach stad. 
is lionmbor bradan tarra-gheal, druim-bhrcac, 

A leumaa ris ; 
Cho luath 's a tharas Ìad as, 
A eomh>rttith bho'n Kas. 



>"*1 



•MMMWMMMaWMiMI* 



AN TAISB£AN. 

MocB madainn Chèitein ri ceo, 
'N am do'n ghrèin togaU bho ueotl, 
Chunna* mi seaUadh sa' bheinn, 
'8 eibbinn ri eisdcHchd mo sgeoil'. 

Bba dearsa le teas a* eur smùid 
A brnaehanan molaeb fraoich, 
'S biia deairadh naii gatbanau bli.th 
Cnr sf eimh air cuimean nam braon. 

Bba dealt a* drtùobdadh gu grinn, 
'N am sgipadh do dbulachd an cheòi 
Na paidircan air an f hear» 
Mar ieugan fo agèimh an bìr* 



Bha màghanan milteach feuir, 
Bu mhcilbheagach', dhitheanach' blà, 
Air gach taobh dbe'n uisgc cbruaidh, 
liu luath mu thuath a ruith bàlbh. 

Bha nconain, a's sòbhrach gu dJù, 
Creamh. agus biolair a' fàs, 
Air Mlcaiiaibh aimh-rutdh, 's air Iliin, 
Far 'm bu lioumhoirc ròs gcal, a's deajg. 

Bu cheolmhor, ceileireach, coin 

Air ghriauauan eireachdail ard', 

A' freagradh a chèile gu grinn, 

Cba'n tbaigbte 'n cùirt righ ni b'fhcarr. 

Chunna' mi 'n uaigneaa Icis fein, 
Ag citfdcachd ri torghan nan cun, 
Air leam, dc*n chruthachd bheò, 
An aou duin' òg a b'àUlidh sgcimh. 

O nacb robh de dh-fbcaraibh chaich, 
Acb e-«an, a's mi-fèin sa' ghlcanu, 
Smuaiutich mi gu'n gabhainn sgcul, 
Co e na'm faìghìun dcth caiuut. 

Thainig e gu tosdacb, mall, 

Gu foighidneach, foistiucach, ciuin ; 

Labhair e fosgara, rcidh, 

** A ghabhail sgèil a thainig thu. 



tt 



Mu *8 math leat naighcachd a tboirt uaia 

Gu maithcan Alba gu leir, 

Amhairc gu gcur fada bhuat, 

S chi thu iia sluaigh na'n làn fbeirg. 



tts 



Chunna' mi'n fhairge mar cboiU' 
Le crannaibh loiiigheis làu ard, 
Le brataichean auasach, ùr, 
Air leam gu'm b'ann aa an Spainn. 

Chuuna' mi cabhlach ro mhor, 
Gtt giiireach gabhaii gu tir, 
Bu luchdmhor, lùu athaiscach Ìad, 
Suaicheantas Fraiigach ua'n croinn. 

Thainig na siuaigh sin gu tlr, 
'S cha b'uaigncacb an gluasad o tbrMgby 
13ha iamhach iian canon, 's am luaiiu, 
A* gluasad air chrith na'm l>eann iird'. 

Chualadh mi coilcach *s c gairm, 
'S e bualadh a sgiathan gu cruaidh, 
A's thuirt an duine math siu rium :— 
•« Cluinn coilcach na h-Airde-tuath'." 

Chttuna* ml tighinn air thùs 
Stiubbartaich, cinncadh an rigb, 
Na'm bòcanan gioraig san l^irg, 
'Dbearg an airm le fuil san stri. 



Thainig Clann-DbmhnuiU na'n deigh, 
Mar chonaibh confach gun bhiadh, 
Na'm beathraichean gulneach, geur, 
An guailean a chèile gu gniomh. 

B*2ilulnD, dealbhach, am breid aròil 
Air a cheangal ri crann caol, 
An robh caisteal, bradau, a*s loug, 
Lamh dhearg, iolair a'a craobh. 

Bha fraoch ot ceann sin gu h-ard* 
Ceangailt' am barr a chrainn chaoil, 
Bha sin ann, a's leoghanu drarg, 
'S cha b'àite tearmuinu a cliraos. 

Th&irmeadh na sloigh air sliabh Fife, 
An coinneamh ri cath a chur, 
Fhuair iad brosnachadh lior mhear, 
Thug cirigh le buirbe na'm fuil :— ' 

<* A Chlannaibh milidh mosgaUibh, 

1» somalta, cian 'ur cadal, 

Teannaibh ri dioladh Chuilodalr, 

Dh- St na fiachau so fada. 

Toisichibh gu h-ardanach, 

Gu bras, rioghail, moralach, 

Gu mear, leumuach, dearg-chneadhach, 

Gu luath-Iamhach, treuu-bhuiUeach. 

Gu aigneach, innsginnaachy 

Gtt an-athach, nàmbadach, 

Gu mion-chuimhueach, dioghaltach, 

Ga gruamach, ftata, an-trbcaireach. 

• 

Gun tearmunn, gun mhathanas, 
Gnn ath-thruas, gun bhuigeachas, 
Gun innidh, gun eagal, 
GuD umhail, gun fbaiciU. 
Gun fhiamh, gun an-mhisneieh, 
Gun chùram, gun ghealtachd, 
Gun taise, gun fhaiteachas, 
Gun saidealtachd, gun uamhann. 
Gun eiseamail, gun ùmhlachd, 
Gun athadh do nàmhaid 
Ach a gabhail romhaibh thoirt iubhair 
A* cosaadh na cath-Iaraich." 

Chunnaie mi air leath o chtich 

Tri leoghalnn a b'fharsuinne craois 

Thug iad trì sgairtean cho ard' 

'S gu'n sgain ereagan aig mead an glaodht 



Bha leoghann diu sin air chreig ghairiu, 
Dha'm b'ainm lain Muideartach òg, 
O'n Chaisteal thiream, 's o Bhòrgh, 

De shliochd nan CoUaidh ba bhorb colg. 

I 

Thog sean leoghann luath a chnon, 
'S a chas rioghail an Dantuilm, 
Dh'a'm hu sheau eireachdas riamh, 
Buaidh nan sliabh an cas a chrùinn, 

Thainig an treas leoghann diù 

O'n cboiU', 's o gharaidh nam bàrc, 

A's dh'ordaich iad pairt dhe n cuid sluaigh 

Dhol a thiolaiceadh nam marbh. 



Labhairt, — San an sin a thagh iad oìfigich 
an-diadhaidh, an-trocaireach, an-aobhach, an- 
athach, an>iochdmhor. Agus thagh iad cuid- 
eachd de bhorb, bhrothaeh, bhodacb, dha'm 
b'airm chosanta spaidean, agua slaaaaidcan, gu 
tiolacadh nam marbh, agus gu glanadh na 
h-àraich. Aonghas amharra 6 Eigneag — Calom 
crosda à Gruluinn— Eoghann largalta à Cr^sa- 
bhaig^DughalI Ballach à Gallabaidh— Niall 
£angharra À Rairoisgearaldh--4gai DomhnuU 
Durrgha à Gearas. 

Chunna' mì Gleann soileir uam, 
Au robh eireachdas thar gach glinn. 
B airde cheileirich', cheolmhoir' fuaim, 
Glaodhaich nan cuach os a chinn. 

Theid fargradh feadh Bhreatuinn gu l^ìr : 
Eirigh gu feachd fir gu leoir, 
Chi sibh na Gh'èìì a' triall 
Le rìoghalachd mar bu cbir. 



Note.—Th€ poeCwaa a siAnch JaciMte. In tbtf Odc 
he describes whst be and many othen in hit day mtmi 
earncttly dcslred, snd to whicb thej eagerly looked, dou 
withitanding wbat they tuffèred at, and after the baaie of 
Cuiloden. The bard givet full acope to his imagioatiao ; 
poetically deicribing acenef which his actlve fancy dra«« 
Iscfore him. It was not tafe, in hi« ttme» to npnm tbe 
real •entlmenta entertaincd on a subject ao uear aod dcar 
to the heart, and to fuH of danger to all cooecmed. He 
therefore mal:e« uae nf the ftyle and mcCaphori adepted, 
that the poem might be intelligible to thoac aloaewho 
contemplatcd the darl: eveata of fulurity. 



GILLEASPUIG NA CIOTAIG. 



163 



GILLEASPUIG NA CIOTAIG; 



OR, 



» '•> 



ARCHIBALD M'DONALD, THE UIST COMIC BARD. 

Wb know lìttlo more of this distinguisbed poet than the foUowìng Bongs contun, 
one of which was composed to the chief of the clan Cameron, who resided on his estate 
in Lochaber, when the poet visited that oountry. Having met with great kìndoess 
from the chiefy the poet made the only retum he could have made, and which was con- 
sidered no small requittance in those days — he sung his prsdse. It was a tribute of 
graUtude. Another was coraposed to ridicule a vain young man ; who, it is still be- 
lieved, had a better right to the property of Lovat than the person who succeeded to 
it ; but being guiity of murder, was obliged to fly the country. He«used to appear in a 
dress which, in his estimadon, completed the gentleman ; but in the eyes of others made 
him rìdiculous. Happening to be at a wedding in his full dress, with his hanger, or dirk, 
dangling at his side in the dance, and buckled shoes, the piper imprudently played the 
tune *' Tha biodag air mac Thòmais,** — a satire composed by our bard to the identical 
man. He, incensed, drew his dirk, which all supposed he would sheathe in the bag of 
the piper, but, in his fury, mortally wounded him. He escaped to America, and durst 
not appear to claim the estate. His other poems remind us of similar pieces by Burns. 
Men of genius have similar ideas, and make use of the same means to ezpose such as 
they obMrre laying themselves open to rìdicule. 



\* We omit th« pMm io praine of Locbiell, aa inferior to the bard'a humQrona pieoet. It is in 



'< Stewart'e CoUection," pH« >0S- 



'^ !.• 



J^> 



!> 



bard • humQrona pieoes. It is i 



MARBHRANN DO DIV lAlN RUADH PIOBAIR. 



FHUAia mi sf enla bbo'n ghobha, 
Cha*n aobbar meogbail, ach grualm, 
£-fein fo mbi-gbean, '• fo tbrioblMÌd, 
Ri iamnn ciat' do dh' lain Ruadb.* 
SM»ir a' locaradb, 'aa' aàbbadh, 
'S a cbulaidh bhìiia 'ga cuir auaa, 
Sambach cadal na oorra, 
Cha ehlainnear tniUcadh a fuaim. 

Cbaidh na maidean 6 òrdogh, 
Cha'n altbne dhomh-a an cuir aoaa, 
Tha'n gaotbair air atSpadb, 
Tha*n dà dbÒa na*n trom-aboain. 



• John H'QaÌthen, a |rfper in South Uitt He was ■ 
grcat companfcm and favoorlte of the bard. Thla elegy 
VM cooapoMil while the pipcr wu Uring. 



ChaiU aa aeannaair a cblaiateacbd, 
Tha'n gleua air a ghrad leigeadh suaa, 
O'n tric a thainig ceòl taitneach, 
Ragba caiameachd mo chluais. 

Ceol bu bblaad' a'a bu bhinne, 
'Dbùagadb apiorad do'n t-aluagb, 
Ceol bu tartaraich' aiubbal, 
Tbionndadh tioma gu cruaa : 
Ceol mar ameòracb a gblinue, 
Ceol a'a binne na cuacb ; aJjn^ H ^ 
Mcoir gun bbraise, gun ghio rradh , 
Dian ruitb-Ieumnach, luath. 

Bu agiolta aealleadh do aheannaair, 
Air port, 'a air crunn-luatb, 'a air euairt, 
Pronnadh cnaparra, lùghmhor, 
Caiameachd ahnnntach 'aan ruaig : 



>» 



1 *~ 



^'j^ 



J-.L^-^^yv^iuUuC^Me-^ ( •i-X-v<J 






— I 



164 



SAB-OBAIR NAM BARD'GAELACH. 



I 



Claidhean glasa 'gaii rùsgadh, 
Claignean brùit' aig luchd fuath. 

'S iomadh aon tha ga' Ìundraln, 
O'n cfaaidh ùir ort san ualgh ;^ 
An toiseach labbair an spliùcau, 
Bbiodh tu giùlan gach uair. 
** Tha mì fèìn guu tombaca, 
Clia b*e cleacbdadh a fhnair, 
'S trlo chuir lain fo m'alsne, 
Greim, a's cairteal, 'a's ouach." 



Thuirt a ghloln' a bba'n Asdain, 

** Mo sgeui craiteach, ro cbruaidh ! 

l}h-fhaibh mo shùgradb, 's mu mhàraii, 

Thug am bàs leis iain liuadh ; 

Fear a chluicbeadh a chlàrsach, 

Dheanadh dàn, agus duan, 

Cha b'e Caluiun achràm|>aidh(^*'-^^'^*^ 

Fònn a b'fhcarr leis \ a luaidh." 

Thuirt am pigidh bha lamh ris,— 
'* Faigh au t-àrca gu luatb, 
Cuir am chlaigeann-sa spàirt e, 
Tha tart 's gach àite mu'u cuairt. 
Tbaiuig Gon-trùìgh na pi.lgbe, 
Tha nlthe gnàthaichte bhuaiun, 
Cba bbl reothart gu bràth auu, 
'S ann a thràigheas an cuan." 

Thuirt am buideal, 's am botal, 
Thuirt an g5c ris au stòp, 
Thuirt an copan, 's an t-slige ; 
** 'S mor an sgrios th'air tigh'n oirn. 
Tha gach sruth air a dhùuadb, 
Bha cuir a dh-ionnsaidh nan lòn, 
Cba'nfhaighear drap air an ùrlar, 
^ fhliuchas brù Dhòmhnuill òig. 



» 



O'n dh-fhaibb an oòmpanach sàr-mbttth, 
Dh-fhalbh au ràbhart, *s an spbrs, 
Dh-fhalbh beannacbd na cloiune, 
'S e sbeinneadb an cebJ. 
Nis o rinneadh do chàradh 
'N ciste chlàraich nam bòrd, 
'S mor as mist iad am Fhàro, 
Gun fhear do ghnàis a bhl bet). 

Dh-fhalbh an deagh ghiile cuideachd, 
Nach robh sgrubail san òsd^ ; 
Db-fhalbh fear tràghadh nan seait^ag, 
Chosgadh barrachd thar stòp. 
Dh-fhalbh fear deanadh nan duanag 
I^is au luaigbte gach clò, 
Cha b'e gbnàs a bhl gearan, 
Ge h-loma gUin' thug dha pòg. 



'S beag mo sbunnt ri lath fèiile, 

'S beag mo speis dheth gach oeòl, 

'S beag mo thiachd dhe bhi 'g eiatcacbd, 

Gaoir theud fhir nan cròc. -fi^'^*^ 

Leam a b'annsa do bhroidhean, ^ 

'N àm auidhe mu bhòrd, 

Na droch dhreòcbdanair fidhilL 

Mar fhuaim onithe aulo^ 

Bha thu d^ dhamhsalr alr ùrlar, 
Bha thu slubhlach air snàmh ; 
Bha thu d' chairiche lùghmhor, 
Cha bhlodh tu d* luireich fo ehiefa. 
Urram leum, agus ruithe, 
Giac threun a ruitheadb an ràmb, 
'San bm caitheadh na cloiche, 
Bu leat an toiseach air Ci'ich. 

Tboir mo shoraidh-sa tharais, 
Dh-Ìonnsuidh 'n fbearainn ud thall ; 
O nach faed mi bhl mar rlbh, 
'S lelbh mo bheannachd san Àm. 
Biodh an uaigh air a treachladh, 
Ann am fasan nach gann ; 
Buideai ràm aig a chasan, 
'S rol tombac aig a cheann. 




AISEIRIGH lAlN RUAIDIL 

LUDfirBAO. 

/n>-rò gu'm V^bhinn ìeaim, 
'ChlHÌmtinn gu*n do dkèirick tAw, 
*S amn leam a*» aii am agèmla aia, 
Om ckaidh an t-Emg «Ao teamm crt* 

Chualadh mi gn'n ehaiUeadb thu, 
'S gu'n do rinneadh t-fbalalre, 
'S e cùis mu*n robh ml gearanach, 
Do bhean a bhi na bantraich. 
/fo-rOf gT» 

Thug iad bbo na b-dodalreaa 
Buldealan gu tòrradh dhut, 
Mu bheireas mi gun òl orra, 
'S e ni sinn seòrsa balnnse. 
Ho-rOf ^ù, 

On tha giubbaa sàbhte agtd, 
'S gu'n d*rinn an gobha tàlrnenn duty 
'S ann theannas sinn ri bàta, 
llieid do PhÀro dh-iaraidh Branudak 
Ho-ro, jfc. 



GILLEASPUIG NA CIOTAIC. 



^T'À^ 



Cba bhi dad a dh'èis oirre, 
Gheibh l fach ni dh'nièumat i, 
Ni'n lion aodach a MatM-seoI d'i, 
*S gii*n dean ua •peicean craun d*Ì. 
Mo-Tù, j-c. 



Cba'n aaabbuidh nach bi balUibh anni 
Gu eoplalchcan, '• gu tarruinuean, 
Tlui ròpaieheau gun gliainn' againn, 
*S gu'xi ceangail ainn gu Ceann iad. 

Cba'n ell m'inntinn gearanaehi 
0*n chnir thu dhiot an galar ud, 
'S ann tba do phiob na deaunai, 
A Udrt caiihream air ceol dambaaidli. 
So-rOf j;c. 

'Nnair blia tbn ann san rèiseamaid, 
Bn ^airtail, Upaidli, treubhacb, thu, 
Na b-uile fear a leumeadh ort, 
Giireadadh tn gun taing e. 

HO'TO, jfC, 

'Nnair bha tbu na t-òganacb, 
Bn iionmhor àit' am b'eòlach thu, 
Chonna' mie' an olòiaidean, 
Ag òl an Amsterdam thu ! 
Ho-rOf jv. 



kv>oiX> 



i*^^. 



>1 



^^ ORAN CNAIDEIL^ 

DO "N OLLA LEODACH. 
LUINirBAO. 

THiUffaibh, thugaibh, 68 / &8 / òò / 
An Doetar Leòdach '« hiodag air, 
FaieiU oirbh »an taobh «t» thaU 
Naeh Udr • '» cMaa a thiota cUùbh. 

NaAia bha thn a d'fhleaagacb dg, 
Bu mbòrchuiieacb Ìe claidheamh thu, 
Chaidh Ailean Muillear riut a chòmbraig, 
'S leon e le bloidh spealun thu. 
Tnupaibhp jfc 

Bba thn na do bhasbair còrr, 
'S elaidbeamb-mòr an tarrninn ort, 
An saighdear 's mcasa th'aig righ Deòrs*, 
Chòmhraigeadh e Alaadair. 
ThMjfoibh, 4«* 



Gu^bhiodh snd ort air do thaobb, 
Claldheamh caol sa ghllogartaich ; 
Cha'n eil falcag thig o'n tràigb, 
Nach cuir tbu Wr nan iteau d'i. 
Thugaibh, ^e. 

Biodag *s an deaob an gatb-sèirg 
Air crios seilg an luidealaich ; 
Bha seachd oiriich oirr' a mhelrg, 
Gur mairg an rachadh bruideadh dh*i. 
Thugaibh, jc. 

A bbiodag *s mios' tb* anns an tir, 
'S a beartMsbinn air cbritb oirre, 
Chnàmh a faobbar leia an t-snitb, 
'S cba gbearr i 'u im na dh' itheadh tu. 
T^ugaibh, ^e. 

Claidbeamb, agns sgabard dearg, 
S oearbach sud air amadan, 
'Gbearradh amhaicbran nan sgarbb, 
A dh-fhagadh marbh gun anail iad. 
Thugaibh, ^c. 

Cba ne deoch bhainne, na mbelg, 
*S cinnteach mi rinn ucsa dhiot ; 



^A^MjL^r^y^ 






Ach biadb bu docba leat nan t-im, . -^ ^// 

Giobainean nan g&gachan. 5"* t^'^/^^ '^"'1^ ' 
Thugai^hT^e. M>^C/, /^^ 

'S lomad farapag rinn tbu mbarbbadb, 
A's sùlair garbh a rug thu air, 
A bhlianìk^ sin, mu 'n deach tbu *n arm, 
Chuir nlbhean sgarbh cioch-shlugain ort. 
7*hugaibh, ^e. 



*NuaÌr tbèid thn na cbreig gn h-ard, 
Cluinuear gàir uau iseanan ; 
'S mn thig am fulamair a d* dhail| 
Sathaidh tu do bbiodag ann. 
Thugaihh, jfc. 

*NuaÌr a theid tbu sa' Cbreig-.bb.'iin, 
Cba mhòr do stà 'sna sgorracban ; 
Cha tig ua h-euulaidb a'd' dhiMI, 
Le fàileadh do chuìd drogaicheau. 
Thugaibh, ^c. 

'Nuair a tbèid thu air an r^p, 
A rìgb bu mbor do cudthrom air ; 
Mu thig an cipean a's a gbrund, 
Cluinuear plumb 'nualr tbuiteas tu. 
Thugaibh, j;c. 

Bn tn theannaicheadh an t-sreang 
Cha'n bbi i fann mur bris tbu I, 
Dlreadb 's na h-Iseanan a d' sgèith, 
Air leam gu'm feum tbu cnideacltadh. 
Thugaibh, ^c 



166 



SAR.OBA1R NAM BARD GA£LACH. 



Cba mharbh tbu umd ri càch 
Ge leathan laidir mogur thi 
*S t-li!rm cha dian a bheag i 
Mur flf riobar clàr, na praìte leo. 
Thugaibh, ^c. 



.I?CÌ1«/ 



NoU — Dr H*Leod, the f ubject of thic tong, wai a native 
otSL Kilda. He wat aooae time abroad •■ •urgeon to a 
Hlghland regiment, and on hls return horoe he uced to go 
ahout in hli fuU uniform, In which the poet thought he 
made rather an odd flgure. 



BANAIS CHIO.STAL-ODUAIR. 

LUINIVBAa 

A bkanais a bha*m CioMtal'Odhar, 
Ann an CioMtal^HÌhar, odhar, 
A bhanaÌM a bha*n CioMÌaLodhar, 
Cha robh othail chòir oirre ! 

Tbainio fear a staigb ga*m ghriobadh, 
Dh-innae gu*n tainig am pigidh, 
Fhuaras botui lionadb slige, 
Bu bhinn glig a'a crònan. 
A bhanaÌMf ^e. 

Thainig fear a nuat le mi-mbodh, 
Gu e-fèin a chuir an ìre, 
Thòisich e air bleitb nan inean, 
Gu mi-fhln a egrbbadfa. 
A bhanaih, ^c. 

Ach labbair miee gu fiadhaich : — 
** Mas e mi.tUth tha thu 'g iarraidb, v 
Gur dòcba gu*n culr mi*n fhiacail, 
AÌr iochdar do sgjrnain ! *' 
A bhanaÌM, ^e. 

Smaointich ml eiridh *n-am sheasamh, 
Ou bu ghn.'i leam a bhi 'g eadradh, 
Olc na dheigh gu*n d'rinn mi * leagadh, 
'S bhoail mi breab tan tòin air. 
A bhanaÌM, ^e, 

'Nuair a chaidh na fir gu riasladh, 
Gu*n robh oeathrar dbiu sa ghriosaich ; 
Am fear bu laige bba e'n iocbdar, 
*S tbug iad mirean beò 
A bhanaÌM, ^c. 



w a 



'Nnair a tboisich iad air buUleaD, 
Cha robh mi-fhin a* cur cuir dhiom, 
Gus na mhùigh iad air mo mbuiuueal* 
*S air duiieaag mo shròine. 
A bhanais, ^*c. 

An BÌn 'nuair a dh' eirieh an trioblaid, 
Thainig tad far au robh mise, 
Thog iad mi maeh thun na sltig', 
Theab gu*n itbtc beb mi. 
A bhanaÌMy ^e, 

Thug iad a roach thun nan raointewiy 
Mar gun reachadh cù ri caoirich, 
'S am fear nacb do sgròb iad aodann, 
Bha aodach ga shròiceadh. 
A bhanaÌM, jc. 

'Nuair thoisich iad air a cbèiie, 
Str&dadh na fai' anns na speuran ; 
Bba 'mis' an Mte gan èiadeachd, 
'S gun b* èibhinn an spòrs lad. 
A lAanaÌM, jfe. 

Bbuaii iad air a chèiie obnagadb, 
Leig iad air a ohèiie shidadh, 
Shin iad air aichrit na braide, 
'S air cagnadh nan òrdag. 
A bhanais, ^*c. 

Fear ri caolneadb, fear ri aighear, 
Fear na sheasamh, fear na laidh^ 
Fear a pògadh l>ean-an-taighe, 
Fear a gabbaii òraiu! 
A bhanaÌM, ^e, 

Cbarobb ann ach beagan diblie, 
Leig iad a db-iunnsaidh an crldhe, 
Bha/ear a's fear aea rithist, 
Gun bhrnidhinn guu chùmhradh. 
A bhanaÌM, ^e. 

Sin 'nuair a labbair am Ìldhleir:^ 
•< Cbuir sibh mo phuirt feadh na fldhle; 
'S mis am fear gu'n tig an dilinn, 
Nacb toir sgriob air ceòi duilib* 
A bhanaÌM, jc. 




s 



^- iob<M 






■^ ■ -^ 



pUGBALI^ eOCHANNAN. 167 



T * 



DUGHALL BOCHANNAN. 

DuGALD BocHANAN vra3 bom in the parìsh of Balquidder, Perthshire, fn the year 

1716. His father was a small farmer, who also rented a mill. His mother waa an exceU 

lent and pious woman ; but, unfortunately for him, she died when he was only siz years 

old. His father gave him such education as he could afford ; and that appears to havo 

been more than was commonly taught at country schools at that time. When he was 

only tweWe years of age, he was sent to teach in another famijy, where he did not im* 

proTe in his morals, as he learned to curse and swear. When he was farther advanced 

in life, he became loose and immoral, assooiating with bad company, and apparently 

regardless of the pious example that had been set before him by his mother. When he 

grew up, he was apprenticed to a house-carpenter in Kippen, where he did not continue 

long, till he removed to Dumbarton. Here he continued the same course of profane and 

sinful practice that af^erwards 'caused him much trouble and remorse of conscience during 

niany years, until he at last obtained peace with God, and l^ecame a sincere and eminent 

Cbristiaii. He does not appear to have settled long in any place, til^ the " Society for 

Propagating Christian Knowledge** appointed him acboolmaster and ofitechist at Kenloch 

Ranoch, in the year 1755. In this remote place he laboured With great pains and dili- 

gence in his calling dunng the remainder of his days ; and here he composed those hymns 

which will render his name as lasting as the language in which they are written. Besides 

tbe h jmns, he wrote a diary, which was published in the year 1836, with a memoir of the 

aathor prefixed. From this memoir we shall copy a short abstract of his labours and 

diligence at Kenloch Ranoch. Although he was not a regular licentiate, he acted as a 

kind of roissionary ; and exhorted, preached, catechised, and reproved, till he wrought a 

great reformatìon on the people in that district : — '* Ranoch is an extensive district, in 

the parìsh of Fortingall. It is situated at a great distance from the church, and the 

dergyman visited it at long intervals. The people, therefore, instead of assembling on 

Sabbath to worship God, generally met to play at foot-ball. Movcd with zeal for the 

glory of God, and grieved at the sins he witnessed, he zealously set about reforming the 

people, by convinciog them of the sinfulness of their ways. Finding it impossible to 

bring tbem together for prayer or exhortation, he would follow theni to the scene of tlieir 

sinful amusements, and there reason with them about death and judgment to come. By 

the great and disinterested anxiety he manifested for their spiritual welfare, some of them 

were brought to a bett«r observance of the Sabbath, by uniting with him in the worship 

of God. The impression made on the minds of those who came to hear him was such, 

that tìiey persuaded their friends and neighbours to come also, which gradually drew a 

more numerous attendance. His piety and excellence of character becoming now 



V l » I » j • 



168 



SAR-OBAIR NAM BARD GAELACH. 



generallj known, the numbers who fiocked from all parts to bear him were so greaty that 
the house in which they bad hitherto met waa insufficient to contun them : he therefore 
adjourned with the people to a rising ground on the banks of the Ranocb. Nor was be 
attended by tbose only among whom he Hyed, but by many from otber remote parts, 
who were attracted bj the fame of his piety. In addressing the people, his meek and 
gentle spirìt led him to dwell most on the loftier moti?ea — the more tender appeals with 
whicb the gospel abounds ; but, to stubborn and determinate sinners, he was serere in 
discipline, encountering them with the terrors of the Lord, that he might win thcm to 
Christ." 

It is said that Buchanan assisted Mr Stewart of KiIIin in translatmg the New Testa* 
ment into the Scottish Gaelic» and that he corrected ^he work while passing through the 
press at Edìnburgh, in the year 1766. During bis stay tbere he availed himself of the 
opportunitj of attending the classes for Natural Phìlosopby, Anatomy, Astronomy, &c.y 
which made a great impression upon his mind, and gave bim more extensive views of the 
omnipotence and wisdom of the Divinity. He was, during eitber of tbese years, intro- 
duced to the celebrated David Hume the historìan, who, having been informed of hts 
excellent cliaracter, received him with great affability, and entered yery fiimiliarly into 
conversatìon witb him on various topics. 

While discussing tbe merits of some authors^ Mr Hume observed that it waa ifiposàble 
to imagine any thing more sublime than the following lines which he repeated :— 



*( The eloud-ciipt towers, the forgeoas palares, 
Tbe aolemii templet, tbe great globe itaelf, 
Yea, all whlnh tt iiiherits shall dissolve, 
And llke the baseleM fabrle of a vlsloii— 
Leave not a wreck behind.** 



Buchanan at once admitted the beauty and sublimity of the lines, but said that he had 
a book at home from which he could produce a passage stiU more sublime, and repeated 
tbe following verses : — " And I saw a g^eat wbite throne, and bim that sat on ìt, from 
whose face the earth and the heaven fled away ; and there was found no place for them. 
And I saw the dead, small and great, stand before God : and the books were opened ; 
and another book was opened, which is the book of life : and the dead were jadged out 
of those things which were written in the books, according to their works. And the sea 
gave up the dead which were in it ; and dcath and hell delivered up the dead which were 
in them: and they were judged every man according to their works/' * 

He published hìs " Hymns^ about the year 1767. Tbe demand for this little work 
has continued since, and every year adds to its popularity — a sure proof of its merit. 
There have been at least fifteen editions of it printed ; while of the vorks of the celebrated 
bards, Macdonald and Macintyre, there have been only four editions. 



• Rev. XX. II— TS. 



DUGHALL BOCHANNAN. 



169 



Our author contÌDued his useful and pious labours at Ranoch till his death, which 
happened on the second of June, 1768, when he was seized with fever, which carried 
htm off in the fifty-second year of his age. During hìs illness he was frequently delirious, and 
in that state wonld sing of the *' Lamb ìn the midst of the throne.*' In his lucid intervals 
Ke ezpressed his fuU hope in the resurrection of the just, and his desire to depart and be 
with Christ. The people of Ranoch wished his remains to be burìed among them, but 
his relations carrìed the body awaj to their own country, and ho was buried in the burj- 
ing-groond of the Buchanans at Little Lenny, near Callander. In his person he was 
considerably above the middle size, and rather of a dark complezion, but upon a close 
inspectìon his countenance beamed affection and benevolence. Among his intimate 
aoquaintance he was affable, free, jocular and sodal^ and possessed much interesting 
informatìon and innocent anecdotes, in consequence of which his compatij was much 
sought after by all the families in the country. In his drete he was plaìn and simple* 
wearing a blue bonnet and a black dres8» over which he generallj wore a blue great-coat. 

After his death his widow removed to Ardoch, where she remained tiU the time of her 
death. He left two sons and two danghters : one of the latter was alive in 1836. 

As a poet, Buchanan ranks in the hìghest class. Endowed with great power of 
imagination, and full of moral and religìous enthusiasm, his poetrj is at once fervid, lofly, 
and aniaiftted ; and invarìably calculated to promote the cause of relìgion and virtue. 

Those distinguishing qualities have rendered him the most popular poet in the language ; 

and we may safely assert, that his popularity wiU endure as long as the .Uuiguage in 

which he has written is understood. 

" The Day of JudgmenV* is the most popular poem in the language. It displays 

great force of imagination, and fixes the mind on the sublime and awful scenes of a world 

brought to an end, amidst the wreck of elements, and the assemblage of the whole human 

race to judgment. 

** The ScuW' is fuU of good poetry, with approprìate reflections on the vanity of 

mortal eigoyments. It shows the fierce tyrant and the lowly slave— the haughty chief 

and the humble tenant — the mighty warrìor and the blooming virgin — the mercenary 

judge and the grasping miser — all reduced to one lcvel, the grave ; to feed the lowly 

-vorm and the crawling beetle. 

" The DreanC^ contains useful lessons on the vanity of human pursuits, and the 

unsatisfactory rewards of ambition. The foUowing lines ought to be remembered by 

erery oue who envies greatness :-- 



•< Cha *n W\ nmob o thrioblaid saor, 
A* meaig n* chinne-daonu* air fad 
*S co lioiJinhor osiia alg an rìgb, 
Is aig a ueach la isle ataid.** 



** The Winter^* begins with a vivid desqrìption of the effects of that season, and the 
preparation of men and animals to provide food and shelter. The poet then draws a 
comparison between the winter and the decline of human life^ warning the old man to 



170 



SAll-OBAlU NAM BAUO GAEL.ACU. 



prepare for hìs future 8tate> as the busbaDdoian prepares food and fael fòr winter — to 
imitate the prudent foresight of the ant and the bee, and not the idle and improvident 
fly, dancing joyously in the sunbeams till he perishes by the winter*8 frost. This 
ezcellent poem is deservedly admired as one of the iinest specimens of didactic poetry in 
the Gaelic language. 



LATHA' BHUEITHEANAIS. 



Am feadh *ta chuid ia mo de*D |t-Baogh*l 
Ga'n ghaol do Chrìosd, gu'n sjjfnn d'a reachd, 
Gu*n ohreldeamh ac' gu'n tig e rìs, 
'Thoirt breith na fìriun air gach neach. 

An cadal peacaidh 'ta'd nan sualn, 
A' bruadar pailteas de gach ni :- 
Gu'n umball ac'n' uair thig am biis, 
Nach meal iad Fàrras o'n ard Righ. 

Le eumhachd t-fhacail Dhè tog euas, 
An slaagh chum aitbreachals na thrà, 
Js beannalch an DUn so do gach neacb, 
Bheir seachad èisteachd dha le gràdh. 

Mo smuaintean talmhaidh Dhè tog suas, 
'S mo theanga fuasgail ann mo bheul ; 
A chum gu'n labhrainn mar bu cbMr, 
Mtt gbloir 's mu uamhunn latha Dh£. 

Air meadhon oidhch' 'nuair bhios an saogh*!, 
Air aomadh tharais ann an suain ; 
Grad dhùlsgear suas an cinne-daoin', 
Le glaodh na trompaid *s airde fuaim. 

Air neul ro aird ni fhoillseach' fèin, 
Ard aingeal treun le trompaid mhoir ; 
Is gaipnidh alr an t.saogh'1 gu lèir, 
lad a gbrad èiridh chum a mhòid :— 

« O olalnnibbs nile chlann nan daoin, 
Nis thainig ceanu an t-saogli'I gu beacbd ; 
Leumaibh 'nar beatha sibbs 'ta marbh, 
Oir uis gtt dearbh 'ta los' air teachd." 

Is seididh e le sgal,cho chrttaidh, 
'S gu 'n cuir e slelbhte 's cuan 'nan ruith ; 
Grad chlisgidh na bhios marbh 'san uatgb, 
Is na bhios beo le h-uamhann crith. 

Le osalg dhoinionnaich a bheil, 

An saogh'l so reubaidh e gu garg, 

'S mar dbùn an t-seangain dol 'ua ghluais, 

Grad bhrùchdaidh 'n uaigh a nids a mairbfa.- 



*N sln crulnnicbidh ga!^cas in lamh, 
Chaidh cbur san àraicb fad o chèil ; 
'S bldh farum mor a measg nan cnJimh, 
Gach aon diu' dol 'na ùite fein. 

Mosglaldh na fireanaich an tùs, 
Is dùisgear lad gu leir o'n sualn, 
An anamaibh turlingidh o ghloir, 
Ga'n cbmh'Iacbadb aig beul na h-uaigb. 

Le eibhneas togaldh lad an ceann, 
'Ta àm am fuasglaidh orra dlù ; 
Is mar chraoibh«mbcas fo iomlan blàth, 
Tha dreach an Slàuuifhelr 'nan gnùis : 

Tha obair Splorad naomh nan gràs 
Air glanadh 'n nàduir o *n taobh steach ; 
'S mar thrusgan glan 'ta ùmhlachd Chrioad, 
Ga'n deanamh sgiambach o'n taobh 'macb. 

Dùlsgear na h-alngidh suas 'n an Aèìgh, 
Mar bhèisdibh ga irisneach a s an t-slochd ; 
'S o ifrinn thig an anama truagb ; 
Thoirt'coinneamb uambasMh da 'n oorp. !| 

r 

*N sin labhraidh *n t-anam brònach truaigfa, 
U*a choluinn oìUtell, uambar, bhreun, 
" Mo cblaoldh ! dod uim* an d'èiricli tba 
Thoirt peanas dùbailt olrn )e ch^U ? 

<* O ! *n eigin dòmhsa dol aris, 
Am priosan iieo-ghlan steach a'd* chWi ? 
Mo tbrualghe mi, gu'n d'aontaicb riamb, 
Le t-anamlanua brùdeil fèiu ! 

«' 0*m faigb mi dealach' riut ga bràth > 

No 'n tig am bàs am feasd a'd' cbòir ! 

'N drùigh teine air do chnaimhean iarln ! ^ \i 

No dibh-fhei£g Dh6 an struidh i t>fhebil!" <l^f^ 

Eiridh na rìghrean '4 daoine mdr, 

Gun smachd gun òrdugh mnn/kn lìtimh ; 

'S cha'n aithn'ear iad a measg aH t-sluaidb, 

O 'n duine thraagh bha ac* na dkrùilL i 




DUGHALL BOCHANNAN. 



171 



'S na daoine uaibbreach leit nacli b' fhiù, 
Gu 'n ùmbUicheadh i«d fèia do Dhia ; 
O fkic ania iad aìr au ; lùn* ; 
A* deanamh ùrnuigh ris gach siiabb :— 

<^ V,0 chreag»n tuitibh air ar ceann, 

Le ■gàirncich ghairbh de chlachan cruaidh, 

Is ■grioaaibh sinn à tir Aam beò, 

A cbum *a nacb faic sinn glòir an Uain.*' 

Amaeh 6» uamhaidh gabhaidh 'tbriall 
An diabbol 's a chuid aingle fèin, 
Ge cruaìdh e *m èigin teachd a|jàth'r, 
A' alaodadh shlùbbraidh a*s a dbèigh. 



*N ain fhaaidh ruthadh ann san spèur 
Mar fhàir na maidne 'g èiridh dearg ; 
Ag innae gu'm beil losa fèiri, 
A' teachd ua deidh le iatha garbh : 

Grad fboaglaidh a's a cbèil na neòil, 
Mar dborus seòmair an àrd Rlgh, 



y 



Na beanntan iargalt nach tug seach, 

An stòras riamh de neach d'an deòin, 

Ta iad gu fialaidh taosgad h 'mach, ^-chl^^>^ 

An iònmhais ieagbt' mar abhainu mbùir. 

Gach neach bha agriobadh cruinn an bir, 
Le sannt, ie dò-bheirt, no ie fuil ; 
Làn ehaisgibh 'nis 'ur *u iota mòr, 
'S a nasgaidh Maibh dheth o u tuiL 

O sibhse rinn 'ur bun do'n t-saogh'l, 
Nach ti^ sibh *■ caoiuibh e gu geur, 
'N uair tha e 'gleacadh ris a bhiis, 
Mar dhuine iàidir dol do*u eug. 

A chuisle chleachd bhi fallain fuar, 
Ri mireag uaibhreach feadh nan gleann, 
'Tha teas a chlèibh 'ga 'n smùidreadh suas, 
Le goilibh buaireis feadh nam beann. 

No^ch faic sibh 'chrith tha air mu*n cuairt, 
'S gach creag a' fuasgladh ann-Vgach sliabh^ 



ii 



i>P«tthasgun chrrcY.' ^ | 'S a chridhe sgkineadh stigh 'n a chliabh. 



Tiui *m boflia-frois mu'n cuairt da cheann, 
*S mar thuil nan gleann tha fuaim a ghuth ; 
'S mar dhealanach tha sealladh sul, 
A* spùtadh a's na neulaibh tiugh. 



A ghrian àrd-Iòcharan nan sp6ur, 
13o ghioir a phearsa gèillidh grad ; gi^^ (*fH^'^ 
An dealradh driilseacii, thig o ghiuiis, • ' " 

A soloa mùchaidh e air fad. ^^'^-^^*^ C^*>n-^ 



An curtein gorm tha noll o'n ghròin, 

'S mu'n cuairt do'n chruinne-ch£ mar chleòc, 

Crupaidh an lasair e r'a chòil, 

Mar ^heilleig air na h-eibblean beò. 

Tha 'n t-adhar ga thachd* le neula tiugh. 



Cuiridb i uimpe culaidh hhròin, 

'S bidh 'gbealach mar gun dòirt* oirr' fuil, 

Is cratbar cumhachdan nan sp^ur, 

A* tilgeadh nan rèull a's am bun. 

Bidh iad air.g{dea|^ann san epfurM 
Mar mheas air gèig ri ànrSi^ gar(jli^cv.ri ^ 
Tuiteam mar bhraonaibh dh-uisge dlù, 
'S an glòir mar shùilean duine mlmirbh. 

Air cbarbad teine suidhidh e, 
'S mun coairt da l>èucaidh *n taimeanach, 
A' dol le ghairm gu crioch na nèamh, 
'S a'reab nau neul gu doiuionnach. 

chnibblibb 'charhatd thig amach, 
Sruth mor de theine laist' ie fèirg ; 
la Qgaoilidh 'n tuil' ud air gach taobb, 
A' Gur an t-iaogh'i na lasair dheirg. 

Leaghaidh na Dùiie 'nuaa le teas, 
Ceart uar a leagluM teine ceir ; 
Na cnuic 's na slèibhte lasaidh suas, 
'S bidh tcaa-ghoil air a' chuan gu Icir. 



^ an teine milheach spùtadh 'mach, 
'Na dhualaibb cais rcagach- mu'n cuairt. 






Timcbeall a' chrulnne so gu lèir, 
Borb-bheucaidh *n tairneaiiach gn bras ; 
'S bidh 'n Ìasair lomadh gloir nan speur, 
Mar fhalois g ris na slèibhte c&s. 

Is ehum an doinionn ata suas, 
•>«^0 cheithir àirdibh gloaiaidh 'ghaoth ; 
Ga sgiùrs* le neart nan aingle treuu, 
Luathach an lèir-sgrios o gach taobh. 

Tha olwir na sè là rinn Dia, 
Le lasair dhian ga cuir 'fa sgaòll, 
Cia mor do shaìbhreas Righ na *ra feart, 
Nach iunndrain c asgradh nihile saogh'I ! 

'M feadh tha gach ni *an glalc an èig, 
'S a chrultheachd gu I6ir dol hun-osc4NAnn, 
Teannaidh am Breitheamh oirne dlù, 
A chum gach cùis a cbur gu ceanii. 



'N sin giuaisidh e o àird nan sp^ur, 
Air cathair a Mhòrachd fèin a nuas, 
Le greadhnachas nach facas riamh, 
'S ledhiadhachd sgeadaichte mun cuairt. 



172 



SAR.OBAIR NAM BARD GAELACH. 



Ta mìle t&irtieanAch 'na laimh, 
A ehum a naimhde a^ios am feirg, 
le foon-chrith orr* gu dol an greim, 
Mar cboin air èiU ri h-am na seilg. 

Aiogle fun àireamh tha 'na chairt, 
Le 'n sùilean ■uidhioht' air an RÌKh, 
Chum ruith le òrdughean gun d^iil, 
'S na h-uile àit ga'n cur au gniomb. 

O ludae thig a nie ayfatbair, 
'S gach neach rinn bràithreae riut a'd gbniomb, 
An dream a db'aicbeadh creideamh Cbrioid, 
Ma reic e air eon ni nach b'fbiach. 

A •hluàgh gun cblall thug miann d»'n òr, 
Roimh ghloir is eibhneae flaitbeaa 1)6, 
'Ur malairt gbòracb faicibh nis, 
*S au tgrioe a thug aibh olrbh fèin. 

'S a mbuinntir uaibhreacb leia 'm bu riàr, « 
Gu 'n ctuinnte cràbbadb dbà 'n'ur te<tch ; 
Faicibh a ghlbir '• na b' ioghnadb leibh, 
Ged dhruid e sibh à riogh'chd amach. 

O Herod faic a uls an Rìgh, 

D' an tug tbu spid i« masladh mor, 

Ga ageadachadh le trosgan ruadh» a , tlf^J^ 

Mar shuai neaa sg allais a ir a ghIòirTdU^r^S[^» 

Nach faic thu Breithearoh an t-saoghail gu l£ir, 
*S mar eudach uime *n lasair dhearg ; 
A' teachd thoirt duais do dhaoine còir, 
'S B sgrios Ìucbd db-bheirt anu am feirg. 

Is thusa Philat tog do shuil, 
*S gti'm faic thu nis' a mùtiiadj> m}>r ; 
An creid thu gur h-e sud an Ti 
A rinn thu dhiteadh air do mbòd? 

An creid tbu gnr e-sud an ceann, 
Mun d' iath gu teann an sgitheach geur, 
Na idir gur Ì sud a ghnùis, 
Air na thilg na b-lùdhaich slle breun ! 

*M bu leolr gu'n tbeich a ghrìan air cbùl, 
A' diultadb lianuis thoirt do'n gniomb ? 
Ciod uim' nach d'fhuair a chruitheachd bàs, 
'N uair chèttsadh air a chrann a teiatii ? 

Cuiridb e afngle 'mach gach taobh, 
Cbum ceithir ghaotbaibh 'n domhain mhbir, 
A chuairteacbadh gach aon do'n t-nluagh, 
A steacb gu luath a db'ionnsuidb 'mhtiid. 

Gach neach a db' àitich coluinn riamb, 
O'n ear 's o'n iar tha nise' teacbd, 
Mar sgaoth de biieacbaibh tigb'n mu g *'(^ig, 
An dèidh dhaibh elridh 'mach o'u sgejip. 

V' > V.^ 



'N sin togaidh aingeal glormhor aoas, 
Ard bhratacb Cbrioed da'n suaich'neas fuil ; 
A chruinneachadh na ghiuais sa choir, 
'S da fhulangas rinn dòigb a's buu. 

Do m'ionnsuldh cruinniehibh mo naoimby 

Is tior.ailibb gach aon de'n drcam, 

A rinn gu dileas is gu dlù, 

Le ereideamh 's ùmlacfad ccangal leam. 

'N sin tionsgnaldb 'm Breitb* air cùis an ìk, 

A chum a nàimhde chur fo bhinn, 

Is fosglaidh e lèabhraichean snas, 

Far am beil peacadh 'n t-sluaigh air chnimhn': 

Foaglaidb e *n cridhe mar an ceudn*, 
Air dhoigh 's gur lèir de'n h-uile ncach, 
Gach uamharrachd bha gabhail tàmh, 
Air feadb an àrois ud a steach : 

'N uair cbi' an sealladh so dhiubh fiin, 

Is dearbh gur lèir dliaibb ceartas Dhia ; 

'S bidh 'n gruaidh a leaghadh as le nàir ,. 

Nach logha cràdh na teine dian. 

Togaidb an trompaid 'ris a fuaim, 
** Na labhradh a's na gluaiseadh ueach ;** 
Air chor gu'n cluinn gach beag a's mòr, 
A bhreith thig air gach se' rs' amach. 

" A dbaoine sanntacb thrèlg a chòir, ^ ^^ 

'S a ieag 'ur dòchas an 'ur toic,/^ *-^^'*^ ^ ^ 
A gblais gu teann 'ur cridhe suas, 
'S a dhruid 'ur duas ri glaodh nam bochd. 

*< An lomnocbd cha do dhion o'n fhuachd, 

'S do'n acrach throagh cha d'thug sibh biadh, 

Ged lion mi fèin 'ur cisd' de lòn, 

'S 'ur treuda' diur a'mòd gach biiadbn'. "^ 

« Ni bhell sibb iomchuidh air mo riogh'chd, 
As eugmbais firinn, IooIÌ^k a*s graldh ; 
'S o reub sibh m' iombaidh dhibb gu lèir, ' 

Agraibh sibh fèin 'nar sgrios gu brath. 



« 
* 



a 






a 



« A nathraicbe millteach *s olIUeil greann, 
Cha blnn leam oeol 'ur sranntaich àrd, 
*S cha 'n èisd o'r teangaidh ghobhlaich dlù, 
Le driùcbd a pbuinnsein air a b^rr. 

«< Is sibhs' thug fuath da m' òrduigh naomh, 
Is lels nacb b'ionmhulnn caomh mo theach ; 
Leis 'm bu bhliadhna suidbe uair, 
Am àros tabhairt cluals do m' reachd. 



c^ •^" 



DUGHALL BOCHANNAN. 



173 



** CioniHM a mbealM ■ibh gu bràtb, 
A*in' aheirbbis sÀbaid sfaiorruidb bliuan 
' Na ciomuw bbeir *nr n-«nani gràdh, 
De*n ni dn*n tug *ur nàdur fuatb ? 

** *Laehd mi-ruln ag us farmaid mhùir 
Da*n doruSnn lomlan •onaa £|>Àkb, iV * C 
Le doilghioa geur a* cnàmh ^r erì^^^t 
Mq aon neacb oirbh fèin bheir barr. 

■* Cia mar « db-fliendaa aibh gu bri^tb, 
Làn ehonM àiteacb ann an glòir ; 
Far am faic tibhM milte dream, 
Ga*n ardach* oa bbur ceann gu mbr ? 

** Am fad *b bu lèir dbuibh feadh mo r)ogh*chd, 
Nwch b* àirde inbhe na sibh fèin ; 
Nach fadadh mi-run *8 farmad eùirt, 
Tein* ifrinn duibh a*m flaitheM Dè ? 

** Is sibbs* *an sligbe na neo-ghloin ghluais, 
*S gu abnralebt* tbruaiU an ImIni pbòsd ; 
Gach neach a tbug do m* naomhachd fuath, 
Ga*n tabhairt sum gu toil ua feol*. 

^ÌÌKT b* lonmbuinnVibh bhi loegadh *n teM, 
' *Ur n-nabhalr, dheaMÌcb mi dbuibh fcarg, 
Leaba dearg theth *wn laidh sibh sìos, 
Am bciehaibb-iìn de laMÌr dheirg. 

*' Ged bhoirinn sibh gu rìogbacbd mo ghiùir, 
Mar mhttcan steach gu Mbmar rìgh ; 
*Ur nàdur neogblan bhiodh ga chràdh, 
Le*r miannaibh bàsacbadh cbiou bìdb. 

** Gaeh ncach tba iomchuidb air mo riogb*ebd, 
< Teannaibh sibhM cbum mo dbeis, 
Is cminnichibh seachad chum mo ehli, 
A chrìonach o na crannaibh meM.** 

^ *N sin tearbainidb e cbum gMh taobh, 
Na caoraich o na gobhraibh lom ; 
Ceart mar ni*m buacbaiUe aii trèud, 
*N uair chuairtaicbeM e sprèidh air tom. 

*N sin labbraidb e ri lucbd a dbeis, 
*' SibbM ta deaMÌchte le m* ghràs, 
Tbigibbae, aealbliaicfcibb an rioghacbd, 
Nach faie a mhm crioch gu briith. 

** SpMlg mÌM *n gMt* bha oirbhM dùinnt*, 
Le m* ùmblachd ''s m* fbulangM ro-ghèur ; 
*S db-fliosgail aii t-aÌMdb gu farsuinu suhs, 
Am leitb-taobb dorus nuadh dhuibh f(5iii. 

<* Chum craoibh na bMth* U *m Pàrrais D6, 
Le h-èibhneM teannaibh stMch da còir ; 
*S a fMrta iongantacb gu lèir, 
Dearbhadb *ur n-uile chrèucbd *b bbur leòn. 



** An daidbe ruisgte bba laist ga dion, 
O laimb 'ur sinnsir Adbamb *s £ubh, 
Rinn mÌM truaiU dbe m' chridhe dhà, 
*S a lasair bh&th mi le m* fbuU fèin. 



,j^.,i^.J,^.^)Ì^" 



1Ì 



<* Fo dmraich ùrair suldhibh sios, 
Nach searg 's nacb orion am feasd a blàth ; 
'S mar smeòraicbMu a measg a geug, 
Cbum molaidh glèusalbh biun bbur càiL 

« Le 'maÌM s&MÌchibh 'ur bùU, 
Is oirbh fo sgàil cba drùigh nn teas, 
O 'duiUeach cùraidh òlaibb slàint ; 
Is bith'bh neo-bbàsmbor le a meas. 

** Gach ulle mbeM tha 'm Pàrrais Dè, 
Ta nis gu leir neo.tboirmi«^t' dbuibb ; 
Ithibh gun eagal o gacb gèig, 
A iiathair nimh cha tènmji chaoldh. 

<* A*s uile mbiann 'ur n-anma f^in, 
Lan shàMÌcbibb gu lèir 'an Dia, 
Tobar ua firinn, iochd, a's graidb, 
A mhaireM làn gu cian na 'n cian. 

** Mòr-innleMbd iongbantacb na slàiiit, 
Sior rannMÌchibb atr aird 's air leud, 
'S feadb olbricbe mo riogbMbd mbòir, 
'Ur n-eòUs ciocrach cuiribb' meud. 

** Ur n-eibhnMS, mais' 'ur tuigs', 's 'ur grùdb, 
Bitheadh gu siorruidh fèm ni 's mò ; 
'S cba.choinnich sibh aon ni gn bràtby 
Bfaeir air 'ur n-anam cràdh no leòn. 

** Cba 'n fhnca sùil, 's cba chuala cIum, 
Na tbaiag mi sum de sbonM duibh, 
Imichibh, 's biodh 'ur dearbhacbd tèin, 
Sior-innM sgèul duibb air a chaoidh." 

Ach rÌB a mbulnntir tb'air a chli, 

O ! labhraidb e 'ua dbiogh'ItM cruaidh, 

** A cbuideMhd iiacb d'tbug grkdb do Dhiii, 

A chum an diabbuil siubbiaibh uam. 

• 

** 'S mo mhallacbd maiUe ribh gu bràtht 
A cbum 'ur crLdb 's 'ur cur gu pian, 
GIuaÌsibbM cbum an teine mhlir, 
Ga'r rbsdadfa ann gu cian nnn cian.' 



^-ww-*-^ 



f» 



Mar sgàin an talamhVs a cbell, 
'N uair gabb e teagbiach ChbrMh stcacb, 
CMrt laimh riu fosglaidh 'n uaigb a beul, 
'S 1 miannauaich air mu a creich. 

Is mar a sbluig 'mbuc-mhara mbbr, 
lònM 'n uair cbHÌdh 'thilgeadh 'macb, 
Ni slugan dubh an dara bàis, 
A charbad iathadh umpa steacb. 



174 



SAR-OBAIR NAM BARD GAELACH. 



San aambaidh taobhaidh iad ri ehèil, 
A i^hluaia nam beath* gu h-èucorach ; 
Luchd mhionn a'a mort a's iìanuis-bhrèig ; 
Luchd mÌ8g a's reubainn '• adhalCrais. 

Mar chuala i£ dhris an ceangal teann» ' ^ 

An slabhraidh tha gach dream leo fèin : i > 

'S an comunn chleachd bhl 'n caidr|amn''dIU) 
Mar bhioran rùisgte dol nan crè. 

Mar leoghan garg fo' chuibhreaeh cruaidh, 
Le thoscaibh reubadh tuas a gblaie ; 
An slabhraidh oagnaidh iad gu diau, 
*S gu brktb cha ghearr am fiaclan phrait. 

Bidh iad gu siorruidh 'n glacaibli 'bhais, 
'S an cridh* ga fhàsgadh asd' le brbn, 
Ceangailt air cuan de phronnusg laisd* 
'S a dheatach uaine taohd an sròn. 

Mar bhiirneach fualghte ris an sgeir, 
Thii iad air creagaibh goUeach teann ; 
Is dibh-fheirg Dhè a* seideadh 'chuain, 
Na thounaibb bualreis thar an eeaun. 

'N tra dhùineas cadal crnaidh an sùili 
Teas feirg '• an-dochas dùisgidh iad ; 
A chnuimb nach bàsaich '• eibhle beò, 
A' cur an dòruinn shiorruidh 'meud. 

Air Ìfrinn *n uair a gheibh iad sealbb, 

S lìin-dearbhah co gu'n toir iad cìs, 
Faodaidh sinn p^irt d'an gcarau truRgh, 

Chuir anns na briathraibh cruaidh so sios. 

" O staidl na neo-ni 'n robh mi *m thàmh, 
Ciod uime dh-ardach Dia mo ceann ! 
Mo mhile mallachd aig an là, 
'N do gabh mo mhathair mi' na broinn. 

" Ciod uime fhuair mi tulgse riamh ? . 
No ciall a's reusan chum mo stjuìr ? 
Ciod uim' nach d'rinn thu cuileag dhiom ? 
Na durrag dhiblidh ann san ùir? 

*' Am mair mi 'n so gu saogh'l nan snogh'I ! 
'N tig crioch no caochladh orm gu brHth, 
Am beil mi nis san t-siorr*achd bhuan, 
A' sn&mh a' chuain a ta gun tràigh ! 

'* Ged àireamh uile reuUta nèimh, 
Gach fèur a's duilleach riamh a dh-fh?is, 
Mar* ris gach braon a ta sa' chuan, 
'S gach gaineamh chuairticheas an tràigh. 

" Ged cbuiream mile blladhna seach, 
As leith gach aon diubh sud gu lèir, 
Cha d*iroich seach de'n t-siorr'achd mhùir, 
Ach mar gu *n tòisicheadh i 'n dè. 



<* Ach O ! 'n do theirig ttòcalr Dhia ! 
'S am pian e mi gu aaogh'l nan Hiogh'l ! 
Mo •hlabhraidh 'n laMiich e gu bràth ! 
No glas mo Jàmh an dean « •gaoU I 

'* *M bi 'm beul a dh-ordaich Dia cbum aeinii, 
Air feadh gach iinn a ehliù gnn sgioa, 
Mar bhalagan-s6ididh fadadh auas, 
Na lasraich uain' 'an ifrion shioa'. 

*' Ged ehatdh mo thruaighe tbar mo neart, 
Gu deimhinn fein a's ceart mo bhiiiri ; 
Ach c'fhada bhios mi 'n so ga m' chrùdh, 
Mu'm bi do cheartas sàitheach dhiom .' 

<• No 'm bi thu dio'lte dhiom gu britb, 
'N deach lagh an nhduir chuir air cùl ? 
Mo thruaighe ml ! 'n e so am bàs 
A bhagair tbn air Adhamh 'n tùs? 

*< Air sg^ do dhfo'ltHU 'm bl thu 'aniomh 
Suàthain mo bbeath' gu slorroidh caol ? 
Nach leoir bhi mile bliadhn' ga m* loag* 
As leith gach lochd a rlnn mi 's t-saogh*l ? 

*' Ged 1«an de dhio'ltas mi gu m' chùl, 
Cha 'n àrdaich e do chliù, a Dhè, 
'S cha'n fhiu db d' Mhorachd t-ftacMrg a cbo^g, 
Air comharadh cho bochd rium fèin. 

** O Dhia ! nach sgrios thu mi gu tfir? 

'S le d' chumhachd cuir air 'm anam crioch, 

'S gu staid na neo-ni tilg mi uait, 

Far nach 'eil fulang, smuain, no gniomh. 

** Ach O ! se so mo thoillt'neas fèin 
Is ni'm beil èu-colr buntainn rium ; 
Oir dhiùlt mi tairgse shaor de Chriosd, 
'S nior ghabh mi d'a fhuil phriseil suim. 

*' Mo choguis ditidh mi gn bràth, 
An fhianuis bha ga 'm chliineadh riamh ; 
An-iochd no èu-coir ann nio bhàs, ' 
Cha leig i ch^radh 'm feasd air Dia. 

" Aitheanta thilg mi air mo chùl, 
A's ruith mi dùrachdach gn'm sgrioa, 
Is 'fbianuis fèin a* m' chridhe mhùch, 
A' druid' mo sbùlle rolmh mo leaa. 

** Cia meud an diogh'Jtas tha dhomh* dnal 
A's leith mo pheacaidh uamhor dàn 
Am peac* thug dù'lau do dh-fliuil Chriosd, 
'S a dh-fbàg gun èifeachd brigh a bh..Ì8. 

*< Gldheadh nach 'eU de Bhuadhan feln, 
Neo-cbriochanach gu 16ir o chian ? 
'S an toir mo chiont air iochd a's gràdh, 
Gu'm fàs lad criochnaicht* ann an Dla? 



DUGHALL BOCHANNAN. 



175 



" An eomas dat mo thilgeadb aat 
Fmr nach dainn do chluas mo agread ? 
'M beil dorchadas an Ifrinn fèin 
Far naeh bu lèir do Dhia mo ataid ? 

• • ♦ • # 
• * « « 

♦ ♦ • ♦ « 
« » « « 

" Ge traagb mo gbnidbe cba*n eisder i, 
A'a foii no /ètb cha'n fbaidh mi chaoidh' 
Acb beath* neo-bh&amhor teachd aa òt, 
Gu*m neartach' ghiùlan taille claoidb." 

Ach atad mo rann a*8 piU air t-aia 
O shlochd na casgraidh dbein a iiioa, 
Is feuch cionnas a bheir tha seòl 
Do*a dream tba b«b nacb teid iad sioa. 

A leugbadair a*m beil e fìor, 
Na cbuir mi eheana aioa am dbhn ? 
Ma M 's gu'm beil thig s' lùb do ghlùn 
Le ùrttoigh *s aitbreachas gon dàil :— 

'■ A dh-ionnsujdh loaa teich ga laath, 
A* gabhail gràin a*s fuath do d' pheac', 
Le creideamh fior thoir ùmhlachd dhà, 
An ulle àith'nta naomh • reachd. 

^ Gabb ris na h-oifigibb gu lèir, 
'S ri h-aon diubh na cuir fèin do chùl ; 
Mar Fbàidh, mar Shagart, 'ua mar liìgh, 
Chum slàinte, dìdean, agus iuil. 

** Biodh eiseimpleir am beacb do abùl, 
Chum d* uile ghluaaachd 'atiCiir da reir, 
'S gach meadhon dh-ordaich e chum alàint' 
Bi fein g'an gnàthachadh gu leir. 

'* As 'fhireantacbd dean bun a mhàin, 
'S na taJc gu bràth ri d' tboiU^tneas fein ; 
'S mas àiU leat eifeacbd bhi na gbràa, 
Na b-altrum peacadb dàimb a'd* chrc. 

" Mar sin ged robh de chionta mòr, 
Cbum glòir do Thigbearn* saorar thù, 
is chum de sbonais shiorruidh f6in, 
Air fead gach rè a* seinn a chUù." ^O ^ 



000m^0i^mmm^0<t>0m0m00<0i*m<»mm 



<^. 




AN CLAIGEANN. 

'S mi *m shuigh aig an uaigb, 

Ag arabarc ma brai|ich, 
Feoch claigeann gan snnadh air làr ; 

is thog mi e suas, 

A' tlomach* gu troagb, 
Ga ibionndadfa ma 'u coairt am lùimh. 



Gun àille gun dreaeh, 

Guu aithne gnn bbeachd ; 
Air duine theld seach 'na dbàii ; 

Gun fbiacail 'na dheud, 

No teanga 'na bbeul, 
No slugan a gbleuaas càiL 

Gun ruthadh 'na ghraaidh 

'S e rùiagte gun ghrnaig ; 
Gun eisdeacbd *na chluais do m* dhào ; 

Gun anail n4 shròin, 

No àUe de'n fbòid, 
Acb lag far 'm bu chùir bhi àrd. 

Gun dealradb 'na ahùU, 

No roag uimpe dùn*, 
No fradbarc ri b-iuil mar b* abh*sd. 

Ach durragan crom, 

A cbleachd bbi aan, tom, 
Air cladhach* da tholl 'nan àit. 

Tha n* eanachainn bha *d chùl, 
.^^^^^rjtidijndadh gu smùr, 
Gun'tjonu^Ai, no aùrd air t-fheum ; 

Gun amuainteach' a*d' dh&il, 

Mh phiUeadb gu br&tb, 
A cbeartach' na dh.fbag tbu 'd dheidh. 

Cha 'n innia do ghnùia, 

A niae co tfaù, 
Ma's rigfa mo ma'a diùc thu fèin 

*S ionann Alasdair mbr, 

la traiU a dfaì lòin, 
A dh>eug air an òtrach bhreun. L^** C 

Fhir cfalaghach na b.aaigh ; 

Nach cagair thu 'm chluaia, 
Co *n claigeann ao fbuair mi 'm laimh ? 

'S go 'n cuirinn ris ceiad, 

Mu gnith mu 'n do tbeasd ; 
Ge nacb fregair e* m' feasd mo dhàn. 

'M bu mhaigfadean deas, tfao, 

Bba agiamhach a'd* gbnùis, 
'S deagh ahui.dheacb' a'd* shùil da reir ? 

Le d* mhaiae mar lion, 

A* ribeadb mu cbri*, 
Gach òganaich chi'dh thu feiu. 

Tha oiae gavfa àdh, 

Bba coenadh dhut graidh, 

Air tionndadh ga grain gach neacli ; 
Marbhaiag air an naigh, 
A cbreacb tbu do'n bhuaidb, 

Bha ceangailt' ri snnadli do dhreaclk 

No 'm breitheamb ceart thù, 
Le tuiga' agoa iùll, 
Bha reiteach gacb cuia do'n t-slungh ; 



)-•'*,< vV-Cjt^ tK^^l' 



. ^^\j <»•*»• k 



-. »J 



Ir^ 



.Jl -.-TN-Ck *»•. 






->< 



s. • 



« -« 






su* *.«<^ 






(j^>^ 



►o»-«i 



Ì^CjU^^^ì^jlaMjuJ 





176 SAR-OBAIR NAM BARD GAELACH. 




Gun aomadh ]e pàirt*^ 


No m' fear thu bha pòit. 




Ach diteadh gu bàa, 


Ga trie *s an taigh òsd. 


<!•£*><. f<^ 


Na h-eacoir bha daicheil cruaidh ? 


'S tu cridheil ag bl nan dràm ? 






Nach iarradh dhut feln 




No 'n do reic thu a chòir. 


De fhlaitheanas Dè, 




Air ghlacaid de'n òr, 


Aeh behrm à bhl 'g eiridh a* d* cheann ? 




O *n dream da *n robh stlraa pailt? 






Ì8 bochdainn an t-HÌuaigh, 


Naeh larradh tn 'eheòl. 




Fo fhoirneart ro chruaidh, 


Aeh mionuan mu'n bhòrd. 




A fulang le cruas na h-airc 


Is feuchainn co 'n dùrn bu chroaidh : 
lilar bho no mar each. 




*S mar robh thusa fìor, 


Gun tulgse, gun bheachd. 




Ann a t-oifif am binn. 


'S tu brùchdadh 'sa sgSith mu'n ehuaich ? 




*S gun dVinn thu an direach fiar ; 






*S cho chinnteach an nì, 


Na 'n duin' thu bha ghlnas'd 




*N uair thainig do chrioch, 


Gu eeanalta suaire, 

1 ft ^ -^ 




Gu *n deaehaich do dhit' le Dia. 


Gu measara stuam mu d' bhord ; »*vi "^^ 1 •■'^■*^* 
Le miannaibh do cbrè. 




No n* robh thu a'd' leigh, 


Fo chuibhreachadh geur, 




A* leigheas iian creuchd, 


'N am suidhe gu feisd 's gu sògh ? 




*S a* deanamh gach eugeail slan ? 






A t-ioo-«hlaintibh mòr, 


No 'n geòcaire mbr. 




A* deanamh do bhbtd. 


Bha glonach air lòn. 




Gtt *& dìbreadh tu ehòir o*n bhàa? 


Mar choin an am feòiach dearg ; 
A* tolleach* do mhlann, • 




Mo thruaighe * gan thrèig, 


Bha duUlch a rlar, 




Do leigheas thu fein, 


'8 tu geilleadh mar Dhla do d' bholc? 




*N uair bha thu fo eugcail chruaidh ; 






Gu*n fhognadh gun sià. 


llia nise do bhrù. 




Am purgaid no m* plàed, 


Da 'n robh thu a* hU', 


1 

1 

1 


Gtt d* chumail aon trà o'n uaigh. 


Do ghaineamh 's do dh' ùir gle làn, 
'S do dheudach air glas'. 




No 'n seanalair thù. 


Mu d' theangaidh gun bhlaa. 




A choisiun mor chliù, 
Le d* sheoltachd a stiùireadh airm ? 


Fo cheimhleaehaibh prais a bhàia. • 




Air naimhdean toirt buaidh, 


No 'm morair ro mhòr. 




Ga *n cur ann san ruaig, 


A thachair am dhòrn. 




'S ga 'm fàgail nan cruàchan màrbh. 


Neach alg an robh còlr air tir ; 
Bha iochdmhor rl bocbd, 




'N robh do chlaidheamh guu bheirt, 


A* cl&thaeh* nan nocbd, 




No 'n dh-fhàg thu do neart. 


Reir pailteaa a thoic 's a nith 7 . 




'N uair choinnich thu feachd na h-uaigli, 




'N uair V eigin dut geill', 


No 'n robh thu ro ehruaidh, 




A dh-aindeoin do dhèud. 


A' feanuadh do thuatb. 




Do dh' armailt' de bhèistean truagh ? 


'S a' tanach' an gruaidh le màl ; 
Le h-agartas geur 




Tha na durralg gn treon, 


A glacadh an sprèidh 




Ki d' choioiun' cur sèis. 


'S am bochdainn ag èigheach dàll? 




'S a' eoisneadh ort feisd gach là ; 






Is elaigeann do chinn, 


Gu'n chrldh* alg na daoin', 




'Na ghearasdan dion, 


'Bh'air lomadh le h-aois, * 




Alg daolagan dìblidh 'n tàmb. 


Le *n clalgeannan maola truagb ; 




• 


Bhi seaaamh a' d' chblr. 


' 


Pàirt a' olaodhaoh' do dhèad, 


Gun bholneid 'nan ddm. 




A Bteach ann a' d' bheul. 


Ge d' thoUadh gaoth reòt' an duaa. 




'S coid eile ri reub' do chluas ; 


^* 




Dream eil nan agùd, 


Tha nise do thràill. 




Tigh'n amach air do shùil, 


Gun urram a' d' dhàll, 




A' spùinneadh 's a* rùsg' do ghruaidh. ^ 


^"jfi^iiir^ttJiS^^ ft^ 



DUGHALL BOCHANNAN. 



1T7 



Mor-mholadh do'n bbia, 
A cbaafair tbu trà, 
*S nmeh d* fbuilig do stràic fo*n fbòd* 

No 'm minlsteir tbù, 

Bba tagradb gtt dlù, 
Ri pobull 'an ùgbdaraa Dè ; 

Ga 'm pllleadb air ajs» 

Bba 'g imeacbd gu braa, 
Ga h-ifrinn na easpradb dbein ? 

No "n robh tba f un ■goinn, 

Mar mbulnno ma cbloinn, 
Gun chùram a b-oigbrflachd Dhè ; 

Na *m falf beadh tu 'n rùag, 

Blia ooma oo dbiù, 
M' an t-donnacb bhi stiùiraadh 'n treud ; 

JLcam *s cinnteach gun d* fbuair, 

I>a dbeanadaa duaie, 
'N nair ralnig tbu 'm BuacbaiU' mòr ; 

'N ualr cbaartlcb am bàa, 

A steacb thu 'na laitb'r, 
Thoirt cunntaa a' d' tbàlant' dò. 

No 'n eeann tbn bba ]àn» 

De db-innleachdan bàis, 
Gu sedta ga 'n toth' r'a cbeir ; 

G*an Gur ann an gniorob, 

Gun umbail gun fbiamb, 
A freagra' do Dbia *nan deigh ? 

'N robb teanga nam breng, 

Gun chuibbreach fo d' dheud, 
A* tt^il droch sgeul air càch ; 

Gath pulnsein do bheil, 

Mar naithir a' teQm, **-»w^ »-^ 
*S a* lotadh nan oeud gach là? 

Tlia i nlse na tamb, 

Fo cbeangal a bhàìs, 
Gun sgainneal a* plàigh na dùthcb* ; 

A*s durraga grannd, 

Alr lobhadb *na b-àit, 
An deigh dhaibh cnàmh gu cùl. 

*S mu lean tbu do gbnàths, 

Ga leabaidb do bhàis, 
Gun tionndadb* na tbrà ri còir ; 

Car tamull na b-ualr, 

Dean flaitbeas de*n uaigb, 
Gus an galrmlEar thu suas gu mòd. 

Mar losgann dubh grànnd, 

Ag iomairt a smàg, 
Gu *n drich thu *n aird o*n t-slocbd ; 

Thoirt ooinneamh do Cbriosd, 

'Na thighinn a rìs, 
A dh* fhaotalnn làn dlol a* t-olc. 



*N uair theid thu fo bhinn. 

Ni cheartas do dbit* ; 
Ga d* fbògradh gu siorruidh uaitb ; 

Gu lasair ga d* pbian, 

Cbaidh dbeasach* da*n Diabh'l, 
*S a mballacbd gu dian *ga d* ruag. 

*N Bin crusidblchidb Dla 

Do cbnaimbean mar iar'n, 
*Is t-fheitbean mar iallaibb prais ; 

Is teannaicbidh t-fbeòil 

Mar inoein nan òrd, 
Nacb cuàmh i le moid an teas. 

No *n ceann tbn 'n robb ciall, 

Is eolas air Dia, 
*S gu'n d* rinn tbu a riar *sa chùir ; 

Ged tba tbu *n diugh ruisgt*, 

Gun aitbe*, gun Ìùll, 
Gun teanga, gun sùil, gun sròn. 

Gabh misneach san uaigb, 

Oir eiridh tu suas, 
*N uair chluineas tu fuaim an stuie, 

*S do tbruailleacbd gu leir, 

Sblos fhgaldh tu*d* dbeigh, 
Aig durragan breun an t-sluic 



/ 






.,« 



Oir deasaicbidh Dia, 

Do mbaise mar gbrian, 
Bbiodh ag eiridh o sgiatb na m* beann ; 

*Cur fradbarc ro gbeur, 

*S na suiiean so fèin, 
*S Ìad a* dealradh mar reallt* a *d cbeann. 

De tbeanga *s do chàil, 

Ni gbleusadh gun dail, 
A chantainn *na àros clìù ; 

Is fosglaidb do cbluas, 

A dh-eiateachd ri fuaim, 
A mbolildh th* aig sluagh a cbùlrt. 

*N uair dhealralcbeas Criosd, 

Na thigbeacbd a rls, 
A chruinneach* na *m fìrean suas ; 

*N sin bbeir tbu de leum, 

Thoirt coinneamh dba fèin, 
Mar iolair nan speur aig luatbs. 

*N uair db-eireas tu *n àird, 

Grad cbuiridh ort fàilt, 
A mhealtainn a cbàirdeas f£in, 

Gun dealach* gu bràtb, 

ii'a cbomunn no gbràdh, 
A steach aun am Fùrras Dè. 

Fbir 'cblulnneas mo dhhn, 
Dean aitbreacbas trà« 
*M feadb mbairaes do sblaint 's do bbeachd ; 

X 



4 . Jn •■ 



178 



SAR-OBAia NAM BARD OA£LACH. 



Ma^n tig ort am bàa, 
Mach leig tbu gu bràth, 
Air geata nan gràn a steacb. 



•MflMMMIMMMMlÌtflMWM 



<X VV.W4*J 



*' Ceart mar an rba a ta ea* ghàr*, 

Crion seargaiUh bhlà *naair thèld a bhnaln ; 

Mu'n gann a gLIaeaa ta e d' liiimht 

Grad tbreigidb fhàileadh o *ea shnaadb. 



^ AM BllUADAR. 

AiR bhitb dhombsa ann am Bhuain 
A* bruadar diamhain mar tha càch, 
Bhi glacadh sonais o gach ni ; 
Is e gà*m dbibreadh ann*s gacb àtt. 



Air leam gnn tainig neach am chòlr, 
*S ga*n dubb'rt e rlum : — ** Gar gòrach mi, 
Bbt Rmuttinteacb grelm a ghlei*db do*n gbaoith, 
No foa gu*n lion an saogb*! mo chii. 

<* Is diamhaln dat bhi *g iarraidh sàimh, 

*N aon ni* no*n ait air bith fo 'n gbrèin ; 

Cha chlos do d* chorp an taobh so 'n uaigb, 

No t-anam 'n taobh so shui^imbueas De,'^'^/j^j 



** Cha 'n eii neach o tbHoblaid 
Am measg a 'cbinnc daoin' air fad» 
'S co lionmbor oena aig an rlgb. 



Is aig an ueacb is isle ataid 



I is isie ataia. 



1 L «. «t 



^*- 






" An tra db*ith Adbamh *a meas an tùs, 
Am pcacadb dhrùigh e air gach ni : 
Lion e na b-ulle ni le saothV, 
Is db-fhàg è *n saogh*! na bbriste crl*. 

*< Air sonas 'anma cbaili e chòir, 
Mar rls gach sòlas bha*nn sa gharr' 
'O sin ta 'shliochd nan deoiribh truagh ; 
Mar uan a mearachdair a mbàtb'r. 






" Ri meilich chruaidb ta'd ruitb gaeh ni, 
*An duil gu 'm faigb an inntinn dos ; 
^yVch dhaibb tha 'n saoghl gun iochd no truaa, 
fl Mar mbaime coimbeicb fhuair gun tl&s. 

'< Mar sin tha Ìad gun fhois no tàmh, 
Ga *n shrach' glacadh faileas breig ; 
*S a' deotb*! toll-inntinn o gacb ni, 
Is iad mar chiocban seasg uam beul. 

** Bidb teanndachd cigin ort am feasd, 
*S do dhòchas faicinn fuasgladb t-fheum, 
An còmhnuidh dhut mar fhad do i&imh ; 
Ach gu brath cha*n fhaigh dheth grelm. 



<i 



Tha 'smùdan feln 6s oeann gacb fòid 
Is dòruinn ceangaiit' ris gaeb math ; 
Tha'n rì>s a ÌIm air drisean gcur, 
'S an talo' a cheil tba mhil san gfttb. 

** Ged fhalc thu neacb *an nibbrcaa mòr 
Na meaa a shblas bhi tbar chà^ ; 
An tobar 's glolne cbi do shùil, ^'^'^^^^'^Z^ 
^Tha ghrùid na iocbdar gabbail Umh? ^'^ 







■-» 



*< Cha tcagalsg t-fbeuchain 's dearbhadh thù, 
O dbùii is earbsa chuir sa* bhrelg, 
A rinn do mhealladh miie ualr, 
*S obo fhada bhuat an dlugh san dè. 

** An ni bu mho da'n tug thu mlann, 

Nach dh-fhsg a mhealtuinn riamb o searbb ? 

Tha tuìlle sonais ann an dùil, 

Na tha'nn an crùn le bbi na sbeilbb. 



*< 'S ma cbaireas t-anail o 'na gblaais, 
Le tarruinn cbabhaig suas a'd' bbcul, 
Dùisgidh an ra aghan dearg a nioa , 
'S le gaineamh'lionai^b o do dliead. 

'* 'S ged fhaic tbu neach *an inbbc aird, 
Tha e mar nead am birr na craoibh ; 
Gach stoirm a bagra' thllgeadh nuas, 
Is air luasgadb lcis gaeb gaoltb. 

** An neach is fearr tba *n*saogh'],a rlar, 
Tha iÌMradb eiginn ann ^|^ staid, 
Nach dean a sbeòlCacbd a's a stri, 
Am feast a dhircachadh air fad. 

** Mar bhata* fiar an aghaidb ebcil, 
A ta o shuidheach* feln do-char ; 
A reir mar dhìreas tu a bharr, 
'S cho chinnteach ni thu cam a bhun. 

*< Na h-iudhaleh thionail beag no mòr, 
Do*n Mhana dhòirteadh orra *naas ; 
'N tra chuir gach neach a ehaid*8 a cbl&ry 
Cba rolih air bhrr no dadum naith. 

" Mar sin a ta gacb sonas saogb*It, 
A ta thu faotainn ann a df làimb, 
Fa chombair saibhreas, 's Inbhe cùirt 
Tha caitheamb, cùram agus cràdh. 

** Gcd chàrn thu òr a'd' shligc soas, 
Fa chomhalr fàsaidh 'n lualih da rclr, 
Is gc do chuir thu innte riogh'cbd, 
I A mheidh cha diricb i na dcigh. 

** Tba cuibhrionn lomchuidh aig gadi ncaeh, 
j 'S ged tha thu mcas gur taille b' fhcarr ; 
I Cha d' tboir an t*anajl>barr tlia'nn an sud, 
I Am feasd an cudrom a's a' cbràdh ; 



**^*^ 



:> 



UUGHALL BOCHANNAN. 



179 



** O iomlaai t-lnotinn tha do pliÌAn ; 
A' diùlU' n diag n« dh'iarr thu 'n de ; 
Chn cbomasach au Mogh'l do riar> 
Le t-anamianna *u aghaidb chèil. 

** Na 'm faighcadh toil na feol a rùn, 
D'a mianna brudeil db'iarradh sath ; 
Flaitheas a b* aird* cha'n iarrach ì, 
Na annta tad bhi siorruidh 'suàmb. 

*■ Ach ge do b* ioombuinn leis an fhejU, 
Air talamh cbmbnachadh fach rè ; 
Bbiodh dùrachd t-ardain ague t-MRÌilf 
Cho ard a •hoaa ri Cathair Dhè ; 

** Ach nam b* aill leat eonas buan, 
Do ahllf he tabbair tuas do Dhia, 
Le dùnehd, creideamh agufl gràdb« 
le a.\aaichidh e t-uila mhiann. 

" Tho *n cnideachd eud gach ni ean t4taegb*I, 
Tha 'n eomae dbaoine shealbbach' fior ; 
Tha biiiadb, a's eudacb agus slàint, 
Is aaoraat càirdeas, agus sith." 



'Ao ain do mhosgail a's mo shoain, 
Is dh-fhag mo bhruadar mi air fad ; 
Ghrad leig mi dhiom bhi ruith gaeh sg'iil, 
Is dh-fbia mi toilichte le m* sUid. 



AN'GEAMURADH. ^ n^ 

Nfs thclrig au samhradh, 
'8 tha 'n geamhradh teachd dlì^ oim, 
1 Fior nàmhaid na chinneas, 

Teachd a mhiileadh ar dùthcha ; 
Ga saltairt fo chasaibh, 
'S d'a nwlse ga rùsgadfa ; 
Goo iochd ann ri dadum, 
Ach a' sladadh 's a' plùondruiiin. 

Sgaoll'bime a sgiathan, 
'S chuir c ghrian alr a chùlthaobb ; 
As an nead thog e 'n t-àlaoh, 
Nco-bhàigheil 'gar sglùrsadb ; 
Sncachd iteagach gle-gheal, 
- O oa speurao tigh'o dlù olra, 
Clacha meallaio 's gaoth tbuathaoh, 
Mar luBÌdhe is mar fhùdar. , C«#'W'< >' 



,* i.^ 



*N uair sbèideas e aoail, 
Cba 'o fbag anam am flùran ; 
Tha bhileao mar sbìotar, 
I«madb lioa de gach hr-ros ; 



t^iA 



Cha bhl sgeadach air ooiUe, ^ ^ ^^^*^^^^ ^^ ^ 
No doire oach rùlsg e ; 
No fruthao nach tachd e, 
Fo leachdannan dà'-gborm. 

Fcad reòta a chleibhe, 

Tha seideadh na doinifnn,^ j^ 

Chuir beirm ann san fhairge, -f^ *^ ' ^ f 

*S a dh* àt' garbh i na^oniian r^^*t V.*^ ' 

*S a bhinntich an clàmìiuinn, ' tf '\;^J.£{ 

Air àirde gach monaidb, 

'S ghlan sgùr e na rrulitan, . . 

D* ar pèile le'n solus. ^^-^-i -( " ^^ '^ 

Tha gacb beathach a's duine, 

Nach d' ullaich 'na shcasan, 

Ga *n sgiùrsadh le gaillionn 

Gun talla* guii eudach ; 

*S an dream a bha gniomhach, • , ■ 

*Fas iargalt mi-dhèirceil ; - ^ . - • • ^ 

Nach toir iasad do lcisgean, 

Ann san t* sneachda ged èug e. 

Tha *n seillein *s an seangan, 
A bha tional an stbrais, 
Le gliocas gun mhearachd, 
A* toirt aire do'n dbruinn ; 
'G itbe bidh *s ag hì meaìa, 
Gun ghainne air lòn ac, 
Fo dhion ann san talamh, 
O anail an reòta. 

Tha na cuileagan ciatach, 
'Bha diamhain san t-samhradb, 
'S na gathanan grèine 
Gu h-eibhinn a' dambsa; 
Gun deasach 'gun chùram, 
Roi' dhùlachd a gheamhraidh ; 
A nise a' dol bùs', 
Ann 's gach àite le teanntachd. 

Ach eiad rium a shean-duin', 
*S tuig an samhladh tha *m ttì)ri\ 
llia 'm bhsa tighin teann ort, 
Sud an geamhradh tha 'm òran ; 
'S ma gheibh e thu a' d* lei.igein, 
Gun deasach* fa* chòdhail, 
Cha dean fcithreachas criche, 
Do dhionadh o'n doruinn. 



Gur mithich fàs diaghaidh, 
'S do chiabhan alr glasadh, 
'Na 'ib beàruaibh do dheudachy 
is t-eudann air casadh, 
Do bbathais air rùsgadb, 
*S do shùilean air prabadh, ' 
Agus cròit ort air lùbadh, 
Chum na h-uire do leaba'. 



A>«yf>- . 






(. 



&« « 



>v 



X.1 



180 



SAR-OBAIR KAM BARD GAELACH. 



Ue»M.-i^^^^ T 



:4v.4cu,><d 



Tha na ■ruthanan craobhaeh, 
Bha agaoileadh a* d* bhallaibb, 
Gu mlreagach baailteach, 
Clis gluasadach tana ; 
A nÌM air traoghadh 
O n* taomachadh thairis, 
0*n a ragaieh 'ta dh-fboaraich 
Teas uabhar na fala. 

Balg.MÌdidh na beatha, 

Tha air caitheamh gun fheum ann, 

'S o chrup a nn a' d' ebllabh e, 

Gur h-e pbian bhi 'ga •hèideadh 

Tha 'n còrp a chrult chiùil ud, 

Air dtùltadh dhut gleuMdh ; ^^ - 

'S comhar cinnt' alr a thaagaldh, ^-^^ '" * f 

Bhi lasach' a theudan. 



4.fHi 






- » .V,. 



Theich madainn na h-òige, 

'S treòir mbeadhon latha 

Tha 'm feasgar air ciaradh, •-' K *-^*^ 

'S tha ghrlan ort a laidbe ; 

*S mu bha tbusa diamhain, 

Gun gniomh it gun mhaitheaa ; 

Gu h-eakmh bl d' dhùagadh, 

Mu*n dùinear ort flaitheas. 

*Reir caithe na beatha, 

*S tric leatha gun crloch I ; 

Bidh an cleachadh fàs làidir, 

Dofhàsach o*n Ìnntinn ; 

Na labhair an sean-fbacal, 

*S deimhinn leam *s fior e, 

" An car theid san t-seana-mhaid* 

Gur h-ainmlc leis dlreadh.** 

Ach ògnaich threibbich x*^^^-^ 
Thoir-s* èisdeachd do m* bran, 
*S leig dbiot bbi ml-chèillidh, 
Ann an c4itein na h-òige ; 
Tha aols agns ea-slaint, 
Air do dheigh ann an tdir ort ; 
*S mu ni h-aon aca grèlm ort, 
Fillldh t-etbbneaf gu bròn duU 

An aois a tha *n tòir ort, 
Bbeir i leon ort nai'h saoil thn ; 
Air do •huilean bbeir oeathach,^ 
^^^lsireabhaldh si t-aodann ; - r <*♦ <^ ^ 
' , .*^Bhelr i crith-reodh* mu d' ghruaig*, 
]s neul ualne an aoig leis, 
*S cha t4ig alteamh nl^ grion ort, 
*Bheir an liath-reodh a chaoidh* dhiot. 

Bheir nl*s measa na sud ort, 
Failne toigs* agus reusaln ; 
Dith lelrsinn a* t-inntinn ; 
Ditb euimhn* agos gèire ; 



Dlth gliocais chum gnothaich ; ^^ ^ 

Dìth mothaich a'd' cheudfatii M-r<ft-f^^"^ 
'S gu*m fàs thu mar leanabh, 
Dhi spionnaidh a's o6ille. 

Fàsaidh 'n cridbe neo-aithreocht 
'S neo-ealamh chom tionndadb, 
Aon tagra' eha drùigh air, y^O-*^^^ 
*S chà lùb e d'a lonnsuldh ; 
Ceart mor tha *n talamh, 
'N am gailllonn a's teanodachd ; 
Ged robh miUtean 'dol thairìs, 
Cha dean oile sa* ehausair. w — • -^ ^ -«-.4-iu *-> n 

I 



k« cJL 



Faic seasain na bliadbna, 
*S dean ciall nath a tharminn ; 
*S mas àlll leat gu'm bnoin thQ« 
Deon roadhor 'san earroch ; 
Dean oonnadh san t-samhridhv 
Ni sa* gbeamhradh do gharadh ; 
*S ma dbibreas tu 'n aeasan, 
Dhut '■ eigin bhi £àlamh. 

*S mar cuir thn siol fallain, 
Ann an earrach na h-òige, 
Cho chinnteach 's am bàs dat, 
Cuirldb Sàtan droch phbr ann ; 
A dh-fhàsas 'na dhobhallc, 
*S 'na luÌdheannanleMmbor ; 
*S bldh do bhualn mar a cbnir tka, 
Ma's subhailc no db-bheirt. 

Ma bbios t-blge giin riaghladh, 
'S t-anamisnnan gun taod rittt 
Gum fàs iad cho iladhaich, 
*S nach srian thu ri t-aols iad ; 
Am meangan nach sniomh thu, 
Cha splon thu 'na chraoihh • ; 
Mar sbìneas e ghèugan, 
Bidh fhreumhan a' sgàoileodh. 

Tha do bheatha neo*ehinnteach 

O 'n teinn a bheir bàs ort, 

Uime sin bi ri dìcbeall 

Do shith dheonamh tràthail ; 

*S e miUeadh gach cùise 

Bhi gnn chùram cur dàil Ìnnt* ; 

*S lonann aithreaehos ericbe, 

*S bhi cur sil ma Fhelll-mÀrtuinn. 

Tha ghrian ann sna speuralbh 

A* ruith rèise gach latba ; 

*S I 'glorrach' do shaoghsil, 

Gach oidhcbe a laidbeas ; . . 

'S dlù ruitheas an spMa, •*-^^^ . ^ >* 

Troi' shnatbaibh do l^bcatha \ 

Tha' Hghe dhut leine, 

Ni belsdean a chaitheamh. 



i-c * 



DAIBHIDH MACEALAIEL 



181 



'8 ina ^holdcu a dlù ort, 
Guo do dhùll bhl r*a thigbinn ; 
*N slo r<MKlaldb do shùiltiin, 
'S chl tha chùU thar a mithich ; 
Bidh do choguis 'ga d' phianadh, 
Mar iiKlftn ann a d' cfaridhe ; 
'8 co-ion«nn a giùlan, 
*S laidho rulaf t* ann an sgltheaGb. 



k©--#4rfa?WN 



Faic a chuileag 'ga dlteadh 
Le aionntaibh an n2tduir» 
'S o na dhlbhir i 'n Maaan, 
Gur b.eigin d'i b&aach' ; 
Faio gliocai an t-seangain, 
Na tbional cho tràtbail, 
•S dean eieeimpieir leanail, 
Chum t-anam a shàbhal'. 



c. 



u 



^e > 



C 



DAIBHIDH MAC-EALAIR. 

David Mackklla.Rj commonly calleci Daibhidh nan Laoidh, was aDOther religious 
poet. Tbe time of hìs birth is not ÌLnown. He lived in Glendaruel after the beginning of 
last century. He was blind, and the people in that country still preserw some tradìtìon- 
ury accounts of hìm and of the manner in which hb hymn was composed, the most 
strìking of which is that after having composed it his sight was restored. In his 
youth he composed some profane pieces. The time of his death is likewise uncertain, 
bot a grand-daughter of his lived in Glasgow not many years ago. Tfais faymn was first 
pubUshed ia Glasgow about the year 1752. It was so very popular in the Highlands 
that many persons got it by heart that had never seen the printed copy. 



Uo 



LAOIDH MHIC-EALAIR. 






MoLADR do'n Tì '■ airde giòir, 
An Ti '■ modha no gach neach ; 
Cruithear an t-aaoghail gu lèir, 
Da'n cubhaidh dhuinn gèiU' air fad. 

'S tn rinn an domhan *s na th* ann, 
Na cuidntean dombain, 's am fonn ; 
'3 cbnir thn laag g'a aitrum ann, 
*S thug thtt clall gtt gblacadh dhniun. 

Rinneadb leat gealacb a's grian, 
TbogaU fianuÌB air do ghlòir ; 
Cha*n aithria mi a mUe trian, 
De chruthacliadh an Dia is mò. 

'8 ta rinn na reuUtan air Ìad, 
A T\agblachadh gu ceart nan trìitb ; 
ChcaU tbu maraon fnacbd a*a teas, 
Foghar ma seach agus Màirt. 

'S tu rinn na h-ainglean air fad, 
Tha *n t-abbanair fo d' smacbd gu mòr 
Air slabhruidh Uidir aig do Mhac, 
CumaU a ncart o theachd ohrnn'. 




Rinneadh leat an duine' rìs, 
A rèir t-iomba(dfa chum do ghlòir; 
Ach chaiU e 'n oidbreachd ud gun luacb, 
'S cba'n fhuasgalar i ie òr. 

• 

'S tu cbuir am fradbare na cheann, 
Cbuir thu falt tro chlaigeann lom ; 
Thug tfau cluas gu èisteacfad dfaa, 
'S gluasad a cfauirp o na bhonu. 

Cbuir thu Adfaamfa an cadal-trom, 
Cfaaidfa lèigfa nan gràs os a cfaeann ; 
'S de db-aisinn bbo tbaobh do rinn 
A bhean, o'n do gbin gach dann. 

Cbuir tbtt 'n gàradh nan seud, 
Far an robfa iibfaneas a gfarÀidh ; 
Dh-ith a bhcan an sin a meas, 
'S dh.|huUig i 's a sUochd am bàs, 

Cba robb a teasargain aig neacb, 
O'n a cbumhnanta rinn i bhris ; 
'N trà ruisgeadb an sgeudachadb oeart, 
Bha chuis na h-eagai an sin. 








182 



SAR.OBAIH NAM BARU GAELACU. 



Ach moladh do dh' Ard-Rìgh nam feart, 
O nach b'àiU leis teachd d*ar tfrios ; 
'Nuair chunnaic e Adhamh na airc) 
Kinn e cumhnant' nan gras ris. 

Thainig loaa 'uuaa le thoil, 
Thug e suaa mar iobairt fhuil ; 
Mac na iirinn, Uan gun chron, 
M'ar ctontain-ne fhualr e ghuin. 

Crochadh e ri crann an aird, 
'S an t-sleagh eàite tro a chorp ; 
Crùn geur na pèiue chuir mù cheann, 
Fhuair mac Dh6 le nàimhde lot. 

Crùn agithich, an aite crùn rìgh, 
Mar thailceai, 's mar dhi-meas mòr ; 
Domblas agui fion geur, 
'N deoch a thug Ìad dha ri h-bl. 

Na tàimean g'an cur an s'is, 
Am bosaibh a lamh le òrd ; 
'S fuil a chridhe ruith à thaobh, 
Ceannachd bu daoire uau t-br. 

*Nnair chaidh Criosd gu pèin a bhàis, 
'S a dh' fhttlUg e alr son an t-sluaigh ; 
Sgoilt brat an teampuiU sios gu l:ir, 
'S dbùisg na mairbh an aird o'n uaigh. 

Chreathnaich an talamh trom, le crith, 
Air a ghrein gu'n tainig sinal ; 
Le feirg Dhè, do chrath e 'n sin ; 
Dh-fhuilig Criosd am bàs rè seal. 

Dh-adhlaic iad an t.Uan fo Uc, 
Thug e bualdh, san ualgh cha d' fhan ; 
As a bhàs thug e gheur-ghuin, 
'S dh-eirioh an treas Ih gun smU. 

Na shuidh' aig dcas-laimh athar a to, 
Criosd le gràsan os ar ceann ; 
A* cur oifig sagairt an gniomh, 
A' deasachadh a rioghacbd dhuinn. 

I1i1g an t-am san tig mae Dhè, 
Creidibh sud gnr sgeula fior : 
Le miltibh mil* de dh' aingllbh treun, 
Thoirt oirnne breith a rèir ar goiomh. 

'N sin seinnear an trompald gn h-ard, 
Leis na h-ainglean 's àille snuagh ; 
Eiridh na mairbh an aird o'n ùir, 
'S bhetr e cùntitas ualth' an cuao. 

Liubhraidh gach uaigh na fhnalr i-fc*ln, 
'S cha bhi neach de'n treud air chall ; 
Nochdar iad uli' am fiadhnnis Dè, 
'S e Mhac fèin is breitheamh anu. 



Bithidh iadsan soiileir an sin, 
Mar sholus dealrach an dreach ;. 
Thig Criosd nan coinneamb le gean, 
'S bidh slth an comunu nam flath. 

Ni thu 'n sin tcarbadh air garh iieaohy 
'S dionaidh tu o*n fheirg na's ieat, 
Mhead 's tha air an dearbhadh dbut, 
Cuirear iad fo dhion do bhrait. 

Cuirear na gobliair alr lalmh chlì, 
Chnm triall gn priosan a* bhrùlii ; 
Druldear snas, 's gur crualdh aii sgeul, 
Flath.Innis Dh6 air an sròln. 

Mallalchidh *n nighean a mathair, 
Mallalchidh mhathair a clann ; 
'S mallaichidh 'n t-athalr a mhac, 
Nach do ghabh a smachd 'na àm. 

'S iiimàdh sgairteach, a*s gul,f eur, 
Ri h-am cluintinn sgeul aii cràidh ; 
Mallachadh a chèile gu lèir, 
Sgarachdalnn ri Uaii a ghràidh. 

Sin là an dealachaidh bhochd, 
G'an Bgarachdainn a dh'aindeon riut ; 
G'au Rgiursadh gu h-alneal an loltig, 
'S guii duil aig anam tigh'u' as. 

An teach d'a miileadh cuirear iad, 
Ko dhloghaltas an Ard-Rìgb ; 
Guu duil ri furtachd no rl b.'.s, 
Gu briith, cha tlg iad a iiios. 

Fasaidh 'n cuirp cho chruaidh ri prais| 
Mar iarunn an raa san lamh ; 
G*an cumail l>eo anii an slor phian, 
Teine dian gun fhurtachd là. 

Gach aon Itx mar bhllanna bhuftn, 
An lagan loisgneach, cmaidh an aàa; 
G'aii llodairt le teas a*s fuaebd,* 
Sud an duais ge fad an dàil. 



• The aodent CaledoniaiM eDtertained the Idca tkst 
hell wat « oold and Inhoipiiable plaee, a« tbe CoOowìiif 
stausa from an old pocm wiU iihow :— » 

^fC ** *S m^rg a reghnalehcas Ifrinn f huar, 
*S gur h.i uamh nan droif heann t*^» 
1« beag orra Ifrinn fhuar, fhliuch, 
Alte bith.bhuan ii •earfah dsacfa.'* 

llte followlng lincs from Ddm am Fhhr Cll0ste glce it 
thic character ;— . 

** I tln allsMb na fteblneb 
Led* thiugh.chcò as le t-usinh.bhètodosn 
A thlr iMkm plaii gun bhiadh gtjn bMigb, 
Dol ad dhiU be ftud mo dhèlsdlaa.** 



I 




Ni 









ROB UONM. 



183 



tmùuL eha bhi aoD na dhelgh, 
Falmicbcmr ua reuUtan '■ a ghrian ; 
Sgrioaar an iaof bal gu leir, 
'S Dea«h cha tèid an toU bho Dhia. 



M' achanaieh riuta*, air sgiith do mhic, ,' ' 
Meadaich mo ghliocas le gràs ; 
'S thoir dhomh mathanai 'e gach cùis, 
Seal m'an druid mo ehuil 1« bàa. 







ROB DONN. 



RoBBRT Mackat, otherwise called Rob Donn, was born in the winter season of the 
year 1714» at AUt-na-CaiUicht m tbe parish of Duruess, in the county of Sutherland» 
and itt tbat part of the county, properlj enough» tiU of late, deflignated by iU inhabitants 
and otbers, " Lord Reay*8 country," and in thenative tongue '* Dùthaich Mhic^Aoidh,** 
or, " The country of the Mackay." The bard was not the eldest son of his fatfaer ; he 
bad three brothers, of whom nothing remarkable is remembered. His father, Donald 
Mackay« or Donald Donn, is not remembered to have bcen of any poetìc talent ; but his 
mother*8 talents of that descrìption are known to have been more than ordinarìly high. 
She was remarkable for the recital of Ossian's poems, and the other ancìent minstrelsy of 
the land. She lived to a very advanced age ; and we have heard an instance of singular 
female fortitude evinced by her at the age of eighty-two. Having had the misfortune to 
break her leg, while tending her sbeep at a considerable distance from bomey she bound 
ii up, contrìred to get home unassisted ; and while afterwards endurìng the operation of 
setting the fracture, she soothed the pain by crooning a popular air. 

If local scenery could be really imagined conducive in any way to the formation or 
traìning of poetic genius, of a truth the nursery of our bard might well lay claim to that 
merìt — " the emblem of deeds that were done in ìts dime.'* The surrounding localities of 
hìs native spot, we belìeve, are not surpassed in picturesqne grandeur by any other in the 
Highlands of Scotland. 

Rob Donn might say of himself^ with Pope, that ** he lisped in numbers.'* Ere he had 
yet but scarcely obtained even the power of lisping, an anecdote is recorded of his infant 
Bge of no ordìnary descrìption, though homely enough in its history. At tho wonted 
season of maiung provirion for the winter, acoording to the country*s fashion, by slaugh- 
terìng of beeves, our bard's father, on one occasion, happened to slaughter two, one of 
which was found inferìor in qiiality to the otfaer. The small-poz, at tfae time, was com- 
mitting monmful devastations among the youth of the neighbourhood. While busied in 
the necessary avocation of curìng thar winter's beef, the father says^ *' Now, the best of 
thìs beef is not to be touched till we have seen who survives the sroall-poz to share it.** 
The infiut bard, scarcely yet able to articulate or walk, on bearìng this, ezclaimed, 
" *8 ole a* chuid sin do *n fhear a dh' fhalbhaa r i. e. *' He who departs wiU have a 
had share of it, then I** " True, roy boy,** said the father, " and yours wiU never be a 
had share, whìle you remain able to use it.'* 




v%yC#-»^ 




^J-^^^W. -<-^ÌLr* 











184 SAR.OBAIR NAM BARO GAELACH. 



Tbe first verse he is said to have coroposed, was when he had attuned onlj his third 
year. Its occasion indeed testifies that bis age could not haTC been much more at the 
time. It was the country's fashion for cbildren, when they had little more than left the 
nurse*s lap, to be dressed in a short frock, or cassock, formed close to the body round the 
waist, and buttoned at tbe back. A tailor bad fitted our youthful author with such an 
liabiliment> and nezt moming the child was anxious to exhibit it ; but his mother» and 
the domestics^ having been summoned early to soroe out-door pursuits, Robert became 
anxious to get abroad in his new garb, but found himself quite defeated in every attempt 
to button it on. He took the alternative of sallying forth in a state of nudity ; when, 
being met by his mother coming towards the housey she clùded him for being seen in thia 
state. Robert's defence was made in tbe foUowing stanza : — 

<' *S math dhomhsA bhi 'n diug h gun aodach, 
Le slaodaireachd Mharchaidh 'Io Neill, 
Mo bhrollleach chor air mo chùlthaobh, 
'S gun a dhùnadh agam fli6in !** 

reproaching the tailor for the trick he had played him, in placing the buttons behind, and 
laroenting his own inability to accommodate the new dress to his person. His next 
exhibition of poetic promise was given in the same year, we are told, in the barvest 
season, when all the inmates of tbe famìly were employed in reaping. An old woman, 
who acted as nurse to the children, was on this occasion called to the sickle. She com- 
plained that the roore actìve labourers had jostled her out of her place, and left her only 
to reap the straggling stinted stalks that grew in the border furrow. Wbile muttering 
her disappointmenty Robert, scarce able but to creep at his nurse^s elbow, endeavoared to 
rally her with a vcrse : — 

*' Bi-sa dol a null '• a nall, 

Gus a ruig thu gruaad na claii', 
Cha 'n 'ell air, ma tha e gann, 
Ach na tha ann a thoirt ae." 

At the age of six or seven years, he attracted the particular attentioa of Mr John 
Mackayy the celebrated lain MaC'Eae/iuinn, a 
living on the neighbouring farm of MusaL Tfais 
prevailed with our autbor's parents to allow their child to come into his service, or ralber 
into his family, at the early agc we have mentioned. In this &mily onr author Temained 
as a servant from this age tiU the period of his marrìage. Here he experienced Klierai 
treatment, and sincere^ unvaried kindness, of which he ever retained a lively and gratefui 
recollectionf eapecially towards his master ; and it is no trifiing praise to boib, that thongh 
they once or twice latterly had a difierence, the bard's esteem and afl«ction returaed 
when the casual excitement had passed ; and when it lay upon his mind, he waa never 
once known to have given it the least utterance in any shape borderìng upon disrevpeet, 



gentleman of.the family of Shgrravt tben i 
fais gentleman, of poetic talents EimseW 



#> « 



— j y ,^ 




«, ^V^-< ^iyj^ ^--»-^ Hrdb DONN.«^ -«*«-r c^'w ^4.>iW.>q85 

ind afìer bis death the bard composed an admirable elegy to hia memory, which combines 
aa forcibley energetic descriptioo of cbaracter and condact, with as pure poetic power as 
can be found in any poetry of its kind. The bard most feelingly and pàthetically con- 
dudes it with a solemn appeal of iiis having mentioned no rirtue or trait of which he was 
not himself a witness. 

A youth of our author*s poetic mind could not be expected to remain long a stranger 
to tbe more tender susoeptibiHties of hb nature. Nor has he left us in ignorance of his 
first loTe. It is the subject of one of his finest songs : — " *S trom leam an àiridh^* Sfc. 
Here his passion breathes with an innocent, nmple faithfulness. with an ardour and truth 
of poetic redtal, that no lay^ of tbe^ìrid can perhaps surpass. [^ , • / ^ ^ 

Khsr his marriag^,^Rob Donn first resided at the place of Bact-na'h-achìais, then 
probably forming a part of his late employer's tenure. It was, we believe, soon after 
thia periody that Robert was hbred by Lord Reay to the office of a oow-keeper, at that 
time an office, though a humble one, of considerable responsibility and trust. In thìs 

• 

statìon he oontinued for the greater part of his after life-time. We have not been able 
to ascertain dates with precision, to say whether it was before or after haTÌng accepted 
this office that our bard enlisted as a prÌTate soldier in the first r^ment of Sutherland 
Highlandersy which was ndsed in 1759. He did not enlist so much as a soldier, as be 
urged by the cOuntry gentlemen holding commissions in that corps> and as he him- 




serrice of Lord Reay, in that office* it was not without interruption. He left his serTÌtude 
at one time, and we are inclined to think it was then he went into the military serTÌce. 
While he had chai^e of Lord Reay's cattle, and his wife of the dairy, during the summer 
monthsy it was also his proTÌnce to look OTer them during the winter months : and it ( 
became a part of his duty, or an employment connected with it, to thresh out com for 
supplying the cattle with fodder. To the laborìous ezercises of the fiail, tlie bard could 

, ncTer submit. He employed serTsnts to perform this part of his duty. That was, how- 
CTer, taken amiss, and he was told that he must himself wield the flsdl or leaTe the situation. 
He chose the latter altematiTe ; and remoTed> with his family, to the place of Achmore, 
in that part of the parish of Duraess which borders upon Cape Wrath. Indeed, though * 
we haTe no decided authority for the suppoeition, we are inclìned to belieTe that the 
diffierence between him and his noble employer originated in another cause than that.. 
ostensibly alleged.f The bard had been dealing his reproofs rather freely. No feeling 
of dependance, no awe of superior rank or station, eTcr restndned him from giving 
utterance to his sentiments, or from enjoying his satire, whencTer what he concdTed to 
be moral error, or ctìI ezample,'called for reproof. And this was dealt with the dignity 
that belongs to Tirtue, refusing, as he always did on such occasions, to compromise that 
dignity by indulging in personal inTcctÌTe. But whateTer was the cause of the dìffer- 

, ence that occasioned his remoTal, he was soon recalled, and left not the serTÌce again 
during the life of the chief. 



'^-»>-»*^jUl.QBAJR NAM BARD 




Robert continueato attend hU usual ayocations till within a fortnìght of hìs deat]i» 
which took place on the 5th August, 1778, being then aged 64 yeaw. The death of thc 
bard caused a Universal feeling of sadness, not only in his own native corner, but ovcr 
the whole county. It might bc said that therc was no individual but mourned fop him as 
a friend : those only ezcepted whose continued immoralities and erropt had rcndercd 
them objects on which fell with severity the powerful laah of his satire. 

His stories of wit and humour were inexhaustible 5 and, next to superior intelligenoe 

and acuteness of mind, formed perhaps in his every-day character the most distingaiahing 

feature. He had ever a correct and delicate fecling of his own place ; but if any oqc, 

high or low, superior or equal, drcw fprth the force of his sarcasm upon themsclves, by 

assuming any undue liberty on thcir part, it was an experiment they sddom destred to 

repeat. His readiness and quicltness of repartee often discovered him whcre he had been 

personally unknown before. At one time, when travclUng northward through a part of 

Argyllshire, he met by chance with Mr M'Donald of Achatriochadan, well known in 

hÌB own country as a man of notable humour and distinguished talents. Robcrt addresscd 

to tbU gentleman some question relative to his way ; and giving a dvil answer, Mr 

M'Donald added, " I perceive, ray roan, by your dialect, you belong to the north— what 

part thcre?" •' To Lord Reay's country." " O 1 then, you must know Rob Donn!" 

•• Yes I do, as well as I know myself. I could point him out tp you in a crowd." 

•« Pray do inform me, then, what sort of person he is, of whom I have heard so much." 

" A pcrson, I fear. of whom more has been spoken than he well deserves." " You 

thìnk so, do you ?" The last answer did not please the inquirer, who was poetic himself, 

thinking he had met with too rigid a censurer of the northcm bard, and the conversation 

ceased, while they both proceeded together on their way. . After a pause. Mr M'Donald, 

pointing to Ben-Nevis, which now rose in the distance beforc them, says. •• Wcre you 

ever, my man, at the summit of yonder mountaJnr* " I never was." " Then you 

never have been so near to heaven." " And have you yourself been tliere ?" '• Indeed 

I have." " And what a fool you have been to descend !" retorted the bard, •' arc yoo 

surcofbcingeveragainsonighr' M'Donald had caught a tartar. •' I am far deccived,'* 

said he, •• if thou be not thyself Rob Donn !" The bard did not deny it, and a cordial 

friendship was formed betwecn them. 

To Rob Donn's moral character testimony has already been borne. It was unifonnly 
respcctablc. To those acquainted with what may well bc denominated the moral and 
religious stotistics of the bard's native country at that tirae, and happily still. it wiU 
furnish no inconsiderablc test not onìy of his moral but of his strictly religious dcmeanour, 
that he was cho.cn a ruling elder, or member of thc Kirk Session of the parish of Dur- 
ness. Inthatcountry such an election was never made where the finger of scom could 
be pointcd at a blemish of character. It scarcely requires to be told. that his society wss 
courted not alone by his equals, but stiU more by his superiors in rank. No social party 
almost was esteemed a party without him. No public meeting of the better and the best 
of the land was felt to be a full one, without Rob Donn being therc. 

In the bosom of his own hi^ble but resKctabk famUv. w^^^ for 

: — r-^ " ■ i/ ' ^ 






>\ 



ROB DONN. 187 



saying that he was a pattern ìn happìness and in temper. A family of tbirteen were 
mostly all spared to rise aroand him^ trained to habits of industry and of virtue. None 
of them became celebrated as inheriting' their fatber*s genius ; but some of his danghters 
possessed more or less of the *' aìry gift ;** and from their attempts at repartee and im- 
prompto, the father used frequently to draw much mutual and harmless enjoyment. His 
wife had a musical ear and voice unrivaìled in the country ; and any ordinary pastime of 
their wìnter evenings was for the family and parents to join their voices in song ; while 
we believe, that when the father's absence did not prevent, they never ceased to ez- 
emplify the most sacred lineaments of the immortal picture in ** The Cottar's Saturday 
Nighf 

Rob Donn's compositions may be classed into four kinds — Humorous, Satirical* 
Solemn» and Descriptive ; all these severally, with few czceptions, belonging to the 
species of poetry commonly called Lyrìcal. He was iUìterate ; he knew not his alphabet. 
The artificial part of poetrvy if poets wiU grant that ezpression legitimate^ was to him 
utterly unknown. Perhaps he never took more than an hour or two to compose either 
his bett or his longest songs. Even the most of the airs to which he composed are 
original, which presents as a single circumstance the resources of his mind to have been 
of no ordinary eztent. His works were published in Inverness, with a memoir prefized, 
in 1830. ♦ 

In forming an estimate of the moral and poetical merits of Rob Donn, his biographer 
has been more guided by the opinìons and prejudices of his countrymen, than by a just 
and iropartial ezamination of the poet*s works. In poetry, as in religion, we niay be 
allowed to judge men by their fruits. Rob has been held up as a man of high moral and 
religious worth ; but the editor himself admits, that many of his pieces are too indelicate 
for publication. 

Many of his published pieces are such as no good man ought to iiave produced against 
his fellow creatures. His love of satire was so indiscrìminate> that he often attacks persons 
who are not legitimate objects of ridicule. Little men and women are the unceasing 
objècts of his satire ; and he does not spare the members of hìs own family. 

He was proud of his own powers of satire» and seemed to enjoy the dread of those w ho 
feared the ezercise of his wit. His satire is not rancorous and vindictive, but playful 
and sportive ; more calculated to annoy than to wound. If he was not invited to a feast 
or wedding, nezt day he composed a satire, full of mirth and humour, but too indelicate 
to be admitted into his book. He has not the wit and poignancy of Macintyre, who com- 
posed his satires while in a state of irritatìon to punish his enemies. 

As a wrìter of elegies, he is more distinguished for sober truth, than poetical embellidh- 
ment He hated flattery ; and» in closing an elegy on the death of a benefactor, he declares 
that he had recorded no virtue that he had not himself observed. 

As a poet he cannot be plaoed in the highest rank. He is deficient in pathos and in- 
vention. There is little depth of feeling, and very slender powers of description to be 
fdund in his works ; and, when the temporary and local interest wears away, he can never 
be a poDijlar poet . , ., , v - < /*^-^0 ' ^^'^ WU ^L ^ . 



>P9ia 

5* 






CA^»wV 



^TSf^:^-;^.: ^? , r^^ 'r^ :^- - ■' • 



188 SAR-OBAIR NAM BARD GAELACH. l 

Yet, Rob Donn has been honouFed more than any of his brother poets in the Hìghlanda. 
A subscriptìon having been raised among his countrjmen for a monument to hia memoryy 
it ÌB now erected in the parbh burying-ground of Dumess, OTer his grave. Its fonnda- 
tion ttone was laid on 12th Januaiy» 1829, with maBonic honoursy and a proceaaion to the 
burying-ground, not only of the whole parish, but joined by numbera from the other 
parìshes of *' Lord Reay*s country/* headed by Captain Donald Mackay, of tbe 21 st 
regiment of foot» who has done himself honour worthy of record by hìs activity and leal 
in raising the subBcrìption> and bringing, with his other coaiyutorsy this intentioa to its 
completiòn. The monument now stands a record of the bard's fame* and an hononrabie 
testimony of his countrymen's feelings. It is of polished granite, on a quadrangular 
pedestal of the same endurìng materìal, and bears the foUowing inscriptions :^ 

IFirtt Side.2 
IN MEMORY 

OF 

ROB DONN, oTHKRwisE ROBERT MACKAY, 

OF DUBNBSS, 

THE RfiAY OAELIC RàaD. 

TBI8 TOMB WAS BBBCTED AT TUB BXPBN8B OF A FEW OF HIS OOUHTRTlfBK, 

ABDEKT ADMIBBBS OF NATIVB TALBNT, 

AND BXTBAOBDINABY OENIUS. 

1829. 

[Second Side.] 

'«POETA MASCITUB NON PIT." 
OBIIT 1778. 

[ThirdSide.] 

M BU SHLUAOH BOBB 8INN OUN BHBBITHBANA8, * 

NUAIR A DH-FHALDH THU, MUB 80ATHADH 8UD OIRNN. 

^^ Aiytti* iXùf yà^ il/i^ vù^vtcu rdòi 

[Fourth Side.] 

** SI8TE YIATOR, ITER, JACET HIC 8UB CESPITB D0NNU8, 
QU1 CECINIT FORMA PRJESTANTES RURE PUELLAS; 
^UiqUB NOY06 LJETO CBLEBBAYIT CABMINE SPON808; 
qUiqUB BBNE MBRiTOS LUGUBRI YOCB DEFLBYIT; 
BT ACBITER YARII8 MOMORDIT YITIA MODIS.*** 

^ATIS 64. I 

* Tbe aliore lineB, in mcmory of tho bard, wero writton by tho lato BoY* Alezander Pop^ 
minister of Rcay. 1 



ROB DONN. 



189 



ORAN DO PHRIONNSA TEARLACH. 



Aw diof b, an dlagb, fur reusontacb 
Obainn èiridb mid an nnntacbM, 
An trl-amb lath' air crìocbnachadb, 
De dliarm mios a' gbeamhraidh dbuinn ; 
Dean*m«Id eomunn fàilteach riut, 
Ga braidhneacb, gàireacb, òranacb, 
Ga botalacb, copacb, stòpanacb, 
Le crait, lc eeòl, 's le damliaaireacbd. 

Dean'maid oomunn fbiiteach 

Rts an ìà thng thnn an t-aaogbail thu ; 

Olamaid deocb'^tlàinte nis 

An t-Senmaia big o 'n d* inntrig tbu ; 

Le talng a tboirt do 'n Ard Rìgb shuaa, 

Ga 'n d* fhuair do mbàthair lìobbraigeHdh, 

Dbetli b-aon bha do ua Gàeil, 

Mar bba Dàibhldb do cblainn IsraeiL 

Tba cnpall bbliadbn' a's ràidbe, 
O 'd U tbàinig tbu do db' Alba so ; 
'S ba abollleir dbuinn o 'n tràtb bba sln, 
An fbàilte cboir an aimslr oirnn. 
Blia daolne measail, miadbail oimn, 
'8 bba àraeb nl a* sealbhacb* oirnu, 
Bba barran troma tir' againn, 
Bba toradb frìtb' a's fairg' agidnn. 

An dingb, an diugb, gur cuimbne leam, , 
Air puing nacb cbir a dhearmad ort, 
Mtt bbreitb a' phrionnsa riòghail so, 
Dbe 'n teagblaicb dhirich Albannaich ; j 
'i ogamaid suas ar sùilean rìs, | 

L« àmuigh dhlà gun cbealgaireacbdy | 
Ar làmhan na 'm hiodh feum orra, 
Le toU 's le eud 's le earbaiilacbd. 

Togamaid fuirm a's meanmnadb ris, 
la aitbnicbear air ar dùrachd sinn, 
Lie latha chumail sunndacb leinn, 
As lctb a' pbrlonnsa Stiùbhartaicb ^ 
Gnr cai' an àm na h-èigln e, 
Ar carraig threun gu stlùlreadb air ; 
Tbug bàrr alr cbeud am bnadhannan, 
'S tba crldhe 'n t-sluaigh alr diùthadb ris. 

Cba 'n iogbnadh sin, 'n uair smualnlcbear 

An duaiachas o *n tàlnig e ; 

'N doimbne bh' ann gu foghluimte ; 

Gun bbonn do dh' èis 'n a nàdur dheth, 

Mar Sbolamb, 'n cleacbdadb reuaanta, 

Mar Shamson, trenn an làmhan e, 

Mar Almalom, gur sgiambach e, 

Gur sglatb 's gur dion d* a chàlrdean e. 



Nacb fbaie slbh fèln an sp^is 
A ghabh na speuran gu bbi 'g ùmbladb dba ; 
'N uair sheas an reannag shoillseach, 
Anns an Ime an robhaa stiùlreadb leis ; 
An oomhar' bh' aig ar Slànuigbear, 
Ro TbeJirìach thigb'n do 'n dùtbaich so, 
'N uair chaidb na daoine eiallacb ud 
G' a iarraidh gu ierusalem. 

A nis, a Theàrlaicb Stiùbhairt, 

Na 'm biodh an crùn a th' alr Seòras ort, 

Bn lionmbor againn cùirtearan, 

A* caitheamh ghùn is chleòcalcbean ; 

'ilia m' athcbuing ris an Tì sin, 

Aig am beil gaoh ui ri òrduchadh, 

Gn ^n teàroadh e o 'n cheilg ac' thu, 

'S gu 'n cuir e 'n seilbh do cbòrach tbu. 



MMWKM* 



ORAN NAN CASAGAN DUBHA. 

[A rinn am bàrd *n ualr chiul* e fu *n do bhacadh an 
Uèideadh Oàelach le Ugh na rloghachd j agut muinntir 
a dhùtbcha fein bhi uite air taobh rlgh Deftru '• a' 
bhliadhna 17Ì&3 



Lauh' Dhè leinn, a dbaoine, 
C' uime cbaocbail aibh faaan, 
'S nach 'eli agaibb de ahaoraa, 
Fiù an aodaicb a cbleachd aibh ; 
'S i mo bharail mu 'n èigbe, 
Tha 'n aghaidb fbèileadh a's oean, 
Gu 'm beil caraid aig Teàrlacb, 
Ann am Pàrlamaid Sbaauinn. 



Falre ! faire ! * Rlgb Deòraa, 
*N ann a apòra' alr do dhìlaean, 
Deanamh achdachan ùra, 
Gu bhi dùblacbadb 'n daorsa ; 
Ach on 's balaich gun uaila' iad, 
'S fearr am bualadb no 'n caomhna, 
'S bidh ni 's lugba g'a t-fbeitheamh, 
'N uair thlg a leitbid a rìsd olrnn. 

Ma gbeibh do nàmbald 's do cbarald 

An aon pheanaa an Albainn, 

'S iad a dh-èirìcb 'na t-aghaidh, 

Rinn an roghalnn a b' f hearra dbiubb ; 

Oir tha caraid matb cùil ac', 

A rlnn taobh ria na dh* earb ris, 

'S a' chnid nacb d* Imich do 'n Fbrainglcis, 

Fhuair iad pmuion 'nuair db<-fbalbb e. 



190 SAR-OBAIR NAM 


BARD GAELACU. 


Chn robh oifigeKch Gù'èlach 


D' am biodh spioraid cho Gaèlach, 


£adAr Stjjent a't Còimtil, 


'S gu 'm biodh an sàr ud *n an cuimhnet 


Nach do chaill a chofnition^ 


Gus bhur pilleadh 's an abhainn, 


'N uair chaidh 'm briseadh 1« fbiroeart ; 


Oir tha i roimhibh ni *s doimhne. 


A' mhead 't a fhuair tibh an uiridh, 




Ged bu diombuan r'a òi e, 


Nis, a Thèarlaicb òlg Stiùbhaird, 


Bheir sibh 'm bliadhn' air ath-phillwidh, 


Riut tba dùil aig gach fiue. 


Air son uinneagan Zeòfain. 


Chaidh a chothachadh crùin dbut. 




'S a leig an dùthaich 'n a teine ; 


Cha robh bhliadhna na taic to. 


Tha mar nathraichean foiaicht*. 


Neach a sheaaadh mar egoileir, 


A chaill an earradh an uraidh. 


Gun cAAmùion righ BreaUinn, 


Ach tha *g ath-ghleusadh au gathao. 


Gu bbi 'n a Chaptein air oiiair ; 


Gu èiridh latha do tbighinn. 


Chaidh na ficheadan as diubhy 




Nach do leasaich sud dolar. 


'S iomadh neach a tba guidhe, 


Ach ao sgiùrsaigeadh dhaehaldh, 


Ri do thighinn, a Thèarlaich, 


Mar chù a dh-«asbhaidh a choUair, 


Gus an èireadh na caingean. 




Dheth na bhuidhcanu tha 'n èigin ; 


Ach ma dh-aonUich sibh rìreadh. 


A tha caotainn 'u an cridhe. 


Ri bhur sior 'dhol am magha. 


Ged robh aii teanga 'g a bhreagadb. 


Ged a bha sibh cbo rìoghail, 


** Làn do bheatha gu t-fhaicinn. 


Chaidh bhur ciscan am modhad ; 


A dh' ionnsuidb Bhreatainn a*8 £irinii." 


'S math an airidh gu 'n faicto 




Dream cho tais ribh a' cumha, 


'S iomadh òganach aimsichte. 


Bhi tiigeadh dhibh bhur cuid bhreacan, 


Tba 'a an àoa ao 'n a chadai. 


'S a' gabhail chasagan dubha. 


Eadar bràigho SMb- Cbiuanaidh, 




Agus bruaehan Loch.abair ; 


Och ! mo thruaighe sin Albainn ! 


Rachadh 'n cùisibh mhic tr«th«r. 


'S tfir a dhearbh sibh bhur reuson, 
Gur i 'n roinn bh'^nn bhur n-inntinn. 


'S a chrùn, 's a cbathair r* an tagradh. 


'S a dh* ath-philleadh na Ceathaini, 


'N rud a mhiil air gach gleus sibh ; 


A dbioÌHdh iatha Chulodair. 


Leugh an Gòhharment saiint 




Auus gsch neacb a tbiooodaidh ris fèio dhibh, 


Ach a chàirdean na cùirtc. 


'S thug iad baoight do bhur gionaich, 


Nach 'eil a* chùis a* cur feirg oirbh. 


Gu 'r enir fo mhionach a ehèiie. 


Na 'n do dh* fbosgail bbur sùilcan. 




Gus a* cbùis a bhi searbh dhuibb ; 


Ghlac na Saannnaich fàth oirbh. 


Bidh bhur duais mar a* ghobbar 


Gus bhur fbgail ni 's iaige^ 


A thèid a bhleodhan gu tarbhacb. 


Chum 's nach bitbeadh 'g ur ounntadb, 


'S a bhith'r a' fuadach 's an fhoghar 


'N ur luchd-comh-strì ni b' fbaide ; 


Is ruaig nan gaothar r*a b-carball. 


Ach *n uair a bhios sibh a dh-easbhuidh 




Bhur n-airm, 's bhur n-acainnean sraide, 


Ma '« e 'm pcacach a 's modha 


Gheibh sibh tèarmiigtadh mionaieh, 


'S còir a chumhafbd a chlaoidhcadh ; 


Is bidh bhur pcanas ni 's graide. 


Nach e Scumas an Seachdamh 




Dbearbb bhi seasmbacb 'n a inntihn ? 


Tha mi faicinn bhnr troaighe, 


" C* uim* an diteadh sibb 'n onair. 


Mar ni naeh eualas a shamhuil, 


Na bhiodh sibh moladh na daoidheachd ?" 


A' chuid a's hàrr de bhur seabbalg, 


'S gur b-e dbiùitheachd d' « chreidcnmh 


Bhi air siabhruidh aig clamhan ; 


A thug do ehoigrich an rioghachd. 


Ach ma tha sibh 'n ar ieòghainn, 




Pillibh 'n dòghruinn s' 'na teamhair, 


Fbnair sinn righ 4 Hanobhar, 


'S deanaibh 'n deudach a thrusadh, 


Sparradb oirnne Ìe achd e^ 


Mu 'n tèid bhur busan a cheaugal. 


Tha againn prionnsa 'n a aghaidh. 




Is neart «n Isgha 'g a bbacadh ; 


'N aair thig bsgradh an nàmhaid, 


O Bhith, tba shuas 'na do bbreitheamb, 


Gos an hit anns do phlll e. 


Gun chron *s an ditbls nach fac thu, — 


'S ann bu mhath leam a chàlrdean, 


Mar h-e a th' ann, cuir air agbairt 


8ibh bhi 'n àireamh na buidhne, 


An t-aon a 's liigba 'm bi pbcaeadb. 



=J 



ROB DONN. i91 j 




• 

Muigh Big a* chrodb, 


»* \iua - l"a A.£^t, «K y'K^.^.^fctv^a 


'S i na b-aonar. 




IteabBtl NicAoidh, &c 


IS£ABAIL NIC-AOIDH. 




• 


An dara SimhhaL 


AiE roKir — Pìèbairaaehdm 


Seall tibh bean-taigh 




Air lliothan nan Damh, 


An t'ùrlar. 


Mulgh aig a' chrodb, 




Gun duioe mar-ri ; 


Ibbabail Nie-Aoidh, 


Seall tibh bean.tBlgh 


Aiga*chrodhlaoigh, 


Air Riothan nan Damh, 


iMbftU NicAoidb, 


Mulgb aig B chrodb. 


*S i *n a h-aoDBrr 


'fiy i 'n a b-aonar. 


laoBhail NicAoidb, 


Seall tibh beBn-taigb 


Aig B* ehrodh iBoigh^ 


Air Riothan na'n Damh, 


ÌBeBbBÌl NicAoidh, 


Muigh Big B* cbrodh, 


'S Ì 'n B h-BOHBr ; 


Gun duine mar-ri ; 


iBCBbBÌi Nic-Aoidh. 


SeaU tibh bean-Uigh 


Aig B* cbrodh laoigh. 


Air Riothan nan Damh, 


locBbBÌl Nie-Aotdh, 


Muigh Big B chrodh. 


'S i 'n B h-Bonar : 


*S i *n B b-aonar. 


SeBlltibhNicAoidh 


Duine tam bith 


Aig B* chrodb iBolgh, 


Th* air ton a' chluich*, 


Am bonnBbh nBm frìth* 


De chinneadb matb. 


'S i *n B h-BouBr. f 


^Le meud a ehruidh. 




DeBnadh e ruith, 


An eeud SiubhaL 


Do Riolhan nan Damh, 




Gheibh e bean-taigh. 


Mhoire *t b Rìgb ! 


'S culreadb e rith*. 


A dhaine gun mhnBoi, 


Duine tam biUi 


Mb thig thtt B ohBoÌdh, 


Tb' air ton b* chluleb*. 


*S i to do ihim ; 


Do chinneadh math. 


NBch ÌBÌo thtt NicAoidb, 


Le meud a chruidh, 


Aig B* chrodh ÌBoÌgh, 


Deanadh e rulth 


Am bonnBbh nam frìth*. 


Do Riotban nan Damh, 


*S i 'n B h-BonBr. 


Gheibb e bean-taigb. 


Mhuire 't B Rlgh ! 


'S i 'n B h-aonar. 


A dhuine gun mhnaoi. 


Iteaball NicAoidb, &c. 


Mb thlg thu B chaoidh, 




*S i to do thim ; 


An TaMluath. 


NBch fBÌc thu NicAoidh, 


Nach faie tibh an oih»eig 


1 Aig B* chrodb iBoigh, 


Tha cotlacb ri glacadh, 


Am bonnBbh nam frìth*, 


Am bliadhna *g a cleaehdadh, 


*S i *n B h-BODBr. 


Ri crodh agut eBchaibh, 


ComhBiTBdh dulbh 


^9 ' 

Air acbadb *n a b-aonar. 


NBch *eit gu math. 


Nach faic tibb an oibitig 


> Air fleBtgBch Bmn 


Tha cotiacb ri glacadh, 


Bhi feadh b io. 


Am bliadhna 'g a cleacbdadb, 


'N UBÌr tha beBn-tBÌgb' 


Rl crodh agut eachalbb, 


Alr Riothan nan Damh, 


Air achadb *n a h-aonar. 


Muigh alg a* chrodh, 


'S neònach am fatan. 


Gun duine mar-ri. 


Do dhaoine tha dh* eatbhoidh 


Combarradh dulbh 


Nan nitbean bu taitneich' 


Nacb 'eil gu math. 


Dhaibh fèin e bhi aca. 


Air fleatgaich amb 


Bhi fulang a faicinn. 


Bhi feadh a to, 


Am bliadhna *g a cleachdadb. 


*N nair tha bean-taigh* 


Ri crodh agut eachaibb. 


Air Riothah nau Damh, 


Air achadh *n a h-aonar. 



192 



SAR-OBAIR NAM BARD GAELACH. 



'S neònaeb am fasan, 
Do dbaoine tha db* eaabhuidh 
Nan uichean bu taitneich* 
Dhaibh fèin e bhi aca, 
Bhi fulang a faicinn, 
Am bliadhna *f a cteachdadb, 
Ri crodh af^tts eachaibh, 
Air acadh *n a h-aonar. 

ieeabail NicAoidh, &c. 

An Crunluath, 

Seall aibh air a* obeannaidheachd, 
An iomalian nam muttaichean, 
Am bliadhna *a 1 gu muladach, 
Na h-uile là 'n a b-aonar. 

Seall tibb air a* cbeannaidheachd, 
An iomallan nam mullaichean, 
Am bliadhna *a i gu muladach« 
Na h-uiia là 'n a h-aonar. 

Innsidh mit do dh-iomadh fcar, 
*8 an rannuidheaehd *n uair chluinnear i, 
Gu'm l>eil i air a cumail 
At na b-uile h-àite follaÌMacfa, 
Ile.lwllanan a*a cuinneagan, 
An iomallan nam mullaicbean, 
Am bliadhna *8 i gu muladacb, 
Na h-uile là *n a b-aonar. 

Seall aibb air a' cheannaidheachd, 
An Ìomallan nam muilaicbean, 
Am bliadhna *8 i gu muladach, 
Na h-uile là 'n a h-aonar. 

Itealwil Nic-Aoidh, &c. 



yale^Thiu tong wu eompowd in praìle of « young 
lady, thedaughter oriain mae EaeAminn, tbe'bard't ewly 
friend, to the well known alr of tbe pipe tune. **PàUte 
Phrtimns*.** To thote who have attended to the veria. 
tioM of that air, at played properly upon tbe great Hlgb. 
land bag.plpe, it cannot but apfiear at a very reapcctable 
effbrt, tbat the Iwd bas met all itt Tariationt, quidc and 
alow, witb worda and witb tentimrata adrolrably auited 
both to the air and to hlt tubdect.— FUe U*moir (J Rdà. 
\9ii9. 



FIOBAIREACHD BEAN AOiDH. 



» « > 



I .; ^« ..M / i '. Urìar, 



I • 



t* i '. '•/ 



THoaAiRKADH bean Aoidh, 
Thogaireadh bean Aoidh, 
Tbogaireadh liean Aoidh 
Uain do dh-Aitir, 
Thogaireadh bean Aoidb 
*N aghaldh na gaoith*, 






*S rìnn iad Mao-Aoidh 

Aig Liochan-nan-Giaimhidhcach. 

*S foliuiaeach a dh.fhalbh i, 
Callaidheacbd an dèigh Aoidb, 
Thoilich i * bhi *n a mnao^ 
*N àiteachan fàaachail ; 
Chunna* mise mar bha i, 
Turratian an dèigb Aoidh, 
*M l>ea]acb eadar dà bhelnu, 
B*^ àill lco gtt 'n tàmhadh iad. 
Chunnaic mi rud eiie ria, 
Dh-innia domh nach robb aibh 
H-uile b-aon de an nì, 
Sgaoilt* feadh nan àiridbncui. 
'S chunnaic mi thu fèin, Aoidb« 
*N uair a rinn tbu 'm piii, 
Gurraidb cruinn anna a* bheinn, 
'S duilich dhuibb 'àicheadh. 

Sivbhal 

*S auaracb an t-uidbeam, 
Do ghruagach no nighin, 
Bhi pronnadb 'aa* bruidhcan, 
Jt càb oirre gàireachdaicii. 
Triall thun na h-uighe^ 
Gun ghnothuch no guidhe, 
A* mhealladh le bruidhean, 
Pàiateachan 1>à^bhuachaiiL 
Ma tha agaibh de cbridhe, 
Na philleas mo bhrnidhean, 
Thèid mia air an t-alighe, 
*S feuchaidh ml 'n t-àite 
An robh tibh *n 'ur auidhe, 
'N *nr laidbe 'a 'n ur auldhe, 
'S mu *n ruitheadh l>eut duibhe, 
B* fheàrr gnn a chtàiatinn. 
*S tuaracb an t-uidheam, && 

Crunluath* 

Na cèirdean bn dealaidh bha ataigh, 
Cbàirlch iad Ìomadh fear roimh*, 
Dh* fheuchainn an cumadb iad naith, 
AiIIeaa nach b* fbeitirde i, 
Thionndaidh i *bn8 ris an fhraigh, 
'S bbòidich nach pilleadb i troigh, 
Chaoidh gus an ruigeadh i *n taigh, 
Am b* àbhaist d'i fàth fhaighinn. 
Db-fhag i 'n t-aran a* broieb*, 
*S dh-fhalbh I o phiUeadh a* chmidh, 
Dh^cheadh i comhaU>l* *8 am bith, 
'S mhàrBaiI i db-AiaÌr bbnainn. 
Mhniuntir a thachair a muigh, 
*S iad a fhuair eealladb a* chloich , 
Anna 'n a mith, teauoadh o *n taigh, 
*N dèigh *IIIe chràcanaich. 
Na càirdean bu dealaidb, &c. 



ì I 



ROB DONN. 



193 



RANN AIR LOKG RUSPUINN. 

rSeu loog bheaf , a Vbm air a càradb le ceannaiehe, bha 
"n a ahcsD dutnc, agui « bbritt loimhe lio ; chiraicb e an 
toQ^ to, le •prullleacb luiDge cfaaldh « bhrlaeMÌh n ttoinn 
KcoinbraMÌh aìr triigh &gut do Ruipunn ; bha *n ceenn. 
•jcitc pòMÌ* ri Muui nighin tacan ru*n im sln, *• iad gun 
chUno. »N ualr rinn e niM «n loog, *• aon le luath 
niuich mar locbd a duddh e leatha air a* cheud alubhal J 

Skaka mharaichy •miui cbennDaieh, 
Le ■eanA chaiJeif , *s iad ^n tUochd ; 
Gan tomr coiMÌch ftir a* chuml chnuiuaich, 
It inath rainich air ch«nd luchd. 
Bha nan aealr, gun aon taio inut\ 
Air aean bhacan, ri lean taigh ; 
Leif an aean tobha gun aon chobhaira 
An Man cithear air aeana chloich. 
Bba triùir g haiigeach gun neach caiarigt^ 
Air dhroch eiatreadb *n an caol mitb. 
Gu long Jtim^taN nach pàigh coipunn, 
An t Bfanw ehnpuill nam plàigh rith\ 
'S mbr an èla e do fhear pennon^ 
Bha 'a na rancaibh fada mnigh, 
Bhi air chùl firaighneach alr ttiùir Sine, 
Gnn dùil tineadh ri deagb chlnich. 



■iw««wiMM«wi«a«MmMV«oio 



ORAN NAN SUiRIDH£ACH.* 

FaKAaAiiM bg* leit am miannach pòeadb, 
Kacb *eil na sgebil ao 'g 'ur fàgail trom ? 
Tha cbuid a 's dìomhair' tha cur an lìu dibb, 
Cba 'n 'etl an trian diubh a' ruigheachd fuinn. 
Tha chuid a*8 faiglireachail* air an oighreachd ■', 
O 'm bcil am prÌ9e a' dol air chall, 
Mar cholrean iàidir, €ur malir air pàirtidh, 
Tha barail chAirdean, a't gràdh gun bbonn. 

Tba fear a' tuiridb an diugh air iuighean, 
Gan bharail iomraill nacb dean e tùrn ; 
Bha i uair, '• bu chumha buairidb, 
A ghuth d' a duais, a't a dbreach d* a sùil. 
An sean ghaol clnnteach bba aig ar sinnsir', 
Ksch d'fhuair cead imeacbdair feadb na dùthch', 
Nacb glan a dhearbh i, gn 'n deach' a mharbbadh, 
'N uair ni i bàrgan, 'nualr tbig fear ùr. 

*S tomadh caochladh thig air an t-saoghs3, 
*S cfaa chan an fbirlnn nacb 'eil e crosd', 
Na h-uile maighdean a nl mar rinn i, 
Tha fois a h-inntlnn an cunnart feasd. 
An duine treubhach, mur 'eit e sprèidheach, 
A dh* aiodeoin eud, tha e fèin *g a cbosg, 
*S le comhairi* ghòraich a h-athair dhòiuni, 
'G a deanamh deònach le toic, *■ le trosg. 

• Fer the air, see " The Rev. Patriclc M'Donald's CbL 
lecUon of Hlghtaad Airs," page 17. No. 118. 



O *n tba 'n gaol ac* air (hs mar Fhaoilleach, 

Na bitheadh stri agaibh ri bbi pòsd*, 

'A ■easmbacbd inntinn cba 'n *eil thn cinnteachi 

Rè fad na h-aon oidhch' gu teacod an lò ; 

An tè a phàirticbeas riut a ckirdeas, 

Ged tha Ì *gràdh sud le cainnt a Iwòil, 

Fo cheann seacbduin, tbig caocbladb fleasgaich, 

'S cha *n fhaigh thu facal dh*i rè do bheb. 

Ach *s mbr an nàire bbi 'g an sàracbadh, 
Oir tba pàirt dhlubh de *n inntinn stblt', 
Mach o pbàrantan agus chàirdean, 
Bbi milleadh ghràidh sin tba fas gu h-òg ; 
Mur toir i aicheadh do 'n fhear a's fearr leath*, 
Ged robh sud craiteacb db'i fad a beò, 
Ni h-atbair feargach, a beatha searbb dh*!, 
'S gur fearr leis marbh i, na 'falcinn pbsd*. 

Faodaidh reason a bbi, gu trèigeadh 
An fbir a 's beusaicb' a thèid 'n a triall ; 
Ged tha e cairdeach, mur 'eil e pàgacb, 
Ud ! millidh pràcas na th* air a mhiann ; 
Tha *n duine suairce, le barrachd stuamachd, 
A' call a bhuannachd ri tè gnn chiall ; 
'S fear eile *g èiridb, gun stic ach lèine, 
'S e cosnadb gèill dh'i mu 'n stad e srian. 

Mnr 'eil stuamaehd a* cosnadb gruagaich, ! 
Och ! clod a* bbuaidh air am beil a geall ? 
Nach mor an neònachas fear an dbchais so, 
Gun bbi cnòdach nl 's modba bonn ; 
Fear eile sineadh le mire 's taosnadh, 
Le comunn faoilteach, no aigneadb trom, 
'S ge math na trì sin gu coenadb aontachd, 
Cha 'n 'eil a h-aon diubb nacb 'eil a' call. 

Ma tha e pagach, ma tba e sgatbaeh, 
Ma tha e nàrach, ma tha e mear ; 
Ma tha e sanntacb, ma tha e greannar, 
Ma tha e cainnteach, a's e gun ehroii ; 
Ma tha e bòidheach, ma tha e seolta, 
Ma tha e còmhnard, ma tha e glan ; 
Ma tha e dìombaln, ma tha e gnìomhacb, 
Ud, ud ! oha *n fbiach le a h-aon dlubh sin ! 

Ma tha e pàgach, tha e gnn nàire, 
*S ma tha e sgatbacb, cba bheag a' chrois ; 
Ma tha e gaolach, tha e *n a chaora ; 
*S ma tha e faollteach, tha e *n a tbrosg ; 
Matha e gnìomhach,their cuid, *• Cha*n fhiach e» 
Tha *m fear ud mìodhair, *s e sud a chron ;** 
*S ma tba e failligeach ann an aiteacbadb, 
(• Cha bhi barr aig*, is bi*db e boohd.' 



it 



Cb an t-aon fbear air feadh an t-saoghail, 
A tha nis cinnteach gu 'n dean e lum ; 
*S nacb 'eil a h-aon de na tba mi *g innseadb, 
Nacb 'eil 'n a dhiteadh dha air a cbùU 

N 



194 



SAR-OBAIR NAM BARD GAELACH. 



An duine mwnmnach, '■ e toimbMÌl, ainmetl, 
Cba cbluinn thu 'ainm acb mar fbear f uu dlù ; 
'S nacb fbale thu fèin, air ton lomadb reusoin, 
Gu *n deacb' au tprèidb oa ceann cèille, 't diù. 

Tba fear fbt ann, a db-aindeoin dbcbais, 
A dh* fbaodaa pòsadh gun mbòran char ; 
Na*m blodh de chiall alg' na db' aithnich r iamb, 
Gu 'n do dh-èiricb grian anni an àirde 'n ear ; 
Dean 'n a dhuairo e, a rugadh 'n cuaran, 
Thoir baile 't buar dha, a'a treabbair gheai ; 
Lelg labhairt uair dha, ri athalr gruagalcb, 
'S bheir mi mo chluaa dhut mar faigh e bean. 



AM BRUADAR. 
Aia rov N— '* Latka tiMal dèibht dXomk" 

Chonita' mise bruadar, 

Fhir nach cuala, thlg a*a duinn ; 
Ma 't breitleacb e, cur catg air ; 

'S ma tha neart ann, bi 'g a tbelnn ; 
Na m* b' Ibior dbomh f4in gu 'm faca mi, 

Am Freatdai, 't e air beinn ; 
Gach ni a't neach *n a amharc, 

It e coimhead oa an ciun* 

Cbunna* mi gacb teòrta 'n tin, 

A' tigh*nn 'n an cròtbalbb, cruinn ; 
'S na *m b' fblor dhomh, gu'n robh mbraa diabb| 

A b* eòl domh ri mo linn ; 
Ach eh a bha air tbòa dhiubb, 

Ach na daoine pdtd* air arelng,— 
*S a* ebend fhear a thuirt facai diubh, 

Cruaidh ebataid air a mhnaoi. 

Labbair glagair àraidh rtt,— 

*< 'S tu leig mo naimhdeat leam. 
N nair pbòt mi gbolMicb, àrdanacb» 

Nach obadh onàmhan rium ; 
*S e 't eainnt an taobh mo leapa dh*i, 

An oair ia paiite rbm» 
On eealgacb, feargach, droohombeinneach, 

* 'S an droch'uair, teann a nuli.' 

" Their l rìt, gn h-ain-meinncach, 

'N uair db' èireaa fearg 'n a tròin, 
Gu 'm b' olc mi ann an ai^umaid, 

'S nach b' fbeàrr ml tbogaii tgeòil,— 
Cha h' ionann duit 't do o' alnm e tud, 

'S deagh tbeanacbaidh e 'a Uigh-M', 
O ! '■ bnidbe dhi-t* tbug dhachaigh e, 

B' e f^itt am flcatgach c<Mr. 



'* 'Nuair chlotat mit' ri tmnaineacfaadh, 

Gacb truaighe thng mo th/ir ; 
Tbeir i, tgeigeil, beumacb, rium, 

Gur ro mhath dh-èitdinn tgeul ; 
It tbeir i rit ha labbrat mi, 

Gu 'n eanadh ciann ni b' fhearr ; 
Aon ghniomh, no cainnt, cba chinnich 

Na«h di-mol i le 'beul." 

Thuirt ite :— " Gn 'm b' eudach tnd, 

'S gn 'n robb e breugacb, meallt',** 
It thug I alr mar b* àbhaist d*Ì, 

Nach abradh 'bheul-ta drannd ; 
" Tha 'n adhare tgorrach, 6ittdh ; 

Ach o 'n *t èigin d'l bhi ann, 
O ! dod e *u UkiU 'n ckra dh*i 

Bhi fàt, na air a' cheann.'* 



Tbubhairt fear de *n àireamh ud, 

Bu tàbbaebdaicbe bh' ann, 
** A Fbreaadail, riiin thu Hibhor rium, 

Am pàirt *nuair thug tbu clann ; 
Ged thug thtt bean mar mbàthair dbalbh, 

Nach dean gacb dama b.àm, 
Aeh b-uile gnlomh a 't tartainna, 

Mar ' thacfarat thigh'n 'n a ceanu.' 



• V 



Fbreagair Freaadal reutonta,— 

(« 'S e 't feumail dhut bhi ttuaim*, 
'S a Uuthad là a dh' èitd mi riut, 

It tu 'na t-6igin ehruaidb; 
Mu 'n do cbumadb lèine dhut, 

Bba 'n o^ile tin riut fuaigbt', 
It dod Ìad nit na fàthan, 

Air am b' Aill leat a our bbuat?" 



" Nach bochd dhomb, 'nuair thig 

Blilot oeòlmhor, cainnteach, binn, 
'Nuair 't matb Icam a bhi fiaiaidh riutb', 

'S ann bbiot i iiata ruinn ? 
'N nair dh' òlat ml gu cùlrteil lcatfa*. 

'S e gheibh mi cùl a cinn, 
'S bidb mite *n sin 'n am bhrengadair, 

Ag ràdh gu 'm beil i tinn. 

•> Cha tàmh Ì 'm baile ditbribh leaat» 

Cha toigb leath* gaotb nam baanu, 
An t-àite motach, fiàtacbail, 

Am beii an cràbbadh gann ; 
'S ged chnir mi Umh ri eaglalt Ì, 

Cba 'n fbada dh* fhanat ann, — 
* An t-àite dona, tàbbumach, 

Bidb duagh cur neui 'n a ceann 



f « 



Sin 'n nair thubhairt Freatdal ria,— 
** 'S e thlg do 'n neacb ni chòlr ; 

A bbl ni 't diùitb' r* a dhleaaanna% 
Mar 't truimc eroit 'g a leòn ; 



ROB DONN. 195 


Ged •baoileadh tu ga 'm maitheadb dbat, 


'• Dh* fhaodainu-sa do pbòsadh 


Na pbeaeaicb tha gu h-2>g ; 


Ris an t-seòrsa tha thu *g ràdh. 


Cha 'n fliaar gun chamadh crannchair thu» 


Ach *s aonan as a* ohiad dblubh. 


Fhad *a bhlos a' cham-chomhdhU »' beò. 


Bbeireadh riaracbadb dhut ràidh » 




An tè de *n nadur ne&nach ud, 


** Cba 'n fhac thu fèin o rugadb tu, 


*S nach toireadb pòg gu bràth, 


Aoo choum de m* obair-t' fiar, 


Aon dràm no deoch cba 'n blar leath'. 




'S cha dheònaich i do chlich." 


Do dhrcaehdan 's do cbiall : 




Cia h-iomadh trie gu beartasy 


Air an dara dùsal dhomh, 


Bh* air an ditheadb tteach 'n ad chliabh, 


*N dèigh dùsgadh as mo ihoain. 


Nacb fiiaic thu gur h-aon aisinn dÌHot, 


Cbunnaio mi na daoiue siO| 


A chum air ais sud riamh. 


Ag sgaoileadh mach mu *n cuairt ; 




S na h-uile bean bba pùsda sin, 


» Aidich fèin an fhirioo, 


A* dol *n an dùnaibh suas, 


Agus ehi tbu 'n sin mar bba. 


Ach *s aon tè as an fhichead dhiubh, 


A' mhcud *s a ghabh mi sbaotbair rith*, 


Bha buidheach leis na fhnair. 


Gtts an caoch'Ieadb i ni b' fhearr ; 


. 


Db-fheuch bocbdalnsgus beartas db'if 


Labbair aon bean iunnsuicbt' dbiubh. 


Is euslaint agus slàint'. 


Bu mhodha rùm na cJ'icb :— • 


Is thainig mi cho fagus d'i, 


" Am biadb, an deoch, *s an aodaicbean. 


'S a bagairt Icis a' bhas. 


Cba *n fbaodainn bbi ni *s sathaicht* ; 




Ach gtt m* fbagail trom, neo-sbunndach, 


*«*Nnair a dh' fheucb mi bochdaiu dh'i, 


Cha 'n eòl domh pung a's dàcb*. 


*S ann ortsa chuir i 'mfìtj 


Na gealltanas mo tbòileacbadh, 


'S cha mhò a rlnn an t-socair i 


Gun ehoimbliooadh gu bràth. 


Ni b* fboagarraicb' ri càch ; 




Le h.eQslaiot' 'nuair a bbun mi ritb'. 


" An duine sin tha mar rìnm, 


S ann frionasach a dh-fbas ; 


Tba sior ghearan alr mo sbunnd» 


An t-slainte bhuam cba 'n aidich I, 


Dhearbhainn fèin air 'fhiacaill, 


'S cha chreid i bhuam am bàs.'* 


Ged nach d* iarr mi, nach do dhlùlt ; 




Bidh mbran diubb mi-reusonta. 


Cb do a cbite tigbinn, 


*Nuair gheibh tbu 'n sgeul gu gruond. 


Dol a bhruidhean ris gu teann, 


Tha dùil ac' gu 'n ghluais mii-eag riuth't 


Ach duine bha cruaidb chasaid 


An spiorad nach 'eil annt'. 


Alr a' mhnaoi bu ghasd* a bb* snn ; 




*S e 'g radh :— « 'Nualr thèid mì 'n Uiee rìth*, 


** *S nebnacb leam an dràsda 'n so, 


'S ann bhios oirr' gart a*s greann, 


Sior àbbaist nam fear pòsd', 


'S *nuair their mi cbainnt a *s deaiaidb rith*. 


Tbeir gu ladam* dàna. 


Gu 'n culr i c&r *n a ceonn. 


Nach do thoirmisg aithne pbg ; 




Cia mòr an diùbbcas beusan 


•^ Gur h-e trian mo dhitidh oirr*. 


Th* eadar eucoir agus còir, 


Nach bl i faoilidh rium ; 


Cha *n ebl domb aite-seasaimb, 


Ni i sgeig a's cnaid orm. 


Gun a chos air aon diubh dhb.** 


Gun ghair' a' tigb'nn à còm ; 




*Nnair bhitbeas sinn 'n ar n-aonaran. 


Cbnnnaic ml *s an àite sin. 


Bidh 'cainnt 's a b-aogas trom, 


Ni àbbacbdach gu leòir, 


Ach *n uain thig na fir gu fuirmeil, 


Is shaoil mi gu 'm bu reoson e. 


Gheibh sinn òl, a's cuirm,a's foun. 


O 'n tigeadh eudach mòr ; 




Ciod bh* ann ach fear guu cbomas, 


" A Fbreasdail, rinn tbu seirbbe dbomht 


*G iarraidh comnnn tè gun chbir. 


'S ann orm a chuir thu cbuing. 


*S bba fior dbroch bheachd aig ceud detb» 


*S gn 'm b* eòl dut gu *n robh m* aimsir, 


'S a bhean fèin 'g a chur an spòrs. 


Is mo mbeanmnadb air an claoidb ; 




B* fburasd* dhut 's na biiadhnaibb nd, 


Chnireadh e neul 'n am eancbainn-s*, 


Mo riarachadh le mnaoi 


A bhi *g ainmeachadh le cainnt, 


Bbiodh ùmbail, cairdeil, rianail dboÌDÌia 


A'. mbeud 's a bb' ann de db-arguroaid» 


'S nach iarradh fear a cbaoidb." 


'S do cbomunn gearrta greann* ; 



196 



SAR-OBAIR NAM BARD GAELACH. 



Bhii na oeadan p«an' ao 9ud, 
'N an •eMamh ann an ràne, 

^Sbha Gasaldean aig mòran diubh, 
Ma 'n aon neach bha tolrt Uàog, 



■■MMIMIfOTPWMMWMIMMmXMaMW 



AN DUINE SANNTACH 

AOUB Air SAOOHALi A* OBARAN AIR A CHSU.B. 

ANDUmB. 

'S Mi-CHOXAiKMKACH tbusa, Shaoghail, 

*S b* abhaitt dhut, 
'S olc a leanadh tu rl daoine 

A leanadh riut ; 
Am fear a cheanptil ereang gu taatin rint, 

Leiaa' ghiut; 
'Nuair tharruinn gach fear a cheann fèln d'i, 

'S ea' a thuit. 

AXf 8A00HAL. 

Is eibhae tha mar ein, a dhaoine, 

'S b' abhaiit duibh, 
'S olo a leanadh iibh ri aaoghal 

A leanadh ribh ; 
God chuir miee eorchan fodhaibh, 

*S air gach taobh, 
Mae eibh fèin tha gabhal teichidh, 

Soraidh leibh ! 

A2V DunrE. 

0| na 'n gleidheadh tu mit% a »haoghail« 

Bhithinn dha do rèir, 
Oir tha na h-uile ni a'e toigh leam 

Fo na ghrèin ; 
C uim* an leigeadh tu gu dilinn 

Mi gu pèin, 
*S nach 'eil flaitheas cho priaeil dhomh 

Riut fèin. 

AN 6A00HAfc. 

S ann bn chbSr dhut bhl cnr t-eòlais 

Ni bu deis\ 
Far am btodh na h»nUe sèlas 

Ni bn treU% 
Gcd ni miB* an t-nmaidh farach 

Ri car greisy 
*N uair a thogras « Uìd m* fbagaily 

l^geam lois. 



ORAN DO'N OLLA MOIRISTON. 

LU^mSAO. 

BiiM giu uair-tigin, 
Searbh rin hg, 
JHnn rin ntrir-riginf 
Swrbk rin òg » 
Binn rin nair-rigin, 
'ÌVeomiran so dh" fhuaraieAf 
Air an roòh €arbaU gìi dhuainril, 
Qe bu ghuanaeh a «Aròii. 

A* BRLiADHKA na caluinn-s\ 
Bu gheur am faobhar a gheairadh an teud, 
Bh' eadar Dòmhuull *s am Morair, 
'S iad mar aon aun an comunn *8 an gaol ; 
Ach cia b* e ni bha 's na cairtean, 
Chaidh e feargach oimn seachad an d^ ; 
'S cò a 's dàeha bhi coireach, 
Na 'm fear a dh-fhagas am balle leis fèiu ? 
Binn rin uair-tigin, jfc. 

Chunnaic mis* air a' bhòrd thu, 
Bhliadhna ghabh SÌne Ghòrdon an t-ftt, 
'S cha chuireadh tu t-aodann 
Ann an oomunn nach slaodadh tu leat ; 
Ach 'noalr shaoil leat do shorchan, 
Bhl cho laidir ri tulchainn a* gheat% 
Shliob na bonna-chasan reamhar 
Dheth na loma-leacan sleamhuinn gnn taic ! 
^i'im siit uair-rigÌHf j^. 

Dearbh cha ghabhainn-sa ioghnadh 
As an leac so chuir mìltean a muigh» 
Dhe ua corra-cheannaich^ bhrioagach, 
Aig am faicte *n àh iosgaid air chrith ; 
Ach an troetanach treubhach, 
Chuireadh neart a dha shlèiad* an au aith* 
Ma thuit es* aig an dorus, 
Cla mar sheasas fear eile *s am bith ? 
Binn fiM uair'rigin, ^e. 

*S ann tha ceumanan Freasdail 
Toirt nan ceudan de leoManan duinn, 
Deanamh iobairt de bheagan, 
Gu *m biodh càch air an teagasg r* an linn ; 
Ach ma thuiteas fear aithghearr, 
Le bhi sealltuinn ro bhras os a chinn, 
Cba *n *eil fhios agam, aca, 
Co a *s ciontaich* an leac no na buinn. 
Binn rin uair-rigin, j^c 

Tha mise fèin ann an eagal, 

*G iarraidh fàsaich no esg do rao sbàil, 

Is mi falbh air an leacaich, 

Alr an d* fhuair daoiiie seasmhach an sàr ; 



I.. 




Ach tha m* earbMdh tre ebannut» 
Mo f barbb-chnmimhean nile bhi slàn»— 
Oir ged a ChàrUdh dhomh cUbeadh, 
Cba 'n 'eU àlrd' aig mo smigeid o 'n làr. 
Binn tÌH nair eigin, j[e» 

An doin* bg t* tlia 'n a lèigh, 
Tba mi dàletinn tha tighinn 4 Mh^ig h, 
Fboair e ìeatan o dhithis, 
Cbom gtt*n siùbbladh e saidbicbt* *n acbeom; 
Aeh mn 'n ehùis tha d' a leantainn, 
Cttlream cùl ri bhi eantainn ni 's lèir ; 
Acb na 'm biodh brigb na mo chombairl*^ 
So an t-àm am beil Somhairr 'n a fcum. 
Binn 9Ìn uair-tigin^ Sfc, 

lan Mhie-Uilteim 's an t-Srathan, 
Faodaidb deircadh do lathach*-e* bhi searbb, 
Ged tha 'o aimsir-s' cho sitbeil» 
'S nach 'eil gnth riat ma phrìs air an tàrbb ; 
Cbaidh Incbd-f&bhoir a bbriseadh, 
Na bha 'n dreachd eadar Ruspann's amPàrbh ; 
Am fear a thig le mbr urram, 
Gheibh • ceud mìle mallachd 's an fhalbb.* 
Bùm rin uair'tigin^ S;e, 

M«^Dr Morrtoon, tbe h«ro of thit long. wu for a 
loog tiaie IQ biffh'csteein and fsTour In the fkmily of Lord 
Rcaj ; bot at leoKth a mtoundertUnding arlilng betweeB 
tbcm, he found caiue to leave the famlly, reflecting, at 
thc MDic time, on the fluctuatlng temper and unateady 
bToor of tbe great, and repeating tfae old Gaellc adage, 
'^bdeamkwinnan laac a tk*ai§ dormM an taigk* ntkUr," 



MARBHRANN. 



. [Do dhltbla mbtnlatear ro alnmdl *nan dùthalcb, Mr 
\ lain Muora, Minittelr flgire Eadarachaolait, agua Mr 
DdmbnuU Mac- Aoldh, Malghitir^goilet «glra Falr.3 

AlK FOiVN — " Oran na A-ooùe." 

'S e mo bheachd ort, a bbàis, 

Gar bras tbu ri pàirt, 
Gur teacbdair' tba laidir, treum, tbu ; 

An oogadh no 'm blàr, 
Cha tolrear do shàr, 

Aon duine cha tàr do thrèigsinn ; 
Thtig thn an dràsd 

Dhninn buille no dbà, 
Chair eaglaisean bàn, a's foghlum ; 

Is 's fhurasd dbomh ràdh, 
Gur goirid do dhàil, 

'S gur trlc a' toirt beàm 'n ar Cièir thu. 

Bhuln thu ruinn garbh, 

Mu 'n ditbis so db-fbalbb, 
'Nuair ruith thu air lòrg a chèil' iad ; 

C' uime nach d' fbàg thu 

• ** Hate dogi Cbeir fllgbt,and innilt rooefcf thelr end ** 

Jgknt, Fan. ihm. ITÌMhm, 



Bhuidhean a b' àirde, 

A bhiodh do cbàeb ro fheumail ; ^ 

A bhruidbean a b' fheArr 

A' tighlnn o 'm beul, 
'S an eridheachan làn de reuson ; 

Chaidh gibhteachan gràis 
A mheaigadh 'n an gnàths, 

'S bha 'n cneasdachd a' fàs d' a rèir sln. 

Dithis bha 'n geaU 

Air gearradh k bonn, 
Gach ain-iochd, gach feall, 's gacb eucoir ; 

Dà sholns a dh-fhalbh 
A earrannan garbh', 

Dh-fhàg an talamh-ea dorch d' a rèir sin ; 
Ge d' tha e ro cbroaidh, 

Gu 'n deach' iad 's an naigh, 
Tha cuid a gheibb bnaidh a's feum dheth ; 

Mar ris gach aon ni, 
Dh-aithris iad dhuinn, 

Chaidh 'n gearradh 4 tìm an leughaldh. 

Dithis a bh' ann, 

Bu chomhalrl' 's bu cheann, 
Do phobull fbnair àm g' an èisdeacbd ; 

Dithis, bba 'm bba 
'N a bbriseadb do obàch, 

Gldheadh gu 'm b' e 'm fàbhor fèin e ; 
Cha ladnm gu dearbh, 

Dbuinn chreidsinn 'nuair dh-fhalbh, 
Gu 'n d' fhreagair an earbo' gu lèir iad ; 

A dh* aindeoln an aoig, 
B* e 'n cairide gaoil, 

'Nuair igair e o tliir nam breag iad. 

Tha sgeulan r' a inns' 

Mu dbèighinu na ditb's, 
A 's feumall a bhi sna oeudan ; 

Fendaidh ml ràdh, 
Cla teumaeh am bas, 

Nach tug e ach pairt d* a bheum uainn. 
Ged thug e le tinn, 

An corpa do 'n cbill, 
Bidh iomradh ro bhinn 'n an deigb orr' ; 

Is lomadh beul cinn, 
Ag aithris 's gach Ilnn, 

Na labhair, na sheinn, 's na leugh iad. 

Slnne tha làthair, 

Tnig'maid an t-stricbd-s', 
Is cleachdamald trà air reuson ; 

Nach faic sibh o'n blia, 
An lathachan s' geàrr, 

Gu 'n ruith iad ni b* fbe.\rr an r£ls ud ; 
'S mac-sambuil dbuinn iad, 

Ged nach 'eil sinif cbo àrd. 



^ 



>*c P 






-v-o- ^-•^A*!^>t rt U ^-w^ ^^y H.X.- -*> '^ 



N 



m 

J 






^o *. 



/^' 



^- »> ot 



•2 






rr M -^. 









'•^■'-C ol<.C-^ 






198 



SAR-OBAIR NAM BARD OA£LACH. 



Anns D« nhheanaibb cràbhBÌdh» lenghant* ; 

Na earb'maid gu bràth, 
Ga *n rulg ein an t-àit-a' 

Mur lean ainn ri pàirt d* an ceuman. 

Tha *n ieachdair a* alr tòir 

Gach neach a tha heò, 
'G an glacadh an còir no *n eucoir ; 

Na gheibh e 'n a dhbrn, 
Cha reio e alr òir, 

Ri gai, no ri deoir cha *n èiiid e. 
Chi ml gur fiù 

Leie tighinn do *n chùil, 
Ou fear th* ann an d\)A mar 6ideadh ; 

'S ged dheanamaid dùn, 
Cha cheannaich e dhuinn, 

Aon mhionaid de dh-ùin o *n eog lin. 

An dithii eo chnaidh, 

Cha raohadh cho luath, 
Na 'n gabhadh tu uainn an èirig ; 

Cha leig'maid *n an dith*t 
lad ai an aon mhioe, 

Na 'm b' urradh sinn diol le aeudan : 
Ach '■ teachdair ro dhàn* 

Thn, tlghinn o *■ &ird, 
Buailidh tu ttàtaibh '• dè(rcean ; 

Cha bhacar le *pria» 
Air t* aie thu a rìs, 

*S tu dh' easbhuidh an aoin mu'n t£id tho* 

Glacaidh tu chloinn 

A mach bho na bhroinxiv 
Mu '■ falc iad ach ■oilU* air èigin ; 

Olaealdh'ta 'n òigh, 
Dol an colnneamh an òig, 

Mu 'm feudar am pbsadh èlgheachd. 
Ma '■ beag, no ma *« mbr, 

Ma '■ ■can, no ma *■ òg, 
Ma '■ deachdamh dhuinn cblr no eucoir ; 

Ma tha sinn 'n nr beò, 
la anail *n ar ■ròin, 

Cuirear oile sinn fo na fèlch nd. 

Tha *m bàa o^ ar cinn, 

'G ar glacadh le tinn, 
'S le fradhrac ar elnn cha lèir e ; 

Ach tha giaodh aig' cho cruaidh, 
'S gu 'm faodadh an eluagh, 

A ehluinntinn le clnaaan reusoin. 
Nach dearc aibh a chùl, 

la fear aig' fo lùil, 
*S e aealtuinn le 'ahùil gu geur air; 

An diugh ciod am fàth, 
Naoh bidh'maid air ghtàrd^ 

'S gu *n bhuln e ar nàbuidh *n dè bhuainn. 



A chumhachd a tha 

Cur chugainn a bhiis, 
Gnn teagamh nach pèighear *fhèlch dha; 

Tha mlaneachd a'a bonn 
Aig neach a tha 'n geall, 

Air tagradh na gheall do bhenl dha. 
Oir *■ athalr do chlann 

A dh' fheitheas a th* ann, 
'S fear-Ulghe do *n bhnntralch fgin e ; 

'S e'n Cruithear a th* ann, 
A bheir gu neo-ghann, 

Na thoilleas sinn ann^ a' chrentalr. 



#««MM «IMMW#M^MM*P«<MM 



U^ 



MARBHRANN, 

DO MRAXOiWTIll. MUBCBADB MACJ^BOMRirilU* 

MmiffrEAR BOIXE DBIVBINinS 

AN DUTBAICB MBIC-AOIDB. 



*S e do bhàe, 'Mhaighstir Mnrehadh, 

Rinn na h-Àitean so dhorchadh, i 

'S ged chaidh dàil ann do mharbhrann, | 

Labhraidh ttalbhacbd ri cèill. ' 

Na 'm biodh a' Chrioodaidheachd iomlaa, 
Cha rachadh dl-chuimhn' air t-iomradh, 
No do ghn^omharan ioml aid, • /• 

Ach leaiitadh t-i omchan -e' gu l«r ; t4»'iw«4^ 
Gur h-e chràdh mi *n am mheanmnàStht 
'S do luchd-grhidh ague leaomhuiDn, 
Meud do •haothrach mu *■ d* fhalbh thn, 

'S lugh'd a iuirg as.do dhèlgh ;— 
Bheir cuid Xwvinan buadhach, 
O bhruaict^faaanan t-uaghach, x &•• "I^V. 
Nach tug d^iseac han suar»ch,'^^^»^^^{;y^^. 

As na chual iad bhnat f^ii^ 4fA>^(2>j>^ ) i 

Fìor mhasguU ohionn pàldhidh» 

No sUd gealuch le gàbhadh, 

Blirigh mo bheachd-s* ann an dànaibh, 

*S mi nach deanadh, 's nach d' rinn : 
Ach na 'm biodh comain no stà dhut, • 
Ann a t-alladh chur oa iiird dut, a-"<^* ^ 
Co ach mi8* do 'ni bu chàra, 

*S co a b' fheàrr na thu thoiU ? 
Bhuidhean mholtacb-a' a dh-fhàg alnn, 
Ged nach urr* iad a chlàlatlnn, 
'S cdlr bhi 'g aithria am pàirtean, 

Gun fhàbhor, 'a gun fhoUl ; 
Oir 'a buain* a' cbuimhne bheir bkrda, 
Alr deagh hhuadhannaihh naduir, 
Na 'n stoc cruinn ain a dh-fhàg iad, 

la comh-atrl chàlrdean 'g a rolnn. 



Bha do ghibhtean-sa làidir, 
Air am meaagadh le gràaan, 
Anns a' phearaa bha àluino, 
Lom-làu de na chàiU ; 



BOB DONN. 



199 



An tuigv* ba lucbdmliolr' ga gleldhMdh, 
An toil a b* èMgaidh ga matbMdh« 
'S na b-aile h-ftigneadb cbo flatball, 

Fad do bhcatba gu l^ir. 
Bbiodh do cbomhairr an cdmbnaldh, 
Le do chobbair '■ do dbòmbnadh, 
Do lochd-gabbail na còraeb, 

Riir 's mar sheòladh tu fèin ; 
Dheanadh tu 'n t-aindeonaeb dcònach, 
li an t-aineo!ach eòlacb— 
'S b* e6or shonas do bheòsfalaint, 

Bbi tabbairt còrr dhaibb de liirs'. 

Blia tba caomb rl fear feumacb, 
Bba thtt saor ri fear reusont\ 
Bba tba aod a nach, geurach, 

Mar chloich, ri eucoireacb, cruaidh ; 
Ba ta 'n tabhairteach maoineaeh, 
Ba tu 'n labhairteach ■aoithreach, 
Bu tu 'n eombairleach tìmell« 

'5 erìocb a' ghaoil ann ad fhuath ; 
Tha e *n a ladamaa gàbbaidb^ W^ 
Bhi le h-eagal ag àicbeadh, 
Nscb 'eil stoe aig an Ard-RIgb, 

Ni an àtrd na cbaidh aalnn ; 
Aeh *s /ahbor Freasdail» 's a's iogbnadh, 
No *n ni a 's faisge do mhìerbhull, 
Am bèom ao th' agalnn a lionadh, 

Gu blaa miannach an t-oluaigh. 

Leam is bcag na tha dh* fhoighneachd, 
Ma na thabhairt, 's na rinn tha, 
'S ma na cbliù sin a thoill thu. 



tlj^^ 



,Mi 



^) 



»•• ^ 



t 4 ♦••^ 



^'X 



O *n tà chaill sinn thu fèin ; ^j.W^^^ 
Ach mòran tartar is stroigblichj K »«^^^>^^^ ^ 
Air son fèlch, agas oighreijhd, ^oAtt,*^ I 

ngiidh beartaicb mvLrfhitu e, 

Alr an eloinn aa an d^gh ; 
'S e ni a *a minig a chi ml, 
Db' aindeoin diombanachd time, 
Ga'm heil gionaich nan daoine, ? 

Tarralno daonadb 'n an cèill ; 
Ach cha *n 'eil iomairt no mbfton, 
Anns na freasdaii eo dhomhsa, 
Nsch tolr ìeasau 'n am chòdhail, 
i-e sttnnji&f bho do bheul. «^-^'^", 

'oighcacfa, faicilleach, fiamhaèh, 
Smasinteacb, facalacb, gniomhach, 
Ann do ghnothachaibh diombair, 

Gun bhi dlomhain aon uair ; 
Chaitb tha t-aimsir gu saoithreach, 
Air son sonas nan daolne ; 
*S cha b' e traailitdheachd shaoghalt 

No aon nnBhar saas. 
[ 'Nuair tba nitheana taitneacb» mjx-AA>*ri 
I Dol a mngh ' a chlon cleachdaidh, 043u&*q\ 
B* e chìiis fbarmaid fear t-fhasaln, 
*S cfaa b' e bcartas a*s aaills', 






A' dol o 'n bbeatha ba shelrbhe, 
Tre na cathan bu gbalrbhe, 
Db-ionnsaidh FUitheas na tairbhe, 
Ga buan shealbbachadh daais. 



Gu'm beil cealgaireaebd chràbaldh, . f 

A Ir a dearbhadfa gu gàbhaidh, 1 i ^* ' ^. ^ ^^ , 
Tha 'n a galrislnn r* a clàlstinn, ^""^ytjf^^i J 

Is ro chriitcocb r' a luaidh ; Ì'^^iiÌoÌ,^^ 
Nuair a tbuit tho le bhs bbaainn, 
Mar gn 'm briseadh iad bràigbdean, irmÀ^(l 
Dhùisg na h.uilc ain a b' àbhaist» 

A bhi an nàdar an t-sluaigh ; 
Gu'm beil cath alg an Ard-Righ, 
Ga bbi gabhail nam pàirtean, 
Anns na chruthaich e gràsan, 

Tbng air agbairt gach buaidh ; 
Rinn sad sinne 'n ar fhsach, 
Anns an talamh-s' an trà so, 
So a' bbarail tb' aig pàirt dinbb, 

Trio 'g a ràtainn alr t-uaigb. 



An dnine thigeadb a snas riut, 
Ann an gatb 's ann an dnasan, 
Cba 'n fhacas riamh a's cha cbaalast 

Is 's e mo smualntean nach dainn ; 
Ged ba bheartach do chràbhadb, 
Bha do mheas air gach tàlann, 
'S tu a thuigeadh na dàna, 

'S am fear e dheanadb na ralnn j 
Cbuld a b* àlrde *s a* bhuaidh sin, 
Tha 'd air stad dheth o 'n uair sin, 
Ach na daiseachsn suaracb, 

Tha ma 'n cnairt duinn a' seinn ; 
'Nuair a cbeìlear a* gbrian orr*. 
Sin *n aalr ghoireas na biastan,— 
CaiUeach.oidhch* agas strianaeh, '^' f^j 

An ooilltean fiadhalch, 's an glinn. 



t/ «1 




AjJUfì 



• & t% 




*S eòl domh daoine *s an aimsir.s', 
Db-fhàs *n an culdeacbd glè ainmeiiy 
Tigh'nn air nitheanan talmhaidh, 

Ann an gearrabhaireachd gheur ; | / 
Ach 'n usir thogar o 'n làr Ìad, 
Gus na nitbibh a's àirde, 
S ann a chluinneas tu pàirt diubh, 

Mar na pàisdean gnn chèill ; 
Fhuair mi car ann do rÌanaibhV, 
Le do ghibhtean bha fialaidh, Jjl,^^^ ( < " «' 
Mach do dhearc mi, ma 's fior dhomh. c.\ 

An aon neach riamh ach thu fbin,»- 
Càil gacb coideachd a iionadb, 
Leis na theireadh tu dìomhan, 
*S crìoch do sheanchals gun ffalaradh, 

Tighinn gu diadhaidheachd thrcan. 

Bha do chuld air a sgaoileadb 
Gu bbi cuidcachadb dbaoine. 







*r 












200 



SAR.OBAIK NAM BARD GAELACU. 



*S fbad 's a bha tha *8 an t-Mogbal, 

'S tu nach faodadh bhi pàidht* ; 
Chuid bu taitncieh* *u au iomchain^ 
Cha *n *eil facal mu *n timcheall, 
Cha bhi ceartae mu *n iomradh, 

Ach le 'n imrich, 'n am bàs. 
*S truagh am peanas a thoiil linn, 
Thaobh nan ciontan a rinn siuu,-^ 
Bhi sìor ghearradh ar goibhleaii, 

'S ar cuid tbeaghlaichean fàs ; 
Gnn cheann laidir gu fhoighneachd, 
Co ni 'n àirde na chaiU tiun, 
Culd, d' an cràdh, là is oidhche, 

Nach tig t-oighre *na t-ait. 




AM^^ 



4M>nM<MMMMIMMMM<M>MIM«MM* 



CUMHA DO MHR. MURCHADH. 

CA rinn am bard an oeann tdiadfana an dèigh bàlt an 
duin' uaiail lin, air larrtai a mhic am flor OiSl »uairc 
kmniaicbte, Mr Padruig MacDhòrohnuill, minlttear 
Sglre' ChiUe.moire an Earragh4el, air dba tbtahtnn do "n 
dùtbalcb, agut a bhl aig àm iraidb an euiataebd a* 
bhiifd.3 



CO-8HB«M. 

*S damul^ a*« eiamU, 

O! *i cianail a tia mt', 
*iV ceiotHi .iM UiadkHa, 

O! *« danaU a tila mt, 
A MhaightUr Mwrchadh^ 

'S tu air fiCfkàgaU, 
*S mairy naeh d'fkmnr mia, 

lÀnu no dhà dhiot, 

CHaiDHE na fèile, 

A bh6il na tàbbachd, 
Cheann na cèÌUe, 

'S an fhoghluim chrhbbaidhy 
Làimh gun ghanntair 

An am dbut paigheadh, 
An uachdar a* bhùird, 

A ghnùia na fltilte. 
*6^ eticnMM^, 4re, 

Tha mise *n am aonar, 

Mar aon ann am fàaach, 
*S ni gun fheum dhomh, 

Aobhar ghàire, 
Culms' ann an cainnt, 

Ann an rann no dànachd, 
Chlonn 's nacb 'eil thu ann 

G* an clÀlstinn. 
'Sdanaa,^ 



) 



Chaochaii iad rianan, 

O chioftlaich am bàs thu, 
Cha 'n 'eil meas am bliadhtia, 

Air ciall, no air cràbhadh ; 
Thioundaidh na biastan 
' Gu riastradh gràineil, 
Leo-san leig Dia, 

Srian o 'n ìk sin. 
^S danaUy ^c. 

Rinn cuid bròn 

Fa choir do bhàis-sa. 
Ach ghabh iad sgios, 

Ann am mios no dhà dhetb ; 
Cha *n 'eil mls' mar iadaan, 

Rlaraicht* cho trh dheth, — 
An ceann na bliadhna, 

'S cianall a tha mi. 
'Sekmaa,^, 

'S caomb leam an teaghlacb, 

'S a* cblann sin a dh-fhàg thny 
'S caomh leam na fuinn, 

Bhidhte seiiin ann ad fhàrdaich ; 
'S eaomh leam bhi 'g ùrachadb 

Chiiù nach tug b&s dhiot ; 
*S eaomh leam an ùir th'air do thaoUi, 

Dbeth na Bhàghan l 
*S cianaUf 4v. 



ORAN A* GHEAMHRAIDH. 

AiR FOHM~(< Tkroagh thà vood^ iaddic 

MocR *s mi *g èiridb 's a mbadainn, 

'S an sneaohd air a* bbeinn, 
Ann an lagan beag monaidb, 

Ri madainn ro dholnid, 
'S ann « chuala ml 'n lonan, 

Chuir an loiiiid o shelnn, 
Is am pigidb ag èigbeach 

Ris na speuraibh, *8 cha bhlnn. 



Bltbidb am beithe crion, crotacb, 

Sior stopadh o 'fhàs ; 
Mar ri gaoth gharbh shèididh, 

Agiis ioma-cbatbadh *g èiridb, 
Cròcan liarraicb a* g^illeadb, 

MÌos èigneach an àii ; 
A' mbiorchneatanach, fbtaacbdaidb, 

Cboimbeach» ghraamacb, gun tlàtba*. 



ff 



ROB DOMN. 



201 



Brdh g»eh doire dubb uaigneteb, 

*N dùii ruaagUdh o bblàth ; 
Bithidh an ■nodhaebd a' traoghadbi 

Gus an fhreumb as na iibin e, 
Crnpaidh chairt rlt f u dionacb, 

Gtts an crion i gu Jàr ; 
*N lon-dubb anni a* mbadainn, 

Sior •greadail cbion blàitba. 

Mhioa dheitheaaacb, cbaoile, 

Cboimheach, gbaotbacb, gun bblàthe*, 
Chnlreadh feadail na fuaraebd, 

Annt gaeh badan bu dualaich\ 
Dhòirteadh sneachda 'n a ruatbar, 

Air chruacb nam beaiin àrd\ 
*S an àm teicbidb na grèine, 

CnUlidh PkabiM a bbl&tba*. 

Mbioa chaiaeaneaeb, ghreannaob, 

Chianail, ebainneanacb, gbeàn't*, 
*S Ì gu clachanacb, curracli, 

Chruaidhteaeh, sgealpanacb, phuinneael^ 
Sbneacbdaeb, chaocblAÌdeach, fhrasacb, 

Rc&taeh, reasgacb, gu sàr ; 
'S e na chaoimeinean craidhneacb, 

Fad na b-oidbcb' air an i}ir. 

*S ann bbloe PAcehua *n a 'reòtachd, 

An eeap nam mòr ebruacb '■ nam beann ; 
Bidh '■ an ualr sin •■ cba neònach, 

Gach enn gearra-gbobach gòiueach, 
Sploladb iomali an otraich, 

Cnr a sbròin anns an dàm ; 
Còmhndb eiùrrta gun bbeadradh, 

Le bròn a's sgreadal *n an eeann. 

*S an àm tighinn an fheasgair, 

Cha bbi an acaras gann ; 
Ni iad còmhnuidh '■ gach callaid, 

Buileacb anmbnnn a*s eallaidh, 
Sgriohadh ùir as na ballaibb, 

Mio« cbur doinionn nan gleann, 
*S iad a* beucail gu toirmneach, 

*S eha bbl *n eirbbelrt acb mall. 

Ach nach daochail *■ a* gheambradh, 

Fann gbèim gambna ehion fthìr, 
Gnùgacb, eaol>dromacb, fearsnacb, 

Tloram, tarra-gbreannacb, àrsaidb, 
Biorach, sgreambanach, fuaehdaidb, 

Siltean fuaraidb r* a sbròin, 
*S e gu sgrog-lagbracb gàgacb, 

Fnlang sàraeh* an reòt. 

Bidh gach creotalr d* a threisead, 
*G larraldb fBMgtAdh *■ a* cbolll, 

Bldh na h-ùrlaichean cabrach, 
Gnùadach, airtncalach, Iaga» 



Gabhail gellt dhetb na mhadainn, 
L^ guth a' cbneataln *n an ceann, 

iu na h-aigbean fo euslaimb, ' 

Air eon gun thrèig iad a* bbelnn. ' 

Sod na puirt bu gboirt gearradh, 

!■ bu ■balaiche eeinn, 
Ghabhadh m* inntlnu riamb eagal, 

Roimb bbur sgreadail *s a* mhadainn, 
*N àm a' cbruidb bhi air ghadaibb, 

*S an euid fodair *g a roinn, 
'S lad *n am baideinibb blnniceacb, 

Gu h-àsruidb, tioma-chasaeb, tinn* 

Am bradan caoi bharr an fhior uÌHg*, 

Flincb, slaod-earballach, funr, 
*S e gu tkrr-ghlogacb, ronnaeb, 

Chlambaehy gbear-bballach, lannaeh, 
Soills na melrg* air 'n a earradb, 

Fiamb na gainn* air *8 gaeb tuar, 
*S e gn crom-cheannaeb, burracb, 

Dol ie buinne *na ehuaich. 

An t-aamhainn bhagaracb, fhiadhaich, 

Dhubbraob, cbiar-dhubb, gun bhl?iths, 
Gbuineacb, ana-bbliochdach, fbuacbdaidh, 

Sbrutbaeb, steallanach. fbuaimDeacb, 
Thuileacb, an-sbocrach, uisgeach, 

Gnn dad measaicb aeb eàl, 
Bitbldb gacb deat, a*s gaeh mìseach, 

Glaeadb ai^ais a* bhàis. 



Note^Thìt KNig sppeBn to be a psrody oo twclTe of the 
•tsnsu of M'Donald't ** Ode to Sttmrner,**—** We sre In. 
cllncd to thibk thst on ■ journey the poet made to ihe 
I«le of Skye, he mlgbt hsve besrd M*Dona1d'f * Summer 
Song* snd compoMd thlt In Imitatton of it**^Memoir to 

lUtt.iassL 



MWnMMMMIMMIM 



'S TROM LEAM AN AIRIDH. 

[Rinn sm bird sn t-òran so d* a lesnnan, Anna Molr. 
iston, nighean òg ro cbliùltesch, d* an tug e cheud ghaol ; 
bha e fsda *g a h.larraldh, agus lae ear learo.leat, gun bbl 
*g a dlùltadh no 'g a gabhall ; aeb turut a thug e chun na 
b Jlìridh far an robb I aig aa am, *• ann a dbearc e otrre an 
cuideachd an t>saolr bhiln, d* am b* alnm laln Moraidh, 
ghabb e gu m.tbrom i a cbur cùl rli fèln. Phd« I an aaor 
bèn an dèigh lo, agui 'se aitbris an t.alualgh<— nach 
robh 1 riamh toilichte gu *n chulr I cùl rl Rob Donn ; 
agus cha mbo a dheartih an saor bàn e fèin *n a cfaèile ro 
tbaitneach.3 

'S TaoM leam an ftirldh, 

*S a gbàir so a tb*innt', 
Gn*n a phairt sin a b'abhaist, 

Bbi *n dràsd air mo chinn ; 



202 



SAR-OBAIR NAM BARD OAELACH. 



Anna ohaol-mhalach, obioch-chomohi 


As saoilaidb mi gur gaol sin, 


Shlip-oheannaohy ghrinn, 


Mach caochaii a chaoidh. 


*S ÌMbbail a bheoil inhilis ; 


'S thèid air a ràdb, 


Mharanaich, bhinn. 


Gu*n dh-fhas e as ùr, 


Heich ! mar a bbà 


'S fasaidh e 'n trà sin. 


Air mo chinn ; 


Choairderitùr! 


*S c dh-fliag mi oho craiteach. 


*S thèid, ho. 


'S ga*u ità dhomh bhi *g inns'. 




Heich! &c 


On a chualas gu*n gluaiscar tha. 




Bhuam ieis an t^saor, 


Shittbhail mis' a bhuaii* ; 


Tlia, mo shuain air a buaireadb 




Le bruadairean gaoil. 


'S gach àlt' anna am b'àbhaiat. 


Gu'n an càirdeas a bha sid 


Bhl tàthladh mo ghaoil. 


Cha tàr ml bhi saor. 


Chunna *mi'm fear bàn. 


Ga mo bhàrnaigeadh laimh riut 


A*t e màran r'a mhnaoi 


'S e ghnà dhomh mar mhaor. 


*S b' fhearr leam nach tarainn 


Ach ma thà 


An trà nd na ghaoith. 


Mi ga do dbi, 


*Se mar a bha, 


B*fbeairde mi pàg bhuaf 


Air mo chinnr 


Mas fagadh tu 'n tir. 


A dh* fhag air bheag tàth mi 


Ach ma tha, && 


Ge nàr e ri theinn. 




'Se,&o. 

• 




Anna bhuidhe nlghean Don'uill, 




Na'm b'eol dut mo nì, 




*S e do ghradh, gu'n bhl pàidht', 




Thug a mhàn bhuam mo chll : 


AN RIBHINN ALUINN EIBHINN OC 


Tha e dhomh is t-fhianaie 


Cho ghniomhach, '• trà chi. 


TuA Deòrs* alr a* Mhàldsear 


Diogladh 'e a' smuaieeach. 


fto dhàn* ann an cainnt, 


'S gur ciuirrt* tha mo chri. 


An ribhinn àluinn, èihhinn, dg. 


Air gach trà 


Sior cbur an c^ill, 


*S mi ann an ttri, 


Gu robh è-san fo »tainl * 


'Feuchainn ri àicheadh, 


An ribhinn àluinn, èibhinn, bg. 


*S e fàa rium mar chratdbh. 


Ach 'nualr thèid an Uìmì, 


Air, &C. 


Mu 'n bhòrd ann an rancaibb. 




Olaidh e gu càirdeach. 


Labbar I gu h.àilieaeach. 


Deoch-slàlnte na baintigheam, 


Fàiteagach rium :— 


Bidh h-uile fear do chàch. 


<* Cha tàr thu bhi làmh rium, 


Mach Sàlaidh, toirt talng dha. 


Gu càradh mo chinn : 


An ribhinn hluinn, èibhinn, òg» 


Bba siathnar ga m' larraldh. 




Car bliadhna de thìm ; 


Mu 'm faca mo shùil tbu» 


'S cha b' alridh thar càch thu 


'S e *n cliù ort a fhuair mi. 


Thoirt barr os an cinn. 


A ribbinn Àluinn, èibhinn, dg. 


H&! bft! hà! 


Mar gu*m bu bhan-dè thu. 


An d* fhìts tha gu tinn 


Gu *n gèilleadh an sluagh dhut. 



Mas e 'n gaol a bheir bfas ort 
Gu'm pàldh thu ga ohinn ! 
Ha! &c 

Ach cia mar bhelrìnn fuath dhut 
Ged* dh-fhaara!ch thu rium ? 

'Nualr a*s feargaich mo sheannaehas, 
Ma t-alnm alr do chùl, 

Thig t-lomhaigh le h-annsachd 
Mar shamladh na m* uidb, 



A ribhinn àluinn, ^ibhinn, òg. 
Shaoil leam gu'm bu bbòsd, 
A chuid mhòr bhasa iuaidh riut, 
Gus na shin an ceòl, 
Sa sln gun tug iad a soas mi, 
Ach chreid mi h-uile drannd dbetby 
'S an danns 'nuair a ghiuais thu, 

A ribhlnn Àluiun, èibhian, àf, 

• EbhiohesiMiiòid*. 



ROB DONN. 



S03 



Sbaidh mi ann an cùil, 

M«r gu *n dùiagteadb & tranns mi, 

A ribhinn àluinn, èSbhinn, òg. 
1« dh'ambairceadh an triùir ud» 
Le 'n ■ùiicsn, *t ic Munt ort, 

A ribbion àluinn, èibbinn, òg. 
Do rèir mar a dh-fhaodainnt* 
A h-MHUnn a ranntaebadh, 
Dbùralgndh SiUUdh. 
Am Maldtear 'n a bhantraich ; 
llim aolbhneaa air Deòna, 
Mift *n bhròn bh* air a' Ghraandach, 

A ribhinn àluinn, Mhlnn, òg. 

Cba *n 'eil a h-aon, 

*S a* BkaiàaUan d* an eòl thu, 

A ribhinn àluinn, èlbhlnn, òg. 
Nach *eil ort a bruadar, 
Maa fnaagailt* no pòada, 

A ribhinn àluinn, èibbinn, òg. 
Gua an mig e Tearlach, 
Am maiadcar a b' òige ; 
Ged ba chrnaldh *alnm 
Ann an armaiit righ Dedna, 
Cbaoch*leadh e faobhar, 
La gaol fa do ehòlr'aa, 

A ribhlbn Àlulnn, èlbhinn, òg. 

Am fear a bhioa an gaoi, 
Cha *n fhaodar leia 'fhnadach, 

A ribhinn Lluinn, èibhinu, òg. 
'S ann !■ crnaidb a 'chàe, 
Gus ara pàidbear a dhuaie dha, 

A libhinn àlulnn, èibhlnn, òg. 
FuUigidh mi aùii, 
No fuiligldh mi dnae dhiom, 
Ma tha aon de 'n trlùir ud, 
Aa tric thasa luaidh' riut, 
Cho tinn le do ghaol, 
Rls an aon fbear a*8 faath leat,* 

A ribhlnn àluinn, èibhinn, òg. 

*S e 'n t-aobhar naeh ordaichlnn, 
Salaidh do *n Chòirneil, 

A ribhlnn iluinn, èibhlnn, òg. 
Eagal gtt 'm bitheadh càch 
Ann an naimhdeas r' a bheb dha, 

An ribhinn àlninn, èlbhlnn, òg. 
Creutalr cho caoimhneil rlut, 
Is maighdeann eho bbidheach riut, 
Ri ! bu mhòr an diobhail, 
Ga *n cailleadb tu g* a dbeòin iad, 
Suirldbich an t-eaogbail, 
Le aon fhear a pbòaadh, 

An ribhlnn àlulnn, èibhinn, òg. 

• Be Rob Denn flin "sn son fbear sb* fhusCb lcsths.** 



ORAN £IL£ 

DO *N MHAtOHDEZNN CHEUDITA. 

Aia roNN^** Swut MoUy" 

hVUmEAQ. 

Fear a ihamMtom^fear a ekUUckmu, 
Fmr a Uwmoi^/ear a rmibUair. 
i^ear a dh-èiadeat, no ni bruidhean^ 
Bi n ermdieaek' aig Sidaidk 

Da-rBALBR mi dùthehan fada, ieathan, 
*G amhare inigheannan a*s mhnathan ; 
Eladar Tunga 's Abar-readhain, 
Cha robh leithid Sàlaidh. 

Fear a dhamuaSf ^e, 

An Dun-^ideann *8 an Dun-didhe* 
*S a h-uile ceum a rinn ml dh-oighe, 
Cha 'n fhaca mi eoltaeh rithe» 
Beaa mo ohridha Sàlaldh. 

Fear a d ka m nm u ^ ^e. 

*S math a claistinn, *s math a fradharo, 
Blasd* a caill agos na thelr 1, 
*S math do 'n fhcar a tharadh *n gairc, 
Do dhoireachan Sàlaidh. 

Fear a dkatuuae^ ^e. 

*S math a muigh, *s is math a steigb i, 
'S math 'n a guth i, ie math 'n a dath I*; 
*S math *n a euidbe *n ccann na sreath* i, 
Sann na laidhe *8 feàrr I. 

Fear a dkamuae^ ^ 

Fear a dh' iarras 1 *s nach fhaigh i, 
*S fear nach iarr i a cbionn aghaiUb« 
Cha robh fbioe a'm co an roghainn 
Tbaghainn as na dhà sin. 

Feor a dhamuaa^ Sfc. 

Calpteln treun nan OrenadMtrf 
*S airde tcumas, 's fearr a ruithcaa, 
Cha *n 'cil àit an dean i euidhe, 
Naeh bi e-ean laimh rith*. 

Fear a dkamuae^ 4^. 

Na *n racha* dealbh a chur 's a* bhrataicb, 
Ann an arm an larla Cbataich, 
Bbiodh iad marbh mu 'n dèant* a glacadh, 
Ged bbiodh neart a* Phàp' orr*. 
Fear a dkamuat^ 4'^. 

AinCf.— SsUy Orsnt, fhc ■ubject of the foregoing two 
long*, wsi s girl of emtj Tiitoe, who Ibllowed thc Suther- 
Isttd fenciblct. She wm si firtt miftrcM to the Esrl who 
comnundcd ; ihe then ■erved thc offloer*, snd flnslly thc 
prtvstc* aiid drummcn. Rob composcd snother Mmgt 
called ** Jtfdr n^rA's GMelor/MM,'* on thc Hime girl, but 
the Editor bsi left It, snd s numbcr of othcri of thc ismc 
dcicription, out of thc book on sccountof theirindclicacy. 



204 



SAR-OBAIR NAM BARD GAELACH. 



BRXOGAIS MHIC RUAIRIDH. 

CRIoncMlh toì Uònn $o lels a* bhàrd aig bMiaii ** Iwaball 
NlcAoidh,'* uighean lain •IcEacliainn. air dli'i tìhipdada 
ri Iain,macCholnnich Sutharlain. Bhaerulnneachadb ana. 
barracb •lualgh air a* bhanalt de dh-uaitlean na dùthcha ; 
aeh air do dh-Iain Bfac Eachuinn agua am bard cur a mach 
air a chèile goirid roimh *n am tin, cha d* rhualr am bird 
cuireadh thun na bainnse, ged bba e ehòmhnuidh ann an 
Hte fliguf do laimh. Ach air do Choinneach Sutbarlan, 
atbair fhlr na balnnie, thlgbinn air an ath mhadainn aa 
dèigh a' phdffaldh, agus Rob Oonn lonndrainnt thubhalrt 
e ri laln Mac>Eachuinn, gu *m b' fhearr cuireadh atholrt 
do *n bhard *n a thràth, no gu *n duinnte tgeula mu 
'n bhanaia fatbast. Bha flot aig lain MacEachuinn, nach 
tigeadh am bird air 'illlleai aa, ged chuireadh e floaalr. 
An lin chuir na b.uaialeao uile, *o an ainm fiin, flot air, 
agu« mor tlgeadh a leii an teachdaircachd lin, gu *n 
rachadb lad fèin uile g' a ihlreadh. Thàinig Rob Donn gu 
Coileach ; oir bha nòt ipèii aig do db.Iain Mac.EachuÌDn, 
*f d* a tbeagblach, ged thainig eadar iad alg an im aln. 
Air an t.«Ughe dh.ionniuidh ulgh na bainnse, dh.fholgh. 
nich Rob Donn rli an taachdaire tbainig d* a iarraidh. 
An do thacfaair nl àmhullteìieh *• am bith *n am meaig o 
thòlaich a* bhanals? Tbuirt an teachdaire nach euale.Mn 
acb aoo rud— Ou *o do ehaiU ** Mac Ruaraidfa beag,** 
gllle tbainlg an eoiM fbir na bainnie, a bhriogaii. Bu leolr 
lo leii a* bhàrd, agua mu 'n d* rainlg e uigh na bainnie, 
ged nach robh ann ach aiUr dà mhile, bha 'n t-dran 
dèanU; agui cho luath 'i aihuidh e, thoiiich e air « 
ghabhaUJ 



LunaniAO. 

An iTfhidir, no 'n tr/hanidi, 

No *n euala sibk^ 
Co idir thug brioffait 

Mhie Ruairidh Uis 1 
Bha bhriopais ud againn 

An am dol a chadal, 
^S ^nuiùr thaÌHÌff a" tiUtadainn 

Cha d^fhuaradh i. 

CfiAiDH bhiiogais « stampadbi 
Am meadbon na eonnlaich, 
'S cbaidh Uitdean a dhamha*, 

Leit na gruagaichean ; 
'Nnair db*fhàg a chuid raisg t, 
Gu'n iag e 'n sin brioegadb, 
A db-iarraidh na briogais, 

'S cha d' fbuair e i. 
An d'/hidir, ^-c. 

Na 'm bitbeadh tu làimb rls, 
Gtt 'n deanadh tn ghire, 
Ged bhldheadh an siatalg 

Ka d* cbmacbanan ; 
Na fsiceadh tu 'dbronnag, 
'Nuair dh-ionndrain e *pbeallag, 
*S e coimbead 's gach callaid, 

*S a* suaitheachan. 
An (T/hidir, ^, 



lain Mhic Eacbuinn, 
Ma'stusatfaugleati, 
Chur grabadh air peacadh 

'S air buaireadh leath' ; 
Ma 's tu a tbug leat i, 
Cba ruigèadh tn leaa e, 
Chaldh t-uair-sa seacbad 

Mu 'n d* fhuair tbu L 
An d'fhidir^ ^. 

Chaitriona Nigh'n Uilleim,* 
Dean briogais do 'n gbille, 
'8 na cumadh sud sgillinn 

A' thuaraadal ; 
Ciod am fios nach e t-athair, 
Thug leis i g' a caitheamb,— 
Bha feum air a leitbid, 

'S bha uair dhetb sin. 
An d'/hidir, ^c. 

Briogais a* chonais, 
Chaidh chaU air a* bhanais, 
Bu liutha fear fanaid 

Na fuaidheil oirr' ; 
Mnr do gblèidh laln Mao>Db;>mhnaiIlt 
Gu pocan do 'n òr i, 
Cha robh an Us-mhòine 

Na luaidheadh i. 
An d*/hidir, 4-c. 

Mur do gbl^idh.Iain Mac-DbòmhnoilV 
G u pocan do *n òr i, 
Cha robh an Us-mhbine 

Nagbluaiseadhi. 
Mu Uilleam Mao.Phàdraig, 
Cba deanadh i stà dha, 
Cha ruigeadh i *n àird' 

Air a' cbruachaa dha. 
An d*/hidir^ J^. 

Tha dulne 'n Us^mhòine 

D' an ainm lain Mac-Sheòraisy 

'S gur iongantas dhomhsa 

Ma gbiuais e i ; 
Bba i cho cumbang 
Mur cuir e i 'm mugba, 
Nacb dean i nl 's modha 

Na buarach dba. 
An d'/hidir, ^. 

Na leigibh ri bràigh' e, 
'M feadh 's a bhios e mar tha 0, 
Air eagal ga 'n siraich 
An luacliair e ; 

• Besn Isio Mhlc Eachalo. 



I, I 



L 



ROB DONN. 



205 



Na leigibh bho bbail' e 
Do mhòiateach nan coiUe, 
Bia 'n tig an labhallaa, 
'S ga buail Ì e. 
Au d'/hidir, ^c. 

Na *m faioeadb tibh ' leithid, 
Bha bann oir' de leatbair ; 
Bha toll air a tpeatbar, 

'S bha tùthaf air, 
*S bha feum aie' air cobhalr, 
Mu bhrèidean a gobhail, 
Far am biodb am fear odbar, 

A' saatbadh rith'. 
Au d'fhidir, 4-c. 

Aeh lain Mhic-Cboinnicb,* 
'S ann ort a bha 'n tonaa, 
Ged 't mòr a bha dhonadas 

Slaaigh an lo ; 
'Koair bba tha cho tgiobalt, 
S naeh do ehaÌU thu dad idir, 
'S f ar Upaidb a' bhriogais 

A bhuannaich thu ! 
An d' rhùUr, 4-c. 



«MMIMItfMW«nM«M 



ORAN AIR SEAN FHLEASGACH, 

AOUS 6EANA MHAIOHDEAN, 
MU'HBOBHSOBULXAO BHI DOL A PH08AOH. 

Tba mhaighdean 't an àite-e' 
llia àireamh de bbliadhnaibh, 
It tbaoil leam nach pòsadh 
Keaeh beb i, cbion briadbad ; 
Ach 't garbh-dheanta calg-fhionnach 
Calbhar r* a bhiadhadb, 
An gille dubh ciar-dhubh, 
Tha triall 'na gaoith. 

'Se'nffHh dM eitu^dkubh^ 

Cku^dhubh, dar-dhM, 

^Se'ngUUdM dar-dhM, 

Tha iriaU ^ua gaoUh, 

A M hairiread, cha chòir dbut 
Bhi gbrach no ilata, 
Tha mairiet ni *t leòir dhnt, 
An còmhnoidh 'ga t-iarratdh ; 
Ni 'a gr&innde cha 'n eòl domh, 
'S ni 't bbldhche cha b* fhiach thu, 
Na *a gille dabh ciar-dbubh, 
Tha trlall "na d' ghaolth. 

*S € '» gilU dM dar-dkM^ 4tJ. 

• Fetr na btinnie. 



Tba minitteir còlr ann, 

It mbran de chiall aig' ; 

'N a tbaoitear do 'n Ìngbean, 

Gun lomrall gon fbiaradh ; 

It b' fbeàr lelt, an bigh 

Bbi gun phòtadh aeacbd bliadhna, 

Na 'n giUe dabh ciar.dbubh 

Bhi triaU 'na gaoitb. 

*S e *» gille dM dar-dhuhh^ ^c, 

Ged bblodh ann a phòcald, 
De dh-br na th' alg larla, 
Bu mìkbT a* chùls bhròin e 
Do 'n òigh tha e 'g iarraidb ; 
Sùilean a't tròn, 
Agut febtag, a't fiaclan 
A' ghille dhuibh ehlar-dbuibh, 
l*ha trlall 'na gaoith. 

*S e *a gtUe dM ciar-dM. 4*«. 

'S olc an leannan òinld 
An t-òlach t* 'n a fhibnalg, 
'Nalaidbe'nacbòta, 
'N a rògaire mìodhoir, 
A thàiltean 'u a thòln, 
It a thrbn rit a' gbrìotaicb ; 
'S e 'n gille dubh ciar-dbubh 
Tba triall 'na gaoith. 

*S e *n gille dubh ciar-dhM^ ^'C, 

Tha pung ann a chhileachd, 
Thug b&rr air na ciadan ; 
Tha 'ac^at ro ghrànnda, 
'S e air fàileadh 'n t-triandch ; 
An uair bba e an Grùididb, 
Cba taobbaicheadh fiadh rulnn, 
Leit a' ghille dhubh cbiar.d^ubb, 
Bhi triall 'n an gaoith. 

*S e ^n gUle dM ciar-dhM^ ^-c. 

Ged tha e cbo daochall, 
It aogat cbo fiadhaicb, 
Bithldh feum air 't an tìr to, 
Alr tiomati de 'n bhliadbna, 
A tboirt gbabhraidh air mheann, 
'S a chur chlann dbeth na cìochan ; 
'S e 'n gille dubh ciar-dhubh 
Tha triall 'na gaoitb. 

'Se'ngOU dM cwr-dhM, ^c. 

'Nuair a bba tinn crninn 

Annt a' bbelnn, 't tinn ri fiadhaeh, 

Bu tric a bbiodh tn 'n aàu 

Annt an t-sàttee-panf it biadh ann ; 

Bhlodh eagal air bàit oimn, 

Gu *n cnàmhadh tu bian oimn, 

A gbille dhuibh chiar-dhoibb, 

Tha trlall *na gaolth. 

'Se'ngiUe dM ciar^hM, je. 



206 



8AR-OBAIR NAM BARD GAELACU. 



ORAN NAN GREISICHEAN BEAGA. 



Aii. roKN — *' Crò Han Gcbhar. 



u 



Chukna* mi crmnnanach, 
Cttimir ri ceannaireachd, 
'N Acha-na-h-AnnaÌd, 
Cnr feannai^ & chèile ; 
Sheall mi le annaa air, 
'S thln mi ri teannadh ris, 
Thug mi mo bhoineid dhiom, 
'S bheannaich mi fèin da. 

JTia fni ro bktUdheach 

Air ekomhairl' nam breiikeamknan^ 

Dhròrdaich gach dUhii dhiu 

Bhi U aùn ckèiU ; 

Faadaidh dioehd t^hinn 

An deiffh na buidhinn w, 

FaOait a bhithea$ 

W an ionganiat/àiBe, 

Chaidh mi atr m' af hairt, 
le thàraich e m* fhoighidian, 
Feuchainn le à* lughad 
C* ait' am &if hinn da cèiie : 
Fhuair^mi *n taigh Choinuich Ì, 
C' uime gvk *n ceilinn, 
'S a h-aparan deiridh 
Cko ghoirid r* a fbèUeadbV. 
Tha mt ro bhMÌdheaehy ^, 

Tòmat a*s Dòmhnull, 
Seòras a*t Alasdair, ^-** 
'S coltaeh 'n an eoliuinn 
A' cheathrar r* a ohèlle ; 
B* fheàrr leam tà thapaidh 
Bhiodh seaebad air leth-ehend, 
Na a faidnn air leth-trath, 
Aig fear dhiubh mar chèile. 
Tha ffu ro bhuidheaehy ^e, 

Tha iomadh sgeul eile 

Tha againn gu barantacb, 

Naidheaehd *g a h-aithris 

A baile Dhun-èideann, 

Naoh *eil uile cho ftit* 

Ann an oibriebibh fìreaadail, ^ 

Ri faicinn nam peasan f w-^ / <a| '^ <^ 

A' maiteeadh a chèile. 

Tha mi ro bhui dh each^ jfe. 

Tha mise fo chaehdao, L ^^^^ 
Naeh urradb mi leasachadh, 
Nacb fhaigh mi aon fear dhin 
Ni maiim do Chèitidh ; 




Tha truaa aig mo chridbe 
Ri seasgaich* na h-ighinn, 
Nach faigb sinn aon Icigbieh, 
Chuireas ditbis ri cbèil* diu. 
Tha mi ro bhmdheatà, ^e. 

Cuirear do 'n eilean lad. 
'S thngar mìr fearaiun dhaiblit 
'S bheir iad an air' 
Air na geanmÌB 's a* chAiteÌn ; 
Air cagal am pronnaidh 
Rl fiodb Bo ri b^lla, <>- 
Tha tub aig a* Mhorahr 
Ni Uif h dhaibh le cbèile. 
JTia mi ro bhuidheaeh^ jv. 

'ilia agam-sa tuiHeadh 
De leithid an fhirionnaicb-s* ; 
*S air chor a*8 gu*n duinnear i«il» 
Selnneam air sèis iad ; 
DòmhnuU beag biorach, 
Air pòsadh an uraidh ; 
'S tha dithis de 'n fhine 
Aig a' mhinisteir fèin diu. 
Tha ffu ro bhmdheaekf ^e, 

Na grèisicbean beaga, 
Oir 's Ìad is maoir eaglais, 
Tha dùil ao* mo thagradh, 
Alr son magaidbnean beamaeb ; 
Bitbidh mise fo eagal, 
'Noair chlolnneas ml 'm bogradbv 
O 'n thachair mi cadar 
An sagart *s an dèireach. 
Tha mi ro M««dAeac&, je. 

Tha dùil a'm gar daUicb leia 
Mis' chur an cunnart, 
*8 gu 'n do chaomhain mi *n naiìran, 
*S gn *m bu mhuileach leis f4in • ; 
*S ma chrtideas mi 'm ministelr^ 
An dèigh *s na dh-lnnis e, 
*S e 'm uuineaidk an airidh, 
Mu mhlre na 'n Oriibhear. 
Tna mi ro MinjAearìi, q^ 

Tha igeula r' a b-aithri% 
Ma Bhail»4ia-CiUe, 
Gu 'n robh iad fo lomaa 
An niridh le cbtila ; 
Am blladhna 'n an dlthlsy 
£-f6in *s an cù huldhe^ 
Gan triall ao' ga uidbt 
Ach 'n an suidh* aig na h-èibhlean. 
Tha ffu ro bkuidkeack^ j^ 



|(^ 






ROB DONN. 



207 



'S bdidhcaeh am baf«D«ch 
Sebru na h-eaglaia, 
Chnalaa na ereagan 
Toirt frcagairt d' a èigheachd ; 
Shamhlaich mi *m fleasgacb ud 
Ria a* gharra-gliartan, , ^ ò 
Cbo bìoptchy a fhaicinn, ^ t* it ft 1 / ^ 4-H 
*S cho neartmhor r* a èisdeacb. ' 

Tka nu it) Mttùf AeocA, ^e. 

Tha Curstaidh fo chachdan, 
llnr bhailich mi *macan, 
Ga *n abrainn an garran, 
RJ ilcasgach cho trenn ria ; 
Seas thusa fa *chomhair, 
Is amhairc a chrodhan, 
'S an tè thng an dreobhan air, 
Thomhaia i fèin e. 

Tlta ri mo bkmdheach^ ^c. 



ORAN NA CARAIDE BIGE. 

Tha dithts anns an dùthaich-s*, 
Tha triall gu dhol a phùsadh ; 
*S gar beag an t-aodacb ùr, 
Nlgùndhoibha*slèine. 

• 

Heì tka mo rUn dui, 
HÒy tha mo rùn dut^ 
Hèi tka mo rkn dut^ 
A rùin ffhU* na trèig mù 

Dithb a tha òg iad, 
Dithis a tha bòidbeach, 
Dithia tha gun òirleach 
A chbrr air a chèile. 

Hei, Ìka mo rum duU^ j-c. 

Ma bhios macan bnan ac% 
'S gn *n t6id e ris an dual'chas, 
Cuiridh e gu luath 
An cù-ruadb as an t-saobhaldh. 
Heif tha mo run duit^ ^e. 



Ach ma thèid a chrùsaoh, 
Sgaiiilt' air feadh na dùthcha^ 
Thèid prùipig ris na sùiiean, 
Tba dùil a *m, mus lèir lad. 
//et, tha mo run duity j-c. 



ORAN. 

[Do dh* fhcsr ch«idb s chòrdadb ri nighin òig, seh ^a 
bhlodb e toiUchte mu *a loehradb, mur tugadh iad dbl 
gsfflbuinn eile bbarmchd air na bha iad toileacb tbolrt 
■eacbad ; agui sir lo s dbiùltadh dba, tbrèig e a leannan.J 

'S AMN a bhuail an iorghuill, 
Air an t-suirldbeaoh tha 'n so shios, 

Chuire'ùigh'aircèile, 
'8 gu 'n do rèitich iad 'n an dìos ; 

Sbaoil mi fèin 'n nair thùlsioh iad, 
Gu 'n còrdadh iad gun sgìos ; 

Acb chum àsraidh beag do gbambuian iad, 

• Gun cheangal còrr is mlos. 

Sin, 'n nair thuirt a* mhaigbdean, 

Nacb foighnich sibh rium fior, 
Is innsidh mi a rireadh, 

Gu 'm bu chaochlaideach a rian ; 
Gu robh e cbeart cho debnach, 

Ui duin' òg a chualas riamh ; 
*S a nis gu 'n ghabh e bhnar dbiom, 

O nach d* fhuair e 'n gamhuiun ciar* 

Cha e sin air aghairt, 

*S ann do Shaghair chaidh e 'n tùs» 
Chuir iad fios *n a dbèlghidh, 

Thigh'nn air aghaldh ann a chùis; 
*S e roghnaich es* an tàillearachd— 

'S i b* fhe&rr leis na bhi pùsd' ; 
O nach d* fhnair e 'n gamhuinn àsraidb, 

Ged f haigheadh e 'm Iws de *n spùt. 

Dh-aithnich mi 's an amharo ort, 

Gu robh do thomhas gann, 
Chunnaic mi air t-iomchuinn, 

Gu robh *n iom-chomhalri* 'n ad oheann ; 
'S nach robh do splorad dìomhair, 

*G a do ghrìoeadh *8 a' eheart hm ; 
'Nuair b* fheàrr leat gamhuinn caoile, 

Na do bhean, *s do gbaol, 's do chlann. 

, H-uÌle fear a chi thu, 

'G a do dhìteadh alr do chùl, 
Ged leasaich sinn an t-airgead dhut, 

Mu cheithir mhàrg 's nl *s mò, 
'S e their gach filìdh facail rlut, 

Gu ipoi chur alr do chllb. 
Gu 'n d' rinn an gamhuinn bacalnn, 

Do ehoniract ' chuir alr cùl* 

'S mis a fhuair mo chàradb, 

Leis na fearaibb as gaeh taobh, 
À' mheud 's a bha 'g am iarraidh dhiubh, 

'S nach b' fhiach leam duin* ach thu ; 



•i=: 



208 



SAa.OBAlR NAM BARD GAELACH. 



Shaoll ml f6in *8 iin fboghar, 
'Nualr a thagh mi tbu & triùir, 

Nach fanadh tu cho fada bhuam, 
Ged b* fhiach an gamhuinn crùn. 



AM BOC GLAS. 

Ok tha mi na m* aonar, 

Gu'n teann mi ri spbrt ; 
Gu*n cuir mi mar dh-fhaodat mi, 

*M boc air sheol. 
*S gu'n leig mi fioi dbaebaigh 
A dh-iunnaaidh nan Catachi 
Gur h-e *m boo glast 
A bbios ac air an tòa. 
Pè hèfcumdaraifeminn ^Ìkroròy 
y mthUifcumdaraifeinòm ^tìirorò^ 
Fa4heUotkfanndaraifnnmm Uh-crh^ 

HithUi ahiMal e, 
Hanndarai ftitA-AorS, 
Fa-thd'^th,fa-thd- m, 

'S lomadh òganach smearail, 

Bha fearail gu leòr ; 
A chunna* mis 

Ann an cogndh rìgh Deòrt*. 
'S cha'u fhaca mi boc, 

Ga thogail air feachd, 
Ach aona bhoc glat 

A Bh* aig mac an larl* òig. 
Pe hefanndarai, ^c. 

'Nuair thigeadh am Fogbar, 

Co dhianndh a bbuain ? 
Co dhianadh an ceanghal, 

No vgrùdbadb an aguab ? 
Co chuireadh na siamanau, 

Ceart air na tudanau ? 
Acb am boo luideacby 

Na'm faigbeadb e duais. 
Pe hefimndarai, j;c. 

Gu*n tug iad a' chobhair ud, 

Bbuaine gun fhios ; 
A't dh* fhagadh na gobhair 

Gun bhaine gan bhliochd ; 
Tha tine nigb'n CJilleim, 

A caoine ta tuireadh, 
'Sa tuilean a* tileadh 

Air ton a bhuic gblait. 
Pe hefanndarai^ Sf^e. 

Nor&— Tbit 10111 wu co mpm e d on a rake In flutbtrhuid. 
•hlreè who, baving got a number of yoang women In the 
familif vaaif, wat obllged to Uke reftige in the Sutherland 
ftnelbiai, where tbe poet gave him the name of Boe Olat 
—m name that be retaincd during iife Tlie tune is exocL 
lent, aod may Juatly be entiUed the firtt of the Sutberland. 
•hire pipejlgt. It waa tbe poet't own eompotitlon. He 
alao oompoted temal otber popular tira ofgreat mcrit. 



ORAN. 

TDo db* fhear a bha tuiridb air nighinn òlg, agua fcv cile 
bhi *g a toirt bhuaitbe ; bba matbair na h.ingbliui U tha 
laobairt *t a* cbeud rann) *n a baniraicb tùg Marair 
Mac-Aoidh, agut e^uui *n a bhuachaille: agut am Jear 
bha tolrt na b-inghiun bbuaipe *d • hhreahadair. — llu 
t.òran air a tgriobbadh do rèir dearbh Gb^ig a Uiùd 
fèin oircba gbabbadb e tèinn air caocbladh dòigb.3 

LmNKEAG. 

J\a'ngiUemaihnadk, 

'S e laidirjnath, 
Cha *» urr' e bhi sua$ 

*S imkA d^fhnair e i. 
7%a *« ffiUe maih madky 

*Selaidir,btath, 
Cha *« MfT* e bhi racu, 

*^ nach d'fhnair e ù 

1f HLCAtOAicH tha *g Ìmeachd 

An agbaldh na gaoith*, 
Gun dàii aig mo nighinn 

Thu tbighlnn a chaoidh ; 
Gu *m b' fheàrr a bhi thuat leat 

Am buàlle Mhic-Aoidh, 
Na fleatgach na fighe, 

Le fblchead bb laoigh.* 

7ka *« ff^ *"^ madh^ S[r. 

Cba *n urradb mi dhearbbadh 

Mar chearb air bhur clann, 
Gur ann annt na cJtirdean 

l*ha mbèirl' air am fonn, 
'Nualr thèid gach mearachd 

A chronachadh thoilf 
Bidh fttigbeall an innich 

'S an ime cbo trom. 

T%a ^nffUlemaih ruadh^ jc; 

Tba Seumat Mac-Cullacb, 

'N a dhulne *m beil tpeit, 
Tha onoir bbo 'leanabaa 

'G a dhearbbadh 'n a bbeut ; 
Tha fear annt a' bfaaile-t' 

Gun chol ach an tprèidby 
Tha e 'n uidheam na goide 

Ni 't falde no èit*. 

Tha*nffilUmaihrtiadh^^ 

Mo cbombairr a nlgbean, 

*S na tuidhich do bhonn, 
Alr rud.bhioe *n a pheanaa, 

'S *n a mhearachd dhut tboU, 
Tha dùil agad achdaidh 

Rl beartat 'n a tteollt 
Le fuighleach an innich, i 

'S cha chinnich e boU. 

TÌa *» ffitle maih madhy ^ 

* Flcbead maide na beairfea. 



ROB DONN. 



209 



Na 'm faioeadh aibh 'm fleaagacban 


An uair a fbuair Ceitidh sealladh dbeth rìs, 


Tapaidh a th* againn, 


'S e thubhairt i fèin a*8 faoilt oirr\ 


Aff Ìomart Dan casan 


Ged nach 'eil mi 'g a fbaicinn 


Mu aeach air na maidean, 


Cho agiobalt ri pjiirt, 


Le *iteachan innich 


'S aun tha e ni *t fearr na shaoil mi. 


A' pUleadh 'a a' ^lagartaieb, 


Gu neartaich an aealbL, ^c. 


Cnap alg a* mkuidk. 




'S an t-alinn a* feadaireaehd. 


Cha *n aitbne dbomh nighean, 



Tlka *» ffiUe nuUk rnadk^ j e. 



ORAN FHAOLAIN. 



C^aUif • bh'aig a* bhàrd, «tr nn nitih FaoUn aca nar 
ItaMinm. Cba rol>h Faolan ach *n a chieutalr fachanta, 
■lut b' ibhaWt do dh* ingbeanan «' bUUi d « bbi *g a thil. 
leadh air • dièìle nuu irannan.J 



LUIimSAO. 

€ru neartaick an teailik^ 

*S gu leataick an tealbk,, 

An t-aJbhagan màrhh ud, Faolan. 

Gu neariaù^ an tealkk^ 

*Sgu leaeaiek an aea&k, 

An t-iìbhagan màrik ud^ Faolan^ 

Thio £alaaaid Mhoràidb, 
'Naair chromas a' gbrian, 
'n eirthir a nioe do 'n dìthreabb, 
Oir chual* i 'n a cbagaraich' bbeaga aig cacb, 
An t-urram bha ghnà aig Faolan. 
Ou neartaick an teaJbky ^e. 

Tbiinig oirnn lain le naidheachd a nuaa, 
*^ha ebreid mi nach coar an igir* e, 
(^u 'n deachaidh uainn Curstaidh . 
^ brioagadh do Chlurraig, 
£h>1 hhi dlà air FaoUn. 

Qu neartaick an eeailhk, S^e. 

I^A Carstaidh a*8 Deònadh, 
À'« C^itidh nigh'n Debraa, 
^i iMairÌ bbuidb' òg nan caorach, 
G an deasacbadb mòr, gu ieasacbadb prLis, 
A fhreasdal *s gn *m pòs iad Faolan 
Gu neartaick an tealhk^ jc 

Jba Curstaidh bheag Dhonn, 
'S a cridbe ro throm, 
Air eagai nach crom rith* Faolan ; 
'l'ha Màiri ag ràdh naeh dean e dbl Mih, 
Nach 'eil e ni *s fe&rr no caolan ! 
Gu neartaick an sm/M, ^e. 



No beau alr an fhòd, 
A bheireadh d* an deòin an gaol dà, 
O *n tba e gu siogaideach, rugaideach, marbh, 
Cha bhoc, is cha tHrbb, ach laos-boc. 
Gu neariaick an tealbkj S^c. 

Gu'm beil a' bhean againn *n a laidhe ri làr, 
'S i 'g acain gu bràth a caol-druim 
Clia chuir i dhuinn tuilleadh 
A' mbin air a' bbùrn ; 
Ach dheanadh i taobh ri Faolan. 
Gu neartaick an ibalbk^ tjc. 

Tha bean-an-taigh' agaiune 
Leth-oheud do bhliadhnaibh, 
*S tha i cho liath ri caora, 
'8 ged nacb 'eil fiacaill idir *n a ceann, 
Cha Ijighad a geall air Faolan. 

Gu neartaick an aealbk^ j'c. 

Tha Ceitidh a*s Curstaidb, gu briosgant'an cùil, 
O 'n tlia lad an dàil ri daoine ; 
*Nuair bhios mi beartach, 
Gu 'n toir mi dhLÌbh gùn, 
Na 'n deanadh iad mùn air Faolan. 
Gu neartaiek an tealbk^ ^e. 

Comhairl a bheirinn a nis ort a Phàdaidh, 
O 'n nach *eil niiir *na t-aodanu, 
'Nuair ni ml 'n atb chrathadh 
Gun toir mi dhut greim, 
Na *n leigeadh tu br * *m air Faolan. 
Gu neartaick an tealbk^ jfc. 

Shaoil Icam nach labhradh e 
Mu'n a* bhuntàt*,* 
Ach bidh e ni's paight' no sbaoil leis, 
Na *n tigeadh an donas do 'n bhaii-s' 'na dheann, 
Gu tugaiiin air cheann da Faolan. 
Gu neartaick an tealbk^ ^c. 

♦ The bard and FitoUtm bplng one day plantlng poCatoca 
In a Held near a pubUc-houie, •ome acqualbUncei of 
the former came that way, who went In to haTe tome re. 
f^eahment, and toolc him along with thero. Faolaa aUo 
followed, and got hU ** •hell,** but Instead of returning 
again to hU work, he went home and told the bard's wlfa 
tbat bU maatcr had abandoncd ihe potatoe planting and 
went on the spree^ and that Ae oould iiot work by hlm. 
lelf. On Robreturnlng home at night, Faolan's story waa 
relatcd to hlm, and befbie aupiier was readj lhi< aong vaa 
oompoMd 00 blm. 




TURUS DHAIBHr DO DH* AIiCAMH. 

CBba Daibhidh lo "n a bhuachaiUe. agus *n a iireacb, 
aig duin' uaial àraidh, ann am bail* eile, beagan mblltean 
bbo 'iite fèin ; agu» *nuair a bha Daibhidh dol dachalgh 
leis an Im agus ièii a' chiine, gu mhaighitir, fhuair e air 
bàu ceilpe, bha dol an ratbad ; ach *i ann cbuireadh lela 
an itoirm iad air tlr ann an Arcamh, *i ged a b* ann '• a* 
ghrunnd a rachadb Daibbidh, cba deanadb na nibaidh- 
naan mòran caoidh air a ihon.j 

Nach cTttaidhy craiteach, an t-aiseag, 
A fhaair Dhaibidh do dh' Arcamh, 
Dh-fhalbh an càiae, *8 a* eheilp, a's «i.fein. 
Nach crualdhy &c 

O *n chaidh a bhàs dheanamh cinnteach, 
Shuat mtt bhraighe Loch-Uinnaeard, 
Gtt'm bu ghàireach gùth minn at a dhèigh. 
O 'n chaidh, &e. 

Thttbhairt nigh'n Dho'uill 'lc Fhlttnnlaidb, 
Rit an t-Siorramh neo-shunndach, 
Dearbh cha mhise an t-aon neach tha 'n èis. 
Thubhairt nigh'n, &c 

Ma chaill thusa t' fhear impldh, 
Chaill miae m* fhear aon-taigh ; 
Co nit it fear-punndaidh do 'n tprèidh ? 
Ma chaill thasa, &g. 

Bha do nàhaldhnean toigbeach, 
Annt gach bàgh 'g larraidh naidheachd, 
*S lelt a'chradh bh'orr*,cha*n fhalgheadh lad deur 
Bha do nàbaidhneany &c 

Ach o 'n chual iad thu phllleadb, 
O na cuaintean, gun mhilleadh, 
Shin an aiuagh ud air tileadh gu lèir. 
Ach o 'n chual lad, &c. 

Mach o acaraich thralUei), 
Bhiot a' ttreup mu do cheairde, 
Cha bhi creutair gun chràdh at do dhelgh. 
Mach o acaraich, &o. 

Ach ma 'e bàt dut mat tig tha, 
'S ann bhiot deuchaiiin a ghliocait, 
Alg an fhear bhios cur lic ort le tpeit. 
Ach ma *t bàs, &c. 

Sgriobhar tiot alr a braighe^ 
*' So am ball 't am beil Daibhidh, 
A Ittchd oa h-eucoir, thig bàt oirbh gu leir." 
Sgrlubhar tioo, Ìtc 

Sgriobhar tuaichrantaa Dhaibhldh ; 
Ceann gaibhre, a't càbag, 
Rotach gleadhrach, a*t fal<*idair geur. 
Sgriobhar tttaicheantaa, &c 



Ceann griomaeh a bhagair* 
Sùil mhiogach nam pralmnf 
Beul biogach nan cagar 't nam breug. 
Ceann grìomach, &c 

'S ann tha 'n eachdalridh ghàbhaidb, 
Nit mu ait-ciridh Dhaibhidh, 
'S e tighinn dachaigb 'n a ttàimeanacb 
'S ann tha *n eachdairidb, &c 

Leia gach deoch a bha blaada* 
It iomadh biadh nach do chleachd e, 
*S ann it fearr e 'na pheama mar chead, 
Leit gach deoch, &c 

Dh-fhat e atailceanach, pùinnteach, 
'S ann it treit* air gach puing e, 
Cuiribh *cheitt ru a' mnnaoi aige fein. 
Dli-fliaa e atallcelneach, &c 

Tha mnathan uaisl' annt a' mhachair, 
O na chual iad mar thachair. 
Chuid btt ttuama an cleachdaibh *t am 
Tba mnathan ttalal* &c 



A bhiodh deònach ga 'n tachradli, 
Gnothttch còir annt na cairtean, 
Bhelreadh oirnn* dol a dh' Arcamh ga leir. 
A bhiodh deònach, &c. 

• • • • t 

• • • • 

• • • • « 

• • « • 



ORAN AN AINM DITHIS KIGHEAN 

lAIN IfRIC BACRAIKN. 

[Tè dhiubh air tigbinn dacbaigh bho igoll, agoi gan 
•pèii aice nii, na *m b* fblor, do*n dùdialdl ; agui an tè 
eile, nach robb riamb o *n bbaile, a* moladh na dùtlidia. J 

CiA b* e dheanamh mar rinn mlt% 

Btt mhltd le e gtt brikth, 
Dhol do 'n bbeinn, an aghaldh m* inntlnn, 

MhiUemlmòthlalnt*; 
Pairt de m' acain, bralgheach MheirceiuD, 

'S àlt gun mharcald e. 
Ach tpain a*t copralch, *a b2k-theaeh fotgailt', 

'S gralne ahop ri làr. 

Cha 'n 'eil tèbtnar alg Righ BreaUinn, 

'S Uitneich' leam na 'n Càrm^ 
Olr tba e uaignidheach do ghruagaicl^ 

'S ni e fuaim 'noair 'a àili ; 



ROB DONN. 



211 



Fenr «'• eoill^ blà a*s duJll«, 

'S iad fo iomadh neol, 
Is iae lc tekot mar na teudan, 

Seirm fech t^ia a *t fearr. 

Clia V àite còmhBoidh leam alr Dh2>mhnacht 

A bbi *n r2»lg no 'n càrn« 
Olr» mar robh atrianaeh ann air bhliadhnat 

CIm robh riamh ni b* fhearr ; 
Fuaim na beinne, *a ^naim a* ghlinne, 

*S foAthaeh leam a* ghàir ; 
O! cridh mo cbridhe, reulmdfa lighe, 

An i-àit an tighe 'm feur. < 

Ciod «m fath mu *n tug thu fuath sln, 

Do na Inroacbaibh ard ? 
Kach fhaie thu fein, 'nuair thig an spreidh, 

Garfenmailiadie'nàl? 
Cha chradh cridhet air làraeh shuidhey 

Fnaim na lighe lain, 
Do *D gnàth bhi claghach roimh a h-aghaidh» 

la fcar na deighidh a* fàa. 

I 

Na bha firinneacb dbeth t-amhran, 

*N fliad 's bha *n samhradh blàth. 
Rinn e tionndadh oÌdhche-Shamhna, 

'S bbeir an geamhradh *ehbr ; 
Duille thnidhicht' barr an fbiodha, 

Dh-fht i buidhe-bbàn, 
'S tha maia* 'n t-Srath* air call a dhath, 

Le tteall de chathadh-làir. 

Gleidbidb 'n talamh ihun an t-tamhraidh, 

Sin a chrann e 'n dWitd, 
Bcath a't calltnnn iatha-beaUtulnn, 

GeaUUnach air fàs ; 
Btdh gmth a*t crathadii air na trathan, ' 

'S tèirgidh *n caitheadb-làir, 
Naeb grinn an tealladh, glinn a* ttealladh, 

Laoigh, a*t bainne, 't bàrr ! 

*S baraQ leam-ta gu *n do chaill tibb» 

Air na rinn tibh chàit ; 
Dhol do thliabh, gun chur, gun chliatbadh, 



\ 



'S nach robh biadh a' fàt ; 






MARBHRANN lAlN GHR£, 

ROOHAIBD. 

[ Aguf e air esocbladh ann an Siornmacbd Phcairt, air 
a •blighe dol dachaigh do CbaUUobb J 

Tha rògairean airtnealach) trom, 

*N taobh bhot agut thaii do na Chratg, 
O 'n chual iad mu 'n cuairt an Ceann-cinnidh, 

Gu 'n do dh-eug e an Siorramaehd Phealrt ; 
Dh-aindeoln a dhreachdan *t a chiall : 

Cha do chreid duine riamh a bha oeart, 
Aon tmid thainig mach air a bheul 

'S cha mhò chreid e fèin Righ nam feart. 

Cba *n aithne dhomh aon ni cho laidir, 

*S an t-taoghal-s', ri biis, gu toirt teum ; 
*N t-stràc thug e an dràsd' oirnn air aghairt, 

Gun do marbh e fear Roghaird do leum. 
Tha Sàtan ro bhrònach, 's cha 'n ioghnadh, 

Ged fhaigheadh e 'n t-aon-ta dha fèin, 
Air son nach 'eil fathast air tgeul aig' 

Fear a theasat dha 'àite 'na dhèigh. 

'S fad a bho chunnacas, 't a chualat, 

Gur teacbdaire gruamacb am bàt ; 
Gidheadh gu'm beil culd bh' anii an daoch rls, 

Toirt rud-eigin gaoii da an drftsd' : 
Tha dùil ac' an Cat-thaobh 't an Gall-thaobh, 

Nach urr' iad a mholadh gu bràth, 
Air son gur b-e fèin tbug a* cbeud char 

A fear thug ^tkig^ ceud car à càch. 

Sibhte tha mòr agut mion, 

Sibhse tha sean 's a tha òg, 
Thugaibh cheart air' air a' bhàs, 

'NuBÌr Is bearUich* 's is Uilne bhur cxhg ; 
Oir thig e mar mhèirleach 's an oidhch', 

Ged robh aibh uile cruinn mu na bhbrd ; 
*S cha 'n fheudar a mhealhidh le foiU, 

'S gu 'n do mheall e Ceann-feadhna nan ròg. 



inn deamhiyan Is triùcairean talmbaldb, 



B* fhear bhl follnlaeach an GoU-thaobh, ^t^M^Ì^ EUcixon niii'chealgair bhlodh trenn, ^JL£jutA^ • C^ 
Na bhi *n comunn gbriiisgt CoXu st&raich', bu chftraich', 's bu cheiigeich , 



Alr mo dholladh lels an chonnadh, 
Laimh ri 1>oUa fkiL 



Keie^Th\» ia a contrait between the pleamiret of a town 
and a paatoral Ufe. aa tr by two yonng ladlct, (daughtert 
of the oelebratcd **laim Mae.Baekwùnn,*^ one of them 
retttmed from the town of 'l'huivo, where she had bcen 
fent to ■cbool, and the other, yet Igndrtnt of town, up. 
bokling tbe pleasurea of niral reCbrement The beauties 
of the bard'i own nati? e ttrath are delineated in straina «0 
•vect that we have only to regret that he dld not more 
Irequently Indulge bls rause in descriptive poctry. 



'S a b* fheàrr chuireadh Ihh air a' bhrèig ; 
B' e Sàtan am breitbeamh bu shine, 

Da *m b* aithne gach fine fo *n ghrèin ; 
'S b' i 'bharail nach fhalgheadh e leithid, 

Mur robh e 's ua Grèadhaich iad fèln. 

Bu mhath leam an clontach a bhualadh, 
'S cha b' àUI leam duin' uasal a thealg ; 

'S ged chuireas mi gruaim air a' choircach, 
Cha gabh an duin' onarach fearg ; 






212 



SAR-OBAIR NAM BARD OAELACH. 



Tha Caiptein Rob Grè air a dliiùltadh, 
Le breitbeanas Priounsa nan oeal^ ; 

Rinn ooimeaigadh Rcothach a chamadh, 
Gu uails* af os duinealas ghtucg, 

Tlia breQfan.a*i cainair am fàgail, 

Do 'n fhear a 's fearr tàlann g* an inns* ; 
Cha cheadaich a' chùis e do Bhàtair, 

Tha onoir a's àrdan 'n a ghrid ; 
Ge comaaach lain a bhràthair, 

Cha 'n fhaigh e an dràed' i chion aoit ; 
Aeh an tin gheibh e obair an t-Sàtain, 

Ceart eomh-Ioath '• ii bàt do fhear Chraoich. 



<tr^^^^Jm 



Cha'n aithne dhomh neaeh feadh na 
A' choiteir, a* thearbhant, no 'thuath, 
Nach ionndraineadh Uilleam, as aodann 
Oir tbiùbhladh e 'n egìre ri uair ; 
Nis o *n a chuai iad gu 'n deach' e, 
Tlia rud-eigin smai air daoin* nails't 
Air ton nach 'eil neach ac 's a' mhachair, 
A ghlanas taigh-cae no poit fhuaiL 



■ ■■DW—XWWWK 




. VXLLISM MHXnLLEIB, AH CBAJUX. 

O 'nuair 's a chaidh UiUeam to 'n ùir, 
Gnr tearc againn sùil tha gun deur, 
Do mhuilleir, a bhrachair, no 'chòcair, 
No 'mhnathan da 'n nòs bhi ri sprèidh ; 
Cha mhodba na damhain a's gaothair, 
Tha Bubhach *s an fhogharV 'n a dhèigh ;. 
Air son gu 'm buin iomall na cloinne, 
Gach ubh a*s gach eireag dhaibh fèin. 

• 

.*S glan a tha 'n talamhs-s' 'n a fhàsaeh, 
O 'nuair chaidh thu bàs o eheann mios; 
Ge maiseach na lùacain so dh-fhàg thu, 
Clia seas Ìad dhuinn t-àitse 'n an dios ; 
*S ann a tha aeuinn do cheàirde, 
Mar rud chaidh 'n an clàraibh 's an dìoag , 
An t-brd a's am baig ris an teine, 
An rusp, a's an t-innein, 's an t-iosp. 

'S giorra mo sgil, na mo dhùrachd, 
Gu innseadh do chliù mar is còir ; 
'S miuig a dhearc mi do chruinn-leum 
Do 'n hite *m bu cbiontich' do lòn ; 
Sgiathan do chòte fo t-ptchlais, 
Is neul an tombac' air do shròin ; 
Bhiodh gaoir aig na ooin 'g a do rulth, 
Agus mìr air dhroch bbruich aiin do dhlirn. 

Air fhad '• a thèid diù ort a leantninn, 
Cha 'n urrainn mi chantainn gu lebir ; 
*S tadh-fhuineadh, aghuiteadh, 's achriathnuih» 
'S tu dh-itheadh, 's a dh-iarradh an còrr ; 
*S ta rachadh do 'n t-srutban a dilisgeadb, 
'Nuair gbabhadh na h-uisgean gu lòn : 
Ba cboltach ri rapas na seilcheig, 
An easgann mu thlmcheall do bheòil. 



MARBURANN, 

DO TBRIUIB BHBAMIV rHLBABQACH. 
[CLAKN PHIB TAI6B BUBPUIItlV.] 

Aia roNN— '< Latka ' sitibhal tUibke dkamA, 

*N AN laidhe so gu h-ìosal, 

Far na thìodhlaic sinn an triùir, 
Bha fallain, làidir, inntinnesch, 

'Nuair d' inntrig a' bhliadhn* ùr ; 
Cha deach* seachad fatbast, 

Ach deich latha dh'i o thùs ;~ 
Ciod fhios nach tig an teachdair-s* oimn, 

Nl'sbraisenaardùil? 

Am bliadhna thim' bha dithis dinbb, 

Air tighinn o 'n aon bhroinn, 
Bha iad 'n an dà ehomrad, 

O choinnich iad 'n an cloinn ; 
Cha d' bhris an t-aog an comunn ud, 

Ged bn chomasach dha 'n roinn, 
Ach gheàrr e snàith'n na beath-s* ac% 

Gun dàil ach latha 's oidhch*. 

Aon duine '• bean o 'n tàinig iad, 

Na bràithrean ud a chuaidh, 
Bha an aon bheatha thimdl ac', 

'S blia 'n aodach de 'n aon chlbimh ; 
Mtt 'n aon uair a bfaàsaich lad, 

'S bha 'n nàdnr d* an aon bhuaidh ; 
Chaidh 'n aon siubbal dhaoine leo, 

'S chaidh 'n sineadh 's an aon uaigh. 

Bn daoine nach d' rinn briaeadh iad, 

Le fioflraehadh do chbch ; 
'S cha mhò a rinn iad aon dad, 

Ris an ean an saoghal gràs ; 
Ach ghineadh Ìad, a's rugadh iad, 

Is thogadh iad, a's dh-fhàs^ 
Chaidh stràc de 'n t-saoghal tharais 

'S mu dhelreadh fhualr iad b^ 

Nach 'eil an guth so labhrach, 
Ris gach aon neach againn beb ? 

Ga h-àraidh ris na seann daoine, 
Nach d' ionnsuich an stald phbad' ; 



ROB DONN. 



213 



Nach gmbb na tha 'nan dleaaanM, 

A dliMwaebadb no lòn, 
Aeh caombnadh ni gu. fidair dbaibh, 

S a* lalaeb an cuid bir. 

Cba chaitb iad fèin na rinn iad, 

Agm oigbreacban eba dèan, 
Ach nlaidhnean air sbliabh ac*, 

Bhiea a' biadbadh ehon a*s èun ; 
Tha iad fo*n aon diteadh, 

Fo naeh robb, *t nacb bi mi fbèin, 
Gor dnirebe, taiagte 'n t-òr ac', 

N« *niiair bha e 'n tòe 'a a mbèinn. 

Barail gbUe an Ard.R2gb-. 

Dh-fbàf e pàirt de bbiiidbean gann, 
Gu fcnebainn iochd a's oileanacbd, 

jy an dream d* an tng e meall ; 
C' ar«oo naeb togta pòraan, 

Dhe 'n eoid stbrals aig gaeh &m, 
Do bhochdan an Ti dbeònaicheadh, 

An còrr a ohur 'na cheann ? 

An dèigh na rinn mi rùsgadh dhnibh« 

Tha dùil agam gnn lochd, 
'S A linthad facal firinneach 

A dbirich mi 'n nr n>uchd, 
Tba eagal orm nacb èisd sibh, 

Gn bbi feumail do na bhochd ;* 
Ni 'a mò na rinn na fleasgaich ud, 

A tbeachduin gue a nochd. 



Kate.-'Two of thcM bactielon were lomewhat remark- 
able, bavÌBg becn bom together, biougbt up together, and 
dicd within • night of eàch other. They were burled in 
the Mune hour, In the Mme grave, and by the uroe com. 
paoy of roen. Their whole •tudjr, from thelr youth, wm 
to hoard up money, and had mucb of it lild underground, 
whicb they nelther liad the bcart to uw theRuelve*, nor 
to bcetow upon their frienda, none of which hu yet 
fouod. 



MARBHRANN' 

DO Dlff lAHt MAC-BACmnifXf. ^ 

CAo dofli' tuMalt aig an do thogadh am bird, *h a 
theaghUich, o *n bha e 'n a bbaiachan ùg ; agua bu 
duln' e a cboisinn a leithid a chliù, o a luchd.còlais airfad, 
'I gu *n d* aidich iad uile, gu *n robb am marbhrann ao 
gan mbearaehd, agus gu b^iraidh ns briathran mu dh^. 
eadh dhetb, *i gu *n abradh gach nMch mar an ceudna a 
chluinneadb am maibbrann, agua d* am b* eòl lain Mae> 
EacbaÌBn gu*D roUi e ceart 3 

Iaim Mhie-Eacbalnn, o db-eug tbu, 

C' àit an tèid ainn a db.fhaotalnn 
Dulne •heaaaa *n ad fbine, 

An ratbad tion^i no ■gaollldb. 

• It is said tbat a wandering beggar called upon them for 
alms aeTca dsy« previous to their death, whom they ro. 
foicd to reiiere, a circumstance at whicb the bard blnts 
sbova. 



'S ni tba cinnt' gur licart' ebimnairt, 

Nacb dean dutne tba aoed' c^ 
'S ged a bheirt' de 'n èl òg e, 

*S tearo tha beò fear a chì e. 

Dearbh cha b' Ìonann do bheatha, 

'S do dh' fhir tha fatbaat an caomfanadlM 
Thionall aii^ead a'e fearaon, 

*S bi'dh buidhean eile 'g an sgaoUeadli ; 
Bhloe lad fèin air an geaiTadb, 

Gun gbuth an caraid 'g an caoineadb, 
Air nacb ruig dad do mholadb, 

Ach <' SeaU tibb fearann a dbaor iad.** 

Tha iad laghall gu Utrcil, 

*S *n an deibhtearan geura, 
Is lad a* pàidheadh gu moltacb, 

Na bhioa ac' air a chèiie ; 
Ach an còrr, tbèid a tba^piidb, 

Gur cruaidb a cbeiltlnn o 'n fhèlle, 
le tha 'n eporan *■ an sùilean, 

Cbeart cbo dùint' air an fbeunweii. . 

Lels an letb-onoir riataich-s', 

Tha na ciadan diubh faomadb, 
Leie am feàrr bhi fo fhÌMchan, 

Fad aig Dia na aig daoine ; 
Tbig fo cball air nach beir iad, 

'S e oeann mu dbeireadh an diteadh, 
« C' uim naeh tug sibb do 'n bhoehd, 

Am biadh, an deoch, a't an t-aodach ?'* 

Aeb na 'm b' urralnn ml, dbùraigbdinu 

Do cbUù-t' chur an òrdugb, 
Ann an litriebean toiUeir, 

Air cbor 'e gu 'm beir an t-àl òg' air ; 
Oir tba t-iomradb-a' cbo feumaU, 

Do 'n neach a tbèld ann do rùidean, 
'S a blia do cbuld, fhad 's bu mhaireann, 

Do *n neacb bu ghainn' ann an itòraa. 

Fhlr tba 'n latba *t an comas, 

Ma *t àlil leat alla tha fiugbail, 
So an tim mu do choinneamh, 

An oòir dhut greimeachadh dlù rlt ;— 
Tha thu 'ib batal a' bhàU, 

A tbug an t-2irmunn>8' do 'n ùlr ualnn, 
Glacadb gach fear agaibh 'oifig, 

'S mo làmh-t' gu 'n cothaich i cliù dbulbb. 

Oir ged tba culd a bblot fachaid, 

Air an neach a tha fialaidb, 
*S Ì mo bbarail-e' gur achdaidb "^-^ . u> >^ 

Bu cbòir an acbulng to iarraldb ;— 
Gu *m bu luath tblg na linuean, 

Ni chuld a't tlne dhlnn ciallacb, 
Nacb dean slnn ìobairt do bhitb-bboantachd, 

Alr ton tri fichead de bbliadhnach'. 



Xt- 






214 



SAR-OBAIK NAM BAIiD GAELACU. 



'S lionmhor neach bha gun socairf 

A ohnir thu 'ii stoc le do dhèiUg, 
Agus bàth-ghiollan gòrach, 

Thionail eblaa le t-èÌHdeacbd ; 
Dearbh cha 'n aithne dhomh aon neacb, 

Mach o ùmaidhnean sprèidhe, 
Nach *eil an iiintinD fo cudthrom» 

Aii' 8on do chuid, no do ch^ile. 



Fhir nach d* Ith mìr le taitneas, 

Na 'm b* eòl dut acrach 's an t-saogha], 
Fhir a chltheadh am fenmach, 

Gun an èigh* aig' a chluinntinn ; i 

B' fheàrr leat punnd dheth do chuid bhuat, ; 

Na unnsa cuid-throim air t-inntirin ; 
Thilg thu t-aran 't na h-uisgean, 

*8 gheibh do sbliochd iomadb.filIt* e. 



Chi mi 'n t-aim-beartach uasal, 

*S e làn grnamain a's airtneil, 
'S e gun airgead 'n a phòcaid, 

AÌr an taigh-òsda dol seachad ; 
Chi mi bhantrach bbochd, dheuracb, 

Chi 'n d^irceach làn acrais, 
Chi mi *n diUeachdan ruisgte 

Is e falbh anns na ragaibh. 



Cbi mi 'n oeòl-fhear gun mheas alr, 

Call a ghibbtean chion cleachdaidh, 
Chi rai feumach chion comhaìrr, 

A' call a gbnothuicb 's a thapadh. 
Na *m bitbeadh air' agam fhiarachd, 

Cìod e is ciall do *n mhòr acain-s', 
'S e their iad uile gu 16ir rium :— 

** Och! uach d* eug lain Mac-£achuinn!" 



Chi ml 'n t-iomadaidh slnaigh so, 

'N an culaidh-thruais chionn 's nach beò thu, 
*S ged e *D call-s' a tha 'n uachdar, 

Chì ml buannachd nan òlach ;— 
O 'n a thaisbean domh 'm bliadhna, 

lòmadh biadhtach nach b* ehì domh, 
Mar iia reannagan riallaidb, 

An dèigh do 'n ghrian a dhol fo orr'. 



*S tric 1e marbhrannan moltach, 

A bbioB deacfadach *s na dùthcbaibh-s*, 
Gu *m bi coimeasgadh masguill, 

Tigh*nn a steach annt* *n a bbrùchdan 
Ach ged robh mis' air mo mhionnao, 

Don Tì tha cumail nan dùileaii, 
Cba do luaidh mu *n duine-s*, 

Ach buaidb a chuuna' mo shùil air. 



MAEBHRANN EOGHAIKN. 

'5 cian/aday gurfada, 

*S cian/ada gu Uhir^ 
O^nlà hha iku/o akeae-tìkòm^ 

Oun aon ag a4Xtin do hkrìnn ; 
Ma tha *fi iìm air dol »eaehad^ 

^S nach d* rinn thu cUaehdadh air o&òtr, 
Gtd nach dàil dut ach aeaehduin, 

Dean droeh/hatan a Uon. 

'S Tsic thu, Bhàis, cur an cèiU dhuinD, 

Bhl sìor èigheachd ar cobhraoh ; 
*S tha mi 'm barail mu 's stad thu, 

Gu 'n toir thu 'm beag a*8 am mòr leat ; 
'S ann o mheadhon an fh(^hair, 

Fhuair sinn rabbadh a dh-fbòghDadb, 
Le do leum as na cùirtean, 

Do na chùil am beil Ebgbann. 
^S cian/àda, gur/adOy ^e, 

Ach na *n creideadh sinn, Aoig, thu, 

Cha bbiodh 'n sac^hal* s* *g ar dalladb, 
'S nach 'eil h-aon de shliochd Adbaimb, 

Air an tàmailt leat cromadh ; 
'S i mo bharail gur iior sud, 

Gur àrd 's gur iosal do sbealladh ; * 
Thug thu Pelham & mòrachd, 

'S an d' fhuair thu Eòghann 'a a* PboUadli? 
*5^ cian/ada^ gur/ada, ^c 

Tha thu tlgh'nn alr an t-scòrs* ud, 

Mu *m beil bròn dhaolne m&ra, 
'S tha thu tighinn air muinntir, 

Mu nach clulnntear bhi ebine ; 
Cha 'n 'eil aon 's an staid mheadholn, 

Tba saor fatbast o dbòghrulnn, 
Do naeh buin a bhi caithris, 

£adar Pelham a's Eòghann. 

*S cian/ada, gur/ada^ ^. 

Tha iad tuiteam mu 'n cuairt dulnDy 

Mar gu *m buailt' iad le peìlear, 
Dean'maid ullamh, 's am fuaim ao, 

Ann ar cluasau mar fhamm ; 
Fhlr a *s lugha measg mòran» 

An cual thu Eòghann fo ghalar ? 
Fblr a 's mò anns na h-àitean-a', 

An cual thu bas mhaighstir PelhaB? 
'^S* dan/ada^ gur fada^ ^e. 



* '* PalUds mort aquo puliat pede panpennB Ubentn 
Regttmque tuiret. **—/&«*. Carmm, liè. L CarmìB Ir. V 



aOB DONN. 



215 



Adì a chttidbeichd mo chridhe, 

Nach toir an dithis-t' oim agathadh ! 
Sinn mar ehoÌDneil an lanntair, 

'S an dm cheann a' sior chaitheamh ; 
C àit an robh anns an t-aaoghal, 

Neach a b' ìla* na mac t' athar-t* ? 
*S eba robb aon oa a cheann-sa, 

Ach an rìgh bb' air a chAthair. 
*S dan/ùda, ^rfòda^ ^c. 



M.— Anong Rob Donn*g degiea, It would be difBcult 

to diitiDguiflb the twit. But at a te«t of his own abilìties 

Ma poct we wouid «t onoe flz upon tiàrhknnm Eogkahtnt 

vbeit he màkn bie nùs^ett a general one— the uncertainty 

of tiiBc, and tbe calls io prepaTation for death lounded to 

Binki d in tbe Binultaoeous fkll of tbe high and the low, 

tlw rìcli and the poor. The uae made of tbe drcum. 

itaiicei that Icd to it cxhibita a poet'a mind. Rob Dnun 

had hcard acoounts of the dealb ot Mr Pelham, the fint 

ntoiiter of atate. Tbe ume day when thla iotdiigence 

reKbed bìn, be took « atroU to tbe neighbouring moun. 

tùu of DomeM, in aeaicb of deer. He waa for that dajr 

aBneccaBAji; but judging, aa a tportnnan can on such 

oocadoBs, that better fortune mlght attend him the foU 

knriog moming, instead of returning home hedeterrained 

lo ipend the night, and await the dawn, at a soliury 

fcouse situated al tlie bead of Locb Erribol, tbat he might 

be Uic more nlgb to surprise hls Eame when moming 

irrired. Ihe bleafc dreartneas of thli ipot of itself might 

^eKnt almost to aoy roind a strtking contrast to all tbat 

«e deem oonfortab.e, social, or desirable in life. Here 

wai I loUtary but (ittll standing), where the bard was to 

poMtho night And here was a solitary man* decrepid iu 

(*id sge. itrelcbed on bts wrctcbed bed of straw, or heath, 

ind 10 exhausted by a Tiolent attack of asthma, that the 

bird pmnounoed faim, in his own mind, surely in the 

*er7 grasp oT tbe King of Terrors. The idea of Mr 

Pelbam's dcath, callcd away fh>m the summit of ambi. 

tion and worldly greatneis, eontrasted witti tbis iiMÌivi. 

diul'i uate, let our author to ihe invoking of hii muie. 

Evcn wai unable from weakness to converse, or even to 

ipfàk vith the baid, who, kindliog a flre A>r bimself, sat 

down^ and tbe elegy being composcd, he was humming it 

over. He aoon fouod, bowever, tbat Eweii had itill his 

bodily sense of hearing, and his mental senie of pride. 

Wbcn the bard came to tbe recital of the last veise, the 

conduding Hnes of which may be thus metrically ren. 

doed, ihougfa w« acknowledge not poetically,— 



Ma*i Boos wlicro cooUi bc fooiid 
Om lowly, poor, Uk« Uite ? 
Ab4 whOT* in all this oarth^ wid« roand, 
Bot kinfs, moro higli than Hc r 



Ewm, ranmonlng tlie lemains of hii strcngth to one 
effbtt of reveoffe fco' the insult in the fqrmer two lines, 
•etting a dub, crcpt out of bcd, and wai at tbe fuU 
stietch of hls witherad arm wièldlng a blow at the baxd's 



bcad, wbo only observcd it Jost In time to aToid it He 
used, we may believe, the miidest meaiurei to paciiy 
Eweo'i cboler. He related tbe circumstance afterwards 
to lome of bis frtends ; and^ though otbers frequently 
spoke ot it as a good joke, the liard could never indulge, 
we are told, even in a smile, upon thè lubJecL He ipoke 
of it with lolemnity ; and did not desire to hear the cir. 
cumitance repeated. Ewen's elegy hai been flrequently 
oomparod to tbe well known Qde of Hoiace, " SotMlnr 
ocrùàimut** &c. { and had Rob Donn studied Horace, we 
would doubtlcsi say that he had at least in view the linos, 
** PaUidm mon aquo gmisat im^," àe.*—Memoir. 18S0. 



•^ISMMIiWW^MMWitfl^MMV 



R A N N. 

[ A rìnn am bird, air madainn, ann an talgh mtnistear 
'Sbliibhte, air an turui bha e san eilean.igialhanach. 
Thainig bàrd de mhuinntir an Eilein do thaigh a' mhinis. 
tear, agus iad rì *m biadh-maidne Dh.iarr am miiilstcar 
air rann a dbeanamh air :— ** Sgiath cbogaidh, Im. muc, 
Idomb-tbombeca, agus Sagart" Rinn am bird Sglathan. 
ach so, mar chithear ; agui thubbairt Itob Donn, *' *S 
bocbd dh.fhagthu *n Sagart," agus ann «n tiou rìnn clSin 
a*n rann uu dheircadh.] 



THUIRT AM BARD 8GIATHANACH. 

A* mhac mar bhiadh, 

*S an B^iatb mar bbòrd, 
*S an Sagart nach.itheadh an t-im, 

S{>arrainn a' phìob ^n a thòin. 

THUIBT KOB VOfrK 

Bhiadhainn an Sagart gu grinn— 
Bheirion dha *n t-im air a* mbuic ;' 

An targaid air a làimh chll, 
A'« pìob-thombaca'n a phluic ! 



« Bagardioff this elagy, aa uieedato b rccordod, wUch nhlblti 
tbc caUmatkm in wbich it wm ItcM by tbc authoi** eeontrjrBMa 
bwt shlc to JQdgs of poctic mcrit. Mr Msekay ( lain J/oe Saoh- 
«i4nn) bappcncd to bc on a viait to Mr Mordocb Macdonald, 
miniator of Dameti, wbon on • Sobbatb mormng tlie woa^bcr 
becwne m very boisterons ttist Mr Mocdonild exi^rened doubti 
wbether it were pmper to go to ebureh, nr to detaiii tbe people bf 
thc nenil lcngth of ienrire— exprening • fev, ct thc ■une tiinc^ 
tbct if onoe bcgun, be mtgbt forget bimeeU; uid detidn tbem long. 
His gvest urged the propriety of not detabiing tbe peopU"-** Bnt 
I wiU teU you," aaid be, ** wbat ynn had better do i J<ut go to 
chnreh, and aiiv to tben * Àfaròhrtmn Soghainnf^l wÌU bc 
greatly more inatmetive tban any ■ermon you can gire." Mr 
Maedenaldl eetecm for Eweu*s etagjr did aok go fulta so Idr, ss te 
Um to adopt tbe adTice. 



Vk 



^ a./.n^ .ixm^-e* ^ 



® 




. 1' 



» ^ > ' 



. f 



«--^ 



216 



SAR-OBAIR NAM BARD GAELACH. 



DONNACHADH BAN. 



DuNCAN Macintyre, commonly called Donncicha Bàn rum òran was born at 
Druimliag^hart, in Glenorchay, on the 20th March, 1724. He spent the early part of 
hÌ8 life in fishing and fowling, in which he always took the greatest pleasure. Although 
he discovered an early inclination to poetry, he produced nothing worthy of being pre- 
served tiU after the memorable battle of Falkirk, ìn which he fought^ under the commaDd 
of Colonel Campbell, of Carwhin, on the 17th of Jàntiary, 1746. He engaged as the 
. subetitute of a Mr Fletcher, of Glenorchay, for the sum of 800 marks, Scots, to be paid 
on his return. Mr Fletcher gave him his sword, which he unfortunately lost, or rather 
threw away, in the retreat ; and as he returned without it, he was refused the stipulated 
pay. It was then, and for that reason, that he composed his poem, entitled ** The Battle 
of Falkirk," in which he has given a minute and admirable de^cription of what passed 
under his eye ; and especially of the sword ( Claidheamh ceannard Chioinn-an'Leisdeir.) 
He endeavours to ezcuse himself for his retreat, and more especially for partìng with 
such a uscless weapon ; und he could have entered the army of the prince with much 
more zeal, had he been among the Jacobites. - He, therefoie, ìndulges his inclination in 
the descriptions he gave. The resentment of a bard, was not, in former days, incurred 
with impunity. The poem was known every where, recited in all parts. The ikmous 
battle of Falkirk was enough to give it publicity ; and the ridicule so ingeniously, 
though indirectly, ùmed at the gentleman who refused so paltry a sum of money to ooe 
who risked his life on his account, was well understood in the whole country. But 
Macintyre was not satisfied with all he said of the useless sword. He compkined of 
thfe injustice done him, to the Earl of Breadalbane, who obliged Mr Fletcher to pay 
him his wages. 

The first time he saw Macintyre afler paying him, was at a market ; being incensed at 
him for daring to complain of him, and more so because of his audadty in lampooning 
him, he stepped up, and taking his staff, struck him, exclaiming, '* Go, fellow, and oom- 
pose a song to that,'* The humble poet of nature was obliged to submit in ùleaoe, to the 
unworthy treatment, and, shrugging his shoulders, walked away. But the pain be felt wu 
momentary ; not so the wound of the passionate man, inflicted by the sharp odge of genius. 
It was probed by the disapprobation of all who witnessed his conduct, whtch reooiled o& 
himself as a more severe punishment than he had given to the young poet of rìsing fame. 

Duncan Macintyre, being a good marksman, was appointed forester to tbe Earl of 
Braidalbanc, in Coire- Cheathaich, and Beinndòrain ; and afterwards to the Doke of 
Àrgyle, in BuachaiU Eite, In these situations he invoked the rural muse, on the scencs 
of his delightful sports, when he described them in the celebrated poems, entitled '* l^etiM- 



Jl 



DONNACHADH BAN. 



217 



dù<im»*' and " Coirt-Cheathaich" in strains that are inimitable, an4 have rendered his 
name immortal. Good judges of Gaelic poetry seem to be at a loss to which of these pro- 
ductiona to give the preference. The Brst required powers, and knowledge of the noble 
amiiaeiiient of the chase> and of the music of the bagpipes, to which few can aspire. And 
while we affirm that he was never equalled in this species ezcept by the celebrated 
M'Donald, in hb prabe of Mòrag, we must conclude it to be his master-piece. And 
where Is any to be compared to the laat ? which is indeed unriyalled. 

Pablic schools were but thinly established in the Highlands of Scotland in his earlj 
days; and his place of residence was distant from the parochial school, so that our author 
derived no benefit from education. He possessed no advantage in reading the works of 
others, nor had he an opportunity of getting his own productions written. One advan- 
tage he had that was common to all lovers of song — ^he heard the poetry of his country 
recited; and, so tenacious was his memory, that not a line, or a word, of his own composi- 
tìon escaped it, which had only been written when sent to the press. A clergyman trans- 
scribed them from oral recitation. The first edition of his poemsand songs was published 
in 1768. He went through the Highlands for subscribers, to defray the expense. During 
his life his work came to three editions, and since then, one edition was printed in Glasgow, 
in 1833. 

He aflerwards served in the Earl of Breadalbane*s Fendble regiment, during the period 
of siz years, (1793—1799) until it was discharged ; he was a considerable time in the 
city gnard of Edinburgh ; and afler that lived a retired life, subsisting on what he could 
have saved of the subscrìptions of the third edition, which he published in 1804. The 
collection contains lyric, comic, epic, and religious compositions, all of merit, and com- 
poèed solely by himself, unassisted in any way but by the direction and power of his own 
genius. His poetical talents, therefore, justly entitle him to rank among the first of the 
modem bards. He died at Edinburgh, in October, 1812. In hìs younger days he was 
remarkably handsome, and throughout his whole life possessed an agreeable and easy dìs- 
position. He was a pleasant and convivial companion ; inoffensive, and never wantonly 
attacked any person ; but, when provoked, he made his enemy feel the power of his re- 
sentment. See his verses to Uisdean and others. Neither he nor M'Donald knew when 
to set bounds to their descrìptions, and in their satìres went on beyond measure. 

Dnncan Maeintyre lived to see the last edition of his poems delivered to his subscribers. 
The Rev. Mr M'Callum, of Arìsaig, '' saw him travelling slowly with his wife. He was 
dreased in the Highland garb, with a checked bonnet, over which a large bushy tail of a 
wild animal hang ; a badger*s skin faatened by a belt in front, a hanger by his side, and 
a soldier's wallet was strapped to his shoulders. He was not seen by any present before 
then, but was immediately recognised. A forward young man asked him ' if it was 
he that made Ben-dourain ?' * No,* replied the venerable old man, * Ben-dourain was 
made before you or I was born, but I made a poem in pmise of Ben-dourain.* He 
then enquired if any would buy a copy of his book. I told him to call upon me, paid him 
three shilìings, and had some conversation with him. He spoke slowly ; he seemed to have 
no higb opinion of his own works ; and said little of Gaelic poetry ; but said, that officers in 



218 



SAR-OBAIR NAM BARD GAELACH, 



the army used to tell him about the Greek poets; and Pmdar waa chiefly admired bj 
him/' 

Of bis works, the poems and songs compoted when foUowing tbe purBuits of hii youth* 
ful pleasures, are incomparably the best. It would be endless to attempt to maik the par- 
ticular beauties in them. The reader must peruse them all in their natire garb» the 
natural scenes of his darling pursuits are well known, but in his description erery thii^ 
assumes a novel appearanoe, and in the enchanted scenes that rapidly pass, we wonder 
that we never observed such beauties before in so bewitching colours. His sonl was 
poured out in the aoimating and interesting strains. His language is simple and i^pro- 
priate ; chaste and copious. He is most felicitous in the choice of words, idioms, and 
eKpressions. He was a man of observation and thought, and revolved the subject of hts 
study often in his mind. M'Donald is learned, and indicates the scholar on all occanons ; 
he was the pupil of nature. M'Donald could not compose on the spur of the moment, 
a reply in^romptu, There is, however, an instance in whìch Macintyre proved that he 
was not deficient in that manner. When he composed the inimitable panegyrìc of John 
Campbell of the bank, he waited on that gentleman, repeated the poero, and demanded 
a Dard*s gift. *'No;'* replied Mr Campbell, " what'rewarddo you deserve for telllng 
the truth ? You, must confess that you could say no leas of me ; and, moreover, I doubt 
that you are the author ; of that you are to convince me ; let us hear how you can dis- 
praise me, and then, I shaii know, if you have been able to compose what you have 
repeated." Well, Macintyre commenced ìn the same measure, and continued in flowing 
and ready numbers tili tbe gentleman was glad to stop him by giving him his reward. 

Of his love songs the best is that composed to his wife " Màiri Bhàn òg.'* It seems 
an inezhaustible subject, in wbich be pours out the happy thoughts and elevated senti- 
meots of the lover, in similes and comparìsons taken from the most delightful sceoes of 
nature, and the field of mental enjoyments. The 6th and 7th stanzas are truly beautifal. 

The Lament of Colin Campbell, Esq. of Glenure, would alone immortalize his name. 
The subject was well adapted to awaken melancholy feelings of the most poignant nature. 
Mr Campbell fell the victim of envy and ill-will, arising from ill-founded suspidon. 
What pathos and tenderness ! The moumful strains that so eloquently describe tbe fatal 
events were not those of a mercenary bard ; they were the punful feelings of a foster* 
brother, poured out in the most eamest and pathetic effusions of a mind alive to the senti- 
ments of an unfeigned sympathy. 

His final leave of the mountaìns, dated 19th September, 1802, is full of tendemeas, and 
sentiment, approprìate to his age and reminiscenees. 

! : ^^ , L ^ 



^ * f 



4 ^ <' 



,7^ 






. . -fr^ 



v> >» 



^J 



i ' 



Ì 



\^ 



DONNACHADH BAN. 



219 



ORAN DO BHLAR NA H-EAGLAISE BR1C£.« 
AiK rovV'^** Akudair 6 Gleanna^Oaradh,** 



Latha dhainn a!r maebair Alba, 
Na bha db-armaUt aig a chuigse, 
Tbaebair iad olrnne na reuball, 
'S bu neo-eibbinn leinn a ohuideacbd ; 
'Nuair a ebnir iad an ratreut oiran, 
*S iad *nar deigb a loa ar niartadb, 
*S mur dcanamaid feum leV caeau, 
Cba taf ainne arad le> muagan. 

'S a dol an coinneamb a Pbrionnfla, 
Ga*m bo thanndacb a bha ainiie, 
Sh#oil alnn f u'm faigheamaid cùia dheth, 
'S uach ro dhuinn, ach dol g*a aireadh ; 
^Naair a bbnail iad air a eb6ile, 
'S ard a leumamaid a pilleadh, 
'S ghabb tinn a mach air au abbainii, 
'S dol f 'ar n-amhaicb ann aaii linne. 

'N am do dliaoine dol nan èideadh, 
Loa na rcabalaich a pbilleadh, 
Cba do ibaoil simi, gus naghèill sinn, 
Gur ainn fèin a bhite *g iomain ; 
Mar gu'n rachadh cù rl caoirich, 
*S iad 'nau rnith air aodainn glinne, 
'S aun mar aln a ghabh iad agaolleadh 
Alr an taobh air au robh alnue. 

Sin 'nuair thiinig càch 'aa dhearbh iad 
Gu'm bu ahearbb dhuinu dol nan cuideachd ; 
Se*n trùp Ghallda g*an robh chàll sin, 
Bha Coluinn gun cheann air cuid diubh : 
'Nuair a thachair ribh Clann-Dòmhuulil, 
Cbum iad o^mhail alr aii uchdan, 
Dh-fbàg iad creuchdan air an rèubadb, 
*S cha leigfaiieadh lèigh an cuislean. 

Bhik na b-elch ga crùitbeach, srianach, 
Girteach, ÌaUach, fiamhacb, trùpacb ; 
'S bba na fir gu h-armach, fòghluimt*, 
Alr an aonnrachadb gu murta. 
'Nuair a db-aom ainn bluu'r an t-aleibh', 
Is mòran feum againn air furtach, 
Na bha beo bha cuid dhiubh leolnt', 
*S bha ainn brònacfa mu 'na thuit ann. 

Dh-eiricfa fuathaa ann aan ruaig dhuinn, 
'Nuair a gbluaia an aluagh le leathad ; 
Bha Prionna' Tearlach le chnjd Frangacb, 
*S iad an geall alr teachd 'iiar ratbad : 

* TbiM it tbe autbor*a flrst long. 



Cha d* fbuair ainn faeal oomand' 
A db-iarraidb ar nàimbdean a agatbadb ; 
Aeb comHa agaolleadh feadh an t-aaoghall, 
'S cuid againn gu'n ffaaotaiu fbatfaaad. 

Sin 'nuair thkinig miae dhachaigh 
Db-ionnaaidh GbiUeaspuig o'n Chrannaich, 
'S ann a bha e 'n ain cho fliiata, 
Ri broc liatb a bhiodh an garraidh ; 
Bha e duilich ann aan àm ain, 
Narh robb ball aige r'a tharruinn, 
'S mòr au diùbbaU na bha dhi air, 
Claidfaeamb tinnaireacbd a Bbeanai^ 

* 
Mòran iamilnn air bheag faobhair, 
Gu'm be aud aogaa a chiaidhelmh ; 
'Se gu lùbacb, leumnaoh, beamaeh, 
*S bha car càm ann, ann aan ambaich ; 
Dh-fbàg e mo chruachainae brùite 
Bhi 'ga ghiùlan feadh an rathaid, 
'S e cho tròm ri cal>ar feama, 
*S mairg a db-ffaalrdeadfa an robfa ratfa air. 

'Nualr a chruinnicfa lad nan eeudan 

'N lù ain air aliabb na fa-eaglaia, 

Bha ratreud air luchd na Beurla, 

'S ann daibfa fèin a b' èigin teicheadh ; 

Ged' a cbaiU mi ann aan am aln 

Claidheamb ceannairt Cbloinn-an-Leaadair ; 

Claidbeamh bearnach a mbi.fhortain, 

*S ann bu choltacb e ri greidlein. 

Am ball-teirmelsg a bha melrgeach, 

Nacb dVinn aeirbbeia a bha dleaaach ; 

'S beag an diùbhail leam r*a chunnUdh, 

Ged* a dh-ionndrain mi mu fbeaagar, 

An claidheamh dubh nach d'fhuair a agùradb, 

'S neul an t-autbaldh air a leath-taobh ; 

*S beag a b'fblù e '■ e alr lùbadh, 

'S gu*m b*e dluthadb a bhuill-deia e. 

An claidheamh braoiageacb, bh'aig na daoine, 

Nach d'rinn caonnag *a nach tug buiUean, 

Cba robh eugaa air an t-aaoghal, 

*S mairg a ahaoraich leis an cuimeaag ; 

An claldbeamh dubh air *n robh an t-almhlcasi 

Gu*n chrìoa, gun chrambait, gun daille, 

Gu'n roinn, gun fhaobbar, gun cheana-bheart^ 

*S mairg a tfaàrladfa leis an cunnart* 



220 



SAR-OBAIR NAM BARD GAELACH. 



Thug mi leam an claidb«unb bearDach» 
'S b*olc an asainn e aa* cbabbaig, 
Bbi ga ghiùlan ar mo diliasaid, 
'S mairg mi riamh a thug o*n bhail* e ; 
Cha toir e stobadh no sàthadh, 
*S cha robh e làidir gu gearradh ; 
Ga*m b'e dlathadh a bhttill airm e, 
'S e air meirgeadh air an fharadh. 

Chruinnich uaitlean Earraghàeil, 

ArmaUit làidir de MhaUn, 

'SchaÌdh iadmuchoinneamhphrionns* Tearlacb, 

*S duil aca r*a chàmp a bbristeadh ; 

'S Ìoma fear a bh* ann san àit ud 

Naoh robh eàbbailt mar bha mlae, 

A*mhead ea dh-fbàg sinn ann san 2iraich, 

Latha blàr na h-£aglaia'-brìce. 



ORAN DO*N MHUSG. 
Aia POWH~<'lfo dhìUh an Tomaidh/ 

*S louADR car a db-fheoda% 

Thigh*n air na fearalbb, 
le tbeag' ga*n gabh Ìad gaol 

Air an tè nach faigh lad ; 
Thog mi fichead bliadhna 

Do'n chiad tè ghabh ml, 
le ebuir i ritbiad cùl rìum, 

la bba mi falamh. 

Is thàinig mi Dhan-èideann 

A dh-iarraidh leannain, 
le thairt an Caiptein Caimbetil, 

*S e *n geard a bbaile, 
Gtt*m b*aithne dha banntrach 

Ann àite falàich, 
'S gtt*n deanadh e àird 

Air a cur a*m* charabh. 

Rinn e mar a b*àbhaÌBt 

Cho mhath *8 a ghealladb, 
Thug e dbomh air làimh i, 

*S am paigbeadb mar ri ; 
la ge b*e bhi *8 a feòraich 

A h-ainm no eloinneadh, 
Their iad rìtbe Seònaid, 

*S b*o Deòraa eeannair. 

Tha 1 aoitheamb, eoairce, 
Gun gbruiUm, gun amalan, 

la i cho ird an oaitle 
Ri mnaoi lan fhearann ; 



le colaldb a m' chamail aott I, 

O'n tba mar rìum, 
la mòr an t-aobbar smuairein 

Do*n fhear nach faigb t 



Lelg mi dbiom NIc-còii 

Ged* tha 1 maireann, 
le leig mi na daimh cbròeaeb 

An taobh bba *n aire, 
le thaobh mi rie an òg mhnaoi, 

'S ann leam oaeh aithreach 
Cha n'eil mi ga*n atbraa 

O'n phòi mi 'u ainnir. 

Bbeir mi Ibein mo bhrìathar 

Gum beil i ro mhath, 
Is naoh d'altbnieh mi riamh olrra 

Cron am lalachy 
Aoh gu fòinneamh, finealta, 

Dlreach, fallain, 
la i ga*n ghabid ga*n, ghlomb, 

Gtt'n ehar fiar, ga'n chamadh. 

Bithidh i air mo gbiùlan. 

'S gar math an airidh» 
Ni mi fhèin a igùradh 

Gu math '• a glanadh ; 
Choirìnn rì an t-ùUleadh 

Ga cumaU oeanalt, 
la culridh mi rì m' Bhùil i, 

'S cha diùlt i aingeaL 

*Naair bbios cion an itòrais 

Air daoine ganna, 
Cha leigeadh nigh*n Dbe^rea 

Mo phbca falamh ; 
Cumaidh i rìum bl 

Ann *• na talghean leanna, 
'S pàldbidh i gaoh stbpan 

A ni ml cbeannacb. 

NI I mar ba mhiann leam 

A b-ulie car dhomh, 
Gba 'n liinÌB i brèug dbombf 

No •genla mearacbd ; 
Cumaidh i mo tbeaghlacb 

Cbo roRth *■ btt mbath lcam, 
Ge nacb Uean mi aoathair 

No obair •halaoh. 

Sg)thich mi rl gniomh, 

Ged* naoh d'rìnn mi earras, 
Thug mi bbid nach b* fhiach leam, 

Bhi ann a*m agalaig ; 
Sgnirìdb mi g'am phianadh, 

O'n thng mi *n alre, 
Gur h-e'n dulne diombain 

!• falde mhaireas. 



i._- 



DONMACHADH BAN. 



221 



'S i mo bbeuiag ghaolach 

Nach deon mo mfaealUdh, 
Fòghnaidh i dhomh daoniian 

A dheanamh arRÌn ; 
Ch« bhi fìillinn aodaich 

Orm no anart, 
*S ehaidh cùram an i-aaoghRÌl 

A nb aa m'aire ! 



MOLADU BEINN.DORAIN. 
Aim roNir~.«PlofraireaeA<f." 

Urlar. 

An t-urram thar gach beiiin 
Aig Belnn-dòrain ! 
N» ehnnnaic mi fo *n glirèiii, 
Si ba bhdiehe leam ; 
Monadh fada* rèidh, 
Cnilo 'm faighte fèidh, 
Sollloireaehd an t-alèibbo 
Bha mi aònnraeliadh ; 
Dolreaehan nan geug, 
ColU* anns am bi fcur, 
*S foineaaaeh an aprèidh, 
Bhioa a ehòmhnaidh ann ; 
Greadlialnn bu gheal cèir, 
Faoghaid air an dèigh, 
'S laghach leam an areud 
A bha aròineiseaeh. 

'S aigeaonach fear eutrom, 
Gan mhòrchnie, 
Thèid famnda na èldeadb, 
Noo-spbnail ; 
Tha mbanntal uime fèin» 

Caidhtiche naeh trèig, 

Brmtaeh dhearg mar chèir 

Bhios mar ehbmhdach air ; 

*S euluidh g'a ebuir èug, 

Dnin* a dheanadh tèucbd, 

Gunna bn mhath glèua, 

An glae bganaieh : 

Sp^ anns am biodh beaitk» 

Tarran alr a eeann, 

Snap a bhoaileadh teann 

Ria na h-ordaibh i; 

Oehd-shlisneach gun fheail, 

Stoe de'n fhiodh gnn mbeaiigi 

Lotadh an damh seang, 

A's a leònadh a, 
'S fear a bhiodh nmr cheaird, 

Ria' aònnraichte, 

Dh-flibdhn«db dhaibh gan taing. 



Le cbnid seòlaidlican ; 
Ghelbhte sud ri àm 
Pàdruig anns a' ghleann, 
Gillean a's coin sheaiig, 
'S e toirt orduidh dbaibb ; 
Peiletrean nan deann, 
Teine g*an enir ann, 
Eilid nam beann &rd, 
Thèid a ieònadb leo. 

SiubhaL 

'Si 'n eilid bbeag, bhinneach, 
Bu ghuiniehe sraonadb, 
Le cuinnein geur, biorach, 
A sireadh na gaoithe, 
Gaaganach, spelreacb, 
Feadh chreaehainn na beiniie, 
Le eagal ro* theine, 
Cha teirìnn 1 'n t-aonach ; 
Ge d' thèid i na cabhaig, 
Chìa ghearain i maothan ; 
Bha ainnsreacbd fallaiu, 
'Nuair a ahineadh i b-anail, 
'S toil-inntinn Ìeam Unasg, 
Ga' lanngan a chluinntinn, 
'Si 'g iarraldh a leannaln 
'N àm darraidh le caoiueas, 
'S e damh a chlnn allaldh 
Bu gheal-cheireach feamao^ 
» Gu caparach, ceannard, 
A b' fharamach raolceadh, 
'S e chdmhnuidh 'm Beinn-dòrain, 
'S e eolach m'a fraoinibb. 

'S ann am Beinn-dòraln, 
fio mhòr dhomh r'a innseadh 

A lluthad damh ceannard, 
Tba fanntuinn san fhrith ud ; 

Eilid chaoU eanngach, 

'S a laolghean 'ga leantulnn, 

Le 'n gasgana geala, 

Ri bealach a direadh, 

Ri fraoldh Choire-cbruiteir, 

A cbuideachda phiceach ; 

'Nuair a shìneas i h-iongan 
'S a thèid i na' deannaibh, 

Cba saltradh air tbalamh, 

Ach barran nan inean, 

Cb b'urrain g'a leantuinn, 

A dh-fbearalbh na rioghachd ? 

'S arraideach, farumach, 

Caracb air grlne, 

A chòisridb nach fhRnadh 

Gnè smal air an inntin, 

Ach caochlaideach, cunudeach, 

Caol-chasach, nllamh, 

An aois cba chuir trulm' orra, 



À 



222 



SAR-OBAIR NAM BARD GAELACH. 



M ulad no mì-ghean ; 
'Se ■hl^inaicb an culaidh, 
Feoil mhaia, agoa mhulneil* 
Bhi tàmfaachd am bunailt, 
An cuiie na frhbe ; 
Le àilleas a fuireaeb, 
Air nisacb 'nan grunna, 
*Si 'n àsainn a mbuime, 
Tha cumail na ciche, 
Ris na laoigh bhreaca, bballach, 
Nach meatblaich na aianntan, 
Le 'n cridbeacha meara, 
Le bainne na cìoba. 
Griseanacb, eangacb, 
Le *n girteagan geala, 
Le 'n corpannan glanna* 
Le fallaineacbd fior-uisg; 
Le farum gnn ghearan, 
Feadh ghleannan na milltich ; 
Ge d* tblgeadh an sneachda 
Cba *n iarradh iad aitreabh, 
'S e lag a Cboir*-altrum 
Bhios aca g'an didean : 
Feadh stacan, a's bhacan, 
A's ghlacagan dlombair, 
Le *n leapaicbean fasgach 
An Uio £as-an-t-dthan. 



Urlar. 

Tha 'n ellid anns an nirith 
Marbuebòirdh'ibbi, 
Far am faigh Ì mìllteach 
Glan-feòimeanacb ; 
Brucboracbd a*s ciob) 
Lusan am bi brìgb, 
Chuireadb sult a's igh 
Air a lòineinibh. 
Fnaran anns am bi 
Biolaire gun dith, 
*S miilse lea* na 'm fion 
'S e gu'n òladh i ; 
Cuiseagan a*s riasg, 
Chinneas air an t-sliabb, 
B* annsadh iea* mar bliiadh 
Na na fòghlaichean. 

'S ann do'n tcachd-an-tir 
A bha sbghar lea', 
Sobhrach a's eaia-bhi 
'S liarra neòineanan ; 
Dobhrach, bhallach, mhln, 
Ghobhiach, bbarrach, shliom, 
Lòintean far an cinn 
I'na mòtbraichean ; 
Sud am pòrsan bldh 
Mheudaicheadh an dl 
Bheireadb iad a nios 
Rl àm dò-licheinn ; 
Cbuircadh air an draim 



Brata saiUe cruinn, 
Air an carcais luim 
Nach bu lòdaiL 

B' e sin an caidreamh grinn 
Mu thrà-neòine, 
'Nuair a thionaladh iad cruiun, 
Anns a' gbibmuiun : 
Air fhad 's ga'm biodh an oidhch', 
Dad cha tigeadh ribh, 
Fasgadb bhun an tuim 
B' àite còmhnuidb dbaibb ; 
Leapaichean nam fiadb, 
Far an robb iad riamh, 
An aonach farsuinn fial, 
'S ann am mbr-mhonadh. 
'S iad bu taitneach fiamh, 
'Nuair bu daitbt' Jim blan, 
*S cha b'i *n airc am miann, 
Ach Beiun-dòrain. 

SiMaL 

A bhein Insanach, fhaiieanacfa, 
Mheallanach, iiontach, 
Gun ohoimeas 'ga failuinn 
Air thaiamh na Crlosdachd ; 
'S ro-neònach tha mise, 
Le bblchead a sliosa, 
NacK *eil cbir aic' an dstfi 
Air tiotal na rioghachd ; 
'S i air dùbladh le gibhtean, 
'S air lùisreadh le mÌoeaiH 
Nach 'eil blchiont* a' brbtcadh 
Air phriwanaibh tìre; 
Làu trusgan gun deireas, 
Le usgraicbean collle, 
Bàrr-gùc air gach doire, 
Gun cboir' ort r'a innseadh ; 
Far an uchd-ardach ooileach, 
L« shruUicblbb loinneil, 
*S eoin bhuchalach bbeag* eil 
Le'n ceileiribh lionmhor. 

'S am buioean b^ag sgioIU, 
Bu sgiobalt* air grine, 
Gu'n sgiorradh, gu'n tubaist, 
Gu'n tnisleadb, gu*n diobradh, 
Crodhanadh, bioraeh 
Feadh coire 'ga sbireadh, 
Feadb fraoicb agus firlcb, 
Air mhire 'ga dhireadh ; 
Feadh ranaich, a's barraieh 
Gu'm b' araideacb Inntinn, 
Ann an iosai gacfa feadaln, 
'S air àirde gach creagain 
Gu mireanacb, beioeasach, 
£a8gonach, sinteach ; 
'Nuair a tbèid o *na bboila 
Le ciisge sa* eboiiie, 
A's e rttitfa feadh gacfa doir^ 



DONNACHADH BAN. 



223 



Air dheireadh cha bhi € : 


Bichionta mu*n cuairt. 


L«ia Bo cmn^ig ba eliaoile 


A bhrieteae a' ghaoth tuath. 


*S e b* entruime eìnteef* 


*S nach leig de6 oirre. 




Am faegadh doir»>Ghrd» 


Lie ruith dara-tomiiin. 


An taice rie ao t-crbin. 


*S e tnfmirt an coinoeamh 


Am meaeg nam faiUean òga 


Bean-chomuÌDn o'e *d Ìoeal. 


'S nan còaagau. 


Tha mhaoialeach bheag bhranDga 


Maigadh 'n fhuarain mhòir, 


Sa* f hleannan a chòmhnaidh, 


'S e paiilte gu leòir, 


*S i faireach ean Chireach 


'S biaMla le' na'm beòr 


Le minneineao òga : 


Gtt bhi pòit orra. 


Claas bhioraeh gn clàitteachdp 


Deoch de*D t-«ratiiaD uaaal 


Sùll ehorrach gu falcinD, 


R*a òl aice, 


*S i earÌMaeh 'na caian 


Dh' fhàgaa falialn, 


Char leachad na mòlnticb : 


Fua^ailteaoh, òigeii 1 : 


Ged^ thig Caoillte *8 Cuohallainn, 


Grad^harach ri uair, 


'S gach duine dc*n t-ee2»re* ud. 


'S eathlamh bhelr 1 cuairt, 


Ma tha dhaoine 'a do dh-eachaibh, 


'Nuair thachradh i'n ruaig. 


Air fasu righ Deòria, 


'S a bhiodh tbir oirre. 


Nan tèamadh i eraiceann 


'S mao-bhuidh daitht' a anuHgli, 


O luaidhe *• o laiair, 


Dearg a dreach aa tuar. 


Cba choal' a'a cha *n fhao i 


'S gurro-iomadh buaidh 


Na ghlacadh r*a bcò i ; 


Tha mar ehòladh oirr' ; 


'S 1 grad-cbaraeh, fad*chaaBch, 


Fulangach air fuachd. 



Aigeanoach, nejmaeh, 
Geal-cheireach, gaaganaoh, 
Gealtach roi* mhadadh, 
Air chaiiead na leachdainn 
Clia aaltradh Ì còmhnard : 
Si noigfanacb, groigeaaach 
Gog-cheannach, aòmach ; 
Bior-ehuileach, ^ur-ahuilcach, 
Frionaaach, furachalr, 
A fuireach ea' mhunadh, 
'Soa thttioich a aeòi 



Urlar. 

B\ aÌD a* mhaoialeach laaineacb, 

Feadh òganan ; 

Biolaichean nam broach 

'S àite-còmhDaidh dh'i, 

DaiUeagaD nan craobh, 

Bileagau an fhraoich 

Criomagan a gaoil, 

Cha b'e 'm fòtrua. 

A b-aigneadh eutrom aoairc, 

Aobhach ait gun ghruaim, 

Ceann bu bhraiae, ghuanaiche, 

Gbòraiche; 

A' chrè bu cheanalt* atualm, 

Chalaieh I gu buan 

An gleann a' bharraich uaine 

Bn nòaaire. 

'S tric a gbabh i cluaio 
Sa* ehreig mhòir, 
0*n la mloeail leatba bhi 'Luan 
A's a Dhdmhnach aoo : 
Pria airdeao i luain 



la i gun chum' air ioath'a ; 
Urram clàiateaehd chluaa 
Na Rinn-edrpa dh'i. 

SiMaL 

Bu ghrinn leam am paiinal 

A' tarruinn an òrdugh, 

A' direadh le farum 

Ri carraig na Srdine ; 

Eadar aiiabh Craobh-na-h-ainniii, 

A*a liettl Choire-dhaioghein, 

Bu bhiadhchar greidh cheannard 

Nach ceBDDaich am pòraao ; 

Da thaobh choire-raoDoÌch 

Mu agèith ain a' bhealalch, 

Coire rèidh Beinn-Acbaiadair, 

A'a thalria mu'n chonn-lon t 

Air lurgain na Laoidhre 

Bu ghreadhnaeh a' chòlsrl, 

Mu idrach-na-Fèlooe 

'S a' Chraig-aheilich 'oa dhèigh siu, 

Far ao crulnnich na b-èildean 

Bu neo-spelaeal mu'n fhòghlaich ; 

'S gu'm b'e 'n aighear a's an èlbhneas 

Bhi faicheachd air rèidhlein, 

'A comh-mhacnns r'a chèile, 

*S a' leumnaich feadh mbintich ; 

Ann am pollachaibh daimseir 

Le sodradh gu meamnacb, 

Gu togarrach mearrachdaiach, 

Ain-fheasach gòrach. 

'S cha bhiodh iot air an teangaidb 
Taobh shois a' Mhill.teanail, 
Le flon-ttillt na h-Annaid, 



224 SAR-OBAIR NAM 


BARD GAELACH. 


Blas meala r'a òl air ; 


Bbi chòmhnaidh ann« 


Sruth briogbmhor geal tana, 


'S glan faliain a crè. 


'S e «iotbladh tor 'u ghaineawb, 


is banail Ì 'na beus; 


'S e •■ mìllse na'n ealneai, 


Cha robh h-anaii breun, 


Cba b' ain-eolach oinin e : 


Ge Ve phògadh i. 


Sud an ìoc-sblàinnte mhaireann, 


'S e 'n eoire cboisinn gaol 


A thig a iochdar an talaimh. 


A h-ttir òganaich. 


Gheibhte lionmhoireachd math dh'i 


A chunna' riamh a thaobb. 


Gtt'n a cheannach' le atòras ; 


'SaghabheòIasair: 


Air fàruinn na beinne 


'S lionmhor feadan caol 


Is dùicheala sealladb* 


Air an èirich gaoth. 


A dh'fbàa anns a' cbeithreamh 


Far am bi na iaoich 


A' bheil mi 'n Rinn^òrpa : 


Cnmaii còdhalach ; i 


Le gloinead a h-uisge. 


Bruthaicbean nan learg 


Gu mao-bblast a brisg-gbeal. 


Far am biodh greidb dbearg. 


Caoin, eaombail, glan, miowil, 


Ceann-uighe gacb sealg 


Nea-mbisgeaoh ri pòit' air : 


Fad am beò-shlainnt' ; 


Le foarainibh grinne 


A's e làn do'n b-nile maoin. 


Am biin gruamach no biolnir. 


A thig amach le braon, 


Cdineach uaine mu'n iomail. 


Fàile nan sùth-cbraobb. 


A'a iomadach ieòna: 


A's nan ròsann an. 


Bu ghian uachdar na linne 


Gheibte tachdar èisg 


Gtt neo-bbuaireaaacb mille. 


Air a còrsa. 


Tigh'n 'na chuairteig o*n gbrinneul 


A's bhi 'gan mith le leus 


Air slinnein Belnn-dòrain. 


Anns na mòr-shrotban ; 


Tha leth-taobb na leachdalnn 


Mordha cumhann geur, 


Le mais' air a cbmhdach. 


Le ehrann giubhais fèin. 


*$ àm fridh-choirean creagach 


Aig fir sbubhachythreubbach 


'Na sbesamh g'a cbòir sin, 


'Nan dòrnaibh : 


Gtt stobanach, stacanacb, 




Slocanacb, laganach, 


Bric air buinne r6idh. 


Cnocanach, craiwnach, 


A' ceapadb chuileag eutrom 


Caiteanach, ròmacb ; 


'Nan dòrlaicbean ; 


Fasganach, badanacb. 


Cha 'n'eii muir no tir 


Bachlagach, bòidheach 


Am beli tuille brigh, 


A h-aisefrine corrach, 


'S tha feadb do chrich' 


'Nam fasraicbsan mollaeh, 


Air a h-òrdachadh. 


'Si b'asadb dhomh mholladh. 




m 

Bba sonas gn Iròir oirr* : 


An Cntvluaith, 


Cluigeanach, gucagacb, 


Tha 'n eilid anns a ghleannan ao. 


Ucbdanach, còmhnard, 


Cha 'n amadan gn'n eòlas 


Le dithean glan, ruiteacfa, 


A leanadh i mar b althne dha 


Brear, mlsleanacb, soltmhor: 


Tig'n farasda na didbail. 


Tha 'n fhridb air a busgadh 


Gu faiteach bhi 'na hrearalas^ 


San truagan bu chòlr dh'i. 


Tig'n' am faigse dh'i mu'n earaich i. 




Gu falcllleach, gle earralgeach, 


Urlar. 


Mu'm fairich i ga o&ir e ; 


'S am monadh farsuinn faotn 




Glacach, srònagach ; 


A's cblach a dheanadh falach air. 


Lag a' Choire-fhraoich 


Bhi beacbdail air an talamb. 


Cuid bu bhòiche dbeth ; 


'S air a' cbar a tbig na neoil air ; ' 


Sin am fearann caoln 


'S an t-asdar bhi 'ga tharroinn alr 


Air an d'fhàs an aoidh. 


Cho macanta 's a b* aithne dh'a. 


Far am bi na laoigh 


Gu'n glacadh o ga h-aindeoin i 


'S na daimh cbròcach ; 


Le h-anabharra seòltachd ; 


A's e deisearacb ri grvio, 


Le tùr, gun gbalnne baralach, 


Seasgalreachd g'a rèir. 


An t-sùii a chulr gu danara. 


*S neo-bheag air an dildeig 


A* stiùireadh' na da'-bannaiche« 



1 



DONNACHADH BAN. 



22^ 



*S a h-aire ri fear-cròice ; 
Bhiodh rùdan air an tarruinn 
Leia an lùbt' An t>iarrunn>eiirra, 
Bheireadh ionneai' nacb biMh mearachdach 
Do*n fheur a bhiodh 'ga aeòhidh ; 
SpÒr ùr an dèii a teannachadh, 
Bttil' ùird a' agailceadh dainghean rÌB» 
Ckui diùlt an t-irad, 'nuair bheanas i 
Do'n deannaigh a bha neònach : 
Se 'm fùdar tioram tean-abaich 
Air cbÌU au aigairt ghreannanaich, 
Cuir tmùid ri acuinn mheallanaich- 
A haraille Nic-CbÌMam. 

Bionmhuinn le fir cheanalta, 
Nach Vaineolach mu apòrtta, 
Bhi timcheall air na bealaichean 
Le fearalachd na h-òige : 
Far am bi na fèidh gu farumach, 
*S na fir *nan dèigh gu caithriacnch, 
Le gunna bu mhath barraudas 
Thoirt aingil 'nuair bu chòir dh'i ; 
S le cuilean foirmeal togarrach, 
'G am hiodh a stiùir air bhogadan* 
*S e mioi*airteich gu aodanach, 
'S nach ob e dol *nan còdhail ; 
'Na fhurbuidh làidir, coagarrach, 
Ro inntinneachj neo-fhoistinnacb, 
Gu guineach, agiamhach, gob-eaagaidh, 
San obair bh'aig a aheòraa ; 
'S a fhrìogan cuilg a' togail air, 
Gu maildbeach, gruamach, duichealach, 
'S a gbeanachan cnuaaaichd foagaiU', 
'Comh-bliogartaich r'an agbraan. 

Gtt'm h' araideach a' charachd ud, 
'S ba chabhagach i 'n còmhnuidh, 
'Noair a ahineadh ind na h-iongaiinan 
Le h-athghoirid na mbintich ; 
Na beanntaichean 'a na bealaichean 
Gu'm freagradh iad mao-talla dhut, 
Le fuaim na gairme gallanaich 
Aig farum a' choin ròmaicb : 
'Gan tearnadh aa na muUaichean 
Gtt llnniehean nach grunnaich iad, 
'S ann a bhith'a Ìad feadb na tuinrie ; 
Anna an luineinich 'a iad lebinte 
*S na cuileinean gu fulaagach 
*G an cumail air na munealaibh, 
'S nach urrainn iad dol tuilleadh aa, 
Acb fuircach, *a bbi gun deb annt', 
*S ge do thuirt mi began riu, 
Mu'n innsinn uil' an dleasnaa orra, 
Chuireadh iad a' m' bhreinlich mi 
Le deiaimearachd chbmraidh. 



:i;:^^ir^ 



COIRE-CHEATHAICH. 

Sb Coire-cheathaieh nan aighean aiùbblach, 

An coire rùnach, ia ùrar fonn, 

Gu lurach, miadh-fbeurach, min-gheal, aùgbar, 

Gach luaan flùar bu chùbhraidh 1«am ; 

Gn molach dù-ghorm, torrach lùiarengach, 

Corrach plùireanach, dlù-ghlan grinn ; 

Caoin, bailach, dìtheanach, cannach, misleanaeh, 

Gleaim aVmhilItioh, 'aan lionmhor mang. 




Tha falluinn dhùinte, ga dainghem, dùbailt*, 

A mhaireaa ùinile, mu'n rùisg i lòm, 

Do'n fheur ia cùi-fhinne dh* fhàa na h-ùrach, 

'S a bhhrr air lùbadl| le driùchda trbm, 

Mtt choire guanach nan torran uaine, 

A' bheil luibh a'a luachair a auaa g'a cheann ; 

*S am f.'iaach g^mach an càa a bhuanatf^ XJEu*% 

Nam b* àite cruidh e, 'm biodh tuath le'n auim 

Tha trnagan faoìlidh idr cruit an aonaich, 
Chuir ault ia aoAlh air gacb taobh a d' chòm, 
Min-fheur chaorach ia barraibh bhraonan, 
'S gach luB a dh' fbeudadh bhi 'o aodainn tbbm* 
M'an choir' is aoitheala tha r'a fhaotain, 
A chunnaic daoine an taobh ao 'n Fhraing ; 
Mur dean e caochladh, b* e 'n t-aigbear Bauglialt' 
Do ghiUean aotrom bhi daonnan ann. 

'S ann m'anRuadh-aisrigh dh'fhàanacuairtagan, 
Clùthar, cuaicheanach, cuannar, ard, ^ ■ 



\£«^. 



I 

Na h-uile cluaineag 'a am bàrr air luasgadh, 
'S a ghaoth 'g an aguabadh a null 'aa naìl : 

Bun na cìjge ia bàr a' mhìIltich,,^^tA>.'C ^ » «• '* 
A chuiaeag dhireach, *aan fhiteag cham ; 
Murau brioghar, 'a an grurmasgl^j&mhor, 
M' an chuilidh dhiomhair, am bi qasuinn. 



Tha allabh na làirig an i'obh mac-Bbaidi, 
'Na mho thar fàsaij^i, 'a na atràchda tròin ; 
Slioa na bàn-Ieac)<dainn, cha 'n i ia thire, 
*S gur tric a dh' àraich i *n làn damh donn : 
'S na h-aighean dàra nach tèid a 'n bhà-thaigh, 
A bhioa le 'n àlach gu h-àrd 'nan grunn, 
'S na laoigh gu h-ùiaeil a là 'sa dh'oidhche, 
'Sna h-uiread cruinn diubh air druim Clach-fionn. 

Do leacan ohaoimhneil gu dearcach, braoileagach, 
Breac le fòireagan ia cruinn dearg ceann 
*N creamb *na cbai'aichean, am bac nan ataidh- 
Stacan fraoineaaach nach bu ghann : [richeaiii 
Am l)eaman-bride, *8 a pheighinn rioghail, 
'S an canach mln-gbral, 'a am mialeau aiin ; 



<|.^/ .V..1 



226 



SARrOBAia NAM BARD GAELACH. 



'S a b-uile mìr dbeth, o*n bhun ìa isle 
Gu h-ionad cire ad na crich' ie àird*. 

'S rimbeach còu na craif^ mòire, 

*S cha 'n 'eil am fiilach a* d*choir *ean àm, 

Ach mèunan còinntich, o •e e bu nòeaire, 

Air a chdmhdachadh bhoe a*e thail : 

Na lagaln chòmbnard am bun nan erònag , 

Am bi na eòghraichean, 'e nebinein fann« 

Gubileach, feòirneineach, milie, roineagach, 

Molacha ròmach, gach eeòre' a th' ann. 

Tha mala ghruamach, de*n bhiolar uaine^ 
Mu'n h-uÌJe fuaran a th' anu ean fhono ; 
le doire ehealbag aig bnn nan garbh-chlach, 
S gdnn^^jainbbeich' gu meanbh-gheal, aronn ; 
'Na ghlcigaiD& plumbach alr gholl gun a^n teae, 
Ach eoileach bùim tighin' i grunnd eae lòm, 
Gach etruthan uaeal *ua chuailean cùl-ghormt 
A' ruith na epùudbh, 'e na lùbaibh eteoU. 

Tha bradan tarra-gheal ea cholre gharbhlaioby 
Tha tig'n o'n fhairge bu ghailbheach tonn, 
Le luinneie mheamnach a* ceapa mheanbhchuil- 
Gu neo-chearbach le cham-ghob cròm : [eag, 
Air bhulnne borb, ie e leum gu foirmeil, 
'Na èideadh eolgail bu ghorm-glae druim, 
Le ehòileean airgeid, gn h-lteach meana-bhreac, 
Gu'Iannacb, dearg-bhailacb, earr-gheal aliom. 

'S Coire'-cheathaich an t-aighear priaeil, 
'S an t-àite rioghaii mu'm bidht' a* eealg, 
le bidh fèidh air ghiùlan le làmhach f ùdair, 
A' cur luaidhe dhù'-ghorm gu dlù nan calg : 
An gunna gleueda, a' an cullean eutrom, 
Gu fuUeaeh, feumanach, treubhach, garg, 
A ruith gu Biùbhlach, a gearradh ehùrdag, 
'S a dol g'a dhùlan ri cùrean dearg. 

Gbeibhta daonnan mu d' ghlacalbh faoine, 
Na h-aighean maola, na laoigh, 'e na maing. 
Sud btt mhiann ieinn •am madalnn ghrianaichv 
Bhi dol g' an an iarraldh, *a a* fiadhach bheann» 
Ged thigeadh siontan oirnu' uiag a'e dìle, 
Bha eeòi g'ar didean mu'n chrich eau ^m, 
An creagan ioeal am bun na frithe, 
S an leabaidb dhiona, *8 ml m' ahineadh ann. 

Sa*mhadalnn chiuin-ghll,an àmdhomhdùagadh, 

Aig bun na atùice be 'n eùgradh leam ; 

A' chearo levgfi^cana' gabbail tùchaln, 

S an ooiìeach eùirteil a dùrdatl cròm ; 

An dreathan aùrdail, 'a a ribheid cblùil aige, 

A* cur nan amùid deth gu lùghor blnn ; 

An druid a am brù-dhearg, le mòran ùlnlcb, 

RÌ caileir annndaoh bu ahiubhlaeh rann. 



Bha eoln an t-alèibbe *naB ealtain gle-ghiolo. 
A* gabhail bheuean alr ghèig aa* choiU, 
An uieeag cheutaeh, *a a Ininneag fèin aloe» 
Feadaa apèiaeil ga rèidh a aeinn : 
A chuach, *aa amebraeh, am bàr nao ògan, 
A' gabhaU brain gu ceolmhor blnn : 
'Nualr ghoir an coStnnai gu loinnei], fuanach, 
'S e 'a gloin' a chualae am fuaim aa* ghleaDn. 



'Nuair thig iad còmhla* na bheU a* d' ehbi 
De'o h-uile eebrea bu chdir bhi ann ; 
Damh na cròice air arath na mbintleh, 
'S e gabhail crònain le drebcam àrd ; 
A' dol aan fb^Ithe gu braa le h-6ibhneae, 
A* mire-leumnaich ri èildeig dhuinn ; 
Bi ain an ribhinn a dh'fhaa gu mileanta, 
Foinneamh, flnealta, dlrèach, eeang. 



Tha mbaoieeach ehùl-bhul air feadh.na dùa- 

Aig bnn nam fiùran 'gan rbaga* Ibm, [hiing 

'S am boc gu h-ùtluidh ri leaba chùirteil, 

'S e 'ga bùrach le rùdan crbm ; 

'S am minnean rlabhach bu Inlme diatbacb, 

Le ohunnein fiata, la fiadbalch oeann, 

* Na chadal guamach an lagan uaigneadi, 

Fo bhàrr na luachrach na chuairteig chruinn. 

la lionmhqr cnuaaaehd a bha mu*n cnairt dut, 
Ri àm am 1»ttam'¥Sm'bu luaineach ciann, 
Ri tional gdlHSiiich, gu fearail enairce, 
'S a' reinn gu h-uaaal na fhuair iad ann ; 
Cèir-bheach na cnuacaibh, annead na chnairteig, 
'S a mhil 'ga buannachd air cruaidh an tuim, 
Aig aelllein riabhach, breaca, arlanach, 
Le'n crbnan cianail ie fiata erann. 

Bba cua ra' fhaotainn de chnothan caoine, 

'S cha b' iad na caochagan aotrom gann, 

Ach bagailt mhaola. bu J^ne plaoiag, 

A' toirt brìgh 4 Uu^inna maoth>ehIait fann : 

Srath nan caochan 'na dhoealbh caorainn, 

'S na phrcaeaibh caola, I^n chraobh a*e mltcang ; 

Na gallain ùra, 'a na faiUein dhlùtha, 

'S am barrach dùinte mu chùl nan crann. 

Gach àite timcheall nam fàeach iomlan, 
Màm a*a fion-ghleann, 'a an tuUm ga chòir t 
MeaU-tionaiI Uimh ria, gu molach, tliithatl, 
B'e ehulaldh dh'àrach an àlaich òig ; 
Na daimh 'e na h-èildean a*m madainn cbeit«ia 
Gu moch ag èirigh air ròidblein febir ; 
Greidhein dhearg dhiù air taobh gach learg^n, 
Mu *n Choire gharbhlaicb, 'g an ainm an Ciò< 



*■■< <■■■■<■! .««l»WI. H »>»I H l> 



I i 



DONNACHADH BAN. 



227 



ORAN do;n ohunna 

OA TT ADf M NIC-COISBAM. 
LUUfSffBAO. 

Hcro mo ekuid cktadeaekd /%«, 
Gmr muladacà laom uam thu ; 
Horo wto ckuid ekmdeaekd tku^ 
^S mi direadk bkcann a*§ uekdauan, 
BTdit leam tìku bki euidir rùim, 
*S do tàudtìmm air mo gkutaiim. 

'NvAÌr ehaidh mi do GhIeMiiuIiòohi« 
'Sa ebeoDooich oii Nio-Còiteam, 
*S miee noch rehh gòraoh^ 
'Noair chair mi *n t>òr ga foaegladh. 
Horo mo cMd^ 4^, 

Thog nu Clioire-cfaeathaich thu, 
'Noair bha mi fhèin a taghaieh aun, 
*S trie a chnir mi laidhe leat, 
Na daimh *8 na h-aidhean ruadlia. 
Horo mo ckuii^ j-e. 

Thog mi Bheinn-a-chaietil tho, 
'S de*n fhàeaeh a tha 'n Uice ri, 
Am Màm a'i Creag-an-aparraliiy 
Alr leaca Beinn-nam-fuaran. 
Horo mo e&atJ, ^ 

Thog mi tho Bheinn-dòrain^ 
An cione na daimh chròcach, 
*Noair theaooadh iad ri erònao, ^ 
Btt hhòidhcoeh leam an noallao. 
Horo mo oIomI, (v. 

Thog mi Choire-chruiteir thu, 
O'e àlte griaoach tloiail e, 
Gu biaeliar, fiaraeh, lusanach, 
Bhiedh epnirt ann wX% daoln'-oalllte. 
Horo mo dknrf, j^c. 

Ghiùlaln mi Gbleann-^ite tho, 
Tbeg mi rie na crèisean kho, Cy ^/j t « n 
Se mheod 'aa tbog mi epèlt dot 
A dh'fbàg mo cheum cbo laaioeacb. 
Horo mo ekuid^ ^e, 

*5 math am Mean-»>bhùiridh thu, 
Cba mhiosa 'm Beinn-a-ehrùlaiet thu, 
'S trie a lolag mi fùdar leat, 
An Coire-chùl-na-cruaicbe. 
Horo mo ckuii^ ^c. 

Tbog mi L&lrlg-ghartain tbu, 
O'a alninn an coir-altrum i, 
'S iia fèidh a deanamh leapaichean 
Air Creachuinn gblae a bbuachaill. 
Horo mo cftoirf, j«. 



Thug mi thu do'n fhàe-gblaio 
'Sa Gbleann am bi na iàn-daimh, 
'S tric a ohaldh an àraoh 
Mu bhraidhe Cloieb-an-tualmeir. 
Horo mo ekmd^ ^e, 

Chaidh mi do db'Fheadba- chaorainn, 
Le aighear Choir».chaoIaÌD, o^'i^A ^A^ of V 
Far an robh na daoine^ 
A bha 'n gaol air a gbreidh uaUaicli. 
Horo mo càuid, ^ 

Thug mi Bheinne-chaoraoh thu, 
Sblreadh bhoo a'e mhaoieeaeh, 
Cha b'eagal gun am faotaiun, 
'S Ìad daonnan 'mn TòfT»uaÌne. 
Horo mo ckuid, 4'<^, 

'Nuair thèld mi ria a mhonadh, 
'S tu mo roghainn de na gunnacban, 
O'n fhuair thu fèln an t-urram fiu, 
Cb nie a chumaa bhuat e? 
Horo mo cftaùf, 4^c, 

Ged' tha mi gann a etòraa, 
Gu Buidhe leie na pòitearan, 
Ged' thèid mi do *n taigh-òeda, 
Cha 'n òl mi aiin an cuaicb thu. 
Horo mo ckuid, ^c. 



ORAN SEACHARAN SEILG. 

LVDfNEAa 

CSbaiea' mt *a damh dotm 

^S na k-tildecM. 
Direadk a bkealcM le ckètie ; 
Ckunna* mi 'o damk donn 

*S oa k^eddem, 

*S Mi teamadh A Coire cheathaich, 
'S mòr mo mhighean 'a mi gun alghear, 
Siubhal fritbe rè an latba, 
Tbilg mi tpraidhe nach d*rinn*fenm dhomh. 
Ckunna* mi^ ^. 

Ged' tha bacadh air na h-armaibb, 
Gihleidh mi 'n ■painteach thun na eellge^ 
Ge do rinn 1 orm de ehearbaich, 
Nach do mharbh 1 mac na h-6iide. 
CSUfaoa' eit, jv. 

'NoAir a dh'èirieh mi ea' mhadainn, 
Chuir mi innte fùdar Ghlaacho, 
Pealair teann a'e trl puiat Shasnach, 
Cuifean asgairt air a dhè^b eiu. 
Ckunna* mi, ^v. 



228 



SAR>OBAUi NAM BARD GAELACH. 



Bba ^j^ 8p5r ùr an dèlghe breacadh, 
Chtiir mi ùiUe ri« an aculnn, 
Eagal driùchd bba mùdan craieeinn 
Comaii faegaidh air rao chèileL 
Ckunna* mt, j;c, 

Laldh an eilid air an fhuaran, 
Chaidh mi faraada mu*u cuairt d*l, 
Ltìg mi *n deannal ud m'a tuairmtet 
Leam is cruaidh gu*n d'rinn i èiridh. 
Chtinna' mt\ S[c. 

Ràinig mite taobh na bruaiche, 
*S ehoeg mi rithe mo chuid luaidhe ; 
*S *nuair a ahaoil ml i bhl buaillte, 
Sin an uair a b* aird' a leum i. 
Chunnà' mi^ ^c. 

, 'S mnladach bhi elnbhal frithe, 
Ri là gaoith', a*e uieg', a't dìle, 
'S ordngh teann ag Ìarraidh sìthne, 
Cttlr nan glomanach *nan èlgin. 
Chunna'' mt, ^c. 

'S mithieh teamadh do na gleannaibh 
0*n tha gruamaich alr na beannalbh, 
*S oeathach dùlnte mu nj^ meallaibb, 
A' culr dalladh air ar k'irsinu. 
Ckunna* mt, ^'c. 

BV sinn beò an dòchas ro-mhath, 
Gu*m bi chùis ni'e fhearr an ath la* , 
Gu'm bi gaoth, a*8 grian, a*8 talamb, 
Mar Ì8 math leinn alr na elèibhtean. 
Chunna^ mt\ S[c. 

Bithldh an lualdhe ghlae *na dcannamb, 
Siubbal rèidh aig conaibh aeanga ; 
'S an damh donn a aileàdh fala, 
*S Ìibhachd aig na fearaibh gleusda. 
Chuna* mt, ^c. 



»«mMMWMIMWWiWW«te«« 



CEAD-DElREANNACli 

ITAM BEANTT. 

Bha mi'n dè* *m Beinn-dòrain, 

'S na còir cha robh mi aÌDeoIacb, 
Chnnna mi gleanntan 

'S na beanntaichean a b'aithne dhomh { 
Be stn an eealladh èibhinn 

Bhi 'g imeachd air na elèibbtibh* 
'Nuair bhiodh a ghrlan ag èiridb, 

'Sa bhiodh na fèldh a langanaich. 

• lOth Sepletnbcr, IWL 



'S aobhach a ghreidh nallach, 

'Nuair ghluaieeadh iad gu farumacby 
'S na h-ètldean air an fhuaran, 

Bu chnannar na laoigh bhallach ano ; 
Na maoisichean 's an nuidb-bhuic, 

Na collich dhubh a*8 rnadha, 
'S e'n ocòl bu bhinne chuaias 

'Nuair ehlttinnt* am fnaim 'sa chamhanairh. 



'S togarach a dh' fhalbhainn 

Gu aealgaireacbd nam beallaichean, 
Dol 'mach a dhireadh garbhlaich, 

'S gu*m b'ana-mocb tlgh'nn gu balle ml ; 
An t-ulsge glan 'san uàile 

lliar mullach nam bean arda, 
Cbuidlch e gu ias m) ; 

'Se rinn domh slàinnt a*8 fallaineaehd. 

Fhuair ml grels am' irach 

Air iiridbean a b' aithne dhomh, 
Ri clttlche, *8 mlre 's màran, 

An caoimhneas blàth nan caileagan ; 
Btt chùia an aghaldh nàduir 

Gu*m malreadh sin an dràst ann, 
'Se b' èigin bhi da*m fàgaii 

'Nualr thàinig tràth dhuinn dealachadh. 

'Nis o'n bhnail an aole ml, 

Fhuair mi gaoid a mhalreas domh, 
Rlnn milleadh air mo dheudach, 

*S mo lèirsinn air a dalladh orm ; 
Cha'n urrainn ml bhi treubbach, 

Ged* a chnirinn feum air, 
*S ged* bhiodh an ruaig am* dh^igh-sa, 

Cha dean mi ceum ro chabhagach. 

Ged' tha mo cheann air liathadli, 

'S mo chiabliagan air tanachadh, 
'S trlc a leag ml mlal-chù 

RÌ fear fiadbalch ceannartalch ; 
Ged' bu toigh leam riamh iad, 

'S ged* fhaicinn alr an t-sliabh iad, 
Cha tèld mi 'nis ga*n larraidh 

0*n chalU mi trlan na h-analach» 

Rl àm dol anns a bhùireadh, 

Btt dùracbdach a leanainn Ìad, 
'S bhlodh uair aig sluagh na dùtheha, 

'Toirt brain ùra 's rannachd dhaibh : 
Grels elle mar ri càirdean, 

'Nnalr bfaa slnn anns na C'.mpan, 
Btt chrldfaell annsan àm slnn ; 

'S cha bhlodh an dràm oirnn annasach. 

'Nnair bha mi 'n toiseach m' hìg^ 
'S I ghòralch a cham falamh mi ; 



OONNACHADH BAN. 



229 



'S • for^n tha ei&ir oime 

Gaeh aon ni eòir a' ghealimdh dhuinn ; 
Gcd' tha mi gann a stòras, 

'l'ha m* inntinn làn dc ■hòlae, 
0*ii tha mi ann an d^chaa 

Ga*n dVinn nigh*n Dhebn* an t-aran domh. 

Bha mi 'n dè *8an aonach, 

'S hha amaointean mòr air m* aire.ta, 
Nach rohh 'n luchd-gaoil a b*àbhaÌBt 

Bhi einbhal Aeaieh mar'rium ann» 
'Sa bheinn is heag a ahaoil mi, 

Ga*n deanadh ise caochladh ; 
0*n tha i *nie (o chaoirich, 

*S ann thog an saoghal eXr aaam. 

'NoAÌr sheall mi air gaeh taobh dhiom, 

Cha'o fhaodainn gun bhi smalanacb, 
0*a thoirig coiil' a*s fraoch ann, 

S na daoine bh'ann, cha mhaireann iad ; 
Cha'n *eil fiadh r'a shealg ann, 

Cha'n 'eil eun no earb ano, 
'M bcagan nach 'eil marbh dhlubh, 

*Se rinn iad falbh gu baileach 



Mo ahomidh leis na frtthean, 

0*s miobhailteach, na beannaibh iad, 
Le biolair uainne a's iìor-uisg, 

Deoeh naeal rimheach, cheanalta, 
Na ìÀàmB a tha prisell, 

*S na fdeaichean tha llonmhor, 
O's àit a leag mi dhiom iaiJ, 

Gtt bràth mo mhìle bcannachd leo ! 



m mmm4mi0>^0mmm 



I , 



CUMHA CH01RE.CHEATUA1CH. 

S ouiLLicH leam an càradh 

Th* air coire gorm au fhàsaicb, 
An robh ml greis da*m' àrach 

'Sabhràidhesothall; 
S iomadh fear a bharr orm, 

A thaltneadh e r'a nàdur, 
Na *m biodh e mar a bha e, 

*Nuair dh* fhàg mi e nali ; 
GunBaireachd a's làmhaich 

Spnirt a s aobhar ghains, 
Chleochd bhi aìg na h-àrmninn 

A h'ttbhaist bhi sa* ghleann ; 
Rinn na fir ud fhàgail^ 

*S Mao-Eoghainn t'ann a 'drista, 
Mar chloich an Ìonnad càbaig 

An hite na bh' ann. jl^^^^^ '^t^ 



Tha 'n Coir* air dol am fìiillin, 

Ged' ithear thun a bhlàir e, 
Gun duin' alg am beil càs deth 

M un àit ann san àm ; 
Na fèidh a bh' ann alr fh^gail, 

Cha d* fhuirich gin air àruinn, 
*S cha 'nell an àite-tàmha 

Mar bha e sa' ghleano. 
Tha 'm Baran air a shàrach* 

Is dh'artlaich air an tàladh, 
Gun sgil aig air an nàdur 

Ged' thàiuig e ann : 
B' fhearr dha bhi mar b' ùbbaist, 

Os oeann an t>Boitbich chàtbs, 
*Sa làmhan a bhi làn d'i, 

Ga fàsgadh gu teann. 



Se mùghadh air an t-saoghal 

An coire laghach gaolach, 
A dhol Miis air faoin-tragh, 

'S am maor a theachd ann : 
'S gur h-e bu chleachdadh riamh dhut, 

Bhi trusa nan cearc biata, 
Gur tric a riun iad siathnail, 

Le piannadh do làmh. 
Is iad na *m baidnibh riabhach, 

Mtt-amhaich 's ann ad* sgiathan, 
Bhiodh itcaiaich a's Bglabaii k 

Mu-ihiaclan san àm : , 



<» V- X,aJlXjJ / t. f-'i-*' 



'^-■C f 



t t 



C ì\ 



•r 






<L. 



-* \ 






Bn ghipbach thu ri riaghailty 
Mu cbidsin taighe 'n iaria, 

Gar nach b'c do mhiann 
Bhi cuir bhian air an stàing. 

Ged' tha thu 'nis sa' bhràigbc, 

Cha chòmpanach le càeh thu, 
'S tha h-uile duine tàlr ort 

O'n thàinig thu ann ; 
'S èigin dut am fàgall 

Ni *s mcaaa na mar thàinig 
Cha taintinn thu ri 'n nàdur 

Le cnàmhan, 's le cainnt : 
Ged* fhaiccadh tu ghreidh uailach, 

'Nuair racha tu mun-cnairt daibb, 
Cba dean thu ach am fuadachadh 

Suaa feadh nam beanu ; 
Leis a ghoona nach robh buadhar, 

*S a mheirg air a toU cluaise, 
Cha 'n eirmis i na cruachan, 

An coaille dubh cam. 

Se *n 'Coire chaidh an dèis-laimh, 
O'n tha e nia gu*n fhèidh ann, 

Gun duin* aig am beil spèis diubh, 
Ni feum air an cùl ; 

O'n tha Ìad gu'n fhcar-glèidhtc, 
Cha'n fhuirich iad r'a chòile. 



r f%. r^ ) 









t«-. 



k • 



i . 



*L ^ ■•« 



230 



SAR-OBAIR NAM BARD OAELACH. 



'S ann a'gfaabb Ìad an ratreuta 

Seach rèidblean nan lùb. 
Cba *n *eil prìs an niadh.bbulc, 

An coille na air fuaran, 
Maeh b* èigin da bhl gluaaad 

Le rnaig feadh na dùtbch* ; 
'S cha' n* eii a nis' man cuairt da, 

Aon spulrt a dbeanadh euairceae, 
No thaitneadh ri duin-uasal 

Ged' fbuaagladb e chù. 

Tha choilie bh' ann san fbrìth aà, 

Na cuitlean fada, direacb 
Air tuiteain a*s alr crionadh 

Sioe as an rùig ; 
Na preaian a bba brlogbar 

Na doiaibh tiugba lionmhor, 
Air leachda' mar gu'n apiont' iad 

A nìoe ai an ùir ; 
Na failleanan bu bhòiche, 

Na tlatan a*a na h*dgaia, 
*S an t-àlt am biodh an ameòraeh, 

Gu mòdhar a eèinn ciùìl ; 
Tba iad uil' air caochladh, 

Cha d' fhnirich fiodh no fraoch ann ; 
Tha mullacb bharr gacb craoibbe, 

'S am maor 'ga tboirt diù. 

Tha uisge srath na dìge, 

Na shrutbladfa dubh gun sioladh 
Le barraig uaine liogb-gblali 

Gu mi-bblasda grannd ; 
Feur-locbain Ìs tàehair 

An clnn an duileag-bhàite 
Cba 'n *eii gnè tuiUe fàs 

An lan àit' ud aan àm ; 
Glumagan a chàthair, 

Na ghlugaibh dombain, sàmfaacb, 
Cho tiugh ri sùgban càtha, 

'Na làthaich *a na phlàm ; 
Sean bhùm salach ruadhain 

Cba ghloinne ghrunnd na uacÌMlar, 
Gur coalaoh ri muir ruaidh a^ 

Na fuaimle feadfa stanng. Stv^ •^ 

Tba 'n t-Àit an robb na fuaraln 

Air fàs na cbroitean cruaidlie, 
Gun sòbhrach gu'n saii-chuaicb, 

Gun lua uasal air càrn 
An sliabb an robb na h-èildean, 

An àite laidbe 's èlridh 
Cbo lòm ri cabhsair fMlIe, 

'S am feur cbinn e gann : 
Cbuir Alaadair le gb^isgeil 

A gbraidh ud aa a cfaèUi^ 
'S air leam gur mòr an cuooir 

An ffaeudail a ehall ; 



Cfaa lugha *n t-aobhar mlo-tfalacfad, 
Am fear a chleachd bhl tloraU, .'Ht^-^ 

A* teamadh a's a dìreadh 
Ri frith nan damh seang. 

Acfa ma*s dulne de sbliocfad Pfaàdrulg 

A thèid a nia do'n àite, 
'S gu 'n cttir e aa a Uraiefa 

An tàch'ran a tfa' ana ; 
Bi'dfa 'n ooire mmr n faha o, 

Bi'dfa fawigfa ia algfaeln dàr miii, ^ ^ 

Bi'db daimh a doi san dàmhair, "^^t^^ ^ ^-^ 

Air faaacfa nam bcann ; i 

Bi* buic s*na badaln fafaitha, 

Na bric lan abfaainn iàimfa riu, 
'S na fèidh an sratfa na làlrge 

Ag* aracfa ua mang ; 
Thig gach uile ni g*a àbbaiat, 

Le aigbear a*s le àbbacbd, ! 

'Nuair gheibh am Baran bairlinn, 

Sud fliagail gun taing. i 



MMOTWMIMM— ««• 






ORAN GAOIL. 

A MHAiai bhàn gur barrail tha, 
*S gur barraicht' air gaofa seòl tbu, 
0*n thng mi gaoi cfao daingean dul, 
*S mi t'fbarraid anns gach oodhail : 
'S earbsacfa mi a'd' cfacanaltaat 
*S na ffauair mi cfaean' ad* cfaòmfaradh, 
Nach urrainn càch do mhcalladfa uam 
'N dèis do gbeaifauifa dfaòmfa-aa. 

'S cbuala mi mar afaean-ffaacal 

Mu'n darach, gur fiodh còrr e :* 

"*S gur geinn* dbeth fhèin 'ga tlteannachadh 

A speaitadb e 'na brdaibfa :" 

'S mi *n dùil, a rèir na fa-ealaidfa bUh 

Gur matb leat mi bbl d* shebna, 

Nacb trèig tbu mi, 's gu *m faigh ml tifaa 

Le l»annaibh daingeau plibada. 

'S e chum an raoir mi m' aireaobadb 
An spèis a giubb mi dg dbÌÀt ; 
Bha smaointean trie air m' aima 
Mu*n ainnir is fbearr fbghinm : 
Cha *n 'eil cron r'a àireamh ort, 
O* d' bbàrr gu oàil do fafarbife, 
Acfa ciallach, fialaidh, Ìbbiiaraob, 
Air fiamh a ghàir' an oòmlmnidb. 

'S do cfaùl daithte tta-mhaiaeaefa 
Mu*n cuairt a'd* bhr&igfa* an offdagfay 



DONNACHADH BAN. 



231 



Air niiamh, mar theadan clkrsaicbei 

Na fhàincachan glan nòear : 

Ga lìdh-dhonn, pleatach, ■àr-ch1cacb«ladi| 

Ga doaacb, fismhor, dòmhail, 

Ga lùbaeh, daahicby bacblaeh, gaalrigeach» 

Snammhor, caacbach, br-bboidh, 

Tha t-«ghaldh nàracb bbanall, 

l>à ehaol mbala mar Ite eòin ort ; 

Roegan rèldbe, fallaine 

*S dà ahùll ghorm, mheallach, mhòthar : 

Do ghraaldh mar cliaorann meangain, 

A thag barrachd air na rbaan ; 

Do dhcud geal, dreachmhor, meacbidr, grinn, 

'S do bheul, o'm binn tbig òran. 

Tba do phòg mar ùbhlan gàraidh, 
*S tha do bhràigbe mar an neòinein ; 
Do chiochan llontach, mnlanach, 
'S an siod* g an cumall còmhnard : 
Corp aeang, geai, gnèadbidi, fara nacb, 
Deagh-chamacbdall, neo-«pòraail ; 
Do chalpa crulnne làgbara, 
'S an Crolgh nacb lùb am fedirnean. 

'S e m fàth mn'n biodh tu talach orm, 
Gur ro-bbeag leat mo atdrBa' ; 
*Bha dà-rod-dbeug a' tarruinn nam 
Na thlonail mi de phbrsan ; 
Bhiodh òl, à*8 fèisd, a's banais ann ; 
Bha eeòl, a's beos, a's oeannalcbean, 
N' f b^ill, 'a na gibbtean leannanachd, 
An amaldeacbd 's an òlge. 

'S a nis nam faigblnn mar* rium thu, 
Cba leanainn air an t-seòl sin ; 
Dbcanainn àitcach fearainn, 
A*s crodb-bainne chur mu cbrò dhut ; 
Mbarbhainn iasg na mara dbut, N^ 

'S am fiadb sa* bhealacb cbeòthar, 
Le gnnna eaol nacb mearaohdaich, 
*S a mhealladh fear na cròioe. 

'S mdr an gaol a ghabh mi ort 

Le ro bbeagan a db-eblas, 

S mi 'n dùil gur tu bu leannan domb, 

'S naeh mealladh tu mi m' dhòchas : 

Ge d' bhiodh am bàs an carabh dbomh, 

Gu'n bharail ri tigh'n beò aaitb, 

'S e db'fhàgadh slàn mi n* ribhinn mhàlda, 

Mairi bhàn o Lbch-lairig. 



•■■■••(•■••■MMMMWOTWMMnMW 



AN NIGHEAN DONN OG. 

^S i Kig^iean mo ghaoS 
An nighecM donn òg; 
Nam biodh tu ti m' iiaeM, 
Cha bhithùm/o' Mrba. 
^"S i n^hean mo ghaoU 
An nighean donn dg, 

'S i Mairì Ni&.Neacbdalnn 
Is dàlcbeile pearsa, 
Gbabh mis' uiread bbeachd ort 
Ri neaeb a tba beò. 
'«S^ i nigheun. ^e, 

'Nualr sbeallas mi t-aodainn, 
*S mi 'n coinneamh ri t-fbaotaion, 
Gar math leam nam faodainn 
Bhi daonann a'd' chbir. 
*S i nighean^ S[c. 

O'n a tbug thu dhomb gealladh« 
*S ann dutsa nach aithreacb, 
'S cba'n fhaic iad thu 'n ath-bbliadhii* 
A'd' bbanaraich bhò. 
*Si nighean, jv. 

Cha tèid thu do'n bbaaile, 
A bhleotban cruidb gbaalllfhionn ; 
Cha choir tha ort cuaran, 
'S gur uallacb do bbròg. 
'S i nighean, ^c. 

Cha *n fbòghnadh le m' cbralnnKÌg, 
A' bhuraoh no cbulnneag, 
'S cha chluinnear gu'n cumadb tu 
Cuman a'd' dbòm. 
'S i nighean^ ^c 

Cha d' thèid thu Bbad^har 
A lelgeadh nan gobbar, 
'S minn bheag as an deodhaigh 
*G an deothal mu'n chrb. 
*S i nighean^ ^e. 

Cha Icig mi thu *n Ihireach 
Tholrt a' cruidh as an innls 
Air eagal na giUean 
Bbi sircadb do phbig 
*S i nighean, ^-c. 

Cha taobb tbu duin'-naaal 
'S cha *n aill leat am baacballl, 
'S cha *n fbearde feai^fuadahm 
Bbi crualdb alr do tboir. 
*S i nighean^ ^. 



232 



SAR-OBAIR NAM BARD GAELACH. 



Cha taobb i fear idir, 
Air eagal mo thrioblaid ; 
*S chtt toilich tè xniiie 
Ach ise le deoiii. 

S i ribhinn a bhaile, 
Tba sir-thigh'n air m' aire, 
Nam bittieadh i mar rium, 
Cha dh* tharraid mi stùr. 
*S i niffhecMj ^c, 

Bheir mis' thu Dhun-èideann 
A dh^ionnsacha* beuria, 
'S cha 'n fhàg mi thu t-èigin, 
Ki spreidh an fhir-mhòir. 

*S i nigìtiean^ ^c. 

A'nighean na gruaige, 
Cha chreidinn ort tuaileas; 
O'n a tharruinu mi auas riut, 
Cha 'n fhuttth leam do sheòi. 
'.9 i nighean^ S^o. 

*S e mheudaich mo ghaoi ort 
Gu'n d* l'hàa thu cho aobhach, 
*S gu*n leumadh tu daonnao 
Cho aotrom 's na h-eoin. 
'S i nighean^ S[c, 

'S i *n togarrach laghach 
A thogainn mar roghainn, 
Nam bithiun a' taghHÌl 
'S an taigh am bi 'n t-òl. 
*S i nighean^ jc. 

Gu'm b* fhearrde daoin'-uaisle 
*N àm thionndtt* nan cuach thu, 
A thoirt luinneagan-iuaidh dhaibh 
Mu*n cuairt nir an stòp. 
'iS t nighean^ ^c. 

*S leat urram an damhaaidh, 
*S au fhidheai 'ua teann*ruith ; 
Bu chridheil san àm tliti, 
'S an dràm air a* bhòrd. 
*S i nigJtean, ^c* 

'S tu fhreagradh gu h>inuea11t 
Am feadan '• an ribheid* 
A theinneadh gu fileaiita, 
Ruith-leumach oeòl. 
*5 i nighean^ j^oi 

'S tu thogadh'mo splorad, 
'Nuair a thèid thu air mhire, 
Le d' cheileirean binne, 
'S le grinneas do bheòil, 
*.S i nighean^ j;c. 



Leis na gabh mi do cbelsd orti 
Am madainn *s am feasgar, 
Dhcftnalnn riut cleasachd 
A's beadradh gu leòir : 
^S % nigkean^ ^e, 

Dheanainn riut furan 
Am bliadhn* a's an uiridh ; 
Bu docha nan t-uireasbbuidh, 
TUill' a's a* chMn 
*<S i nigheanj ^, 



ORAN D*A CH£1 L£ 

NUAOH-POBDA. 

• 

A MHAiat bhkn òg, 

*S tu 'n òigh th'air m'aire, 
Ri*m bheò bhi far am bithinn fbèin ; 

0*n fhualr ml ort oòir 

Cho mòr 's bu mhath leam, 
Le pòaadh ceangailt' o'n chlèir, 

Le cùmhnanta teann 

'S le banntaibh daingean, 
'S le snaim a dh'fhanas, nach trèi^ ; 

'S e t' fhaotain air làimh 

Le gràdh gach caraid 
Rinn siàinnta mhaireaon a'm' ohrè. 

'Noair bha mi gu tinn 

'8 mi 'n cinnseal leaonain, cXen^ 
Gun chinnt cò theannadh rinm fèlo, 

'S ann a ohunna' mi 'n òigh 

Air bòrd taigh-leanna, 
*S bu mhbthar ceanalt* a beus ; 

Tharruiiin mi suas rith', 

'8 fbuiUr mi gealladh 
O'n ghruRgaich bhaiiail bhi *m rèir ; 

'S mise bha aobhach 

T' fhaotain mar* rium, 
*S crobh laoigh a' Bharain a'd* dhcigh. 

Madalnn Di-loaln, ' 

Ge boan an t-sllghe, 
'Nuair gbluais mi, rnithinn mar ghaotb, 

A dh-fhaicli»u mo luaidh 

*S rud bhuainn n-ar dlthis 
Nach dual da rithlst gu'n sgaoil ; 

Thug mi i *n uaigneas 

Ualr a bhruidhinn, 
*S ann fhuair an nlghean mo ghaoil, 

A's ohlulnneadh mo chluas 

Am fnatm a bhitheadh 
Aig luathas mo chridhe ri *m thaobb. 



4 

DONNACHADH BAN. 233 


Sla 'ouair chulr Cupid 


Gun ghiomh, gun gholnne, gun ehruas, 


An t-iildMh a'm* bbroUIeach, 


Gu dèireeacli, daonntach, 


G*a afaaighdcao corranach caol. 


Faoilidb, farrasd', 


A dhrùìdh air mo chniilean. 


Ri daoin fanna, boohd, truagh ; 


Chuir liicbd air mo cholaÌnDy 


Is tha mi Ie*d* sheòì, 


Leia thuit mi ge b'oii leam a*s dh*aom 


An ddchas ro-mhatb. 


Dh*imii« mi teeul 


Gur lòn do t-anam do dhuals. 


Do'n tè rlnn m* acain, ^ alt^uJf^ . ^j^^ || 


Naeh lèigh a chaitgeadb mo ghaoid : 


Chulr ml alr thùs ort 


'Se Ieij(hi8 gach creuehd 


lùtl a*s aithne. 


1 fhèin le fearun 


Le sùgradh ceanalta, suairc. 


ThflMhd rèidh a*m* ghlacaibh mar shaoIL 


'Nuair theannain riut dlù, 


Bheirìnn me phòg t^^tv^C^-^'^V'^*^^ 


Bu chùraidh t* anail 
^ No ùbhian meala *gam bualn : y 
Cha bhlodh igeul rùin, ^ 


l>o*n bg-mhnaoi shomnlt* 


A dh-fhie gn Iwinneanta, caoin. 


A Vl&li domh althrls, 


Gu mileant, oòmhnard, » 


A b* fhiù, nach mealladh i bhuam ; 


Se^cail, fohiuidh, '^^^TlJì^t&^^^^^^) 


Nan culreadh I cùl rlum 


Do cbòmhradh gbeibh mi gu taor. T / i 


*S diùiu' balleach. 


Tha mi air sheòl 


Ba chùis domh anart a*s uaigh. 


Gu Ieì.ira*d* chomsin, /• 




A mhbid 'sa chuir thu gu faoln ^ 


Do bhriodal blàth 


De m* smaointean gtrach, 


'S do mh&ran mills. 


Pròis nam boireannach, 


w 

Do nàdur grinneas gach uair, 


'S eòir dbomh fuireach le h-aon. 


Gu benlchair, gàireach, 




Alulnn, coioeil, ^.f.^nr>^^ ..h)-...^*^ 1 


Chaidh ml do*n choili* 


Gnn chàs a thoille* dhut fuath ; 


An robh croinn a*s gallaln. 


Chuir 1 guin bhiils 


Bu bhoiigeil sealliidh mu'n cualrt. 


Fad ràith' am mhulneai 


*S bha mlann mo sbùl 


Dh'fliAg Ihn ml mhulad 'sa ghrualm. 


Do dh*fliiùran barruicht' 


'Nuair thnig i mar bha, 


An dlù's nam meanganaii shua« ; 


'Sa thàr mi 'n nlaidh. 


Geugfobhl&th 


Glirad spàr i 'n carinart ud bhuam 


O Uirr gu tolamh, 




A lùb mi farrasda nuas : 


'S aon tlMg e mi *m pris -•~^,A^«'^^^ 


Bu dnllich do chàch 


0*n ùm so *n uirldhi 


Ga bràth a gtarradb. 


An ni 'san urrainn a fliuair, 


'S e.*n dkn domh *m faiilean a bhualn. 


'Sguab do*n ire 


■• 


Fhior-ghloln chmlneachd, 


Shuldhlch mi lion 


An siol is urramaich buaidh ; 


Air fior-ulsg tana. 


Sln na ehuir mi 


'S mi stri *ga tbarrulnn alr brualch. 


Co-rìmheich nmad. 


,1 *S tbog mi le ^riob 


Bha t* inntlnn bunaiiteach, buan : 


Air tir a ghdilAg, 


Lionadh do sglamhachd 


S a lìth mar ea«* air a* chuati ; 


ì|iaun gaeh duine, 


*StoiIicht*adh*f&?g 


An'idreachy flamh, an eumachd, *s an siMiagb* 


£ *n là sin m* aij^neadh, 


* 


An roinn a bh*agam san uhIt ; 


Do ehuacb-fhalt ban 


B'i ooimcaa mo cheud mhiia* 


Air fi.s cho barrail, 


Reuli na ihaìdne. 


'S a bh2irr làn chamag a's dhoal ; 


1 Mo chèiio cadaU *s mi *m shuain. 


T-aghaldh ghlan, mhàlda, 


1 


Nàrach, bhanall. 


1 'S e b'fluMan leat riamh 


Do dhà chaoi mhala gun gbrualm ; 


Bhi Giailach banail, 


Sùil gborm, liontaeb, 


lU gniomh, *s ri ceanal mnh ualis* ; 


Mhln-roog, mbeallach, 


] 0« phlrteaeb, bàlgbeal,- 


Gun dlth eur fal* ann ad' ghniadh. 


ì ffiÀth, gun ehoire, . 


Deud gheal iobhraidh 



taAA^ 



• ■■ ■ 



234 



SAIÌ.OBA1U NAM BARD GAELACU. 






DiooMh, daingean, 
Beul bidh nach canadh aeh ■tuaim. 

Shiùbhladb ta fàaach 

Airidh glinne 
'Sau àit an cinneadh an eprèhih, 

G* am bieotlian mu clirò, 

'S bhi chòir na h-innia, 
Laoigh dg a' mireadh '■ a* leum ; 

Clia mhioea do lamh 

'S ta làimh ri eoinnil 
No 'u eeòmar 8ollleir ri gr4in, 

A' fuaidheal '■ a' fàitheam K : ^ 

Bhann a'e phionar, 
An àm chur grinnia air grisue. 



i^-*^ 



An àm char gheamn an èill, 

A'e dheanalnn mar chich 

Air tràigh na mara, 
Chur àird air mealiadh an èieg : 

Mlkarbhainn dat geofdli, 

A'e roin, a'e eaia, 
'S na h-eoin air bharra Ban geog ; 

'S cha bhi tha ri d' bheò 

Gun eeòi alr aran, 
'S mi chòmhnoidh far am hl fèidh. 



^ 

^.%*-*^ 



. 



Do ohneaa mar an ^itaag 

Glè ghlan, failain, 
Corp aeang mar chanach an t-alòibh ; 

Do bhràigh co-mhìn, 

'S do chìoehan oorrach 
S iad iìontach, aoluia le chèil : 

Gaoirdein tlà geal 

I^àmh na h^nnir, 
Caol mheoir, glac thana, bfta r^ldh ; 

Calpa deaa ùr, 

lYoigh dhlù 'm bròig chomaj[r . \ o/f^^w^l^* 
la lùghar innealta oeum. 

*S ann fhaair mi bhaan oliaoio 

Aig taobh Mhàm-charraidh. 
'S a gaol a'm* mhealladh o*m ch^ili ; 

Bha cridhe dhouh aaor, 

'Nuair db'fhaod mi tharruinn, 
Cha b'fbaoin domh bharaU bbi d' rèir 

*S ioma' fuil uaaal, 

Uaibhreach, fliaramach, 
Suaa ri d' cheann-aghaidh fhèin, 

Gad' ehamail am pria 

Aa Rìgh *a Mao^Caileia 
*S tu ahioi nam fear a bha *n Slèibht*. 

'Nam faigbian m drjiat 

Do eh^radb dalngean 
An àite falaich o'n èng ; 

Ge.d' thigeadh e d* dbkil, 

A*a m' fhàgail falamh. 
Cha b' àiU leam beau eli' a'd* dhèigh : 

Cha toir mi gu bràth dhut 

Dranndan teallaioh, 
Mu'n àrdaieh aiieag do chUibh, 

Ach rogha' gach màrain, 

Gràdh a'a furaa, 
Cho blbth 'aa b'urrain mo bhcal. 

Dheanalnn dut ccann, 
A'a crann, a*a t-earrach, 



ORAN 

DO LBANABIi>ALTlU>ÌI. 
lOEABAL Òg 

An òr-fhuilt bhnidh, 
Do ghruaidh mar ròe, 

'S do phòg mar ubhal, 
Do bheui dreachmhor, 

Meachair, grinn, 
O'm faighte na h-brain 

Chedl-mhor bhinn. 

'S tu 'e glolne 'a eannaiche 

Bhanalle annadh, 
Gur deirge na*n t-eathag 

An ruthadh tfaa d* gbnuddb, 
Do mhin roag liontaeh, 

Siobbailty auairc, 
Gnùia mhàlda, nàraebi 

Lhn de atuaim. 

'S e coaail na h-ainnir 

An eal' air an t-snàmh, 
Do ehneaa mar an eanaoh 

Co eheanaita thlA, 
Do ehioehaa corrach 

Air bhroileaeh geal bin, 
Do bhràigh mar ghrian, 

*S do bhian mar chnàiroh. 

Do ebaach-fhalt bachaUaeb, 

Caa.bhuidh, dhlù, 
Gu b-amlagach» daito, 

Lkn cbaiareag a'a lùli, 
*Na ehiabhannaibb cleachdach 

Am pleata* gu dlù 
Air aniamh gu lèlr 

Mar tbeudan ciùil. 

'S ioma' fuil uaaal 

Gnn trttaiiie', gnn thlr, 

Tha togail *na atuaÌdÌManaUih 
Suaa ana ad' bhJ^rr, 

Clann-Domhnaill a' ehruadall 
Fhuair baaigh anns gaoh hlàr, 



1 



BONNACHADH BAN. 



235 



Gos an tàin* an là aaarach 
'lliac bhuath' an deat liinh. 



l 



*S ban-Chalmbeu]ach dhireach 

An rlbbinn dheu òg, 
Cba ■trioehadh do dhilsean 

A luehd mi-rain tha beo ; 
'S gach car tha dol diotsa, 

Ga d' ahir-ehur am mbid, 
'S tbn thea^lach an Ìarla 

Shliochd Dhiaroiaid nan aròl. 

Tba Cinneadb do abeanamhar 

Mòr ainmeil gn ledir, 
Na Cama-ahronaich mheamnacb 

Btt gharg air an tòir ; 
'S iomadh àlt aiina* na dbearbh iaJ 

Le fearrarglileaa an dhm, 
. Bbl marbhtacb le'n armaohd 

Air dearganaicb Dbeòra\ 

'S 'n alnnir bu Uitnich* 

A bh* ac* ann a a'tìr, 
A thachair bbi agam 

'Ga h-altrom le dcb ; 
'Nnair a aheaaaa i fatfaaat 

Air faidhlr an rìg b, 
Bidh loma' fear fearainn 

A' faraid,— « Cb i ?" 

Gmagach gbeal» abomulta, 

SboiUeir ga leòir. 
'S i finealta, foinnidb, 

Gun cbroma', gun ageòp ; 
Calpa dcaa coaail, 

A Gboiaicheadb ròd, 
Troigb cbuimir, ahocair 

Nach dochainn a' bhròg. 

'S math tbig dbut 'aan fhaaan 

Gùn daitbe de'n t-ardl, 
Le staidht 'ga tbeannadb 

Cho daingean *a ba chlir 
Fainneachaii daoimein 

Air roinn gach meòir, 
Bidb ruJU* a'a ribein 

Air laeabaU òig. 



\\. 



ORAN DO'N T-SEANN 

FHRSICBADiAir OHAELACK. 

DiocB Slàinnt' an Fhreiccadain, 
'S àill leinn gun cbeiat 1, 
Si an fbàUlte nacb l>eag oimo 
Dhel deiaai ar clèibh, 



Cba'n fbàg ainn am feaad i, 
O'n tba ainn cbo dleaaanach, 
Do na h-àrmuinn bu aheiroeilc 

Sbeaaadb an areud ; 
Na curraidbnean calma, 
G'am buineadb bhi 'n Albainn, 
Feadb mhonainean garbhlaich 

A'aeaigairnafèidb, 
Fbuair mia* orra aeanacbaa, 
Nacb mioa* an ooia fairg' iad, 
Bhi'dh au citcheanan tarbhach 

Le marbbadb' an 6\6g, 

Buaidb gu brath air na Fleaiigaioh, 
Fbuar an àrach am Breatunn, 
Cbaidh air aàil* o cheaan gbreia uaini^ 

Dhol am freaadai ri feum, 
An loingeaa làidir tbng leia iad, 
Nach aàraicheadb beagan, 
Muir a' garraoh gan greaaa' 

'S i freagradh dhaibb fòUi, 
Cbuir gacb làmh mar ba deiaa, 
BuiII de'n cbòrcaicb bu treiae, 
Ri barr nan crann aeaambacba 

Letb-taobb gacb brdid, 
'S 'g imeachd air chuaintibh, 
'Nuair a dh'ciricb gaotb tuatb le^ 
B'ainmeil air luath'a Ì, 

'S i gluaaad gu rèidh. 

'Nuair a cbuir iad ua b-àrmuinn 
Air tir ann an Fià»nhra$, 
S iad &da bbo'm pàirti* 

'S o'n àiteacban fèin, 
Bbaonoirnan 6&el 
An earbaa r'an tàbbacbd, 
Bba aln mar a b* abbaiat 

Gnn fbàUIinn fo 'n gbrein 
Tba urram an dràad 
Aig gaoh tir anna an d'fbaa iad, 
Le feobhaa an àbhaiat, 

An nàduir *aam ÌMua, 
Bhi dileaa d'an càirdean, 
Cur aìoa air gacb nàmhaid, 
'S lomadh riogbacbd an d'fhag lad, 

Fuil bhlatb air an fbeur. 

*S là Fontenai 

Tbug oooir gu lebir dbaibh» 

*Nuair a cbruinnich iad coladh, 

'Sa tbòiaicb an atreup ; 
Bu tartraich ar Coirneal, 
Cnr ghaiageacb an ordugb, 
Na laagairean òga, 

Cbaidb dcònacb na dbiigb, 
Na gleacbdairean còmhraig 
la fearr tb'aig' Rlgb DeòriNi, 



23G 



SAR-OBAIR NAM BARD GAELACH. 



A fhuair faaan a'i fbghlum 

A'b eolas ga reir ; 
*S dùil aiD bheil miae 
'Nam rùflgadh na trioblaid, 
Gun tugadh a fichead dhiù 

Brlaeadh à ceud. 

Fir aigeannach mheamnach, 
Le glas-Iann an ceanna-bheart, 
*S Ì igaiteach gn barra-dheis, 

'S Ì ana-ÌMurach geur, 
An taice ri targaid, 
Crios breac nam ball alrgeid, 
'S an dag nach robh ccarbach 

Gan tearmnnn nan sgèith, 
Le'n gunnacha glana, 
Nach diùitadh dhaibh aingeal, 
Spoir ùr air an teannadh 

Gu daingeann nan gleu% 
Gu cuinniearach, biodagacb, 
Fùdarach, mioearach, 
Adharcaoh, mioeail, 

Gu misneacliail treun. 

Na apealpan gun athadh 
A chleachd bhi rl agathadh, 
Nach aeachnadh dol fhathasd 

An rathad ain fhein, 
An t-asdar a ghabhail 
S an ceartaa a thaghaich, 
Tri-chiaiaeach na*n lamhan 

Leis an caithe^h iad beum 
Dul madainn gu mathaa 
Cha*n iarradh iad aithls, 
Gu deire an latha 

'S am ialdhe do'n ghreiii ; 
'S deas fhaclach an labhairc 
Le caisimeachd chatha, 
S e 'n caisteal a'n claidheamh, 

Ga'n gleidheadh bho bheud. 

Fir aeuinneach armach, 
Le'm brataichean balla^bhreac, 
Bu tlachdmhor an armalU' iad, 

'S b' ainmeil am feum ; 
Sliochd altrom nan garbh-chrioch, 
Am feachd a tha earbeach, 
Nach calsgear an ain'eas 

Gu'n dearbh iad nach geill. 
Leinn is fad' o'n a dh* fhalbh sibh 
Alraatardo'n Ghearmailt, 
Chur as do gach oealgair 

Chnir fearg oirbh fein, 
An glacadh *sa marbhadh, 
*S an sgapadh mar mheanbh-chrodh, 
'S na madaidh ga'n leanmhninu 

Air leargainn an t-tlèibh. 



Sliochd fineachan uasal 

A gin o 'na toathaieh, 

*S an iomairt bu dual dhaibh 

Dol suas air gach ceom, 
Gach cis mar bu luaithe, 
'S gach laimh mar bu chrnaidbe, 
*San ardan an uachdar 

A' bualadh nan speic ; 
Bu gnath le'n luchd fuatha, 
Bhl *san àralch gun ghluasad, 
S a phairt dhiubh dh'fbalbh natha, 

Bhlodh an ruaig air an deigh ; 
Le lamhach nan giliean, 
'S le lannan geur blbrach, 
Bhlodh an nalmhdean air iomain 

A' silleadh nan creuchd. 

Bu dlùtach na laagalrean 

Ura deas gasda, 

Mlann shl lad ri*m faicinn 

Do gach neach leis an lèir, 
Gach seol mar a chleacbd Ìad, 
Le'n oombdacha dreachmhor, 
Le 'n osanan breaca, 

*S le*m breacana 'n fbeil :' 
Tha mo dhuil ri'n tigh'n dhachaigb, 
Gun an tiin' a bhi fada, 
l^ cumhnanta ceartais 

Fir Shaauinn gu leir, 
Le stiùireadh an aigeil, 
Mulr dhù-ghorm chur seachad, 
'S nach cum an cuan farsuinn 

Orr* baoadh, no èis. 

'Nuair a thunìg an triobloid, 
*S i a Dha-tBn-da-fhieheatt,* 
Bha dàna le misneacb, 

'S le mios orra fein, 
Bras, ardanach, fiosracb, 
Gun fhaillin, gun bhriseadh, 
'S cnid araidh ga*n gibbtean* 

Bhi'n gliocas 's an cèill ; 
Tha talanndan tric* 
Aig a phairti ud bithohionnt, 
'S na h.uir àit* anns an tig iad» 

No idir a thèid. 
Co an drast a their mise, 
Thig an aird ribh a chlisge? 
Mar fàg sibh e nis* 

Aig an t-sliochd thig n*ar delgh. 

*49d Reglment 



DONNACHADH BAN. 



237 



ORAN GHLINN-URCHAIDH, 

Mv'k tif oeann bliadbna taÌUc, 
Cba bhi •Inn uile 'n Tora-mbuilt : 
Tbèid tinn thar nam bealaichcan, 
I>o*n fbearann an robh 'n tlùs : 
Far am bcil ar dileean, 
Ann ean tir am beil ar cald ; 
*S ao t-àit an còr dhainn crìoehnachadh 
*S an tlodhlaicear ar cairp. 

'San Clachan-an-DiaeÌrt, 

Bo ghrinn bhi ann an diagh, 

Soidhe *n eagiais mbiorbhuileach, 

An diug bn rìmheach cur ; 

Af' eiedeaehd ris na db'ifinseadh dbuinn, 

Am fear bà ahiobhailt guth ; 

Is e toirt ageul a Bhìobaill duinn, 

'S a bhrigfa a'tlg'n ga buil. 

Glfannan blÀth na tioralacbd, 
An ro-mhath *n clnn an stoth 
Far am lieil na h-innseagan, 
Am ImII an siol an cur : 
Cinnidh arbhar craobhaeh ann 
Cbo caoln gheal ris a ghrntb, 
Gtt reaehdmbar, biadbchar, brioghar, 
Tròm, tomch, liontaoh, tlutb. 

Ba chrldhell bhi sa* gheamliradb ann, 
Air bainneean gheibhte spuirt ; 
Fonn cheoi reidb na pìol>aireacbd, 
S cba bhlodh sgios mu sgur : 
Foaim nan tend aig fidbeilrean, 
A sbeinneadh sios na cuir ; 
'S an luinneag fèin aig nìonagao, 
Ba bhinne mhillse guth. 

Chcibbte bradan fior-alsg ann, 
A direadh rls gach sruth ; 
Roin an t-sl£ibb gu lionmhor, 
'S na mìUtean coiieaeb dubh ; 
F«arba bheag an sgrìolmin, 
Ns minnein chrion 's na buic, 
'Saghleann am l>eil na frìtheachan, 
'S na gìomanaich 'n aro bun. 

O'n a thàinig mi do*n fhearann ao, 
Cha *n Hiaigh mi pris on ebin, 
'S cha 'n 'eil fàth bhi braidhinn 
Ma'n fhear-bhuidh air *m bl *n cròc : 
Cha b'ionnan «9 bhi mar b'abhaist domh, 
Aig lirMgh doirechrò, 
Far am bi* na Ihn.dalmh,' 
^i *n dàmhair ann sa cheò. 



Mo sboraidh do Gbleann-urcbaidh 
Nan tulcban glasa feòir, 
Far am lieii na sealgairean, 
*S a fhaair iad ainm bbi còrr ; 
A dhireadh ris na garbhiaichean, 
Am biodh greidh dhearg na's leòir 
*S bhiodh giilean trdm ie eallachan 
A dh*fhàgadh tarbbach bord. 

'S an ualr a thlgte dhachalgh leo, 
Gu'm b'fhasanU bhur sebl, 
A suidbe 'san tatgb-tbàlme, 
'S bhi dmmhsa mar ri cebl ; 
Cridhealas r'a chèile, 
'S na bèin a bhi 'ga'n hì ; 
'S cha 'n fhalcte cùis 'na b-digln 
An àm èlgheach alr au stbp. 



MOLADH DHUN-EIDEANN, 

'S B balle mbr Dhun-èideann, 

A b'èibhinn ieam bbi ann, 
Aite fialaidh farsuinn, 

A bha tlachdmhor anns gacli bHll ; 
Gearasdain a's bataraidh, 

A'a rampairean gu teann, 
Taigbean mòr a's eaisteal, 

Anna an tric a stad an cLmp. 

'S trie a bha càmp Rioghail ann, 

'S bu rimheach an luchd-dreuchd ; 
Trùp* nan srann-each lionmbor, 

Gu dileas air a gheard : 
Bhlodb gach fear cho eMach 

'S na h-uile seòl a b'fhearr, 
Na fieasgaich bu mbatb fòghlum 

A dhol an òrdugh blàir. 

'S iomadh fleasgach uasal ann, 

A bha gu suairce grinn, 
Fùdar alr an gruagan, 

A suas gu bàrr auii cinn ; ' 
Leadainn dhonna, dhualacli 

Na cbuacbagan air sniomh ; 
Bàrr dosach mar an sioda, 

'Nuair liogadh e 'le cir. 

'S mòr a tha do bhain-tighearnan 

A nùil 'sa nàll an t-sràid, 
Gùntaichean de'n t-sìoda orr', 

Ga'n sliogadb ris a bhlàr; 
Stòiw alr na h-alniilrean 

Ga'n teannachadh gu h-àrd. 
Buill mhals air eudainn bhòidheach, 

Mar thuilleadh spòrsa dhaibh. 



238 



SAR.OBA1R NAM VARD OAELACU. 



Na h-une i6 mar thlgeiidh dh*i, 

Oa measail a' mtasg chàicb, 
Uallach, rìmheach*, riheaoach, 

Crulno, mio-geal, giobach, tlà ; 
Trtxagan air oa h-oigheanao* 

Oa'n còmhdachadh gn làr ; 
Bròg hhioraeh, dhionach, chothromach, 

'S htt chorrach leam a sàil. 

'Noair chaidh mi staigh do*a Abailte, 

Oa'm b'ait ao ■calladh sùl 
Bhi 'g amharc air oa dealbhaoaiif 

Kigh Fearphat aon air thùa ; 
A ole 0*0 rioo lad falbh uaion, 

Tha Alba gon an Crùo : 
*Se sin a dh'fbàg na garbh-chriochan 

'S an aimair to à cùirt. 

Bl lòchrainn ann de ghloineachan, 

A's ooinneal anns gach àit, 
A meadachadh an soillearachd, 

Oa sealladh a thoirt daibh : 
Cha lagha *n t-aobhar èibhneis, 

Claig.chluil ga'n èisdeachd ann, 
S gar binne na chuach chèitein iad, 

Le'n toraghD èibhlnn ard. 

Bl farrum air na eoitseaehanf 

Na'n trotan a*s na'n deann, 
Eicb nan croaidh ehenm soerach, 

Cha bhiodh an eolseachd mall ; 
Cùrsain mheamnaoh, mhlreanach, 

A b'alrde blaDeach oeann ; 
Cha'n e am fraoch a Vioois dalbh, 

Na firicheao oam beaoo. 

Is aoo an eìoui na Pdrlamaid 

A chl mi tball an t-eaeh, 
Na sheaaamh mar a b'àbhalst da, 

Alr Ibm a chabhsalr chlach ; 
Chnir lad srlan a*s dlallald air, 

*Se*n Righ a tha n*a glalc, 
Oa'n robh cbir na rloghachd so, 

pe d' dhìobair Ìad a mbac* : 

Tha taigh mÒr na Pàrìamaid 

Air ardachadh le tlachd, 
Aig daoin-uallse ciallach, 

Nach tag riamh ach a bhreith cheart : 
Tha breitheanaa air thalamh ann, 

A mhaireaa *s nach tèid as, 
Chum na thoiU a chrochadh, 

'S thig na neo-chiontaleh a mach. 

A's cbanna* ml talgh-Ieigheaa ann 
Alg lelghichcan ri feum, 

• RlDii Jsnes VII. wsi tbe broUier of Cbarlei 1 1. whoie 
itsCue ii bcffs deicribed. 



A dheanadh slàn gaeh doehartas 
* A bhiodh *an oorp no*n erè ; 
Aon duine bhiodh an eu-slainntey 

No*n Ireasdal rie an lèigh. 
Be sln an t-àite dleasannach, 

Ou theaaairglno 0*11 £iig. 



Tha Dan-èidean bkidheadi 

Alr loaiadh seòl oa dhat 
Ou'o bhalle aoos an rioghachd so 

Nach deanadh atrìoehda dba ; 
A liuthad fear a dh'ioosion ann 

A bheireadh cia de chàcb, 
Daoln* naisle casg an iota, 

A g' òl air fion na Sftàiani* 

Ge mòr a tha de dh* astar 

Eadar Glascho agus Peairt, 
Is cinnteach ml ged* fhaicinn 

Na tha dh'altreabh ann air lad, 
Naeh *eil ann is taitnlche 

Na*n Abait a'a am Bane, 
Na talghean mÒra rìmheach, 

'Am ba chòir an Rìgh bhi atad. 



OUAN DUTUCHA. 

LUnCNKAO. 

Hoirionn h ho hi^ri-rio^ 
Hoiricnm ì> ho hi-ri-rio, 
Hoirionn Ò At-ri-ìto, 
*5 1 tno dhùthaich a dKfh^ mL 

Obd' a tba mi car tamaill, 
A tkmh measg oa Gallaibh, 
Tha mo dhùthaieh air m*aire, 
'S cha mhath leam a h-àlekHMUh. 
Hoirionn ib, ^C^, 

Oed' is èiginn dhuinn gabhail 
Leis gach ni thig 'san rathad, 
Gu'm b'fhearr na na srathan, 
Bhi taghaich 'sa' bhràidha. 
Hoirionn o ho,^ 

Oed* Is còmhnard na sràidean, 
S mbr a b'fhearr bbi air {klridh, 
Am frith nam Beann àrda, 
'S nam fàsalcbean blàtha. 
Hoùrionn o Ao, ^. 

Beurla ehroaidh gach aon latba, 
'N ar cluais o cheann ghrathaina, 
*S e ba dual duinn o'r n-athairy 
Bhi labbairt na Oàelig. 
Hoirionn o ho, ^'O, 



DONNACHADH J3AN. 



239 



G«d* ìm ellùtmh a Mhaebalry 
Lt eùnimdh 's le fufto, 
fie alr dùmchd dol decbaigh, 
*S bhi *ii taiee r*ar càirdeaa: 
IfoànÒMoAa, ju 



Bhi *a Claehao-aiB-DìaBÌr^ 
A faieinn air diìlieeiì, 
Gam b*&it leinn an tir sin, 
0*n a *s i rinn air 'n àrach. 
Hoùioim o ho^ ^ ^ 

Ctia be fasan nan daoin' ud, 
Bhi *n conae na 'n eaonnaig, 
Ach Bonas an t-saogliaii, \ 

*S lihi gaolacb mar bhr&ithrean. 
Hoiriomn o ho, 4r& 

N àm aoidhe *s taif h-òsda, 
Ga iaiuneagach, ceolmhor 
Ba bhlnn ar cuid òran, 
*S bhi 'g'òì nan deoch-slàiiinte. 
HoùrÙMH ho, ^e. 

Laehd dbireadh nan stùicean, 
Le*n gonnachan dù-ghorm, 
A loisgeadh am fùdar, 
Ri ùdlaiche lÀn-daimh. 
Hoirùmn o Ao, ^e. 

S e ba mhiann leis na maeaibh, 
Bhi triail leb na slaUn, 
A chuir srian ris a bhradan, 
Clia be fhasan am fÌgiU. 
Hoirknm o io, 4^. 

Ga fladhach a mhanaidb, 
No dh* )asf ach air bainoe, 
Anna gach gniomh a ni duin 
*S mòr orram nan Gàel. 
Hoùiouu Ao, 4^. 



ORAN 

OO OiT-lAIILA BHRAIO-ALaAJrK. 

Aia roMW. — *'An TaiUar AruinneachJ" 

DaocH-slainnt* an larla 
Cuir dian na'r earamh i, 
*S mo gieibh sion làu i, 
Ga*m fàg sino falamh i c 
*Kaair thig i oimne 
Ga*m bi sinn eeòimhor, 
*S gu*o gabh sion òrain 
Ga h-òl c« &ramaeh. 



'S e*n t-armunn soairoe 

A ghlaais à Bealach leina, 

'S na sàr dhaoio-uaisle 

R'a gbualaÌDO mar ris aon ; 

0*a dh*èirich sioagh le 

Ga feum *sa chruadal, 

A rèir do dhualchaia 

Bi*dh buaidh a dh'aio-deoin ieat. 

Gur deaa am fiùran 
Air thùs nan gailan tha, 
*S eha gbabb tho cùram 
Ro ghnùis nan aineolaeh ; 
Led* cbòmhlain ùra 
*S thu fèin ga*n stiùireadh, 
A*s fir do dhùtbcba 
Ri d* chùl mar bharantaSi 

'S ta oeann ua riaghailt 
Tha ciallach, carthanacb, 
Na daoin' a thriall leat 
Gu'r briagh am pannai iad ; 
'S to thog na ciadan 
A shliochd nam Fianntan, 
*S an àm a ghniomha, 
Bu dian *sa charraid Uul. 

Ma thig na Frangsich 
A nàli do'n fhcarann so, 
Bheir sioa tràth dhaibh 
Cioo-fàth an aithrcacbais 
Tbèid culd gu bàs dbiubh, 
'S cuid eile bbàthadh, 
Mu'm faigh Ìad bàta, 
'S mu'm fàg ìad tharaia sinn. 

0*a fhuair sinn gunnaohan 
Gu*r ullamb, ealamh Ìad, 
'S cha *n*eil gin uile dhiubb 
Nach freagair aingeal dbuiun, 
Cha'n fbaic na curraidhean 
Dol slos na cbunnart dbaibh 
^S gur riogbail urramach 
A dhiohidh faUchd iad. 

'Noair thèid gach trean-fhear 

Na èididh ceaooardach, 

Le'o armaibb gieosda 

Cho genr 's bu mbath leinii iad 

Blthidh iomadh creacbdan 

Le'm builieao beumach, 

Cha ieigheas lèigh iad, 

S cha ghi6idh e*n t-auam ria. 



»«s 



*S i sin a garbh bhratach, 

A dh* f halbh o*n bbaUe leino, 

'S iad fir Bhraid-Albaon 



•v 



240 



SAR-OBAIll NAM BARD GAELACH. 



Ga dearbh a leanDas i, 
Fir ùra, chalma, 
A tba lughmor, meamnach, 
Ma dhùlifear fearg orra, 
*S mairg a bheaoas dhalbh. 

Tha ooonapalnn àriiidh 

A bràigh ghlinn-fallach leinn, 

A fbuair buaidh-Iàrach 

'S gach kit 'n do tharruinn iad, 

Le luchd ao làmhaich 

Ri uchd an nàmhaid, 

Bithidh Guirp *8an àraich 

Air làr gun charaohadh. 

Cnid eil' an phàirti, 
Gn dàn le fearalachd, 
Thèid lìonmhor, Hiidir 
'S an \A\ a gheallae iad ; 
Fir shunndach dhAicheil, 
Agrnnnd £arr-Gàel, 
Nach diolt *8 na blàraibh 
Le làmhach caithriieach. 

Na h-Urrachaieh eircachdail 
Le'n urachalr igallanta, 
Cttir soas nam peileirean 
Nach cualas mearachdach, 
S iad baaghar iomairteach 
*S cha duaichas giorag dhaibh, 
'S an ruaig cha phiUeadh Ìad, 
'S gur cruaidh le*D lannan iad. 

Na h-uaislean Eileanach, 
*S ann uain nach fannadh iad, 
*S fir chuairteach beion* iad, 
*S air cbuan, nà'm maraichean ; 
Luchd bhualadh bhuillean lad 
'S a fhoalr ao t-urram sin, 
A*s fuaim an gonoaireachd 
Cho luath ri dealanaich* 

'S ann tha air naimhdean 

*S an àm 80 amai.!each, 

*S a mhisneaeh ard 

Tha 'nar ceann,'s a dh*fhannas ann ; 

Tha'n Rìgh ag earbsadh 

Gu*n diol sinn argamaid, 

Le stri na h-armailt 

Mar dhearbh ar *n-athraichean. 

*NaaÌr thog iad sròl 
'S na flr mhòra tarminn ris, 
'8 o'n fhuair lad eblas 
Alr fòghlum cabhagacJi. 
Cba'n fhaicear cb-Iadh 
De ghalagich òga, 



Am feachd Righ Debrsa, 
Aon phòr thug IwrraGhd orr*. 

Tha'n Samhradh blàth ann 

0*n dh*fhag an t-earraoh sinn, 

Ma ni sinn càmp 

'S e bhios ann dbuinn fallaineacbd 

Tha ni air gleanntaibh 

Cha bhi siiin gann dhiu, 

'Sgur lìoumhor Gàll 

Tlw cnir aird alr aran dhulnn. 

*S e 'n togail Inntinn 

Cbo grinn 'sa b*aitbne dhomh, 

Bhi'n cùirt an Rìgh 

Gu*n bhi str) rl sgalagachd ; 

Cha dean sinn feòraich 

Air tuille stbrais, 

'S cha teirig lòn dbuinn 

Ra'r beb alr Gearasdau. 



««WW»«V«Mn»OT^#l 



lAIN CAIMB£UL A* BHANCA. 

Iain CHAiXBfUL a* bhanca, 

Gu*m falocam thu slàn, 
Fbir a chumail na dàimh, 

'Gam buioeadh bhi mòr : 
Le d' chridhe fial, fearail, 

A thog barrachd air càch, 
Ao iomadalbh cJis 

A thullleadh nan slògh. 
Fhoalr tho meas, nach 'eil bicfaiont' 

A measg Bbreatoinneacb, 
Banc an bir bhi fo d' sgòd, 

Ann an còir dhleasannacb ; 
Na th* ann, cba 'n e *m beagan 

Is e 'm freasdal ri d' stàit, 
Fo leagadh do làmh 

'S gu freagradh do bheòll. 

'S tu roarcach nan arann-eacb, 

Is farramidch oeum, 
Le 'm fallaireachd fèin 

Gu farasda, fbil t 
Alr dhloUaid nan cùnan 

Bu dùbailte srèin, 
'S tu bhnidhneadh gach rèis, 

A shlnbhladh an ròd. 
Na h-eich bhearcasach, cbalma, 

Bhlodh garbh, cumachdail, 
Is iad gu h-anmadail, meamuach, 

Le *ra falbh gurilleumacb. 



\ 



DONNACHADH BAN. 



241 



Cnildlicadiy dlù-tlMÌrgneaeli, 
Mcftr, alDcnaeh, fuMgailteaeb, 

CcuiMrdacb, duae-bbieiraeb, 
UAllMb gvL lcoir. 

B*c do rogbciiin • db*amiacbd, 

An tefgald chmÌDD ùr, 
Gn nennbb-bbaUccb dlù, 

Baldb' Ulrgneccb craaldh aeoU ; 
la claidheamb cbinn airgeid. 

Cmaidb, ealma, nacb lùb| 
Laan tbana, gbear-cbùil, 

G« daingean a*d dbbra ; 
Mar rl dag uUamb, grad, 

A bblodb a enap freaadalacb, 
Naeb biodb atad air a arald 

Acb bbl 'macb freagaracb ; 
Fadar crnaidb, ageUceara, 

*M feadan gle dhìreaeh, 
A'd lamhan geal, mlne, 

*S calieabbar caol, gorm* 

Ba cbeannard alr feachd tba, 

An am galagidb no feam, 
Fhlr mhianeachall, tbrein 

A b' fbioeracb 'a gaeb eeòl ; 
A fbaair fbglam, a'a faaan, 

la aiteae g*a r6ir, 
Tur paiUte le c£iU 

A' cur aignldh am mdid* 
An am ■aldfae na cùirte, 

No dùbladh an t-ielaeln, 
An ocbd bearraidb no binoe, 

'Sit.fhlrinnaBbeaMMlh: 
Dcag tbeang.fb«argu deoMpmi, 

Bo fbreagarach oainnt, 
A bbuidbneadb gacb geall 

'8 a ehamadh a cbòir. 

*S e do abùgradb bha earailteacb, 

Ceannalta, ■uaire, 
An am tlonal nan nalelean 

Mar riut a dh-òl ; 
Ga failteaeball, furanacb, 

A calreadb a aaaa, 
Gacb dulne de*n t-eloagb, 

G'am balneadh bbl d' chòir : 
Na dlùcan bu rimhiche, 

A chit' ann am Breatunn, 
la ba cbompanacb rlgb tbu, 

Le llrinn 'a le teiateae, 
Fbir gbreadbnaicb ba abelrcelle 

Sbeaaadh air blf.r, 
Fo 'n deiflc bhiodb lan. 

De laatanan òir. 

'S math tblg dbut mui fhaaan, 
An iid a'a a gbruiig, 



Air an deaaaehadb euaa 

Am faaan an t-aldigb 
Gu camagach, daithte, 

Lan cbaisreag a'e chuacb, 
Gn bacbiacb mu'n cuairt, 

Le maiae ro-mbbr : 
Tha gacb clabh mar do mhiann, 

Air an aniomb cumacbdail, 
Flamh dhonn, torrach, tròm, 

Gu*n aon bhonn irireoabhuidh, 
Amlagach, cleacbdacb, 

Cruinne caa-bbuidb tlii, 
Cbo gaada ri barr, 

Tb* air mac aan Roinn-eòrp' ; 

'S i t-aghaidh ghlan, ahoiUelr, 

Bba caoineil ro suairc, 
Caol mhala gun ghruaim, 

Sùil mheallach bu bhòidhch' ; 
Gnùis àlUidb mar cbanach, 

Bu cheanalta, cnuagh, 
Mìn, cannach, do ghrualdh, 

Mar bbarra nan r2w. 
Cha 'n 'eU àUIeacbd air c^cb, 

Nach tug palrt urram dhut ; 
Folnnidh, finealta, direacb, 

Deaa fir cbumaehdaU, 
Calpa chrainn, cotbromach, 

Corrach, ga d* sbàil, 
Gun cbron ort a' fèm, 

O mbttlacb gu bròig. 

Do smaointeana glloe, 

Le misuicb *a le cèill, 
Do thuigse ghlau, gbeur, 

'S deagh tbulteamaa beoii ; 
Gnn tairsneadh, gun bhristeadb, 

Gun trioblaid, fo'n ghrèin, 
A b* fhioerach ml fèin, 

la miwi tbu bbi d' cbòir. 
'S loma gibht' a tha 'nis, 

Llonmhor tric minig ort, 
luU a's floe, mùira a'a mioe, 

Flùr a' measg finnicb thu, 
An ualsle le spiorad, 

Air mhireadh'a' d' cbàll, 
'S tu irioeàl, baigheil, 

Cinneadail, còir. 

Gheibhte snd ann ad* tbaUa* 

Fion geal Is math tuar, 
Deocb thana gan druaip, 

*S 1 falkln gu pòit ; 
Bhlodb sunnd agus faram 

Air aire an t-slualgh, 
Deadh ghean ann san uair, 

A teannaldh r'a h-hì ; 
Q 



242 



SAIUOBAIR NAM BABD GA£LACH. 



Ann aan Uif h ba mfabr leadh, 

Leis nach dragli aithnicbean, 
Mùirn a*s caoin, a bhios air jTheadhy 

Capa 's gloln, canachan, 
Coinnleirean airgeid, 

'S dreòe dheàlracb o ch6ir, 
Feadh t*aitreamh ga lèir, 

*S iad pailte ga leòir. 

B*e do mhiann a luchd ealaidb, 

Pìob Bgalanta, chraaldh, 
Le calthream cbo luath, 

*S a ghearradh na mebir ; 
Pairt shiùlaclM, mheara, 

le fior allail cur ■uae, 
Ann an talla nam buadh 

Bu bbarrail mu'n stòr 
Cruite ciùil, torman ùr, 

Is e gu dlù ruith-lenmacb, 
Feadain lom, chruinn.e, dhonn, 

Thogadh fonn mireanach, 
Clànacb ie grinneas, 

Bu bhinn-fhaclach fualm, 
'S cha pilleadb tu *n duais, 

*Nuair a sbireadh tu ceòl. 

'S iomadh àit am beil do charaid, 

A t-fbaraid mu'n coairt, 
An deas a*s an tuatb, 

Cho dleas'nach *s bu chhir ; 
Diùc Earragbalach ainmell, 

Ceann armailt* nam buagh, 
Leis na dbearbadh làmh chraaldh, 

Is rls an d*earbadh gu leòir : 
An t-Iarla cliùlteacb g'an dùtbcbas 

BM 'n Tùr Bhealaich. 
A cbulr an ruaig le chuid sluaigby 

Air na fuar GhaUaicb ; 
Mòrair Loudon nan seang-cach, 

Ard sheanalair càimp, 
Fbualr urram comannd. 

Far na bhuidhin na seòid. 

Tha iomadh càa eile 

Nach eelUnn san uair, 
Tha tarruinn ort buaidh, ^ 

A mhaireas ri d* bheò ; 
FnÌI rìoghail air lasadh 

Amach ann ad' ghruaidh, 
Culr t-aigneadb a suas 

Le &iteas ro-mhòr ; , 
Tba bunntam a's I6irsinn, 

Gu lèir ann ad' pbearsa, 
Fhir sbnnnuich na fèile, 

Sgenl èibbinn a b' &it leam, 
Na 'm faicinn a'màireach 

Le fcbbachd *s le roùirn. 



Bhi *d chàradh fo 'n chrùn 
An àiu rìgh Deòrs'. 



CUMH ADU I A RL A 

BBRAXD-ALBANN. 

'S nDAOH r*a èisdeacbd an sgeul 

Fhuair ml fèin tuille 's luatb ; 
Rinn an t-èug ceann na cèille 

'S nam beus a tboirt ualnn : 
Cha'n 'eil lèigb tba fo 'n ghrèin, 

Dbeanadh feum dhut 's au oair : 
'S bochd a'd' dbèigh sinn gu lèir, 

'S cha 'n'eil feum bbi 'ga luaidh. 

Tba do cbairdean làidir, lìomhor 

Anns gach tìr a tha mu'n cuairt ; 
So na dh-fbbg an aigneadb losal, 

Do chorp prìseil bhi 'san uaigb : 
Is Ìad mar loingeas gun bhi dionach, 

Fad o thìr air drulm a' chuain ; 
'S tasa b'urrainn an toirt sàbhallt, 

Ge do bhiodh an gbbhadh cruaidh. 

'S ann an diugh a cbaidh do chhradh 

* An ciste chlàr 's ad leabaidh fhuair : 
Is muladach a'd' db^igb an tràtba' 

A' chuTd is airde do d* dhaoln' uails. 
Tha gach duin' agad fo pbràmb, 

'S goirt an chs am bhell an tuatb ; 
*S iad do bbochdan a tha cràiteach ; 

Thugadb an Uic' làidir uath'. 

'S iomadh dìlleachdan dg falamh 

Bha le h-ainnis air dhroeh shnoagh, 
Sennn daoiue 's banntraichean fanoa 

Bha faoUinn beathachaidh oair : 
'S ann bu truaigb a* gbaoir a bh'aca, 

'S deòir gu fraaach air an graaldh, 
Caoineadh croaidh, a's bualadh bbaaao, 

*S bbi toirt pàirt de 'm falt a noas. 

'S muladacli an nochd do dhùthaieh, 

'S dubhach tùrsach tha do shlaagh : 
Cha 'n ioghnadh sin, *s mbr an diùbbail 

An tionndadh so tbigb'n oimn cho loath, 
Am fear a b'àbfaaist bhi le dùrachd 

Gabhail cùram dhiabh gach oair, 
Db'fbàg Ud 'na laldhe 'san ùir t 

Far nach dùisg e gu Là-Iuain. 

'S ann an tràthaibh na Felll.brìde 
Thàinìg crloch air saoldh nam boadh* 



DONNACMADH BAN. 



243 



*S lòm a thng an t-«ag an ■{rìob oirno, 
Och ! mo dbìtfa cba deie a luatb's, 

Bhaaii an gath atr flàtfa na fìrinn 
Bba 'gar dìonadh o gach criuu : 

'S goirid leinn do rè 'san àite, 
Ged' their càeh gtt*n robh thu buan. 

Cha do ■heall tfaa riamfa gu h-ioial 

Air oi chaireadh eioe an tuath : 
Ba chùl-tai6 dhaibh anna gaoh àit tho, 

*S ta bha gfaoàth 'gan eamail suae. 
Cha ba mbiano leat togaii ùlaimb ; 

Sin a' cbùie d*an tug tha fuath ; 
Bha tha feotainn gaoii gach doine* 

'S ghUidh thu'n t-urram sin a fhuair. 

Bba thu lèirsìnneaeh le suairoeae ; 

Db-fhàa a*d' cbòm an uaisle mhòr ; 
Ciall a's misneach mar ri cruadal, 

Fhaair thu 'n dualchas sin o d' sheòrs*. 
Bha thu floerach, glic, neo>iuaineach ; 

Bha t-inntinn buan anns a* chòir. 
O'n a thog iad air gblùlan sluaigh thu, 

'S aobhar sin a luathaich deMr. 

Clian'eU aoibneae ann am Beslach. 

Cha'n'eil faram ann, no ceòl ; 
Daoine dabhach» *s mnathan gaJacb, 

A'e iad gon ealaidh ach am bròu ; 
0*n a chaidh do ghiùlan dachaigh 

0*n mbaeliair alr mhùtliadh seòil, 
*N àit' an èididb sin a chleachd tbu, 

Cisto, 's ièine, 's brat de'n t-sròl. 

'Nam bu daoine bbeiresdh dhinn thu, 

Dh*èircadh miUtèan air an tòir, 
O bheul Tatba gu Lathulrn-iochdracb, 

SÌA fo chìs dot agus còr : 
Far an dYUw na gallain fhìor-gblan, 

A*s iad lìonmhor ann gu leòir, 
A rachadh togarraeh gud' dhìoiadh, 

Nach obadh dol skoe W deòln. 

'S ann tha chùis ni's fearr mar tha i, 

Dòchas làidir thu bhl beo 
Am measg nan aingeal a tha 'm Phi^rras, 

Ann an gMrdeacbaa ro-mbòr : 
Gur e *n Tì a gblac air làimh thu, 

'Tbug 'san àite sin dhut cbir 
Air oigbreachd is fearr na db'fhàg thu, 

' An àros àgbmhor Rìgh na glbir. 

Ged' tha 'm fear a thlg a' t-hite 
Thall an ti^ths' tharr chuainteao mbr, 

Guidhcam diù ga*n tig e sàbbailt 
(Soirbheas àrd ri cùl gsch aeùil) 

A dh* fhaotainn seilbh air an t-saibhreas, 
'S air an oigbreachd ain bn chòir ; 



A gbabbail cùram ga cbuid fearainn, 
*S ga chuid daoine aean a's òg. 



CUMHA* CHAILEIN 

OHUXN'IUBHAIB. 

Smaoihtsan truagh a th'air m'aigne, 
Dh* fbàg orm amuairean, a*a ainneui, 
An àm gluasad am leabaidh, 

Cba chadal ach dùisg ; 
Tha mo ghruaigbean air seacadh, 
Gun dion uair air mo raagan, 
Mu*n sgeui a cfaaalas o*n Apuinn, 

A gliluaia a chaismsachd ud dhaln', 
Fear Ghliun-iubhair a dliith oiruo, 
Le puthar luchd mi-ruin, 
Mo egeul dubhaeh r*a ìnnseadh 

Thu bhi d' shìneadh 'san ùir ; 
'S truagh gach duine de d* dbilsean, 
0*n a chaidfa do chorp priseii, 
An ciste chutluùnn, chaoii, dhionaich, 

*S ann an lion-aoart ùr. 

B'e sinn an oorp àiuinn, 

'Nuair bha tbu roimhe so d' shlAinuto, 

Gun chion cumaohd no iaa ort, 

Gu foinnidh, dAioheii deaa ùr ; 
Suairoe, foisinneacli, fàiUteaeb* 
Uasai, ioraaal bàidheU, 
CaoimhneU, cinneadaU, càirdeil, 

Gun chron r'a ràit' air a chùl ; 
Làn do ghiiòcaa, 'a do lèininn, « 
Gu dana, misneachail, treubhach, 
Gach àit an sirte gu feum thu* 

'S ann leat a dh'èlreadh gach cùia ; 
B'e do choimeaa an dròagan, 
No 'n t-aothag *s na speuraibh, 
Co bu choltacb r'a chèile 

Ach iad fèiu agus thu ? 

'S cruaidh an teachdair a thàinig, 
*S truagh mar thachair an dràsta, 
Nach do sheacliainu thu *n t-àite, ' 

'N do ghlac am bàs thu air thùa ; 
Suaa o cliacliaite ghàraidb, 
Fbuair thu 'n tacaid a cbràidb mi, 
'S gun do thaic a bhi làimh riut, 

'Nuair ghabh iad fàth ort o d* cbùl, 
Air do thaobh 'a thu gun chàmhradh, 
S*an im 'n do chaochaii an deù bhuat, 
T-fhuil chraobhach, dhearg, bhòidbeach 

A gabbaU dòrtadh 'ua brùcbd, 



244 



SAK-OBAIR NAM BARD OAELACH. 



L« gnìomh an amadaio gbòraich, 
A blia gnii aithne giin eòlaa^ 
A reic atiam air ■tòras, 
Nach do chuir an trbcair a dhùil. 

B'e 'n erldhe gun tioma. gao dèiaein, 
Gnn adh, gun cbinneas, gun cheutaidh, 
A chnir làmh a*d* mhilleadh gun rcuaan, 

Le eion oèill* egue tùlr ; 
*S e glac mar chomhari* an euoolr, 
'S Ikms an gnothaich mar dh*èlrich, 
Dh-fhàg e Binne fo en-slainnt, 

Is e fèin 'na fhearKSÙim ; 
'S ge oaeh sàmbaoh a leabaidh, 
Le eagai a gblacadhy 
Cha 'n e tha mi 'g acaln, 

Ach mar a thachair do'n chùls ; 
An t-armunn deas, tlaohdmhor, 
A tha *n drìbt' an ArdHshataÌn, 
An dèigh a ch?iradh an tasgaidh, 

An Àite cadail nach dùisg. 

*S e do chadal gn slomildh, 

A dh'fhàg m* aigne cho tlomhaidb, 

'S tric smaotnteana diomhaln ; 

A tigh'n gn dian orm as ùr, 
'S tròm a dh'fhàs orm an Inrgalnn, 
Is goirte tàrsa nam fiabhras, 
Mo ebomh-alt fJuinn, deas, ciatacb, 

An dèlgb's a riabadh gu dlù ; 
Mile mallachd do'n làlmh sln, 
A ghabh oothrom Is fìith ort, 
A thug an oomas do'n iàmhach, 

'Nuair ehulr e 'n s]>àinteaeh r'a sbùil ; 
Sgeuia soilleir a b' àll ieam, 
Ou'n clolnnt* am foHals alg eàch, 
£ bhi dol ri erommalg le fhradh, 

Ous am miosa dhà-sa na dbainn. 

Ge b*e neaeh a rlnn plot ort, 
Le droch dhùrachd o tboiseach, 
Bu dàna obùis dha tlgh'n ort-sa, 

Na do lotadh as ùr ; 
Bha *na rùn bhl gu h-o1c dhut, 
'S gu'n a chridh* alg aodalnn a nochadk, 
'S ann a thain' e s^hacb mu'n chnocan, 

'S a gbabh ort socalr o d* chùl. 
*S e mo dhlùbbaii a thachalr, 
An àm (ìo'n fbùdar ud lasadh, 
Nach robh ad' cbl^lrdean an uic riut, 

Na bheireadh aicheamhail diubh ; 
'S a liuthad (luran deas, tlachdmbor, 
Nacb gabhadh cùram ro' bhagra, 
A chulreadh smùld rls an Apulnn, 

A chionn gu'm faleeadh lad thu. 

'S trdm a phMgh slnn an iobalrt, 
A cbalr ar nàmhald a dhìth oirnn, 



Ged' tha 'n alchmhaii gu'n dloladb, 

Thlg fhathasd UonUn mu'n cbùisy 
Cbuireas càch an staid losall, 
Alr son an àllleagaln phrìseli, 
Bh' aon sao àlte mar fhlreany 

A chieachd firion a's diù : 
'S bochd ao naidbeaehd r'a àireamh, 
Gur ann an nasgaidh a tha tba, 
Nach tainlg fbathasd mu'n ch/ts ad, 

Na dJieauadh àbliaehd thoirt daion s 
'Aeh air fhad 's gam bi dàii aon, 
Cbeart cbo fior 's tha mi *g ràite, 
Bidh an falaohd ud 'pàigbte, 

Mtt'n d' tèid an gàmhlas alr chùl. 

'S iad na fineachan laidlr, 

Bu mhath a gabhail do phàlrti, 

An rìgh, a's diùe Earraghàel, 

Nach fhaiceadh fàiiinn a'd' chùia ; 
larla dllgbeach Bbrald-Aibann, 
Air thùs a tighinn gn'n ehearbaich, 
'S gur ioma* fear armaeb, 

A sbeasadh ealma r'a chìil ; 
Mao-Aoidh 's a luchd-leanmhainn, 
Leis an £ireadh suinn nach bu lc«nbaidh, 
Na laolch bhttldhneach, mhòr, mheamnarh, 

Le'n lanna oeaiin-bbeartach, cùli ; 
Mac-Dhomhnuii dulbh, 's Cloinn-Chamroin, 
S gu lebir a tblgheaman alnmeil ; 
S fhad o'n chaala sinn scanchas, 

Gu'n do dhearb iad an ellà. 

S ghabh tha àlU le ordugh, 
Air palrt do Shrath-ibcha, 
'S cha b' ann alr ghaol stòrais, 

'Na los am pdrsan thoirt diùbb ; 
Aeh a sbeaaamh an eòrach, 
Le meud do chelsd air an t^eebrs* ud, 
'S an òldhre dleasnaoh air fògra, 

G'am ba chòlr bhl 'sa ebùirt ; 
'S ge do thelreadh laohd faolncachd, 
Gon robh t-alra-aa daonnan, 
Bhi sgainneart nan daoln ud, 

Na 'n lelgeadh sgaoilteach wr chùl ; 
Chite fhathasd a ohaochladb, 
N'am faighe tu saoghal, 
Gnr e bhl urrulnnn luchd gaoil ort, 

As gach taobh, a bha d* rùn. 

Bu to erldht na fèlle, 

Dh' fhhs ga tlgbearoall, ceaUcb. 

An làthair britbcamh Dhnn-èldeann, 

'S tri6 a reltleh tbn eùls ; 
'S oll leam eàradh do chead-mhna, 
'S òg a bbanntrach a'd' dhèlgh i, 
Llon cbmpar gu I6lr I, 

O'n dli'èug a cèillldh deas, ùr ; 
Fhualr ml 'u scaliadh naeh b'cibhiuo. 



DONNACHADH BAN. 



245 



Ad luigb mn d* choinneftmh 'ga rèitcaeh, 
*S troagh gaeh oomman tbug spèis dhut, 

0*ii ebaidh tu fèin annn an ùir, 
*S rnn dùU a nls ri tha dh.èirìdh, 
*Se dh'flu^ mÌM fo eu-slainnt, 
Bhi *n dingh ag* innieadh do bheusan, 

'8 nach tig tha dh-èiadeaehd mo chliù. 



AN AN T-SAMMRAIDH. 




*NoAni thig an SAmhra* geogach oimn, 

Thèid aiann nan apenr o*n ghruamaiche,. 
Thig tlna a*s blàs a*s aoibhneae ' 

Thèid gach ni g*a r^ir am buadhalaebd. 
Tbig feart le neart na gr^n' oimn, 

Ni 'n saogiial gu lèir a ebaartachadh ; 
Thig teas o alios 'nnair dh*èlreas i 

Ni feam, 's oha trèigear aainne e. 

Bidh pbr ann an tir ghràiselrean, 

Chur tàì ann san tim gbnàthalchte ; 
A* toirt brìdh as an ùir nàdurra, 

O'n bhlàr g*a bhòrr a ghluaiseas e : 
Gu reachdmhor, breac, neo-fhàillineach, 

Trom-chainleanaeh, garbh-ghràineanach, 
Ott diasocb, riabhach, càileanach, 

Gu biadhehar, iàn, 'uoair bbuainear e. 

*S glao fhUeadh nan geag liobhara, 

Mu ghàradh nan sead lionmhora. 
Am blodh illeagain glè riomliaclia 

Le blath*s a* sir chur snuadh orra ; 
Gu b-ùbhiaeh, peurach, fìgiaeach, 

Glan, brioghmhor, diombair, gaamaiaeach 
Gach aràid is àiilidh grineachan, 

Mar Phèalas righ rla cuartachadh. 

'S rv^hreannar gach gleann fior-mhonaldh, 

Cur iomhaigh ghrinn an uachdar air ; 
Gaeh lus le bhàrr cbo mhÌor*ailteaeh, 

A* las fo mhile soaicbeantas ; 
Gn daillcach, luraeh, ditbeanach, ' 

Glan, rimheach, lionmhor, cuaicheanacb, 
Gu ròpaeh, dosaeh, misieanaoh, 

Ga miUteachaii, min uain-nealach. 

Bi*dh fonn air gach neach nàdurra, 
Bhiodh sealltainn gach ni gnàthalchte, 

Am blar lom a* cur dreach fìksaicb air, 
Gacb là cur stràc neo-tbrualllidh air, 

Ga molach, toraeh blAtb-mhalseach, 
*S na eraobhan làn de chraasaehdan 



Gu h-ùrar, dù'-^borm, àlleanta, 
Le frasan blùtha, braaldleanoch. 

Bi*dh gach frlth gu llonntacb, feuracb ; 

*S thèid na fèidb *nan èideadh suaicheanta, 
Gu h-uilach, binneach, ceumannach, 

Grad-Ieumanach, bior-chluaiseanacb ; 
Gu crbcach, cabrach. cèir-gbealach, 

Gtt manngach. eangadh, èildeagacli, 
'Gan grìanadb sa' mhios cbèlteanach, 

Afar sllos an t-slèlbh mu*n cuartaicb Ìad* 

Bi*dh laogh rì taobh gach aighe dbiubh, 

'Nan laidbe mar is còir dhalbh ; bidh 
Gach damh a*s manng cho aighcarach, 

'Nuair thig Fiil-Ieathain ròid orra : 
Bu tuille lòin a*s saoghail, 

Do gach neach a ghabhadh gaol orra, 
Bhi trlc ag amharc caol orra 

*S a *g èlsdeacbd gaoir an crònanaich. 

Bi*dh maoisleacb a chinn ghaanaloh, 

A cur dreach a*s snuadh a*s taar oirre, 
'S i tllgeadh cuilg a* gheamhraldh 

A chuir gort a's greann a's fuachd oirre : 
0*n thàinig blàthas an t-Sàmhraldh oiron, 

Cuirldh si mànntal ruadh olrre, 
S tha inntinn ghrinn g*a rèir aloe, 

Gu falUÌn, fèitheaoh, fuasgailteaoh. 

Bi*dh am minneln ùrar meanbh-bhallach, 

Gros tioram air a ghnùls bu sgeinmeile ; 
Ga mireineach, lùghor, aniQadaiI, 

Ri sUnnean na h-earb an gailleachan. 
Ba chlia feadh phreaa mu an-moch lad, 

Gu trlc fo iochd nam mean'-cbttlleag, 
Gtt sgrìdell, gibeach, gearra-mbaaach, 

An slioehd 'g an ainm na ruadhagan. 

Bi'dh gach creutair fÀilIineach, 

A bha greis an càa na fuaralachd, 
A togail an oinn gu h-àbhachdach, 

0*n a thiinig blàtb's le bualdh orra: 
Na h-eoln sa' phong a b'ibbaist daibh, 

Ga oeolmhar, fonnmhor, faUteacbHÌl, 
Feadh phreas a's tbòm rl gàirdeàchas, 

Gun ohis a dh'fhigadh truaiUidh lad. 

'S neo-thruaillidh am p^r lionmhor ud, 

'S gar 'spèiseU grlnn a gblualseas iad ; 
Le'm beus a 'seinn mar fliileirean, 

Gur h-aoibhinn blnn ri m' chlusan lad ; 
'S glan luinneagach, fior-inntiuneach, 

A* chànain chlnn thig uatha-san ; 
*S iad gobach, sgiathacb, cìreliieach 

Gu h-iteach, dionaoh, dualneiseach. 

Bi'dh an oolleach le tborman tùchanach, 
Air ehnocanalbh gorm a dùrdanaicii» 



246 



SA^-OBAIR NAM BARD GAELACH. 



Putrt fhlleaota, cbeolmbor, ■biùblacha, 

Le ribbeid dlù chur seòl orra ; 
Gob orom nam pongan lùgh*ora, 

*S a choeaa le dreach air a dhùblachadh, 
Gu slloa-dubhy girt-gbeai, ùr-bhallach, 

'S dà chirc a sùgradh bbidheaeh ria. 

lliig a chutbag aa* mhioe chèitein oirn, 

'S bidh riabhag 'na eeuchdan còmbiadb ri, 
'S an droathan a gieusadh ■heanniairean 

Air a ghèig ie aird a mhòtbaicheas e. 
Bidh chòili* gu lèir *■ na gleanntaichean, 

Air chrathadh le h>aoibneaa canntaireaohd» 
Aig fuaim a chonaii cheannaalaichy 

Feadh phrcaa, a*a ehrann, a's òganan. 

Na doireachean ooill^ bo diomhaire, 

*S na croinn mu*n iadh na ■meoraicbeau 
Theid gach craobh an clataichead, 

Bi'dh caochiadh fiamh a*e neòil orra ; 
Go meanganach, dlreach ■niomhanach, 

Th^ld crldhe nam frlamh an sòghaireaohd, 
Le trusgan ùr g*a mhiadachadb, 

Bar-giic air mhiaralbh nòsara. 

Bi'dh am 1>eatba gu cnisieach, fiùranach, 

Go faileanaoh, slatach, ùr-fhasach ; 
l*hig snothach fo 'n duiirt a's druisealachd, 

Bidh dniiieach a's rùsg mar chòmbdach air ; 
Le bmthalnn thèid brigh na dusiain ann 

Am barrach dlù nan òganan* 
Gu pliiireineaeh, caoin, maoth-bhlasda, 

Mo roghainn de shnaoisean sròine e. 

*S a bhiolaire luidneach, silom-chluasacb, 

Ghlas, chruinn-cheannaeb, chaoin, gborm- 
Is i fiU gian, uchd-ard, gilmeineaoh, [neolaofa, 

Fo bàrr-gcal, iomlan, sònralchte ; 
Alr ghiaic, bu taitneach cearmoou, 

Le seamragan 's le nebineinean ; 
'S gaeh lus a dh'fbeudain ainmeachaidb, 

Cuir anbharra dhreach bdichead alr. 

Gnr iMdanacfa, caoineil, mileanta, 

Cruinn, mopacb, mìnchrotfa, mongoincach. 
Fraoch gToganach» dù*-dhonn, gr\s-deMng, 

Bàrr cluigeanacfa, sinnteacfa, gorm-bhlleadi ; 
Gù dosach, gasach, ualn-nenlaeh, 

Ga clutfaor, cluaineacfa, toimagach ; 
'S a mhil *na fiidar groaige dha, 

'Ga chnmail suas an spbrsalachd. 

'S i gntag an deaUich rlmhlch i, 
*S mòr a brlgh 's is iìonmhor buaidh oirre, 

Cèir-bheach nan sgeap a cinntinn oirr\ 
SeiHein breac feadh tuim *ga chruasachd sud ; 

Gn clanall, tiamhaldh, srann aige, 
Air bliàrr nMn meas a' draondanaicii, 



Bfalodh miann bhan-òg a's blialn-tigbeanuun 
Na fhàrdaich gbreannar, ghnamaiaich. 

Is t gn striteacfa, riabhach, ciar-cheannadi, 

Breae, buidb, stiallacb, srian-bhallacb. 
' Gobach, dul»luuiacli, riasgach, iai^altat 

Ri gniomh gu dian mar thuatbaQach ; 
Gn surdail, grunndaii, dianadaoh, 

Neo-dhiomhanacb 'na uaircanan ; 
*S e fàile lusan fiadhaiche 

Bhi's aige bhiadh 'sa thuarasda]. 

Gach tàln Is àirde cbrninnlcheas 

Do'n àiridh nile gbluaiseas md ; 
Thig biiochd a's dàir gun uireasbbuidb, 

Craobh àrd air cuman gra«gaiche ; 
Na h-aighsan is òige làidire, 

Nach d'fhiosraich tràth na buaraichenn ; 
Bi'dh luinneag aig ribhinn chiii-dttiaa dbaibb, 

*Gam brìodal cifain ie duanagan. 

*S fior lonmhainn mu thràth nebine 

Na laoigh òga chòir na boaile sln, 

Gu tarra-gheal, iiail-bbreac, bbtalnncach, 

Sgiùtbach, druim-fhionn* ■«Ì»-fhiona, gnallt- 

£inneacb ; 
Is iad gu Ath-dhonn, ciar-dbubh, càraidcacb, 

Buidh, gris-fhionn, crà*-dhearg, suaichioota, 

Seang, slios'ra direach, sàr-chompach, 

Cas, bachlach, 1>àrr an soainiche. 

Bi*dh folrm a^s colg air creatairean, 

Gn stoirmeil, gleost* 'g ath-nuadhachadb ; 
Le forgan torchnirt feudaiach, 

An treud, 's an sprèidh, 's am boachaine : 
An^ leann, barrach, bileach, rèidhleanacfa, 

Creamh, rainneacb, rèisg a*s iuachnlreach, 
*S c caoln, cannach, centach, mln chmthach, 

Fireach, slèibbteaoh, feurach, fnaranach. 

Bi'dh mionnuin, camoiihil, *s sòghraicbean. 

Giur bbUeach, lònacb, iuasganacb, 

Cathair thalmhanta, *s carbhinn ehròo-rbcan- 

[uaefa, 
Gharg, amlach, ròmach, cUuas-bbioracfa, 

Suthan-làir, *s fàile ghr2>iseidean ; 

Làn lilidh' *s ròsa cnaicbeanach» 
Is elann-bbcag a trusa leòlaicbean, 

Buain cbòrr an còs nam bmachagan. 

Bl'dh *m blàr fo stràchd le ùraircachd* 

Oidhcfa Ìucfaair bbruinneacfa, eiieb-bànacli» 
Gach sràbh 'sa bàrr air Ihbadh orra 

Le cndthrom an driùchd *s le Ibdalachd ; 
'Na phaideircan lionmor, oùirncineach, 

Gu briogmhor, sbgbmbor sblasaeh, 
Cuiridh gbrian gu dian *na smùidcan e, 

Le fiamh a gnùis 's an Ig-mbadalnn. 



DONNACHADH BAN. 



247 



'Naair a dhearsBs a gnùis bhaoiagei], 

Ga fial, flathail fiamb, gea], caointil olrnn, 
Thig mathas a's gnlomh le •àibhireacbdy 

Cbuir loinn air an Roinn-cbrpa eo ; 
Le aoibneas grèine aoÌUaeaehadh, 

Air an epeor ga rèidh a spaoÌleaB i, 
Cair an gèil gacb feum a rion i dhaiun, 

G'a fhoiUeeachadh 's g'a mbòideachadb. 



MM«ff* ^■■WtfWIMMMfl 



Aia roiiii~*< S'eim* Triuthais UiBeaehaM,'* 

*Sotia9M briojfaii liaik-^flat 
Am hUadhna euir nuUaid oinm, « 
'S e a riMÌ nach/hacas riamh otma, , 
'S Midk miatmUinn a chumail oinm ; 
*S sa*m b i th eama i d mile diUat 
Do'n rìjjK& bka toirt euireadh dhuitm^ 
Cha'n/haiete tinngm dilinM^ 
A ttrioehda do*n dkulaiM eo. 

'S oLc an teòl duinUf am Prionns òg 

A bhi fo mhbran duilichinn, 

A*t Rìgh Vthrta a bhi chbmhnaidb, 

Far 'm bu cbòir dba tuineaehaa ; 

Ths lucbd-eòlals a toirt •geòll duinn 

Nscb robh ci>ir air Luonainn aige, 

'S e HaabòAar an robh sbeònta, 

'S ooigreach oirnn an duine sln— 
'S e^n Rigb sin nach buineadb dhulnn, 
Rìon dV-mheas na dunach oirnn, 
Mu'n ceannsaich e buileach sinn, 
B' e'n t-àm dol a chomasg ris ; 
Ns rinn e oirnn a db* aon-tlacbd, 
A mhi.tblachd, a's a dh' àimbreit, 
Air n-eudach thoirt gu'n tàing dhinn, 
t^ siri-neart a chumail ruinn. 
*Soiha na briogait^ ^c. 

A'i 0*11 ebuir sinn suas a bhriogaia, 
Gar nco>mhiosail leinn a chulaidb ud, 
Gs'n tcanadh ma na h-iosgannan, 
Gur trioblaidearh leinn nmalnn iad ; 
*S bhasinn roimhe misneachail, 
'S ns brcacain fo na crloaan oirnn, 
Ged' tha ainn am biehlontas 

I 

A Dis a' euir nan snmag oirnn : 
'S slr leam gur h-olc an duals 
Do na daoine chaidh 'aa ehruadal, 
An eadaichean thoirt oap« 



Ge do bhuadhnuich Diuc Uilleam leo : 
Cha'n fhaod ainn bbi suigeartacb, 
0*n chaochail ar cnlaidh ainn, 
Cha'n aithnich slnn a chèils 
La-fèile no eruinneachaidh. 
'iSò ^ aa frrù^uw, ^. 

'S bha uair-elgin an t-aaoghal 
Nach aaoilinn gu'n cttirinn orm, 
Briogais air aon aodaich, 
*S neo-soidheil air duine Ì ; 
^/S ged* tha mi deanamh ùia deth, 
fftjhn d'rinn mi l>onn aùlss 
Ris an deise nach robh dùimheil 
Do*n phàirti ga*m buinnin-aa ; 
'S neo-sheannaar a chulaidb 1, 
Gur grannda lelnn umainn i, 
Cho teann air a cumadh dhuinn, 
'S nach b'fbeairde leinn tuillesdh I ; 
fiidh putauan na glùinean, 
A's bucalan ga'n dùnadh, 
'S a bhriogais air a dùbladh, 
Mu chùl-thaobh a h-uile fir. 
'Sothana briogait^ Sfc, 

Oheibb sinn adan ciar-dhubfa, 
Chur dian air ar muUaichean, 
A*s caaagan cho shliogta, 
'S a mhìnicheadh muiUean iad ; 
Ged* cbumadh ain am fuachd dhinn, 
Cba'n fbag e alnn cbo nallscb, 
'S gu'n toilllch e ar n-ualslean, 
Ar tuath no ar cummanta ; 
Cha taitinn e gu brkth ruinn, 
A cholseacbd nan gleann-fftaalch, 
^Nuair a rachamaid do dh' iilridh, 
No dh' àlt 'm biodh cruinneagan : 
Se Ihìbra' a rinn an eoooir, 
*S ro dhìombach tha mi fèln deth, 
O'n thug e dhinn ar n *èldeadh, 
'S gach eudach a bhuineadh dhuinn. 
*Sothana bro^aie^ jc 

'S bha h.nlle h-aon de'n Pbàrlamaid 

Fbllsail le'm fioeraehadh, 

*Nuair chulr Ìad air nà Caimbeulaich 

Teanndach nam briogaiaean ; 

*S gu'r h-iad a rinn am feum dliaibh 

A bhliadh'n a thbin' an strèupag, 

A h-nUe h-aon dinbh dh'èlridh 

Gu lèir 'am AftVisi dhaibh ; 
'S bn cheannsaladi dulnell iad, 
'S an àm an robh 'n cnmasg ann, 
Ach 's gann daibh gn^n clulnnear Ìad 
A chàmpacba tuille leis ; 
O'n tbug e dhinn an t-eudach, 
*S a dh' fhftg t sinn cho-fhaontra'chy 



< 



248 



SAR-OBAIR NAH BARD OAELACH. 



*S ann rinn e oirn na dh* fheudadh e, 
ShaAÌleadh e chulr muiaid oirun. 
Soikana kriogait^ ^c, 

*S ann a nie tha fioa againn 
An t-iochd a rinn Diuc Uiileam mlnn, 
*Nuair a dh' thhg e einn mar phrioeanaich, 
Gun bhiodafao, gun ghunnachan, 
Gnn chlaidhe, gun chrioe tarauinn oirnn, 
Clia'n fhaigh sinn prìs nan dagachan ; 
Tha comannd aig Saeunn oirnn, 
O emachdaich Ìad gu builcach einn<» 
Tlia angar a*e dullichinn 
'S an àm eo air iomadh fear, 
Bha*n Càmpa Dhiuo Uilieam, 
A*B nach fheaird iad gu*n bhuithinn e ; 
Na*n tigeadh oirnne Tkarlach, 
'S gu*n èireamaid 'na chàmpa, 
Gheibhte breacain chàimeit, 
'S bhlodh aird air na Gunnachan. 
'Sotkana briogfcùh 



ORAN DO*N EIDEADH OHAELACH. 

FflUAia mi naldbeachd ae ùr, 
Tha taitinn ri rùn mo cridh 

t 

Gu faigheamald faean na dùthch 
A eUeaohd einn an tùe ar tiro. • 

0*n tba einn le glaineaclian làn, 
A' bruidhinn air màran binn, 

So i deoch-elàinnte Mhontrois, 
A eheaaamh a obòir ao dhninn, 

Chunna* mi 'n dingh an Dnn-èideann, 

Comnnn na fèiie erninn, ^ 
Litir an fhortaln thug ageu]» 

Air toiaeaeb an èibhnie dhulnn. 
PÌob gn ioinneii an gleua, 

Air eoilleireaohd rèidh an tuim ; 
Thng Binn am follaie ar *n ^ideadh, 

A*e eò a their rèubail rnlnn ? 

' Deieh bliadhna fiehead a'a còrr, 

Bha eaaag de'n chiò m'ar drulin, 
Fhnair sinn ad agna clcòo, 

'S cba bhuineadb an aeòre* ud dhninn : 
Bucail a* dùnadh ar bròg, 

'S e 'm barr-iall bu bhòicbe leinn ; 
Rinn an droch fhaean a bh*oiran', 

Na bodaich d*ar 'n òigridh ghrinn. 

Mhlll e pMrt d'ar cttmaèhd 
0*n Uilàr, gn mullaeh ar einn ; 



Bha alnn cho lÀn de mhulad, 
'S gtt*n d'fbàe gach duine gu tinn ; 

*S ann a bha 'n c;ia cho duiiicb, 
*S a thainig uUe ri'm linn, 

'NoaÌr a rinn pàirti Lonnainn, 
Gach àit a'a urram thoirt dhlnn. 

•S fhada bha *n onair alr ehirfl, 

la fasan nan Gàll oiran dlù, 
CòU ruigcadh an t-«àll, 

Cha tigeadh e dàicheil dhuinn : 
B*èigin do'n bhrigie bhi aiin, 

'Nuair a ehaidh ar eomannd cbo eiùln 
'8 ga*n d'rinneadb gach finne nan tràilly 

'S gaeh flreannacb fhikgail rùiagt'. 

Tha BÌnn ania mar aa math Idnn, 

*S gur h-ird ar oaraid 'sa chùirt, 
A ehnir air na daolo' am fasan, 

Rinn pArlamaid Shasulnn thoirt* diù*: 
Beannachd gu bràth do'n mharcua, 

A thagair an dràet ar eùie ; 
Fhnair e gach dlighe air aie dhoion, 

Le eeartaa an righ 'ea ehrùin. 

Fhnair e dhoinn oooiaa nan arm, 

A dheanamh dhninn eealg nan stùe, 
'S a ghleidheadh ar daoine *sa chàmp, 

Le Agail an naimhdean brùit. 
Thogadh e mleneach nan Clamnf 

Gu iomairt nan lann ie eannd« 
I^ob, a's brataoh ri crann, 

'S i ciaieeamaehd àrd mo rùln. 

Fhnair elnn cothrom an drhst, 

A thollleheaa gràdh gach dùtbch', 
Comas ar enlaidh cbor oiran, 

Gnn fharaid de phòr nan Ihb : 
Tha ainn a nis mar is cbir, 

A*s taitnldh an sebl r*ar sùil ; 
Chulr slnn* a bhrlgis air làr, 

'S eha tig i gu britb à cùil. 

Chnlr alnn a soas ao deise, 

Bhioe oallach, freagaraeh, dhulnn, 
Brcacan an fbèile phreasach, 

A's pciteag de*n endaeh ùr ; 
Còt' a obadadh nam ball« 

Am bltheadh a' chàmald d]ù« 
Osan nach oHingaii ar c£nm, 

'S naoh mig«adh mar rèle an giùn, 

Togaidh na Gàeil an oeann, 
Cha bhi iad an fanng ni*a m^ 

Dh' fhalbh na speirlehinn teana 
Thug erra bhi mall gon lùgh : 

Sittbbiaidh iad fìreaeh nam beanot 
A dh'iarraidh dhamh eeanog le'n dò i 



J 



OONNACHADH BAN. 



249 



S eutrom thèid iad a dhmmhMi, 
Fr^raldh iad sranQ gach ciùiK 

Tha •Inn an oomain an Qanil 

A cholsinn la chroadal ellù» 
Chuir e ie tcòmachd làidir» 

Faolneachd dhàich air eùi, 
Oighra eion-feadhna nan Gr<lmach, 

'S loma fttil àrd na g hnùii : 
'S ann tha marciu an àidh 

Am mae thig an àlt an diùc. 



OllAN A BHOTAiU 

'NuAta a thuidheas ainn soi'Tach 
'S a dh-òla« tinn botal, 
Cha'n aithnich ar «^00 bhualiin 
Na chuireat sinn ann ; 
Thig onoir at fortan 
he looa* a chopain, 
Ga'r aon nach bi deoeh oirnn 
Mu'n tog sinn ar ceann ? 

fiheir an stuth grinn oirnn 

Seinn gu fileanta, 

Chuir a thoil-inntinn 

Binneai n*ar caiiint, 

Chaiag Ì ar 'n lota 

*N fhìor dbeoch mblllis, 

Ba mhnladach sinne, 

Na 'm biodh i air chall. 

Deoeh ali^lnnto nan gaiageHch 
Nan Gàellbh gaada, 
Ga'm b* àbhaiat mar fhasan, 
Bhl pbit air an dràm, 
Luchd gaoll an atuth bh1as>la, 
*S aÌT dhaolrld an lachH, 
Naeh caombnadh am beartaa 
A sgapadh 'san hm. 

Fear g*am beil ni 

Gheibh e na shlrsaa e, 

Fear a tha crionda 

Fanadh e thàll ; 

Fear a tha mì'or 

Chà'n fhuiiig sinn' idir e, 

'S am fi»ar a bheii griiiueaa 

llièid iomain a nàll. 

*S ro rioghail an oliair 
Sruth brìogar na togiilach, 
loo-slainnt a bhogaioitvaa 
CrtdlM tha gann ; 



'S e chuireadh an addan 
Air fear a bhiòdh togarraoh, 
'S chuireadh e *m bodach 
A* fearr à bhiodh teanu. 
Cha 'n 'eU c 'aan tìr, 
Uaaal no cumanta, 
Nach 'eil air thl 
Gach orram a tb* ann, 
Ge do bhiodh atri 
Mu thogail na muirichìon, 
Cia mar ia urrainn aiiin 
Fuiraaeh bho'n drdm ? 

Tha e flonnar do'n chreabbatg 
A h-uile la grèine 
Thig teaa o na apeuraibh 
Thar alèibhtean nam beann, 
'S e math ri la reòta 
Cbuir blàtb'a ann am pòraibb 
An fhir thèid g'a dheòin 
An taigh-òada na dheanur 

Cuiridh e aunnd 

Air muinntir eireacbdail, 

Tlmcheall a bhùlrd 

S cuid eile dbiubh damhs* ; 

l*hogamaid fonn neo-throrai 

A'a oeileirin, 

'S freagarracb ^hlnneaa ainn 

Deireadh gach rann. 

O'n ahuidh ainn cho fada, 
'S gu'n dh-bl ainn na bh*-agalnn| 
'S i chòir dol a chadal 
O'n tbàinig an t-àm, 
Cha'n fhòghnadh aeh paillteaa 
Tholrt aòlaa ga' n* aigneadb, 
Deoch mhòr anna a mhadainn 
Gu leigheaa ar ceann. 
Am fear tha gun cbllp 
Cuiridh e apiomd ann. 
Togaidh e cri 
Gach fir a tha Ìann, 
Thèid am fear tinn 
Gu grinn air mhirreadh ; 
'S e leigheaa gach tlniiia, 
Deoeh mhillb an dràin. 



.MMIMMmMMW 



( 



250 



SAR.OBAI11 NAM BARD GAELACH. 



ORAN A BHRANNDAI. 



LUINN8A0. 

Vi'haal-lum, Dirhaaìrlum^ 
ZH-C'U-til^ hanndaHf 
Di-dir-ir irhal'kt-4l-4um, 
ZH-dir-ùr-i hal haoi-rum ; 
Di-iU-hal dir-ir-i, 
Harrirha^al-haoi-Tum^ 
Di-Ca-haaJrdUriIrVil, 
Dor-rirho*ol-hann'dan. 

Tha fortan ann bi deocb againn, 
Na biodh an còpan gann oirnn, 
Tha paillteai anns na botalaibh, 
Cha'n *eil an Btoc air chall oirnn ; 
'S feairrde sinn an toiseach t, 
Gtt brotnachadh ar cainnte, 
Ged' bbiodh a h-uile deoch againn, 
*S e 's docha leinn am ^raancfai. 
ZH-haal-lum^ 4'c, 

*S e slnn an sruthan mireanach, 
An tobair millis aeannsail, 
Tha binneaa mar ri grinneaa 
A chttir apiorad am fear fann ann ; 
'S feairrde ainn na ahireas sinn, 
Cha cbalaidhSnbilleadh cheann e ; 
*S ro mhath *n seiae muineil 
Do gach duine ghabhas rann e. 
Di-haal4um^ 4rc. 

Na fir anns am beil cridhealas, 
Nach 'eil an cridhe gann ac, 
Companaich na dibhe, 
A ni suidhe leia an dr&m iad ; 
larraidh iad a rithiad e, 
Mu bhitheaa lieagan ann deth, 
Nuair chluinneaa iad an fhidheall, 
Bi' iad fighearaeh gu dàmhaa. 
Dirhaalrlum^ 4^. 

'Nnair gbeibh ainn de na barrailean, 
Na 'a math leinn faV comannda, 
Na cupain a tba falamh 
Bbi le aearraig a cuir annta ; 
Gach caraid bbioa a taitneadh ruinn, 
Gu'm b'ait ieinn e bhi cainnt ruinn, 
Nuair thig a ghloinne bhaadalach, 
Air bblaa an t-BÌucair-cAanaciai. 
Di-haaìrium^ jv. 

Cha chunnart duinn e theireaebdainn, 
Tha aeileir anna an Fhràing dheth ; 



Cha'n eil eagal gaìhne 
Alr na loingeaa thng a nàll e ; 
Their sinne on bu toigh leinn e, 
Nach dean a choire call oirnn ; 
Air fhad *a ^'n dean ainn fnircacb ria, 
Bhi gabhail tuille aannt air. 
Di-haal-lum^ ^. 

Na fir a tba na *u sgrubaireaDy 
Nach caith an coid 's an àm aoy 
Cha'n imir iad bhi cuidirinn, 
Na'n tubaiadean le ganntar ; 
Cha air iad dol an euideachd, 
A'a cha'n iarr a chuideachd ann iad ; 
Mar ouir am bùrn am paghadh dbiublii 
Cba*n fhaigheadh iad am Branwtdaì. 
Di4iaal-lumy ^c. 



•l««M»tf««WMWPM«« 



ALASDAIR NAN STOP. 

LunfNXAa 

Alatdair nan tlbp 
Ann an sràid a MU, 
Sin an duùu còir 
Aòr am beU ma rÌM» 

'S coMA leat an tiola, 

B'annaa leat an atòpf 
Cha'n e ain bu dochadh 

Ach am hotal mòr. 
Alaadair nan tfbp, 4^. 

Thèid thu do*n taigh-àsda, 

'S òlaidh tn gu fial ; 
Cha robh gainne atòraia 

Air do phbca riamb. 
Alasdair nan i^, ^e. 

Bha thu greÌB dheth t-aimsir 

Ann an àrm an Rigfa, 
Cumaidh sin riut airgead* 

'S fhearra dhut e na DÌ. 
AloMlair nan j%>, 4^ 

Gbeibbeadh tu led' cheanal 
Leannan anns gach tìr, 

Ged' a bhiodh tu falamh 
Cha bhiodh bean a'd* dhi'. 
AUudair nan c^bp, jpc 

Tha thn math air fairge, 
'S tric thu marbbadh èisg, 

Cfts a shiubhal garbhlaich, 
Th6id thu sbealg an fbèidh* 
Ala»dair nan tùtp^ ^ 



DOMMACHADH BAN. 



1»! 



Ged* thuirt Callam breae 
Naish robh thu tapaidh riamh, 

Cò a ehreideadh sln 

Ach duine bha gun chiall? 
Alatdair nan tfop^ ^c. 

'Nuair a thèid mi OhlaMsho 
'S Uicneach leam bhi *g oì, 
Ann an taigh mo charaid 
Alaadair nmn atbp. 
Alamiair -mm ttàp, 4v. 



NIOHEAN DUBH RAIMEACH. 



Aia pomr — **CÌMtr a ehinn dihoM, 

Cfloia nlghean dnbh Raineach 
Onn farran a*s miotfalaehd, 
Nach euir mi dhiom 

Le eabhaig an dràtt, 
Ghoid i mo tporan, 
'S na dollair gu Uonmhor, 
Bh* agam fos n-iosal 

Feitbeamh ri m' làimh. 

Kam blodh a chail' ud 
Gu daingeann am prioian, 
Kaebainn g*a diteadh 

Dh'ionnsaidh a bhàis ; 
A chionn gu'n do ghoidh 1 
' N rnd beag bha sa chlùdan, 
Bh' agam sa' chùil 

Nach d' innis mi ehàch. 

'S muladach mfse 
Gun fhios ciod a ni ml, 
O'n a tha mi 

Gun searrach, gun Ìàir, 
Gun chaora, gnn bisg, 
Gun ghabhar, gun mhiseach. 
Gun a mart mìn 

A chrimeaa am blàr. 

Cha robh mi gun airgead 

Gns an d* fhaibh e gu mimhail, 

Leis an te chrion 

Nach d*amhairc air mo chiks ; 
Rinn i mo chreachdadh 
'S bu pheacach an ni dh'i 
Mise chuir rìoo, 

Gnn i fèin chuir an àird, 

Cia mar a cheananieheas mi 
Camralg naside? 



tt 



Na 'n leig mi dhiom e 
TuiUeadhgnbràtb? 

Ged* thig a marsant 

Le phaca do'n tir, 

Cha 'n fhaigh sinn aon sìon 
Bhios aige air dàiL 

Bha mo chuid stbrais 

Am phòca cho uallachy 

'S ged a bhiodh buaiie mhart 

Air mo sg&th ; 
'S i rinn an eucoir 
A bbèisd a thug uam e, 
*S tha ml fo ghruaim 

'O mhadainn Di-màirt. 

A righ nach robh mearlaich 
Na cearna ao'n rìoghachd, 
Anns a mhuir Ìooail, 

Fada bho thrèigh ; 
Is caiie dhubh Raineach 
'S an fheumain an iocbdar, 
Cbuideacha bìdh 

Do phartan nan spAg. 



RAMN G£ARRADH-ARM. 

Chuka' mi *n diugh a chiach bhuaghach, 

'S an Ìeug àiuinn, 
Ceanglaichean de'n òr mu*n cuairt dh'i 

Na cbruinn mhàilieadh ; 
Bannan tha daingean air suaicheantas 

Mo chairdean, 
A lean gramail ra'n seann duaichas 

Marab'àbhaist. 

Inneal gu imeachd roimh chruadai, 

Le siuagh iàidir, 
Fir nach gabh giorag no fuathas, 

Le fuaim iàmhaich ; 
Fine is minig a ghiuais 

Ann an ruaig niimhald, 
Nach sireadh pilleadh gun bhuannachd, 

No buaidh làrach. 

Bha slbh uair gu griiin a seòladh 

Air tuinn s^tile, 
Chaidh tarrunn à aon de bhòrda 

Druim a bbàta, 
Leis a chabhaig spàrr e 'n Òrdag 

Sios na h-àite, 
*S bhnail e gu teann Ì^is an òrd i, 
ì *S oeann dh'i fhàgail 



252 



SAR.OBAIR NAM BARD GAELACU. 



An onoir a fliuair an nor Slèlbhteaoh, 

Leia gmch treun*tas a dh'fhàa aiin, 
Ghieiaheadh fathaad ga shliochd fein i, 

A dh*aindeoin enoorach gach nàmhaid ; 
Na h-airm ghaiige, ghaada, ghlèusda, 

Dh' òrduigh an Righ gu fèum dhàaan,* 
Cbo math *ia th' aig dulne *n dream threun ain, 

Siiochd ChoUa cheud-chathaioh Spàintich. 

Dorn an daidheamb, a*8 làmh duin^-naeail 

Le crole-tàraidh, 
lolairean le *n egiathan luatha, 

Gu cruaa gàbhaidb, 
Loiig ag imeachd air druim chuaintean 

Le eiùil àrda, 
Gearrmdh arm Mhic-an-uShaolr *o Chruacbàn, 

Aonaich uacbdrach £arraghàcl« 

Tba do dhaoine tric alr fairge, 

Sgiobairean calma, neo-egathacb ; 
Tha *n aogas cumachdail, dealbliach, 

'S iomadh armailt *am bell pàirt dhiu ; 
Thug iad gaol do shiubhal garbhlaich, 

Mocb a*8 anmooh a sealg fAsaÌch ; 
Cuid eile dhiubb 'nan daoin* uaisie, 

*S tha euid dbiubh *nan tuath ri àiteach. 

*S rioghail eacbdrmidb na chuaiaa « 

Riamh mu'd phàirti, 
S lionmhor an taic, na tlia suas dbiubh, 

Na*m biodh «bs ort ; 
Tha gach buaidh eile'ga' reir sin, 

An Gteann-Nodlia fein au tàmhachd, 
Plob a's bratach a*s neairt aig Seumas, 

An Ceann-cinnidh naeh trelg gu bràth sinn. 



MWWMIMMMIHMMMMM 



O R A N L UA I D H. 

LUDnrBAO. 

Ho rb gì^n togabm aò* hùgan/kathoBd^ 

Ho rb t-o «1»*» tiid milaidhe; 

Ho rb gu*n togaòm air hìigan/hai i at d , 

TouAMAiD fonn air luadb a' ehlòlain ; 
Gabhaldh sinn ceol, a*s òrain mbatha. 
Ho ro gu^n tqgaiimy 4^ 

B* fhealrd' an db bhl chòlr nan gruagaoh, 
A dheanadh an luadh le'n lamhan ; 
Ho rogun togaiim, jfc. 

• 

'Nnalr a thlonndas lad air d^ith e, 
Chluinnte fuaim gach tè dhiubh labhairt. 
£/b ro gm'n tqgainn^ 4*c* 



Ormln ghrinne, bhinue, mhìlse^ 
Aig na ribhinnean 'gaii gabhali ; 
Ho ro gu'n togaàm^ ifc, 

Luinneag ao* air luadh an eudaich, 
Sttundaeh, saothracliaii ri mmthaa. 
Ho ro gu*n tagaòm^ jfc. 

Thogammld fonn gu cèol-mbor, motnnn* 
Air m' ehlò bu daoire datban. 
Ho ro gu n togainn^ 4^ 

An dò brionnach, ballmoh, dtmeh, 
T^iuehanaeh, stlaUagaeh, gathach ; 
Ho ro gu*n togaÌHm^ 4^ 

An dò taltnemeb, basach, bòlsgeii, 
Lmlsde, daoimdneach, 's e leatbnun. 
Ho rogu*n togainny 4^ 

Gu*m bn slàn a bblos na eaormieh 
Air mn d' fltàs mn t-modmch flathmiL 
Ho ro gu*n t oga ùm ^ j;e. 

Bemnnmehd mlg mn Imimb m shniomh c, 
*S i rinn gniomh na deagh bhemn-tmighe : 
Ho ro gtCn togaòm^ ^ip, 

S mnn is eoltmch ria mn t-siod* e, 
Dh' fhàg Ì min e, 's rinn i matb e ; 
Ho ro gu*n togamn^, jv* 

Snàtb eho ritblnn ris na teudan, 
'S e chorèidh 'sa dh' fbeudta ahttaithesdb : 
Ho ro gu*n togaùm^ ^e, 

Cha robh plue, no meall, no gaog mnn, 
No giog ehmol, no diasaid rsmmhmr. 
Ho ro gu*n togainny jf e. 

'Nuair a thèid an dò a*n mhàrgadli, 
'S e ni 'n t-mirgemd air an rathad 
Ho rogu^n togamn^ 4^ 

Chm bhi aUt a siss o ehrùn deth, 
Mlann gaeh sùl e anna an fliaidbir. 
Ho rogì^n togaùm^ 4^ 

Cha bbi sulrighioh* anna aH dùthalch 
Naoh bi 'n dùU rì pàirt deth Ihaighiiin. 
Ho ro gu*n togaiim, 4^. 

*S ann m thm 'n toil-inntlnn modaich 
Aig na daoin' m bhios 'gm chmithcmdh. 
Ho ro gu*n togaàm^ 4^. 

Thogminn mm fonn m dh'immdb pbitemr, 
A*s lumidbinn mn dò bn mbiiinn le niiathmii. 
Horogu*n togaitm^ ^ 



DONNACHADH BAN. 



253 



*S ole an obair luadh no fùciidh, 
Ma bhioo tùehadh olrnn 1e padhadh* 
Ho To (fm*n togaima^ 4^. 

Chuireadh e Biinnt air mulnntir Iga, 
Suidheadh mu bhòrd ng h\ gu latha. 
Uo ro gu'n toffamn^ ^e. 

Pttinneo le gloineacha' làiia, 
Deoehaoa-elhtnnte '^n gabhail ; 
Ho ro ffu\ toffomny ^c. 

Grela air flon, a*8 grelt alr branndai, 
Grela air drhm de*n uiige-bheatba ; 
Ho ro gn*n iogainM, jpe. 

Greis air fldhleireachd 's alr damhsa, 
Greis alr eanntaireachd *s air aighear 
Uo rogu'n tqgaòm^ 4^ 

'Nnair thèld ■tàlm an àird an aodainn, 
'S ro-mhath 'n t-àm do dhaoine laidhe. 
Ho ro ffu^n tojfomn^ 4^. 



AOIR AN TAILEIR. 

A DHoxHNUiLL Bhàin Mhic O* Neacalnn 
Tha 'n droeh nàdor a d* phearsa, 
Cha gnhthalch thu *n eeartae, 
Gus am l>èsaich thu 'n pbeacadh, 
*S mairg àit anns na thacbair, 
Am balÌHMmMÌl gun chneastachdy 
*A rina gfmeil an sgaiteacbd ud olrnn, 
^A rinn graineil, &e. 

Fbir a tholslcb ri ealaidh, 
Bbs thu gòrach a d* bharall, 
*Ga seòladh am* eharabb, 
*S gu'n tììi t-fbebralch« no t-fharaid, 
Chuir tfiu igleò dbiot a's fanaid, 
Co dhiubb 's deoln leat no 's aln-deoln, 
Tha mi 'n dòehas gu*m falgh thu do leòir» 
Tha mi 'n docbaa, ftc 

Dhombaa b'aitbne do bbeusan ; 
Tba thn aln-eolach, beumnach, 
Is do theaugaldh mar reusar, 
Le taineld 's le gèireid, 
Thug thu deannal dbomh fhèin d'l, 
0*s ann agad tha *n eucolr, 
Com' naeh palgbinn thu 'n èirig de sgeòil, 
Com' oaebpètghlnn, fto. 

'S tn chraobh ghrodlalcb alr crionadb, 
Lan moogalnn, a*s fhionag, 



A db'fbas croganach, losa), 
Golrid, crotach, neo-dhireach, 
Stoc thtt togairt na gbriosaicb, 
A thoiU do losgadh mar iobalrt, 
Leig thtt 'n Soisgenl alr dUchuimhn' gu mòr, 
Leig thu 'n Soisgeul, &c. 

Bu bbeag an diùbhall e thaehairt 
An la thùr thu na faeail, 
Da phnnnd agus cairteal 
De dh'fhùdar cruaidb, sgairteai, 
A bhi a d'bhroinn air a chalcadb, 
'S bhi 'gad' sgaineadh le maitse, 
Gas am fasadh tu t-ablach gun dob, 
Gas am faaadh, && 

'S blìonaeh rulthinn gun fhenm thu, 
Ge do bbitheadh tu 'm fèlthe, 
Coin is ilthich a* d' theumadh, 
Cha bhiodb an diol bèidh ac'. 
'S trio thu teann air *na h-èibblean, 
Bhreae do ahuimelr gu t-èlslich, 
Blàth an teln' air do slilèisdean gu mòr, 
Blàth an teln*, &c. 

O* nach taileir is fhiù thu, 
Chuir càch as a chùirt thu ; 
Bl*dh tu ghnà anns na cuiltean, 
A' caradh nan lùlreach, 
Bu tu asuinn nan elùltean, 
*S tric a shuidh thu *8an smùraich, 
'Nuair a bbitbinqs' alr cùl fir nàn crde, 
'Nualr a bhitbinns' &c. 

*S e do cboltaa r'a innseadh, 
Fear sop-cheannacb, grimeacb, 
Gun bhonaid, gun pbiorShuÌc, 
Gu'n bhad-mullaich, gon chirean, 
Lbm uU' air a splonadh, 
Car gu t'uilinn a sius ort, 
Strào na dunacb de'n sgrìoliaich mu'd chèiit, 
Stràc na dunach, &c. 

'S lomadb àit anns na tbachalr, 
An taller Mac-Neacalnn, 
Eadar AlÌMÌon a's Sasunn, 
Bailtean margaidb a's màchair ; 
*S trlc a shealg thu air praifticb, 
O' nach d* fbalbh thu le clapa, 
Cbaoidh' cha mharbh e duin' aca de'n t-slbgh, 
Cbaoidh' eba mharbh, &c 

'S duine dona gun mhlos tbu, 
Dh-fhas gun onair gun ghltocas, 
Fcar gon chomas gun bhrlosgadh, 
Cbaill do splonnadb 's do mhlaneachy 
Lels na rinn thu de*u bhidseachd, . 
Btt tu *n slalgbtire misgeaeh, 



254 



SAR-OBAIR NAM BARD GAELACH. 



•S cÌAn o*n tboìU tha do cuìpMdh mu*n hì, 
*S cian o'n thoiU tbu, &c. 

*S iomadb ceapaire ròmaist 
Kinn thtt ghlacadh na d' chrògan, 
Is bhi ga stailceadh le t-òrdaig, 
Ann ad* ehab-dheudach agòmacb, 
*S reamhar farauion do tgòrnan, 
Brù mar cbuilean an òtraich, 
Fbuair thu urram nan geòcach rl d*bhab, 
Fhuair thu urram, &c 

Bi*dh na mnatban ag ràite 
'Nuair a rachadh tu*n àlridb 
Gun toUadh tu'n t-àraa 
Ann *Mm bitheadh an càiee ; 
*Nuair a dhMtheadh tu pàirt deth, 
*S a bbiodh tu air traegadb, 

Anna a* mhuidhe gu*n apàrr tha do chròg, 
Anns a* mbuldbe* &c* 

*S tu *n tollaran onàimbteacb, 
Ge bu gbionach do mbkileid, 
Tha do mhionacb air t-fhàgail, 
Gn'n chrioman detb làtbalr ; 
Coobail glogach ma t-àruinn, 
Tha do sgamban a's t-àinean 
Làn galair. a's fàalaieh, a*s chl>a, 
Lan galair, &c. 

Benl do cblèibb alr a thachdadb, 
Air sèideadh *s air bracbadb, 
'S ogu b-eididb air malcadb, 
*S mòr t-fheum air a chartadh, 
Gacb aon eugail a* d' pbearsuinn, 
Caitheamh, èitlch, à*s caadaicb, 

Gus an d* èirich do chraicean o t-fheoll, 
GuB an d' èirich, &c 

Tha do chreucbdan, 's do chuislean, 
Làn eucail a*8 trusdair, 
'S thu feumacb air furtach, 
Tha *n dèideadh a* d' phluicean, 
■S tha t-èiginn le clupaid, 
T-anaU bhreun, gu trbm, murtaldh, 
'8 mairg a dh'fbeucbadb dbìot moch-thra do 
♦ S malrg a dh'fbeuchadh, &c [tbòchd, 

Do dheud egròb-bhearnach, cabach, 
Am bell na sgòrr-fhiaolan glasa, 
Mosgaln, còsacba, sgealpach, 
Lùlbte, grannda, cam, feachdte, 
A nuli *s a nall air an Ursuinn, 
Culd dlubh caiUt* air dol asad, 
'S nam bcU ann diubb air spagadh do bheoU, 
'S nam beil ann diubb, &c. 

Bi*db na ronnan gu silteacb, 

'N an tonnaibh gorm, ruithteach. 



A ghabhail toinneamh o d* Uopan, 
Thar eromadh do amige ; 
*S dorcba, doUleir, do ohUsneach, 
Cbeart eho dubh ris a pblce, 
Ucbd na carra ort, ceann dre, 'a goh gvbidh, 
Uchd na cnrra, &e. 

Do mhaol chroacach air faUleadh, 
Gun chlaaaan, gun fhaiUean ; 
Tha thu uain-nealach, tana, 
Cho cruaidh ris an darach ; 
*S tu gnn soaineaeh, ga*n anart, 
*S aobhar truais tbu rì d* gbcaran, 
'S gur fuair thu na gaiUean an reòi*, 
*S gur fuair, &c 

Tha ceann binneaeh *na atùie ort, 
Geocach, leith-cbeannaieh, giùgaeh, 
Eudann brucannaicb, grùgach, 
Sròn phlncach na mùire, 
Tha croit air do cbùl-tbaobh, 
'S mòran Inrcaicb a'd' ghlùlnean, 

Da chols chama, chaol, chrùbaeb, gun treòir, 
Da chois cbama, &c 

Cha *n eil uiread nau sàiltean, 
Aig a phliataire spàgacb, 
Nach 'cil ouspach a's gàgach, 
Tha tbu d* chrioplach *s ad* cbràigeMb, 
*S llonmbor tuliaist an tàilair* 
Db-fhàg an saogbal *na thrì.ill e, 
'S mairg a shaotbraich aìr t-àrach *s ttt h^ 
*S mairg a shaothndcb, ftc 

Ma tha thu de sWiochd Adhamh, 
Cha choslach ri càch tbu, 
Aig olcas a db* fbàs thu, 
O tboiseach do làithean ; 
Cba tig cobbalr gu brUth ort, 
Gus am foghainn am bàs dut, 
'S do chorp odhar a chAradh fo 'n fhbd, 
'S do chorp odlìar, &c 



0^0f0m0 n 'it*f»' 



AOIE ANNA. 

Ahkà nigVn UUleam a*n Cròmp^ 
Bean gun cbonn 's I fhèln air àimbreith, 
Nualr chRÌdb mi *n toiaeach g'a aaaUttioa, 
Cha'n e *m fortan a ohuir ann rol ; 
Bbruidhinn mise stobbailt, suùree, 
Mar dhuin-uaaal anns an àm sin ; 
Thòlsich Ise mar chti crosda, 
Bblodb anns na dorsan a draondalL 



DONNACHADH BAN. 



255 



*S ann aice tha beul an sgallais, 
Gu fanaid a dheanamh air seann-dttin^ 
Naeh urrainn a dheanadh feum dh'i 
Mar a bha I fèin an gtàiì air ; 
Channa' mise latha ghlaaiainn 
Leia na /^uagaichean mar chikirdeat, 
Db*aithnich i gun dh'fhalbh an uair sin, 
'S chuir i uaithe mi le angar, 

Innaidh mi dhuibh teisteat Anna, 
0*n ia aithne dliomh 'san am i, 
Bean a dh*òl a peighinn phisich, 
Cha bbeo idir gun an dràm i ; 
Cha neònach leam i bhi misgeach, 
*S i *n còmhnuidh a measg a fihranndai, 
'S tric a bha 'ua broinn gu leòlr dheth, 
'S bha tuille 'sa chòir 'na ceann deth. 

Cba 'n'eil a leannan r*a fhaotainn, 
Cia mar dh'fhaodar e bhi ann d*i ? 
Brcnnag ris ann can* iad gaorsach, 
A bha daonann anns na càm]Min ; 
'Sn bha rithist feadh *n t-taoghail 
A giùlan adhatreean aig ceardan ; 
Cba d'fhuair i 'n onoir a shaoil i, 
'N t-urram fhaotainn air na l>àrdan. 

'S mòr an treunntas ie Anna, 

Bhi cho gheur le sgainneil chainntei 

'S mairg alr *na thachair bean bbeumach, 

Aig am beil am beul gun fbaìtheam ; 

'M fear a bbeir ise dhachaigh, 

'S ann air tbig a chreach 'san catldach, 

'Nuair sbaoil e gum bu bbean cheart i, 

'S ann thachair e ri bhana-mhaighstir. 

A bhana-chleasaiche gun ghrinneas, 
'S mairg fleasgach a thèid na caramh, 
'S tric i tniteam leis na gillean, 
Ccap tuislidh i do na fearaibb ; 
A bbean bbruidhneach, mhisgeach, ghionachi 
Ghlearaeh, lonaeh, shanntach, sballach, 
Roinn ga reubadb air a teangaidh, 
Coltach ri gatb geur na nathrach. 

Còmhdaeh nach falaich a craiceanni 
Lcomach gun seM air euir leis ann, 
Cha*n 'eil brògan slàn mu* casaii, 
Cha'n 'eil còta*n»aird mu leasaibh ; 
Oirre tha aogas na glaistig, 
Neui an aoig *na h-aodatnn preasach, 
Closach i air searga* lachdunn, 
'S coltach i ri dealbh na Leisge ! 

Taigh tha làn de mhnathan misgeach, 
'S olc an t-àit an d'rinn mi tachairt. 



Ged* thàine* mi ann gun fhioe domh, 
*S fhearr falbh tràth na fuireach aca : 
Bana-mhaigbsdir a chomuinn bhristicb, 
Anna tha ainmeil 'san eachdraidh ; 
Mtt gheibh càch i mar fhuair mis i, 
Cha tig iad gu bràth g'a faicinn. 



MMMMMin* 



AOIR UISD£AN FHIOBAIR'. 

ToaAS a chaldh mi air astar 

A Chinn-tàile, 
Chnnna mi daoin-uailse tlachdmhor, 

Caolmhneil, pàirteach ; 
Bha aon bhallach ann air banais, 

A thng dhomh tàmailt, 
O 'n a bha e-san mar sin dòmh-sa, 

'S ann mar so bhios mise dbà-aan. 

'S ann an sin a thbisich Uisdean, 

Mar a ni cù an droch nkduir, 
Tabhunaieh ri sluadh na dùthchA, 

*S be rùn gu*n gearradh e *n sàiltean 
*S math an còmpanach do*n chù e, 

*S dona 'n o&mpanaeh le càch e, 
Cha chuideaebd e bhàrd no phiobair, 

Aig a mhiomhalachd *sa dh'fhàa e. 

Aldich fhèin nacb 'eil thu 'd phiobair, 
*S leig dhiot bhi 'm barail gur bàrd tbu ; 

Daoine eridheil iad le ehèile, 
'S bithidh iad gu lèlr a tàir ort ; 

Fear ciùil gun bhinneas gun ghrinneas, 
Fuadaichidh sinn as ar pàirt e, 

Mar a thilgeas iad craobh chrionaich 

'n fhionan a mach as a ghàradh. 

Mn chi tbusa bàrd no fllidh 

No fear dàna, 
Mu bhios aon diubh *g iarraìdh gille' 

Ghlùlan màlidd, 
Lean an duine sin le dùrachd, 

Los gu*n siùbhla* tu h-uil àite ; 
'S mòr an glanadh air do dhùthalch, 

1 chuir cùl riut 's thu g'a fagail. 

No ma chi thu fear a sheinneas 

Plob no clkrsacb, 
Faodaidh tusa 'n t-inneal ciùil 

A ghiùlan dà-san, 
Gtts am bi craiceann do dhroma* 

Yìn na bhallaibh loma, bkna, 



256 



SAil-OBAIR NAM BAUD OAELACH. 



Mar a chl thu mille' mthraeh 
Air geamn a bhiot ri hiteach. 

Cia mar a dheanadh e òran, 
Gun eòlai, gun tulgae nàdulr, 
O nach deanadh e air dòigh e, 
S ann bu chhìr dha falreaoh sàmhach ; 
Bruidhinn ghlugach *s cuid di mabach, 
Mòran stadaich ann am pMrt d'l, 
Na ni phlabartalch obòmhraidhy 
Cha bheo na thuigeas a Ghàelig. 

*S sglmealair cheanna na'm bòrd thn, 
Far am falgh thu^n t-òl gun phàlgheadh ; 
Cia mar chunntas sinn na geòcaich, 
Mar bi Ulsdean òg *san àireamh ? 
Cha robh do bhrù riamh aig sìochadh, 
Gus an lionadh tu bhladh chàlch i : 
*S mòr an t-òl na chaisgeadh t'-lotadh, 
*Nualr chìte thu *b do ghloc pàiteach. 

*S trlo do leab* an lag an òtralch, 

No*n cùl gàraidh, 

Bl do cheann alr oon-tom còmfanard, 

*Sromhath 'n t-hlte; 

Bidh na ooin ag iomlalch t'fhebsalg^ 

A toirt dlot a bheoll *sa cbàirean, 

Vo ohraos dreammaoh tolrt pbòg salaeh 

A'd dhearbh bbràithrean. 

Na*n duinne' sibh mue a rùcail, 
Geòidb a's tunnagan a ràcail, 
'S ann mar sln a bha piob Uisdean, 
Brònach muladach a rànaloh ; 
Mulneal gun' aolmann air tùcha, 
'N rìbheid oha'n fheud bbi làidir, 
*S e oall daonnan air a chùi-thaobh, 
Na gaolth bu chùir dol an 'sa mhiU. 

Bha lurga ooin air son gaothahr' 

A'd ohraoa farsuinn, 

*S eulaidh sln a thogail plàlgh 

*S an enai' air maloadh ; 

Rltin e t'anail salach brèun, 

Ma thèid neaeh fo'n Ghrèln an taic rìut, 

'S fhearr bht èadar thu 'sa ghnoth, 

Na aeasamh air taobh an fhasga. 



Cia mar a ni Uisdean òg dhuibh 
Ceòl gu damhsa, 
Noair a ehitheadh tu sruth rònn 
O'n h-ttile toll a bh* air an t-seannsair : 
'Sgeul tha fior a dh'innseas mise, 
Gur h-e dh'fhàg e 'nls cho manntach 
Gn'n tug iad dheth leis an t-siosar 
Barr na teanga. 

Sèldldh Uisdean pìob an ronngain^ 
*S mòr a h-anntlachd, 



Bithidh i eoltafch ri gaolr cbonnabcach 
A bhiodh an enoe fraoich a draniulail ; 
An Ciroeapoll laimh rì Tonga, 
A' baigearachd air muinntir bainooa, 
Fhualr mise pìobaire *n rùmpnilly 
'S dh*niig mi ann «. 



AOIR lAlN FAOCHAIGH. 

Iain Fhagchaio* ann an Saannn, 

'S mor a mhasladh 'us a mhì-chliù, 

ChaiII e na bh' aige de chairdean, 

'S tha 'naimhdcan air cinntinn lionmhor. 

Ge b' fhad* a theich e alr astar, 

Chaldh a gbUcadh, 'a tha o eiosnaicht ; 

Chàraich Ìad e fo na glawn, 

'S tha 'n luohair taisgt' aig maor a pbrìosMÌa. 

Tha e 'nle' an iite enmhann, 

'S e 'n a ohrùban, dttbhaoh, deuracb, 

A eiias dalngcann ann an iaruon» 

'G a phianadh, a's e *n a eigln. 

B* fhasa dha 'bhl anns an fhiabhraa 

Na 'n iargttin a tha *n H chrèubbaig ; 

'S e 'n sin o cheann obrr a's blladhua, 

A h-ulle ià ag iarraidh rèite. 

Aoh, na'm falgheadh tusa rèite 
An èirig na rìnn thu '-sheaunaehaaa 
B'aobhar-misnloh do gach biSist e 
Gu'm faodadh iad fèin do leanmhainn ; 
Fear gun seadh, gun lagb, gun rvusan, * 
'S anns an èuoolr a ta t-earbsa ; 
Theann tbu mach o achd na cl^re, 
'S thug thu bòid nach èisd tbu searmoln ! 

Thng thu dl-meas alr an Eaglais, 
Air a chreideimh, *s air na h^àintran 
Chnir thu brèugan air an l'rìanaid 
'S air na h-iarrtasan a dh' fhag Ìad ; 
Tha e 'nls' 'n a ghnothach oooail, 
'Rèir an t-soiegeli 'tha ml daistiun, 
Gu'n do chuir thu cùl ri sochalr 
Na saors' a ehoisinn ar Slàa'ear. 

Chulr thn cùl rì d* bhbidean.baletidb, 
'S mòr a mhasladh dhut an aicheadh, 
Chaill thu 'chùirt 'am blodh an oeanas, 
Roghnalch thu *m peacadh *n a b-àite: 
Gbleidh thu 'n ringhalt 's an seol-stSùlrìdb 
A bh'aig ludas, do dhearbh bhrathahr ; 
*S mòr an sgainneai alr do dhùthaich 
Thttsa, bhrùid, gu'n d' rìnn tha fàs innt. 

• JohaWllki. I 



; I 



DONNACHADH BAN. 



257 



Arfa, ged a ahcallte 'h<uile doire, 
Cha robh coille rìamh gun chrionach, 
*S tha fios Bìg an t-aaoghal buileach 
Nach bi 'choiU uile cbo dìreach : — 
' 'S tun 'chraobb 'tha 'n deigh seacadh, 
Gun chairt, gun mheangain, gun mheuran, 
Gun suombacb, gun sùgb, gun duilleachy 
Gun rùtg, gan urad nam freumban. 

'S ta an t-*nn a chaidh *8 an deachamh, 
'S e uead creacht' an deachaidh t-fbagail ; 
'S tu *m fitheach nach d' rinn an ceartas, 
A chaidb air theachdaireachd o 'n àirc ; 
'S tu 'm madadh-allaidb gun fhiaclan, 
S' mairg a dh'iarradh 'bbi mar tha thu, 
'S tu *n eeann-cinnidb aig na biastan, 
'S tha gach duin' a's fiach a' tàir ort. 

Cha.n loghnadh leam thu 'bhi 'd bhalach, 

*S WsaUu^h ann ad nàdur, 

O'd a thin thu ris an dùtbchaa 

A bh' aig na agiùrsairean o'n tain' thu ! 

'S tu 'n t-iaean a fhuair an t-ùmaidh 

Ris an t-«iùrsaich air na sraidean : 

'S i 'n droch-bheairt a thog ^ad chloinn thu, 

'S ann 'ad sbloightire 'chaidh t-hrach ! 

1'hoisich thu 'n toiseach gu h-iseal 
Air a* ehrine *« air à* bhochdainn ; 
S e 'n donas thug dhut a bhi spòrsail 
'Sann bu cbòir dbut bbi 'gad cbosnadh. 
'S bochd nach d' fhan tbu aig do dhùthchas, 
'Ad bbrùthair^ a' bruicb nam poitean, 
A' cumail dibhe rls gach grùdair* 
Noair a dbrùigheadb iad na boUiI. 



•V 



Bha thu, greia 'ad thim, 'ad bhaigear, 
'S laidb thu 'n fhad sin air na cairdean, 
A bhi oidhche 's gach taigh a's dùthaicb, 
A dbùruigeadh euid an trath' dhut ; 
A mheud 's a bha de dh' ainfheieh ortsa 
Chuir tbu cuid nam bochd g' a phàidheadh : 
Ciod e 'nis* a chuir an stoc thu 
Acb an robaireachd 's a mhèirle? 

Shaoil thu gn*m faigheadh tu achain, 
(Bu mbaaladh gu'm biodh i *d thàirgae) 
Cead auidhe *am parlamaid Bhreatuinn, 
Gun cbÌKll, gun cbeartas, 'ad eanchainn. 
Duine dall a chaidh air seacbran, 
Nach 'eil beachdail air na 's fbearra dha, 
Le cbmbradh tubaisdeach, tuisleach, 
'8 le a\r droch-tbuiteamas cearbach. 

Duine gun fhearann, gun oighreachd, 
Gun nl* gun staoile, gun airgiod, 
Gon bbeua, gun chreidhimh, gun cbreideas, 
Gun ghin a chreideas a sheanachas; 



Duine misgeach, bristeacb, breugacb, 
Burraidh tha na bbeisd 's n'a ainmhidh, 
'S trioblaid-inntinn, le itbeadh dèisneacb, 
Gu tric a' tèumadh a ehridhe chealgaich. 

Tha thu sònralcht' ann ad ehonan 
A' togail oonais *am meaag dbaoine, 
Cba cbualas roimhe do choimeaa 
A bhi dhonas air an t-saogbal, 
Ach an nathair an garadh Edein, 
A mheaJl Eubh aig bun na craoibhe, 
A chomhairlich gu buain a mhios l, 
A dh*fhag.ris an cinne-daoine* 

Thoisich thu 'n toiseach *« an èiicoir 
Ag innse bhrèugan air rìgh Deòrsa, 
Cha chreid duine bhuat an sgèul ud, 
'S cha toir iad èisdeachd do d* chbmhradh ; 
'S beag a dhrùigheas do dbrocb-dhùracbd, 
Air oìgbr' a* cb|:ùin a's na còrach 
S a liutbad neach a tha, gu toileach, 
A' toirt onoraoh d' a mhòracbd. 

Ge be»g ortsa Morair Zoudain, 
B* aithne dhòmhs* an sonn o'n d* fhàs e, 
Duiu-uasal foisinneachy fonnar, 
Cridhe connar, aigne àrda; — 
Seanaluir, air thiis na h-armailt, 
A bha Rinmeil anns san blàraibh ; 
Cha mhisd e madadh air bhSothal 
A bhi tabhannaich an tras' ris. 

'S gòrach a labhair thu mòran 
Air cùl larla Bbbid, an t-armunn, 
Cbnnspunn onorach, le firinn 
A* seasamh na riòghacbd gu laldir ; 
S e gu h-àrd-urramach, prlseil 
Ann an cùirt an rìgh 's na bàn-righ*n 
A dh' aindeoin na Faochaig 'a nam biasdan 
Leis am * fhiach dol ann am pàirt ris. 

Bhruidhinn thu gu leir mu Albainn, 
'S b' fhearr dhut gu*m fanadh tu samhach, 
Na'n tigeadh tu 'n còir nan Garbh-chrioch, 
Bu mhairg a bhiodh ann ad àite ; 
Bbiodh tu 'm priosan ri do I&tban 
'Dh 'aindeoin na ghabhadh do phàirt-sa ; 
*S an cirig na rinn thu 'dhroch-bheairt, 
Bheirteadh chroich mar gbalar-bais dhut. 

Cha'n iogbnadh dhut bhi fo mhulad, 
Fhuair thu diùmb gach duin' an àl so ; 
*S e sin fein a bba tbu 'cosnadb, 
'S creutair crosd thu o'n a dh' fbàs thu ; 
'S lionar mi-run ann ad chuideachd,— 
Mallachd na Cuigse 's a' rhàp ort! 
Mallachd an t-siioghail gu leir ort ! 
»S mo mhallachd icin mar ri càch ort \ 

R 



258 



SAIi-OBAiR NAM BARD GAELACH. 



RANN 

A GHABUA8 MAIOBDEAN D*A LEAmVAir. 

Cha 'd eùliis graldh dhut 
Uisge Bhràbh oa sbop^ 
Ach gràdh an fhir thig riut, 
La blatha a tharruinn ort ; 
Birioh moch Di-dòmhnuich 
Gu lic chomhnairt phlataich, 
*S thoir leat beannachd pobuUl, 
AgUB currachd sagairt ; 
Tog Bud air a ghualainn 
Agua sluataid mbaide, 
Faigh naoì gaiwn ranaich, 
Air an gearradb, le tuaigh, 
A*s tri chnaimhean Beann-duine» 
Alr aii tarruinn & uaigh ; 
lioisg air telne crìonaich e, 
Dean aud gu lèir na luath, 
Suath sin ra gbeala-bbroilleach, 
An aghaidh na gaoith tuath ; 
'S thèid miae *n ra 's am barrantat, 
Naeh falbh 'm fear ud bhuat. 



Bha mhalgheach tanainn na bheal, 
Thnit iad le cheil ann an alochd ; 
Bha iàd bàlte bonn ri bonn, 
A*s mnladaoh siu leam a nochd. 



VlMWIMiMmilMMlffMlMWaiMiM 



MAllBH-RANN DO CHU 

A CHAIDU BATHADH 'BA MHAIOHBACH TARSAIinr 

NA BHEUL. 

Latha do Phàdrulg a sealg, 
* Am fireach nan learg air BÌiabh, 
Thug e ghleann Artanaig sgrìob, 
*S ann thachsir e 'm frith nam fiadh. 
Leig e na Bbiubhal an cù, 
A bha luath, laidir, Ihgbar, diann, 
Cha robh a leithld riamh san tìr ; 
Ach bran a bh'aig rìgh nam Fian. 

Gaodbar, bu gbarg calg a*8 fionnadh, 
Cruaidh, colgara, fìiil a's malla, 
Bù mbath dreach, a's dealbh, a*s cumachd, 
A churraidh bu gharg sa charraid, 
Bbeirreadh e *m liadh dearg a mullach, 
*S am Boc-earb, a dluthaa a bharraich, 
B'e fhasan bbi triall don mhunadb, 
*S cha tain* e riamh dhachalgh fallamh. 

Culaidh leagadh nan damh dònn, 
Air mullach na'n tòm *8 nan cnoc, 
Namhaid n*am biaad dubh a*s ruadh, 
'S ann air a bba buaidh nam broc. 



•KWMMIMaWWMMMIMIMtMM 



RANN CO'-DHUNAIDH. 

Tha mise *m shnidh alr an oalghy 
Tha 'n leaba* sin fuar ga leòir, 
Gu'n fhios agam cia fhad an tim, 
Gns an teannar mi fhein da còir : 
Cbmhdach flainin 's lèine lìn, 
A's cis'te dhubh dhìonach bhòrd, 
Alr mbeud *s ga *n Grulnnich mi nl, 
Sud na thèid leam sioa fo*a fhòd. 

'S beag ar cùram ro 'n bhàs, 
'M fad *sa bhios sinn Ikidir òg, 
Saoilidh slnn mu gheibh sinn dàil» 
Gur c ar 'n àite fuireach lieo ; 
Faodaicìh sinn fhaicinn air càch, 
*S lad g'ar fàgall gach aon lò, 
Gur nadurra dhuinne gach tràtb, 
Gum beil am Ims a' teannadh oimn. 

Tha mo pbeaca-aa ro thrbm, 
'S muladach sin ieam an drast ; 
Tha mi smaoineacha* ga tric, 
Littthad ualr a bhrist ml 'n àìthn, ' 
Le mlann mo dhroch Inntinn fèio, 
I^is au robh mb cbreubhag làn ; 
Gun chuimhn air Ugbdarras D6, 
Le dùrachd am bheul n'am laimh. 

Ged' is mòr mo pheaca gniomh, 
'S ml 'n clonta ceud pheacaidh Adh*mh, 
Cheannacha* mi ie fuil gu daor, 
A dhbirte sgaoilteach air a bhlàr; 
Tha mo dhùil, 's cha dbchas faoin, 
Ri iochd fhaotainn alr a sgàth, 
Gu'n glacar m*anam ga sith, 
Le fulangas Chriosd amhliln : 

Tha mo dbòchaa ann an Criosd 
Nach diolialr e mi gu brìtth, 
*Nuair a leagar mo cborp sios 
Ann an staid ìosail fo'n bhlàr ; 
Gu*n togar m'anam a suas, 
Gu rioghacbd nam buadh *s nan gràsi 
Gu'm bi mo leaba fu' dhlon 
Cois cathrach an Tì is aird. 

Cha bhiodh m'eagal ro* an aog, 
Ged* thlgeadh e m thaobh guii diUlv 



DONNACHAUH BAN. 



259 



N'am biihinn do pbeaca saor, 
'N dèigh's a ghaoil a tbag mi dha; 
Tba mo dhùil anna an Dia bbeo, 
Ga'n deau e tròcair orm an dràst, 
èlo tboirt a *ateach a* dh'lonad naomh, 
'N cuideachd Mhaoia a'a Abraham. 

Gabhaidh mi *nia mo chead an t-aluagh, 
Le'n totrt auaa daibh ann am* cbainnt, 
Fif[aidk mi aea na chnuasaich 
Na stuaf han a bh*ann am cheann ; 
'Loa |(u*n abair iad ra* chèile, 
" Mar a lengh ainn f6in gach rann, 
Cd air an d'thèid ainn ga*n airreadh ? 
*NU cha'n *cil am Filidh ann.** 



T 



MARBU-RANN AN UGHDAIR. 

DHA rSIN.* 

pHia tba *d aheaaamh air mo lic 

Blia mise mar tha thu'n dràst ; 

Si mò Ìcaba *n diugli an uaigh, 

Cha*n*eil amior no amuais a'm' chnàimh : 

Ged' tha thusA iàidir, òg, 

Cha mbnir beo, ged' fhuair thu dàil ; 

Gabh mo cbomhairle *8 bi glic, 

Cttimhnicb tric gu'n tig am bàa. 

Cuimhnich t-anam a*a do Shiànuigh'r, 
Caimhnieh PhÀrraa thar gach àit ; 
Gabh an eothrom gu bbi aàbbailt 
Ann an gàirdeacbaa gu bràth : 
Ged* a thuit ainn anna a ghàradh 
Lcisan fhàiliing ariun Adh*mb, 
Dh*èirich ar mianeach aa ùr 
'Naair fhuair ainb Cùmhnant' nan Gràs. 

Caimhnich daonnan a cbur romhad, 
Ga*B ooimhead thu a h-uile àithn', 
0*ie cumhachdan an ard rìgh 
Rinn am fàgail air di chlàr ; 

• Tbe Auihoi** l^taph, by hlmtelf. 



Chaidh Bin liubbairt do Mbaoia; 
Riun Maoia an liubhairt do chàch ; 
Na*m b'nrrain ainne ga*m freagradb, 
Cha b'aobhar eagail am bàa. ' 

Caochladh beatha th' ann *a cha bhàa, 
Le beannacbadh gràamhor, J>uan ; 
Gaeh neach a ni a chuid ia fearr, 
*S math *n t-àit am faigh e dhuaia 
Cha bhi*n t-anam ann an càs, 
Ged' tfaa*n eorp a* tàmh 'a an uaigh, 
Gua an Iatha*n tig am Bràth 
'S an èirich aliochd Adhaimh auaa. 

Seinnear an tròmpaid gu h-àrd, 
Cluinnear 'a na h-uile àit' a fuaim ; 
Dikiagear na mairbh aa a bhlàr 
'N do chàràich càch iad 'nan auain ; 
'S mheud 'aa chailleadh le an-uair, 
No le annradh fuar a chuain ; 
Gu aliabh Shioin thèid an sloagh, 
Dh' fbaotain buaidh le fuil an Uaiu. 

Gheibh iad buaidb, mar f hualr an ^ol, 
A chinn lionmhor anns an fhònn ; 
Cuid deth dh*fhàs gu fallain, dlreach, 
'S cuid na charran iosal cròm : 
Gleidhear a chuid a tha lìonntach, 
*Am beil brìgh a's torradh tròm ; 
Caillear a chuìd a bhios aotrom, 
'S leigear leis a ghaoith am moll. 

Cba'n'eil bean na duine beb, 
Na lànain pbòsda nach dealaich ; 
Bha iad lìonmhor sean a's òg 
Ar luchd-eòlais nach 'eil maireann : 
Cha b'e ain an t-aobhar bròin 
Bhi ga*n cuir fo'n fhòd am faiach, 
Na'm biodb am bàa na bhàs glan, 
Cho bu chàs talamh air thalamh. 

Ghabh mi 'nis mo chead do'n t-saoghal, 

*S do na daoine dh'fhoirich ann ; 

Fhuair mi greis gu sunndach aotrom, 

*S Ì 'n aois a rinn m' fhàgail fann : 

Tha mo thàlantan air caochladh, 

*S an t-aog air tighinn *8 an àm ; 

'S e m' achanaich air sgàtb m' Fhear-saoraidh, 

Bbi gu math 's an t-saoghal thàlU 



li 



JU^ ajL^-« cA^f^ 







260 



SAR-OBAIR NAM BARD GAELACH. 




'^•'«? 




i**. »4«« )«-^ l^^"*-." o-^ h't^l' 

FEAR SRATH-MHAISIDir.J:^ 

Ma Lauchlan Macpherson, of Strathmasie^ was born about the year 1723, and dted io tbe 
latter end of the last century. He was a gentleman and a scholar ; and gave his able assist- 
ance to Mr James M'Pherson in his arduous and successful translations of Osòan'i poems. 
HÌB own works have not been printed in a collected form, and the most of them haTe^ there- 
fore, never been committed to press.* Mr Macpherson was not apoet by profession ; he 
invoked his muse only when an object of aj^probation or animadversion presented itself, and 
attracted his notice : his observations and remarks were made on the customs and manners 
of men ; his humour was directed ag^inst» and his ridicule ezposed, ezcesses. He had 
the felicity of ezpressing himself in terms most appropriate to the posture and light in 
which men stood* who ezposed themselves to censure ; and he never failed in pladng 
t}iem in a position in which no one would wish to be found. yet into which many often fiill. 



UiCUl «11 n LfVBlb««#M «11 VT111\«11 UV VllV Tt «JU1U VTIBU bV l/\< IVUUU. 



aa 




CUÌIHA DO DH* EOBHON MACPHEARSON, TIGHEARNA CHLUAINIDB. 

(p, ^ y ^ r*^ CATB DHA TBICHKADH DO "N rRBADfO.] -.^ , a . 

Mr hi sinn raar a*i lèir diiuinn 
Cha bhi Ri|(h na Grèin cho fear^ach ruinn, 
Acb *se clann nao daoin* at g^ir-breìthlcb, 
S gur fad is èii air Alba eia. 

O ! is iomadh gaisgeach Bàr-bboilleadiy 
A ÌBodaich blàr an cunntais oirti, 
Thag Tearlacb a's na Asaicbean, 
Chaill fuil an dail nan Stiabbartaeh, 
Nan cadal trom '• na b-àraicbean, 
'S a*n cùl ri làr *s cha dùisgear iad, 
Bha croicb a*s tuagb toirt bàs orra, 
'S bba cuid dhiu dh'fbag an Dùtbcbsnnan. 



Gur llonmhor trioblaid sinte, 
Ris an linn a chi *n droch shaogbal so, 
Tha plàigh, claidbeamb *8 mi-ran ann, 
Tha gaol na firinn aotrom ann, 
Tha fear na foilie direadh ann, 
Tba *n cri-aon.fhillt* a' tearnadb ann, 
S ma laaas eas' a rireamh riu 
Gheibh daoine direacb aomadh ann. 

GlmI dh*eirinn le righ Seamas, 

Agus doi air ghleus fo m' armachd leis, 

Mar saoil mi gur h-e'n eu-cbir 6, 

An Di chòir gu*n eight* am chealgair mi ? 



♦ AII the poeroi that we have erer heard or leen sttribated to hlm are ia the cotlecaon, with (he ezoeption tf (b«r : 
Tii., A HwUing Songi In the rorm of a dMlotrue becween tbe iportsman and the nountain deer, In vhich Pke»ideftt 
Forbet's Unclothing Act Is loudly decUimed againct ; T%e Admee, in which the poet laboun to eurb amUtioQ, anà 
to modify Inordinate worldly detircs ; An AmanmM Pieee, and Aoir nan Luck* Thfte lait two we haTe eapCwed ia 
an old Manuacript; together wlth the lonff we hare claued firat In hts lection of Ihls worlc. We haTO bad coander. 
able dlfficulty in decipherlng It ; but (he Love ditty we found partly erased and partly UDiikteHiglble, and Aom nem 
Luek, although not dettitute of raerit, It not much to oui Uklng. 

WWLv, 

i4- 



•H4. r 



^ ^ g^X.'fKSZi^UJutC /c.>^^^*^k^^/AAjE^ 



9 t m- ^/Ui^ 



1-^ 



|^^/#v.#0»-4^ 




1a-^ ••yv 




F£Aa SHRATH MHAISIDH. 



Am feiir • dh'fha^ ad dùthftfcb ao, 

Bu mhath air ehul n« Cruadhach e, 

Be*o Gàel sgalCeftchy eliùteaeh e, 

'S ba datbaeach air Cluaioidh e: 

Be*n crano cbuir croiscal diùbbalach 

A dhruid « null thar chuaintean e ; 

Tfaug teisteaa iir tlmr cheodao leii* 

** A chaoidh oaeh meud a bhuadhaichcaa.*' 

Ga*m b'fhearail, •miorail, aomant e 
Bu laaair fhearg *uuair dbùiageadh e 
Bu bbeo na fheoi *e na mbealbbaioo e, 
Ba bhealach far am brucbdadh e, 
Mar thoioo ri carraig fhairgeach e, 
Mar fhaoilleach *8 stolrm ga dùbhlaehadh, 
Mar theio air fraocb oan garbhlaicheao, 
'S mar cairaich gharbh ao ùr uisge. 

Cha chnireadh faileae gruaimeao alr 
*S cha chuireadh fuathaa càmpar air, 
Cha btt raghaioo tuasaid leis, 
*S na b*fheudar dha bu iuath-lamhach, 
Bha luim, a's greim, a*s cruadal aoo, 
*S bu treun a* bualadh nàmhaid e, 
Mar ealtaìnn gheur fo'n fheur uain e 
Guo gearrte sluagb san aimhrelt lels. 

Cha bu bhrais guo reusao e 
*S cha mhò bu leumaeb, gbrach e, 
Biodh lamh a caag na h-eu-corach 
S lamh eile treuo sa* chomralg aig. 
Bha truaa a*s iochd ri feumaich ano, 
*S b'l sìth a*8 reit a b*òrdugh dha, 
*S eha*o fhaca mis le*m leirsinne 
No*n neach fo*o ghrelo ri feiroeart e. 

Cba bu duioe gòracb e, 

A rhuireadh bdsd à thruacaotat 

Mu nàdur gu dearbh b*eolach mi, 

Bha cuid de*m sbeorsa dh*eireadh Ìeis : 

Mas buidheann gbasd an cbmhraig sibh, 

Bidh na Natndh an coo^dh beusadh dhuibh, 

*S maa bratacb tbais an eo-stri sibh, 

Cha chlulnnear beoii a* sèis umaibb. 

*Nuair thrlalladh brals na felrge dheth, 
Bfi mhàlca tlà mar mbaigbdeinn e, 
Bu bhlath mar aiteal grèin mhoich e^ 
Bu chiùin mar spèur an anamoich e 
Mar ghlacair olgh fo ceud-bharra, 
*S 1 tlgbinn gu reith gu caoimhnealachd, 
Bha sean a*8 òg cbo speiseil dheth, 
*S nach fac iad treun cho toillteanntush. 

*Nuair bba*n saogbal-bruallieanach, 
S gluasad alr luchd oùthsaicheao 



Nuair bhlodh ao cion gun chluaaagan, 

Gun tàmh le buail* a*s bàtbaichean, 

l'hug Eobbon sgriob thoirt fuasgladh dbuinn, 

*S gblais e suas a GhJteldachd, 

*S cha*n iarradh iad mar bhuuchAÌIIeao 

*S ao taobh-tuath ach na fasaicbeau. 

Arh dh-fhalbh e nis a*s dh*fhag e sino, 
*S co chaisgeas lamh oa b-eacorach ? 
Ged fhaicte *a chòir ga sàracbadh, 
Gu*n challi slnn làmh ar treundals, 
Mo bheannachd suas do Ph&rrais ieis, 
Bho'n dh' fhill am bàs na èideadh e, 
*S a dh*aindean rìgh a*8 parlamaid, 
Rioo Righ oao gràsan rèite ris. 



MMMMIMIPMi^ 



COMUNN AN UISGE-BHEATHA. 

FpAa mo ghaoil ao t-uisge-beatba, 
Air am bi oa daolo' a feltheamh > 
*S trlo a chnir e saoi *aa laldhe 
Guo aoo chlaideamh rùsgadh. 
Ciod eSe dimreadh nuuit otni, 
Mur cuireadh beam a*« liunn e 1 

*Naair chalsgeas gach sluagh am pathadh, 
*S a thèld mac oam baadh air ghabbail, 
*S Honmhor uaisie feadh an taighe 
*S liiasd nach caitheadh cùiooeadh. 
CSodeUe^ ^e. 

Cha b*e sud ao comuoo suarracb. 
*S mairg a dh*iarradh an taobh shuas dalbh. 
*S iad nach cromadh tbun na fuaraig, 
Ge bu dual daibh *o lùireach. 
CiodeiUy ^. 

Gbeibht* ao slo gach Ibmh buchniaidbe, 
*S cò b*fhearr oa claoo na tuatha? 
*M feàr bhiodh alg an amar-fhuail, 
Gu *m buaileadhe aoo triùir dhlubb. 
CiodeiUyffe. 

Bi*db iad I&o mlsoich is croadail, 
Gu h-aigeantach brisg *8an tuasaid. 
Cbuireadh aon fhichead san uair sin 
Tearlach Roadh fo *u chrùn duinu ! 
Ciod «tZe, jc. 

Chlulnneadh fear a bbiodh gun chluais iad, 
Nan deauadh luinneag a's (ualm e ; 




TtT^^^WT^ 



1 - ' 






2G2 



^i~>v\ 



SAII.OBA1IÌ NAM BARD GAELACH. 



Comunn teangacb, cainnteach. cuachacbi 
DamhBacb, suairc** neo-bhrùideil. 

Comunn aoidbeil, òlmhor, phlrteil, 
Pògach, dornach, srònacb, ghbhaidb, 
Spòraail, ceòlmhor, cbrnach, gàireach, 
Nach culr cha gu smuirein. 
God eile, S[c: 

Gar am pàidbear an fheill-màrtulnn 

'S ged' rach an rlgb mhàtbair, ^ 

Lenuaidh iada' an ioc-ablalnt àdmbor 
Gu8 am fàg an lùgba iad. 
Ciod eile^ ffc. 

*M fear a cbaidh choimbead na h-oidhche, 
Leig a chasan air a dhruim e ; 
Tbug e staigh an rud nach d*rinn e, 
*S b*oillteil a bha chùltaobh. 
Ciod eUcy Ifc. 

Dh'èiricb am fear a bha làimh ria 
Theicbeadh ro bboladb an fhàtlidh, 
Thuit e anns a* mbuigbe-làgain, 
'S mbill a' chàtb a Bbùlleau. 
Ciod eUe, ^o. 

Db*6irich ao treas fear gu dàicheil 
Chum 's gu*n teamadb e*m fear bàite, 
Chuir e gbrìosacb aa le mbàian, 
*S cbta Spàinneach ùr air. 
Ciodeile, ^c 

*N ain dar dh'èlrich iad uile 
Tbuirt fear, ** Gabhar greim do *n duine, 
Fhuair e matladh, 's cha b*e munar : 
Loiageadb mu 'na gblbn e.** 
Ciod eUe, $v. 

Tbulrt caraid an fhir a chaidb losgadb 
'* Tha thu fìor bhreugach, a loagain. 
Bi mach fbad 'e tha 'n dorue fosgailt', 
Oglaich, lobhte dbùisg so ** 
Ciod eile, §*0. 

San uair a 's fearr a bbios aca 
Bi'db làmb air gach cuail' a's bata, 
Bi*db fear buailte, 's fear ga tbacbdadh, 
'S fear fo 'n casan ciùrrte. 
Ciod eiley ^c. 

Fear eile thlg aileag 'na bhràgad, 
Stiuiridh e'm broilleach a bbràthar 
Aran pronn, a's Im a*s càise, 
Braeach, blàth, cnr smùld dheth. 
Ciod eUe, j;c. 






Their bean-an-Uighe gn dìblidh— 
<< Dbuin*, is olc an càradh bidh sin, 
*S mbr a b*fhearr dhomh agam fhÌD e, 
'S mbid a pbris a's dùthaich.** 
CiodeUe^ 4^. 

'N sin dar tbig na coin sa chom-ith, 
Leigidh iad air eimith eamith. 
Leaaaicbidh fear eiie an nollaig 
Le gieus ronnach ùr&r. 
Ciod eile^ ^c. 

'Nuair db'fbàsas a* bbangaid goirid. 
Chnid nach Uinig ach mu dbeireadb» 
O naeb falgh iad làn an goile, 
Goirldh iad gu diùmacii. 
Ciod eUe^ jfC. 

Thèid Ìadsan a nis anns sa chèile, 
'S ohi gach mad* e fèin *an dèigh laimh, 
Bi'dh surd air na b-armaidh glèusU, 
'S deudaichean *gan rùsgadh. 
Ciod eSe, ^e. 

'S ann an sin a bbioa a* chaonnag, 
Finim, farumt ohon a*s dbaoine, 
Clann a' rknaich, mnài rì caoine, 
'S baobbail crost* a' chùirt iad. 
Ciod eUe, S[c, 

'S ma chreideas gach fear na cfatiml e, 
'S meas' e na thuirt Callnm Ruadb riom. 
'S iad na coin a bbios 'an uachdar. 
*S bi* daoin' uaisle mùchta. 

Ciod eUe, ^e. 



«nMW«MWW«M<MM<MIMMM#MM. 



A BHANAIS BHAN. ^'^^^- 

LunnrKAQ. /t •*•*♦** t 

Mo riin air a ckomunn md ' 

Cka somolta neo-Aomadaeh, 
Mo dhìiracM do *% chomunm vd 
Gun hhì> gun hkdUa samn daStk. 

An cuala' sibhs* a bhanals bhhn, 
Bb'aig Eobhon Mac.Dbùghaill Di-mairt, 
Ann am Fac-ulla gu h-ard 
Alg na thràigb iad àngar. 
Mo nm, ifc, 

'Nualr a thainig iada nioe 
Rinn Ìad achanaleb ri Bria& 






FEAtt SHRATH MHATHAISIDH. 



263 



lad a bhi uiUe cbo liath, 
Re ciabhag fhir na baianae. 

# 

Labhair fear na batnse fetn 
Tha dath airi^eid oirn' gu leir 
Ciod an cron tha oim fo 'n ghrein 
Mar dean fear-beurra rann oirn ? 
Mo run^ Sf^e. 

Thairt Pàdruig Mao-Mbnirich g a fòil 
Agam-ea 'tba bhratacb shròil 
It mar igttir am b&rd d'a sgleò 
Mar tha mi beo theld sreang air. 
Mo nm, ife. 

LAbhaÌr an Cleireach gu dàn' 
Agam-«a ta ceart thar ohàch ; 
Thcid am Ministeir am* ph^irt 
'S gon tèid am bàrd ta phrangaa. 
Mo rttfi, Sfc, 

Thuirtam Maighisdir-^oileliath 
Mu *se gleas-air-mas a mbianny 
Mo rogbuinn-s' e th'air seachd ciad 
'S i eheaird bha riamh cuir ann domli. 
jlfo run^ Ìfe, 

Thuirt fear ba dàine na eàcb 
Agam cba'n'eil spèis d'ar dàn, 
Kirìbh 's cuimt' an t-ùrlar blà' 
•S ga'n lion mo lamh-sa drim dhuibh. 
Mo Tun^ '^po. 



Dh'èirìch iad ail cho bhras 
*S ann an sud bha farum chàs, 
Mar gu'm bltheadh an trùp ghlas» 
Ag dol am baiteal Frangaeh* 
Mo nm, S[e. 

Cha di-chuimhnieh mi gu bràth 
Gus an tèid mi anits an Ikr 
Comunn clar-dubh glaa mo gràidh 
A bha san trà so damhaadh. 
Jlfo ram, 4|v. 



IIMIMWMWtfiaMiMMIffMtt 



A BHHIGIS LACHDUNN. 

LUmNBAO. 

*5 eoma Uam a bir^ ìachdunnf 
Ef annsa *mJèiMeap ^$a m hreaoan^ 
^S beag a ghabh mi riamh de thlachd, 
De 'u/hoMon a hh'aùf cUum nan GaR, 



Cha Chleirichean 's cha 'n Easbuigean, 
Cbum a bharr an t-sei«ein mi ; 
Ach a bhrigis leibideach, 
Nach deanadh anns na preasan clann ! 
*S coma leam^ ^e, 

Ged tha bhrigis mìotbIachdar» 
Gur feumail anns na criochan i, 
Gaeh fear a bhios ri diulanas, 
Gu 'n toir i strlochdadh air gun taing. 
^S eoma Uamy Sfe» 

Ach cuiribh air na mnathan i, 
*S ann orra 's fearr a laidheas i, 
Gur sgiobalt' air feadh taighe i» 
'S b' e *n ceol am faighinn inut a dambs*. 
'S ooma lcamy Sfe. 

Gur miae bh* ann 'sa 'n eisdeacbdy 
'S na mnathan 'g radb ri cheile, 
Gtt 'm b' fhearr leo orra fhein i, 
Na bhi ceuaadh an fhir chaim! 
•iS eoma Uam^ 4cC' 

Cha mhath gu direadh brutbalch i, 
S cba 'n fhiach leinn tbun an t-aiubhail i, 
'S cha 'n eil mi idir buidheacb, 
Air an fhear a luthaig i bhi ann. 
*S eoma leam^ jf e. 

Cha mhath an t-eideadh idir Ì, 
*Nuair tbeid sinn anna an uiage lea, 
*NuaÌr lubaa I m* ar 'n ioagaidean, 
Gu 'n d' tboir i nioagaid air gach balL 
*5 eoma Uam^ Sfjo. 

fihrìgia dubh gun sianadb, 
Chuir aa an t-aodach briatha, 
Bhiodh foagailt air ar bialthaobh, 
'S nach larradh a chnmail teanu. * 
*S eoma Uam^ j;c. 

Chuir i mach do Shaaunn ainn, 
Le aurd a bbi agairteil oirnn, 
'S leig i rìtbiad dhachaigh ainn, 
Gun fhiù a Chaiptein air ar ceann. 
'iS eoma leam^ ^. 

Ged thug Ìad dhninn 'aa 'n fhaaan i, 
Cha *n eil i idir taitneach leinn, 
'S truagh a Rlgh ! nach robh e tachte, 
*M fear* a thug an t-achd a nall. 
*S eoma leam^ Sfe. 



• Duncan Forba, of Culloden, was Lord Pmtdent of 
ibe Ckmrt of Senion in the erentful period of tlte R^ 
beUloo.l74& 



Li^ 



264 



^ » 



SAR.OBAIR NAM BARD GAELACU. 



i > 



/• *, 






. ,, lATN KUADH STHIB.HAR.T.. ^,i._j^o* 

JoHN RoT Stuart, not less celebrated for his invocations of the muse tban for his ' 

prowess in the field of battle, was a natìve of Kincardine, in Badenoch. Being of the 

middle class, and the son of a respectable tacksman^ to whose farm he succeededy he had i 

I 
the benefit of a good education. His scholastic advantages, combined with his extraordi- i 

nary genius, soon procured him the reputatfon of a " knowing one.*' Like many other 

votaries of the muse, he manifested a strong and early predilection for hunting and fishlng, 

which in themselves are a species of poetry. At an early periodof his e^istence he copiously 

imbibed the principles of Jacobinism. These prìnciples grew with his growth, and 

strengthened with his strength ; — and he was always proud to trace his descent from tbe 

royal faraily of the Stuarts. We do not mean here to enter on the moral or constìtutional i 

dissection of a poet ; but history and observation have combined to impiess us with tbe 

fact, that people of colonel Stuart's mental structure are, some how or other, more liable 

to fall into companies than men ofsolid clay. Thecontinual demands upon his presence 

at the festive board led to some irregularities, upon which censoriousness might anìmadvert, 

but over which we are disposed to draw the veil of oblivion. This we are tbe rather in- 

clined to do^ as he himself always stood forth as ** king*s evidence" agunst his own eruptions 

at the shrine of Bacchus. His genuine sallies of wit have established his reputation 

as an arch wag ; and his more plaintive strains are characterized throughout by origi- 

nality and great pathos. 

Stuart*8 mind was of that fabric which delights in the jostle of the cdements of strife ; 

and his puissant arm^ coolness of courage, and intrepidity of action, trumpeted bis fame 

far and near. It is needless here to recount his adventures and *' hair-breadth *scapes/* 

ìn the memorable civil war of 1745, — history already records them. On the first oat- 

brtaking of that war he was in Flanders, actively engaged in belligerent operations agaìnst 

the British governmenty when the Duke of Cumberland was called home to lead tbe 

Hanoverìan forccs against tlie Prince. Roy Stuart also hurried to his native coontryt 

now distracted with intestine broils and civil war ; and when at CuIIoden, he sigTialized 

himself in hewing and cutting down the red-coats, and spreading havoc and death on 

all hands^ the Diikc, pointing to the subjpct of our memoir^ inquired who he was: 

" Ah !** replied one of his aides-de-camp, ** that is John Roy Stuart." "Good GodT 

exclaimed the Duke, *'the man I left in Flanders doing the butcheries of ten 

heroes'! Is it possible that he could have dogged me here ?" It is told of Colonel Stoart 

that he strongly urgcd for a day*s truce before attacking the Government forces at 

CuIIoden. This, however, Lord Geoige Murray overruled ; and the prognosticatioBi 






of the Colonel were but too fully verified in the result of a precipitate and unequal combat. 
The sombre feelingi whose dark current chafed hÌ8 bouI in oonsequence of the eKtiuguish— 
roent of the Jacobites' hopet on thatday, are beautifuUy embodied in two fine and pathetic 
iongs. In one of these he directly charges Lord George with treachery^ and pours forth 
torrents of invective and revenge. His raartial ètrains thunder along with the impetuosity 
of the mountain torrent — racy, sinewy, and fuU of nerve. He was so firm in his 
opinion of his Lordshìp's sinister motives, that he rushed from rank to rank that he might 
*' hew the traitor to pieces.'* His elegiac muse was also of a very high order ; his 
" Lamentjbr Ladhf M*lntoih^^ whose attachment to the Jacobin party is well known, 
is at once lof^y in sentiment, poetical in its language, and pathetic io its conceptions. We 
do not mean to ascribe to poetic or military genius all ^ the recklessness which a sober- 
plodding world compliments it with ; and ^nre, therefore, suppress a gossiping story in 
which our warrior-poet figures with the Lady of the Lord Provost of Glasgow. After 
lurking for some time in the caves» woods, and fustnesses of his nattve country, he escaped 
to France with other faithful adhertfnts of Charles, where he paid the debt of Nature, 
leaving behind him an imperishable fame for the genuine charactcristics of a warrior and 
apoet. 













LATHA CHUILODAIR. 



AlB FoNN ^*làwt aMhne'Comhann.' 



I 



! ^r mor mo cbult mhulaid, 

*S ml rl caoine na f uiii a ta 'm thir, 
A rìgli ! bi laidir *• tu *t arralnn, 

Ar oaimhdean a cbumall fo chlt 
Oirnne *• laidir diuc Ullleam, 

'N rag mbeirlrach tha f uin aige dhuinn ; 
&'« sud •alebar nan tteallag, 

Tigh*u an uachdar air cbruineachd an fbuinn. 

Mo chreach Tearlach Ruadh, boidheach, - 

Bhi fo bhinn aig rìgh Debraa nam biasd ; 
B'e lud diieadh na cbrach, 

An fhirinn 'ta beul foipe ■iot ; 
Ach a rìgb maa a deoln leat, 

Cutr an rìof hachd air teol a chaidh dbinn, 
Cuir rìgh dligheach na ci>rach, 

Ki liun na tha beo oe ar cinu. 

Mo chreach armailt nam breacan, 

Bhi air tgaoileadh *fl air tgapadh 't gach àit,^ 
Aig fior bhalgairean Shaauinn, 

Nach no ghnathaich bonn crartaa na *n dail; 
G«d a bhuannaich iad baiteal, 

Cha b*ann da *n cruadal ua *n tapadh a bha, 




Ach gaodh n-iar agua fraaan, 
Thigh*n a nioa oirun bharr machair nan Gall.* 

S truagh nach robh tinn an Sasunn, 

Gun bbl cho teann air ar danhaigh ta bha, 
'S cha do tgaoil tinn cho aithghearr, 

Bhiodh ar dicheall ri teaaamh n'a b' fhearr ; 
Ach *■ droch.dhraoidheachd a*t drachdan, 

Rinneadh dhuiime mu *n deachaa na *n dail, 
Air na frìthean eolach do agap aiun, 

'S bu mhi-cbomhail gu*n d' fhairtlich Ìad oirnn. 

Mo chreaeh mhor ! na cuirp ghlè-gheal, 
Tha ua *n laidh* air na Bleibhtean ud thall, 



» Allurion U here nade to Nairn. where tbe Duke of 
Cumberland wa« celebrating hia birth.day on the night 
preccding the battle. Thither the HighUnden wended 
thelr way, eapecting'lo Uke him by ■urprise; but it biew 
in their facei a treoiendoua itorm of rain and wind, and 
fhiiirated the attempC. l'he itorm continued next day, 
and tetided materially to discomflt the operatiooa uf the 
mountaiiieera in the commencement, and ulumalely to 
, tbeir toUl aod precipiute rout 



■ -- : ■ -^, J B 







^'M 



r» 



"-<:..» 



'»•- 



I 



266 



SAll-OBAia NAM BARD OAELACH. 



Gun ehiste guu leintean, 

Ga *n adblaiceadh fhein anna na tuill ; 
Cbuld tba bfo dhiu *n deigh sgaoileadh, 

*S iad ga fògar le gaothan thar tuinn ; 
Fhuair a Chuigv* a toil fein dinn, 

*S cba chan iad ach " rèubaltaich*' ruinn. 

Fhuair na GaiU elnn fo *n casan, 

*S mor a nhire *sa madadb sid leinn, 
'N deigh ar dàtbcha *t ar *n àite, 

A apùilleadh *■ gun bblatba againn aon ; 
Calateal Dbuinidh *n deigh a'loegadh, 

'S e na laraieb lom, thoedach, gun mhiagh ; 
Gu *m b*e *n caocbala* goirt e, 

Gu *n do chaill siun gacb aocbair a b* fbiach. 

Cha do abaoil leam, le m* abùilean, 

Gu^m falclnn gach cùls mar a tha, 
Mnr spùtadb nam faoilleach» 

*N am nan luidhean a sgaoileadb air blàr ; 
Thug a chuibhle car tlonndaidb, 

*S tba ioma fear aime>cheart an càs ; 
A Rìgh seall le do cbaolmbneas, 

Air na fir tb* aig na naimbdean an slis. 

*S mor encoir *n luchd orduigh, 

An fhuil ud a dbortadb le foill ; 
Mo sheacbd mallachd aig Deorsa,* 

Fhuair e *n lath* ud air ordugh dha feln ; 
Bba *n da cbuid air a mheoireany 

Moran glogan gun trocair le foiU ; 
Mheall e sinne le chòmbra*, 

*S gu *irtMKSlMrAÌl ro mbor air r*a liniw 



Prìs na ciro air an spàrdan, 

Gu ruige ua spàincaii tboirt uainn, 
Acb sgrios na craolbhe f a hìk dbiubb, 

Alr a erionadh fo barr gua a bonn. 



Tha ar cinn fo *na choille, 

*S eigin beanntan a*s glcannaiii tboirt •lnin» 
Sinn gun sùgradh gun mhacnus, 

Gun eibhneaa, gun aitneaa, gnn cheòl, 
Air bheag bldhe no teine, 

Air na stùcan an laidheadh an eeb, 
Sinn mar cbomhachaig eile, 

Ag eisdtachd ri deireas gach lò. 



I 




NU.fo 



Ach fbad *ia *s beo sinn r*ar latha, 

Bi*dh sinn caoidh na ceathairn chaidh dhÌnD, 
Ka fir tbreubhach bba sgairteil, 

Dheanadh teugbhail le claidheamh *sle sgiath ; 
Mur biodh slantan n* ar u* aghaidh, 

Bha sinn sbios air ar n* agbairt gu dian, 
*S bhiodh lùcbd BeurU na*n laidb^, 

ToD-air-cbeann,b*e sid m*aigbear*8momhiaDn. 

Ooh nan oeh ! *8 mi fo sprochd, 

*S mi *n dràsda ri oanaich leam fein 
*G amhare feachd an dù-Hoaaich, 

*G ithe fèur agus oruineachd an fhuinn ; 
Rothaich iargalt a*8 Cataicb, 

Tigh*n a nail le incbd cbasag a*s laun, 
lad mar mbiol-cboin air acras, 

Siubbal criochan, cham, cblacb, agua bheaDn. 

Mo chreach ! tìr air an Uinig, 

Rinn slbh nis dar reidb dh*||dio lum, 

Gun cholrce gun ghnàisich, j 
G^in siol taght* ann am fàaach na *m fonn, 

e Lord Ocorge Murraj. | 



ORAN £IL£, 



AIR LATHA CHUILODADW 



O ! gur mis* th* alr mo ohràdh, 
Thuit roo chridhe gu lir, 
*S trlc snithe gu m* ahiil o m* leiralnn. 
O ! gur mis*, &c. 



Dh*fhalbh mo ehlaistinneachd bh 
Cba cbluinn ml *sa n* uair,. . 
Gu mall na gu luatb nl *s òibhinn. 
Dh*fhalbh mo, &c 



Mu Fhriunns' Thearlaeh mo rìkÌD, 
Olghre dligbeach a ehruin, 
*S e gun fbios ciod an tùbh a theid e. 
Mu Tbcarlach, kc 

Fuil rlogliail nam buadh, 
Bhi 'ga diobairt *s an uair, 
*S mac diolain le *ahlnagh ag èiridh. 
Fuil rioghall, fus. 

Siol nan eallean a bba, 
Ga *n ro mbath chinDÌch an t-àl, 
Chuir lad slnn* ann an càa na h-èigin. 
Siol nan cuilean, &c 

Ged a bhuannaicb sibh Whr, 
Cba b' an d* ur cruadal a bba, 
Acb gun ar Khiuagbainn' bhl *n dàil a cbèSlc. 
Ged a bhuannaioh, &c. 

Bba iad iomadaidh bhuainn, 
Dheth gach finne mu t)iuath, 
*S bu mbiste sinn* e ri uair ar fèuma. 
Bba iad iomdaldb, kc 

Coig bratalcbean sròil, 
Bu ro mbath cbulreadb an lò, 
Gun duine dbiubb chòir a chèilOk 
Coig bratalcheaD, &G. 






lAlN RUADH STIUBHART. 



261 



. Ìarla Chrompa le ■hlòi^h, 
A^iis Dàraadal òg, 
'S Mao-'lc-Aileìn le theoid nach feilleadh. 
larla Chompa, &c. 

Clann-Ghriogair nan Gleann 
Uuidheann ghiohaeh nan lann 
'S iad a thigeadh a uall na *n eight* iad. 

Clann-Ghrìogair, &c. { 

Clann«Mhuirich nam buadh, 
lad-fan uile bhi bhuaiuu, 
Gur b-e m* iomadan truagh r*a leugbadh. 
Clann Mhuirich, &c« 

A Chlann-Domhnuni mo ghaoil, 
'Ga 'm bu shuaithcheantaa fraoch, 
Mo chreach uile ! nach d' fhaod sibh eirÌdh.'X , 
A Chlann-DomhnuiU, &c ' 

An fhnil naibbreach gun mheang, 
Bha buan, eruadalacb, anu, 
Ged cbaidh ur bualadh an am na tèugbhail. 
An fhuil uaibhreach, &o. 

Dream eile mo ehreaoh, 
Fhuair an laimhseacha' goirt^ 
Ga 'n ccann am Frlsealach gasda, treubhach. 
Dream eile, &g. 

Clsnn-Fhiunniaidh Bhraidh-Mharr« 
Buidheann coaniisgalach, ard, 
'Nuair aghlaoidbte adbfians 's iad dh' eireadh. 
Clann-Fhiunnlaidh, &c 

Mo chreach uile 'a mo bhron, 
Na fir ghasd' tha fo leòn, 
CUnn-ChataÌa nan srot bhi dbèla-laimh. 
Mo chreacb uiie, &c. > 

Chaill slnn Dòmhnuìl donn, aaalre, 
O Dbùn X^hrompa so ahuas, 
Mar ri Alasdair ruagh na feile. 
ChaiU sinn DbmhnuU, &c 

Challl sinn Kaibeart an àigh, 
'S ciia bu ghealtair e* m biùr 
Fear sgathadh nan onamh *s nam feithean. 
Challi slnn Rail>eart, &c. 

'S ann thuit na rionnagan gasd ; 
Bu mnath aluinn an dreach, 
Cha bu phàigheadh leinn mairt na *n èirig. 
'S ann thuit, &c 

Air thus an latha dol aioo, 
Bba gaodh a cathadh nan sian, 
Aa an adhar bha trlan ar lairidh. 
Air thua an latba, &c. 



Dh* fhàs an talamh cho trom, 
Gach fraoch, fearunn a's fgnn, 
'S nach bu chothrom dhuinn lom an t-sleibhe. 
Dh' fhàs an taiamh, &c 

Lasair theine nan Gall, 
Frasadh pheileir mu *r ccann, 
Mhiii sid eireachdas lann 's bu bheud e» 
Lasair theine, &c 

Mas fior an dàna g'a cheann, 
Gu 'n robh Aehan* 'sa chàmp, 
Dearg mheirleach nan raud 's nam breugan. 
Mas fior an dàna, &c 

'S e ain an Seanalair mo 
Gràin a' smallachd au t-<sloigh, 
Ileic e onoir *sa chòir air eucoir. 
'S e sinn au, &c, 



Tbionndaidh cboileir 'sa chleòc, 
Air son an aporain bu mbb, 
Rinn aud dolaldh do sheoid righ Seumas, 
•Thionnaidh, &c. 

Aeb thig culbhle an fhortaln mu 'n cuairt, 
Car bho dheas na bho thuath, 
'S gheihh ar 'n eas-caraid duais na h-eucuir. 
Ach thig cuibhle, &c 

*S gu 'm bì Uilleam Mac Dheòrs*, 
Mur chraoibh gun duilleach fo ieòn, 
Gun fhreamh, gun mheangan, gun mheolrean 
*S gu 'm bl Uilleam, &c [C^ig«« 



i 



'U. ma lom bhios do leac^ 
Gun bhean, gun bbrathalr gnn mhac, 
Gun fhuaim dàrsaicb, gun lasair chèire. 
Gun ma iom, Btc 

Gun sòlas, sonas, no seanns, 
Ach dòias doua mu d' cheann, 
Mur bb' air ginealach Cfaiann ua h-£ipbit. 
Gun solas sonas, &c 

A's chi ihin fhathasd do cheann, 
Doi gun athadh ri crann, 
'S eoin an adhair gu teann ga rèuluidli. 
A'a cbi sinn, &c 

'S bidb slnn uile fa.dheòidh, 
Araon sean agus òg, 
Fo 'n righ dhligheach 'ga 'n coir duinn gèiUcadb« 
'S bidh sinfi, &c 



« Lord Ò«orge|lf urray ìm here alluded to ; hii fiitber 
to preterre hi« ef#tet wbatever tbe uiahot of the conflict 
mlght be, ■eot lArd George to Join thc Prlnoe, while hit 
oldest Bon took up smi in lupport of tbe gove^bient 
foroes— esch hsviiig Initructions to mcasure their sdher- 
ence or fldelity socording to tbe probsbUlties of succen. 



URNAIGH lAIN RUAIDH.* 

\io taobh srathain nathaìdhe '■ e Bgith, 
Tba 'n Crlowiaìdh buchd laln Ruadh, 

Na cheatharnBch fbathaed guii tUh, 
Sa chas air tuisleadh sa 'n tìm gu truagh. 

Dkla thig Duimhnich no Cauich a'm dhàil, 
Mu 'n slanaich mo lùigheannan truagh, 

Ged thig iad cho tric a's is àiil, 
Cha chuir iad orm lamh le luath's. 

Ni ml 'n ubhaidhf rinn Peadar do l*hàl, 

'S a lùighean air fin leum bruaich, 
Senchd paldir 'n ainm Sagairt a'a Pàp, 

Ga chuir rii na phlàsd mu'n cuairt. 

• HtTÌng iprtined hit ank\e when under biding, tftct 
the baltle of CuUoden. .nd whUe re.ting himurlf b«.lde . 
caLract. keeping hit foot in Ihe w*ier, he compoted the 
^S^ve pi«r« . prayer. .nd the foUowing .tan«. In 
Siueb i bolh of which he «em. to have couched lo the 
•tyle of language peculUr to the P.almfc 

JOHN ROY STUARTS PSALM. 

The Lord'. my targe, I wUl be .tout, 

with dirkand tru.ty blade, 
Though CampbelU come iu flock. about, 

I wiU nòt be afraid. 

The Lord'. the .ame a. beretofore. 

hc'. alwayi good to me, 
Though red.ooal. come a thouund roore. 

afraid 1 wiU not be. 

Thoogh they the wood. do cut and burn, 

abd drain the waten dry ; 
Nay, ihough the rock. ihey overtum, 

and chango the courM of Spey : 

Though they mow down bolh corn and graa., 

and wek mc under ground ; 
Though hundrcd. guard each road and patt, 

John Roy wUI not be fouod. 

The Lord i. jo.t, lo J here*. a mark, 

he'* graciou. and kind, 
Whlle thcy like fooU grop'd In Ihe dark, 

a. mo\e« he .truck Ihem bUnd. 

Though lately .traighl before thelr face, 

they eaw not wherc l .tood ; 
The Lotd'. my .hade and hldlng-pUce— 

he'. to me alway. good. 

Let me procUim, both far and near, 

o'cr all thc earth and .ca, 
That aU wUh admiration hear, 

how kind the Lord'. to me. # 

Upon the pipe l'U «0«"^ hU praUe. 

and dance upon my .tump., 
A .weet new lune to it I'U raUa, 

wd pUy it oa my tiumpe. 

t A. ineantatlon of grcat ««quity. handed down tou. 
iv«m Oie claulc era of Homer. U ha..llU lu cta« 01 
SÌWU^. Si-u-y remoteaod pMtoral dUUicu of 



RRdfiTile as leitF Mhuire nan gràe, 
'S urrainn creideach dbeanadh alan ri nair; 
Tha mia' am cbreideamh gun teagamh, gun dail, 
Gu'n toir tinn air ar naimhJean buaìdh. 

Sgeul eile '• gur h-oil lcam gu'r flor, 
Tha 'n draad anne gach tìr mu 'n cuairt, 

Gach fear gleusda bha feumail do 'n rìgh, 
Bhi ga 'n ruith fcadh gach ftìth air aa maJg. 

Bodalch dhona gun onalr, gun bhrigh, 

Ach gionach gu ni *air lon duals, 
Gabhail fàth oirnn '• gach àit ann ■a'm bi— 

Cuir a chuibhle bo' Chrlooda mu'n cuairt \ 

Ma thionndas i deiseal an dràsd, 

'S gu'm faigh Fraiigaich am Flannraa buai', 
Tha 'm earbo' as an larganachd bhf«, 

Gu 'n tig armailt ni stà dhuiun thar chuan. 



the HlghUnda. The Editor weU recoUccU wUh what Kif. 

compUcency and sang/^ihe ^^^^ J^^"^'^^: 

nativeglen uMd Corepeat ^he - £dl« ^-^ /«^*^ 

over Ihe haplcM hobbler of •PraUied aiULÌcj. Witb the 

.UGceu or r«ult of the procedure ''« »'»!f"'*Ì*5»^^ 

lU efflcacy wa. varlou.ly e.Umaled. Iho t?eirt«r-« 

orum" wa. a .hort oration of Crambo. in tbe vemacuUr 

UnRoace j and if the dUlocated Joini. did oot jump uito 

tbelrproper pUce.dunng the reclutlon. the P'««*»t;"« 

oever failed to augur favouraWy of comfmt l»f»»e p«»«t 

There were .ImUar IncanUtion. for aU tho UU to wM 

human fle.h U heir: 'he toothach. wlth all It. excn^-^ 

pain. could not wlth.Und ^he potency of H^hUnd ou^ . 

dyKnlcry. gout, dy.ury. Aa, had all thelr ■PPf«l»«u 

;i;^edie.'in ure'ne.er.failmg y^^^f ^^^STJ^ 

were the.e cure. conflned to the .kxiful hand of thefcm^ 

necromancer alone ; an order of men, »«»'5«.^ ^"^ 

by tbe cognomen of the - a*»^i*«tS^"S^lJ^^ 
l4itimate practltloner. In the wtirk. Two of tbe.e mt^ 
IncanUUon. we may brlefly quote a. .pecimeo. 0» tbe 
whole. The flr.t reUte. to the cute of worm. la tb. 
human body and run. tbu. i~ 

'• Mharbhainn dubhag '. mharbbaìnn doùbbeag. 

A'. naol naoinear^hetb • .eòrw. 
•S fioUr crion nan ca«n llonmhor, 
fiu mhor pUnadh air feadh feòU,*' «c. 

HerefoHow.theother,denom»n.ted "f^«5*r^ 
aidk " or " Ca*g Beum.Sufa." Durlng lU «P«*"*«^^ 
^^ilaJ openSon of flUlng a bottU with water. w« be^ 
S^ onV and the incanlallon wa. k» .ung a. •ochi«* 

rS^begirgUng "^ ^»>« "^"^^ " »7" ^^^I^IÌ "^^ 
ves.el • thu. formlng a wrt of uncouth barmooy. accc^fl- 
Ui. wdl with the wUd and .uper.Utio«. ft*»;'2l lÌÌJ 
Lii^^Lcm. FromthefacjU.ato«ec»^lrUbw«^ 
!!lo.,r in It and that the charm wa. performed m u>e 

know t» at U held equaUy good Ui Uie HlghUnd. of ScoUttfl 
M It dìd acroM the ChanneL 

Deanamw dhutM, eoU. alr »ul, 

A uchd 'lUe Phàdruig naolmh, 

Alr at amhaich a'. rtad earabuiU. 

Air naol conalr *. alr naol connachalr, 

A. alrnaol bean wang .ith. 

Air .uU .eanna-ghiUe •. .ealU .eonna-mhna. 

Ma. a .uU flr U ì Urtdh mar bhlgh, 

m" 1 .Sii mnath I. i bhl dh'eMbhnidh a dch, 

Falcadair fu*r agu. fuarachd da fu», 

Air an nl, *• alr a daoine, 

Air a crodh, •• air a caoirteh fein. 






UCc''^1-'^'^ ^t^K- 



I 







^ ^*" 







lAIN RUADH STIUBHART. 



269 



Ga*n toir ForUii dha didean le gràs, 
Mur Mbaoia *nuair a tiiraigh a mbuir ruadb, 

Sga*m bidh Deòrsa )e *dhreMlaÌnibh bàit, 
Mar bha *n t-amadan Pharaoh '• a sfaluagh. 

'Naair bba Israel agUh 'mn staid f hràis, 

Kinneadh Saal an li sin na rìgh, 
Thag e «f iùraadh )e mioeguinn a*s plàigh, 

Orra fein, air an àl '■ air an ni. 

It amhail bha Breatninn fo bhròn, 
O *na thrèig iad a cbbir '■ an rìgh ; 

Ghabh flaitheaa rinn corruicb ro-mhor, 
Crom-an-donait ! ehaidh 'n aeòrta 'n diasg. 

A Rìgh shocraich Muire ilan gràs, 

Crom riumsa le iiaigh do chluss ; 
*S ml *g amhladb le m' ghlùn air an làr, 

Gabh achanaich araid bhuam. 

Cha'n eil sinn a sireadh ach còir, 
Thuf Cuigs agus Dheorsa bhuainn ; 

'Reir do cbeartais thoir neart dhuiun a*s treoir, . 
A*s eam ainn bho fhoirneart sluaigh ! AiMn. 



iiS^jk£^n>^^ 




CUMHA pO BHAINTIGHJSARNA 

ÌJUL Wu*j^jcr|v . 9^ 

MHIC-ASTOISICH.* 

Cia iad na d6e 's na Duilean trèun, 

Theid leamsa sa'n ageul* bhroin ? 
Tha ghealach fì)s, 's na reuHtan gian, 

'S a ghrlan fo smal gach lò, 
Gach craobh, gach coill, gach bean 's cloinn, 

Dha 'm beil na'm broinn an deò, 
Gach Inibh, gach feur, gach ni 's gach spreidb, 

Mu*n tì rinn boisge mòr. 

Mar choinneal chèir, 's i lasadh treun, 
I Mar earr na grein ro nòin, 

Bha reull na mais, fo shiontaibh deas, 

A nis thug frasan mor, 
Oir bhris na tuinn 's na tobair bhuinn : 

'S le mulad dhruigh na tieoil, 
'S • lagaich sinn, 's ar 'n-aigne linn, 

'S gu'n ruith ar ciun le deòir. 

Mu'n ribhlnn kilt nan loma gràs, 
A choisinu gràdh an t-slùigh, 

• Forthe Alr, lee the Rev. P«lriclt M'Donald'i CoUec- 
lioii of HìghUnd Ali», pago 15-No. loa. 



Mo bheud gu bràth do sgeula bais, 

An taobb ud thall de'n Gheòp, 
Ainnir ghasd* nan gorm-sbuil dait, 

'S nan gruaidh air dhreach nan ròs, 
'S e do chuir fo lic a chlaoidh mo neart, 

'S a dh'fbag mi 'm feasd gun trebir. 

Do chorp geal, seang, mar lili bàn, 

'Se 'n deis' a charadh 'n sròl, 
A nis a ta gach iieach fo chrùdh, 

'S tu 'n ciste chlàr nam bòrd, 
A gheug nam buadh is aiiiidh snuadh, 

Gur mis tba trungh *s nacb beò, 
Do uhuimhn' air chruas, ri linn nan sluagh, 

Gur cinnte* dh'fhuaaglas debir. 

Tha Mac-an-Toisich nan each seang, 

'S nam bratach srannmhor aròil, 
Oun aobhar gàirdeachHÌs ach cràdh, 

Ma ghràdh 'a nach eil i I>eò, 
A ribhian abuairc a b' aiilidh anuadh, 

O Cbaiateal Uaimb nan còrn, 
An galian rèidh o cheannard treun, 

An t-aloinne Mheinnich mhòir. 



Vote.—'VhU lament wu compoaed on the celebrated 
Lady M*Into«h uf Moyhall, whote flrm attachment to the 
Chevalier** inUrert is well k.uown. A ttory is told of thU 
lady whlch exhlbiU her character in a rery bold and roai- 
culine llght. Prlnce Charles had anived at Moy, on bia 
retum flrom England, two or three dayt before his followera 
came through Athol and the wiidi of Badinoch. Brintoftb 
and hia clan were ttom home wlth the other Jacobites.and 
the place waa altogcther unprotected. Some keen-«ighted 
loyaliit had secn the Prince, and forthwith communicated 
Ihe intelligence to Lord L4>uden, then stationed at Inyer. 
nesa with 500 aoldlers. His Lordship immcdiately marched 
towards Moy, taking a circuitousroute. howerer, toatoid 
detection. Intimation was carried to Lady MUntosh of 
his Lordship's approach— ll was a moraent of awful and 
anxious inccrtlt\ide. She imroediately sent for an oid 
smith, one of M'Intosh's retalneit, and a council of war 
was held. ••There is but one way," sald ber Ladyshlp, 
•' of saving Prince Charlca—your own Prince ; and Ihat 1s 
by givlng tbem batlle. " *' Battle !" exclalmed the smitb, 
** where are our heroes ? alas ! wbere to-night are the sons 
of my heart?" Itwas ultlmately arranged that Prince 
Charles should be placed under hiding, and that the son of 
Vulcan, with otber six old men who were iefl at iiome, 
should Rive them battle Arroed with clavmore, dirk, 
and guns, together with s bagpipe and old pail (drum), our 
octogenarlan little army lurked In adense clump of bruth. 
wood unlil the red.coats came up. ll waa now night, and 
the sound of Lord Louden's men was heard— ihey 
were wilhln a mlle of Moy ! The smith and hi» foUowers, 
as instructed by her Ladyship, fircd gun after gun. until 
the six were discharged} he ihen roared out *'CUn 
M*DonaId, rush to the right— Cameron, forward in a 
double column in thecentre— M*Into«h, whcel to the lefl, 
and seethat none wlll escape !" This was enough ; the 
red-coaU heard— slood, and listened— all the claiiS were 
tbere— so, at least, thoughl Lord Louden, and away they 
fled in the greattet dl«order and confusion, knocking onc 
Miother down in thelr flight, and noi daring U> lookbehind 
them until tbey had distanced the smilh by miles I 







«t*eA 



270 



SAROBAIR NAM BARD GAELACU. 



COINNEACH MAC-CHOINNICH. 

Kennsth M*Kbnzis was born at Caisteal Leauir', neBT Inverness, in the jear 1758. 
His parents were in comfortable circumstances, and gave bim tbe advantages of a good 
education. When he was about seventeen years of age« he was bound an apprentioe as 
a sailor^ a profession he entered with some degree of enthusiasm. Along with his Bible* 
the gift of an affectionate mother^ he stocked his library with other two volumes, namelj ; 
the pocms of Alexander M'Donald and Duncan M'Intyre. These fascinating prodac- 
tions he studied and conned over on " the far blue wave," and they naturally fanned tfae 
latent flame of poetry which yet lay dormant in his breast. His memory was thus kept 
hoverìng over the scenes and associations of his childhood ; and« represented through tbe 
magic vuta of poetic genius, every object became possessed of new charms, and so 
entwined his affections around his native country and vemacular tongue, that distance 
tended only to heighten their worth and beauties. 

He composed the most of his songs at sea« His ** Pìobairachd na Luinge^* is 
an imitation of M'Intyre*8 inimitable ^^Beinn-dòrainf' but it possesses no claims to a com- 
parison with that master-piece. We are not prepared to say which is the best school for 
poetic inspiration, or for refiuing and maturìng poetic genius ; but, we yenture to assert, 
that the habits of a scafarìng man have a deteriorating influence over the youthful feeliogs. 
This has, perhaps« been amply ezemplified in the person of Kenneth M'Kenzie. He wss 
evidently born with talents and genius ; but, notwithstanding the size of his publishcd 
Tolume, we find only four or five pieces in it which have stepped beyond the confines oi 
mediocrity : these we give> as in duty bound. 

M'Kenzie returned from sea in the year 1789« and commenced going about takiog in 
subscriptions, to enable him to publish his poems. With our own yeneration for tbe 
character of a poet, we strongly repudiate that timber brutality which luzurìates in insQÌt- 
ing a Yotary of the muses. Men of genius are'alwaysy or almost always, men of sensibU 
lity, and nice and acute feelings ; and it appears to us inczplicable how one man can take 
pleasure in showing another indignities, and hurting his feelings. The itinerant sobscrip- 
tion-huntìng bard, has always been the object of the little rìdicule of little men. At hlo 
the men of mere clay hurl their battcrìng-ram ; and our author appears to hare 
ezperìenced his own share of the evil. Having called upon Alezander M'Intosh, of 
Cantray Down^ he not only refused him his subscription, but gruffly ordered him to be 
gone from his door ! Certainly a polite refusal would have cost tbe high-souled genilman 
as little as this rebuff, and apologies of a tolerably feasible nature can now be found for 
almost every failing. Our bard, thus unworthily insulted, retaliates in a satire of great 






C01NN£ACH MAC-CHOINNICH. 



271 



merit. In this cynic production he pours forth periods of fire ; itis an impetuous torrent 
of bitfcor irony and withering declamation, rìch in the essential ingredients of its kind ; 
and M'lntoeh, who does not appear to hare been impenetrable to the arrows of remoi8e» 
died, three days after the publbhed satire was in his possession.* Distressed at this 
moumful occurrence, which he well knew the superstition and gossip of his country would 
father upon him, M'Kenzie went again among his subscrìbers, recalled the books from 
such as could be preyailed upon to give them up» and consigned them to the flames : a 
sttfficient indication of his sorrow for his unmerdfuly and, as he thought, fatal castigation 
of M'Intosh. Thb accounts for the scarcity of his books. * 

Shortly after this event^ his general good character and talents attracted the attention of 
Lord Seaforth and the Earl of Buchan, whose combined influence procured him the rank 
of an oflBcer in the 78th Highlanders. Having left the army, he accepted the situation of 
Postmaster in an Irìsh provincial town, where he indulged in the genuine hospitality of 
his heart» always keeping an open door and spread tablCf and literally caressing such of 
his coantrymen as chance or business led in his way. We have conversed with an old 
veteran who partook of his liberality so late as the year 1837« 

In personal appearance» Kenneth M*Kenzie was tall» handsomCf and strong-built ; fond 
of a joke> and always the soul of any ciccle where he sat. If his poems do not cxhibit 
any great protuberance of genius, they are never flat ; his torrent may not always rush 
with impetuosity ; but hc never stagnates ; and such as relish easy sailing and a smooth- 
flowing current» may gladly accept an invitation to take a voyage with our sailor-poet. 



MOLADH NA LUINGE. 




LUDnOEAa 

*S heag mo Aunnt ri» an liUnny 
Afbran bhim '« beagan bracha ; 

JBfannea Uam caismeachd mo rikwi, 
Air cuan dìH-ghorm le eapuU» 

Ge d* a tha mi ann san dm, 
Air mo cbrampBdh le astar, 

*S trìe a thug mi greisean gàrbh, 
Air an fhàirge ga mMgadh. 
'S beag mo thunnt^ 4^c. 

Greis 1e beachd a deanamh làil, 
*S grcis cuir bìùìI ann am paagadhy 



Greis air lomairt, *8 greis air stiùir, 
'S greit air chul nam l>all-acuiun. 
*S beaffmo thunnl^ S;c» 

*S e mo ehelst an capall grìnni 
Uacbadh lèion air an aiseag, 

'S taobh an fbuaraidh, foa a cìnn, 
S muir ri slinn taobh an fhaagaidhi 
*S heag mo thunnt^ S^c, 

Uair a bhiodh i fada thìoa, 
Anns an iochdar nach faict* 1, 

'S grels eile *n-aird nam frith, 
S i cuir dh*i air a leath-toobh. 
*S heag mo thunnt^ ^e. 



y 



• Tbii bappcncd in tbe year l^i, In vhichour auihor publUhod. 



. 272 



SAR-OBAIR NAM BARD GAELACU. 



y 



/ 



*S i nach piUeadh gan ch«ann-fA', 
*S i neo-Bgàtbach gu trachdadh, 
A gearradh tuinn* le geur roinni 
'S cadrom gaoith* air na alatan. 
*S heag mo thwtnt^ S[c 

'Naair a chulrt Ì air a dòigh, 
'S a cuid »h\ ris na racan, 

Cliulrt* a mach an t-aodnch ageòid : 
Sud a sròn rie an as-caoin. 
*S heag mo thunnt^ 4'c* 

B hiodh I turraban gun tàmh, 
*S cbluinnte g'àinlch fo*n t-aac I, 

*S bhiodh gacb glùn dh'i dol fillt*, 
'S chluinnte bid alg gach aisinn. 
^S heag mo shunnt. ^c. 

Chlte muir na thonnan àrd, 
'S chluinnt' i gàralch gu farsaÌDn, 

*S bheireadh ronn ard nan ■tcoIl» 
Buille thròm ann gach achlais. 
*S heag mo thunnt^ j[c. 

Ann an aa-caolneachd a chuain, 
'S ann am fuathas na fraiae, 

Tbugaihh faiceil air a gbaotb ;— 
**Fbearabh gaoil cumaibli rag i.** 
*S heag mo shunnt, ^c. 

Chluinnte farum aig an fhairg', 
Moiacb garbh auna an atb-eith, 

Beucach, rangach, torrach, •earbb, 
Srannacb, anabharadb, braia !• 
*S heag mo thunnij (f-c. 

Buill ba trels de*n cborcraich ùir, 
Croinn de'n ghiubhsaich bu daite, 

£ideadh cainb nacb biodb meanbb, 
*S cbite geala-dbearg a bhrataicb. 
'S heag mo thunnt, J^c, 

Se mo ruin na fearadb gleast', 
*S iad nach trèigwadh 'an caitean, 

Cbluinnte langan nam fear òg, 
'S iad nacb deonaicheadh gealtachd. 
^S heag mo thunnt^ ^c, 

Tha'n cridheachan farsuinn mòr, 
*S tric a dh*òi iad na bh'aca, 

Damhs a's inghinean a's ceòl, 
*Nuair bu chòir dol gu *u leabaldh. 
*iS heag mo thunnt^ ^c, 

Bi*dh iad gu faireachar geur, 

'N am do*n ghrein dol a chadal, 
Ccileireaeli, luiiineagacb, rèidh, 
N am bh*i "g èiridh sa' mbadainn. 
*iS heag mo s&wmi^, ^c. 



AM FEILE PKEASACH. 

LuimrEAa. 

*S e/eUepreatach tlaehd mo rùm, 
*S otan nach ruigfaisg an gikn, 
*S eòta hreae nam bamn dlk^ 
*S honaid dhù-ghorm thogarraeà, 

B* annsa leam am fèile cuaich, 
Na casag de *n aodacb luaight*, 
'S brigis nan ceannglaichean cruaidh, 
Gur e*n droch-ualr a thogainu dh'L 
*iS e /èile preatach^ ^c. 

Tha mo rùn do*n cideadh ISs, 
Cuach an fhdilidb nan dlù bfaks, 
Shiubhlain leis *s na sleibbtean c&s, 
*S racbslnn brais air obair leis. 
*S efeUepreaaack, jc. 

Ge'd a tharlainn ann sa* bb^lnn, 
Fad na seachduin *s mi leam fèin, 
Fuacbd na h-oidbcb* cba dean dhomh beud, 
Tha 'm breaoan fhèin cho caidearacb. 
^S efeile prtaeach, ^c. 

Shiubhialn leis feadh ghleann a*s sldbh, 
*S rachainn do'n cblachan leis flȏin, 
Tlachd nan gruagach 's uaill nau »teud, 
S ^ deas gu feum na*n togramaid. 
S ef»te preaeaeh^ 4'c* 

'S calamh eadrom è sa* ghleann, 
*S cuilbbeir rèidh fo* sgèith gun mhcang, 
A db'fbagaidh udlaich celr-gbeal fàiiu, 
A bheireadh sraiin sa leagadh e. 
*S efeiU preaeach^ j;e. 

Am fèiieadh air am bell mi'n geitlly 
Dealg nar guaillibh suas gun fbeail, 
Crios ga ghlasadb laa neo-theann, 
'S biodh e gach am gu baganta. 
*S efeUe preaeat^, jc 

*S ann leam bu taitneach è bbi n-aird, 
Nam dhomh tachalrt ri mo gbtàdb, 
B'fhearr leam seacbduin dheth na dhl 
De bhrigls gbrainnde rag-abeallach* 
*5 efeile preaeach^ j-c. 

'S caomh a'n t-èide *m hreachdan ùr, 
*S aiin alr fètn a db*eireadh diù, 
Mar siii *s buaigb-larach ann *s gacb cùi% 
*S e dheanadh tiu'n gan eagal air. 
*S efeHepreatack^ ^ 



I 



:•! 



COINNEACH MAC-CHOINNICH. 



273 



*N Am dtf gbMÌagich dol air fcum 
Gàeil ghast gu sracadh bhèin, 
l*ìoh ga apaljpadh *■ aiiail rèidh, 
A chuireadb eud a's fadadh anui. 
'S e/eile preaaach, Jc, 

B*e aud caiameachd 2ird mo rùin, , 

Croaao ghireach, bàrr gach ciùil, 
Brais phuirt mheara, leanadh dlù, : 
Cliath gu lùghor grad-mheoraeh. ,^ 
^S efn^e freatack^ ^c, 

Nnair a ghlact' san achlaie ì, 
Beua bu taitnieh chunna' mi, 
Siunnsair pailt-thonach gun di— 
Os cionn a chinn gu fad-chrannach. 
'S efeUepreasach^ ^e: 

'S t •■ boicbe dreaeh 'sa '• tlacfadmhor Bnuagh, 
Tàrtrach, egairteil. brait phuirt luath, \ 
Muineal cròm air uchd nam buagb, { 

Chluinnte fuaim 'nuair ragadh i. 
'5 efeite preatMA^ ^c 

A ri ! bu ruith-leumacb na -meoir, 
Dàmbea braÌB mu*n seach gun leon, 
It iad air chrith le mire gleòis, 
Cbluinute sròl gu farumach. 
*S efaU pretttadi, 4rc* 

Bhelreadh i air ais gu fònn 
An cridhe dh^fbàs gu tùrsach, tròm, 
*S chuireadh i spiorad 's gach sonn 
Gu dol air am gu spadaireaohd. 
•5 efeile preatach^ ^c, 

Fhuair i *ii t-urram thar gach ceòi, 
Cuiridh i mìsneach 's gach feoil, 
Togaldh i gu aird nan neoil, 
Inntlnn seoid gu bHÌtealaeh 
*S efeile preasack^ S^c. 



(OTM|M<MMM»W«.«M<M.M""' 



MAIREARAD MHOLACH MHIN. 



LUiyXEAO* 

Mo ràa Mairearad m&ln mkolaekf 
^S mo rfia Mairearad mholack faXtUy 

Mo rbn Mairearad laAm mhdlaxky 
*S iomadkfear a ik^air a tì, 

*S ioma gille tspaidb bàrra-ghast, 

Eadar Dealganros nam frìthr 
S ceann Loch.nis nam bradaii tarra-gheal, 

Tha le ime-cheist aìr a ti. 
Jlfo riin, ^c 



*N àile chumainn trodri naoiuear, 
Ged* a dh'aomadh lad gu strì 

'S cha leag mi gu bràth le duin' i, 
On a db'fhas 1 molach min. 
Mo rìin, ^c, 

'S truagb nach sinn bha alr àiridh, 
Air ar fàgail ann leinn fhin, 

S chnmadh 1 bho'n fhuachd mi sàbbailt, 
On a dh'fhàs i molach min. 
A/o rà/i, 4*c. 



Ge d' a gheibhinn tàirgse bhMnttgh'm, 

'S neo-ar-thaing a bheirinn d'i, 
'S mòr gum b'fherr leam NÌc-'Ill-Eanndrais, 

Tha na tb'ann dl molach min. 
Mo riln, 4*^. 

Buaidhean mo chrulnneig cha lèir dbomh, 
An cnir an gèill cha dean mi 'n inns', 

Thug nàdur dhl tuigs as reasan,. 
Agus ceili nam beusan fillt. 
Mo rìin, ^c, 

l'ha I sgeodaichte leh.àllteachd, 
'S a cùirdeas mar ghWtn air pill, 

Sèimh, fallain, ùr, 's cumaite dh'fhàs i, 
O mullach gu sàil a buiun.. 
Mo Hin, ^c. 

Leam a b'ait a bhi ga pògadh, 

Beul on tig an t-òran binn, 
Gruaidh mar dhearrjiig, suil ia mòdhair, 

'S mor mo bbòsd a glòir à cinn. 
Afo rìin^.^c. 

B'annsa leam a bhi ga h-eisdeachd, 

Na smeorach sa Chèitean sbll, 
Na fonn iidhle nam binn tbeudan, 

'S na tha cbeòl 'an Eirinn chri. 
Mo riin, ^c. 

Do Chuilodair gu'n tig gàisgich, 

Gillean tapaidhas gach tìr, 
'S bi'dh gach fear an geail air fuireaob, 

Mar ri Màirearad mbolach mbin. 
Mo riinj ^Oi 

Dheanainn cur, a's àr, a's buain dh'i, 
'S dheanainn cruaeh gun chiorram dh'i, 

S bheirinn sithinn o uchd fhuar-bheaim, 
*S bhelrinn ruaig air cuaintean sgi. 
Mo rùn^ ^'ft 

Shiubhlain latha 's shiubiain òidhcbe, 
Is gbleidhinn sàibhreas dh'i gun dl, 

S on Ì8 caomh leam Nic-'Ill-EnniidrAÌs, 
'S caomh le Nic-'III-Eaundrais mi. 
Mo rùn. 4*^. 



274 



SAR-OBAIR NAM BAKD GAELACH. 



AN TE DHUBH. 
AiR roNM— *'^ Mhòrag tta dean mar gin,** 

LunnrKAO. 

Iloireann ò eile 

*S na hì-rì-ri eile 

Horeann h-o '« na h-o eite 

Gur mor mo speia do'n te d/iuiùk, 

*S truagh nach robh mi air m* f b?igail 
Le m* leaunati '■ an fhàflacb, 
Far nacb f haicinn mo cliairdean 
Tha tolr tàir' do'n te dbuibb ! 
Hoireann^ j-c. 

An seilbb gleannain gun cbonnlacb, 
'S air mulach nam beanntan, 
Gbleidhinn aran do m' annsachd, 
Geg tha 'n ceann oirre dubb. 
Hoireann^ ^c. 

Dbeanainn cuir ngus buain à'i, 
*8 bbeirinn turus tbar cbuaintean, 
'Scha bbiodh uireasbbuidh uair oirr — 
Ged tba cuailean cho dubh. 
Hoireann^ S[e. 

Dheanainn trenbbadh ri oireadh 
*S dheanaino car anne an oidbcbe ; 
Dbeanainn mire ri maighdein— 
'S chuirinn daoimein air trumph ! 
Hoireann^ j-c. 

Ge auaraob aig eàch i, 
Tha uaiele na nàdur, 
Tha suairceas na gàire^ 
Ged tba *m barr oirre dubh ! 
Hoireann, ^e* 

Tbug nadur db*t giiocas, 
Mar gbeard air a tuigte, 
*S I iàn de dheagh gbibhtean, 
*S a ceann nach miste bhi dubb l 
Hoireann^ 4'^. 

Cioehan coracb is mìne, 
Air ucbd solule na rìbhinn, 
Deud gheal mar na dÌ8nean« 
'S beul o 'm binn a tbig guth. 
Hoireann, 4*^. 

O gualainn gu h-brdaig, 
Fbuair urram bhan òga, 
Glac gbi'al nan cao1>mheòirean, 
*S a gàirdean feoia cho tiugh. 
Hoireann^ (^r. 



S math thig »taidhea» le faomadh, 
Air a bodbaig Is gaolaicb, 
*S gur gil' i fo h-aodach, 

Na chuid is caoine de 'n ghruth. 
Hoireann^ jfc. 

Cruinn chalpa na gruagaich, 
Gun dochair mu 'n cualrt d'i, 
Troidb chuimir '■ i cuanta 

Nach cuir cuagach brog dhubh 
Hoireann^ ^c. 

Gnùis ia ailiidh ri sireadh, 
Ciùin tlà ann an iomairt, 
'S le anathaid ni grinneas, 
Nach dean iomadh te dbubli ! 
Hoireann, ^. 

Ged a tha i gun atòraa, 
l'ba taitneas na oòmbradh, 
B'annaa furan a pòige, 
Na'n te ga'n leòm a cuid cruidh. 
Hoireanny S^e, 

S na 'm bitheadh i riaraeb, 
Air fuireach ■eachd bliadhna, 
Cheannaichean breid dM gun iarraidb, 
Mu'm biodh a sia dhiù air ruiih. 
Iloireann^ S[^e. 

Db-olainn '■ cba neònach, 
De db-uisg' a phuiU mbòine, 
Air a slainte gu debnacb— 
Gùr miae db-oladb de'n t-arutb ! 
Hoireann^ Sf^c, 



DROBHAIR NAN CAimAGAN. 



AiR FOKH—** Caftor Peidh, 



f» 



'S a nise bbo'n a thèig elnn, 

Le cheile bbi farasda, 
Bheirinn oomhairr fbenmail, 

Dhut fhein aiin aan dealachadb ; 
Na toir do rùn gun reason, 

Do thè dheth iia calleagan, 
Olr 's duilich leam gun d'èist mi, 

Droch sgeula ma fbearaiginn ; 
Na bi cbo trin a* dol na measg, 

Mar chraoibh gun mheas, na caiieafftn, 
Ge d' ■baoileadb tus, gun robh iad dhut, 

Cho min ad t-uchd ri bainoe dhut, 



COINNEACH MAC-CHOINNICH. 



275 



Nam auidbe iteaeb, le eibhiieas «!t, 
Hi cuir ma seach nan dramacbaiif 

Bi*dh cuir nan cinn a'g èiridh, 
'£> ^ach tè dbiù ri fanaid ort ! 

Tba na gillean òga, 

Nan dbcbaa cho amaideacb, 
'S iad le'm barail gb^racb, 

' An tbir air na caileagan, 
Ach fhad «a bbio«4intuiIean, 

Cho duinnte, cha'n aitbnicb iadt 
'S cha *ii fhaic iad Glocair-gàradb/ 

Ged* tbarladb i maille riu. 
A chaoidb cba*u fhftic sibb, iad cbo ceart, 

jVIar gabb sibh beachd le gblaineacban, 
'S mus c *8 gun dearc sìbh, mo *s faisg, 

(run tig a gbart, san t-eaiiacb dhibb: 
Alar bheathach bocbd, a bbioa gun toirt, 

*Nuair theid a ghoirt a's t-earrnch ann, 
*S ceart ionann *b mar ni gbòraich, 

Air drùbliar nan caileagan. 

• A clarooroui Tain young woman, whoie cuttoro vrag, 
«h«n she saw any straniten paaaing by, to get up on Mme 
eminence, and call the heni from the corn, or cry to the 
herd lo be careful, for no other reason than that ihe migbt 
be taken notiee of. Tbe cognomen is one of gencral 
ai'plication, butthebard had a particulardame In view ;— 
aiid we havebeen toldon undoubtod authority, when the 
hcard of ber new narar, that »he gave up all concem abnut 
the hena and ihe berd.boy, to the greatcorofort and ease 
ofhoth. ller fatber, hnwcvcr, auffeted by the assumed 
mode«ty of hia daughter— ihe herd.boy nlept, the cows 
foilowed the heni into the corn fields, and destroyed thcm 
so much, tbat the old man wai heard to swear if he came 
in contact with ibe poet, he would give hlm a hearty 
flagellatloa for maklng his daughter worie tbau uielesi to 
him at oQtiide work ! 



Ge b*è cbuireas dùil anut\ 

An dùrachd cha'ii aithnicb èy 
Ge d' dheanadb i do phògadbi 

'S ge d' òladh i drama leat, 
'S ge d* ghealladh i 1e dbcbas, 

Gum pòsrtdh i *fieathrRr thu» 
*Nuair thionnta' tu do cbùl-thaòbh, 

Bi'db 'ii BÙiIean gan camadh riut. 
Mar sud tbeir ise, ged* tus 's glic', 

Gun deanainn trict nacb aithne dbut, 
'S gf mor do bbeachd, cba rachainn leat, 

lilar biodh do bheartas màile riut, 
'S mar be dhomb 'n leisg, a bhi am leis, 

Cun deanainn reic a's ceannach ort, 
'S 'nuair bbios tu falamb chùinncadh, 

Gum feucb mi cùl-tbaobh bbuile dhut. 



»c 



S ge be ghabbua fìtth orr', 

Ga bràch bi'dh air aithreachas, 
*S ma dh' fheuchas i dlia eairdeas, 

Cha'n fhearr bbios a bbarail oirr* ; 
'S ino tbeid e mo is d.\na — 

Thig tMr' agus farran air, 
'S mo gheibb i e sa ghàradb, 

Cha tàr e dhol tharais air : 
Bi'dh e cbo glic ri diiin' air mhisg, 

*S bidh càcb ga mbeas mar amadan ; 
Nuair bbios e glaat' mar ian au in^p, 

*S nach uit' e chas a tharruiim as ; 
*S a cbaoi le tlachd, cha *n fliaigh e las, 

Mur brist e *n acuinn tbeRntiachaidb, 
'S ma se 's nach cuir e brèid oirr', 

'S an-èibhinn ri latha dha. 



'I 



276 SAR-OBAia NAM BAUU GAELACU. 



UILLEAM KOS. 

WiLLiAM Ross, was born in Broadford, parìsh of Strath, Isle of Skje, intheyeBr 1762. 
His parcnts were respectabley though not opulent. His father, John Ross, was a natlve 
of Skye, and of an ancient family of that name. whose anceatore had lived in that couRtry 
tbroughout a long series of generations. His mother was a native of Gairloch, in Roas-shire, 
and daughter of the celebrated blind piper and poet, John Macka^, well known by the 
name of Piobaire DctU. 

It appears that when William was a boy, there was no regular school kept in that part 
of the country : and as hb parents were anxious to forward his education« they renoved 
with him and a little sister from Skye to Forres. While attending the Grammar school 
of the latter place, he discovered a strong propensity to learning, in which he made sucb 
rapid advances as to attract the 'notice and esteem of his master ; and the pupirs sense of 
his obligations was always acknowledged with gratitude and respect. This teacher, we 
are informed, declared^ that on comparing young Ross with the many pupils placed undcr 
his care, he did not -rememfacr one who excelled him as a general «choIar, even at that 
early perìod of life. 

After remaining for some years at Forresy his parents removed to the parish of Gairloch, 
whero the father of our bard became a pedlar^ and travelled through Lewis, and the other 
western Isles — and, though Wìlliam was then young and of a delicate constitution, be ac- 
companied his fathcr in his travels through the country, more with the view of discovering 
and making himself acquunted with the different .dialects of the Gaelic languages than 
from any pccuniary consideration— the desire of becoming pcrfectly familiar with h'is 
native tongue, thus strongly occupying his mind even at this early perìpd of life. And 
he has often afterwards been heard to say, that he found the ntost pure and genuine dialect 
of the language among the inhabitants of the west side of the Island of Lewis. 

In this manner he passed some years, and afterwards travelled through several parts of 
the Highlands of Perthshire, Breadalbane, and Argylesbìre, &c., seeing and observing afl 
around him with the eye and discemment of a real poet. At this perìod, he coroposed 
roany of his vakable songs ; but some of these, we are sorry to say, are not now to be found. 

Having returned to Gairloch, be was soon aflerwards appointed to the charge of the 
parish school of that place, whieh he conducted with no ordinary degree of success. From 
the time of his entering upon this charge, it was generally remarked, that he proceeded 
in the discharge of his duties with unremitting firmness and assiduity, and in a short time 
gained a reputation ibr skill in the instruction of tfie young committed to hia trust» rarely 



UILL&AM ROS. 



277 



known ia the former experience of that school. He had a peculiar method and humour 
ìn his intercourse with his pupils, which amused and endeared the children to him: at the 
same time ii proved the most effectual means of impressin^ the juvenile mind and con- 
veying the instructions of the teacher. Many of those who were undes his tuition still 
speak of hìm^ with the greatest enthusiasm and veneration.. 

In the course of hb travels, and while schoolmaster of Guirloch, he contracied an 
mtimacy with several respectable families^ many of whom afforded him testimonies ot 
friendship and esteem. His company was much sought after, not only on account of his 
excellent songs, but also for his intelligence and.happy turn of humour. He was a warm 
admirer of the songs of other poets^ which he of ten snng with exquÌMte pleasure and taste. 
His voice, though not strong, was clear and melodious, and he had a thorough acquaint- 
ance wìth the science of music. He played on the violin, flute, and several other instru- 
mentSy with considerable skili ; and during his incumbency as schoolmastery he officiated 
as precentor in the parish church. 

In the capacity of schoolmaster he continued^iIL' his health began rapidly to decline. 
Astlima and consumption preyed on hia constitution, and terminated his mortal Iife> in 
the year 1790« in the twenty-eighth year of hia age. This occurred while he was residing 
at Badachro, Gairloch. His funeral was attended by nearly the whole male population 
of the surrounding country. He was interred in the burying ground of the Clachan of 
Gairloch, and a simple upright stone> or Clach-chuimhne, with an^nglish inscriptipn, 

oiark* bis "narrow house."^ 'SuÌ'^J/^^^JJlXllJ^n*^^^^^^^^ ^"^ -' 
In personal appearance» Ross. was tall and handsome, being nearly siz feet high. His ^f«Mo4 

hair was of a dark brown colour, and his face had the peculiarly open and regular features 

which mark the sons of the mountains ; and^ unlike the general tribe of poets, he was 

ezceedingly finical and particular in his dress. As a scholar, Ross was highly distin- 

guished. In Latin and Greek he very mueh ezcelled ; and it was universally allowed 

that he was the best Gaelic scholar of his day. 

It is not to be wondered at, that a being so highly gifled as was Ross, should be ez- 

tremely susceptible of the influence of the tender passion. Many of his songs bear wit« 

ness that he was so. Durìng his ezcursipns to Lewis, he formed an acquaintance with 

Miss Marìon Ross of Stornoway (aflerwards Mrs Clough of Liverpool,) and paid his 

bomage at the shrine of her beauty. He sung her charms, and was incessant in his 

addressesy— 



A-C^ 



u 



Every night be cune 



With masie of all aorta, aud aongs eompoeed 
To her :" 

But stiU he was rejected by the coy maid ; and the disappointment consequent on this 
unfortunate love afiair^ was thought to have preyed so much on his mìud, as to have im- 
paired his bealth and constitution^ durìng the subsequent period of his life. To this young 
lady be composed (before her marriage) that excellent song ezpressive of his feelings, 
almost borderìng on despair, " Feasgar luain a^a mi air chuairt" 

In tbe greater number of his lyrìcs, the bard leads ub along with him, and ìmparts to 



L_= 



278 , SAR-OBAlll NAM BARD GAELACH. 



QS 80 much of his own tcnderness, feelin^, and enfchusiasm, that our thoughts expand and 
kindie with his sentiments. ^ 

Few of our Highland bards have acquired the celebrity of William Ross — and fewer 

BtiU possess his true poetic powers. In purity of diction, felicity of conception, and 

mellowness of cxpression, he stands unrivalled— especially in his lyrical pieces. M'Don- 

ald's fire occasionaliy overheats, and emits sparks which burn and blister, while Ross's 

flame.more tempered and regular in its.heat, spreads a fascinating glow over the feclings, 

until we melt before him, and are carried along in a dreamy pleasure through the Arca- 

dian scenes, whìch his magic pencil conjures up to our astonished gaze. If M'Intyre*s 

torrent fills the brooklet to ovcrflowing, the gentler stream of Ross, without tearing 

away the embankment, swells into a smooth-flòwing, majestic wave — it descends like thc 

summer show^r irrigating the meadows, and spreading a balmy sweetness over thc eniire 

landscape. If it be true that *'Sermo eat imago animu* the same must hold equally true of 

a song — and judging from such of hìs songs as have eome into our hands, our author's 

mind must have been a very noble one — a mind richly adorned with thc fincst and 

noblest feelings of humanity — a mind whose structure was too fine for the rude com- 

munion of a frozen-hearted world — a mind whose emanations gush forth, pure as the lim- 

pid crystalline stream on its bed of pebbles. . It is difficult to determine in what spedes 

of poetry Wìliiam Ross most excelled — so much is he at home in every dcpartment His 

pastoral poem *' Oran an t-Samhraidà,** abounds in imagery of the most delightful kind. 

He has eschewed the sin of M'Intyre's verbosity and M'Donald*8 anglicisms, and luxn- 

riates.amid scenes, which, for beauty aud enchantment, are never surpassed. His objects 

are nicely chosen — his descrìptions graphic — his transitions, although wc never. tire of 

any object he chooses to introduce, pleasing. We sit ìmmoveably upon his Hps, and are 

allured at the beck of his finger, to feed our eyes on new and hitherto unobsenred bcao- 

ties. When we have surveyed the whole landscape, its various component parts are so 

distinct and clear, that we feel indignant at our own dulness for not perceiving them 

before — but aa a finished picture, the whole becomes too magnificent for our com- 

prehension. 

Ross possessed a rich vein of humour when. he chose to be merry ; — few men bad a 

I 

keener relish for the ludicrous. His Anacreontic poem **Moladh àn Uisge-Bheatha,*' ii 

a splendid specimen of this description. How vivid and true his description of the grog- 

shop worthies — not the base and brutalized debanchees — but that class of rural toppers, 

i , who get Bacchi pUnus once or twice in the year at a wedding, or on Chrìstmas. This 

was a'wise discrimination of the poet: had he introduced the midnight revelry, and 

I baser scenes of the city tavern, his countrymen could neither understand nor relish it. 

i| But he depicts the less offcnsive panorama of his country's bacchanab, and so troe to 

I nature — so devoid of every trait of settled Ubertinbm, that, while none ia ofieoded, all 

; are electrified — and the poet*s own good taste and humour expand over the sìnger aod 

the entire group of auditors. 

Among his'amorous pieces, there are two of such prominent merit, that they cannot be 
passed over.— ** Feasgar luain^* so intimately connected with the poet^a fate, basbeefi 



1,:-. 



UILLEAM ROS. 



279 



alreaiiy noticed. lU history liice that of its autbor» ia one of love and brevity — it was 
composed in a few bours to a young lady, wbom bo accidentally met at a convivial party 
^and sung, with all its richness of ideality and mellowness of expression, before they 
broke up. " Moladh na h-òighe Gàelichf" altbough not so plaintive or tender, is^ per- 
haps, as a poetical composition, far before the other. Never was maìden iramortalized in 
SQch well-choscn and appropriate strains — never did bard*s lips pour the incense of adu- 
latioa on maiden*s head in more captivating and florid language, and never again shall 
mountain maid sit to have her picture drawn by so faithful and powerful a pencil. 

Without going beyond the bounds of verity, it may be affirmed that his poetry, more 
perhaps tban tbat of most writers, deserves to be styled the poetry of the heart — of a 

heart full to overflowing with noble sentlments, and sublime and tcnder passions* 

._ • , 



OaAN DO MUARCUS NAN GREUMACH; 



AQUS DO*N SU>EADH'QHA£LACH. 



Bu trom an t-arsneul a bh'air m^iiigne, 

Le fadkchd '• le mi-gbean, 

A bhuin mo threoir *t mo thàbhachd dhlom, 

Cha ghabhadh cèol na màran rium 

Ach thanig ùr thoagair* da m* iunnsaidh, 

'Dhùisg lAi M mo shuaiii, 

*Nuair fhuair mi 'n sgeul bha mor rl èigh'd 

Guu d*eiidròmaich mo smuaiu. 

Is làtha sealbhaeb, rathail, dealarach, 

Alailp ainmell, àgh-mhor, 

A dh*fhuaagail air na h-Albannaich, 

Bho mhachraichean gu garbhlaichean, 

Bho uiege-Thuaid* gu Arcamh-ebualn, 

Bbo Dheaagu Tunth gu leir ; 

1» binne 'n srann feadh &hrRth a's ghleanu 

Na òrgan gun mheaiig glèuii. 

A Mhareuis hìg nan Gròumach, 
Fhir ghleust' an aigne rioghMÌl, 
O ! gu*m a buan air t-aiteam thui 
Gu treubhach, buadhach, roacanta, 
'S tu *n ùr-shlat aluinn '• muirneil blàth 
De*n fhiubhatdh aird nach crion, 
Gur tric na Gàeil *g òl do sbliiint*, 
Gu h-armunnach air fìon. 

• The WaterofTwced, 



Mo cheiit am firean foinnidh, direach, 
Maiieach, fior-ghlan, ainmeil, 
Mo Bbeobhag sùl-ghorm, amaisgeil, 
Tha comhant, diùiteach, bearraldeoch, 
A b'aird' a leumadh air each-Breine, 
*M barrachd euchd thar chàich ; 
'S tu bhuinig cuis a bharr gach cùirt, 
'S a chuir air chùl ar càs ! 

Air bhi air fìkrsan dhomh gach là 
Our tuB tha ghiià air m' inntiuii, 
Mo rùin do'n tir o*n d*imich mi, 
*S mo shuil air fad gu pilleadh rl : 
*S ann thogas orm gu grad mo cholg 
Le algne meanmach, treuu— 
Mo chliabh tha gabhail lasadh aigbeir, 
'S &it mo naigheuchd feiii. 

Tliainig/ajaa anna an achd 

A dhòrdaich pailt am feileadh, 

Tha eiridh air na breacanan 

Le farum treun neo-lnpannch, 

BiMh oighean thapaidh Bniomh *&a dath 

Gu h-eibhinn, ftit, le uaill 

Gach aon diù *g eideadh a* gaoil felu 

Mar 's rèidh leo anne gach uair f* 



280 



SAU-OBAIR NAM BARD GAELACH. 



Biddh cogaclh ann no sio-chHÌnnt, 

Cba chuir sln sior-euchd olniy 

An arm no feachd ma thc^ras iad, 

No *n àr-amach cha *n obamHÌd, 

LeV Ceanadh saas ri uchd an fhaathV, 

Le'r n'earadh uaaal f«in ; 

Le lannan cruagbach, neart-mbor, buaii, 

A leantain ruaig gun sgios ! 

On f huair ■ion fatan leV sÀr cbleachdadby 

Dùiigeadh beachd ar sinnsir, 

Le rùn gun cheil(f 's na b-uile fear, 

'8 gun mbeirgh* air lelrg nan Lttniiuiniieacb, 

Le sunut a*i gleus, a*s barraobd ppèis 

Tolrt àite* fein do'n Rigb, 

Mo bhàs gun èis mar b'f bearr leam fein iia, 

No ge d' èibht* an t-shitb ! ' 



Abfc.-.Tblf song, as it« title Indicatea, wsi compotedon 
the rcpeal of Presideot Forbes's undoUiÌng act, and an 
anecdote ii reUted of it« flrst refaearMl, whicb we deem not 
un worthy of a plaee here. o ur author, llke all other poets 
of hii day and country, wai a •taunch Jacobite, while hia 
father wai equally flrm In hii adherence to the fimtly of 
Hanover. WiUiam had composed the long during one 
of hii excurtionii through the country, where he protMibly 
heard of the erasure of the obnoxioui acl tvoia Ihe Statutc 
Book, and lung it for thc firtt time to a happy group of 
niitica who werc In the bàbit of congregating nlghliy at 
hli father'i ingle to bear his.newcompo«itions. Wheii he 
came to the la*t itanaa, In ^hich he Indtrectly lampoona 
hii Ma|osty, *' Ah •" said hi«/ather, Involunurily laylngbia 
hand on a cudgel, ** ye clown, you know where and when 
you stng that.'* " Keally, father," replied the poet, *' I 
would slng it ia tbe Houae of Commoas if goa wcre not 
there i" 



MMMMMWMMWIOMiaMMMMMM* 



ORAN AN T-SAMHRAIDH, 
Aia roMN— " TTdrf ye.irAa / me< yeWreeii.'* 

O ! mo«g*1eamaid gu suilbbear ftit, 

Le sunntachd ghasd*, a's etremnafd, 
Tha mbadainn-sa )e furan caomh 

Toirt cuireadh faoilteacb, èibhinn, duion ; 
Cuireamaid fàilt nir an lò, 

Le cruitean cèolmbor, teud-bbinneaeh, 
'S biodh ar cridhe deacbdadb fuinn 

'S ar beoil a seinu le speirid dha. 

Nach clulnn thu bitb-fhualm suthain, seamh, 

'S a bhruthainn sgeamhail, bbià-dheHltracb, 
'S beannachdan a nuas o neamh 

A dortadh fial gu làr aca : 
Tha nadur a caochladh tuar 

Le eaomb-cruth, cuaiindarpairt-dbathacb, 
*S an cruinne iomlau, mu'n iath grian, 

A tarruinn fiamban gràsail air ) 

) 




-> 




• Hanover. 



l 



Nach cluinn thu nòiair stolda, suairc*, ^ m -- 

'S an doir' ud sbuas le'n braiftii^ ' ii» |94mi 
Seinn cliù dba'n Cruthadair fein, CliY wÌ1ì«k3cI 

Le laoidhean ceutach, solasacb, 
Alr chorraibh an sgiatb gun tamh 

Air mheangain ard nan rò-chraonaiblH 
Lo*n ceileirean toirt moladh binn, 

Dha'o Ti dh'ath.piiill am bèotachd ria. 



Ou'm b'fbearr na bhi'n cadal an tamh, 

Air leabaidh stàta cbloimh-iticb, 
Eiridh moch sa mbadainn Mhhigh, 

Gu falbb iia fàsacb fbeoirBeinich, 
Ruaig a.tboirt air bharr «ia driùchd, ^n{Sn 

Do dhoire dlù nan smeèraiobean, 
Am bi tùis ÌB curaidh na fion, 

Le fàile ciatacb ròsanan. 



f 



Tba feartan toirbbeartach, ne(^-ghann« 

*S an amso gun ghreann dubhiachdiicli, 
Cuir trusgan trom.dhait' air gach raotiy 

I^ dealt, *B le braon ga*n ùrachadli 
Tha FÌora cooda cbadh gach duain, C^m n 

Gacb glaic, a's bruacb le flòrmicbcan, 
S bi'dh neòinean, rbsan, 's lili bàn, 

Fo'n dithean aluinn, cbùl-mbaiacaeh. 



-U^ 



pVe 






Tba PhttlmM fein, le lòchrann atgb, 

Ag òi'adh àrd, nam beanntaicbean, €i ty^ 
'S a' taomadb nuaa a ghatban tlà, 

Cuir dreack air4>làth nan gleanntanan ; 
Gach innseag 's gach coirean fraoich 

Ag tarruinn faoilt na Bealltainn air ; 
Gacb flreach, gach tulacb, 'a gach tom 

Le foirm ouir fuinn an t-sambraidh ttrr* 

Tha caoln, a*B clùin, airmair^'*atir, 

Air machair mhìn *■ air garblTabÌeibtcnn, 
Th^uirnean driùchd na tbùir air làr, 

iufalrd *s r^fiin iia geala-ghreine ;[f f 
Bi*db coill', a's pòr, «*s fraoch, a's fèur. 

Gach iasg, gacb èun, 's na b^ombiabean 
Rrteacbd gu'n gn^salacbd *b gu nÒB, 

Na'n gnè, *s na'n doigb, san aimair aob 

Gur èibhinn àbhachd nionag òg, aI^*^ ^filn^| 

Air ghasgan feuir *Bna h-aonaichcan» 
An gleantaibh fàsaich 's iad gu suairc', 

A falbh ia buar ga'n saodacbadb ; 
Gu h-urail fallain gun agioa, 

Gu maiscacb, fialaidh, faoilteach^il, | , 

Gu neo-chiontach 'gun cbeilg, a'a gràa 2 ^^Cj T<9i 

Naii gaol a* snàmh nan aodanoaa. ^ ^1*1 

Uain* gach mi-ghean, sgios «]b grualm, H «f f K ' 
'S na bidheamaid uair fo*n aineartany 

Crathamaid air chùl gach bròn, 

Le fonn, le oòl. *a lc canntaircachd ; C € d 



hi 



UILLEAH ROa 



281 



ihtt^ 



*S binn' ao Utbaich sud mar cheud 

No f leadhrakh eltldb ohàbhaairean, 
S ml *iii pil lfin c hùrai\ chul-gborm f hraoicb, 
*S na brughaicbean aaor on chàmparaid. 



Bha falt cam<lùbach, bòidheacb, 

Baehlach, di^bbuidb*, iia dhuail, 

CIs-bhuidh\ ■Diombanacb, faineacb, 

An nro-cbàradh mu*n cuairt, 

I>o bhraghad sneachdaidh a b' fhior-ghlain 

Fo* lic btt mbin-dheirfe gruBÌdb, , ^ . 

Gun innleacbd bhà, aeh buaidh naduir, i^f'h (^^*) 



Bitb«adh eaalaint eltigeach, gnn cbli 

An didcan rimheaeh ■heòmraiebean _ 

BUhcadh èugallean gnn ■pèie, gun brigb, c(lJfc«AA toirt gach barr dhutguu uaiU ! 

'N aitribfrighrean, *■ mor-uaislibh, J 

Biodh alainte chXnnabbalach gach ial, H^^J Aghaidh bbaindidh, ghlan, mbòdbar, 

Am buthaibb fial gnn strèthftlachdy 
Aig Gàeil gbasd' an èididb ghearr, 

Fir spèìseii. chalrdeil, rò-gheauaoh ! 



MWMMWMMWWWMtflAMMWm* ««MW 



ORAN AIll GAOL NA H-OIGHE 

Z>0 CHAII.BA1&' 

AicN am madainn chiùin cheiteao, 
*S nn spreidb air an lòn, 
Agua cailin ua buaile, 
Gabbail 'n-uallain mu*n o2rir : 
Do bhi gathanan Phabua, 
VV . ^||enir an oeili tro* na neoil, 

Latha buadbach, geal, èibbinn, 
*S las na speuran le ròs. 

Ach cha b'e 'n tàn. bha*d a tional, (i'^^i^ 
Anns an Innis sa^ghleaiin, 
So bbuin m*aigne gu luasgan, 
'S mi air chuairt anns an am, 
Acb an cailin bu dreach-mhoire*, . 

JklTue mais*, agns loinn, . ( ^j 

BlTair au tulaich na*m fochaF, (^S<' 3' 

Gu ciùineil, foistineaeh, grinn. • 



Shnàmh mo smaolntean an iogbnadfa, 
*S tbuit mi *n coachladh ro-mhdr, 
Sheaa mi snasaicht mar iomhaidfa, 
'G amharc dian air an òigh, 
'S ge do bhrosnaich mo dhùracbd ml 
Db'eiadeacbd ùr-laoidb a beoil, 
Stad mi rìtbist le mùnadh, Ks»t^«ji^' 
'Sdheachdmirùn gu bhi fòil. 

Acb gnr deacair dhomh Innseadh, 

Lcls mar dhiobrainn an cainnt, 

Dreach na fitiV nd, sa h-ài)^chd, ^ • 

A thug barr air gach geall ; 

Tha slioa geala-mhin roar eala, 

No mar chanach nan gleann, 

'S a h-anail chùraidh mar chaineal, 

O benl meachair gun mheang. 



Bu bhinne, ròs-dheirge, beul, 
Suil mbeallach, ghorm, thairis, 
Caol-mbala, 's rosg rèidh, 
Uchd sòluis, lan s5umìs, 
Gcala bhroilleach mar gbrèin 
'S troidh mhlu-gheal, cbaoin, sbocracb, 
Naoh doicb'neadb am fèur 



Aoh gu dubhar na coille, 
Am binne 'n goireadh a chuacb, % 
Bba'm fotthaf na h-Iunse, C«^*J 
Gtts an tionailt* am buar, 
Gun do dh'imiob an cailiny 
Min, farasda, suairc* ; 

Ghleus i gutli, *s gbabb i bran, m 

S bu rò-bhinn cj^òol bbeireadh buaidli. (j^ 

B ann air gaol bha i tighinn, 
S rùn a cridhe, aa buaidb, 
Do dh'6g-Iaoch nan ciabh òr-bhuidh', 
An leitir Laomuiun naacuach, 
Do dbiuchd uiseag, a*s smeòrach, 
Am barraibfa rò-cfarannaibb suas, 
A*s sheinn cho binn an co*-gbleus d*l, 
*S gun do dh'èLsd mi cir uair. 

*' O chailean ! O Chailean !** 
Do sheiiin cailin nan gaol, 
" Cia fath nach tigeadh tu tharais, 
Du ghleannan falaich nan craobh ? 
Is nach iarrain-s* air m'*òrdugfa, 
De stòras, no mhaoin, 
Acb bhl laidhe na t-asgail, 
Fo* do bhreacan sau fbraoch, 

" Gu'm b'dg mls* agus Cailean, 
Annsn gleannan na cuaich, 
A*s sinn a tional nan dlthean, 
Leinn fhin feadb nan cluan ; 
A B sinn *gar Ifagadh nar sineadh, 
*Nuair bu sgì leinn air bruaich 
'S bhiodh na eruitearan «giatliachy 
Cnir ar cionalais bhuain. 

" Gu'm bu neo-chiontach màran 
Mo gràidb ann sa* chòiU ; 
A's sinn a* mireadh n-ar 'n-aonar, 
Gun smaointlnn air foill ; 



/ 



282 



S.AR-OBAR NAM BARD GAELACII. 






Sirin gun mhulad, gun riiadaehdf 
O mhadainn gu h-òidhcb*, 
Agus Cupid g*Hr tàladh, 
Gu toirt gràidh, *« sinn nar cluinn. 

'• 'S ge do tbainig an Mmhradh, 
*S ml ta* ghlrann so rl ■prèidh, 
Gur e*s tric leam am fagail, 
'S bithidb càth ai an deigh ; 
*S ann a dhiucas mi tharais 
Do na ghàran leam fein, 
Gu bbi taomadh mo dhosgainn 
Ann am focbar nan gèug. 

*' Tha mo chairdean fo ghruaim rium, 

O là chual* iad mar thn— 

Gur annsa leam Cailean 

Na fear-baile le thàn ; 

Aeh cha treiginn-«* mo cheud-ghradh, 

Gus an gèillein do'n bhàs ; 

On a gheall e bhi dìlens, 

Cia fatb mu*n dìbrinn-sa dha?'* 

So mar sheinn an caomh chailiii. . 
To«an tairls a gràUlh, \7^ *' 

*S a fioid sheasmhach da ceud ghaol, 
A*s nach dibreadh gu bràth, 
Gach òigh* eile da ciuinn so. 
Gun robh a h-inutinn gu b!is, 
Gu bhi leaiitalnn aii t-samh*l ud, 
Gu*p a h-an-tbil thoirt dha« 



Is ann an glacaibh a chèile, 
Le mor spèis mar bu mbiann* 
Ghlals an dith's ud le èibhneaa, 
*S an rùn rèidh gu'n cuir dian ; 
'S o*n blia furan cho tairis, 
*S naoh b'fhuras aithris cho fial, 
Ghuidb mi sònaa gun dìth dboibb, 
Gu là 'u crich a's mi triall. 



Ai>/«.— Tbe circumttsnccs thst cslled forth the rorrcnag 
beautlful tong were thete :— Our suthor tn hisexcui»ìo>ii 
wai persuibulating the Highlandsof Pcrththire, wherv bc 
bsppened to alight oo a •hetllng, or mouni ain dairj. lo thc 
occupancy of a rerpeciable farmcr'i daugbter attc«»dcd In a 
young man ooe of ber fathcr's servants. The twrd wn 
warmly luTited to remain wUh them in thts humbic 
but hospitable hut for some days to r««t himsclf aod to bcar 
thcm company. 'i'he invUatÌon was acccpted. A person 
of thepoet's pcnetration could not long remain Ignorant 
of the fact Ihat the artlcss maiden was uneasy in her raind ; 
and, as they had now arrived at that stage of intimate 
familiarity whlch justiflcs the disciosure of scerrts ; upcm 
being qutstioned, she tuld him that l.cr a(ftctior.s vere 
flxcd upon a ncighbouring swain—a handsome, youog 
fellow, whose adTancet, bowcTcr, were dtsoountenanred by 
ber parcnts in consequence of his poverty. Koss powbly 
cntcrcd witb entbustasm inlo his fHend*s romantx \oft- 
affkii— at aU erents, he was not tbe man to do ▼ìolencc lo 
the feelings of the humao bcart for the sake of pounds, 
shillings, and pence. Short as his stay was in thesbcihn^ 
he had (Vequent opportunitles of seeing the yoong torcr 
and the milk mahl mect in tbe solitude of a cootiguons 
delL Spurulng the threatened wrath of psrenis, thcy vere 
specdlly marrlcd— the poet was invlted to themaniase 
feayt, wbere he sung thls song so tenderly espresslve of the 
bliss wbich had Its consummation in the unku af bit Uir 
fìriend wlth the man of her afl>;ctions. 



Ach air bhi gratlii^nn na m' thamh dhomh̫ i^ ) 
'S mi gun àbhachd san ròd, ^ 

*S mo chlinbh air lasadb le h-èibhneas 
A' tabhairt èisdeachd da' n òlgh— 
Chunnncas ògannch gasda . 

Teachd o' leacaln a^brb, C (tkW^ 

*S e le ui le shàr imeRcbd, u ( / ù^ S^f |(it*) 
*S b'ann gu Innis nam bò. 



m<0^mmmm00immaimmm0m 



s*; 



fiha dhreach, ^sadhealbh mar bninhiaiinacb, 

Le bigh iarraldh dh'l fèiu, ^ 

An tùs briseadh an rùnachd, 

'S i fo b'ùr bhlà air fèill ; 

Beachd a b*f heiirr, bu neo<fhiirasd 

A thabhairt tuille na dheigh, 

Air an òganach mhaiseach, 

A teachd o leacain nan g6ug. 

Ach suil dha'n tug an t-òg gnsda 
fiu rioghail mais' air gnch taobh, 
Dhearc air òlgh nan ciabh cas-bhuidh', 
Siar fo' a»gall nnn craobh ; 
Dbeachd a chridhe le furtachd 
Gu*m b*e sud cuspair a ghaoil, 
A*s ghuidh e beaiinachd da 'n chodbuil, 
/ Aìbheag am bròu daibh araou. 



MAIIBH.RANN DO PHRIUNNSA 



TEARLACH. 



CC-SHEIRM 



SorcUdh bkuan dhà'n t-suaùknms &iàa, 
Gu là4uam cha ghluaù o'n bhàg ; 
Ghlac an ua^h an tuailhneaa bàn 
*S Uaoanfuaraidh iuaim* a thùmki 

Air bhi dhomh-sa triall thar drulm 
Air di-dbnaich, *s coinhlan leam, 
Leughas litir nalgheacbd leiiiii, • 
'S cha sgeul' ait a thacbair iuut', 
Soraidfibhuany ^c. 

Albainn arsaidh ! 's fathunn bròlù, 
Gach aon mhuir bàit' tha bàrcadh oini« 
T-olghre rioghuil Ihi san ilòimh, 
Tirt* an caol chist' lìubhta bhlrd! 
SoraitiU bhtianf ^*c. 



UÌLLEAM ROS. 



283 



^S trom leam m*Mnaich anns gach là 
*S tric mo tmuaiiitean faiV o iHÌmli-^ 
Cluain an dombain truagh an dàil» 
Gur cobhartacb gach feùil do'n bbàs! 
Soraùih bkuan ^-e, 

Tha mo cbridh' gu briste, fann, 
*S deoir mo ahùl a' ruith mar àllt, 
Ge do oheiliu sud air am, 
Bhrùchd e mach *s cha mbiste leam. 
Soraidh bkuan, ^c. 

Bha mi seal am barail chruaidh, 
Gu*n cluinnte cnÌAÌmeachd mu'n cuairt; 
Cabhlach Thearlaich thigh'n* air chuan, 
Ach thrèig an dàil mi gu Ih-luain, 
Soraidh Mnan, ifc, 

*S lionmhor laoch a's mili treun, 
Tlia 'n dtugh an Albainn as do dhèidh, 
lad fo's n-iosal sileadh dheur, 
llachadh dinn leat anns an t>sr£up. 
Soraidh bhuan, ^c. 



'S gur neo-shubhach, dubbach, sgì, 
Do tbreud iopmhuinn anns gach tìr, 
Buidheann mlamnacb bu gharg cl), 
Uiamh. àrmfthleasach *s an t-iui. 
Soraidh bhuan^ S^^e. 



^) 



Cuireamaid soraidh bbualnn gu r^idh 
Leis na dh*imiebeas an cèiu, 
Dh*ionnsaidh an hit' na laidb an reull, 
Db'fbògradh uainn gach gruaim as neul. 
Sorctidh bhuan^ ^c. 

S bitbeamaid toillcht* lels na tba, 
O nacb d* fhaod ainn bhl na*B fearr, 
Cba bhi n-ar cualrt an so acb gearr, 
A's leanaidh sin an suHÌtbneas bàn, 
Soraidh bkuanf ^c. 



VtfMWtf C«#<ri 



Nis cromaidh na cruitearnn binn, 
Am bHrraibh dhus fo' sproehd uii i'Inn, 
Gach beò bhiodh ann an srath iui*m beinn . 
A caoidh an co'-dboscalnn It'inn. €** \f^ ^ 
Soraidh bhuan, ^c. 

Tha gach beinn, gach cnoc, *s gnch sliabh, 
Air am faca sinn thu trinll, 
Nis alr call, an dreach 's am fiamh, 
O nach tlg thu cbaoidh oan ciau. 
Soraidh bhuany Sj^c. 

Bba*n t-àl bg nach fac tbu riamh, 
'G altrum graidb dhut agus miagb, 
Ach thuit an cridbe nis na'u cliabb, 
O n« chaidil thu gu sìor. 
Sorcùdh bhuan^ ^c 

Ach biodh ar n* ùirnlgh moch gach là 
Ris an Tì is aird* a ta, 
Gun e dhioladh oirir gu bràth, 
Ar 'n èucoir air an t-suaitbeas bhàn. 
Soraidh bhuan, ^c 

Acb's eagal leam gc math a chlèlr, 
'S gach sonas gheallalr dhuinn le'm beul, 
Gu* m faicear sinn a* silesidh dhèur, , 

A choinn an suaithneas bàn a threijj. ^^'•*C|fc 
~Soraidh bhuan, ^-c. (• V 



MIANN AN OGANAICH CHAELICH. 
Aiii FoHK — ** Wellgo no more a roving." 

Tha sud do ghnà air m'inntlnn, 

Le iompaidh chinnteach, rcidh, 
*S gur fada bho'n bu mhiannach leam, 

Gu'n triallamaid dha rèir ; 
'S a nis' bbo nath urrainn mi 

Ga chumail orm gu lèir, 
Bi*dh mi fadheoidh ag aideachadh 

Na th'agam dbut de spèis. 

An 8in trtigeamaid àmfarsan^ 

*S ffum Vjhearr na bJU air chuairt^ 

Bhi maille ri» a' ehailin sin^ 
Le/aratdachd gun ghruaim. 
An tin treigeamaidy ^c, 

Gach aon a cbi mi *s beartaiche, 

Bithidh spaiip orr' as am maoin, 
Ach sud cba b'urrainn m' iasgacb-sa, 

Ge d' liathain leis an aois, 
Mo nadur ge d* bhiodb iarratiich, 

Dha' mbiann 's nach tugaitin taobh, 
Le snaim cbo dian cha abnasaicbinn, 

Mar glacte mi le gaol. 
An tin treigeamaid, ^c. 



Na ged* bu shamhl* an stòras mi, 

Ge neonach sud leibh fein. 
Dha'n neachjs^liugb' còrHÌchean, dha 

Tha 'm Breatuinn mhòr gu leir 
Ge soiileir inbhe 'n stàta sin, 

Cba tàladh e mi ceum, 
'S air mhiltean òir cha liibainn-s' 

Ach an taobh dha 'm biodh mo dhcidb. 
A n gin treigeamaid, ^'C. 



h-mfcl*MM 



n 



h'u 



i 



h y^ 



^i^fM^) 



"■ ■■ j y : 



284 



SAIUOBAIH NAM BARD GA£LACU. 



■^^= ì 



Gach fear dha*m beil na ■maointean so» 

Bithidh ro'aonte dhagu moFy • (^\ 
Air chumha gun ghnè thMg-mhaladh,^ 

R'a fhaotainn bhi na dhbigh ; 
A rùn-aa 'nuair a d'fhioaraichinn, 

Na^m measainn bhi air chbir, 
Gu'm molainn gun a diobairt dba, 

Cho fad ea bhiodh e beù. 
Antin tregeanmidy ^c. 

Gu*m b'ftit leam cailin flnealta, 

S* i malteach, fior-ghlan, ciùin, 
Ged' nach biodh ni, no airg ead aic*, 

Ach dreach a'sdealbh air thùs 
Ach lud na'n tàrladh aic' a bhi 

'S ga r6ir bhi pailt' an cliù, 
Cha chreidinu gu'm bu mhlat' i e, 

*S i feln bhi glie air chùL 
An $m treigeamaid^ ^e, 

Cha treiginn fèln a bharail sin, 

A dh'aindeoin *■ na their càch, 
Le iomluaa gu bhi canchlaidheach, 

'S nach aontaicheadh mo chàil, 
Gach fear bi'dh mar a'a toileach leia, 

Gnn choireachd bhuam gu bWith, 
*S a leanas e gu dicheallach, 

A bheairt a chi e *a fearr. 
Ansin irtigeamaid^ Si'C, 



'm^^ 



MIANN NA II-OIGHE GAELICEL 



^jh^w) 



[A» AM FUOKN CHIUDKA.] 

Na'k tarladh dhomh aln fheatainn, 

Cha b'eigln leam no càa, 
Bhi 'g Ìomlald gaoll gun fhadal rls, 

'S "gìi rèidh ga aldmheil dha, 
*Sa dh' aindeoln uaill a's gbraich 

Nan òìghean òga, bàth, 
'S e aud an teuchd gu dideanadh, 

An cridheachan gu bràth. 

Gu^m ì> anma na bhi m*òfiar, 
Afo lamh '« mo ghaal thoirt uam^ 

Maraon a'« lùbadhfarasda^ 
Le òigear fearail tuaire, 
Gum b''ann9a, ^c, 

Na*n deanadh forUn fabhar rlum, . . 

•S an dàil ain chuir mltm* chòlr, ^*^ * 
Le òigear malaeach, mileanda ^ C ^' ) 

Gun anbharr, no dith atòir. 
A cbulr an Uobh a bithinn-sa. 



) 



'S mi fein am nighinn òig, 
Gun easbhuidh seadh no 
Cha*n aicb'ain e acb fòiL 
Crtt'st b* ajDua, ^e. 



air 



B*e sud an cèile thaghainn-sa, 

'S cha chladhaire neo-thrcun« 
Dha*m biodh làn nan còbhraichean, 

Dheth *n br *s gun treòir dba rèir ; 
A threudan a' tigh'u' tlurais air, 

Le barrachd dbeth gacb sèud, 
Cha'n f hagadh saibhreas sona mi, 

Gun toileachas na dhèigli. 
Gum b* amMa, ^v. 

Gu'n cumadh Ni-matb bbuam-aa sud I 

Fear gabbaidh, cruaidh, gun chliù* 
Na f|(ionaÌg dhriopail, gheur-cbuisich, f^ rj 

Bhios leirsinneach le shùil, 
Gun tomad a measg dhaoine dhctb, 

Gun ghean, gun fhaoilt, na gbnùia, 
Gun fbailteaebd, cbairdeil, fburanacb— 

Gun uirghioll aig a*s fiù. 
Gum 6' annea, ^-c, 

Acb òlgear dreachrobor, tabbacbdach 

Neo-ardanach na ghnè, 
Bbios calma 'nuair as èlgin da, 

*S rei*-bhearuch dha reir ; 
Gun stbras bhi tigh'nn tharais air, 

Gun aim-bhearus gu leir, 
*S e sud na'm faighinn m^iarratas, 

A mhiannaichinn dhomb feiu. 
Gum b" annea, {<;. 



t^imm0mm0im0^mmm»mm0ma 



ORAN 



ATL A16EADH AN FHEARUrm OO 1f A COaCFBBADRKA 
8A* BHlIAOUNA--nai.' 



LUlNKEAa 

Thrir mi hdro hiigo hoiriunn^ 

Ho i h6iri»nn hòro, 

Their mi hÒro hùgo hoiriunn, 

Thuo m' inntlnn air fad gu beadradh, 
Mar nach leagadh brbn I. 
Their mi horo hugo hoiriunn, 4^. 

Bith'maid gu mhranach, geanacb, 
Fearail, mar bu cbòlr dbuinn. 
Theòr mi horo hugo Aotrùuui, jfc 



UILLBAM ROS. 



285 



Cuirt am hoUk hrtmc na tbarralnn, 
'S glaincaehan alr bòrd dhulnn. 
Tlctr «1 iaro kugo hoirìtmn^ ^e, 

Chnala mi naigbeacbd a Satunn, 
Ri8 na las mo sbòias. 
Tkeit nù horo ht^ hoirùmny S[e. 

Na Sainn a bha *n iomairt Tbearlaich , 
Thigh'n* gu dàil an còrach. 
Tkeir mi horo hugo kovriunfiy j*c. 

'S ge d* tba euid diu lud a thriall uainn, 
Tha *n iarmad air ioghnadb. 
Tkàr mi koro hugo koirÌMnM^ S^c 

Fea^idb mac bodaich a rèiste, 
Bbi cuir bleid a stdras. 
Tletr mi horo hugo hoirùmn^ ^. 

Cosgamaid bòla de cbuineadh 
Nan Suinn nach eil beò dhiu. 
Tbeir mi horo hugo hoiriunn^ ^c. 

Tostamaid euas gacb oeann-finne, 
fih'anns an iomairt mhuir ud. 
7%etr mi horo hugo hoiriunn^ {jrc 

Toetamaid suas luchd ga leanmbuinn, 
Gun dearmad alr Deòraa: 
Tkeir mi koro kugo hoiriuntn^ ^-c. 

Sluagb Bbreatulnn agus Eirinni 
Geiliescbdainn da mbòrachd. 
TAeir mi horo hugo hoiriunn, ^e, 

Ge ba duilich leinn an sgeul ud, 
Mac Rtgb Seumas fhògradh. 
Tkeùr mi koro Jùigo AoirÙMM, ^e. 

Cha'n eil stà a bhl ga iunndran 
Ge b*e *m priunnsa còir e. 
2*Aatr mt horo hugo hoiriunn^ j;c 

'S gnn tlg tulrieadb alr na rigbreaa 
Mar a dbiobras )>lach, 
JTieir mi horo kugo heiriunn^ ^e, 

Fonn an einnlcb fior shiol coiree, 
Cinnidh focban òtraich ; 
Tkeir mi horo hugo Aotrtima, S[C, 

Mar tbug mi gu ceann mo luinneag) 
Sguiridh mi gu stòlda, 
Theùr mi horo hugo hoiriunn^ ^[C, 



F£ASGAa LUAIN. 



FcASOAa LualUt a*s mi air chuairt, 

Gu*n cualas fuaim nach b* fhuathach leam, 

Ceòl nan teud gu h-^rdail, rèidh, 

A*s coisir da reir os a chionn ; 

Thuit mi *n caoebladh leis an iogbnadb, 

A db-atsig mo amaointean a null, 

''S chutr mi *n ceill gu'n Imichinn cèin, 

Le m'aigneadb fein, *s e oo'-strèap rium. 

Chaidh mi steaeh aii ceann na còisir, 

An robh òl a's ceòl as dàmhs*, 

lUbhÌnuean, a's fleasgaicb bga, 

'S iad an ordugb grinn gun mheang ; 

Dbearcas fa leatli air iia b-òighean, 

Le r6«g foil a null 'sa nall, ^ '-' ■* * 

'S ghlacadh mo chridhe, 'a mo sbùil eò'ladb, 

*S rinn an gaol mo le^n air ball ! 



Dbiuebd mar aingeal, ma mo choinneamh, 

'N ainnir hgt bu ghrinne snuadh ; 

'Seang sblios fallain air bhlà canaich, i1\ r j -li i^ 

No mar an eal^ir a chuan ; ^Al^«f,^-4^ 

Sail ghorm, mheailach, fo chaoil mhala 

*S caoiu* a abeallas 'g amharc uath, 

Beul tlft, tairis' gun ghnò amalain, 

Dha'n gnà carthannachd gun uaill. 






Mar ghatb grèin' am madainn cbeitein, C^y . 

Gu'n mbeath i mo leirsinn shùl, /» ' > / ^^ t 

'S i ceumadh ùrlair gu rèidb, iompaidh, ^^ 

Do reir pugannan a diiùil ; 

Ribbinn' mhddhail, *% fior-gblan fògblum, 

Dh-fblon-fhuil mhòrihalaeh mo rùln, ->> '•-* ^ ^ 

ReuII nan òigbean, grian gach còlsridb, 

'S i'n t^àìl cbòmbraidh, eheòl.bhinn, chiùin. 

'S tearc an sgeala sjannailt t-èugai^, \ ^, ^ ^ 

Bhi ri fht*atainn san Roiiin-£drp, < 

llia mais', a's feile, tlachd, a's ceutaidh, 

Nach facas leam fein fa^m'jchòtr, 

Gach cliù a' fìis riucjnùirn, *s an àiliteachd 

An sùgradh, 's a màran beoil, 

'S gacb buaidh a b'àilli, bb' air Diana, 

Ga leir mar fhagail, tha aig Mùir, 

^^^•\^^\ 

*S bachlach, duallach, c&s-bhuidh', cuacbach, . 
Càradh auaiueas gruaig do chinn, ^ «^^ ' 
Gu h-àluinn, bòidheach, faineach, òr-bhuidh*y 
An c&raibh afeòighn' 'aan 2>rdugh grinn, 
Gun chron a^fàa riut, a dh' fheut' aireamh, 
O do bharr gu aàtl do bhuinn ; 
Dhiuchd na buaidheau, òigh, mu'n cuairt dat» 
Gu meudacbdaln t-uaill 's gach puing i 



^tj,Ajrt^ 



•!» J 



I * 



"/ 



< t» ^ 






iJUiKr-a^ 



• .N, 



1 




M^ìUUIaI p^ f^'^J^jM.S^Jjt^ 



286 



SAR-OBAin NAM BAHD GAELACH. 



^ 'S mi air bealach triall ri gailiion, 
Ga fearaiin nach èol doinh. 



'S glan an fhion-fhuil as na fhriamhaich 
Thu, fun fhìarradh mhiar.no mheang, 
Cinneadh mòrghalach, bu chrodha. 



Sgiursadh iad gu'n dùthchaa tball, 
Leanadh ruaig air C&Uich fhuara, 
*S a toirt buaidh orr* annt gach ball. 

Tha cabar-fèidh an dlùth'a do rcir dhut, 
Nach biodh easlaineach san strì, 
Kir nach 5badh leis ga*n togail 
Dol a chogadh *n aghaidh righ, 



Uu cholgail, falceant' an stoirm feauhdaidh, ^^^ (Jq, uallaclif cangach, aii damh breangaal 



Bu leigheas dugaìl, slan o'n Eug. A thaigh ChtU-Fheinn, cha bhuanachd leiiin, 

Do dh' fhear a d' fheudadh bhi ma d' chòir • Air chinnt* ge d' tha tbu bbidheach, •*^ 

B' fbear nan cadal bhi na t-fhagaiag, i^^ 'À bhi ri aneachd* a diol mo leapa, h-^ — f ^ 

'G èisdcachd ag allaidh do bheoil ; aLj^A****^ Dba'n t-Saiunnach dhòite, 

Cha robh Bhenus a measg leugaìbh, 'S i'n tìr fo thuath dha mbr mo luaidb 

Dh* aindeoin fèu^ntachd cho boidh*ch, t ^Sl£«f»<^ Ghluaia mo smuain gu òi-an, 

Hi mùirninn mbìn, a leon mo chridh', Mloiv, * 

Le buafcfSean, 'i mi 'g a dìth ri m' bheb. ••»l»»"^ 



^^ 



A Shrath Chinn..Fbaolain nam bà-maola 
'S nam fear-caola, luatba, 



le 



* ' ■.-» ■■., ^ «^i ^ 



Na Gearr.loch an taobh- Tuatha, 
Fhearann gortach, lan de bhochdain, 
Gun Bocair aig tuath ann. 

Beir mo ihoraidh *thir a mhonaidh, 

A'i nam beann corrach, àrda, 
Frìdh nan gaisgeach 'a nan aonn gasda, 
/lìr Chlann-Eachuinn Ghearr-loch, 



Arroach, breacanach, air tì 

Dol *san iomairt gun bhonn gioraig, 



Suas tro' gleannan fàsaich, 
ih gu dho l f o chyu ^ ■ - ■ '^■^^^ 



'S trom leam m' osna', 's cruai' leam m'fliortan 

Gun gbleus socair, 's mi gun sunnt, 

'S mi ri smaointinn air an aon rùn, 

A bbuin mo ghaol gun ghaol d'a chionn* . 

Throm na Dùilean peanas^dùbailt, -aà^ V**'] 

Gu mis* umhlachadh alr ball, 

Tbàiadh Cupid mi san dùsal, 

As na dhùisg mi bruite, faBo! 



Beir soraidh buam do'n ribhinn shuairc*, 
* De'n chinneadh mhbr a*s uaisle gnas, . 
Thoir mo dhùrachd-sa g'a h-ionnsaidh, 
*S mi 'n deagh rùn d'a cùl-bhuidh* bàn. 
•S nach bruadar cadail a ghjaais m'aigne, 1 J^* '^ 
*S truagh nach aidich è dhomh tàmh, nk 
*S ge b'ann air cbuairt, no thall an cuan, 
Gu*m bi mi smuainteach ort gu bràth. 



MOLAUH A BHAIIID 



AIR A THIR FEIN. 



Ov is fS^rsan leam gach là, 



v»^*v. 



-.NAÌyfcir*-^-^ 



Bi'dh 'n sràchd so gu Braid-AIbann, 
A d'fheuch a fearr a gheibh mi slaint, 

A thigh'n' gu àrd nan garbh-chrioch, 
S ge do dhirich mi Làirc-Ila. . . 

llia mo si>id air falbh bhnam, i' ^ 
Ge tùs bliann' ùir' e 'a beag mo shùrd, 

Ki brnghaicbean Cho'ire-Choramaic 



i- 



Gum b*e Gearr-loch an tir bhaigbeil, 

'S an tir phaìrteach, bhindhar, 
Tlr a phailteis, tìr gun ghainne, 

Tìr is glaine fialachd, 
An tìr bhainnyich^j^achdfach, mbealacb, 

Chaomhach, c^mif^h , thiorail. '^^^ 
llr an araìn, tìr an tachdair, 

Sithne, u's pailteas iasgaicb, 



-^ 





Tlr an ^itgh i, tir iihì ànBUun, 

Tìr iian s&r-fhcar glèusda ; 
Tìr an t-suairceis, tlr gun ghrui 

Tir is uaisle f^ìle. f,^^4.^^f [ 
'(^(M^Kn tìr bhòrcach, nam frìth ro-mhor, ^^^ 

Tìr gun ìeòn, gun gheibhinn, t**'fCTBSJ^ ^ 
An tìr bhraonach, mhachrach, raonacb^ 

Mbiirtach, laogbach, fhcuracb. 

u*u tl^nollaig mhòr le ■®***"»j iO^ Ìt^^ajJ* 
Gu comunn guii p hràbarT *^'^^^ / ^hT^^^JIj^ '^ 



0*irs lionmhor gaisgeacb le shr acuinn 
Theid gu feachd na traghad, y«^{L..«^^A^ 

Mar shiuagh*^hic-Cbù'il le cruai' fbiùbhaT. 
Iluaig gun chùir air sràcbdan ; 4.«^/ 

Bi'dh ftlujrfiardach maide fo' bblun cbabar 
Gu stad i sa Bbi àidhe. 

Ge do tha mi siubhal Galldacbd, 

Chà'n ann tha mo mbl>cbuÌ8, *--a/^— *— ^ 
Ge d' tba mi 'n Uobh-s' ann v 

Thamorùin do'u cbomiuin cbiùio nacbprjolsl 




UILLEAM IIOS. 



287 



'M'Htn teirce' do*n là thig sihh o'ri tràigh, 

Gu seòinar bàri iiam pìsean ; 
Bi'db ceùl uam feadaii *• £oìu da apreigeadb 

Gu licagadb *ur rai-ghean. I<> cJi »r »^^t.s l 

13i*dh bòla lan air bhord na*n dàil, 

Cuir aurd fo cbàil na còislr, 
Bi'db laoidb mu*n cuairt nacb cluinnt* a luacb. 

Aig suinn cbutr cuairt iia h-Kòr]>a 
BiNJh lua^^h a*a iuinneag, duan a's iorr 

'S coairt le sgil bho*n jJÙsUf 
Aig boidhean gbasda, nan arm sgaitcacb. 

Treuumhor air feaehd comh-stri. 



iorram, 






*Nua{r tharladh sibb *san taigb-tbabhaimy 

Far an traighte stlip leibh, (^^ 
Cha bVn cannran bhiodh irur paii't^ 

Aii uair a b*MÌrde pòit dhuibh, 
Acb mir*, a*8 màrao, gaol, a*s cairdeaa 

*S iomairt lamh gun db-bheirt 
'S bu bhinn ri èisdeachd caiiiut 'ur bèul, 

Seach iomairt mheur air òigb-chèol.*^ r^vtv^.^ 

Cbo fad sa db'imich cliù na h-Alba, 

Fhuaradb ainm iia dùch' ud, 
Au am a h-uaislean dhol ri cruadal 

*S Eachunn ruadh air thùs dhiubh, 

O lìi JRiton Ftodden nam l>^i"3*«'^^P** >. jtJL ^ ^-■Ah 
A shocraich bonn na fiùdhamh,S<pu^y^.|<^ ^*^ 

Gu h.uallach, dòsrach, suas gun dos^aiiifl,^'*^ 
Uasal bbo stoc mhùirneacb. 



O ! *a tric bha mi falbh leat, 

A gheala-bhean na fèiie, 
Ann a doire rian gèug, 

A*s air reidhiein na driùcbd ; 
*S air srathaibh a ghlinne, 

Far bu bhinne gfith stneòraicb. 
*S air iomair nan nòineineati, 

Fheòirneanach chùr*, 
A dlreadh a mbulaich 

'S a tional iia sprèidhe, 
Gu Innseag na tulaich, 

Air Ìomain sa' chèitean, 
Bu iieo-chiunntach màran, 

Mo ghraidh-sa gun bheud ann ; 
'S gu 'm b'ftit leam bhi 'g eisdeacbd 

lii igeula mo rùin. 



MW«MtfMkMI«MMW«# 



mm^i^* ^^si»»o»tf»<wwixi^^po**^< 



ORAN A RIKN AM BAUD 

ANN AN DUN-KIDEAKN 

AiR roNK— <*r/ie Banka oftHe 2>ee.* 

Sa' mbadalnn *s mi *g eiridh, 

*S neo-èibhinn a ta mi, 
Cha b* ionann a's m* àbhaìst, 

Air airidh nan gleanii, 
O 'n thainig nii *n taobh-s*, 

Chuir mi cùl ris gach màrau, 
'S cha bbeag a chuis-ghraiue leam, 

Cannran naii Gall : 
Cia mar dh'fheudain bhi subhach, 

S mo chri an àit* eile ? 
Gun agam acb pàirt dheth, 

Sa *n };it' anns am beil mi, 
t'o dhubhar nam mòr-bhcann, 

Tiia 'n còrr dheth *8 cha cheil mi, 
'S gur grain' leam bhi *g amharc, 

Na th*«gam na gheall. 



ORAN ANNS AM BEIL AM BARD 

A UOLADR A LKANMAIN^AGVS A DBirTHAICII FKUr. 

AiR roKN— "O'er the muir amang the heaihrr* 

GuH e mis* tha briste, bruite, 
Cia b'o rVn leiginn mo rùnacbd. 
Mu'n ainuir is binne sùgradh, 
*S mi ri giulan a cion-falaich. 

Ehorh tno rìin an cailin 
E ho rh mo rùn an cailin 
Mo run caiiin suaire* a mh^irain^ 
Thagachlà a* iigK'n' fo^ m*aire. 



Tha mo cbridhe mar na cuaintean, 

Mar dhuilleach nan crann le luaagan, 

No mar fhiadh an aird nam fuar-bheaiin ; 

'S mo chadal luaineacb le faire. | «« aW k f , a <n v^* 

E ho rt), ^c. 



Shiubhail mi fearann nan Gael, 
*S earrainii de Bbreatuinn air fàrsan 
S cha*n f bacas na bbeireadl^ barr, . 
Air Fin^e bbàn nan tlà-abiil meallacfa. 
Ehoro^ ^c 

Bu bhinne na tmeòrach Cbèltein 
Leam do ghlòir,*8 tu comhradh rèidh rium, 
'S mo chliabh air lasadb le b-èibhneas, 
Tabhairt èisdeachd dha d* bheul Uirls. 
E ho rOy ^e. 






t 



K-tl 



288 



SAR-OBAIR NAM BAllD GAELACH. 



, Bu tu ino ehruitf mo cheol, 'b mo thalleatg» 

I *S mo leng pbrìteil, rìmheachi aghmhor, 

; Bu leigheas eugail o iia bhìis domh, ^^yS^ ') 

I Na*m feudaiun a ghnà bhi mar riut. 

* E ho ro, ^c 

Gu muladach mi *8 mi smaointinn, 
Air cuspair mo chion* gun chaochladh, 
Oigh mhìn, mhaiaeach, nam bftsmaoth-ghaal 
*S a slios caoin-tli mar an canach. 

Eho ro^ 4'c* 

I 7*hà do dhealbh gun chearh, gun fhiarradh, 
- Min-gheal, fior-ghlan, direach, lionta, 

*S do nadur cho seamh '« bu mhiannach, 

Gu pailt, fialaidh, ciallach, banailt 
Ehoro^ jc 

Air fad m* fhuireach an Dun-èideanui 
Cumail comuinn ri luchd Beurla 
Bheir mi 'n t-soraidh so gu*n treigainn 
Dh* ionnsaidh m* èibhueis ann 'sua glean- 
EhorOy Sfc, [uaibb. 

Ge do tharladh dhomh bhi *n taobh-aa, 
Gur heag mo thlachd dheth na dù*-GhaUl. 
*S bi'dh mi nis a* cuir mo chùl riu, 
'S a deanamh m* iùil air na beannaibh, 
E ho ro^ j-c, 

Gur eatrom mo ghleus, a*s m' iompaldb, 
*S neo-Iudail mo cheum o*n fhonn so, 
Gn tlr àrd nan sàr-fliear sunntach, 
'S a treigsinn Galldachd *nam dheannamh. 
Ehoro^ ^c. 

Diridh mi gu Tulach-ArmuinUt 
Air leth-taobh Srath min na Làirce, 
*S tearnaidh mi gu Innseag blà-choÌU 
*S gheibh mi Finj^e bhàn gun smalan. {j^ì 
E ho rT>i ^c. 



MOLADH AN UISGE-BHEATHA. 

I "^r LimiNBAQ. 

ffò rh gur to^fh leinn drmina^ 

Ho rò gur toigh lextm drama^ 
Hh rb gur toigh leinn dratMy 

*<$ ioma/ear tha*n geall air. 

Mo ghaol an ooilgeamach sprajc^il, \^) 
Dh-fhàs gu foirmeil, meanmach,maiscaeh, 

Dh-fhàa gu spèiseil, treabhach, tapaidb, 
Neo-lapach san aimhreit ; 
Ho ro, ^c. 



Ach trocair g* an d' fhuair • chaUlcMh,* 
Bha uaireigin anns na h-Kanidb, 

Cba mheasa ni mi do mboladh, 
Ge do lean mi *m fonn aic*. 
Ho ro, ^e. 

Thagh i *m fonn so, 'a abeinn i cliii dbo^ 
Dli-aithnichi*nsgoÌnnahh*annsan drùtliaig, 

*Nuair a bhiodh a broinn san rùpaily 
B'e rùn thu bhi teann oirr*. 

ffo rOy ^c. 

Ach *s tu *m fear hriodaiacb, sùgacby 
Chuireadh ar mi-ghean air chùl dainn, 

'S a chuireadh teaa oHm san dùlacbd, 
'Nuair bu ghnù an geamhradh» / 

ffo ro, ^e, ' 

Stuth glan na Tòiseachd, gnn truaiUeadli, 
Gur ìoc-shlaint choir am ImII boaidh è; 

*S tu thogadh m'ìnntinn gu suairoeaa, ^ 
*S cha b'c druaib na Frainge* 
ffo ro^ ^c. 

'S tu *n giir èibhinn, meanmnacb, boidhca^ 
Chuireadh na caiUeachan gu bòilicii, 

Bbeireadh seanachas as na h-òigbaan 
Air ro-mhèij am Imiudeachd, ^« ^a m ^vt I 
ffo ro^ ^•c. 

ì Chuirradh tu uails* anns a bha*^Iaocb, . 
Sparradh tu uaill anns an aracbd, \^^ 
Dh-fbàgadh tu eho suairc' fear dreamadi, 
'S nach biodh air* air dreanndan. ilf ta^*^ 



ffo ro, S(c. 

'S to mo laorhan soltheamh, dobbal^ 
Cha bhi loinn ach fnr am bi thn, M^ 

Fograi* to air falbh gach mi-ghean 
*S bheir thu sUh 4 aimhreit*. 
Ho ro^ oji:. 



^^. 



'S mor tha thlachd air do luchd tòtreachd, ^ 
Bithidh iadfialaidh, paill ma'h stòrsi, ^^ 

Chaoidh cha sgrubair 's an talgh-òsd iad, ' 

Sgapadh òir nan deann lèo. 
ffo ro, Ì^e. 



• Thebsrd here sUadei to theoelcbratcd Mary MtMd 
the poetcM, who ii tald lo have been s llttle drf in hct btt 
jean. Trsdltioo haa it thst, wfaen Maiy paid s vitH M 
«nj of her'ft^lendt, if the«AWI was noC in ÌBnncdìitt r»> 
qniiitlon, ihe feigocd to be luddcnV leiMd with colicks* 
rsiilng luch lugubrioui roosni and •hriekcsi couldDot bul 
slann the inmstei. *' Oh \ Uij, dear dsugtoftr.*' tM 
wouU exclaim in their iimplicit j, '* what aiU 70«— wi»t 
can do you good ?" Mary. who was rouaical evcn ia k* 
diitreM, would rcpty In the wordi of the chorua— ** i^ ^ 
gur toigk tettm ilranta**. 







[Oti^) 



--•<vX£flu;» 



UILLCAM ROS. 



289 



'v. 



Cba* nVil cleireach» no peara eaglaisi 
Crabhacb, teallianachi do sagart. 



Dha nacb ioir thu caochiadh aigne«- '*ivh ^Z^^i'^ \, J 

Sparra' cèill san amhlair .* i i»-»y^ t K'b f-ttlS^* MAC-NA-BIlACHA. 



% 



Jfo ro, ^c. 



Cba* n>ll eleasaicb anns an rìogbachd 
Dba* m ba leas • dhol a atri riut, 

Db-fhagadb ta e-san na shìneadhi 
'S pìoban aa gach ceann detb. 
IJo ro, ^r. 

Db-niagadh ta fear mosach fia1aidh» J 
Dheaua' tu fear tosdach briathracb, f 

Cbuire* tu s5g air fear cianaili I 

Le d* shogbraidhean greannar. * 

IIo rt), ^c 



Dh-fhaga' tu cho slàn fcar bacach, 
*S e gun 1ch| gun 5ich| gun anti 

*G eiridb le aannt alr a leth-cbois, 
Ga spailpeil a dbàmbta. 
flo ro^ ^c 



'- I 



Cbuire* tu bodaich gu beadradbi 

'S na cromaichean •grSgacbi agreagach, 
Gtf 6lrldh gu frogail, ea ehelgeil, 

Ui Bgeig air an t-shcann aoia, 
IIo ro. ^c. 

_ ^, , , ^, . »• .-1^*.aJ^LH Gur an dlia-sa bhioi o chall, 

Bu tu aùiricbe mo rùia-eai ^«cr> y - a Ml^^j »c ^ • j: ;• ^ ^ 

Ge d* thuirt na mnatban nach b'fbiti thu, 

*Nuair a tbacbraa tu aa* cbùil Hu* 



LUmNRAQ. 

*<S ioi^ Imn dramay lion a ghlaine, 
Cttir an t-searrag rin an nall ; 

Mac-fna-brack^ an gUle gasda^ 
CJta bu rapairean a chlann. 

Ge b'e dbi-mol thu le theangaidh. 

13'i»lc an aithne bha na cheann. 
Mar tig thu fhathast na charamhi 

Gu*m betl mo bharail-sa meali*. 
*S toigh linn drama^ ^c, 

Na'm b'e dolne dha nach b'èol tbU| 
Dheana' fòirneart ort lo cainnt| 

Cha bhÌdbeamMÌd fein dba leanmhuinni 
Cbionn 's gu'm biodb do shealbb air gsnn, 
*S ioigh linn drama^ Sfc, 



Bheir thu cùls gun taing dhiù. 
IIo ro^ èfc. 

Bu to cairid an fhir-fhacaI1| 

Bheireadh fuasgla* dba gu tapaidh. 

Ged nach òl e dhiot ach cairteal, 
'S blasmboirid a chainnt e. 
Ho ro, ^fc. 

Tha cho liugha buaidh air fàs ort, 
'S gu là-lualn nach faod mi*u nircambi 

Acb 'ae sgaoil do cbliù *s gach àite, 
Na bàird a bhi *n geall ort. 
Ho ro, ^c, 

Thogadh ort nach bTbeairde mis thu, 
Gun ghoid thu mo chuid gun fhios uam 

Ach gun taing do luchd dorohiosgainu ymt 
Cha cbreid mise dranud dbeib. 
IIo ro^ ^c. 



Ach fear a bha greis na d' chomunn, 

Cba b'e chomain-s' a bh'ann 
Bhi cuir mi-chliù air do nadur, 

ur an dha-sa bhios a cb 

*<S ioigh linn drama, ^-c. 



Co dh'àoireadh fear do bbèusan ? 

Ge do bheirt' e fein sa'n Fhraingf 
No dhi-mholadh stutli na Tòiseacbd ? 

Ach trudar nuch ùladb dràm. 
*«$ toigh linn drama^ ^x, 

\ C 

Stutb glan na Tòisea^h gun trualUcadb, 

An loc-sblaint is uaisle t* ann, 

S fcarr gu leigheas na gach lighich, 

liba no bbitheaa a measg Gball. 

*iS' to^h linn drama, ^-c. 

Cia mar a dbeanamaid banaia ? 

Cumbnanta, no oeangai teann ? 
Mar bi drftm againn do'n Chleireacfa, 

Bu leibeideacb feum a pbeann. 
à ^ '5 toigh linn drama^ ^c. 



Bha ml uair,'B bu luacb-mhor t-fheumdhomh| 
Ge nach tuig,mal-shluagh gun cbèiU e, 

Dum amabam, sed quid refert, 
Na ghràÌRg qu^ amanda. 
IIo ro, ^'c. 



• When our author*^ celebrated preceeding long m 
pralie uf wbUky bccame genersUy known, Mr John Mac. 
Donald, the author ofthe excellcnt love-ditty, the aoc -nd 
ael of Mairi Jjagkack, invoked hU muie and compofed a 
parody on it lysteniatically overthrowing every thing Ko*« 
h«d said in iti praiie. Our author having hcard orihU|again 
tuncd hi« lyre— luitaincd the pmitioni he formerly aa. 
lumed— caitigaled thc viHfier of aqua vlta and ai itiU 
greater length celebratcd thc inipiiing qualitics of it. 

T 



7^« 






f-eLr'«^ p-^^ouc^ Do^Ajfci^*^ </Lic..y.4j>g ^ ji^^c/. 



.290 



SAU-OBAIR NAM BAllD GAELACH. 



Tha luchd cràbhaidh dha do dhiteadh, 

Le cùl-chaint a*s briodal feall, 
Ge d' nach aidicb iad le*m beoil thu, 

Olaidh iad thu mar an tràllt. 
^S toigh lÌMn drama, {e. 

A Chlèir fein, ge leunt* an còU, 
Tha*n sgornanan ort an geali, 
Tha cuid ac' a ghabhas fraoileadh, 
Cho math ri aaighdear aa' champ, 
^S toigh lùiH drama^ jfc. 

An UOtXsA Mac-Iaih* le Bbeurla, jj^ 
fcj Le 'Laideann a'» •Ghreugaie-chainnt, ' 
^ G.u'n dh-fhag stuth uaibhreach nan Gàel, 
Jl Teang' • chànanaìch nd mall. 
j^^ *S toigih lùm dramay ^e. 

*N aair tbag e ruaig air feadh na h-Alba, 
*S air feadh nan garbb-chrioch ud thall 

Dh-fhag Mao-na-bracb* e guu lide 
Na amadan liotach, dall. 
^S ioiffh lùm drama, jfc. 

Gu*m b*ÌUt leam fein, fhir mo chridhe, 
Bhi mar ri d' bhuidhean *s gach àm, 

'S tric a bha sinn ar dithis 
Gun phlob, gun fhidheil, a damha! 
^S lo^ linn drama, ^c. 



MOLADH NA H-OIGHE GAELICH. 



Aia FOKN— **Af(i»i«/ ycw baggage,'* 



A Nlghean bbòidheach 

An òr-fhuilt Uiachalaich, 

Nan gorm-shùl miogacb, 

'S nam mìn bmU sneachda-gheal, 

Gu'n siubblain reidhleach 

A*a sleibhtean Bhreatuinn lcat, 

Fo earradh sgaoilte 

De db'aodach breacain orm, 

'S e Bud an t-èideadh 
Ili *n eireadh m*aigni^sa, 
'S mo nighean Ghàelach, 
Aluinn agam ann ; 
O bheui na h-òidbche 
Gu soills' na madainne, 
Gu*m b*Xit n-ar sùgradh 
Gun dùsal cadail oiru. 

< 

« Dr Samuel Jubiiioiìk 



isti 



nx^ 








Ge d' tba na bain-tigheaman 
Gallda, fasanU, 
Thug òigh na Gàelig, 
Barr am mais* orra, 
Gor annir sheòighn i 
Gun sgòid ri dearc' oirre, 
N« h-earradb glè-mhath 
De dh'eudadh breacanacb. 



Gur foinnidh, mìleanU 
Direach, dreachmhor, I, 
Cha lùb ara feoirnean 
Fo bròig 'nuair sbaltras i ; 
Tha delrge a's gile 
Co-mbire gleachdanaich, 
Na gnùis ghll, èibbinu, 
Rinn ceudan airtneuiacb. 



Rèidh dheud chombnard 
An ordugh ìnnealta, 
Fo bbilibb sàr-dhaitht\ 
Air blàth bhtrmiUian ; 
Tha b-agbaidh nàracb 
Cbo làn de cbinealtachdy 
'S gun tug a b-aogasy 
Gach aon an ciomacbas. 

« 

Gur binne cbmhradh 

Na òraid fhlieanta, 

Tha guth ni's tìBÒlmhoir', ,^\ 

Na 6igb-cbeoI UJnn-fhacÌacb, ^ ^^^ 

Cha laidheadh. oròn oim, 

No leon, no iomadan, 

Ri faighinn sgeul duinn 

O bheul oa finue sin. yA J 



'Naair thig a Bbealluinn, 
'S au Sambradh I&sanach, 
Bi'dh sinn air hlridh, 
Air àrd nan uchdanan, 
Bl'dh^crait nan gleanutaa 
Gu caQBjtair, ouirteasach, 
Gu tric gar dàagadb 
Le sùrd ga moch-ciridh. 



•S bi'db 'n crodh, *s na caoirìch» 
*S an fliraocb ag Ìnealtradh, 
'S na gobh'raibb bailg-fbionn, 
Gu ball-bhreac, bior-shuileacb^ 
Bi'db *n t-àl *s an leimnich 
Gun cheill, gun chion orra* 
Ri gleachd 's ri còmhrag 
*S a snòuch bhileagan. 



^^ 



\^) 



UILLEAM ROS. 



291 



Bi'dh miae, a*i Mùiri 
Ga£h ìà *ft na glacagany 
No'n dolre gèuf ach 
Nan èunan breac-iteach, 
Bi'dh coach, a's smeòracb, 
Ri oeòl *s ri caiseamachd, 
'S a gabhail òrain 
Le ■gòroain bhlaada dhainn. 



Nife.— ** Wtluam Bom chiefly deli^hted fn pMtoral 
poctry, of which ^e •elied the trtie and genutne ffpiiit— 
'UataM M h.dfgke Gaetkà* oz hlf * PraiM of the High. 
land M atd* is a mMterpiece tn thi* fpeciet of conipotilion. 
It embraecs erery thing tbat Islovely in a rural icene ; and 
tbe dMcripUon i» couchcd in the rooit appropriale lan- 

fUage"— BaUOTaBCA SC0TO.CtLTICA. 



AN LADIE DUBH. 



LUIXNEAO. 

Hb ro ladie*<2/<ttt*, 

Hò ro eile^ 
Hb ro ladie dhuC^ 

Hù ro eiUy 
m ro ladie dhuV, 

Hb roeiU^ 
Ou'm b'èv^inn le maigneaàh 
An ladie nà'm/eudaM, 

Naeh mireagach Cupidf 

*S e aùgradh rì mhathair, 
Dia brionnach gun suilean, èTtff^H 

An duil gur ceM-gàir* e, 
A* tilgeadh air thuairenm, 

Mn'n cuairt anns gach faite, 
A sliaighdean beag, guiiieach, 

Mar's arrainn e'n sàthadh. 
Ho ro ladie dhui^ &c, 

Bha sagart 's na criochan, 

*S ba diaghaidh 'm fear-Ieughaidh, 
Air danadh le creideamh, 

'S 1e eagnachd cho eudinhor ; 
'S b*ann fi cbeahn-eagair, 

A theagasg bhi blusach 
Gan ofrail a nasgadh 

Aig altairean Bhennig, 
Ho ro iadie dhui', ^c. 



>i€a< 



tfi(UJ 



Mu'il^tathHXAr.) 



'NuHÌr a chunnaic a bhan-dia; 

Fear-teampuill cho dùire, 
Gun urram db'a maildeachd, 

Gon mbÌHgh air a sùgradhy 
Chuir i *n dia dalldach, 

Beag, feallsach, gun sùilean, 
'Db-fheuchain am feudadh e, 

A gblèusadh gu h-ùrlaim. 
Ho ro ladie dhui\ ^e. 



'Nuair dhiucbd an dia baotbar, 

Beag, faoilteach, mu*n cuairt da, 
Gun thilg e air saigheady 

O chailin na bùaile 
Chaidh *n sagart na laiair, 

S cha chuirt as gu là-luain e, 
Mac bhitheadb gun gheill e, m u Y ^ <^ 1 

Do Bhenut san uair sin. 
Ho ro ladie dhu€^ Sfc. 

S b*e aidmheil an Lebhit, 

'Nuair a b' òigin da ùmblachd, 
Gu *m b' fbcairrde gach baacbaille 

Gruagach a phùsadh, 
'S bha cailin na buaile, 

Cho buan ann a shuilean, 
*8 gun robh i na aigneadh, 

Na chadal 's na dhùsgadh. 
Ho ro ladie dhui^y ^c. 

*S e fàth ghabh an sagart, 

Air caidridh na h-òighe, 
Air dha bbi air madainn, 

Ga h-aidmheil na sheòmar, 
A glacadh *8a leagadh, 

Air leabaidh bbig chbmhnarrd, 
'S mu's maitheadh e peacadh, 

Bhi tacan ga pògadh. 
Ho ro ladie dhuV, ^c. 



Ach tilgidh na Cinnieh, 

Mar ilisgean oirnne, 
Mar tha sinn cho dèidheil, 

AÌr èibbneas na h-òige 
Luchd-creideimh a's cràbhaidh, 

Toirt stràcan ga gòraich, 
*S a bristeadh nan àintean 

Le ban* am buill-dòchais ! 
Ho ro ladie dhuC, jc 



A'ofc,— The foregoing cynieal iong wai compoied on a 
rigjdly rlgbteous Hìgbland School.maiter, who, fiincylng 
that bii ferula and caiiock were lufflcient to luttain him 
in bisielMaudcd innr<ccnce, wai notorlous in the oountry- 
lide for hii icorching tiradei againit all delinquenti— 
eipechilly such as had incurred tbe rebuke of the kirk. 
•CMion.— Our bard, althougb free from the groiier immn. 
ralities, being a Httlearoorous in bis disposition, came once 
or twice under tbe lash of ibii cenitMr — But aUi l tbe 
iniUbiIity of human virtuci— '* holy WiUie", hlroielf 



292 



SAiUOBAlU NAM BAllD GAELACU. 



got M lllegttlRiato chÌM ! Tbe ftam «t the Selnt'i tln 
nn tnm one corner of the Perith to the other liy getting 

bit lenraot maid In the /amUg tM^ 'llie poet readiiy 

avaiied hinudf of the oppoitunlty to retalÌAte upon tbe 
Dominie, arjd appiied tbe laeh witb graat tklll.^Notbing 
eKcelf tbe irony and sarcMmof our bard in tbii production ; 
If be doei not ezult a iittie too loudly over a fÀilcn enemy. 



CUMHADH A BHAIRD ^ 



AIR gOlf A LRAKNAIZf. ^ 

AiR FoNN— •' FanweU to Lcehaber,'* 

Gsd' it aocrach mo lcabaidh, 

Cha'n e'n ciidal mo mhiann, 
Leia an laai|;«nt' tb'air m*aignfladh, 

O cheann fad' agua cian, 
Gu *m beil teine na latiiir, 

Gun dol at na mo cbiiabh. 
Tablialrt bnwnachadb gènr dhomli, 

Gu bhi 'g èridh 'ta triall. 

CO*-8HRIRM. 

Seùtn (ibkinnt iehm èMòm, 

Seinn Hbkwm am dàU^ 
Seùm èUtkinn bkinn èibkinn^ 

Seinn tUAinn gaeh là^ 
Seùm èUtkinn^ Unn etUrom, 

Seitm è&kinn^ do gknà 
Seinn èibkmn^ tema Hbkinnt 

Oiuireadk m* eatlain gu làr, - 

Tba mi còiT a*t trì bliadhna, 

Air mo lionadb ie faol, 
'S gach aon là dhia atiùireadh, 

Saighead ùr anu mo tbaobh ; 
Cia mar 'a leir dhomh ni taitueach, 

Db'aindeoin pailteaa mo mhftoiu ? 
*S mi at èugmhait do mhàrain, 

Bhiodh gun ardan rium taor» 
Seinn etftAum, j;e. 

*S e do mhÀran bu mhiann leam, 

'S e tigh*n' gan fhiabhraa gun ghruaim, 
Mar rl Uatdachd na h-òraid, 

'S e ba èhedl-bhinna faaim ; 
Db'eireadh m* inntlon gu h-àbhachd, 

Ri lina bhi *g aireamh gaoh huaidb« 
A hha oo*-ttreap ri mo leannan 

Baindidht faratda, tuairc^ 
£WimmMm% j;c; 



*S gur gile mo leannan 

Nan eal* air an t-tu&mh, 
Cnr binn* i na'n tmebrach, 

Am barraibh rò-chrann aa moàigh, 
Gur e geamn'achd a beusan, 

*S i gun eacoir na càil, 
A lùb mite gu geilleadb 

Air bheag eigin na gradh. 
Seùm eibkinn^ ^•e, 

G u'm hcil maite na h-eudann,^ ^^ f r ui J 

Naoh l^oainn*a* a luaidh, 
Tha i pailt ann an ocutaidh, 

*S an ceiil a thoirt boaidlh . f^* 

Gun a ooimeat H fcataipn f h«o^«Ìwn(wW , 

Ann an tpeit, tan taohh-taath, 
M* hg mhìn-mhala bhMudidh, 
Thogadh m' inntinn o ghruaim, 
Seùm e&ki$m^ 4^ 



'S ge do bhithinn an èu gail. ^'l 

Agus leigh air toirt dùil, 
Nach biodh furtachd ati dàii domh, 

Ach am bàt an gearr ùiu*, 
Chnireadh eugat mo mhin-mhal*, 

Mo mhi-ghean air chùl, 
Ghlacainn binneaa na tmeòraich 

A*t gheibhinn tòlat at ùr. 
Seinn eUJimn^ ^x, 

Ge binn cuach 's ge binn amebrach, 

*S ge binn coiair *a gach crann, 
Seinn ciùil dhomh 'n ooill amhdaiii* 

llieìch mo ahùgradb-a' air chaU'- 
Tha mi daonnan a ainaointeach, 

Air mo ghaol ann aa* ghleann 
'S mi air tuitcam am mi-ghcun, 

Gun a brìodal bbi ann. 
Seinn eiMòm, j r. 

'Nuair a bhÌtb!nn-*B 't mo mhin-mhar 

An gleaniiaii rìmheach na cuaich, 
No 'n doire fatgach na ameòraich, 

Gabhail aòlaia air chuairt; 
Cha mhalalrtin m* òibhneaa 

O bhi g a h-eugrohaÌB c lr uair, n a 
Air aon atòraa fbir-ttàu, 

Dh* aindeoin aÌrdChd an uaÌÌL 
Seinn etMÒM, jv. 









Ge hu rìgh mi air Albalnn, 

Le cuid airgeld a*a aprèldh t € 
B*e mo ragbainn mo mhin-mhar, 

Thar gach ribhinn dhomh fein, 
Cha bu ahuaimhneaa gu bàa domh 

*N aon àite fo 'ii ghrèìn, 
'S mi aa eugmbaia do mhàrain, 

GuB mo theamtdh o Bheud. 
^'aii eibkinn^ 4^ 



li4i-r*') 






Ach moflg'leain tharait a mi-eheiin, 

*S colream dlth air mo Kliruaim, 
ficò ni'a faide cha bbi mi 

Gun mo mbin-mhala sbliairc ! 
Oif mhln beir mo thoraidb 

htmt na chpirean to thuas, ^ 

Seinn mo rùin ann ta* ghleannan. yun{$t) 

'S tolgidh *n cailin e bbuat. 



Thuit mi le d*gb&th, mhill thu mo rXth, 

Striochd mi le neart dòrain 
Saighdean do gbaoil titit' annt gach taobh. 



AlhiU inu mo mhait, ghoid thu mo ohi 



) dfdM 
ireach, 

*S mheudaich thu gal bròin domh ; 

'S mar fuatgail'thu trà, le t-fhuran 't le t-fbàiU' 

'S cuideachd am bàa dhomh-aa ! 



CUACHAO NAN CRKOBU^ 



*8 cama-Ittbach t-fh&lt, fanna-bhui* nan cleachd 

r^^ fabhradA nan r5tg àluinn : 

^V *^ ^My '' • <• fc 4?» •T^*» u^ Hfiaiw. . 

Gruaidjiean mar^baor, bi^iiieaob mar aot, 

Gut an cuir iad mi tteach, an ci<M-taign nan leac 

Bidh mi fo neart criidh dhetli, 
Le tmaointinn do chleaa,*t dothùgradb ma teach, 

Fo dhuiUeach nam preaa blàth'or. 
SYu'ti arHmV $h)t^h r^iVM /itrei^**«»c* 
*S mIlla.do bheul, *a comhiiard do dheud, 

jfttVeJu!tìr*ft3h*life'^''**» 
^Ghiùlaineadh brèid, uallacb gu r«ill, 



Croachag nancnu»bb,nach trua*leat mr cbaòi* 

*G Stnaich rl òidheh* eheòthaf^^ 
ShiubhUinn le*m* ghaol, nTdtubbar nan craobh, 

Tnogainn rl ga!olth am monadh an fhraòicfa, >g| 

Mo leabaidh ri taobh dòrain— 
Do chrùcha geal caomh tlnte rl m* thaobh, 

*S mite ga*d chaoin phògadh. 



Channa' mi fèln aitling, 'a cha bhreiig, 

Db-fhag tin mo cbr^ brònach, 
Fear mmr rijtè, a pdgdh a beul. ^ . 






Strua' gun aa t-èud tha*n uachdar mo chlelbh, 

Gad bbuaiadh-t* an ceud àite-.- 
Na faighinn tbu rèidb pùtd* on a chlètr 

B*fhata dhomh-fèin tearnadii. 



'S tu 'n ainnir tha «inn, mìleanta, biiiu, 
«^Le d* cbeileir a >ion .òi 



;T:ì '•fh^ifisL^drc&'A'^iie?^-'-*' 



h< 




>>*Sfadam 



* iJhTttcUàdA air Top'»S* èmimeaS/* . , 
Thlginn ad dhàil,%huìrl'nn ort'*Ail?,'' ^ * 
. Bhlthiniì a.ghraidh rèidh rivt— ,^^^1,«:) 
'>»«'hClaa%*'ia Att2nr,?ATO *t So chhUl, 



*Salnnhrair llamhjgrèiu'thu! , , 



*"!fii'ftSd1im 'eÌf J.iglA.'Jg'Ì,./ * • '• 

Ach *a ffoirid an dàil £U*m faioear an là, 

gh-«al 



'Ì 



* Tbe poet, craMed in loTe, luflbred sucb poignancy of 
grief that it ultinMitdj brought on t consumpiioo and 
be wat for tometime bed-riddcn. On t fine eveoing in 
M«7, he row and walked out throogb the woodt to indulge 
bls mdancboly alone.— Arriving at a large tree, bethrew 
himself on the green sward benettb its branches, and was 
oot loog in his sequettered sjlvan situation ere the cudtoo 
l«gan tocarotaÌMvehiai.-.*' Tbe son of •mig and sorrow** 
iminediately tunes bis lyre. and singi an address to the 
rcathered vocalist.— He poois out his complaints Iwfore 
the shj bird, and solicits its syropathies.— Had Burns 
been a Gaelic Scholar, we thould lùiTe no heiitation in 
accuàlng bim of ptsgiarism when he sung :^ 

** Hmt can ys ehaant, y« UtU« birila 
Vfhiim Pm io WM an' fve «^ cu«r 



But Rott enbodles flner feellnp tnd seniiments Into hit 
lugttive pleets than even the bard of Coiit. 



k 




Uiriih ^u je^v .\/ f 

Càrair gu riidh clach agua tr^t^n 



Ma*m leahaldhpt* a bhrl(^uaitle— 
r^n B% a feitheamh ort fèii 



*S nach togalr thu ghèug fuaa leam, . , 
Na b'thut a blfiodti tinn, (Rieanafnnraa lulm, <v ^ 



ff.un^ 



;h *a gojirid jandàil gn*m faioi 
'M bi prSS^im^''trlT?uarg 



V4 M 



Mtt*n'S^f^£ft^n^i ort iùil ainnir dbMMhr, 
*S nach dùlri^ t?irfl& pòg dhomh, -^ ' 



Mallachd an tàt, aig a mhnaoi-ghlìUn*, . -« ^ , 

jlojtijilai. 
thiTna pòg < 
Tinu gu*n bhi alàn, dùitgt' at mo phràmb, 

Cuimhneachach dàn pòtaidh 
Mo bbeanuachd ad dheigli, cheannaich thu-fein, 
ÌJb d* lcannanachd gle òg mL 




£m tt 






^ 






m ^^l^Jjtt ^ '^ i*JLsle«^ . •»» o^*-£A 




294 



SAU-OBAIR NAM BAaD GA£LACH. 



ORAN £ADAR AM BARD, 



/ 



AGU8 caillsach-mhilleadh-nak-dam; 



/M BARD. 

AcH ^r mlse tlia duilich, 

'S iiìi gu inuladBch truagh, 
Cha'n urrn* mi aìreamh 

Mar a tha mi '■ gach ualr, 
Gu*m beil dbrain mo chridhe, 

Dha mo ruighinti cho criiaidh, 
Leis a* chion Hbug mi'n ribhinn, 

O naeh dìrich mi suas. 

A* CIIAILLBACH. 

Toftd a shladai', *8 dean fìrinn, 

'S nu bi 'g innsea* nam brèug» 
Cha chreid mi bhuat fathasd, 

Nach ell daMeh do sgèul, 
Ma tha i cho maiseach, 

*S cho pailt ann an ceil], 
*S nach urra* mi t-aicheadh, 

Bheir mi barr dh*i thar ch(!'ud. 

Ma*s l ribhinn do leannan, 

Faire ! faire ! brabhoe ! 
Cha bhi t-onoir gun anHbharr ; 

Your aervaHt, my JLord, 
Mar a foghainn leat grungach, 

Acb te uasal le srul, 
Gus am faic mi do bhanais, 

Cha chan mi ni's mò. 

AM BAKD. 

Tha mo leHnnan ni's àilte, 
Na tha sa*n Uoinn-eòrp, 

Gur gile, a's gur glain' i 
Na canaeh an fheòir 



• Tbe woman bere introduce<f aa a hypercritlc in long 
ws« a particular fì-iend of ihe poet.'-RoM bcgan, in her 
prctence, to tlng the praliet of *' the girl of hU alftetioiis*' 
and bis own oertainty of a premature grave in conMqucnee 
of her refuial of him^The old wife heard tlie firtt fttansa, 
and by way of episode or running commentary, endeavoun 
to curehim of hit paMÌon.— She thus continuea herinter. 
Tening remarka to the end of hia ditty.— The poet wa» so 
struck with the shrewdnesa and |>oint of her episodes that 
he iromcdiately Tersified them — The song, iherefore, 
comei before us In the shape of a duet— the wofaan, how- 
erer, singing two atSDtas for the poet's one.— Ross doet 
ever? thing as he should—he well k»ew the garrulousneM 
of women, and their prtvllege to ha?e tbe laft word in evcr j 
cuiitioversy 1 



Gur binne na cblàrsach 

Le«m àbbachd a beoil; 
Aig a mblad s* thug ml ghaol d''i, 

Cha *o fhaod mi bhi beb ! 



A CHAILLEACU. 

*S tu d* fhosgail thar chòir e, 

*S nach sòradh a hhreug, 
*S a iiughad gnùis rò-ghlan 

*S an Roiim-eorpa gu leir, 
Ma*s a aamhladh dh*i *n canach, 

Cha'n* aitbne dbomh f heum ; 
Ma's e 'gaol a bheir triall ort, 

Deagh bhliadho* as do dhèigh. 

Ma's a blnne na cfalàrsach 

Leat àbbachd a beoil, 
Gur nebnach nach cuala* sinn 

Lnaidh alr a ceòl ; 
Mar a h-ealaidh os *n i<»al 

Ann an dlomhaireacbd mhbr, 
Ris an eireadh a chridhe, 

Gun ach tri-*ear ma còlr. 



AM BAKD. 

*S i mo Leannan an *eiteag 

Alr na ceudan thug barr, 
Gnùls shoillear, caol-mhala*, 

Suil tbairis, ghorm, thlà, 
Beul min mar an t-shirist 

O' milis thig m\%\ 
Grnaidh dhearg mar na caoran, 

Snd aogais mo ghraidh. 

A* CHAILLBACH. 

Mar b'e iteach na Pecaig, 

Cha bhiod spèis dh*i no diì^ 
Cha*n 'eil math iniit* no dolaidh 

Mar a toillich I 'n t.sùil 
Chulr a h-ionan, sa casan, 

Mi-dhreach air a mùtrn, 
Ge d' tha spailp as a h-èideadh, 

Gur eun i nach fiù. 



Gnuls shoiUear, caol-mhala, 

Suil thairis, ghorm, thlà, 
Ge d' tha taitneachdain seal annt» 

Cha mbair iad ach gearr, 
lathaldh bllibh dearg, daite, 

Teangaidh sgalteach, lom, ghcarrt', 
'S mar tha aeirce nan gruaidheaii, 

Cba bbuain' iad na càch ' 



UILLEAM RO& 



296 



i/ 

BilUGHAICHEAN GHLINN'-BRAON. 



LUIKNEAa 

Beir mo ahoraidh le diirachd^ 
Do rìbkmn nan dlU-chiabh. 
Ris cM trie bha mi sìijfradhy 
Aim am Bn^haichean GhHnnt-Braon, 

Gur e mit* tlia gn cianail, 
*S mi cho fad bliuat am bliadlina, 
Tlia liunn-dubli air mo shiarradb, 
*S mi ri iargain do ghaoiL 
Beir mo shoraidkf ^c. 

Cha *n fbeud mi bhi subhach, 
Gur he 'a bèua domh bhi dubhach, 
Cha dirich mi brughach, 
Chaidh mo shiubhal an laoid 
Beir mo Aoraidh^ ^c. 

Chaidh m* astar a maillead, 
O uach faic mi mo leannani 
'S ann a chleachd mi bhi mar riut, 
Ann an gleannan a chaoil. 
Beir mo Aoraidh, ^. 

Anus a choÌU* am bi smùdan 
*S e gu biun a seiiin ciùil duinn, 
Cuach a's smeòrach *g ar dùsgadh, 
A cuir na smùid diù ie faoilt*. 
Beir mo thoraidh^ ^c, 

'S tric a bha mi 's tu mireadh, 
Agna càch ga n-ar sireadh, 
Gu 'a bu deònach linn piUeadh, 
Gu Innis nan laogh, 

Beir mo thoraidhy Sfc, 

« 

Sinn ^r fàireadh na tulaich, 
'S mo lamh thar do mhuineal, 
Sinn ag eisdeachd nan luinneag, 
Bhiodh a* mullach nan craobb. 
Beòr nu> shoraidh^ ^c, 

Tha mlie *ga ràite, 
*S clia *n urni mi aicheadh,— 
Gnr iomadach sàr ^ 

Thig air alridh nach saol. *• {}^Z,r%J^) 
Beir mo lAoraidh, 4^. 

Gur mls* tha sa* champar, 
S mi fo cbis anns an am so, 
Ann am prloean na Frainge, 
Fo aio-neart gach aon. 
Beir mo ihoraidh^ j;c 



Ann an seòmraichean glaiste, 
Gun cheòl, n^ gun mhacnas, n* L '^^XCt^f-^^ ) 
Gun ordugh a Sasuinn, 
Mo thoirt dhathaigh gu saor. 
Beir fno fAoraìdA, ^c. 



Cha b*ionnan sud agus m* àbhaist. 
Asiubhal nam fàsach, 
*S a direadh nan àrd-bheann, 
Gabhail fàth air na laoich. 
Beir mo shoraidh^ ^c 

A siubhal nan stùc-bheann, 
Le mo ghunna nach diuitadh ; 
'S Ìe mo phlasgaiohean fùdair, 
Air mo gblùn anns an fhraoch 
Beir mo shoraidhj ^e. 



'S ^ìAjÙv «^3 



ORAN CUMHAiDH. 



C A rin am bird an *nuair a chual e gu*n phòi a leannan 
(Mor Rm) air db'i dbol dliachaigl) do Shatuinu nuille 
ri còmpanachj 



Aia PONK — **Rohai dona pbrocA.*' 

Gk fada na mo thamh mi 

Tha *n damhair dhomh dùsgadh, 
Cia fàth ma'n thriall mo mhàraii, 

'S gum b*àbhaist dhomh sùgradh ? 
C'arson a bhithinn brònach ? 

Ma'n bigh 's gun a diù dhomh, 
Ge'd ghiac i *n iuib a gràidh mi, 

Le amiiailtean Chtipid. 

Gach fear a bhioe a feoraich, 

Mar Iconadh le gaol mi, 
Tha raghainn sud do*n tuathdaidh, 

Oii *s dual da bhi smaointinii : 
Cha *n aidich mi ach fòii e, 

*S clia mhb ni mi saoradh 
Thig m* ùr-sgeui bho Apoilo, 

Mar sheolas na Namnear. 

Aoh sud mar sheinneadh Cormaio,* 
*S e dearmad a cheud ghaoil, 



• Tradition nyt (hat this Cormae, whom tbe Bard 
roentioni to often in the above song, was an Irlth Harper, 
who came to Scotland and Tititcd leveral of the Highland 
Cbiefi. He at lengtb went to the family of Macleod of 
Lewii, and lerved hlm for tereral jreart ai a Harper. 
Haring fUlen in love with Macleod*t ddett daughtcr, he 



296 



SAR-OBAIR NAM BARD GAELACH. 



*S e gabbail cruit da {unnsaidh 

Le inneal ciùil da glèusadb, 
On chuir finne 'n diù-chally 

Mo ibùgradh 's mo bbèusan, 
Gu'm batb mi'n guth an òrgbain, 

Le toragban mo speis db'i. 

'Nualr dh'eiriub Cailean Cormaic 

Air cborra-ghleus gu fàraiiu, 
Gu'n d'fbeùraich am fear òg 

An e goraicb a dh'fbas aim, 
*S a liugbad catlin beul-dbearg, 

Cho bèusafth 's cho nàracb, 
A*s finne a th*air an fheiU, 

A tha feumach air maran. 

*Nuair cbual' am Macau-baoth sin, 

'S a ghaol bbi do-mhùcbte. 
'S e smaointich e gu thearbadb* 

Bbi falbh aa a dbùtbaich 
Acb nochdadair na h-aobbair, 

'S e *n caoin ruith le tùrsa, 
Gun gblac e cruit a*s sbeinn e, 

Lc binu-cbeòl as ùr e. 

Bba feileacb air an an òrgban, 

Aig Cormaic ri ard-cbeol, 
Mas biodh an fbinne 'n uachdar, 

Air duan na fuaim clàrsaicb, 
Acb cba d* fbuair mise sgeul 

Ann am Beurla no Gaelig, 
A dh'innseadh dbomh mar d'fbaodainn 

Au gaol ud a smàladh. 

O ! teirmeasg air a gbaol sin, 

Nach faodalnn a threigsinn, 
A'à gur h-è chulr a laoid mi 

Bhi smaointinn bean t-èugals, 

refolTed,onthe flrttopportunity.to fly wlth her'to Irelsnd. 
One nighc, sfter lupper, Cormac tuned hta hsrp» snd 
played a tune of the name of *' Deuekain^klnut^ Mhie. 
0*.Ckùrviaie^*' which had tbe power to ÌuU all to tlecp 
who were wltbin hesring of it. By thli magic muùc tbe 
whole of Macleoii's household fell into a deep tlumber. 
Cormac then drew a large dagger, which he uied to carry 
about him, callcd Madag-aeUaìSt to cut Macleod*t throaL 
At he wat drawlng near the chicf with bit knife, Mac 
leod't eldett toa came in, after rcturning tnm bta daily 
mountain tporti, and tceing Cormae approachiog hit 
father with tuch a dreadful weapon, exclaimed— **Corroac ! 
Cormac! what do you intend to do— are you mad?" 
Cormac replied, *'Mad» my young man! think you lo? 
I am not ; but I hare a regard for your falr titter, whom 
I am rctolTed to take with me to Ireland ; and at your 
aged father will not gratify my detire, I must tever hit 
head from bit l)ody and clear my way." On hearing thit , 
the youth replled, ** You had better not, at you may get 
your choice of a thoutand vlrgint In Scotland, much 
lairer than my aitter, withoutcomroitting tocruel a dced." 
Corroac laid, ** You tpeak truly, my young roan ; band 
me my lyre, that I may banith the virgin't love with th« 
•ound of my harp.** Tbe Bard utet tbit hittory at a text 
to the above tong, wheie he coroplalnt that Cormac, with 
themeiody of hit harp, had cared hit love,whìIea remedy 
fbr hii own wat never to tie founU. 



I 



*S 'n teirc a bba 'n ad gbuùis-ghil, 

A lub mi gu eugaii, 
*S iiach deann Lighich* slàn mi, 

Och ! b'fbearr gum b'e *n t-èug c. 

Is ciomach ann do ghaol mi 

1(1 smaointinn bean t-ailteachtl, 
Cha chadal anns an òidhch' dhoDth^ 

'S cha *n fboia anns *an là dbomh, 
Cba u* fbacas ri mo rè, 

*S cha 'n niaigb mi sgeul ga bràth air 
Ni b'annsu* im bbi rèith 's tn, 

A gbeug nam b&s bàua. y 

Gur binne leam do cb&mbradh 

Na smcorach nan geugan, 
Na cuach sa mhadalnu Mhàighc^ 

'S ua clàrsach na'n teudan, 
Na*n t-£aspuig air la Dòmhnaich 

*S a mòr-sbluagh *ga eisdeachd, 
Na ge do cbunnte stòras 

Na h-£orpa gu I^ir dhomh. 

Carson nach d' rugadh dall mi, 

Gun cbainnt uo gun leirsiiin ? 
Mas facas t-aghaidb bhaÌndiUb, 

Rinn aimhleas nan ceudan, 
0*n chunna' mi air thàs thu, 

Bu chliùteach do bheusan, 
Cha n' fhasa' leam nam b.^8 

A bhi latbair as t-èogmhais • 

Aeh 's truagh ! gu'm beil do rùn-sa, 

Cho dàr dha mo leanmbuinn, 
'S mo chridhe steach *ga ghiulan, 

A h-ttile taobh dba falbh mi, 
Au cadal domh no dùsgadh 

A sùgradb no aeanacbaa, 
Tba sud da m' ruagadh daonnaii, 

'S mi sgaoilte gun tcarmmin ! 

Ach fasgaidb mi mo dhuthaich 

Gu 'n diùch'naich ml pairt dhetb, 
Ro-mheud sa thug mi rùn 

Dha do ehul buidbe, faineacb, 
Air triall dhomh thar m* èolas 

A db'aln-deoln mo cbiirdean 
Thn saigbead air mo gbiùlan, 

A lùbas gu lir mi ! 

'S a nise bbo'n a thrlall tbu# 

*S nacb b* fbiach leat mo mhiiran, 
A chionn *s nach robh mi stòrasacÌH 

Mòr ann an stàta, 
Ach sud ge d*robh da *m dhi*-sa, 

Cha 'n islich mi pairtean , 
Tha m* aigne torrach, fior-ghlan, 

Nach diobair gu bràtfa mi. 



UILLEAM UOS. 



297 



Ach mu*t « triall gun dail dut, 

Gu aite nain mor-slieol, 
Gu'u fbuireach ri do cbHlrdenn, 

Do dbàimli, no lucbd t-eòiais, ' 
Biodb soirion air na speurau, 

Gun eiridh air mor-tboun, 
A db' aieeageas le rèidb gbaoitb \ 

Uun bhèud thu gu ■eoi-ait. 

Mar sud bha iir-egeul Cbormaic 

Cbo dearbhta aa* sheinn e, 
CUfein sa* ehomunn òg 

*S iad gle bhrouach ma tbimcbcall, 
£ gabhail cead le pòig dVi, 

Gu*n chbmhradh gun ImpiUh 
*S e dioladh guth an còdhail, 

Na h-highe gu *m piU e. 



n»«««M»«WtMMMMIMMMIMtflMIM 



OIIAN EILE, ; ' 

AIR A?r AOBHAR CITEUDNA. 

Tha mÌK fo* rabulad la^n àm 

CbH*n òlar leam dràm le tunnt, 
Tha d&n-ag air ghùr ann mu ch^iii 

A db-fhioaraich do chàch mo rùln, 
Cha *n faio mi *dol aeacbad alr sràid 

An eailtn bu tlàitbe aùil ; 
*S e sin a leag m*aigneadh gu iùr 

Mar dbuiileach bho bbarr nan craobb. 

A ghruagach is bach*iiche cùl 

Tha mi«e ga t-inndran mòr, 
Ma thagh thu deagh àite dhut fein 

Mo bheannacbd gach rè ga *d* chbir : 



fì. 



*S fad a tba m* aigne fo ghrualm 

Cba* mbosgall mo chlùain ri^òl, 
*M breislich mar à nrach a cbuan 

Air bbarraibh nan stuadb rl ceb. 
*S e iuondaran t-àbhacbd bhuam 

A chaocbail air ■uùadb mo uebil, 
Gun sùgradb, gun mhire, gun uuill, 

Cun «{»lUjr»mj^n b^. ,u« 



'l'ba mice ri oenaich *na d* dbeigh, 

Mar gbaÌegeHcb au dèie a leln ; 
Na ÌHÌdhe san àraich gun fbeum 

*S nach teid anns an t-erèup ui's mp l ^^ 

*S d* fhag ml mar\^dmhail alr trèud, 

Mar fbear naoh to^r 8p^ia do mbiiàoi, 
Hq tburas tbar chuan fo' bbrcid, 

Thug brSs ■hileadh dhèur om shùil— > 
B'fhearr nach mothaicbinn feiii 

Uo mhaise, do cb«ill, *■ do cbliù, 
No suairceaa milia do bbeil xa»^>*-^-'^ 

*S biune no sèis gach ciùil. 

Gach addiHir a cbluinneas mo ch^s 

A cuir air mo nadur fiamh ;— 
A cantain uach eil mi ach bàrd 

*S nach cinnich leam dàn is fiacb-^ 
Mo sbeanair ri pàigheadh a mbàil, 

*S m*athair ri màlaid riamh 
Chuireadh J|id gearainn an craiin, 

A's ghearain-sa rann ro* cbiad. 



t/ 






Cba duisgear leam ealaidh alr àlH*, < *^ ' 

Cha chuirear leam dlm air dòigh, 
Cba togar Icam fonn alr clàr 

Cba chluinnear leam gàir nan l-g* 
Cba dlrich mi bealach nau àrd ^ ^,*'* . ^ I 

Le suigeart mar bha mi'n tòs, >-^ I f C*.^^jp1 
Ach triallam a chadal gu bràth 

l>o thalla nam bàrd uach beò 1 



\ 



Wi 
ì* 



AxCC 



%* i*» 








SAR-OBAIR NAM BARD GAELACH. 








4a (;<W-^ i 




j i 



ÀjhtJ-.*'^ otÒ 




AILEAN DArl. 




Allan M'Douoall> better known by the soubrìquet of AxleanpalU or blind Allan, wu 
a naiive of GIencoe> in the county of Argyle. He was born about tbe year 17^. of 
poor but honest and industrious parents. When a young mani he waa bound apprcn- 
tice to a tailor, who, in conformity with the custom of the time and country, itinerated 
from farm to farm, "plying his needle" in every house where his services were required. 
The ezcursive nature of this occupation> accorded well with Allan*8 dispositìon — ^tbe 
house in which they wrougbt, was literally crammed every night with young and old, 
who passed the time in reciting old legends — ^tales of love, of war, of the chase— iuter- 
mingled occasionally with songs and recitations of ancient pootry. Thus nurtured, Allan 
soon became famed for his fund of legendary lore. His mind became imbued with the 
yet lingering spirit of chivalry, which characterìzed his countrymen in former times. He 
heard the encomiums bestowed upon the barda, and his youthful breast felt the aident 
flarae of emulation. From the fìrst stages of puerility, he was remarkable for his 
sallies of >rit, and quickness of repartee — ^ihere was an archness about himi which indi- 
cated future eminence. It is said that as he was sitting one day cross-legged, sewing 
away at his seam, he retorted so keenly and waggishly on a feIIow.apprentice, tbat the 
other, wincing under the lash, thrust his needle into AIIan*8 eye ; — in consequenoe of this^ 
the assailed organ gradualìy melted away, and the other, as if by sympatfay, wore off in 
the course of time. Thus, like Moenides and Milton "wisdom at one enirance waaclean 
shut out," from poor Allan. Nature, however, is an excellent compensator — we seldom 
find a man deprived of one faculty, who does not acquire others, in a pre-emineot 
degree. Such was the case with Ailean Dall, He possessed a lively imagination, aa 
ezcursive fancy, and a retentive memory. 

Incapacitated from pursuing his trade, he turned his attention to music, and soon acquir- 
ed a tolerable knowledge of that science as a flddler. But he never became eminent as t 
musician, and was chiefly employed at country weddings and raffles, and so eamed a 
miserable fiittance. About the year 1790, he removed with his family to Inverlodiyt 
near Fort- WiIIiam, where he was accommodated with a hovel and a small pendide of laod 
by Mr Stewart, who then held the salmon-fishing on the river Lochy, and the occupancj 
of an eztensive farm. The change had materially bettered our bard's circumstances — his 
family did all necessary agricultural operations, and Allan's fiddle and muse were ia 
ceaseless demand, and were oceasionally successful in the realization of some little cash, 
or other rcmuncration. 



'CìftT^ Ji^a^ ^-i-e^ - " J4 .«/o-rK#L^ ir>ji^JJ^u/. ,U,.^^y 



AILEAN DALL. 299 



We utterly repudiate the doctrine that hardships and indigence are, or can be fertile 
in tbc productions of genius ; — difficulties may spur to invention, but it is ease and com- 
fort that can yield time and temper to give a polish to lìterary or poetic productions. 
The former maj let ofT the whizzing squib of momentary exdtation — it b the latter that 
can light up the bright-burning and pellucid torch of genius. During his stay at Inver- 
lochj, he oomposed the most of his songs — his fame spread, and his reputation as a poet 
became ultimately stamped. His style is fine — his manner taking — his subject popular 
— and his selection of airs exccedingly happy. But while we are prepared to give our 
author a respectable position among the minstrels of our country, we are by no means 
disposed to place him in the first class. 

Induced by the popul^rity liis poems had acquired, Allan bethought him of preparing 
them for publication ; — and with this view, he consulted the late Mr Ewan M'Lachlan, 
of the Graromar School, Aberdeen, who was then employed as a tutor in the neigh- 
bourhood. Mr M'Lachlan, himself an assiduous votary of the muse, entercd with his 
chamcteristic zeal and enthusiasm into the poet*8 prospects. He took down our atithor*s 
compoaitions in manuscript, and as they would not of themselves swell even into a 
respectably sized volume, the amanuensis added a few of his own productions, togcther 
with several ether select pieces. The volume thus " got up*' soon became exceedingly 
popular — especially in that part of the country : to say that it possessed merit, is say- 
ing too little — but there were one or two obscene pieces which we would Iike> for the 
sake of moral purity, had been omitted. 

Shortly after the appearance of his poems in a collected form, the far-famed Coloncl 
Ronaldson M' Donald of Glengary, took Allan under his patronage, and gave him a 
comfortable cottage and crofb ncar his own residence. And now might the palmy days 
of our minstrel be said to have commenced — he occupied the proud and enviable position 
of family-bard to the most famed Ceann-taighe in the Highlands. He laid aside his blue, 
home-made great-coat, and hai, and was equipped in habiliments suited to his ncwly 
acqnired rank. Never was there a more marveilous transition outwardly $ and we ven- 
ture to presume that the buoyancy of his feelings kept pace with his improved exterior. 
Allan now appeared in Glengary's retinue, clad in tartan trews, plaid, belt and bonnct, 
on all festival days and occasions of public demonstration. His minstrelsy tended to cn- 
liven the scene, and to inspire the party with the almost dormant chivalric spirìt of their 
country. His panegyrics on Glengary were elaborate and incessant ; and, as poets like 
other mortalsy must have some slight ingredient of selfishness about them, if our 
author stepped beyond the bounds of proprìety or truth in this respect, he has his equal 
in Robert Southey, the poet-Iaureate — and this we should think sufficient apology 1 He 
annually accompanicd his patron to the gy mnastic games at Fort-William ; and various 
anecdotes of his ready wit are related by the people of that place. He previously com- 
posed appropriate songs for these exhibitions, and sung them at the games, as if they had 
been strung together on the spur of the moment — always making sure of having his lyre 
tuned by two or three copious draughts, not of Helicon, but of Beneviè 1 On one occa- 
sion, after the sports of the day were over, Giengary having seen Allan quaff his third 



%. 



<: 



OUAN DO MtiAC.'lC.ALASUAni GULlN,iNE.OApAlDIi{^ 
AiK roNy — "Ctftr a naU duinn am boÌaL** 




t'XA» *Ì^. 



-^"1 



300 



SAR-OBAIIl NAM BARD GAELACH. 



sheilf stepped forwàrd and said — " Now, AUan, I will giwe you the besl cow od mj 
estate, if you sing the proceedings of tliis day, without mentioning my name !** The 
bard adroitly and at once replied :— 

**• Dheanaiiin httha gan ghrìao, 
A*8 muir blian gon *bhi nilti 
Mu'n g&bbAÌnn do m Gàeil dàn, 
Oun fhear mo ghràidh*n aird mo rainn f* 

I. e, I would sooner create daylight vi ithout a sun, and call into being a sea of freah water, 
before I would celebrate a gatheriog of Highlanders^ without Glengarrj figurìng the first 
in my verse. 

But although AUan became Glengarry's family bard, he did not give up composing* 
pieces of general interest — and quite detached from the connexions of his proper callÌDg. 
Indeed many of his productions while with the *' proud chieflain/' are, if any thing, better 
and more popular than his first. In the year 1828, he travelled the countiea of Argyle, 
Ross, and Inverness, taking subscrìptions for a new and enlarged edition of his works ; 
and on procurìng 1000 names, he went to press in 1829. But alas ! the book was ooiy 
in progress, when the cold finger of death silenced his barp for ever. He died much 
regretted, and was interred in the burying-ground of Kilfianan. 

In personal appearance» AUan M'Dougall was thin and slender^ and somewhat diminutìve 
in size. He commonly wore a black fillet oYer his eyes. He was aeldom out of hnmour, 
and very rarely nursed his wrath so long as to lead bim to indulge ìn satire. He was 
amongst the family bards what Ossian was among the Fingaliaws—'' the last of the race.** 







I v 



.'«-. 



LUITfNKAG. 

Faùfh a nucu dhmnn am botul, 
^S ikeid an deoch so mu *n cUairt^ 

Lion barrach an copan^ 
CuM tocraeh a ehuach ; 

Totda ChoimeU nafiile 
Leis an eireadh gach buaidh^ 

Oiffhre Chnoideari a bharraich^ 

'S Ghtinngaraidh bho (huaiL f 
*^ <> »v oTt- ( ? •- -^^ ' < ^* 



Thio ort measair h*s adharc, 
Agna taghadh nan arm, 

La d* mhlol-eholn air lomhaÌDUy 
'S lad romhad a* falbh : 



'NwiSr theid tbu do *n mboDadhy 
Bfdh fuil air damh dearg ; 

Caa a shlubhal aii fhlrlcfa, 
Leat 'rJiliineadh au t-aealg. 
Faiyh a nuat^ ^c^ 



*S ttt marbhaich' a chollicb, 

'S moch a ghoireaa air chrann^ 
Bhuic bhloralch an t-aeillch 

Agua eilid nam beann : 
'S trio a leag thn na luath*s 

A chaol-ruaghag *s a m^^g, 
Kualr a rulgeadh do luaidhe 

Cha ghluaiseadb iad eang« 
Faigh a nwae^ j-e. 






AILEAN DALL. 



'S ttt namhaid na fa-cala, 
Lamh a tnhealladh a gbeoidh ; 

B* fhearr leat 'fbaicinn s au adhar^ 
Na na laidhe alr lòn, 

Air itcif ga chaitfaeanih/ 
'S luaìdhe neimk* air a thoir ( 



t^^^AX^f 




kj ■uwuiiv iiviuau »M n »Muik | » 

Bbo ghuDna beoil chnmpaich. ^^h,M^^>^*4 
'S cha bhiodh ùin' aige beò. •-4^4ci^wf4^ 
Fai^ a nuas^ ^e, 

Lean do chmadal, *• do ghaiag^, 
'S am fanan ba dual 



A bbl oolgarra, cosant* ^ •'^JtgÌ^PP^^* 

Gu brosnacfaadh alaaigh : 
Gu h-armailteacb, treubhacb, 

Gu genr lannach, cruaidh ; ^ 
*S tu thlioehd nam fear treuiia, 

Nach gellleadh '■ an ruaig, 

■ Faiffh a ftiMW, ^. 

Tha 'n naidheachd lo fior 

Aig luchd innse nan duan, 
Gur egeul e ro chinnteach, 

Air do ■hiiinftlr bha bualdh ; 
Nach do dhìbir au deas-lamh, 

Ach aeaaamh '■ gach uair, ' 

*S i bhuidhneadb a chis 

Ui uchd atrilhe le fualm. 
Fa^ a niMW, j'^. 

Gbabh tbu tlachd a's deagh-cheataldh, 

1X> 'n bbea* a bh* alg càcb, 
l'Uchd bhreacan an fheilidh 

A dh* eireadh a' d phalrt : / 

Toirm fheadan ga 'n gleusadh, 

I'Cat !■ èlbhlnn an gair*, 
Mar ri binneaa nan tcud, 

'S a bhi g* eladeacbd uam biird* 
Faigh a nuas^ j-c. 



Tog cuaa an crnnn dlreach, 

'^ brat rìmbeach guu agàth, 
^ cviaraibh rioghail 
A dh* initcea^ co Ìad ; 
S cha *n 5b do chuid gillean « ^ 

liol an lomairt na spàiru, ^^^ 
S tu fein air an toincach 
A toirt moegìaidh da *n càil. 
Ffzigh a nttoM^ ^ 



Thig do chinncadb a d' chomhnadh, 
A chraobb chòmhraig nan laoch ! ^ 
. Faiffk a ntuu, i^'c, ^CÌS^' 

llia fir chalma ro fhearail, 

Ann a *d fbearaunaibh fcin, 
Eadar Cnoldeart 's Gleann-Garadb, 

*Thcid barraicht' air ghlcua : 
*Chuircac cul air an naimhdean ;, 

Tha 'n ceannard ga *n relr : 
^^^(J^j^JS cha ghabb thu bhi ceannsalcht* ' «^-*"^ 

V^* A I « r:iiMMn<laUlt fiki*n*l«-finA 



^'.Vir 



U 



Tog colg ort, fbir ghasta, 
Bi galsgell *■ gu 'm faod ; 

Thig marcalch, a*^ oolslchean 
Ort as gaeh taobh ; 

A •hcaaamh do chdrach, 
Chttm-DomhuaiUan fhraolch ; 



/ 



> 



.1 v^.^^*. 



Le Ghranndaleh Shratb-Spè. 
Faiffhanuat^ ^c. 

*S lcat cairdcas, le dùrachd 

Fir ùr Iiu)ae>GalI, 
Nach gabhfgidf'k^ na mùiseag, 

'N àm rusgadh nan laun ; ^ 

Na 'n eluinneadh lad atrl riut, 

Bhlodh mìltean dlubh 'nall ; 
Mu 'n leigeadh iad eùs ort 

'S iad a dhùbhladh do ràne. 
Fa^h a nuaSy ^v. 

Thlg a d* choinneamh le farum 

Buidhcan bhras iian arm cruaidh 
A bhuailcadb na bulllcau 

*S a chuireadh an ruaig 
'Bha gu h-ardanachyreachdmhor, 

G u fcachd a dol suas 
Bho Cheapalch iian craobh, 

*Dh-fhag na glaoidh *a a Mhaol-ruaidh. 
Faigh a nuas^ 4"^. * 

Bho ChomhanrLnam bradan, 

1« ga&d' thig fo thriaU, 
Clann laln gun ghealltachd, 

Bha *neart-san Icat riamh, 
Le *n airm an dcagh ordugh, 

l^ttchd a leonadh nam fiadh, 
*S a dheanadh an tolladh 

Mu 'n cromadh a ghrain. 
jFVi^ a nwu^ ^. 

Co 'thiiimeadb riut riobadb 

Nualr 'thig nam bcil bhiaat ? 
larl' Antmm & Eirinn 

LeÌB an eircadh na sluaigb ; 
Mac-'Ic-Ailein nan geur lann, i 

Dhcanadh euchd air a chuan, 
Aig am beil na fir ghlcusda 

'Dhol a reubadh nan stuadh. 
Faigh a «aftu, ^. 

Thig lad sid ort le dùfhchas 

Bho thùr naìi clach rèidh, 
Braithrean Dhomhnuill, Cloinn-Ohìighaill, 

Marcaich ■hunutach nan stèud : 



f 



C»^*^r^5!V 



^XJL^ 



302 



SAR.OBA1R NAM BARD GAELACH. 



Clann an t-Sbaoir bho thaobh Chruachainn, 

Bha cruadalach trèun ; 
Ge d chaiU iad a chòir 

'Bh* algan teòra* anii an Slèibht'. 
Faigh a nuas^ 8fc. 



ORAN DO NA CIOBAIREAN 

6ALLDA. 



THAiifia ofmn do dh-AIbainn croia, 

Tha daoine bochd noehdte ris, 
Gun bhiadh, gun aodach, gun chluain ; 

Tha 'n Airde-tuath an deigh* a sgrioi : 
Cha *n fhaioear ach caoirich a*8 uain, 

Goiil mu *n cuairt dhaibh air gach sliot ; 
Tha gach fearann air dol f&s, 

,Na Gàeil 's an cinn fo fhliodh, ^ 

pvSSr^n fCaicear crodh-Iaoigh air gleann, 
No elch, ach gann, a' dol an èill ; 
'S ann do *n fhaisinneachd a bh' aiin 

èun reachadh an crann bho fl»c»{J2iULA. 
Chaidh na sealgairean fo gheall, i.-*^3| 
i Jt y S tha gach cuilbbeir cam, gun ghleus : 



..*o •» 



" ^^^\) Cha naharbhar màoiseach no meann, 

'S dh-fhuadaich sgriachail Ghall na feidh. 

Cba *n 'eil àbhachd feadh nam beann, 

Chaidh giomanaich teann fo smachd : 
Tha fear na crbice air chall, 

Chaidh gach eilid a's mang as f^^^ 
Cha 'n fbaighear ruagh-bhociian alft, 

Le cfiMMg ga chur gu srath ; 
Xn eirig gach cuis a bh' anii, 

Feadaireachd nan Gall 's gach glaic. 



Vi ^' 



Cha chluinnear geum ann am buaile, 

Cbaidh an crodh^uaÌHionn 4 suim ; 
Cha 'n eisdear Inlnneag no dManag, 

Bleodhan mairt aig gruagaich dhoiitii ?- 
Bho *n chaidh ar cuallach an tain«ad, 

*S tric a tha padhadh g' ar claoidh, 
N àite nan cairdean a bh* againn, 

Linuseach ghlas am bun gach tuim I 

* '" 'r 

Mar g^p tuiteadh-iad fo 'n ehraoi^, 

CuhoJtahaii'càoicP'dol aog A bharrach ; 
'S ann mar sid a tba seann daoine, 

*S clann bheagah^aogaiabainne ; 
Thilgeadh Ìad gu lomall cùirte, 

Bho 'n dùthchaa a bh' aig an seanair ; 
B' fhearr leinn gun tlgeadh na Frangaich 

A thoirt nan oeann deth na Gallaibh. 



Dhfhalbh gach pùsadh, threig gaeh bauaia— 
Sguir an luchd-ealaidh bhi seinn ; 

Chuala aibhse tric ga aithrìs, 
*' Caidseireaii a teachd air dèìbh ;" 

*S ionnan sid 's vqBT thachair dhomli 
Cha dean iad m* fheòraicb air fei 

Far am b' àbhaist dhomh bhi mùinicach. 




\r*^^f^ 



'5r 



'S fearr leo cù ga chuir ri spreidb. JL^k>L»>« 

Gach aon fhear ' fhuair lamh-an-uacbdar, 

Dh-fhogair iad uatha gach ueacb 
A reachadh ri agbaidh cruadail, 

Na *ii tigeadh an rualg le neart : 
Na *n eireadh cogadh 'san rìoghachd, ^ 

Bhlodh na cìobairean na 'n airc ; 
'S e sid an sgeula bu bhinn linn, 

Bhi ga 'n cuir gu dìth air fad ! ! 

£iridh iad moch la sàbaid, 

'S tacbraidh iad ri càch-a-chèil', 
'S nuair a sbìneas iad air 9ihrit 

'S ann g* an còmhradh, tigh'n* air fcuf, 
Gach fear a faoighneachd ri n&buidh, 

** Cia mar sin a dh' fhag thu 'n treud ? 
CÌod i phris a rinn na muilt ? 

No *n do chuir tbu iad gu fèiU?" 



** Cha 'n aobhar talaich am bliadhn* e, 

Rinn iad a sia-diag a*s c^rr ; 
Ma tha thus* ag iarraidh fios air, 

Cheannaich mi 'mhln leis a chloimh ; 
Dh-fhalbh na crogaichean air àkW ; 

'S ma ghleidheas mi 'n t-ihich òg, 
Ge do gheibh au trlan diù 'm bàs, 

Ni mi *màl air na bhios beo." 

**-* ' * Nuwr dhireas fear dhiù ri beinn, 

An àm dha eiridh gu moch, 
Bi'dh sgread Ghallda *m beul a cbleibb, 

*G eigheachd na deigh a chaid con ; 
Ceol nach b* èibhinn linn, a sgairt ; 

Bracsi na shne air a cborp * 
£ suainte na bhreacan glas ; 

Ua* -mhialau na fhalt 's na dhoa. s 

'Noair thig e oirnn sa ghaoth, 

'S mairg à biùos air taobh-an-fhasga, 
Cha 'n fhaod fhaìleadb a bhi caoin. 



•-u^^ 



'S e giulan nam maodal dbaebaiglì ì ^ t j/ 
*S tric e ga fholleadh *8a ghaorr, f^^^^.V *i 

Sios bho chaol-druim gu ebasan, ^^^'^a^uji' 
'S ge be reachadh leis a dh' òl, 

'S feudar dhaibh an sròii a cbasadh. 

Nuair shuidheas dithia no triùir 
'S an Uigh-bsd* an cùis 'bhi rèidh, 

Chitear aig toiseach a bhùird, 
Ciobair agus cù na dhèidb ; 



AILEAN DALU 



303 



Bo choir « thilgeadb an cùil, 
*S glùn a cbur am beuXa cbleibfa, 

lomain a mach tbun an dùin, 
'S gabhadh e gu smiùradb fein. 

S olc a cbaideacbd do ch^tch, 

Neaeli nach àbhaiat a bbi glan ; 
Cha cfaompanach dhaoine 'ia fiach 

Fear le fhiaclan a spotb cblach, 
Ann an garrabbuio air a gbluinean, 

Le chraoe ga *n sùgbadb a mach ; 
'S ma leigeaa tu 'n deoch ri bheuli 

Na dheaghaidh na fiach a blas, 

Amach luchd chràgairt na h-oluinn, 

Ma 'a a b-àiU leibh comunn ceart ! 
Druidìbh orra euas a chòmhla, 

*S na leigibh a aròn a steacb : 
Bbo nach duinoear aca '«<brt> 

Ach craicinn agua clòimh ga reici 
Cunntadh na h-aimair, *s gach uair 

'Ceannach uan mu *n teid am breith. 

Suidhidh ainn mu bbòrd gu b-èibbinn, 

Gu ccolach, teudach, gun smalan, 
CaoimhncÌI, carrantacb, ri chèlle, 

*S na biodh aon do 'n treud n* ar carabh ; 
Olaibh deochalainte Mhic-Choinnich, V 

*S Chòirineil Ghlinne-GarHÌdb, 
Chionn gur beag ori'a na caoirich, 

*S luchd dbaorachaidh an fbearuinn* 



#MW»MtM««WPÌ 



MRPWrilMlMW 



ORAN LEANNANACHD. 



Nam faighinn gille r*a cheannach, 

A bheireadh beannachd gu Màiri, 
'S mo ahoraidh le caoimbneas 

A dh-fhioi na maighdinn* a chraidb ml ; 
Ga nach a tug mi dhut faoidhrean,^ ^^ ^, 7 

Ann am fuill dbut cha d' fhàs mi^ : ^.4. ^. ^y 
*S mar a matfa leam thu fallain, 

Nar a mheal mi mo shlainte ! 

Nar a mheal mi mo chòtai 

Mar b*e mo dheoin a bhi lamh riut| 
*S a bhi briodal ri 'm leannan, 

An seomar daingeann nan clàraidh, 
An iuchair fhaotainn am' phiica, 

S gnn an tòir a bbi laimb ruinn, 
'S ml gun deanadh do pbògadb, 

Gun fheòralch de m* cbairdean» 






Gun fbeòralch do m* chairdean, 

'S fada a dh'fbalbhuinn a d' choinnidh 
Far an deanainn riut cl»dbail, 

Cba bbidbiun beo gun a cumail : 
Tha mo dhuil ann sa mhalgbdein 

Nach treig do chaoimhneas mi uile ; 
*S mar do chaochail thu àbhaist, 

Gbeibhi^ t-fhùilt* agus t-fhuran. 

'S e t-fhuran a leon mi 

A dh' fhag am bron so air m' aigneadh, 
A thromaich m* inntinn fu' èislcin, 

Cha dean mi eiridh le graide : 
Tha mo cbridbe neo-sbunntacb, 

Tha mi bruite fo'm aisnean, 
Aig a mheud *s thug mi 'ghaol dut, 

*S nàch fbaod sinn * bhi tachairt. 



/ 



y 



Nach faod si.nn *bhi tacbalrt 

An àlte falaich no 'n uaigneas, 
Far an deanainn riut beadradh, c^.if< 4 ìL <. < 

A 'a tacan cleasachd air uairean ; 
Ach se lagaich mo mbisneach, 

Nacb faod mi tric *bhi mu 'n cuairt dhut: 
B' fhearr a pbog na 'bbi falamh, 

Mar a faigh mi do bhuaunacbd, 



Cba 'n *eil m* èibhneaa air thalamli, 

Mar a faigh mi thu 'Mhàlri ! 
Cha dual domh bhi fallain 

Ma bhios mi fada mar tba mi : 
Cha ghuidhlnn mo gbalar 

Do m* cbaraid no *m nàmbald ; 
Chaidh acaid am cbridbe, 

*S cha dean llghicbean stà dhomh ! 



♦V 



Beul milia, dearg, daite, 

Deud snaighte mar dhisDean, 
Suil ghorm is glan sealladb 

Fo 'n chaol mhal* alg an ribbinu 
Tha cul buidhe mar òr ort, 

Is boidhche nan dìthean ; 
Blas na meal* air do phògan, 

*S be mo dbebin bhl riut slnnte. 



Ge d* chum mi falach an sgeula 

Tha mi *n deigh bho cbeann greis ort ; 
Alg a mhiad *8 thug mi ghaol dut 

Tha m* aodunn air preasadb : 
Dh-flias glaise *nam ghruaidhean, 

*S bocbd a bbuaidh th* air an t-sheire sin, 
A chaochail mo shnuagh dbiom, 

Mar dhuiue truagb *tblg à teasaich. 



Mar dhuine truagh thlg à teasalch, 
A bhlodh fad ann am fiabbras, 

*S ann a dh-fhas ml mar fhuathalch*, 
Cho cruaidh ris an Ìaronn ; 



V 



304 



SAll-OBAIH NAM UARD GAELACH. 



t Ach bho thoiseach ar sÌDiitrìdb, 
" *S tri iii thig gun iarratdh, 
An gaol agu« eagal, 
*S guQ leith-sgeut an t-Iadaeh. 



M|«|MV«MI«>#'M'M(^4W>MV«"^ 



wCout 



UUANA 




FoKN.— «• Than oidhehe tighinn a'« miM ìmmftn.' 



Tha f^ileadb gun fhotaa 
liho 'chneae Mhic-an.Tòisich, 
Chidreadh blàths* ann am pòraibb, 
Là reòt a*8 gaoth tuath. 

O! aidi^n deoch mhUia 
Nitch piUeamaid nainn^ 
Chttireadh blàtht air gach cridhe^ 
Ge do bhiiheadh iad/uar : 
O! sidVndeochmhaiM 
Naeh pUleamaid uainn, 

Bu taitneach an ceòl & 
/L bhi g* eisdeaohd a chròiiain, 
Ga leigeadh a stòp, 
A* cuir cròic air a chuaicb. 
O! tid i^n deoch^ j;c. 

'S e gogail a choilich, 
Ga ghocadh ri gloine« 
Ceol ìnntinncachi loinneil, 
A thoilleadh an duais ; 
O! tidi*n deoc&, ^ 

Ma chreidear mo sheanachas, 
Bu mhath leinn *bhi seaig ort» 
Le h-urchalr gun dearmadt 
Fras airgeid mu d* chluais. 
O! sidi*nd«och^^ 

*NuaÌr chluinnte do ghlugan 
Ga tharruinn & buideal, 
Bu mhath le ar slugaln 
Am fliuchadh gu Inath. 
O! sidi*n deochy 4^. 

'8 tu culaidh an damhia 
Nuair thigeadh an geambradh. 
A bhelreadh air seann-duiue 
CK *Cheann* thogail suas. 
O! ridi^n deochf j;c. 



Bu mhath thu alr banais, 
Ga 'r cumail na *r ealthrìs, 
Nuair bhltheadh luchd-caUidh ^ 
lli calthream na V duata. 
O! $idi*ndeoch,ic. 

Be sld an stuth neartmbor, 
Uh-fhas misneaehail, reachd.mbor, 
Ni saighdear do 'n ghealltair, 
Gu spealtadh iian cnuae. 
O! ndi'n dooch, 4«. 



Sùgh brìghell na thimne, 
bho fbeadan na pràise ; 
Tha sploradail, laldir, 
An calleachd *s an snuagh. 
O! sid i *n dooch, ^e. 



/ 



Ann an ooinDÌdh, *s an eodhall, 
Bheir daoine gu còmhradhi ^ 

'S binn luinneagan oraln 
Mn bhord ga *n cuir suaa. 
O! sidi *n deochy 4^. 

Tha thu deachdta 's gach dùthaich, 
N àm reiteachadh cùmhaut, 
Ma bhlos sinn as t-iunnais, 
Bi*dh sùgradh fad bbakin. 
O! sidi'ndeoeh,i-c 



Tha thn d* llghloh* nee-thuUl 
A dh* fhiachas gach cuisle^ 
Gun ÌBi-mailt iio duslach, 
Alr iiach culrjmi rualg. 
O ! sid i *n dooch, ^-e. 



Gun eugall na fàilinn 
Tlia 'n clannaibh nan Gàel, 
Nach toir thu gu slaint', 
Agus phaigbear dhut dbuaia. 
O! sidi'ndeodi^^c, 

Nuair 'shuidheamaid soeraèh, 
'S e *ghlaodhte na bodaich, 
Cha b* ioiinau 's am brochan, 
Thoir boslacb dbeth' nuaa. 

O! sidi*n deoA^ mihilis 
Nach pUieamaid uainn^ 
Chuireadh Uàlhs air gach cridhe^ 
Ge do bhHheadh iad/uar : 
O! sidt'n deoch mhHis 
Nach pUleamaid acrwn. 



Note.—Vfe hsre prtiiled tbU font •» «• ^ ^ 
from tbe poct*s owo Tedutloo ta I8;A. 



AILEAN DALL. 



305 



ORAN DO 'N MHISG. 



AiR roNK~''^n etm dul sios hhi dehnaeh.** 

An àm dhomh gluaaad anns a mhadalnn, 

Cha *n *eil u* algneadh sunntacb, 
'S e Mao-u»-bracha *rinn mo leagadh 

Aun au laabaidh dhùinte ; 
/ Mo chliabh na laaaSr, air a chaaadh, 

S airtnculaeh mo dhùsgadh, 
'S e aud an gleaehdair fhuair fo amachd mi, 

'S db* fbag e m* aisnean bruite. 



Koair a aboidh ainn sau Uigh-òsda, 

Cbaidb na atoip tbar chuiintaa, 
Gq tric a ligbiun, cha bu ruighinu, 

lad na *n riiith a m* Ìonnauìdb, 
Gun iarraidh dàlach a aior pbaigheadh 

*G òi deoob-alainte 'Pbrionnsa ; 
*S cha 'n Ìarrainn fein a dh* aobhar ghàir', 

Aeb Ràunall a toirt diù dbomh. 



Nuair a gblaais mi gu tigh'qn dacbaigb, 

Lagadh a chion iùie mi, 
Gun d* fhalbh mo neart gun leirsinn cheart, 

Gun cliaill mi *m l>eachd bha m* shùilean ; 
Feadb na h-oidhche 's mi gun soiliseinn 

Air mo sblaoic 'san dùnan ; 
Cha robb air cbomaa domb aob àrusg, 

'^ bha mo cbairdean diùmbach. 



*S leir dhomh *n diugh gur mor an tàmailt 

Cèich a bhi ga m* ghiuiau, 
*S mi feiu an duil gun robh mi laidir 

Gos an d' fbag mo tbhr mi ; 
Ge do chuir i *n èis mo cholunn, 

'S e mo sporan *dhiubhail 
Air gniomb na misge *shlaid gun fbios mi, 

Mar tig gliocas ùr dbomb* , _ 

*S olc an ealaidh bhi ga leanailt, 

'S aimideach an tùru 'bhi 
'Suidh* air bhord a glaodhaich òil, 

*S mo phòcannan ga *n tionudadh, 
A* fgapadh stòrais le meud-mhoir, 

Ag iarraidh phòg 's na cùiltean ; 
*S fad sa mbaireadh mo chuid òir, 

Cha chuireadb bsdair cùi rium. 



ÌcamJ 



'S coir dbomh nise thoirt fos* iiear , 

An t-aithreachas a dhùbladh, C^Jfg^yn « 

Mo bboid gu gramail thoirt a*n EaJa, _ 
I3h* fhcuch au lean mo chliù rium ; 




Cha teid deur a ataigh fo m' dbeudalch, 

*S feudar tigb'n as iùnais ; 
Cha 'n fhaigh fear falamb seol alr aran 

Aoh le fallas gnuise. 

Labhair Raonull— ** Na biodh sprocbd ort, 

*S theid mi nocbd air t-ionnsuidb, 
Gleidbidh mi dhut l>ean a*s tocbradh, 

Cho ooltach 's tba *s dùthaich ; 
Ge do bhiodh tu gann de stoc, 

Na faicear bochd do ghiulan ; 
*S c*arson nach glaodhamaid a'r Imtul / o.^rv^'p'^^^'^ 

Aon an toiseach cùmhnant ?** ( v^-'f^U n>-4^ 

LOINN.DUGHAILL. 



*-55vffiò«Ac1i 



LUINTfBAO. 



4 C^ 



u 



//o-t, rà fia, io-ro, Aù-o, 

Ho4ib ho-ì na, ft-n', ù-o ; 

^S gmeòrach mwe U Cloinn-DhghatU 

A teinn ctìki/, an dluths" gach gdige. 

Cha dean mi brbn an cbs falait^b, 
Tha seileir mo loin gun ainiiis : 
Gheibh gach seòrsa seol air aran, 
'S cha churam dhomhsa *bhi fulamb. 
/fo-», rt' na^ S^e, 



Nuair a db'eireas grian an earraich, 
Diridb an ianlaith *8 na crannaibfa ; 
Tba 'm beatba-san diant* air tbaiamh 
Bho 'n laimh gus am bial, 's i ro mfaath. 
i/o-t, rt «a, ^c. 

Gur a mise a smebracb ghleannach,^^ ^ ^ •^•^l f 
Sheinninn ceol air bhàrr gacb meangain ; 
Uibheid ùr an siuiinsair fallain, 
*S math mo chàil, gun sàs air m' anail. 
Ho-if ri na, j['C. 



Madainn chèitein, *n àm dhomb di^sgadh, 
'Seiun gu h-èibbinn, eutrom, siubbittch ; 
Dealt nan speur air gbeugan cbraidh, 
Grian ag eiridh, *s feur a' brùchdadh. 
//o-t', rt fia, 4'C. 

Gbineadb mi 's an tir nach coimbeacb, 
*S chaisginn m* iotadh ie brigh Chomhainn ; 
Tobar ioc-shlaiiite nach reodhadh, 
'G èiridh 'iiios bho 'u diliun dbombaiu. 
//o-i', ri na^ ^'c^ 

u ^^ 



\\mj6A 



^ . ».* 



) 



30Q 



SAR-OBAIR NAM BARD GAELACH. 



Air taobli grcinet glemiin m« obrÌflHM, 
Far an robh èibbaeas mo dhibbe ; 
Ge do bbiodh an t-eag a Ughinny v 

Bheireadh alainnt' do *m ebreubhaa rìthii^ 
Hori, rina, ^e. 

*S an tir àigh do 'a gnà 'bhi crìdbeil, 
Cbaidh m* àraeh gun fhaUlinii bidbei 
Air nead eàbbailte gun snitbe ; . 
' S gheibbinn blathe* air iigà ChloiaB lain. 
Ho-if ri na^ ^c. 

Tha mi niae meaag Chloifin-Cbam*roìn, 
Cinneadh mòr bba *n teòrs ud ainmeil ; 
*N cath *B an còmhaU, ifòlta, ralma ; 
'Dol gu còmhrag, ■troiceacb, marbbtach. 
Ho-i, ri-ne^ ^c. 

'S piudbar mi do *n cbuthaig •hamhraidh, 
Le *m dheoin cha teid mi gu Galltachd ; 
Bho *n i» i Ghàelig ii cainnt domb, 
'Measg mo chàtrdean talar ann mi, 
Ho-i^ ri na^f ^v. 

Naair theid fianjach feadh na coille, j^^-^^^ 
Cruiniiicbidh tanlaith gach doire ; . 
Thig gach ian gu nead le oolUeigt*^^''*^**' ) 
Sràl>h ga ebniomb am bial gach coiHch. 
Ho-if ri na, jc. 

*S ionnan sld *s mar db*eirras domhsa ; 
Ma phiocas càcb mi le dòruiun, 
Falbbaidh mia* *' an rìoehd na smeòraich/* 
*S tbeid mi *m gheanm far an e^r dbomh. 
Ho-i, ri noy ^c, 

Gu Dùn nan Cliar thriallaion dàna, 
*Dhol fo sgiatbaibh nan triath stàtail ; 
Ged nach eil £oin Ciar a lathair, 
'S maireann am fear liath a's ràdruig. 
Ho-i^ ri na^ ^e. 

Dùn-olla nan tùireSd arda, 
Nam fear fuileach, buÌUeacb, strJtcacb, 
^Sbeasadb duineil luchd an cHÌrdeis, 
*CboÌ8neadb urram ri ucbd namhaid. 
Ho-iy ri na, 41"^, 

'S smeòraeh ml bho ehaisteal uatbhreach, 
Nan steud prUeil, rioghail, siiairce, 
Dream gnn spidy bha *b sinosir uaMl* 
Bu mhor pris ri linn Kaon-Ruairidh. 
Ho-iy ri sa, ^c. 

Dugballaich nan geur-lsnn alsneach, 
Guineach, beiimacb, speiceacb, ngaiteacb, 
Dot ri ffum le trrundas gaìagidh, 
Garg 's a streup, *s bha 'n leus ri fhaicinn. 
Ho-i, rina^^e. 



Cba robh 'm Bruaach na chuis fharmaid, 
Ri fhuil cba chumadh iad rarbsn, 
Mu *n do sguir sibh, bha e searbh dhn, 
*S bu bheag lels a cbuid de dh* Alh», 
Ho-iy ri na, ^c 



Chuir aibb, Roibesrt an cuil cbombaluny 
Ghabb e gu fogradh carjitu^ail: ^ ^^ »< ^ 
Cha robh dhaoine aaorbho pnutfcr/oT^À X. * *«-'* 



Fad *■ a bha bhur Uobh-sa 'buidhinn. ^^r^ 
^o-t, n «a, ^c. 



-O^^-y^ 



Cba b* longnadh e *ghabhall grain dia, 
'S ti'ic a cbulr iad cunnart bats air ; 
Tbug slbhuaithe 'aròl '• am bralsdob 
'S tha sid an Dun-oUa *lathair. 
Ho-if ri f>a, ^e. 



V 



'S i *n t-^heann »thri tha ml gloaMad, 
'S naidheacbd ùr do 'n fbear nacb cual i, 
Sgeula fior, ge fada bbuaithe, 
Gun do sheas au linn ud cniadal, 
^o-i', ri na, ^e, 

Buidheann gun fhiamh, nach d' iarr ■eeair, 
Rlnn Ìad aon blar-dÌHg a cbosnadh ; 
Gus an tainlg sgriob na doiigaiun, ^s^ ■^ » '■<' 
Latha Dail-rìgb a mbi-fhortain. ^ 
//o-«, ri na, jjr. 

*S e bu mhiannach lels a bbuidheann, 
Bbi cur ard-raimh'chean fo *n ttidhcam, 
Seoladh ard air bbarr nan •ruithran, 
Sgoltadb nam b£rc le car abiubhaL 
//o-t, ri «a, 4'c. 

Luchd a chaitheamh nan cuan borjba, 
*S muir a gairich ri h<aird stoirme ; ' 
Bheireadh iad gu aite soirbh i, 
Dh* aindeoin barr nau sràc-thonn gorura. 
/fo-i, ri «a, ^-c. 

Fir mo ghROÌl bbo thaobh na tragbad, 
Nach robb elaon ri h-aodann gabhaidb, 
Nach meatalcheadh gaoir an t-sàiie, \ 
*Nuair a sgaoileadh lad a b-àtacb. 
//o-i, n sa, tjf . 

Cha d' innis mi trian da 'r n* àbbaist, 
'S tha mo mhuineal tiomm traisgte $ 
'S olaidb mi ni»* bur deotth-ilaiiite, 

A shliocbd a Cholla-Chatbaich Spaintidk 
//o»i, n «a, ^c. 



C 








r »^^J l^vwaA. Uj^ ^^rAJi A^^/-J<#-i^ . X 



SX^^UL+uW 







— i4 



AILKAN DALL 



307 



TlìOD MNA-AN-TAIGUE Rl FEAIl, 



AtR 80y A BHI *Q OL AX DRAMA. 



Latha dhomh '• mi *g òl an drama, 
Còmhtftth ri oiffraran glana, 
Ge do bha mo bheaii-M iNinmily 
*S t^nnealach a trod i rittm. 

'* O / tsanm a nuU^ *$ na tionmdaidk rnrin, 
Bho *fi *• e mo dkiumh a ekoisinn tku ; 
Fuiriek sàmkaek air mo ckul-^kaobk, 
Sò^radk cka kki noekd agaùin.^ 

Labhair iae *a!n na brlathran t— 
*' Faaaidh tu d* ahruthalre briagach, 
S ragal leam nach paidh tha t-fhiachan, 
'S e do ghiiiomh tha ooltacb ris. 
O ! ttann a nuU, ^e. 

" Cba 'n fhttilig mi bonn a d' bheadradh 
Air mocbf no anamoch, no feaagar ; 
'S fearr leat comonn nan stòp beaga, 
'S thoill tha leaaan goirt* thoirt dhut. 
! teann a nuU, S[C, 

" Thog tha dg do cheannat-cinnidh 
Do Mbac-an-T6iiiich an gille ; 
'S blio uft rinu an t-M do mhilleadh, 
A d* mhlre cba *n 'eil toirt agam. 
! teann a nuìl^ ^'e. 

" Cha *n fharraid* thu *m bithinn beo, 
N^m faigheadh tu tombav* a*s pòit, 
Blii tigapadh airgeid air gach bbrd, 
'S cha 'n *eil an srol ud fortanach. 
O ! teann a nuU, ^'c. 

** *S olc an an obair dhut bhi daonnan 
A tighinn dachaigh air àn daoraich ; 
Cuiridh tu mise gu caoineadh, '^ 

'S dh* aognaich fear do choltais mi. 
O ! tecmn a nuU^ ^c. 

** Thft thu gnn Ipine, g un chota, 
'S cha dean aaiaa snaithn* rl d* bheo dhut ; 
Bho na dh' fhas tha d' dhuine gbracb, 
Chuir an t-bl bho chosiiadh thu. 
O ! teann a nuUy <$*c. 

<* Tba thu gun bhriogais, gun fheileadh, 
*S e air tolladh air do shleisnean ; 
*S cia mar a ni mi dhut èideadh ? ^ 

Cbuir thu feln gu bochdaiuu mi. 
! teann a nuUy ^-e. 



** Phls mi thu dh* aindcoin mo chairdean, 
Gun toll in' Hthar iio mo mbàthNr ; 
'S bho «ia ghabh mi uise gràin dbiut, 
Falbb as'fHg a's droch-uair mi. 
O ! teann a nuU^ ^-c, 

** Phba mi tho 1e deoin gnn alndeoin, 
*S bha thu seolt* air thì mo mheallaidh ; 
Uho na bhà mi òg am amaid, |/ 

Uinii mi ceangal do-cbarach. 
O ! ieann a niitf, jo* 




** Ge do bheirinn spreidb nn earras 
Do dh* fliear t-ì.bbniflt agus t-ealaiii,^ 
Chwgadh tu e Iris na galain ; * n' # ^ 

Aiteiu ! chaidh an r5iad ort ! «*^ ^T^^ 
O! tecuin a nuU^ je. 

** Ge nach robh mo chrodh air bualle, 
Bhuininn do dh-fhior fbuil gun truaillaadh ; 
*S na leallainn beagan mu *n cuairt dhomh, 
Cba d' fhuair thu mi socharach.** 
! teann a nuU^ ^c. 



^Mi»^ w g nmwn 



E-SAN A* LABHAUIT 



AIR A 8H0N FBIN 



Kisd! a bbean« do d* ghearan uaibbreach, 
'S futrich siobhalt ann a d* gbluasad. 
S na bi maoidheadh ormsa t-uaisle, 
Bho uavh d' fbuair mi tocbradh leat. 

O tùmndaidk rwm^ a*s decuaick rium, 
*6' a rùin ! na U ri moit orm , 
*S teannaidk mite riut a nuUy 
Le eugradk mar bu ekoltack dkuùiM, 

*N cluinn thu mis*, a bhean an taighe ? 
Eirich, *s tbfid mi leat a laldhe ; 
Smaoinlch fein gun geill na mnathan, • 
'S gabhaidh iad le choiteach rud. 
O tùmndaidk rium^Tl^ % 



y 



«» 



A bbi trod rium cha *n *ell feum ann, 
Cha chuis àbkachd dhuinn le cheil e :— 
**Air l>f ul duinnte rha teid fèichean; 
*S e bhi ròitb is docha leinn. 
O tionndaidk n«f», jr. 



■^' 






^4UJ^^K1^^ 




308 



SAR-OBAlll NAM BARD GAELACH. 



*S ge do dbeanainn ttòp « thrà|;bAdhf 
Maille ri cuidfachda chairdeil, 
'S mairg tbu *mhaoÌdheadh orm gu brhcb e, 
Ged do phàidhinn crotfigj'is. (•-'^ 

O Honndaidh rium^ jc. 

Ge do dh* òlainn làn an taomain, 
Thiginu dachaigh cridheil, gaolach ; 
/ 'S cha bu chùia gu taigh a sgaoileadh, 
Ge do ghlaodhainn botul dheth. 
O tìonndaidh n'iim, je. 

Gc do labhair thu 's gach doigh riumi 
Dh* aindeon aon ui riamh a dhlil mi, 
* 'S geal do churrachd, *b dubh do bhrogan, 
*S dionach, comhnard, locrach, iad. 
O tùmndaidh Wum, jc. 

Ge do dh* fhtnadh tu air t-eoiai, 
Gun tigh*nn riamh a iiall à Cnbideart, 
Gheibbinn te le beagan stòraisy 
Bbiodh cho boidbeach coltas riut. 
O tùmndaìdh rittm^ ^c. 

Ach sin 'nuair a labhair iae :— 
«• Smithich togail dhoit n nì%% 
Cbàln thu thu fein, *s dbìt thu mite ; 
'S misd thu nach *eil f&sadh ort.'* 
O tionndaidh rium^ S^c. 



«»MI«IMMIM»«M» 



GEARAN NA MNATHA AN 



AGHAIDH A* riR, AQUB lAD A FRBA6AIBT A CHKILE. 



roKK — " '5 mM^acA mifhìn^a mo DhbmhnuU. 

A* Bu KAK, 

'S cia roar dh-fh«oda» mi bhi beo, 

*S an duine breoite, truagh agam? 
Tha e-san sean, agus mis' òg, 

'S ann aig' tha 'n corr mar chuala mi : 
Ge do laidheas mi 'ga chòir 

Tha bbial 'sa shroin air fuarachadh, 
*S gur mor a chulaidh ghrain a phog, 

Le fhiasaig mhoir *g a suathadh rium. 

AM rsAa. * 
O ! bhean, cha 'n 'eil do labhairt ceart, 

Bha neart annam *n uair fhuair thu mi ; 
Dheanaiun mire, mùini, a^s macnus, 

A's ghleacbdainn ris na gruagaichean : 



II 



Sean-fhacal a dh-fhaodar innse, 

Sgeula fior a cbualas e :— 
" Cha lean an siounach air a shior-raith, 

*S bithidh e agitb dhetb uair-eigin. " 

a' bheav. 

*S dona ghreis a mhair thu dhomfasa, 

A's cha b'e 'm pòsadh buadbaìi e ; 
Dh-fhalbh do mhisneach, 's do thre jir 

An uair bu cboir dhut cruadhacbadh ; 
Ged bhiodh tu da-fhichead *s corr, 

Cha b' aois ro mhor an tuairmeachd sin ; 
'S gur lionmhor fear nach 'eil cho òg riot, 

Chuireas pòr mar thuttthanach. 

AM FEAa. 

Dheanainn cliaihadh, 's chuirinn craan, 

Na* faigbinn earlaid luathaireach, 
Agus cuideachadh ri bantraicb, 

'S gheibhinn taing, a's tuarasdal ; 
Ge do chaidb mi nls a pris, 

Bho *n tha mi tinn air uaireanan ; 
Gu 'n robh mi roimhe 'm sgalaig ghrinn, 

*S bu mhor 'ga d' dhi na fhuair thu dkioiB. 

A* BHEAK. 

'S a h-uilc càs an robh thu riamh, 

Bha tcang' ad bhial a dh'fhuasgladh ort ; 
Na'n creideadh gach neach do sgiala, 

Dhianadh tu na cruachan domh : 
Ach caite faca sinn do ghniomh, 

Nam fischta ris an rùmhar thu ? 
Bha do dhruim 's do lamh cho diomhainn, 

Sid an giomh a fbuair mi dhut. 

AM FXAa. 

O ! bbean, nach labhalr thu gu fotl, 

Cha *n 'eil do chomhradh buannachdacfa : 
*S ma thionndas tu rium a choir, 

Bhelr mise 'n corr nach fhuair tbu dhut ; 
Glacaidh ml sùiste 'ann am dhòm. 

'S air ùrlar comhnard buailidh mi, 
Bho airde na sparra nuas gu làr, 

'S cba 'n fbag mi grainn air fguaib agad. 

BHBAK. 

'S na 'n togadh tu ort a chroit sin, 

Choisneadh tu do dhnais orm : 
Cba chluinnte gu bràch mis* 'g'osnaich, 

A*8 nochdainnse mo ahuairceas dhot ; 
Chutrinn an t-im ann sa bhrochan, 

A*s chumainn deoch an uacbdar riut $ 
'S chaidleamaid gu aàmhach socrach 

*S cha bhiodh sprochd no gi'ualm ora« 



AILEAN DALL. 



309 



SbaoU mi bhean gu *n robb tbu bàindl, 

A's nach biodb tanut gu tuasaid ort : 
Ge do dh-fhàaainii8« cho l'auii, 

'S nach tiunndainn air do cbluasaig riut ; 
Air leam fein nach eil tbu 'n call, 

'S do chìaiin a cbuir ri gbuaillibb dbut ; 
'S ma dh-fhas thu guinideach nad' cheann, 

Gur bean tha 'n geall air buaireadh thut 

a' bubav. 

'S ann aga]n<aa bba'nceannfath, 

Nuair chithiun càch a' cluaineis riut ; 
Chaidh a' chuis bbo fhaladbà, 

A*a cba robh stà bbi d' bhuacbailieachd ; 
Ged a's mia' a ghlac do lamb, 

Bba te no dba nacb b' fhuathacb leat : 
*S ma choeg thu riutba do liunn-tàth, 

Tha nia' am fàilt air fuaracbadh. 

AM FEAa. 

r 

Db.aithnich thnsa 8in ort fein, 

A bbeudag dh-fbas tbu euarach orm : 
Chaili tbtt nise dbiom do ipòis, 

'S cba *n 'eil do reite buaii agam : 
Bho *n a cbaidh mÌM nis'^bbo fbeuin, 

'S e 'n t-eud a rinn do bhualadli>sa : 
'S inocb 'sa mhadaiun chuii* tbu 'n ceill domh, 

Nacb robh m' eiridh suas agam. 

a' bukam. 

Is fhir guu Bth, gun ratb, gun direadb, 

Na bi *g iuuse tuaileas orm : 
Nsm bidb tusa dhoiAbsa dlleas, 

Cba robh m' inntinn bruailleanach : 
Ach 's e bu mhiaiin leat a bhi brlodal, 

Ilis gacb ribhinn chuaileauaicb : 
'S iomadh ribein agus cir, 

A's deise cbinn a fbuair iad bhuat'. 

AM rxAa. 

Ach c'ait^ 'n fhuair thu mi 'sa sg&th, 

NA*m faca tu 'g an tuairgneadh mi, 
Chs robh mi m' mbeirieach cho math, 

'S nach glaca' tu mi uair-elgin : 
^S ma fbuair thu taisgeuladh no brath, 

'S e 's fhasa chuir a suas orm, 
S na càraich air a mbiìin do cbas, 

Ach leig a maoh na chuala tu. 

A^ BHSAVr. 

'S ma cbuircas tu mi gu m' dhùbhlan, 
. Bitbidb a chuis na 's cruaidbe dhut : 
Gheibb a' ministeir an t-umhladh, 
A's tbeid au lùireach thnaicheant ort; 



Linnseacb, mhaslacb air a dùbladhy 

Leis gaeh dunadb tuaisgearra : 
'S ge do bhitbinns* air do cbuUtbaobh, 

Air son cràn cha 'n fbuasglaiun i. 

Ax riAa. 

At-h gus an càirear mi 's an ùir, 

Cha 'n fbaio do sbuil mu m' gbuaillean i, 
S ina thig do naidheacbd os eeunn bùird» 

Cha chliù dbut a bbi luaidh ain rium ; 
A's ge do lasadh t-fhearg le diumb» 

Cbo ghrad ri fudar buaireasacb, 
Cba chomhdalehear leat orm-sa ehùis, 

Nach iunnsaich mi le h-uaibhreachas. 

a' bhkak. 

'S cha mhor nach coma leam co dhiù, 

Cha robh do thùrn ach suaracb leam : 
'S an a'r a b' fhearr a bha do ahùgradh, 

Chuuntainnse na h-uaireannan ; 
Chaidleadb tu cbo trom gun dùsgadh. 

Alr mo chul ie smuaisirein : 
'S ge do bblodb mo tbaigh 'ga ràsgadh, 

Cba robh curam giuasaid ort. 

AM rXAE. 

*S bheirinn comhairle gu h.eolacb, 

Alr giil' og tha fuasgailteach ; 
£ bhi glic ri àm a pbòsaldh, 

*S laldhe scolta suas rithe : 
*S gun droch eleachdadh tboirt 'g a dbeoin, 

Do gbòr^ ig nach biodh stuaim innte, 
'S gun fhios nan iagaicheadb a threblr, 

Nach ordaicheadh i bhoaithe e. 

A* bhian. 

Am fear nach dean a threabhadb tràtb, 

*S a mhàlrt g«d bbiodb e fuar alge, 
S culaidb mhsgaidh e cbion stà, 

'S ri latha bbitb cha bhualu e dlas ; 
Bithldb am fearanii aige fàs, 

Na stiallan bana, 's luachsir air, 
A*s e-san broinein ! a* dol b&s, 

'S na saibblean làn alg tuatbanaicb. 

AM raAE. 

'S cha 'n fheud mo tbreabhadhsa bhi mall« 

S do chall ri dheanadh suas agam ; 
Bbelr mi oigeich as a* gbleann, 

*S theid cuing gu teann mu *n gualUeannsa : 
A' X)un-èldeann ghelbh mi crann, 

'S e fasan gallda *s usaile leinn ; 
Coltar, stailinn, soc, a*s bann, 

'S gach ball bhos ann theid cruaidh orra. 



310 



bAll-OBAlit NAM BARD GAELACH. 



A BHKAM. 

Bi cho miith *s do gheaUadh dhombaa, 

*S còrdHÌdh sitiii guii duathalu: 
Bhu ^i iha sinu cho tada comhla, 

*S am pùsadh mar chruaidh shnulin olrtin ; 
'S nior gur frarr l«am an t-olc eolacby 

Na fogarach luHsgaiiach ; 
A*s cuiridh sinn ar treis an ordugb, 

A's mar a *s coir dhuiun gluaisidh sinn. 

AM FKAR. 

It thuirt an sean-fhear, *s cha b'i bbriag, 

Ge d* cireadh siau iiau cnartagatt :— 
** Nach robh soirbheas Inidir dian, 

Gun fhiath bhi goirid uaithe sin :** 
*S an cogadh ba chruaidh bh* ann riamh, 

Chaidh criocb le rian alr uair-eigln ; 
'S ruir thusa, bbean, rl d* tbeangaidh sriait, 

*S bithidh sith 'ga dlananh Mias againn. 



/ 



ORAN KA CAILLICH. 



Aia POKN—*' ZTuViì ho hà moluadh mo Uanamh," 

MA^theld mi gu felU, gu fèlsd, no baoais, 
Bi*dh ise làn cud, *« I fcin aig baile 
'S ma bheir mi le sùgradh suil air cailclg, 
Gur diumb a*s fàlachd sid dbomhsa* 

O hi o hà^gur eruaidh a chaiUeach^ 
O hì^ o ha, gurfuar a chaiUeach, 
Ho rè, ho rà, 's ighrain a chaHleach, 
Dh'/hàff mise *«am amadan gbrach, 

Ma ni mi *d taigh-òsda stòp a cheannacli, 
No suidhe air bòrd *s gun bl mi drama, 
Thcid faileadh *na sròin *s a dòrn an tarruinn, 
*S bi*dh muinntir a bhalle ri mòd oiruoi 
O hi^oha^ ^o. 



Mar ceannalch ml f> eha'o fhiach ml m' fbarald 
A lcigheas a cinn, *s i tìnn a gcaran ; 
Cha dean i rium sith, ach stri a*s carraid, 
*S ri G*tran teaiiaich an comhnuidb. 
O At', oha^^e. 

Bhithinn gu h.èibblnn, eatrom, algbearaeh, 
Aigioniiach, gleundii, a' leum *s au Karrarhd, 
Na *n deanadh aii t-eug bho chèii' ar sgaradb, 
*S gu *ii càrainn am falacb fo *D fhòd i. 
O hif o /la, 4'c. 

Cha*ii alrgead, cha *n òr, cha stòr, cha thni<«gan, 
'Chuir mise air a tùlr ri moran cùirtets-* ^ 
Ach daliadh fu sgleb le seòrsa buidscacbd^ 
*S ann agamsa tha *n t-ulrsgeui air Sebiiaid. 
O hiy Aa, ^c, 

Nuair thlg ml bho *n cbrann an àm an carraicb, 
Le fuachd air mo cbail, *8 ml *n geall mo ghaniiiili, 
Cha *n f haod ml na talngdolteann air an tmlLich 
Mtt *m buali I gu h-ealamh le bròig mi. 
O hi^ oha^^c. 

Cha dian i dhomh feam, *s cha ghreidh I arsn, 

Cha 'n tiralch I feudail, spreidh, no leanamh, 

A* laidhe 'sa g eiridh 'g ctgheach *s a* gcamii, 

*S ga 'n rcicinn gu delmhinn air ghròt I. 

hi, ha^ ^-c, 

Tba cnaimhean cho chrualdh ri euaille darairh, 
A eraiceann, *s a tuar cho fuar ris a ghailiioim; 
Cha dean liaraìle guall aon uair a garrsdfa, :, 
Gun dusan sac gearrain de mhoine. 
O A«, o ha, ^c. 

GuD fhaicalll *na ceann, *s ear cam 'na pcircrsl, 
Nuair thogadh I grcann an àm an fhcasgair 
Gu*n telche' gach clann, gaeh crann, 's scUreai-b, 
"^ Aig mlad au eagail romh ' gròigels !! 

O hì^ o hà, gur cruaidh a tàailleaekf 
Ohi^oha, gur/ùar a ehaHkfieh^ 
ìio rè^ ho rà^ *« t j^rata a ehaHìeaeh, 
Dhfhàg miie ^nam amadam gOrack 




a. 



W^ 




•'f 



^ ^4^ •<*»«• c^ 



>-**s^ ^ r> <i »• iifl ^^ 





«< UjJUitSJS f^Ot. ii-K».A»^ 



A^- m. J ^ tS 




'S:^±tc£ièi'i:±£tk 







UARD LOCfl.NAN-EALA. 







BARD LOCII-NAN-EALA. 




James SirAW» or B<ir</ Loch-nan'Eala, was a native of the island of Mull, wherehe^vas 
born about the year 1758. Ile latterly resided in the parish of Ardchattan, Argyleshirey 
where he was cominonly called the Locbnell poet. Being partly supported by the late 
Gcneral Campbell and his lady ; she, it is said, encouraged him to publish some of his works, 
for wbich purpose he went to Glasgow to get them printed. Whether he got a printer 
to undertake the work or failed in the attempt is not known ; for, on his return 
home, be died suddenly on board a Steamboat on his passage to Oban : this happened 
about the ycar 1828. He lived in a state of idleness and dissipation ; praising those who 
paid him well for it, and composing satires on those who refused him money or llquor. 
A few of his poems were printed in Turncr's CoUection, and many others are preserved 
in manuscript, but they are chie6y local satires of little merit. *' Bfdh Fonn oirre 
Duimnaìt* is his cheffTcBuvre and the only popular piece of all his compositions, ezcept 
in his own country. 



ORAN DO DH' FHIONNLA MARSANTA. 





u^^ 



C Air ton e chulr u a cbèile leftiina chulm agus clachan iobairt, à bb*aig na Draoidhean liho ibcanj 



AiK FOKM.— '< Alasdah à Cìeanna- GaradA,** 



Chukna* ml broadar alr Fionnla, 
*S chuir e iongfanadh orm r^a fbalelnn, 
'S gbabb ml longandas ro mhor dheth, 
Gu aònraleht o 'n bha nl 'm ehadal ; 
Thuirt an guth riam dol da lonnsaldhf 
Dh* Innae nach e eùis a h* fhaaa, 
l)ol a roagadh càro nan Druidhneach, 
Na *n car a thoirt a mulnntir Ghlaacho. 

Ach dh' rharraid mi co as a dh* fhalbh e ? 
*S fhreagair e le aeanachas grad mi. 



Thuirt e gu 'n robh a chairdean dlleaa, 

Eadar a Chill 's Allt-na-dacba ; 

Bba cuid alr an Dun ao shuaa diu, 

*S bha uair a hha Ìad na bu phailt* ann ; 

*8 cha *n cii mi huidheach a dh' Fhiounla, 

Dhol ga *n dùsgadh as an cadai. 

*S ehl thuia fhathaad le d* ihQÌlean, 
Ma bhios tu *8 dùthaleh rl fhalclnn, 
Gu *n tèid an gnothach so dhioladh, 
Cho chinnteach *aa bha *n crùn an Sasunn* 






312 



SAK-OBAIR NAM BARD GAELACH. 



'S gollt e 'n steìgh bh* aiin Rn uaohdar 
Chladhaich e 'n uaif h fo oa leacan ; 
£ f un fhios co dhiù bha innte, 
Mac an rig h na sliochd a bhaigeir. 

*N saoil thu fhein iiach robh e dàna, 
Marsanta maileid no paca, 
Dhola rusgadh an àit-iobairt, 
'S ioma linn a chuir e seachad ; 
*N t-aite *n robh cnaimhean an t-seann-dnln, 
*N tiolaiceadh ann o cheann fada ; 
Mu *n t^id an gnothach gu crich, 
Gur duilghe dba na fiach a bhùutidA. 

Ma dh* eireas mise *8 mo ìuchd ieanmhuinn, 
Gn 'm bi gnothach garbb a*4 dìithMÌch, 
Theid Mac-'lile-dhuibh a mharbhadh, 
'S cha dion a chuid airgeid Fionnla, 
Leagar an taigh air sa 'ii sabhal, 
Sgriosar am bathar 'sa bhùth air, 
*S theid Gilleaspuig ri posta, 
Agus crochar mac a chùbair. 

Eiridh an tubaist do 'n chlobair, 
*S laidhe binn air Mac-na-Ceairde, 
'S ma dh' òrdaicheas e gu h-olc e, 
'S gnothach neo-chiontach sud dàaan, 
£ na sheirbheiseach aig Kionnla, 
Tullleadh a null gu Feill-Màrtuinn, 
'S ma chuireas e nall na leacan, 
Ma bhioa meachainn ann sann dàsan. 

Bhi cuir fudair anns na creagan, 
Chuireadh e eagal alr bòcaiti, 
Bhi ga 'n tolladh leis an tora, 
'S bhi ga 'n sparradh leis na h-òrdan, 
Daoine marbha bhi ga 'n gluasad, 
'S gnothach uamhraidh gu leoir e, 
'S na 'n leanainn e gu grunnd an t-seanchais, 
B* ainmeil e na arm righ Deòrta. 

'S cha t^id a chorp fbein gu dilinn, 
Thiolaiceadh an aite gràsmbor, 
*S ann thèid a losgadh mar iobairt, 
Air a dhiteadh leis na fàidhean, 
Tbeid a luath a chuir le abhuinn, 
*N aite nach fhaighear gu bràth i, 
*S cha 'n faigh e ach rud a thuiH è, 
Chionn gu *n d' rtnn e giiothach grain^il. 

Ach dh* fbalbh an guth *8 tbng e chul rium, 
Aguii thionndaldh ^ gu h-ealamb, 
Tbuirt e rium gu 'n d' rinn e diochuimhn, 
'8 e ga innse dhomh mur charaid, 
Fios a thoirt db' ionnsaldh Dhùghaill, 
Gu 'n robh a ghual a's uird ro ealamh, 
Dbeanadh toracban do db- Fhionnla« 
Chuir fiidair an Dail-a-charra. 



Smaointlch mi so ann am inntinn, 
Nach bithinn a dìteadh Dbùgbaill, 
Tbuirt mi ris gur duine grlnn e, 
Do dh* fhttii Kighrean nan Stiùbhart, 
Tha e fhein na dhuine toiieli, 
Dheanadh gnothach do dh' fhear dùthcha ; 
'S on bha Fiunnla na chabhaig, 
Cha bu mhath leis bhi ga dhiultadh. 

'Nualr a dhùisg mi ghabh mi eagal, 
*S e na sheasamb air an ùrlai; 
Dh' fbeuch am faighinn reidh air falbh e^ 
Loa naeh coisninn na loi^ diùmba ; 
Tha Dùghall trom air an tombaea, 
*S tha pRÌiteas deth sin alg Fionnla ; 
*S o *n a labhair mi cho deas ris, 
Ghabh e pairt de leith-ageul DhùghaiU. 

'S ann a tha *n naldheachd so cinnteasb, 
Ged shaoileadh sibhse gnr l>lsd e, 
Cha 'n innis mi a neach gu brath c, 
Ach do chuideachd araid eolach ; 
Cha robh a leitbid riamh ri innse, 
£adar an Sithean 's Lag-Chòthain 
Co dhiù th* ann breug no firinn, 
Sin agaibh mur dh' innseadh dhomhs e. 



Bl'DH FONN OIRRE DAONNAN • 

LUINIVRAa. 

Brdh/onn oirre daonnan^ 

*S bCdh aoidh oirr* an chnaidht 
^S dh* fhaffodh m* ùmtinn aahkaeh 

Bhi/aicinn t'Oodainn bhtddheaek, 
Le mhiad $'a thug mighaol dut, 

A*s aotromat na h-ì>^^ 
Mar a dean mi t-/haoUtinm^ 

ChCn/hoMV aghaoil w beò mi! 

Chuhma* mise bruadar, 

Dh* fhag luaineach an raolr mi' 
Bhi' faicinn l>ean mo ghaoil 

Ri mo thaobh fad* na h-oidlwbe. 
Mi thufmda' le sbiaa, 

Gu pòg thoirt do *n mhaigbdinn 
An duil gu'n robh i làmb rinm, 

Ged* bha mi na'm* aonar. 
Bidh/onn^ ^'c, 

Ged* do bha mi' m' shuain, 
Gu'm bu luath rinn mi dùsgadh 

An duil gu'n robh mo thRsgaidh, 
An cadal air mo chul-thaobb. 



BARD LOCH-NAN-EALA. 



313 



'Nuair shìn mi mo lamb, 

Gu mo ghradh tharruinn dlù rlum, 
Cha robh aan ach sgàìle, 

Rìiin m* fbafail *iiuair dhùiif mi. 
Bidh/onny Sfie, 

Mo ilhùrachd do*n rìbhinn, 

Dh* fhag m* inntiun-M craiteach 
Bean t-aogais cha leir dhomh, 

La-fellle iia sibaid. ^ 

Do bhcuaan tha ceutach, 

As t-eudaiiin ro nàrach, 
Ach *• truagh mi thug gaol dut, 

'S nach faod roi bhl lamh riut. 
BCdhJonriy ^c 

O furtalch air mo chàt-m, 

A f hraidh bhiin an t-shaoghail, 
Tuig mar tha mo nàdur 

An làa aig do fchaol-sa. 
Na fag mi mar tha mi 

Dol bàa ieis an fhaoineachd, 
'S gur tu stagh mo riaghailt, 

Mo bhiadh agut m* aodach. 
Bidkfonn^ ^o. 

'S mnladach ml daonnan, 

Do ghaol rinn mo lednadh, 
Dh* fhalbh mo dhreach as m'aogaia, 

A's chaochail mo shòlas. 
Cba*n 'ell àit* an tèid mi 

Naeh •aoil mi le gòraleb, 
Gum beil mi faieinn t-aodann, 

A*s aoidh olrr* aii conaidb. 
Bidhfonn, ^e, 

Chualadh tu mar tha ml, 

Our bàs domli as t-aogmhnis, 
Hondadh ann am blàth's rium 

'S na fag aig an aog mi. 
Thig a*s thoir do laimh dhomh 

Do ghradh, a's do cbaolmhneas, 
S cha 'n iarr mi tluli* a chàirdeas, 

No dh* ailleas au t-shaoghail. 

Bfdhfonn oirre daonnan^ 

*S ìndkaoidh oirr* an tònaidh, 
*S dh*Jhapadh m* inniinn aobhadi 

Bhifaieinn t'OodaÌHn bhoidheaeh^ 
Lt mhiad «*a ihuff mi ghaol dut, 

A^i aotromat na hroige, 
Mar a dean mi ifhaoiaùm^ 

Vkanfhad^ a ffhaoil i» beò mi. 



ORAN DO BHOINIPAUT. 

LUINNEAO. 

A ri/ gur h-aotrom leinn an t'oedar^ 
Biodhmaji etmniach air bheag airtneU^ 
DJtol an còdhail Bhoiniparti, 

Chionn bhi bagairi air rìgh Deort. 

'Illxan cridhe biodbmaid sunntacb, 
Seasamaid onair ar dùibcha, 
Fhad sa mhaireas luaidh* a's fùdar, 
Ciod a chulreaa cùram oirnn. 
A ri ! gur aotrom^ Sfe* 

Thoisich thu oirnn o chcann fada, 
Lit bbsd, le bòilich, *a le bagradh, 
'S ma thlg thu air tir an Sasunn, 
Cha tèid thu dhachaigh ri d' bbeb. 
A ril gur aotromj ^c, 

Ged theannadh tu fhein *s na Fràngalcb, 
Rl tigh'n a Bhreatuinn le d* chnbhlacb, 
Culridh slnn a null gun talng thu, 
'S b*fhearr dhutfulreach thall led' dheoin. 
A ri! gur aotrom^ ^c. 

'Nualr ehulr thu 'n FbHtiog thalr a eb6i1e, 
Dh' fbalbb thumursbUuiighteardo'n £ipheit, 
'Nualr a cbaiU thn *n colg-ciad-deug, 
Gun theioh thu fhein air eigin beò. 
Ari! gur aotrom, 4^. 

Bha Inchd nan adaiehean croma, 
Na *n laldhe air blàr g'a 'n lomairt, 
'S e mo dblùbbail bh' anns a choinneamb, 
Nach d' fhan ^6ereromM beb. 
A ri ! gur aotrom^ ^c. 

An t-seann reisimeld dubh mheasail, 
An dara te sa 'n da-fhichead, 
Nuair fhuair i soas riut a chliageadh, 
Chulr i brlsteadh ann ad cbrò. 
A ri! gur aotrom^ Sfc. 

Nis dh* elrlch na Volunteeri, 
*N onair an rìgh *s mhorair lain, 
Chur nam Frangach gu 'n cridbe, 
Chionn bhi bruidbinn tigh'n d' ar eòir. 
A ri! gur aotrom^ Sfc, 

O 'n fhnair sinn delse nan Glkel, 
Boiiieidean 's cotaichean sgkrlald, 
tSuaitbcheantas an rìgh mar fhabhar, 
Le coc-ard de dh' ite 'n eoiii. 
A ri ! gur aotromy j c« 



314 



SAR-OBAIH NAM BAKO GAELACH. 



'S na *in blodh agaiiin mur bu dual duinn, 
Laiin chiiin-Ilich air ar cruacbainn, 
A* sgoltadh nan ceann g'a 'n guaillcan, 
Ga 'tn bualadh le •inuais uau dòrn. 
A ri ! gur aotrom^ ^c. 

Gum beil AÌbainn agus Sasunn, 
An guaill«an a cheili* an ceart-uair, 
Tha iad aig fuaim au aoti fhacail, 
Mar shr^d eadar clach a*8 òrd. 
A ril gur aotrom^ ^!"^ 

Dh' fhalbh thu mar shiaoightear alr chuan, 
Mu 'n d' amhairc siaiie mu 'n cuairt oirnn, 
'S ged thug thu Hanobhar bhuainn, 
Ge b' oil leat cha d' fhiiair thu 'u t-òr. 
A ri ! gur aotrom^ ^c, 

Ach ma gheibh tinn ann an sàs thu. 
'N dearbh cha *n fhaigh thu moran d.Mach, 
Do chrochadh an la-'r-na-mhàireach, 
Le fiach cota-bhàin a ròp. 
A ri ! gur aotromj ^r. 

Ged thig thu air tir an Albainn, 
*N dòchas losgaidh agus marbhaidh, 
Tha againne suat de dh' armaiit, 
Na shracas t eanchainn agua t-fheoiI« 
A ri ! gur aoiromy ^c, 

Tha sMÌgHdelreap £arraghàcii, 
Fearaeluùl, fogbainteacfa, dalchetl, 
'S chuireadh iad eagal a bhàls, 
Air h-uiile nàmbaid a ta bed. 
A ri ! gw aotrom^ 4*<^. 



DU A N AG 

DO BfAC-AN T-6A0IR QHLlXNS-NOaHA. 
LUTVXBAO. 

Fear-dulih^/ear'dubh^ /ear-duhh, /ear'dulih 
Fear-dìAk^/ear-dM^ *« e lkUh-g^da»^ 
Fear-dtAh^/ear'dubk, 's a chridhe gfteal^ 
Jje Spiorad glan gun iargain, 

TMoia beannachdan le dùrmcbd uam, 
Gabh c'ram, 's na dean dlocliulmhn', 
A*s giulain lad a dh'ionnsaldh *n fhir, 
A's delse, grinne briatharan. 
Fear^tJbh^/mr'dnbhy ^c 



N«c*m b'aitbne dhomh-aa seanachfts ort, 
Na kanamhalnn air do fhriamhaicb, 
Gu molalnn thu gu dicbeallach, 
*S alr m*fhacal b'fhiach dhomh dhianamb. 
Fear-duih^/ear-duòh, ^e. 

'S ta ceann na teagblaich onarich, 
A bha'ti Gleann-nogha riamb sibb, 
'S gu'm meal thu fein an stoile sioy 
*S do dheagh mhac oi^hre ' liathadb. 
Fean^ubhj/eaT'duhhf ^-c, 

Cha'n aithne dhomh 's na crlochan ao, 
(*S cha mhis' a theid ga t-fliiacbain) 
Aoii duine a chumas seauachas riut, 
*S gun chearb bhi tighinn o d' bhial air. 

Fear-dubhy/ear-dvbhy ^c. 

Cha smaoinich iad, *s cha'n arrainn ann 
Aon duine chunnaic rlamh thu, 
Cho deis 's B thig na facail ort, 
'S oacb fhad' theid thu ga'n iarraidh. 
Fear-dubh^/ear-dM^ 4*^ 

*Nuair a tbain* an t^OIIa Sasnnnaeh, 
Thoirt maslaidh *n aird an lar so, 
Gur tusa phill gu h-ullamh e, 
*S tu b'urrainn dhol g*a dhlanamh. 

Fear'dubh^/ear-dabh, ^ 

Gur luinneagach ara bair agad 
Le ath-ghairm nan liath-chreag. 
A* freagairtt do na smebralchaan 
Gu milis, ceolar, tiamhaidh. 
Fear-dubh^/ear-dubh, ^c, 

Gu slubhlach, kghar, freagarach, 
Gun stad, gun sgread, gun sgriachan, 
*Sa mhoch-thra*, 'nuair a dhùiageasto, 
Air madainn chiiiiu, *8a ghrian ann. 

Fcar-dubh^/car-dubìp, ^'C. 

*NuaÌr dhireadh tu na l^rigean 
Led* ghunn* ad' laimh, *b le d* mhfol-cboin, 
Gu'n leigte foidh san fliireaeb leat, 
"S do ghiilean bhi toirt bbian diu. 
Fear-dubh./ear-dubh^ §r, 

Ach 's eigiii domh ao Innaeadb dbut, 
'S o *s fior e, na gabb miotlachd, 
O'n t-ikhiu thu ris a ehiobalreachd 
Gun leig thu ehealrd s' alr diochuiabD. 
Ftar'-dubh^/ear-dubk^ |'o. 

Nam bithinns* ann sa chùirt a nls, 
*S gach cùis n bhi gum* riaghladh, 
Bhiodh Cruachan ìe chuid leitirchean 
A' tighìnii astaigh fo d' chrioehan. 
Fear-dubh^/ear-dMy S^c, 



\ 



SEUMAS MAC.GIÌ1UOGA11L 



315 



Be lad an rud bba nndura, 
'S iha cifiute aig chch gu'm b*fhior e, 
8 o'u leig sibh uaibh le gòraich e, 
Bo cboir dbut bhi ga larratdh. 
Ftar-dttltày/ear-dubh, ^. 



Ach 8f uiridb mi«* dhe*n iomarbhaidb, 
'S nach buin dliomh bbl ga diuMHnib 
Gun fbion nacb gabh iad ardan rium 
Am finne* dh^araich riamh mi. 
Fear-dMj/ear-dubkf ^-e. 



nS^ ( f^^ /^ ♦.#*%• S Ur>xljaW 



SEUMA& MAC-GHRI06AIR. 

Thb IUt. Jam£8 M'GREoom, D.D., was born at a small farm-house near Comriei 



• V • 



»(* 



Perthflhire, in the year 1762}'' His parents were not afflaent, but thej were in circum- 'j^ 
sUnces which enabled them to give the benefits of snch education as the country afforded, ; | 
to their soil Young M*Gregor, nnrtured amid the sublime and romantic scenery 
of Locheam-Bide, had his mind early irabued with the fedings of poesy ; but it does not 
appear that he produced any thing worthy of preservation until an advanced period of 
hìi existence. While yet a young man, he studied the Gaelic language with considera- 
ble assiduity and success, and could wrìte it— a very rare attainment in his younger days. 
Being of a sedate and serìous turn of mind, he was early designed for the ministry ; 
and after going throngh the Tarìous seminarìes and halls of learning, Ifb was licensed to 
preach the gospel when about twenty-one years of age. Mr M^Gregor was conscien- 
tiously a dissenter from the Church of Scotland. He belonged to the Anabaptist branch of 
ihe Secession-Church, and studied divinity under the tuition of the Rev. W. Moncrìeff, 
of Alloa. Shortly after he was licensed to preach, some colonists in Nova Scotia sent an 
earnest entreaty to this country, for a person of acknowledged abiUties and evangelical 
pìety to preach the gospel to them. After due consideration had been given to this requi- 
fiiùon, Mr M'Gregor was fixed upon as an individual well qualified to discharge the ardu- 
ous duties of such a situation, both from his mental qualifications and robust physical 
coDstitutìon. He readily agreed to thu proposal ; and, although he had the prospects of 
an advantageous settlement in his native CQuntry he herìtated not to go to a strange land 
to prockdm the gospel of peace. ^.^tt^^^^^ } ^-^ '^ * HtU 

In Novm Scotia he entered on a field boundless in eztent as in difficulties. The inha- 
bitants were far apart ; there were no roads in the country ; and when we say that the 
pphere of his operations included the eastem part of Nova Sootia, and the adjacent islands 
of Cape Breton and Prìnce Edward, the leader may form some idea of the Herculean 
task he had undertaken to diacharge. He was, we believe, the first missionary to that 
country. While traversing from place to place, he encountered difficultiea, perìlSf and 



: ii '- ^ '• * > 



'« ^. 



• Tbe Campbelli. 



jj-orf y^'^ o- ^^ . • /- 



3<k<j 



316 



SAR-OBAIll NAM BARD GAELACH. 



l' 



hardshìps, which few men would have undergone, undaunted. The site of Pictou contatned 
only one or two houses — it was no easy matter to traveltothenexthamletthrough the 
density of woods and unbridged rÌTulets : marked trees, a pocketcompass, or an unin- 
telligible and unintelligent Indian, were his only guides through the solitary and dreary 
wilderness — sleep was frequently a stranger to him for several nights, — a plank was his 
bed,~a potato his fare ; yet the ezpatriated Highlanders around him were in need of the 
gospel ; and that, to Mr M'Gregor, was enough. 

Towards the close of this excellent man*s lifey he conceived the idea of clothiog the 
doctrines of the gospel in versification, that he might unite the best and most wholesome 
instructions with the sweetestand most fascinating melodies. When entering upon the task, 
he wroteto a friend of his at Lochcarn-side for a copy of Duncan M'Intyre^sand M'Donalds 
Poems. Hìs mind had been so occupied with the various studies necessary to the fuU 
and efficient discharge of his roinisterial duties, that the airs, to which he wished to sing 
his contemplated hymns or song^, had escaped his roemory. The desiderated Tolumes 
were sent ; but, through the officiousness of some of his domestics, the fact of their being 
in the minister*s possession became known, and a most unwarrantable, uojust and an* 
generous construction was put upon the circumstance. How short-sighted, iliiberal, and 
fanatìcal it was, to edge out insinuations against the genuineness of Mr M*Gregor*s religious 
principlesy simply because the productions of the two most brilliant stars of his native 
country were on the table of his study iu a foreìgn land! How pitiful,thatfanatictsm 
which shrouds itself under the garb of piety — broad, ezpansive, benevolentpiety ! We blush 
for the moral perceptions and enlightenment of our ezpatriated countrymen, and notioe 
these things simply in justice to departed worth. 

Taking advanfage of this state of public feeling, almosi verging on what is understood 
in ecclesiastical language, as a schism, a stranger intruded himself about this perìod on 
his labours ; and to the disgrace of many of M*Gregor*s flock, they forsook the ministry 
of their long*tried friend, and foUowed the intrusionist. The desertion thua occaùoneit 
must no doubt have very much imbittered his cup ; but his expansive philosophy — bis 
warm philauthrophy^and above all, his genuine religious views, enabled him to bear it 
without a murmur. He proceeded cheerfully with his metrical effiisions, until he com- 
posed as many as swelled into a respectable 18mo volume, which has now reached xts third 
edition. 

Mr M'Gregor*s Poems are smooth in versification — pleasant in their garb and evan- 
gelical in their doctrìnes. They are almost all composed after the model of his country- 
man, Duncan M'Intyre, from whom he borrowed many of his ideas, using sometimesnot 
only distichs and coupIets,but entire stanzas with some slight alterations. We do not mean, 
however, to insinuate that our author trafficked wholesale in plagiarismf witk the intention 
of '* decking himself in another's feathers." No ! his poems are but parodxes in many 
instances, and as such they are respectable and entitled to favourable consideration. 

When M'Gregoa's character and claims were notified to the Members of the University 
of Glasgow, the senate unanimously agreed to confer upon him the title of D.D., an honour 
which he amply merited by his services and attainments, and which, coming unsolidted 



SEUMAS MAC.GHRIOGAIR. 



317 



from his native country, and from so respectable a literary quarter, must have been soothing 
to his feelings, and have gilded the horizon of the evening shades of his life. 

In the spring of 1828» Dr M'Gregor was seized with a fit of apoplcxy ; and at Pictou, 
on the first of March, 1830, at the age of 6S, he experienced a return which terminated in 
his death on the third day of that month. His funeral was attended by an immense 
assemblage of deploringfriends, whoshowedtheir estimate of his charactery worthand talents» 
by unfeigned expressions of rcgret. 



•i-r^^. 




RjM>. D^. \jLs I P*-^W-u^*-^ 



AN SOISGEUL. 



AiR roKN — " Coirt' ChtathaieA*\ 



'Sx 'n Soisgeulgràdbacb tbugDia nangràsduinu 

A chum ar tiibbaladh d^n rao rùin : 
Ach *ii eMas ard e, air cùislbh àluinn, 

Nach tuìg an nàdur a tha gun iùil. 
Gur inis* an truaghan 's n'asleòrmancuairtdomb 

A* tabhairt cluais da, mar fhuaim nach fiach ; 
B* e'n gnothach cruaidh e nach tuig an sluagh e, 

An sgeul as uaisle a chualas riamh. 

Tha clann nau daoine gu tur fo dhaorsa, 

Aig dia an t-saoghail-s ag aoradh dhà : 
Fo chois am miannan, a iha do-riarach ; 

Gua fbcart, gun iarraidh air Dia nan gràs : 
A' dianamh t&ir air gach ni is àill leis, 

A' briseadh àintean gach là gun sgios ; 
£ fad o*n smuaintihh, *s iad riuthgu luath uaitb ; 

Chum na truaigbe ta buan gun chrich. 

Ge mòr an cùram th'aig Dia nan dùl diubh, 
Cha tig iad dlù dha le ùrnaigh chaoio ; 

fio mhòr a' ghràin leo bhl uair *na làthair, 
An eaidreamh hUth ris *na àros naomh : 

lad nilth na gaoithe, 's ag earbsa daonnan, 
Ri sonas fhaotainn am faoineis bhreug ; 

Gan fhios, guu alrd ac* air doigh a*s fearr dhai 

Na grcim an dràst alr d* a's àill le 'n crè. 

Tha *m baratl làidlr gur muinntir shlàn iad, 
*S nach *eil ceann-fàth ac* air gr&ian Dè : 

Tba *n Soisgeul faoin leo, seach gean an t-saoghail, 
Tha *u cridhe aotrom, gun gbaol du*u Lèigh 



Ach *8 &it an tgeul t, air leigheas ceutach 
Do dhuin* euslan, fo chreuchdalbh ciùirt; 

'S nalgheachd phrìseil, bho Dhla na firlnn 
Do neach fo dhiteadh, *s e dìblidb, brùit. 

Do neach foBmuairean,Ie Dla bhl *n grualm rls, 

*S a lochdan uamhar *g a chuartach* dlù ; 
Gun fhlos nach èite dha ifrinn chràiteach, 

M'an tlg am màireacb, s* am bà« 'na shùll 
Do neach a dh'fh<^Ium o'n Splorad Naomha, 

Gur sonas baoth bbeir an saogh'l so uaith ; 
Nach eil ann ach sgàil deth 'san àm tha l^thair, 

*S gu 'm bac am bàs e 's nach fàs e buan. 

B^e sgeul an àigh e, alr beatha *s slàinte, 

O los* a bhàsaich 'iia ghràdh do dhaoin. 
*Si *fhuil am plàsd anns am beil an tiibbachd, 

*Nuair thèid a chàradh gu bàighell, caolii, 
Ri cridhe leòinte, gun ghean, guii s^las, 

Ach doilicb, brbnach, gun seòl air siih ; 
Le Spiorad uasal nam fearta buadhar, 

Nuair thig e nuas alr le gluasad mìn. 

Sud8geuIròaolbhneach,airmaoin'a'soigbreachd. 

Do dhuine daibbir, gun sgoinn do'n t-saogh*l ; 
Air crùn, 's rloghachd a chaoi nach eriochnalch 

Gun dragh gun mhìothlachd, ach sith, *s gaol. 
Sud sgeul ro àraidh do dhuioe tàlreil, 

Air urrara Itrd ann am Pàrras shuas ; 
Lc gràdh gun aimhleas, a measg nan ainghlean i 

'S cha teirig caiuut dàibb) toirt taing do'n Uan. 






'i 



318 



SAlUOBAltt NAM BARD GAKLACU. 



Deaghflgeal air fuasgiadh, do pheacach tniaiUÌdh 

O chionta duaichnidh, nach suail a mheud ; 
Tre 'n chumhachd bhrioghar a ta ao iobairt 

An t-SBgairt rioghail, ta eiobhailt, seamh : 
*S air fearUibh gràsmhor, ni cobhair tràth dha, 

*Nuair bhios a nàmhaid gu làidir, gleusd, 
A' tarruinn teann air chum Varbs a thionnda 

Tur bun osceann da, le ionnsuidh thrèin. 

Air grfcs, a*« tròcair, bheir neart, a*s trebir dha, 

lie fad an ròid dhMonnsuidh glòir an Uain ; 
'Sna neamhan àrd far am paiit an gràdh dhaibh 

*S cha teirig càil daibh gu bràth g' a luadh. 
'S e cliù an sgebii ud gur firinn mhòr e, 

Gun fhacal mòr-uatll, no sgleb gun bhrl ; 
*S e Criosd i^n èirig as buaine èifeachd, 

An iobairt rèiticb, sàr stèigh na siih. 

Thug an t-Ard-rìgh aon mhacagbràidh dhuinn, 

A ghabh ar nàdur, *s e bharr a rian ; 
'S an tug e 'n ùmhlachd, ledeòin, 'e le dùrachd, 

Thug còir as ùr dhuinn teachd dlù do Dliia : 
Sàr umhlachd chiatach do lagh na Trianaid, 

Leis an duin* is Dia ann bha riamh ri feum ; 
An coslas truaghain de dhnine truaillidh, 

Ach a b'fhearr, 'sa b' uaisle na*n sluagh gu lèir, 

An caraìd gaolaeh a choisinn saorsadh 

Do'n chinneadh dhaonnalecaonnaig chruaidh; 
A dh*fhuilig tamailt o rug a mbath'r e 

Gu là a bhàis ann an àit an t-sluaigh. 
Nuair bu naoidhean òg e, rinn Herod fhlgradh 

'S e dearc* an comhnui air dbigh an t-sluaigh. 
Bha 'bheatha brònach, am fad 's bu bheò e, 

'S e cruaidb an thW air gu bbeb thoiit uaith. 

Oir b* e bu ghnà dhaibh bbi deanamh tàir* 

Air Athalr gràdliach, 's air àintean ntiomh : 
'S bhi deanamh dearmaid afr sliini* an anina, 

Le cleachda garg, a*s le h-ana-gnath b aaih. 
Nasagairt uaibhreach,*8 na h-ard dhaoin* uaisle 

'Nan naimhdean buan da, le funth guii chrìch : 
A* dianamh dìcheill, le h-ioinadh iniileachd, 

*Ua mòran mi-ruin ga *8hir chur slos. 

*Us air a lorg bha na diabhail bhorba, 

Fo phrionns* an durchadais, colgail, crualdh : 
Ach *8e bu chràitich an ceartas àrd bhi 

Cur claidhe *n sàs ann, gun bhàl, gun truas 
Rug mallac)id Dhia eir air son na fiachan, 

Bhuin 'Athair fial ris gu fiata garg ; 
Oir rinn e thr6igsinn an àm na h-èigin, 

'Nuair cbaidh a cheusadh le eucoir gharbh. 

Ach 's gearr a* chuairt a bha*m bbs an uachdar, 
Gu h-aighearr fhnair e a' bhuaidh gu slàn ; 

Oir rlnn e èiridh *n treas hitha *n dèigh snd, 
Gu subhach, treubhach, chum feum do chùch : 



Do pheacaich dbiblidh, a bha fo dhiteadb, 
Gu'n diaiiadh 'fhireantachd didean daibh ; 

O chiont an nàduir, *s o'n lochdaibh grhineil. 
'S o chttmhachd Sbàuin bha ghnà ri roìll. 

Nis anns na h-hrdaibh, tha neart gu bràih aig 

A chum na*s àill leis tholrt sàbbailt suas ; 
* Us chum a naimhdean a sgrioa gun tain|^ dhaibh 

Droch dhaoÌn'a*saingle,Iucbdaiuneart cbruai. 
Acb thar gach seòrsa na peacaich mhdra 

Le *m fuathat^h eòlas air debin an Triath : 
Nach creid an fhirinn, ged tha i cinnteach, 

Nach gluais gu direach, ach sir dhol fiarr. 

Ged bhiodh an criosduidh *n a laidh am prioKin, 

Gu docrach, iotmbor, gun bhiadh, guii alaint, 
Ni*n soÌAgeuI siorruidh, tre bheannachd Iomi 

A chridhe tiorail, le fior ghean gràidh. 
Ged dhàisga nàmhaidgeurleaiimhuinncràiteacb 

Gun aon cheann-fàth air ach gràdb, à*8 »lih ; 
Tha crldhe aoibhneach, tha ghnùis ro aoidbeil ; 

Tha dàn *us laoidh aig* gach oidhch gun dìtb. 

E cumail gleachdaidh an agbaldh peacaidb, 

*Sa8tiùireadhchleaehdaidb,lebeachd air Crtosd 
Tha gaol do'n reachd thar gacb nK 'us neach afg ; 

*S cha ghabh e tlachd ann an seacbran fiarr. 
'Se Dia na tròcair a neart, *8 a chòmhnadh, 

A bhÌOB an còinhnuidh toirt aeòlaidh dbà, 
Cha ìng B dbdchas cha bhrag a t>bùlas, 

Tha aiteas mòr aig* nach etl do cbàcb. 

A Thigheam, losa, gabh truas dn*n chriosdMrhd, 

Tha*n t-eòlas iosal, *s gach crioch mun cuairt ; 
Is bras a db* eireas gach mearaghd 6itidh 

'S Is beag an t-eud th* aig a chìèir smn aair'. 
Dean creideamh, *s eòlas, dean gaol na clrach, 

A*8 pailteas sblais, a dhòrtadb nuaa: 
Gu daoin* a philltinn, o'n clrachdaibh mlUteach, 

*S gu naomhachd inntinn bhi rinntinn suas. 






# * • 

• • • 

• « 



A Dhè na sì-chaint, craobhngaoil an fhìrinn, 

MeaKg slòijh nan tirean, *8 nan Xnnaean dan : 
Mar dbaoin* air chall, ann an reà naaa bcaon Isd, 

An oldbche teann orr, *s iad faan gun bhiadh. 
Thoir solus glè ghlan, thoir rathad rèidh dboìbh, 

*U8 cridhe gleiisd a thoirt gèlil do 'n uan ! 
Thoir sgeul do ^hlàinte, tholr fios doghràldbaibb. 

Cuir feart do gbràsan 'nan dàil le buaidh. 






SEUMAS MACGUIOGAR. 



319 



AN G£AU AN. 



f^t'* 



A I •. FoM H— ** Coirt ffòrm an fhàaaiek 



Ib dttlUch leam mar tha mi 
A* •tubbal 1« mo riamhaid, 
£aa-ainhal do na h-àiiiteaDfl 

*S mo ghràdh dhaibh cho fann. 
'< 'S iomadh tear a bh&rr orm'* 
Tha dol a rèir a nàduìr ; 
'S e *n lagh tha fulung tàmailt, 

*Us tàìre nach ganu. 
Riamh o tbuiteam Adhaimh, 
'Se 'm pecadb 'n ni a'i fearr leinn, 
'S m\-ehneaad a thug sinn gràdh dba, 

'Ga ihàtath gach am. 
Cha d*fhuair mi fad mo làithean, 
Dad buannachd, no dad stà dheth, 
Acb daonnan tarrainn eàis orm, 

'S 'g am ehàradh am faug. 

*S 6 dh*flièg gacb ni a leugh mi, 
Gaeh aearmoin riamb a dh' èiad mi» 
'S gach gutb a labhair beul rium 

Gun fheum dhomh, guu stè. 
'S e mhiUeaa gealladh Dhè orm, 
Nach earb mi rls acb eutrom, 
S nach c^iraich mi rium fèlu e, 

Gu h-èifrachdach, slàn. 
'S ann chuir e mi an dèi»-Iaimh, 
'G am fhàgail ro mliì ghieusda, 
Gu b-obair uasal, euchdach, 

'S gu treubbantas ard : 
Gu gleacbdadh ris an eucoir 
A bhios a'm' chridhe 'g èiridb, 
No cbitbear ann am bhcusaibh, 
Gu h-èitich, 's gtt grànnd. 



Nam bitbinn tairis, dìJpast 
A leantuinn ris an fbirinu, 
Bbiodh ise dhomh mar dhtdeau 

Naeb dtobradh gu bràth. 
Ged ehuireadh daoine sios mt 
Le easaidran, 's le diteadh, 
Gu'n togadh Ise ris mi, 

'S dhìrinn an aird. 
Cha totlleadh i gu diiinn 
Dad eoire dbomb no mi- thlachd, 
Tba oeangal ris an t*sitb aic', 

'S is direacb a gnà v 
Acb *s mòr an call, 's an dith dhomh, 
Gu'm beil i tric air di-chuimhn, 
S naeh' eil an creideamh cinntearh 

A'm* iuutiuu a tàmh. 



Blw amaideachd a*s gòraich 
A leantuinn rium o m* òige, 
'S b' annsa leam gu mòr iad 

Na 'n t-eòlas a's fearr. 
Nan deanainn Irth na cdrach 
Cha chreidinn nach bu Iròir e, 
S nach trarnadh sud fa-dheòidh mi, 

Gun dòigh air tigb'n' gearr. 
Ge mòr an t-aobhar sòlais 
Bhi 'n comunn liìgh na glòire, 
'S iad b' annta leam na h-òrain, 

*S bhi 'g h\ nan deoch-nlMut. , ^ . 

Bu dallag mi nach sùradb, ^ » ^^t^lJjt /'^ 
Bhi cluich air brualcH ua dòrainn, 
An Diabhol ga mo threòracb 

Gu seòlta air iHÌmh. 



-(t-^ i 



Gur mòr a* chreach, *s an diùbhail, 
Mo chridhe bhi gun dùrachd, 
A gabfaail D6 iian dùl domh, 

Mar Ughdar mo shlàiut : 
*S e tairgse dhomh *na chùmhnantfl 
A neart a bhi mar chùl domh, 
*S a ghliocas ard gu m' stiùireadh, 

Le cùram, 'a le gràdb. 
Tha druidbcaobd air mo sbùilean, 
'Se 'n rud a ni mo chiùrradh, 
D' an ruith mo mhiann gu siùbhlachy 

'S mi lùbadh 'na dh&il. 
Mo shonas air mo chùi-thaobh, 
Mar aiiabas nach fiù Iram ; •»-»^'^^ ) ' 
*S m* anam an droch rùu da, 

*GadhiùltadhIetàir. 

*S mi *n duin* as truaighl san t-saoghal, 
Fo cbis aig m* easgar oa^bhaidh, 
Làu fuath do *n bheatb' a's caoine, 

'S an gaol air a* bhks. 
Cd sheallas rium a'm* dhaorsa? 
Cò thionndHS mi bho chlaonadh ? 
Cha'n-aingil, iio flann-daoine, 

Och ! b* fhaoin iud sa* chàs. 
Ach taing do'n Athair naomha, 
A dh'unaich dhomh an t-saorsa, 
Lhn tearnadh o gHch baoghHl, 

Trid Aon-ghiu a ghrildh. 
A Dhe ta iochdmbor, maoineach, 
Cia fhad a bhios mi caoiueadh ! 
O greas le d* chobhair chaomh, 

Agus saor ml gun dàil ! 



,^<«-v.y s^ 



t , 



P«V#M tf«W% «««#<M* 



320 SAR.OBAIR NAM BAllD GA£LACH. 



4* *~ 



U*-' 



AN AISEIRIGII. 
AiR roNN — *<7%a mise /o ghruaim." 

Thig am bàt oirn mu*n cuairt, 

*S ceart gu *n laidhinn 's an uaigh» 
Ach cha tèid mi le gruaim *na cJir : 

Oir bba losa mo rùin, 

Greis 'na laidhe '• an ùir, 
*S rinn e'n leabaldh ud cùbbraidh dhùmha*, 

Thug e^i gath ns a' bbas, 

Rinn e caraid de m' iiàmb, 
A shaoil mo chumail gu bràth fo lebn : 

Teacbdair m' Athar e nis, 

Dh*iouusuidh m^anmale fioti 
£ dhol dfaachalgh a chlisg cham glòir. 

On a dh'èirich e rìs 

Sàr Cheann-fheadhna mo shìth. 
Gun e dh'fbuireach fad shìos fo'n fhòd : 

*Us gu 'n deachaidh e suas, 

Ghabhail seilbbe d'a shluagh, 
Anns na flaitheosi le luathghair mfaòir. 

Se mo chreidimh gun bhrèig, 
' Gu *n èirich mlae *na dhèigb, 

Meosg na buidbne gun bhcud, gun ghò : 
* Nuair a dh*fhosglar gach usigh, 
*S a thèid beò anus gach sluagh, 

Chum an togHÌl *s an uair, gu mbd. 

Sud an cunnbacbd tha treun, 

Sud am fradharc tha geur, 
Chuireas rithisd gach crè air dòigh ; 

Dream cbaidh itheadh le sluagb, 

Dream chaidh mbeasgadb *n aon uaigh, 
Dream chaidh losgadb 'nanluath *s nau ceò, 

*S iomadb iMilainn bbios ann, 

Tba fad air asdar o 'ceann 
*S thig iad cuideacbd 'san àm, gu IbiII. 

Thig iad uile 'iian taom. 

As gach clagh thu 's an t-saogb*I, 
*S as gach àraich, 's an d' aom na si'òid. 

Cba*n *eil àit ga*m beil iMirp, 

Air ard mh'onadh, no cnoc, 
Ann am fàsach, no slochd no robin*: 

Ann an doimhneachd a* chuain, 

No 's na h-aibhnalchean buan, 
As nach èirlch iad suas, 's iad beò. 

Eirldh 'n diùc, 'us an righ, 
Elridh ''m bochd bha fa cbìs, 
Blrldh gaisgeach an stri, 's an deòr*. 



£lridh* bhaintighearna mfaaotK 
Kiridh 'n t-amadan haotb, 
'S cha bhi dearmad alr aoed, no hg, 

£iridhculdae* le gruaim, 
Chl iad feorg air an Uan, 

Chnireas orlth orr* a's uamhunn mhòr. 
£iridb cuid ac le aoldh, 
Baldheaon uasal nan saoidht 

*G am bi oighreachd a cfaaoldh on glòir. 



AIR FOGHLUM NAN GAEL. 



roNN— *' CAarnaa mi *n diupk a» 



Bha na Gàeil ro olneolacfa dall, 
Bha iounsaobadh gann nam meo^g, 
Bha *n eolas cho tana *s cho mall, 
*S nacfa b' aithne dhaibh *n call a nfacas, 
Cha chrldeadh lad buannachd no stà, 
Bhi *n sgoilearachd ard ^ 'n doiuD, 
Ged fbeudadh fliaicinn gocb Ià» 
Gu'r i thog o 'n làr na GoiU. 

Tbeid aineolas nis as an tìr, 

'S gach deachdadh neo-dhireacfa croBS, 

A*8 mealaldh sinn sonas a's sìth, 

Gun fharmad no stri 'n ar fonii ; 

Theid sgoilean chuir suas anns gacfa esaniT 

BlMfa leabbraichcan Gaèlig pallt ; 

Bl'dh eolas a's diadhachd a fòs, 

Thig goch duine gu stà 's gu ratb. 

Nis " togaldh na GJtcil an ceann, 
*S bba bhi iad am fang ni's mb*' ; 
Bì'dh aca ard fhogblum nan Gall, 
A*s tuigse neo mhall iia chòir : 
Theid ionleachdan 'n oibribh air boan, 
Choireas saibhreas 'u ar foun gu pailt, 
Bithldh *n dlblidh ebo laidir ri eiinn— 
*S am iMchd cba bhi lom le aire ì 

Thig na lluntean ga oinnteacb BBiin cuairt, 
l'ba 'ii sgriobtur a luaidb tfaig oim ; 
'S an tèid Satan a cheangal gu crualdfa, 
'S nach meall e ao sluagb le sgleò; 
Bi dfa firiun a's siochaint a*s gaol, 
A ceangall cbloinn daoin* rl cfaèil ; 
Chan fhaicear fear dona ml-naomb, 
Theid olc a*s ati t-soogh'l a's facud* 



EOBHON MAC-LACHUINN. 



321 



^ yU, dUiM Hr'^-^ kjof^X^Qu^ ^ <yvsr^^ 



o ' ^ 



EOBHON MAC-LACHUINN. 



EwEN MACLAcnLAN was born at Torracalltuìnn, on the farm of Coiruanan, ìn Loch- 
aber, in the year 1775^Coiruanan was possessed by a family of the name of Mac- 
lachlan for manj generations. The forefatheni of £. Maclachlan came originally from 
Morven, first to Àrdgour*and thence to Lochaber, and appear to have been in generaU 
men possessed of superior natural gifts. Hìs great grandfather was DòmhnuU^Bàn^Bàrd 
contemporary with Sir Ewen Cameron of Lochiel. That bard*s compositions are justly 
admired, particularly his elegy on occasion of the death of that chief. The mother of 
E. Maclachlan was a Mackenzie, descended from a branch of that clan, which had settled 
in Lochaber many generations back. His father, Ddmhnull Mòr, a man of venerable pre- 
sence and patrìarchal bearing, was reckoned one of the most elegant speakers of the 
Gaèlic language tn his day. He was distinguished by the extent and diversity of his 
traditionary and legendary lore, as well as by the appropriate beauty and purity of the 
language, in which he told l^is tale, or conveyed his sentiments to the admiring listeners, 
who delighted to resort to his humble dwelling. •• '^ ^-*X-*-^>-Cy 

Though the father was himself illiterate, he was keenly alive to the benefits of educa- 
tion. Besides the subject of our memoir> he had several sons and daughters. Two of 
the former were afterwards respectable planters in the Island of Jamaica. In the village 
of Fort-WiHiam, where his father now resided, the parochìal school of KiUmalie had been 
Bituated since the middle of last century,and taught by superior teachers. Àt this school 
the brothers of Ewen Maclachlan, as well as himself, got the rudiments of their educa- 
tion, which, by their natural abilities and laudable ambition, ali of them aflerwards ex- 
tended. Ewen was the youngest son of the family, except one. While he excelled his 
^^Ty clever brothers in mental abilities, he was their inferìor in bodily strength ; the 
physical weakness of limb which disquaiified him, in some measure, for the playful exer- 
cises of his fellow-scholarsy tended, among other causes, to direct his views to objects 
Vìd pursuits of a more exalted character. ^' 

His first teacher was the Rev. John Gordon, afterwards minister of Alvie ; afler him, 
Dr WiUiam Singers of Kirkpatrick-Juxta. He did not remain long under the tuition of 
these gentlemen, and on account of his father^s poverty, was but very indifferently sup- 
plied with books. His progress, notwithstanding, was great for htsi years ; it indeed 
cxeelled that of all others in the school, and in general, his class-fellows were glad to 
S^ant him the perusal of their books, in consideration of his ^ery efficient h^Ip to them in 
lcaming their lessons. # f - 4t 







822 



SAROBAIR NAM BARD GAELACH. 



Mr Maclachlan, at an early ag^e» went out as tutor into the family of Mr Cameron of 
Camiskyi in the parish of KiHmonivaig ; there his desire for claasical studies received a 
considerable impulse from his intercourse with the father of his host, Camcron of Lian- 
dally, thcn an old gentleman confined to bed. Liandally* like many of the gentlemen of 
hii day in Lochaber, had been well instructed in the knowledge of the Latin tongue, and 
much exercised in the colloquial use of that ancient language in the parochìal school of 
KiIImaltey taught by a Mr Mac Bean. Mr Maclachlan no doubt derìved much bene6t 
from his " colloquies*' with the venerable classicy who* from his being bed-rìd, aiso 
derived much amusement» as well as pleasure, from his communings with his young 
companion. 

Mr Maclachlan*8 next cngagement as tutor was, when about fifteen years of age, ia 
the family of Mr Cameron of Clunos. His pupils were Captain Allan Cameron, now of 
Clunes, and his brother General P. Cameron, H.E.LC.S. liere Mr Maclachlan roade 
great progress in the study of the Greek and Latin languages. It is saidy that he even 
travelled on the vacant Satuniays, to Fort-WiIIiam, (whither his parents had removed,) 
in order to get from his former teacher, an outline of his prospective studies for the suh- 
sequent week. Thus he soon became able to translate, with fluency« the Scriptures of tbe 
New Testament from the original Greek into his mother-tonguc, Gaèlic ; and frequently 
did he astonish, as well as instruct and delight, the unsophisticated rustics of the place, 
by this singular display of erudition. 

Afler the lapse of two years, he cngaged as tutor ìn the family of Mr Mac MiIIan of 
Glenpèan^ a very remote and romantic situation at thc west cnd of Loch-aircaig. In 
this family, he resided for two years, stUI devoting his spare hours to the prosecUlìon of 
his classical, and other studies. So great indeed was his ardour in this respect, thai Lis 
worthy hostess oflen deemed it necessary, to insist on his relazing his application to his 
books, in order to take healthful exercise in the open air. On such occasions, his favour- 
ite walk was along the banks of the '* slow-rolling Pean," so sweetly celebrated in his 
own ode to that romantic stream, and on whose green bordcrs were composed many of 
his finest juvenile strains. At this time also, our young bard began to show a penckant 
for instrumental music. He constructed a rude violin, on which he took lessons from an 
individual, by profession a pii^er, who lived in the neighbouring district or *' country'* of 
Mòror, and came occasionally to Glenpèan. This rustic instrument poasessed but few, 
if any, of the qualities of a Cremona. An individual| who lived in the family at this 
perìod, describes it as being no bigger than a hdie^". Cha bu mho t dhuibh na *n Hadh,'* 
and he himself in the ode to Peàn calls it "fidheall na ràcail" or '* dissonant lyre/* 
Afterwards, however, our poet l)ecame a tolerable performer on the violiny aa well as 
8ome other musical instruments. 

Af^er rcsiding two years in Glenpean, he returncd to Clunes, and resumed his former 
office there. Here he remùned for six years. In 1795, he fondly cherished the hope of 
being enabled to enter Collcge, could he be so lucky as procure funda for that pur- 
pose. With the view of obtaìning aid from certain wealthy namesakes of his, he and hit 
father paid a visit to those gentlemen, atid- to aome humbler persons, relations of hii 



KOBllON MAC-LACUUINN. 



323 



motiier. Tbe iatier, *' were wiUing to contrìbute sometbing ;'" but the former mct his 
suit with a discouraging refusal, telling bis fatber, tbat *' be meant to ruin bis son by 
putting snch idie notions inio his bead, and tbat be ougbt ratber to go home> and forth- 
with bind the lad as apprentice to bis own trade,— that of a weaver." Witb beavy 
hearts apd weary limbs, tbey returned boroe. After anxious and earnest deliberation on 
this important point, by tbe poet and his parents around tbeir humble ingle> tbe idea of 
going to college was» for a timCf abandoned ; and the young man resolved to return next 
day, to the faDiìly of Clunes, where he was assured tbat he should be received with open 
arms. He accordingly set out for that place ; but as he approacbed it, bis carthly oareer 
was very nearly terminated. In tbpse days, there was no bridge over tbe rivcr Ar- 
kaig. He found the stream greatly swoln, and basardons to ford. Night, howevor, waa 
approachingy aud therefore he vontured out. He had not proceeded far in the rugged 
channel, when he was carrìed off his feet, and swept away by tbe rapid cnrrcnt ; be now 
tliought with himself that his golden dreams of literary and ])hi1oso])bic distinction were 
at an end : he committed himself, however, to the care of him wbo hath said, " wbcn tbou 
passest thfough the waters, I will be with tbec ; and tbrough the rivers thcy sball not 
overflow thee." On this he was providentially tbrown on a stone, a part of which was 
itill above the waters. Aftcr resting here a brief space, he made one desperate effort to 
rcach the wìshed-for bank, and was successful. He tbere ponred out a prayer of gratitude 
to the Moat High for bis signal deliverance from so great a danger. Forthwith Mr Mac- 
lachlan resumod his labours at Clunes ; at tbe same time prosecuting his classical studies 
with unremitting ardour, as his time permitted. Here be composed several pieces of 
justly admired Gaelic poetry ; several of tbese and of his fornier compositions were pub- 
lisbed about 1798, in a volume printed in Edinburgh, for Allan M*Dougall, alias "Dall,** 
musician> then at Inverlochy, aflerwards family-bard to the late Glengarry. Among thcse 
were ** Dàin nan Aimsirean," a translation of Pope*s Messiah, " Dàn mu Chonaltradh/* 
&c., and a translation of part of .Homer*s Iliad into Gaèlic hcroic verse. During the 
currency of the year 1796, our poet was introduced by Dr Ross of Killnionivaig to the 
late Glengarry ; and tbat Chief, ever after, continued his warm frìend. He yielded bim 
the pecuniary aid which be had in vain solicited from other sources. This kindly aid, 
togetber with our poet's own little savings out of bis salarìes, put bim in circumstances 
to proceed to tbe Universityy wliitber he was accompanìed by bis anxious and affection- 
ate father.* ATTÌvcd at Aberdeen, lie deterroined to enter the lists as a coro]>ctìtor for a 
^sarjf at King*s College. HorCf for tbe iirst time, be found himself cngaged with 
entiro strangers in the arena of literary strife. The varìous pieces of trial being duly 
executed and given in» the bour for announcing the fate of the cbampions approacbed ; 
the anxious ex])ectants were assembled in the lobby of tbe great College-Hall, where tbc 
Professors were still engaged in earnest judicial delibcration. Meantime the rnstic 
dress of the young Highlander, bis diffident mannery and rather awkward ap])carance, 
<Ircw upon him the ungenerous gibes and unmerited contempt of several young coxcombs. 



* It U said tbat be tniTelUd to Aberdcen, drcssed in the mountMÌii gnrb. 



324 



SAR.OBAIU NAM BAIID GAELACU. 



hìs rivals. It was sneeringly recommended to him to make a speedy retreat to the wildi 
of Lochaber, while he was comforted with the aasurance that he had not the slightest 
chance of success. Endurtng all this banter» with meek, but firm forbearance* be merelj 
adrised his assailants not to pr^udge his case. The door of the hall was at length opened, 
the names of the suecessful competitors were announced, and the officer first caDed 
" EwEK Maclachlan/* as being the best scholar, and chief bursar. 

From that moment, he gained and retained the respect and warm regard of his fellow- 
students. He entered on his studies in Aberdeen with his wonted earnestneas and dilì- 
genoe, and greatly distinguished himself iii his classes. At the end of the Session, be 
resumed the charge of his pupik at Clunes ; this he continued to do, durìng the recesi 
annually* whilst he continued in the gown clas$es, At the end of that period, liaving 
obtained the degree of A.M., he entered the Dirìnity-Hall. Through the good offices of 
the Rev. Dr Ross, our student was presented to a Royal bursary in the gift of the Barons 
of Exchequer ; and about the same time (anno I8(K)), he was appointed assistant to Mr 
Gray as librarìan of King*s Collegei and teacher of the Grammar School of Old Aberdeeo. 
From the date of these appointments, he took up his permanent residence in that town, 
of which, at a subsequent period, he was made a free burgess. He continued to attend 
the Divinity-Hall for eigbt sessions, and in the enjoyment of the Royal bursary above 
mentioned. He was, durìng the period last mentioned, custodier of the Kbrary attacbed 
to the Divinity-Hall of Marìschal College. From this date» the lìfe of our theologian wbs 
indeed a life of incessant litcrary toil and scholastic labour. In addition to the duties of 
the offioes to which he had been recently appointed, he deroted several hours every day to 
prìvate teaching, in order to eke out the limited income derÌTed from these offices. 
Many gentlemen, especially from the Highlands, sent to him their sons to be under bis 
effective and immediate superintendence. Even in these circumstances, as well as throi^ 
life, he displayed great liberality and affection towards his aged parents and his other 
near relations, by often relieving their wants out of his hard eamings. 

After completing his attendance at the " Hall,** and deliverìng fais trìal-pieees with 
ecl&tt he found the bent of his mind, as well as his ambition, directed to a "Chairr in one 
of the Universities, rather than to the Pulpit. He was encouraged in his aspiration afìer 
this object, by seversl frìends, but particularly by Professor James Beattie of .Marìscfaal 
CoIIege. The Professor*s death« however, in 1810, was a heavy blow to Mr Maclach- 
lan's hopes. A strong mutual frìendship had existed between them, nmounting to affec- 
tion. On the melancboly oocasion of his friend's death, Mr Maclachlan composed sn 
elegy in the Gaelic tongue, which for beauty of language, nncerity of sorrow^ and on- 
rìvalied elegance of composition, can bear comparìson with any thing of the kind ever 
presented to the world. This was not tho only composition in which our poet*8 grateful 
remembrance of Professor Beattie*s frìendship was commemorated. In his "Metrìcal 
Effiisions,** (Aberdeen, 1816,) is printed an elegant Latin ode addressed to that aocoo- 
ptished scholar, during his life, and an English ode, entitled " A dream/' being sn 
apotheosis on that patron of neglected merit Some years after his settlemcnt in Àber- 
deen, Mr Maclachlan turned his attention to Orìental literatore^ as well as to that of the 










EOBHON MAC-LACHUINN. 325 



kngaages of modern Europe ; and hli acquirements in these he made subserrient to the 
critìcal cuUnre of his mother-tongue. About the same tìme he undertook the arduoua 
task of tranalating the lliad of Homer into Gaèlic heroie yerse. Of this immortal work, 
be finished nearly seven books, which still remain in MS. Besides this, he began to com- 
pile materials for a Dictionary of the Gaèlic language spoken in Scotland, and that, (as he 
dideyerj thingelse) from his mere regard and affecdon for every thing tending to promote 
tbe honour or improTement of his native land. What was then called '<the Highland Society 
of Scotland,'* (haying had reference to the mental culture of their Caledonian countrjmen* 
instead of as now, unfortunately, to the physical development of the points of tbe inferior 
animals) had soon after entertained the project of preparing and publbhing a Dictionary of 
tbat andent language; and having ascertiuned the eminent qualifications of Mr Maclachlan, 
and his progress in compiling the said work, they coi^oined him with the late Dr Mac- 
leod of Dnndonald, in carrying on the national Dictionary, compiled under their patronage. 
Tbe department assigned to Mr Maclachlan waa the Gaèlic-Englìsh, and so important and 
difficuU a task could not have been committed to better hands. In the prefaoe to the Dic- 
tionary published by Drs Macleod and Dewar, it is well remarked,^" Mr MacLachlan of 
Aberdeen especially brought to the undertaking great talents, profound leaming, habits of 
industry which were almost superhuman> an intimate acquaintance with the Gaèlic lan- 
guage, and devoted attachment to the elucidation of its prìnciples.** 

Tbe pi^^ of Mr Maclachlan*s MS. of this great national work were enrxched with 
inottmerable vocables and phrases kindred to Gaelic, derived not only from the cognate 
dialects of the Reitic, but also from the Greek and Latin, as well as from the Hebrcw, 
Arabic, Chaldaic, Persic* and other Eastem languages. 

In the winter of 1821 and 1822, he was engaged in transcribing this work for tho 
press, and he expected to have it completed by the following July ; but alas I his valuable 
life was not prolonged to see his hopes realized. 

Let us now briefly revert to events somewhat prior in our poet*s life. In the Metrical 
Eifusions formerly mentioned, there is printed an ode in the Greek language, " on the 
Gentration of Light,*' which had the honour of gaining the prìze given by Dr Buchanan 
of Bengal to King*s CoUege for the best poetical ode upon the above subject. Àbout this 
period (1616), he, at the request of his friend Lord Bannatyne M'Leod* deciphered several 
old Gaelic MSS., and transcrìbed them into the ordinary character. A di£Bcult and 
laborìous task. In 1819, Mr Gray died, and Mr MacLachlan was then appointed Head- 
Master of the Grammar School of Old Aberdeen, and also princìpal Session-Clerk and 
Treasurer of the parish of Old Machar. These promotions increased his income, but 
greatly added to his labour. He was likewise secrctary to the Highlaod Society of 
Aberdeen; and in this charactery used to wear the full garb of his country when officially 
attending the meetings of the Society, and on other particular occasions. In 1820, thoi 
office of teacher of the classical department of the Inverness Academy became vacant. 
Many friends and admirers of Mr Maclachlan*s great talents made strenuous ezertions 

to procure his appointment to that situjation. At the head of these friends was his firml 

I 

supporter and orìginal patron, Glengarry Unhappily, the proceedings on that occasion»| 



32t) SAR-OBAIR NAM BARD GAELACH. 

instead of being conducted with a single regard to public utility> and the rewnrdÌDg of 
nierit, were mized up with local polities and causeless prejudices. The reault was, that 
aflcr an unprecedentedly keen canvass, and the exercise of every available influence oa 
both sidcs, Mr'Maclachlan was excluded by the mere nuroerical force of the opposìng 
party. It is plain from tlie very handsome document obtained from the Professors of 
Humanity and Greek at St Andrews, upon the occasion of Mr Maclachlan's being oo 
a remiti examincd by them, that want of deep scholarship, or talent as a Bucoessiìil 
teacher, was not the cause of bis exclusion from a situation wliich be would have 
adorned. 

Gifted with exquisite sensibility, he deeply felt the unworthy trcatment thus experìcDced 
at the hands of his Norland countrymen; and he frequently expressed himself to tbe effect, 
thut he was resolved never again to expose his peace of mind to the machinatioDS of 
'' ambidexter politicians." 

Some short time after this period, his health became affected. His constitution begao 
to yield under his incessant toils. He procceded» however, to Ayrshire^ to visit bis 
coUeague, Dr Macleod. There his health rallied considerably, and he eontìnued in the 
enjoyment of much of thut blcssing, tiil the beginning of 1822 ; when again his bealth 
waa most seriously assailcd. He lingered tiU the 29th day of March, when this amiable 
man, and distinguished scholar, departed this iife at the age of 47 years. It might be said 
that he died of a gradual dccay and debilityy induced by professìonal over.exertion and 
study. His locks had become, years before his death, silver-grey. In him, unquc8tionabIy> 
died the first Ccltic scholar of his day. His premature death caused much regret in tbe 
public mind, particularly at Ab'erdeeU) and throughout the Highlands ; and deep sonrow 
among his numerous friends. 

As a general scholar, possessed of varied leaming and fine genius, Mr Maclachlan 
stood very high. The department of philology, however, was hisybr/«>and favourite pur- 
suit. In that rcspect, it is believed, he had few superiors. He was ^'ezimius apud Scatos 
philolo^us.'* His Greek and Latin odes have met with the faighest approbation from tfae 
best critics. The same may be predicated of his Gaèlic poems. His Gaelic versioo of 
the first sevcn books of tbe lliad stands second to the unrivalled orìgioal alone. His M3. 
of the national Gaèlic-English Dictionary (if preserved) affords amplo proof of his qq- 
wearied diligence and Iabour,and of his pre-eniinent philological and antiquarian acquire- 
ments ; notwithstanding it did not reccive the final polish from his master-hand. Witb 
the true spirit of gcnius^ his mind descended, with gratefui elasticity, fìrom thoso abstmse 
subjects to the lighter amusements of poetry and music ; cheerfu]) and often playfnl oon- 
versation. 

As a classical teacher, Mr Maclachlan*s success is sufficicntly evinced by the drcum* 
stance,that his pupils annually carried off the largest proportion of the bursaries competcd 
fpr at ihe Uuiversity. His exceliencies as a scholar were equalled by his virtues as a nsn 
and a Christian. His piety was unfeigned, deep, and» in some respects enthustastic. He 
was the very soul of honour. None could go before hira in moral purity, worth and 
integrity. II is munners, withal, displayed the most engaging simpHcity. In life> fae 



EOBHON MAC-LACHUINN. 



327 



secured tbe love and respect of all who knew hini ; and in death, hÌB memory is by them 
beid in tender remembrance. 

Eminently calculated to adYance the literature and language of his native land, it is 
deepljr to be regretted that he had not been placed through the muniKcence of individualsy 
or the public patriotism of hia countrymen, in a situation of ease and comfort, such as a 
Professorship of Keltic in one of our Universities. Thcre he could have effectually pro- 
moted tbe objects he so fondly cherished : the temperament of hia modest nature required 
the supportiog arm of a patron, as the limber vine requires the aid of the oak. But his 
was the too frequent lot of kindred spirits, to experience the hearUsickening of ** hope 
deferred,'* and to be allowed to droop and die, the victims.of iU-requited toil. 

Mr MaclachLin possessed the friendship, and waa the correspondent of several persons 
of diatinction — among theae might be enumerated, besides the late Glengarry, his Grace 
Alexander Duke of Gordon, Sir John Sinclair, Dr Gregory, and Lord Bannatyne Mao- 
leod. Much of their correspondence, (jifcoliated) wouid be found very interesting. 

In conformity with the prevailing feature of his charactert thia "true Highlander,** 

on hìs deatli-bed directed his body to be laid with the ashes of his fathers at the foot of 

his native mountains; ** et dulces moriena reminiscitur Argos." This dying request was 

religiously complied with. At Aberdeeni every mark of respect was paid to his memory. 

With all the solemnities usually observed at the obsequies of a Professor of the University, 

his body was removed from his house to the ancient chapel of King's CoUegef his Alma 

Mdter, and laidin the tomb of Bishop Elfingtony the founder of this venerable seminary. 

Next morning, a great concourse of the most respectable persons in and around Aberdeen, 

including the Professors of both Universitiesy the Magistrates of the city and the Highland 

Society of Aberdeen chapterly* met in the CoUege Hall, to pay their last respects to the 

remains of departed wortb, and thence accompanied the hearscy bearing those remains, 

some distance out of town, and there bade a long and last adieu. Similar indications of 

respect and sorrow were evinced in all the towns through which the mournful processioa 

passed. Glengarry, accompanied by a large number òf his clansmen dressed in their 

native garbi paid a tribute of respect to his departed p^oitptè, by meeting and escorting 

bis remains, while passing through that chiefs country. Hls'lAOchaber countrymen were 

not4>ehind in exhibiting every proper feeling towards the memory of him whom they 

universally esteemed an honour to belong to their country. AII classes of them came 

out to meet the hearse ; so that on ehtering his native viUage of Fort- WiUiam, the crowd 

was so densci that the procession advanced with di6Sculty. Nezt day, being the 15th of 

April, the mortal remains of Ewen Maclachlan, preceded by the ** wild waiF' of the 

pìobrachdf and accompanied by a larger assemblage tban tbat of tfae preoeding day, were 

conducted to their last resting-place, and lùd with those of his fatherSy at KiIIevaodain in 

Ardgour. There, *' near the noise of the sounding dirge,*' sleeps *' the waster of the 

midnight oil," without "one gray stone'* to mark his grave ! \t^*^^^>lx^ 



A.#-«-^f*^iu^> 



328 



SAR^OBAIR NAM BARD GAELACH. 



AN SAMHRADH. 



Aia FONN.— *< An am doi §io9 bhi deònach,^ 



MocH 's mi *g ^iridh *madRÌnn chèitcin, 

'S driùchd air feur nan Ibintean ; 
Bu shunntach èibhinn càil gach creutairy 

'Tif h*n le gleus a'm frògaibh, 
Gu blàthaa na grèine *b*àgh'or eiridh, 

Suas air sgèith nam mòr-bheann ; 
*S è teachd u'n chuau gu dreachor^ buaghach, 

Rioghail, uasal, òr-bhuidh. 

Tha cùirtean centach cian nan spearan, 

Laith.ghorm, rèidh mar chlàraidh, 
*S do sgaoil bho chèile neoil a sheideadh 

Stoirm nan reub-ghaoth àrda ; 
Gaeh dùil ag èigheach iochd a's rèite, 

'N teaohd a cheud mhios Mhàigh oirnn ; 
S gu'm b' òr neo-thruaillidh 'n trusgau uain', 

Air druim nan cluaintean fàsaich. 

Bu cbùirteil, prìseil, foirm gach eoin, 

An cuanul brdail, greannar, 
Cuir sios ar sgeòil is blasto gloir, 

Air bharr nan òg-mbeur samhraidh, 
Le *n ribheid chiùil gu fonnar dlù, 

Na puirt btt ahiublatch ranntachd ; 
'S mac-taU* a' freagairt fuaim am feadain, 

Shuas 's na creagan gleanntach. 

Bi *n ioo-shlaint chlèibh am iior shruth slèibh, 

O ghlao nam feur<choÌr* arda. 
Le turaraioh bhinn th'air bhalbbag mln, 

A shiubhlas sios tro 'n àilean, 
Mar airgead glas, *na choilichibh cas, 

Ri tòraghan bras gun tàmh orr', 
Cuir sùigh gun truaili 's gaeh flùran uaine, 

*S diù mu bhruach nam blàrabb. 

B* è m* èibhneas riamh 'nualr dh' èirghe griaii, 

Le cheud ghath tiorail blàth oirn, 
Bhi ceura a sios gu beul nam min-ebruth, 

'S rèidh ghorm lith mar sgàthan, 
A* snamh air falbh gii samhach balbh, 

Gq cuantaibh gailbhelnn sàil ghlais, 
Tro lubaibh cam le straithibh ghleann 

Tha tilge greann a Mhàirt diu. 

Air uchd an fhior-uisg 's grinn a chitear, 

Oibrean siannta nàduir, 
Da-neoil nan speur a' falbh o chèil, 

Air chruach nan sleibhtean arda ; 
Gun saoil an t-sùil gur h-ann sa ghrunnd, 

Tha dealbh gach ioghnaidh àghoir ; 



Am bun os-ceann nan Ìuibh 's nan crann, 
'S na*m beil sa* ghleann gan àraeb. 

Bi'dh bradau seang-mhear, draim-dbubh, tarr- 

*S cleoc nan meanbh-bhall ruadh air, [gheal' 
Beo, brisg, gun chearb air bhuìnne gkrbb, 

O n mhutr is gailbheach uualUn ; 
Gu h-iteach, earr-ghobhlach, grad-mheamn«eh, 

Leum air gheariMiglath loatha, 
Le cham-ghob ullamh cheapa chuilciig, 

Bhios feadh shruth nan cuairteag. 

Gum faicte loma barr gach tomain, 

Caoirich throma, lionUidh, 
Gu ceigeach, hronnach, garbh an tomalt, 

Rusgach, oilach, min-tiugh ; 
*S an uanaibh geala, luatha, glana, 

RÌ cluaineis mhear a' dian-ruìth, 
Le mèilich mhaoth m* an euairt do*n raoo, 

A's pàirt san fbraocb gan grianadh. 

*S na tràthan ceart thlg drbbh nam mart, 

*An ordagh steach do*n bhuaile, 
Le *n ùithìbh làn, gu reamhar, làireeacb, 

Druim-fhionn, crà-dhearg, guaiiiionn ; 
'S gach gruagach àigh ga crìdheil, gàlreaeh, 

Craleneach, snàthach, euachaeb ; 
Air lom an tothair, fonn air bleothann, 

Steail bu bhothar fuaimrich. 

Gur h-ionmhuinn gaoirstruth-gheimnich laiigh. 

Ri leumnaich fhaoin fea *o àiiein, 
Gtt seang-brisg, uallach, eutrom, goanacb, 

Pòr is uaisle strliicels, 
'S iad dù-ghlas, riabhaeh. eaisfhionn, atialUcb, 

Bailgfhionn, ciar-dhubh, barr-lom, 
'S an earblaibh sguabach togu suaa, 

A* duibh-ruith nuas gu màthair. 

O Shàmhraidh gheugaleh, ghrlanalcb, ch»o(aicb, 

Dhuillich, fheuraich, chi«in-ghil ! 
Bho t-anail fein thlg neart a's speurad, 

Do gach creutair diùidi, 
Bha *u aàs *an siabhraidh reot a gbeunhraidh, 

Ann an àm na dùdlachd, 
'S tha nis a'damhs, feadh ghlac a*s ghleann, 

M* ad theacbd a nall at ùr oirn. 

*S ttt tarbhach reachdor, biacbar, pailt, I 

Le feart do fhraaan blatha, I 

A thig nan ciuraich mhaoth-bhuig dhriùehd, < 
A' dorU RÙIgh gun fhàillinn, 



_ .1 



EOBHON MAC-LACHUINN. 



329 



*Saon lcam ia Uitii«acb fiamh do bhnit, 

fhlùraibb dait a gbàraidb 
Cuir dealra boiifeil raull an daoimein, 

'Mach ga draim nan ard-bhcaiin. 

Gacfa fiaran maia is àillidh dreach, 

A' fàa 'an cleachdadh brdail, 
Gtt rìmbcaeh, taitneach, ciatacb, snaamhor, 

Ann *i an reachd bo choir dhaibh ; 
An t-teamrag uaine *8 barr-gbeal gniag, 

A's buidheaoa chaacbach neoinein, 
Lilt gucagach nan cluigean, 

'S mile las nach eol domb. 

Bi'dh Mbhrach laaliieacb, gbeal-bbui, oblaasach, 

Ann am bruach nan alltabh, 
'S a bbiolair uain taobh nam fuaran, 

Gibeach, cluaineacb, cam-mbeur ; 
Thig rÒB uam bad is boidhche dreacb, 

Ma neoil na maidne samhraidh, 
Gu ruiteaeh, dearg-gbeal, eearslacb. dealbhach, 

Air roino mbeanbh nam fann-sblat. 

• 

An gleann fo bbarracb, rèisgeach, cannacb, 

Feuracb, ralneacb, Inachrach, 
Gu min-bbog, mealach, brighor, bainoear, 

Cìb, a's eneamh m* an cuairt ann ; 
Bidh lom a bhlàir is reaehdair fàs, 

A' dol fo stràe neo-tbruaillidh, 
*S an noghall n 'gàirdechaa le fbillt, 

A thaobh gu*n dh' fhag am fuachd sinn. 

Gur ceann-ghorm loiùneil doa gacb doire, 

Bhios sa choille chrbehdaich, 
Gu slcabhach ard fo lomlan blàth, 

O bbun gu bharr 'n comhdach ; 
An snothacb aùghor thig o*n dùsluing 

Ann sna fiùraln nòsar, 
A* brùchda nieas tro shllos nan geug, 

A*s tltts nnn speur ga*n'ebmhnadh. 

Gach maotb phreas ùr gu dullleach cùbhraldh, 

Pearacb, ùbhlach, sòghar, 
Trom thorrach, luisreagacb, a' lùbadh, 

Meaaach, driùchdach, Ibdail ; 
Le cud'throin ghagan dlù dhonn-dhearg, 

A bhloa alr slait nan orbo-mheur, 
'8 co milis blas ri mil o*n sgeap« 

Aig seiUein breac a cbrònain. 

Bidh coisridh mhuirneach nan gob lùghor, 

Ann sgNch ùr-dhos oaigneach, 
Air gheugaibh dlù nan duilleach ùr-ghorm, 

Choireadh sunnt fo*n duanaig ; 
Thig smeòrach chuirteil, druid a's bru-dbearg, 

Uiseag chiùin a's cuachag, 
Le b-òmn cianail, fann-bhog tiamhaidh, 

N glacaig dhlomhair uaine. 



M' an innsin sioa gacb ni bu mblaun leam, 

Ann am briathran seolta, 
Cha chuirinn erioch le dealbh am bliadhn* 

Air ceathramb trlan de'n b' eol domh, 
M' a ghlòir nan speur, *b an t-saogba*I gu \6ir, 

A lion le h-èibbneas mòr mi, 
'N uair rinn mi èiridh madainn chèitein, 

*S dealt alr fenr nan lòlntMtn. 



»i»^m»^*i#>^<^<iw»<www<wi>waw»*w» 



AM FOGHAR. 



FoNN — "Nnair thig an Samhra gtugach oimn, 

GaAn èiridh fonn a*s fior-gbleus oirbh, 

Na biodh 'ur *n inntinn smuaireanm'h ; 
l*ha sgeul Ìs ait leam innse dbuibh, 

Cho binn bho eblan cha ehuala sibh ; 
Tha 'm pòr bu taltneacb cinntinn duinn, 

Fo'n reachd is brioghair buaghalachd ; 
'S gun teid an saoghAl a riarachadh, 

O dhicbeall gniomh nan tuathanacb. 

Tba *m fogbar a* nochda cairdeia duinn, 

*S e bhuilich am pailteas gnàthaicht uirn 
A mhaitbeas gu fialaidb pairtichear, 

Gun gbainne; gun fbàiline truacantachd ; 
Gheibhduine*sbrùida shàthachadh 

*0 sheileir na dùsluing nàdurra ; 
Gun' sgaoilear na bùird gu failteacbail 

Ga 'r cuireadh gu làn ar tuarasdaii 

Theid sgraing an acrais bblasgaicb dblnn, 

'S a ghorta chrion gu*m fuadaicbear, 
Bu gbulneach, sgaiteach, bior-guineach, 

Gèur-gboint' a rulnn'-ghob nnarranta ; 
'S e 'dbebgbladh sùgh nan caolan bhuat, 

*Chnr neul an Aolg mu d'gbrualm-mhala ; 
Gun teid an tarmasg diogbaltach 

A gbreasad nuU tb' ar cbuaintean bbuainn. 

Bidh coirce strath nan dù<-gbleannabh, 

Fo*n dreacb is cùirteil priselleachd, 
Trom tboraeb, dlasacb, ouinnleanach, 

Ard, luirgneacb, sulgbte, aonralcbte ; 
*S am pannal ceolmhor, mùirneachail, 

Gu sunntach, surdall, ordamaiK 
Co gleusta, saoitbreach, luatb-lambach, 

*S am barr ga bhualn 'na dhòrlaicbean* 

Gach te gu dileas deannadaoh, 
Le corran cam-ghorm, geur-fbiadachy 

Ri farpuis stritheil, dhiorrasaich, 
Culr fuinn a sios fo dbuanagan ; 



«» 



330 



SAil-OBAlU NAM UARD GAELACII. 



Bidh oigridb, lùghor, mhcanmiieftch, 
A* ceaiigal bhann ma sguabaniian, 

Le 'n diult am briodal màranacb, 
A bheireadh gitir air gruagaiehean. 

'S an luchar chiatacby ghaotbor, thèid 

Feur-eaoidb iia faich* a ngaoileadh leiua 
A* ceann nan riaghaii caola *bbioe 

Air lom uaii raoiuteaii uain-neulach ; 
Na ràchdain làidir liathghiubhaie 

A tionndadh rolag •uiomhanach, 
Gu 'n tiormacbailh 'a na grian-gbaibau, 

Cho caoin '• as miaiin le tuathanach. 

*N uair dh'fbosglas Phabut Bebmraichean, 

Na h-aird-an-iar thoirt ordugh dhuinn ; 
•An dubhar an fheaagalr tòiaicbear, 

fll cruinneacha feòir 'an cruachannan ; 
Bidh mulain ie gairbbe dòmbladaa, 

Gu tomaltacb, culrrichdeach, mor-cheaiinach ; 
Grad fblgbear na alomaln chorr umpa, 

Gù agiobailte, doigheil, euaicheanta. 

Bldh lomalrean clan fo stràcan ann, 

Le doirrachan gorm buntàta orro, 
Gu ginneach, doiach, cràc-mheurach, 

Bog-mhògach, lalrceach, uain-neulach ; 
Barr-gùc a's dearg-gheal fàa orra, 

*Sa dhreach mar ròs nan gàraidhnean ; 
Bidh paidirein phlumbas àillidh ann, 

Air mheangain 'nam barr naii cluaranaibb. 

Nualr thig an aimsir ghnàthaicht oirn, 

'Sa bhuainear aa a làraich ò, 
Grad-nochdar fras bhuntàta dbuinn,. 

Ga chrathadh o'n bharr 'iia dhòrlaichean, 
Ceud mile dreach a'e dealbh orra, 

Gu faobach, geamhlach, garbh-phlucath, 
Cruaidh mbealiach, uibeach, ghailbbeach iad, 

A* tuiteam mar gharbhlaich dòrnagan. 

*S iad ciochach, dearg-dhubb, breac-shuileocb, 

Gu tana mln-gheal, leacanach ; 
Gu plubach, cruion-gheal, cnapaoach, 

*S iad fad-chumpach na uaireannaii ; 
B*e *n toradh biadbar, feartacb è, 

Naeh mall a lloiia chalteagan, 
'Nuair ghrèidhear anii aa phraisich d, 

*S è bhlas Ìs taitneach buaghannan. 

'S glan fiile nan cnò gaganach, 

Air ard-shlios nan cròc bad-dhuUIeach ; 
'S trom fàaor am por bagailteaeh, 

Air bharr nam fad-gbeug sòlasach ; 
Theid brigh nam fluran slat-roheurach, 

*An crldhe nan ùr-cbnap blasadach ; 
Gar brisg- gheal sùgh a chagannaieh, 

Do neach a ebagnas dòrlach dhiù. 



'S clann-bhcag a ghnà Ie*m pocannaD, 

A' streup ri h-ard nan do»>€hr«nnabh, 
A bhuain nan eluaran mog-mheuracb, 

Gu lugh*or, docoir, lualb-lamhach ; 
'Nùsir dh' fhaoiagear as na mogail tad, 

*S a bhriatear plaoiag nan cochall dln, 
Gur caoin am maoth-bhlas fortanach, 

Bhioa air an fbros neo-bhrttaiIcaDach. 

*S è mioB nam buaidhean taitncach è, 

Bhcir pòr an t-sluaigh gu b-abacfaadh ; 
()*m f2>grar gruaim mn acrais dinn, 

O s maireann paiItcDS pòrsain diiinn ; 
Miòs bog nan ùbblan breac-mheallach, 

Gu peurach, plumbach, sgeacliagacb, 
A' lùiareadh sios le dearoagaibh, 

Cir-mhe»lAcb, bnacbaoh, gròiaeideaeh. 

Mins molacb, robach, bracaimcach 

*S è catoil rbiceil, tacaracb, 
Gu b-ioiannach, cuirriohdeach, adagacb, 

Trom-dhiasach, bhreac-gbealt sgualianach ; 
Mios miagb nam fuarag, itapagach, 

Buntàtacb, fcòlar, sgadaaaeb, 
Gu h-ìmeacb, càiseacb, oeapaircacli, 

Le bheirt«as pailt ga truacantacbd. 

Gu saoithreacb, slritheil, lamliacbair, 

An òigridh dbilcast tbàbhachdaeh, 
Ri taobh nao Unngean aàile 'm biodh, 

An sgadan a snamh *s a bholnneireacbd 
Snàth-moiiieis garbh an snàtbadan, 

A' fuaigheal lion ri 'm bràigheacban, 
Gu sreangach, bolaeh, àreanA6b« 

Bheir bas do'n nàiscin cblcòe-lannaeb. 

'Nuair db'oomas òidhche chiar-ghlee oiro, 

*S a dhubbas an iarmailt cbed-nettlaeb, 
Gur h-ullamh, calamh, iasgaidh, dol 

Air ghleus an iarmaid •honraiebte ; 
Grad bhrùcaidh iad 'nan ciadan, as 

Gach taobh *n uair dhlolar &rdttgb dbaibb» 
Air bbhrcaibb cutrom lusth-ràmhach, 

A* sgiiabadh a chuain gborm-ghrearmaicb. 

Gur dàicbeil, aùrdail, eruadalaeb, 

Fir ùr nan crualdh lamb eonspaldcach, 
A* atri co fuiribi '• laaithe bhioe 

Air tbùs an t-eluaigh *s a chonnsacha ; 
A cholluinn nau tonn buaireasacb, 

Le neart nan cuaillc beo ghiubhais ; 
Mar dhrùid nan apeur cho luath dhut iad, 

Thar stuadh is uaibbreach crònanaicb. 

Air thrla dhutbb san Ìonad, 's am 
Bl n t-iasg ri mire ghoraicb, theid 

Na lìn a chur ga h-longantacb 
Alr uchd e ghrlnnall bbòc-thonoaioh ; 



EOJ3UON MAC-LACUUINN. 



331 



^Kttalr tbogar Hnn m mhadfeiiin iad 

Ga trom-Un, brcnc la lodaiacbd, 
Gur •antach, aiabhlacb, dhaebaigh lad 

L«*ii tacar beairteacb, •òlasacb. 

Gu b-aigeantach, eutrom, inntinneacb, 

hÌT aighearach, ghleuat, air linngeannAn, 
Le taighdean geur nan trì-mheurabb, 

.^ir ghallanaibh direach cruaidh shleagbach ; 
A* sireadh an cisg le duibb-liajiaibb, 

'l^eld aeacbad na leum air Jior-uisge ; 
Na mordbachan reubacb, diobbalacb, 

Gan tarruinu gu tìr air bbraacbannaibh. 

'S an oidbcbe chiùraidb, fhiathaìl, gum 

Bi aùrd air leois gam pleòiteachadh, 
Gum pacar anna na b-urraisgean iad 

Speailt thioram iir gu h-ordamall : 
Bidb dearg a'a cruidh gan giulan ann, 

Chulr smùid a suaa gu beò-losgadh, 
A ruiib nam bradan fad-bbronnar.h, 

FeHdb bhuinne cSs nam mor-sbruitbean. 

'S am bradan eutrom, aineaaach, 

Brisg, grad-chlia, roaamnach, Ittaaganach, 
'Na èideadh liaih-gbhiia, dbcarg-bhallaich, 

Dù-Iannach, mean-bhreac, claaineiseach ; 
Gur gob-cham, slioambor, tarr-gbeal è, 

Le stiùir bu sbiabach earr-gbobblaeb, 
Ri lù-chleaa bnw ahr gbearr-agiatbaibh, 

'An tolrmridi gharbh nan cuairteagan. 

Gun drbuair sibh dàn a nise bhuam, 

Mar thug mi fios a' tòineacbadb, 
Ma bhuaidh nam miosan biotailteach, 

Tha trom le gibhtean sòlasach, 
Ga 'm bell da rann thar-fbicbead ann 

'S o's mist è tuiUe rbiialreachd, 
Gun cuir mi crloch gu timeil alr, 

M* am fàg mi igìth le bùilicb aibh. 



««^*nw*«lMM 



•1*W»#VINM0 



AN GEAMHRADH. 

AiR roNir^*<'S i so '» aimsir a dhtarMar," 

Tha Pàidnià s na apeuraibh 

Ag èiridh na thriall, 
Roi reolltaicbean Oeur-shaighead,* 

Bheamnaich nan sian ; 



y^.^*'*****"'*** *"<* Capricorn. two eonstellationfl on the 
^iac or Bdlptlc. 



Ur-èifeachd a cbeud ghalh 

Gu ceiteineach griun, 
A ni feum do guch creutair 

O èireadh d'au diou. 

Tban a tlà ghathan blàth ud 

A b' ibabharach dhuiiin 
Gar fàgail aig nàmhaid 

Nadh'fbàsasab-ùir; 
O na tbriall e roi cbrlochaibh 

Na RiaghaiUf a null 
Gìi Sign'Adhare-Oaibhre 

13 u duibh.reotach iùll. 

Tba àoidbealachd nàduir 

A b' fhàiltiche tuar, 
Fad an t-saoghail air caochladh 

'S a b-aogasg fo ghruaim : 
Tha giùig àir na dùilean 

Le funntainn an fhuacbd, 
Fo dbù-liunn trom-thùrsacb, 

Ri ciacbaran truagh. 

Tha 'm Fogbar reachdor, fialaidb, 

Bu bhiadh abaich f&s, 
Le craachannalbh ciiaao-mbeallach, 

Sguab-tborach, làn, 
Air treigsinn a shnuaidh, ^ 

O'n a dh'fbuaraich gacb càil, 
Roi'n mblos chruai-ghulnneacb, ghruamncb 

'S neo-tbruacanta bàigh. 

Le stròiceadh na dòilichinn 

Tboirleum gu làr, 
Gorm chomhdach nam mòr-chranii 

Bu chròc-cheannach barr, 
Ni fuigh-bheatha sùghor 

Nan àr-fhaillean àrd, 
Tro fhèithean nan geugan 

Grad tbearnadh gum freumh. 

Na h-eòineinean boldheach 

Is brdaraail pong, 
Le*n dlù-fheadain shunntach ^ 

O'n sinbhlaiche fonn ; 
Gum fògrar o*n cheòl iad 

Gu clò-cbadal trom ; 
'S ni iad comhnuldh 's gaoh còb 
* Ann am frògaibb nan toll. 

Thlg leir-sgrios alr treudan 

Nam feur-luibhean gorm ; 
Di-mhilltear gach dìthean 

Bu mhin-gbibeach dealbh : 



f RlaghaiU, the rquinoctial Uosi 



332 



SAR.OBA1U NAM BARD GAELACH. 



Fior aognaicbidh Mgmtg 

Nkn Bonach *• nan Ì^BTg, 
Le ■pionadb nan •ianntan 

Dian-ghaineach, garg. 

An clar abeillean srian-bbuidbe 

*S cianalle erann, 
Bha dicheallach gnlomhacb, 

Feadh chioob nan lui t'ann, 
Gun c2»nibnurch e*n stòr-thalgb 

Nan seòmraicbean eam ; 
*S gtt leoir alge bbeo-sblaint 

Air Ibn-mbil nacb gano. 

Theld a mbeanbb^halleag shamhraidh 

Le teanntachd gu bàs, 
Ge b* èlbhneacb a leumnalcb 

'An ceud-mbìos a mbàlgh : 
Gacb lùb shratb ba bbùrn.ghlan 

A shiabhladh tro 'n bhlàr, 
Fo cbruaidh-gblais de*n fbuar-dbeibh 

Is nuarranta càil. 

Brdb sàr^bair nàdulr 

Le fàllllnn fo bhròn, 
Feadb cbàthar, a*8 àrd-bheann, 

A*s fbksach nan lon : 
Cha dearbbar clullh mbeamnach 

Nan garbb-bbradan mòr, 
*S ni iad tamh-chadal sàmbach 

Fo sgàil bhadalbb gorm. 

Theld iBolus, righ fladbalcb 

Nan sianntalnnean doirbh, 
Gu fuar-tballa graalm-gbreannacb, 

Taath-fbrasan searbh ; 
Grad-fhuasglàr lels craaidh gblas 

Nan ua*-bb6lsdean garg, 
Clacb luatb-mbeallaln, 's coairt-gbaotb 

Bu bhualreanta oolg. 

Thig teann-cbi^db Geamhraidh 

Le h-aimbleas a nìos, 
Ann an dorcbadas stoirmlbh 

Alr cbarbad nan nial ; 
A dulbb-fbrolseadb sbalgbdean 

Tro'n àldbbhels gu dian, 
Geur, ruinn-bbiorach, puiseannta, 

Chlaoidbeas gacb ui. 

• 
Brdh armacbd nan aabbas 

Mu'n cualrt da gacb laimh, 
Ri beuchdalch a reubas 

Na speuran gu h-àrd : 
lon-stròicear a cbròc-cboUIe 

Mhòr as a freumb, 
Le spùtadh garbb-sglùrsaldh 

Na dùdlachd gun tlàths. 



Gum bdch a mhuir cheann-ghlaa 

is galU-bbeinneaeh greaun ; 
Gur gorm-robach, dolrbh-cbcMrnidh 

Borbadh nan tann ; 
Gu b-àrdanch, càlr-gbeal, 

A* bàrcadh nan deaiin ; 
Agus gàlricb a bhàis bfdh 

Alr bhàlrlinn gacb glinn ! 

Gam brùchd an fhras chiùmidh 

D'ar n-lonnsuidb a nuasi, 
A*s bàtbar gacb àllean 

Fo làn nan sruth luath; 
A tbaoagas san taomraich 

Nam maom-thuiltean ruadb ; 
'S mareaebd-sìne na dileann 

G'ar mìobhadb le fuacbd. 

Thig dacha-meallain garbba 

Le stairearaich mu'r ceann. 
Gar spuaeadb mar chruaidh-fhrols 

De lualdbe nan GhII ; 
Gaoth bhualreis ga sguabadh 

O cbruacbaibh nam beann ; 
Luchd-colseachd gan lèlrcadh 

Le h-£ireadh naeh gann. 

Thlg eeò tiugh nan neoU olm 

O mhbr mbeall nan cruach, 
Le smòldrich an dò-rsotbaidh 

Dhlugbaltalcb, fbualr ; 
Ga lelr dhuinn lag-èiridh 

Na grèlne rl h-uair, 
Grad-fhalchaidb 1 carbad 

Geal, dealraoh, sa* chuan. 

Le dall-ebur na fallbhe 

Gura falchar gach meall ; 
Sncachd clèiteagach gle-tbiugb 

Nan speur oe ar ceann 
Gu b-ird domhalnn barr-gbeal 

Alr fàsalch nan gleann ; 
Bi*dh nàdur fo*n stràc ud 

Gu fàUUnneaeb, faun. 

Tblg iom-chathadb fcanntaldh 

Fo shrannaich nan stoirm, 
A ghluaiseas an luatb-sbneachd 

Na fhuar-chithibb doirbh ; 
Bl'dh an smùld ud ad' sgiùi^b 

Le dù-cbuthacb searbb ; 
'Sa lèlreadb nan slèisnean 

Mar gbeur-shalann garg . 

Bi'db gacb sùil agus aodann 

Ag aognachadh fiamb ; 
Agus ceòraicb aii reòt 

Air na feòsagaibh Usih s 



V 



£OBUON MAC-LACHUINN. 



333 



Bi'dh spùtiidh na funnUinn 

la drùigbtiche tian, 
A' tolladh tro d* ghrùdhan 

Gtt eiùrr-bbeumDach, dian. 

M'uM reab-bbioracb, èireanda, 

Chreucbdas (^acb dùil ; 
MÌM boalreasach, baailteach, 

*S nco-tbrttcant' a ghnùie ; 
Mioa noarranta, buagharra, 

*S toatb-gbaothach »pùt, 
Bbios gu b-earr-ghlaiaeacb, feargachy 

Le aiairearaich nach ciùio. 

Mios bttrrughlaaach, falmarni, 

Gharbb-fbrasach fuar; 
Tha gliob-shleamhain, dilesnta, 

Grim-reotach, crnaidh, 
Ged robb luirgnean gan ròsladh 

Ui deagb theine guail, 
Bi'dh iia sàiltean gan cràdhlMdh 

Gu bAa leis an fhuachd. 

Mios oolgarra, borli-char, 

Nan stoirmibb nan deaun, 
Gtt fttDDtalnneaeh, painnseunta, 

'S diuf haltach srann : 
A* lieuchdaich *s na speoraibh 

Le leir-sgrios gu call: 
Blor-dhellfneach, le gairisinn, 

Btt mheill-chritheacb greann. 

Cba'n àireamh na thainig, 

De bbàrdaibh san fheoil, 
Gach ànnradb tbng teanntachd 

A ghcamhraidh g'ar cùir ; 
Ach, ma*m fairghear mo sheansclias 

Gun dealbh air ach sgteò, 
Gar tìm dhomh bhi crlochnachadh 

Briathran mo sgeòil. 



AN T-EARUACH. 
Aia roiTN— «* ThaUÌg o(m do dh* Atbainn eroit, 

Thaikiq Earrach oirn m' an cuairt, 
l^eid am fiiachd fo fhuadach cian 

Tbeid alr imrich thar a chuan 
Gcamhradh buaireasach nan sian : 

Ràithe aneachdach, reotach, cruaidh, 
, ik A dh' ataa colg nan luath-ghaoth dian 

^neach, deilgneach, feanntaidh, fuar, 
A lom, *ea dh* aognaicb snuadh gaoh nl» 



Nis o*n pbill a ghrian a nall 

Trèigidh sìd a's annradb gàrg : 
Islichear strannraich nan apeur, 

'S oeanglar srian am beul gach stoirm ; 
Sguiridh na bnilg sh^ididb chruaidh 

*San àibheis aird, a b' aaibhrich fearg : 
£abhar sìothcbalmh ris gach dùil, 

'S tiunndaldb iad gu mùgbadh foirm. 

lompaiehsar an uair ga blàths, 

Le frasaibh o'n aird-an-iar, 
Lenghaidh sneachd na shrutbaibb loatb 

O ghaalllibb nan gruaim bhcanu oiar. 
Fosglaidh tobraiohean a ghruinnd, ^ ^ 

A bhrùchdas nan spùtalbh dian ; d, eu^^L Cn 
'S deith gtt sgealbach, ceilleachdacb, dlà, t^uJtJU^ 

Le gleadbraicb ghairbh ga sgùradh sios. 



\-(-iij<i^ fc_i 



Sgapaidh dall-cheo tiugh nan nial 

As a oèi^' an iar 's an ear. 
Na mhealUibb ^^c£!rcelieach, liath, 

Drnim-robaeh, ogiuidh, ciar-dhubb, glaa, 
A* snàmh san fbailbhe mhdir gun eheanii, 

A null 'sa nall, mar luing fo beairt ; 
'S iathaldh iad nan rùsgaibb bàn ^ . V^iJt, vrJ^'^^-^ 

Mu spiodaibb pìceach àrd nam bac^'aj'o^ \y^\<^y^ a«^ 



Nochdaidh Thabut dulnn a gnùis, 

A* dealradh o thùr nan spcur, 
Le soillsc saoimhneil, liaoiageil, blàth, 

Gu tlusmhor, bàigheil, ria gach creubh : 
Na sgrios a ghaillioun chiurraidh fhuar, ^^ 

Mosglaidh iad a naas o'n eug ; 
Ath-nuadhaiehear a bhliadhn' as ùr, 

Gach dùil gu mùirncach ; surd air feum. 



" if*t \<ii\ *■"■ 



Sgeudaichear na lòin *s na biàir, 

Fo chomhdach àluinn lusaibh meanbh ; 
Sgaoilidh iad a maeh ri grèin 

An duilleach fein fo mhile dealbb : 
Qu giobaoh, caisreagach, fo'm blàih, 

Le*n dathaibh àillidh, fann-gheal, dearg ; 
Bileach, mealach, maoth-bhog, ùr, 

Luirgueach, sùghmhor, driùchdach, gorm. 

Gur h-ionmhuinn an sealladh fonnmhor 

A cbìtear air lom gach leacainn ; 
*S oùlihraidh leam na flon na Fraingc 

Fàile thom, a's bbeann, a*s ghlacag ; 
Mllseineaoh, biolaireach, sòbhrach, 

Eagach euaoh nan neoinein maiseaeht 
Siomragaeh, failleineaeh, brigh'or, 

Luaohraeh, ditheanaeh, gun gbaiseadb. 

lìiig mùilleinean dc shluagh an fheòir 
Bi*ò fo tl&a nam fHun-ghath tlà, 

Le 'n sgiathaibh aìoda, ball-bhreac !>ir, 
'S Ìad daithte 'm boiohcad mlos a Mbàight 



X 



334 



SAR-OBAIR NAM BARD GAELACII. 



Aii tuHÌrneagaÌbh ral nam flàr. 

DùÌBgidh iad leSL^Iochd a bhlàit, 
'S measKnaicbldh an righle dlù 

*S a cbèitein ebiùio naeh lot an càil ! 

Dìridh inothach eaat o*n fhrlamhaich 

Tro cham-ehuialibb ■hniomhatu bhad-chraan, 
Gu maoth-bhlaada, mealach« cùbbraldh, 

Sior chuir sùigh '« nam fiùran ihlatacb ; 
Bi'dh an còmhdach gorm a' brùchdadh 

Uoi •blois ùr nan dlù-phreae doarach, 
Dallleachi làbach, uaeal, ■giamhaeb, 

Dreacb nam meur Ìe rìmheMh ooltae. 

Bi'dh eoin bheaga bhiuo a chàthair, £4sjoJLh 

A cruinneachadb ehràbb gu ueadttn ; 
Togaidh iad *« na geagaibh uaigneacb 

Aitribh chuairteagach ri taice 
Laidbidh gu duthor nan t«mh 

A blàitcachadh nan cruion ubh breaca, 
Gua am brla au t-alighe làn, 

'S au tig ao t-Àlach òg a mach dbaibb. 

lliig èibhneaa na bliadbu an tùe, 

Mu'n crìochnaich an t-ùr-mhìne Màirt ; 
Bheir an sprèidh an toradh trom 

Le foegladh am bronn gu Ur : 
BrùchdAÌdb miim, a'e laoigh, a'e uain, 

Nam mìltibh m'an cuairt do'n bblàr ; 
'S breac-gheal dreacb nao raoii '■ nan stùc, 

Fo chblu>idb mbeanbh nan lù>chieM bàlb ! 



Bidh gabhair nan adhaircean cràcach, 

Stangach, cam, an aird nan sgealb-chreMg ; 
Rob-bhrat iom^dhathach m'an cuairt dAÌbh, 

Caitean ciar-dhubh« gruamacb, gorm-ghÌaS| 
S na minneineau lagiiach, greannar, 1 Ilush ! an t-ùraiche '■ am Mft-each, 

Le meigeadaich flianu g'an l««nmhuinn : OT I^sar air à^nn, '■ air cranu, 'te tàm i aigt 
'S mireanHch a chleaaacbd ghuauach ' Buntàta, '■ iriiieir theith na cliabÌMiÌdK 

Bbioe air pòr beag luath nan gearr-mbeaNn. 



'N aiinsir ghnàthalohte na bliadhnav 

Sgapar aiol gu biadh san fheanuia, 
Gathilgeadli na fhraeaibh diona, 

'S na h-iomaireaii fiara, cAma : 
Sgalag, a's eich laidir, ghuiomhach 

Ri straldhlich nan cliath gan urrnlnn ; 
'S tiodhlaicear fo*u dbslaing mhin 

An gràinean liontaidh 's brìgh*or tonMlh. 

SgoiIjearamWàg^ 

NiT^rSme^gÌrlWcìu^^ ;^^^'*<-^ 

Ttoeid an Inneir phronn na lòdaibh 

Socarh, trom, air chbmhnard achaidb ; 
Le treun ghearrain chùbach, chàrnach, 

Cbliabhach, spidrrach,bhràldeach, ■limthrarb 
Sùrd air teachd-an-tìr nan Gàci, 

Dh' flieuch an tàrar e fo'n talamh. 

*Nuair a thogas Pkahuà àigh 

Mach gu h-àird iian iiiul a ceann, 
O sheomar dealracb a chuain 

Ag òradh air chruach iiam beann ; 
BrùcbdHÌdb as gach oeam an tuath, 

'Staigh cba'n fbuirich luath iio mally 
luntrigidh air giiiomh iiam buadb, 

<* Buntàta 's inneir ! suas aii craiin l" 



Theid an inneal-dralbh an òrdugh, 
Sean eicb laidìr inbor a* tarruiiin 

Naii ioiinstramaid ghleadrach, rbpacb» 
Beairt 'Min lionmhor còrd a'^ amull, 

Ailbheagaii uan croonag fiari 



ilDheagan uan croonag nara^^ L.Jt£ 

S<icach, coitrach, giafli«cBn*Dffncii ; 
Glige-ghlaice crainii a's iaroinn, 
Sùrd alr gniosk o'm biadhchor toiadh ! 






Caoirich eheig'-rùsgach fo ehòmhdach ; 

Sgaoilt air reithlein lòintean-driucbdach ; 
«A uainelueau cho geal rl caluichean 

Air chlaaiutibh nau learg ri sùgradh. 
An crudh mòr gu liontaidh làirceach, 

Ag ionaltradh fbàsach ùr-ghorm ; 
An drearo lith-dhonn* cbaialonn, bhan-bbreac, 

Ghuaillioun, cbi-a-dbearg, mhàgach|dhùmhail. 

*S inntluneach an ceol rl m' cliluaia 

Fann-gheum laogh m'aii oaairt do'n ehrò, 
Ri coi'-ruith tlmcheall nan raon, 

Grad-bhrisg, seang-mhear, aotrom, beò ; 
Slairiricb aig an luirgnean luath, 

Sios m'aii bhruaich gn guanaicb òg ; 
*S teach 'sa mach k buaile laln, 

*S bras au leum ri bàirich bhò ! 



Ga taomadh saii fbiar-chlaischorraicb, 
Alg bannal clis lùghmhor glensda, 

Cridheil,eatrom, brisg gun smalaii ; 
'S gillean òg a' diol iia h-abhachd, 

Brlathrach, gàireach, càirdeil, Ìcarail. 

'Nuair dh' fhalaohar san ùir am ptr, 
. l'hig fearun gar còir o'n àird, 
A sgirtean liatb-ghlas nan iiial, 

Frasaidh e gu clatach blàth, 
Sllteach, simhach, lionmhor, ciùin, 

Trom na bhrùcbdalbh, clùbraeh, tlitb ; 
'S mlorbbuilleach a bhraonacb dhlù, 

Isrbbacb maoth-mhln, drluchdach, i 

'S lionmbor saaieheantas an Earralch, 
Nach comas domb luaidh le fileachd ; 

Ràidhe '« trìc a chaochaii earraidh, 
'S ioma car o tbùs gu dheireadh ; 



EOUHOM MAC-LACHUINN. 



335 



Ràidhe^n tig am faoileaeb feannaidb, 

Fuar cblach-mbeallain, aloirm nam peileifi 

Feadagy agttabag, gruaim a Ghearrain, 
Crainnti Cbailieach is lieurra friodban. 

'Nuair apùtaa gaotb lom a Mbàlrt oirn, 

Ni *n t-8Ìd ud an t-àl a chrannadh, 
MÌ09 cabhafacb, oilireacli, ■aoltbrcach, 

Nam feasgar alaod-cbianail, reangacb : 
Acrae a* diogiadb nam maodal, 

Hlianacb, Gaol-gblaa, aognaidb, greannaeh ; 
Deògblar trian do t' fhior-liann-tàth bhuat ; 

'S mar ghad sniomhain tàirnear fad tbu. 

Ràidhe san tig tùs annlainn, 
Llteach, eàbhrach, liiiban lapach, 

Druin-fbionn, eean-fionii, brut^icb, riasparh 
Robach, dreamsglach, riadhHcb, rapacb ; 

Càl a*8 feoil, a*8 cruinn-bbuntàta, 
'S aran corea laidir, reachdmhor : 

Bog no eruaidh, ma chanar biadh rìs, 
S e nach diult an eiad ni 's faigse. 

*N uair thig òg-rohìos chèitcin ciùin oirn, 

Hi*db a bhliadhn an tùs a maise ; 
*S flatbail, caoimbneil, soillse grèine, 

Mios geal ceutach, speur-ghorm, feartach, 
Flùracb, ciàracb, bliochdach, maoineach, 

Uanach, caorach, laoghach, martacb, 
Gruthach, uachdracir càiseach, sùghmlior, 

Alealach, cùbhraidb, drùcbdach, dosrach. 

Nia thèid Earrach uainn air chuairt, 

'S thig an aamhradh ruaig a nall ; 
*S gorm-bhog duilleach geug air choill ; 

Kunlaidh seinn air bharr nan crann ; 
Driòcbdan air feur gach glinn, 

S lan-thoil-inntinii sgiamh nam lieann : 
Tlieid mi ceum troi *n lòn a null, 

*S taimeam crloch air fonn mo rann. 



M A R B - U A N N 



DO MR 8KUMA8 DKATTIB, 



fFear.teagalsg Cànain, *• nan Eolus nadurra, ann an 
Aol-Uigb ùr.Obairrcadhain, a chaochail sa' mhadainn 
diardaoìn,an oeatbramh iatha de*n ocbdainh mioi 1810] 



a^vi^iTa r<ra^T«/at/« yw» l 



Aia FOKN— •♦Afor/ Ghlinne-Comhann" 

OcH nan ocb ! mar a ta roi ; 
Thrèig roo shùgradh, mo mbàran, 's mo cbcol ! 

*S trom an aiceid tha 'm chràdb-Iot, 
*S golrt am beum a riun sgàinteach *am flieòil ; 



Mi mar hnrach nan cuaintean, 
A chailieas astar feadb stuadban aa cheò ; 

0*u bhuail teachdair a bbàis thu, 
A Charaid chaoimh bu neo-fhitilteumach gl jir. 

A Ghaoil ! a Ghaoil de na fearaibh ! 
'S faar a nochd air an darach do chrèubh 

'S fuar a nochd air a bord tbu, 
Fhiùrain uasail bu stòild ann ad bhèus ! 

An lamh gheal, fburanach, cbàirdtfil, 
Is trlc a ghlac mi le fàilte gu 'n phlcid, 

Iti d' thaobh *8 an anairt na sìoeadh, 
Na meail fuar creadha, fo chis aig an èug ! 

A mhiog-sbuil donn bu tlk sealladh, 
A nis air tionndadb gun lannair a d* cheann ! 

'S sàmhach binn-ghuth nan ealaidh ! 
'S dùint' am beul ud o*m b* anasach caiiint ! 

An cridhe firinneach soilleir, 
Leis 'm bu spìdeil duais foille. no sannt ; 

A nochd gun phlosg air an d^ile ! 
Sian mo dbosgainn, nach breugach ati raiin. 

Gun smid tha *n ceann anns na thàrinaich 
Bladh gach eòlais a b' àird ann am miagb ; 

Gliocas eagnaidh na Grèige, 
*S na thuig an Eadailtbn gheur-fliaclaich brìgh ! 

*S balbh fear-rèitich gacb teagaimh ; 
Anns a bheurla chruaidb, spreigearra, ghriiin ! 

\N uair bbios luchd-foghluim fo dhubhar, 
Co na t-iouads a db* fliuasglas an t-snuim ? 

'S balbb an labhraiche pòngatl, 
Bu tearc r*a fhaotainn a chompanach beoil ; 

*Am briathran snaighte, ^gèimh-dhealbhach, 
A cbur na h-ealaidh no 'n t-seanchais air neuil ; 

Ge b* è bàrd an dàin cheutaich, 
Mu chian-astar ^nèas o Thrùidh ; 

*S (irinn chenrt nach bu diù leifi, 
£<fein thoirt mar ùghdair do sgeòil. 

Gun smid tba'n gliocalr a b' eolach, 
Air fad na cruitheacbd a dh' òrdaich Mac Dh6 ! 

Gach gnà an saoghal na fairge, 
'Sarahacbthir chòmhnaird no 'n garbhlaich an 

Gach bileag ghorm a tha lùbadh, [t-slèibh : 
Fo tbrom eallaich nan diiuchd ris a ghrèin : 

*S an riòghachd mheatailtich b' àghor, 
Do phurp ag iunse dhuiiin nàdur gacb seud, 

^ *S balbh fear-aithne nan ràidean, 
A shoillsicb aingil a*s fàidbean o thbs ; 

A's soisgeul ghlormhor na slainte, 
Thug flos air tròcairean àrd-Uigh nan dùl : 
'An atèigh gach teagaisg bu ghrasmhoir, 
I *S tearc }>ears-eagIaÌ8 thug bàrr ort, a liùin ! 
\ Dòchas t-anma bu làidir, 
j *SanfhttiIadhoirteadhgu Pàrras thoiit dhuinn. 



336 



SAR-OBAIR MAM BARD GAELACH. 



Rlaghlaich t-eòlaa '• do ghittlan, 
Modh na foirfeachd a b' iuil dut 's gaeh oeQm ; 

Do mhòr-chridh uaaal gun tnàth ann 
Gunghoimh, gun uabbar, gun lùlÀn, gun bhrèug ; 

Cha b' uailae tholgach an fhasain, 
Cha dealradh saibhreÌB a dh-atadh do spèis ; 

'Si 'n inntinn fhior-ghian, a b' fhiù leat, 
A*a foghlum dichill ga stiùireadh le eèill. 

Mo chreach lèir ! an taigh mùirneach, 
'Sam faict*aghreadhaingusunntaehmu'n bhbrd, 

Dreòs na cèire toirt soillse, 
Gach fion bn taitniche faoileas, fo chròic : 

Do chuilm bu chonaltrach, fàilteach, 
B* aiseag slainte dhuinn màran do bheoil ; 

Bu bhinn a thogail na tèis thu, 
*Sa chruit fhounor ga glèusadh gu ceòl. 



*N uair dh' èireadh còisridh bu choinnealt, 
A dhamtis* gu lùghor ri pronnadh nam pòng ; 

Gum b' èibhinn cri do mhnà-comuinn, 
Do chròilein maoth, 's iad gu tomanach, donn ; 

A ghearradh leum air bhòrd loma, 
Dol seach a chèile mar ghoireadh am foun, 

Ach dh* flialbh sid uile mar bhruadar, 
*' No bristeadh builgein air uachdar nau tonn. 



tt 



A rìgh ! gur cianail mo smaotntean, 
Ri linn do t-àrois bhi faontrach gun mhùirn ! 

Sguir a chuiim *s an ceol-gàire, 
Chaidh meoghail ghreadhnach a's màran o*r cùi : 

Chinn an talla fuar fàsail ; 
*S è chuir mullach na fardoich *na smùr 

Ceann na didinn, 's ua riaghailt, 
A bhi sa* chadal throm shiorruidh nach dùisg ! 

Do bhanntrach bhochd mar Ìan tiamhaidh, 
RÌ truagh thùrsa, *sa sgiathan mu h-àl ; 

A neadan creachta, 's i dòineach, 
Mu gaol a sholair an lòn daibh gach tràth : 

O'n dh'imich Fir-eun na h-ealtainn, 
Tha'n t-searbh-dhìle 'tighinn thart asgach àird ! 

A Righ nan aingeal ! bi d' dhion daibh, 
'S tionndaidh ascaoin na sine gu tlàths. 

'S ioma sùil aU silteach, 
A thaobh ùigh nam fear glic gun bhi buan : 

Tha mìltean ùrnuigh ga d' leantainn, 
Le mìltean dùrachd, a's beannachd gu t-uaigh ; 

A liuthad diùlannach ainnis, 
A dh* àrdaich t-ionnsachadh ainneamh gu uaill ; 

'S gach là bhioS'Càirdeas air faoineachd, 
A Bheattie chliùitioh ! bi'dh ouimh' air do luaeh. 

Rinn t-èug slnn uile gun sòlas, 
Thateach nan innleachd, 's«n òlgi'idh fo phràmh ; 

Chaidh Albainn bulleach fo èislean, 
Sgur na Ceòlraidhean Grèugach de'n dàn : 



Thainig dall.bhrat na h-òidhch* oirn, 
O'n ehaidh lochrann na soiliae na smàl : 

B* e sid an crith-reothadh ceitein 
A mhiU am fochanu bu cheutaiche bàrr ! 

Bu tu eraobh-abhull a ghàraidh, 
A ehaoidh cha chinnieh ni's àiilidh fo'n ghrèin i 

Dealt an t-sàmhruidh mu blàthaibhi 
Lùisreadh dhullleag alr chràcaibh, a geug 

Ach thilg dubh-dhoirionn a gheamhmidhp 
A bheithir theinntidh le srann as an speur ; 

Thuit an gallan ùr, rìmheach, 
*S uila mhaise ghrad-chrion air an fbeur ! 

A Th) tha stiùireadh na crulnne ! 
*StuIeig d'ar n-ionnsuidh abhuillebha cruaidb! 

Sinn« cnaill an t-sàr ulàidh, 
Neòuad prÌMÌl nan iomadaidh buaidb !« 

Dh' fhalbh a chomhaisd, *a na siùil oim, 
Chaidh an gaisreadh *s an fhiùbhai 'n am bruan, 

Gach creag *na cunnart do*n fhiùraieh, 
O laidh duibhr' alr rèull-iùil an Caolrh- Tuath. 

Och ! nan och, mar a ta mi ! 
Mo chridhe 'n Impis bhi sgàinte le bròn ! 

Tha *n caraid-cùirt' an dèigh m* fhàgail, 
A sheasadh dùrachdach dan' air mo chòìr : 

Bi*dh sid am chliabh *ua bheum coàmhain, 
Gus an uair auus an tàr mi fo*u fhòd ; 

Ach 's glic an t-Aon a thug cis dhinn, 
'S da òrdugb naomh bitb'mid striochdta gach Id. 



90immmmm00mm0^0m0mmm0mmmmmm 



SMEORACH CHLOINN-LACHUINN. 



LUIIV2>IBAa 

HoUSih o, trtc^, h luU, h ; 
HoUidk o, iriaffy kbrì^ iì ; 
Hoilibk o, iriafff Ò ^at/, ò; 
^ Sme^raich a tkeòtm òran mL 

*S smebrach mise le chloinn-LaehuInn ; 
Seinneam ceòl air bharr nan dftsan : 
'S tric leam dùsgadh moch am* ehadai 
'S m'bran maidne 'shelnn le frògan. 
HoUibk o, ^c. 



Cha mhi *m fitheach gionach, sgftiteacli. 
Na clamhan a ehrom-ghiub shracalch ; 
'S clan mo linn o' eoin a chathair 
Chleachd tigh'n* beò air sàth nan ibladi. 
HoUihh 0, ^c. 



■EOBHON MACrLACHUINN. 



337 



*S mor f u*m b* anns* an àin bhi 'gèiridh 
Madaiiiii Sbamhraidh fhann-bhuig, cbèitein ; 
Diol nan rann gun ghreann gun eislein, 
*S toirm an damhs' air chrann nan g6ugan. 
HùU&h o, j-c. 

Bha mi n* còmhnuidh 'n tùs mo lalthibh 
Aìg Peithinn nan seamfa-shruth airgeid, 
Messg nam flùran driuehdach, tlfatha, 
Fhoair mi 'n àrach pàirt de m* aimsir. 
HoiUbh o, 4fc. 

Tha mi nis an tìr gun bhruaidhlean, 
Tìr tha feartach, reachdor, buaghail ; 
*S lionmhor àgh tha His air uachdar 
Tir nan s^albh da'n ainra na Cluainean. 
HoUibh o, ^e. 

Tba na h-eoin is labhar coireall, 
Feadh na eoille *n dlùths iiam badan ; 
Buidheann phròiseal, cheolmhor, loinneal, 
Ard an coiUeag. — biun an glaigeal. 
HoUibik o, ^c. 

Tba gaeh crann gu trom fo chòmhdach» 
Duilleaeh, badach, meurach, cròcach ; 
Stràc de 'n mheas cur sblios nan ògan, 
'S ennlaith *aeinn nam fonn an òrdugh. 
HmUbh o, 4*«. 

Coisridh lughor, mùirneach, greannar, 
Scolta gluasad fuaim an seannsar ; 
Pùr gun sgread, gun reasg, gun teanndachd, 
Glensd* am feadain ; deas an ranntachd. 
Hoiiibh o, 4^c. 

Grian a*g eirìdh dealraeh, òr>bhu{, 
L« gath soiUs' air ghorm nara mor-bheann ; 
Ftiileadh cubhraidh dhriuchd nan lointean, 
Sileadh meal air bharr gach feòirneaii* 
HoiUbh 0, ^c. 

£oin bheag bhuehlaoh nam pong ceblmhor ! 
Coimb-fbreagraibh leam tèis an brain ; 
Dreaeh nnn diiainean mar bu ehoir dhomh 
Dh* InnsÌDn sioa am briathran òrdaiL 
HoUÌbh o, j;0. 



*S ionnmhuinii leam a chulaidh fiiraoich 

Db' fhas air Uobh nan luirgnean dU, t ^ a rryc&Mb, nuracn, Juacnracn, meaincti^ 

Badach, gaganaeh, caoin, ùr, M * ^ ^*-** '**Tfflartacl, laoghach, eaoraeh, bainneach, 

'SneoildoVmhilasmuideadhàs. Jc» ''^-^* ''-*"'-—'' ^..:ii---u u . u 

HoUibh 0, j-c. 




*S blasda, soiUeir uisg am fuaran 
Fallain brisg gun mbisg gun bhruaidlcan ; 
*S cricach, gibeach, biolair' uaine, 
Fàs gu h-ailli laimh ri'm bruachan. 
Hoil&h o, S[e, 

*S labhar fuaim nan sruthan siàblach, 
Theid tbar bhalbhag dlù nan alltan ; 
Turraich mhear gaob cuailean dti-ghuìrm, 
Doi feadb lùb tro làr nan gleanutau, 
HoUibh o, jfc. 

'S taitneacb, sgiamhach, maotb-bhog ùr, 
Fas do fhlùr is lionmhor dreach ; 
Mar ghorm rionnagach nan speur, 
Dealbh gach seud a sgaoil mu d' bhrat 
HoUÌbh 0, ^o. 

Brat nan dtthean driùchdach, guamach, 
JLfUrach, luachrach, dnalach, bachlach, 
Cuachach geal nan neoinean eagach, 
Sid a sgeadacb tha mu*d* ghlacaibh. 
HoU&h o, ^c, 

Do ehrodh-laoigh air lom an kilean, 
Reamhar, sultmhor, liontai, iàirceach, 
Caisionn, druimionn, guaillionn, cra-dhearg, 
Bainnear, bliochdach sliochd gun fhaillinn. 
HoUibh 0, S[e. 

Baile feartach eoirc a*s eòrna, 
'S reachmhor fàsar dhailean còmhnard ; 
Be sid bàrr na mile sòlas 
A chulr sgrainng na goirt air fogradh. 
HoUibh 0, <$*c. 

Talamh tarbhach trom gu gnhisieh, 
Leatromach fo bhàrr buntata, 
Chinn gu luirgueach, meuraeh, màgach, 
Clttigeaiiach le plumbais àiUidh. 
HoUUh o, j;c. 

'S tric do phreasan peurach, ubhlach, 
Groiseideaeh, trom-dhearcach, dù-dhonn ; 
Luisreadh sios le gagain driùchdacb, 
'S buan an t-sblainnt am fàile cùbhraidh. 
HoUM 0, ^e. 



Baile coisrìgte nam beannachd ! 
Frapch^h, flùraeh, luachrach, mealnch. 



'S boidheach treud nan uainean geala 
Uuìth *sa rèis feadh chluainean Iiaiiinear ; 
'S caoirich bhronnach, throma, cheigeach^ 
Air 'm bu sheideach blonag sbaile. 
HoUU)h o, ^c. 



CoiUteach, duilleaeh, geogach, torach. 
HoUUth 0, ^e. 



NÌB* tha carbad boisgeil Phcebuit 
A' marcachd an aird nan speura ; 
*S o*n tha 'n rann an cuimse faidead, 
'S tìm* bhi lasachadh nan teudun. 
HoUibh 0, 4'C' 

T 



/^ 



CA. ..- ^" .^^.. ' . ^ /^. 3ioB 



}38 



SAtl-OBAlB NAM BARD GABLACU. 



EALAIDH GHAOIL. 

LUmXEAO. 

« 

Air/aillirin, illirin^ uUlirin b, 
AòrfailUrin^ Ulirin^ uiUirin b, 
AirfaUlirin^ illirin, uiUirin <>, 
(rtfr òoììAmcA cm oomuira, 
'7%'ai^ coMneounA 'n ^5ra^-mAbtrJ 

GiiR glle mo leannan 

Nà*n eaP air an t*ehnkmh, 
Na cobhar na talnne, 

*S 6 tilleadh bho*u tràigh : 
Na'm blàth-bhainne biiaUe, 

*S a cliuacb leie fo bhàrr, 
Na tneachd nan gleaun dòsrach, 

'G* fhroÌMadh mu'n bhlàr 
AirfaHlirin^ ^c. 

Tha eas'fhalt mo ràin-sa 

Ga eiùbhlach a sniomh, 
Mar na neoil bhuidbe ' lùbas 

Air stùcaibh nan eliabb, 
Tha ' grualdh mar an rh% 

'Nuair a*8 bòldhche 'bhioa fhiamh, 
Fo ùr-dhealt a Chèitein, 

Mirn èirich a ghrian. 
AirfaHlirin, ^c. 



* The ebonu and fint ttAnia of thit long are not Mae- 
laehlan'a. They were corapoted by Mra M'Keniie of 
Baione, at a tlme when, by inBrmltr, she was nnable to 
attend ttae adminbtration ofthe Lord'aSupperin Strath. 
more of Lochbroom,~and ran word for word the Mme 
excc|it tbe latt two ilnet of the verse whieh are illghtly 
altered Our taleoted autbor got thera and the alr 
fronr tome of Ihe north country students in Aber- 
deen. AU the ether stansas, howeter, are original, and 
worthy of the poetic mind of Mac*«chlan. Thc following 
translation of it by the celebrated author, we subioin for 
tbe gratificatioo of the Engllsh reader :« 

TfoT tlM ■waa oo tho lalMb or Um fiiain en tln riiort^ 
Can oomparc with lh« ch»nna nf th* maid I màon i 
XVot M> white la the new milk that tow* cTw ihe pell, 
Or tht munr Ihsc U •how'r'd from the bov^ha of the ralei 



Ae the dnnAyellofr wreeth oa the moant«ln*i hlfh brow, 
The locki of lBn7.f^r oee rcdaodaotly flowt 
Ker checlu beve tbe tfet thst the roeca diaplaf, 
Whra ihey i^ttcr wUh daw eo the mentmg of May. 

As ihe plaaet of Venue thst gtcami «iW the rrove^ 

Rrr bltte>celljng eyee are the •jmboU of lore : 

Hcr peerl^reled booom diflWea bright raya, 

Llka the mee% whca the atara are bedlmm'd with hcr òIbm. 

Tìie mevla aad lark, when thef weleome tha dawn, 
Maka s choroa of Joy to tcaound throogh the lawii i 
Bot tho mavla ta tane laa e the lark •trìrea In miii, 
When mjr beawtlfol cbaiaMr rsaewa her aweeC atrain. 



Wheu sommei bcapanglea the landaeape wtlh How'rii, 
Whlle thetbroah siid ihe evckeo aiiig aolt fram the bow^ 
Throtigh ihe wood-iihaded wlndingi with Bclla rU mx% 
And feaet narcatralu'd ou the aaiilas ef my loTft 



Mar BhèniM a boitgcadh 

Thar ehoUtibh naii ard, 
Tha a mlog-ahuil ga m* bbaairaadk 

L« •tiaicheaotas graidb : 
'llia bràighe nan sèud 

Ann an eideadh gach àidh, 
Mar ghealaeh nan spcur 

'S i cur reulltan fo pbrhmh. 
Airfmllirin^ ^e, 

BVdh *n uiuag *s au smobraoh 

Feadh lòintean nan drtiichd» 
'Tolrt fhilte ]e*n òrain 

Do'n òg-mhadainn ehiùin ; 
Aoh tha*n uiseag iiei>-sbedlta, 

*S an smebrach f un sunnt, 
*Nuair ' thoisieheaa m' èudail 

Air gleiisadh a dtkil. 
AirfaiUirin, j^c. 

*Nuair thig sàmhradh nan noincan 

A oombdach nam brnach, 
*S gaeh eoinean 'sa cbròc-ehoill* 

' A ceòl leis a chuaich, 
Bi'dh mise gu h-èibbinn 

*A leumnaieh *s a ruaig, 
Fo dblù-mheuralbh sgdlleach 

A màran ri m* luaidh. 
AirfaXUirin^ ^c. 



PWMMM«««MMa 



RANN DO'N LEiSG. 

A LKiso reangachy roÌMch, dbuaicboidb, 
MaUachd buan bbo dbuan nam bèrd dhnt, 
*S boebd an t-shian do'n ti hheir clnas dbot, 
'S dearlih nach dual gu'n dean e tàbbacbd, 
*S fior an sgeul a sgrìobh righ Solamh, 
" Naeh robh sonas riamh ad gblacaibh ;** 
A ehairbh raff gun sgrid gun fho^ladb, 
Trom-chsann marbh nach moagaii faeal, 
'S ronngach fàrdalach gun r&th-bbalg; 
Do sheann chloaaeh bbmehdaeb, lachduna, 
'S miann leat coimhearsp bhnan an fossitl, 
Deaibh na gorta sgaoil mu t-asdail, 
Thtt fo'n lùirich na d' ehuail chn&mbaicb, 
Reic tha Fàrrais air son cadail, 
Drein an Aoig na d' ghrod.chraos bearnsch, 
Do chràg chearr am mniog do phap-cbinn. 
Sid an sltiagh tbog bith an tùs dut, 
A Mi-chùram *s Ditb-na-sgoinne 
Slabhraidh theann de phraislcb chrusldb orC 
S dà cheud punnd de*n luaidhe d* dhciresdb. 

A Leisg throm ga 'm bodhar apad-oUaai 
'S tu *a gadaiohe 'sbiad na h»alni«ir* t 



ALA.SDAIR MAU-IONMHUINN. 



339 



Geà' bhiodh mìle cuip g tid' shlaitcadb 
Cha ttg an atadaicb a t^earlmll. 
Sibhs ann ■am beil feum a*8 dìreadh, 
Raithibh frad an tìm gu freagalrt ; 
Mu'n ooefrar aibh fo shhiit iarainn 
Ban-mhaigbatear iarnaidh tm igreatachd. 



CLACH-CUIMHNE 

GHLDfNS^OARAIDH AIQ TOBAB^NAN-CEANTT. 

FHia attoir ! thig faisg a*e leobb 
Sgeul air ceartaa an Dè bhuain ; 
£isd ri diol na ceilg a dhThàg 
A Cheapacb na làraicb fhuair. 
Sgaoil na milltich lion an èig 
Mn bhord iibhinn nam fleagh fial 
*S mhcasgnaich iad an aean 's na h-òig 
*S an aon tòrr na'm f uil gun gbiomh. 
Mhosgail Gorruicb an t-àrd-tbriath, 



Uraann dhian uan comhlan cruaidh, 
Morair Chlann-Dbmhnuill an fbraoicb, 
JLfeogbann nan euchd, craobh nam buadh, 
Dli-iarr e *s chaidh Diogbailt na leumi 
Mar bheithir bhenmnaich nan Dial, 
Ghlac e*n dream a dheilbh an fhoill, 
'S thug lan duais mar thoill an gniomb. 
Liamh riut*sa* ghòrm fhuarain ghrinn, 
Dh* ionnlaideadb seacbd cinn nan lùb, 
*S aig caaan a ghaisgich high 
Thilgeadh iad air làr a dhùin. 
Corr as colg fichaad bliadhn* deug 
ThriaU nao speur bho dheas gu tuath, 
Bho *n ghairmeadh ToBAa-NAN-CEANK, 
De'n t-srutban so 'n calnnt an t-shluaigh. 

Mlse *n Seachdamb thar dheicb glùin 
De fbreumh ùiseil an laolch thrèin, 
Mac-Mhic-AIasdair m'alnm gnàiths, 
Flatb Chlann- DbmhnuIU nan sar euchd, 
Tbog ml chlacba' air lom an raoin, 
Faisg air caochan a chliù bhuaio,-.- 
Mar mheas do cheann-stuic nan triath, 
*S gu'n cuimbnlobt' an gnlomh ri luaths. 









ALASDAIR MAC-IONMHUINN. 



' *. 



Albxandbb, M'Kinnon waa born in Moror> in tbe dÌBtrictof Arìaaig, Inyernesa-sbire, ia 
the year 1770, in which farm his father was tacksman. At the age of 24, be enlisted in 
the gallant 92d regiment, in which he served with marked distinction tiU 1601, when, ia 
the famous ba^tle of Alezandria, he received tbree several wounds, which wcre the meàns 
of breaking up his connezion with that corps. Aiter the battle, Corporal M'Kinnon was 
found lying among the wounded and dead, " with his back to the field and his feet to the 
foe,** in frozen gore, and on the apparent verge of dissolutSon. In disposing of the many 
brave feilows who fell on that memorable day, it was found necessary to dig ditches or 
pits in which indiscriminately to inter them ; and such was the seemingly lifeless condition 
of M*Kinnon, that be was ordered to be burìed among the others. This order would 
i^ave been esecuted had not Sergeant M'Leao, a bosonkfriend and companion of our bard, 
heen proropted by feelings of the purest frìendship, to seek him out amid the beapa of 
<^^age in which he was entombed. The Sergeant, Bpplying hia ear to the poet*s breast, 
perceived ibat everlasting silence had notyet been imposedon his lyre ; — his respìrations 
were feeble and slow, biit he lived ; and his Mend insisted upon having him forthwitb 
conveyed to one of the hospital ships. 



340 



SAIUOBAIR NAM BARD OAELACH. 



Upon experiencing the care aìid attention his situation requiredy he gradually recoverfd 
from hiff wounds ; and it was during his conyalesoence on board the hospital ship toat 
he composed his truly sublime and adnùrable poem so descrìptÌTe of the battle. M'- 
KinnQn^ on arrÌTÌng in England, was discharged with a pension ; but a life of ioactiritj- 
seemed little to accord wìth his sanguine temperament, — ^for he was no sooner able to 
bear arms than he joined the 6th Royal Veteran Battalion, in which he served all the 
remainder of his earthly career. He died at Fort-WiUiam, Lochaber^ in the year 1814, 
at the age of 44» and was interred with military honours. 

Corporal M'Kinnon was prepossessing in appearance ; he stood about5 feet 10 inches 
in boight ; he was athletic in form and of very fine proportions and symmetry. As a 
poet he ranks very high : his miod, indeedi was of that gigantic order, which, by its own 
propelling powers, could rìse equal to any subject he chose to sing. Judging from sorae 
of his MSS, now before us, he studied the Gaelic language to good purpose; few haTc 
been able so completely to master its idiom and to soar on the syren wings of poesy, sos* 
taining througbout such a sublime and uncontaminated diction. We have not been able 
to ascertain what his scholastic acquiremcnts were in English, but we feel warranted in 
supposing these^respectable, for he wrote the vernacular tongue with great accuracy, tbe 
study of which, it must be recollected, formed none of the school-attainments in his juve- 
nile days. 

The four pieces here presented to the reader are of prìme quality. They speak for 
themselves, and need no passing encomiums from us. Any poetaster may string stanzas 
together ad infiniium, and at a hand-gallop ; he may infuse something of the spirit of 
poetiy into them, but to give metrical composition a high finish — to put so moch excd- 
lence into a poem as to ensure its survival, after the interest of the circomstance that 
called it forth has passed away — to do this, has fallen only to tbe lot of a few gifted 
individuals. 

■> No one could be more happy In his choice of subjects than M'Kinnon ; and, most as- 
suredly, none could handle his materìals better. He was an enthusiasUc soldier : he saw 
and admired the prowess of the Brìtish arms, and commemorated thetr feats in strain» 
which cannot die. The poet that chronicled these feats, was worthy of the indomiuble 
army that performed them. Ossian*s beroes are often put beyond themselves tbrou^b 
the magnifying vista of poetic descrìption ; — and who has not felt how much of the 
prowess of Ajaz and Hector owed its eiistence to the redundancy of Homer's inveotive 
powers? M'Kinnon has indulged in no fanciful representations ; — he has honestly snd 
truthfuUy recorded such achievements as Brìtish valour performed within his ocular cog- 
nizance ; and one charaoteristic feature of his muse is, that she was always on dutff. 

It would be out of place here to attempt a formal crìticism upon the works of this ex. 
cellent poet. His heroicst in which he seems most at home, admit of no comparìsoD. 
We wonder what stuff the poet was made of : the poet, who could wind himself op— ycs, 
and inoculate us, too, with the high, patrìotic, and impassioned feelings of his sool, to 
the highest pitch of enthusiasm, and depict^ with more than the fidelity of tbe painter's 
hand, the panorama of the most sanguinary battles that ever drew the belligcrent poweri 



Rlan deÌMÌd a pearm» 

Nach facu a tbuarinaa ; 

'G imeachd fo*n ehuach-chùiy 

Chamagach,- thla. 
Itinn dealaradh a mais', 
Afttt laaadh a graaidhean) 
Mia* a gbrad bboaladh, 

Tharait ga làr. 

Cuir a eimm dUeU, ^-e, 

Ach dh* eirich mi ritbist, 
Le cridhe làn uabhair ; 
A*e dh' imich ml raathar, 

liaighÌDD na dkil. 
G*a h-iathadh na m* gblaeeibh, 
Ach amachdaich i bhoam aiii 
Ochan ! ie truagh !* 

A mheath i mo chàll. 
Cuir a ckùm dUeÌBy 4^» 

Do dhearo^huiiean glana, 
Fo mhalla gun ghraaimean ; 
*S daigheann a bhaail iad, 

Miae le d* ghràdh. 
Oo ròe bhilean tana, 
Seamh, faraada, auairce, 
Cladhaichear m* uaigh 

M ar glae thu mo l&mh. 
Cmir a chùkn dileù^ ^r. 

Tar fuaagall air m* anam 
On cheanghal ia crualdhe : 
Cuimhnich air t-aaiale, 

*S oobhair mo chat. 
Na biodham-a* am thraiU dut 
Ga brheh, on aon oair-a* ; 
Aeh tiomaich o chruaa, 

Do chridhe gu tlàa. 

Cuir a dUaa cttZeù, ^t* 

Cha'n fbaodar leam cadal, 
Air leabaidh an ualgncaa : 
'S m* aigne ga bbuaire', 

Dh^ òidhche 'a a là. 
Ach ainnir ia binne, 
'S a'a grinne, *a a*a auairoe ; 
Gabh-aa dhinm truaa, 

*S blthidh mi alàn ! 

Onir a oJbàMi dileie^ jt^ 



CUIK A CHINN DILEia 

(modsrk skt.) 

*S ml 'm ahuidh* air ao uilinn 
A tulreadh aa caoine ; 
Bbttail aaighead a ghaoil mi, 

Direach gu'm ahàil. 
Dh* fhAa ml cho lag, 
*S nach b* urra* mi direadh ; 



Le goirteaa mo chlnn, 

*S cha d* abin i dhomh lamh. 

Ouir a ckinn dileit, ^ 

'S mi 'm ahuidh* air an tolaich, 
An iomal na cùirte ; 
A' g ambarc mo rìkiu, 

'S 1 'n ionad ro ard. 
Thttg i le flonnalreachd, 
S«alladh de aùtl domb, 
'S tbiunndaldb I cul-tbaobh, 

Seachad alr barr. 

CfUr a ckiim diieisy ^c. 

Shcall mi am dheighidh, 
Gn fradharc dh'i fhaotainn ; 
'S chuna' mi h-aodaon, 

Faraada, tlà. 
Chuna' mi aealladh, ' 

A mhaailadh na miitean, 
'S amaideach mi, j 

'S nach faigh mi na pàirt, | 

Cmr a ckimt dileie, ^c. | 

Tha maia* ano ad bbilean. 
Cha 'o aitbrls lucbd-ciùil e, 
Togaidh tu aunnt, 

Aii tallachan ard. 
Leagair leat aeacbad, 
Sàr ghaiagich na dùihch* ; 
Le aealladh do ahùl, 

'S le giùlan do ghniMa. 

Cuir a cAÙM JcZbw, 4^ 

Do bhraghad ui *a gile, 
Na canacb na dlge ; 
Chrte dol aios, 

'M fionn bhalne blàth. 
S ioma rud eil^— 
Cha 'n *eil i ri faoCainn, 
Idir san t-saoghal, 

Ai^ais mo ghraidh, 

CmradwmdUeieyie. 

Do chul mar an caiiach, 
T-fhalt dannacb *s cùirn air, • 
A cfaumas an driùchd, 

Gu dlù air a bharr. 
Na chuailcan air casadh, 
Na chleachdan air lùbadh, 
*S do-cheannalcht' an crùn, 

Tha gittlan a bhlath, 

Cuir a ekòm dileie^ 4^« 

Do ghmaigh mar an oorcur, 
Beul aocair o*m binn ageul : 
Deud mar na dìsne, 

*S flnealt a db* fhàs. 
Do shlios mar an eala^ 
S do mheall-shuilcan mìogach, 



342 



SAR-OI3AIR NAM BARD GA£LACH. 



!' 



I 

! ( 



!' 



II 



i 



Aii darag dhileas dbaraich ud, 
Nach dh'fhàg 'aan linn m iamhall da, 
An leòghann rìoghail, amaisgeach, 
Au cliù *« am firinn cheanuasach, 
Tha do ghaol mar anam dhuinn, 
Air teaunachadh na 'r feòil. 
Tha da ghaol, &c« 

A dol gu tlr le d* bhratalehean, 
Aìr cheaun do mhìltean gaisgealadh, 
Shaoil Frangaich ghrìmeach, gblits-neulach, 
Le spXd gu 'o pillte dhachaigh sinnf 
Gu 'u striochdadh iad da 'r laaraichean, 
Btt dhionmhor bras ar sròil* 
Gtt 'n striochdadh, && 

Bn neimheil» smearail, dùrachdach, 
Gu dauara làn mhùiseagach, 
Ad canoin ann sa bbùireinich, 
'S dealanach le fudar dhiu, 
Cha bu lèur an traigh le smùidreadh, 
Dh'fhàg na spèuran dùinut' au ceb. 
Cha bu lcur, &c. 

Mar biedh cruaidh losgadb iomlan ann, 
*San uair is luaitbe dh' iomraichte, 
Air luchd-cuain a b' ullamh tulgaradh, 
Greasadh ri cluais iorgbuille, 
*S na naimbdean dàna tilgeadb oirn, 
Mar ghàradh tiomGheall òb. 
'S oa uaimhdean, &c. 



Choionicb iad 'san nisge sinn, 
A tigh'n' air suàmb gu 'u crioslaichean, 
*S uair bheireadh lamhach bristeadb dbuinn 
An duil gu 'm bàite au tiota sinn, 
Gu stiiliuueacb, lan, misneacbaii, 
Gtt sgTÌos às ua bhiodh beò. 
Gu stàiiuncacb, &c. 

Choiunich ar flr sbomalt iad, 
Le roiiin uam piosan guineideacb, 
Ma 'n d'fhàg an tonn fo *r bounabb sinn, 
ChaiII siol iia Frainge fuil annta, 
'S am bàs bbà iad a cumadb dbuinn, 
Fbuair pàirt diù dh'tìiulang bròiii. 
'S am bàs, &e. 

Cbuir buillean lann le susbaireacbd, 
Bbo 'u tuinii mar cboilltich thuislidb iad, 
Qacb dara crann a tuiteam dhiu, 
Ma *n sineadb sios le 'r cusbaireachd, 
Tbuig Frangaicb uach faun 'l^hurcaich, 
Le 'n cuid lann a mburt an slìiigb. 
Thuig FraugHÌch, &c. 

Ri iomairt ghoirt na stàilinne, 
Bha icmain cas bbo 'ti traigh orra, 
Gu *n fhios cu 'm fear bu tàire ngainn, 
A b' ullamb lot le aaitbidhean. 



N am dlùthadh fn an 2irmScb, 
'S trom a dhrùlgb ar lliid na 'm fcòiL 

*N am dlùtbadh, && 

'N uair agaoileadb bh*oainn *s gich iite iad, 
Mar cbaoiricb 's giIle-mÌtrtaÌDB annt', 
'S tric a cbite fàll oirbb, 
Na ruith a dhì a mhaiglisteir, 
Bu lionmbor marcacb tàbbaebdadi, 
Le eaeh air tràigh gun deò* 
Bu lioumbor, &c. 



Bha *m buidhean Hoghail Gàelaeh, 
Gu h-inntlnueacb, borb, ardaoaeb, 
Air tboiseacb', mar a b* àbbaist dalbh, 
Gu lotach, pìceach, stailiuneach, 
Mar Dathairlcbean, gun chàirdeas 
Do dh* aoD Dàmbaid a bha beò. 
Mar uathairicbcan, &o. 



y 



Tba dann tian elipan aon«8geulach, 
Co ibeireMlh gu 'n do cbaochail iad ? 
'S iad fèin au dream nach maol-chluanrb, 
'N uair tbkiriite a mire caonnaig iad, 
Mar bhelthir thana craoslaebadb, 
B* fhior fbaoineis tigh*n' ga 'd còir. 
Mar bheitbir, &e. 

Mar mhioUchlon iheang, Inatb-leiimnich, 

*£Mngach, ìneach, tuasaideach, 

Ri leanailt strì gun fbuHrachadh, / 

Le siubhal 's ì a dh' fbuasgail iad, 

Bha Fraiigaich air an magadh, 

'S iad ita 'n ruith mar chuain gun treùir 

. Bha Fraiigaieh, &c. 



^PWW4l*WM*i^iMtMW^WM««WM 



ORAN 



AIIl BLAK XA H>EIPU]T. 



C arson iiaeh tMsichtnn sa chàmpa, 

Far na dirfbàg mi elann no ghaoil, 
Tbog siun taighean Samhraidh aon, 

Le tiarrach mbeang nan craobb, 
Bu solas uaibhreach, eeaunard, 
A bhi gluasad ri uchd naimhdean aon, 
'Sa db'aindeoin luaidhe Fbraiigacb, 
B' aobhar dàmsha bhi ri 'r taobb* 

Cha cbualas ri linn seanacbali, 
Aiiii an cogadh arm ua *n str), x/ 

Cuig mile-diMg clio aiomeil roibh, 
A tbarrui uu airm fo 'o liigb ; 



j 



ALASDAIR MAC-IONMHUIN. 



343 



B* ■obhar elià an trèati-fbear Albannacb, 
A fhuair a cbuia ud earbaa ris, 
Nach eùbairean a theRrbadh leis, 
Thoirt gnionkh nan àrw gu crioh. 

DkHarr e moch dì-ciadain, 

'iS a* chiad diagachadh de 'n Mhàtrt, 
Gaeh eomhari rìarachadh, 

Ar biadh a mach oirn.trà ; 
Rùm * bhi air ar cliathaichean, 
Gu h-ullamh mar a dh* iarramaid, 
Nacb faodadh iad air chiad-lungaidh, 
Dol aioe leis ann sa bhlàr. 

'S ann air dir'daoin a dh^fhhg sinn, / 

Air aar chablach fad air chùl, 
Na 'm faigheadhmaid rian anàmha dhaibh, 

Bu làidir iad na V cùia ; 
Lean Mac-a-Ghobha* rairdeil ruinn, 
'S gu *m b* fhoghainteach a bhàtaicheati, 
A dh* aindeoin gleadbraich nàmhaid, 

Chum e amàladh air an aùil. 

Bba ar *n àrd cheann-feadhna toirteil, . 

Ann aan àm ga 'r propadh auaa, 
Bho dhream gu dream ga 'm broanachadh, 

Cha b* ann le moit na ghruaidh ; 
Gblacadh cuibhle *n fhortoin, 
Ann aan laimh nach tionndadh toiegeal I, 
'S a dhùiageadb aunnt gu coanadh dhuinn, 

Mar Fhionn a moagladh ahluaidh. 

Thàiirneadh na laoich ahomalta 

Na *n comhlann tbroma, bhorb, 
Bu tàralach, làmhan, comasach, 

An sradag fhonnidh falbh ; 
A g* iarraldh àite an cromadh iad, 
Na 'n tugadh nàmhaid coinneamh dhaibh, 
Gu *m fag-te 'n àrach tonn-flìuileach, 
Le stàiIÌDn thollach bholg. 

Bho nach tionndadh nàimh gu casgairt, 

Bu dlù laaair air an deigh, 
N uair chuiinacas gnùis nam Breatunnach, 
B'fhearr casan dhaibh na strèup; 
Tbug iad au cùl guiapaidh ruinu, * 

A thiubhal gu dlù astarach, 
A sior dhiou an cùl le mai'caichean, 

Ciium laaachadh na *m ceum. 

Bba gilleao lùghar, sgairteil ann, 
Nach d* aom le gealtachd riamh, 

^ar dli* fhaodadh iad ga *n leantain, 
^hiUeadh ca<^ad each le *ii guiumh ; 

I • Sir Sidney Smitb. 



Bu smaointean faoin d*a marcaicbean, 
Nacb faighte daoine ghleachdadh iad, ^ 

'S na laoich nach faoite cbaisleachadh, 
Ga *n caol ruith mach air aliabh. 

Bu trlc an cbmhdach casgairt sinn, 

Thug sud oim atad na dhà, 
Bhi gun eltlaa aim aan astar sin, ^^ 

*N dùil mhòr ri gaisge chàicb ; 
Dh* fheuch Haiph gach doigh a chleaohda lels, 
'S au dian-te sròil a tbaisbeanadh, 
*S a dli* aindeoin seòltachd dh* fhairtlich oirn, 

An toirt gu casgairt làmh. 

Bha sinn làidir, guineideach, 

Dhnti, urranta 'san stri, 
Bha iadsan ràideil, cuireideai:b, 

Làn thuineachadh 's an tir ; . 

Ghabb iad àird na monaidbean, 
Gu *n dh' fhuair iad àite cothromach, 
'S an dianadh làmhacb dolaidh dhuiun, 

(iu 'u tolleacbadh r*a linn. 

Thalrneadh gàradh droma leinn, 
De dh' armuion fhonnidh thrèin, 

Bbo shiiil* gu sàil' a coiuneachadh 
'N tr^ chromaidh air a ghrèin ; 

Bu daingean, làidir, comasach, 

A phàirc ga m* fbàl ua bonaidesin, ^ 

Cha bu chadal sèimh ga *n comunn, 
'S càch ma 'r coioneamb air a bheinn. 



Stad sinn rè na h-oidhche sin, 

Gu leir au cuim nau àrm, 
Bha leannan fein, gu maighdeannail, 

Fo sgèlth gach saighdear, bàlbh ; 
Na 'n tigeadh feum na faoineacbd orr*, 
'S gu tugte aobhar bruidbne dhi, 
Bu neamhail a spèic phuiseanta, 

Bho 'n bheul bu chiunteacb sealg. 



Dh' earbadh dìon an *n anmanaii, . 

Ki AlÌMinnaich mo rùin 
Fir nach tùirnnte cearbaicb orra, 

'N àm tharruinn arm gu dlù ; 
Rinn lad a chaitbris armallteach, 
Gu h-ullamh, ealamh, ealachuinneach, 
*S na 'n deanadh nàmhaid tairgiieachadh, 

Bha bàs allabbarach na *n gniiis, 

Sinn ullamli air ar connapagan, 

Gu dol aan tòir gu dion, 
An treaa madainu diag a abònraich iad, 

Le 'r ceannard mòr gu 'n fhiamb; 
An dà rèiaeamaid a b' òige againn, 
Na Gr^amaich agua GòrdonBÌch, 
A ruitb gu dÌHn an còmhdhail, 

Na bha dortadh leia an t-aliabh, 




k^ 



344 



SAR-OUAMl NAM BAllD GAELACH. 



1 1 



Cbo ullamb tìm an fbùdar. 


Thug iad an cùl, 's cba mhasladh dbaibb, 


A bha dol na sinùid ina 'r ceann, 


Cluiir cssgairt ìad iia'ii teinn. 


GbluaJs na gillean lù-cbleasacb, 


Sinn gu'ii sj^iursadb do *s iia iHsalchean, 


Alr mhire null do *n ghleann ; 


'S gacb tùhh na las a bheinn ; y/ 


Tbuff sinn le teine dùbaiUe, 


Tbionndttdb gach cùis Uiitiieach dhuinn, 


Bristeadh as na trùpsireaii, 


Bbo bhon a cùil 's a c&s^mhulaicb, 


Bha Grèumaich nan eucbd fiàghantaeh, 


Cha d' fhurich gnùis dhiu gieaclida ruinii. 


*S cha d* èisd iad mùiseag lann. 


Nncb d' bbrùcbd amacb iia stiU. 


Mar stolrm a b' Ìarg alt conDsacbadby 


*S cSs a throm an ruaig orra, 


A spionadh neòil a*8 cbr;^nn» 


Cbo crualdb *s a ehualas riamb, 


A riasladb fàirge mòire. 


Bha Abercrombie suas riutba. 


Gu planadh sbeòl *s ga 'n call ; 


Lo shluadh a dh* fhuasgail fial ; 


Crualdb dian bha buaidh nan Gòrdonach, 


Mar bhi'db am baile hbuannalch iail, ''^ 


Bu lionmhor sguab a*s dorlalcbean, 


Le canaln sir a chuartachadh, 


A bhuain iad air a cbòmbDard, 


Bba barachd dhiù *s na li.ualgblchean. 


Far an tug na slòigh dhaibh ceann. 


*S a dh' fhuaraich alr an t-sliabb. 


Dblùthalcb ar d* arm ummacb, 


Thàirneadh gàradh làidir, 


Gu h-ullamb air ar cùl, 


*Dh* arm Ubhacbdach nacb striochd, 


Lion iad an t-sreatb fhulangach, 


Ma cboinneamh Aiexamdria, 


liinn guineldcach gu smùis ; 


Air airde Aboukitr ; 

u 


Bu naimhdeil dian an gunuaireachd, 


'N uair rainlg slnn an làrach sln. 


A db*fbàg an sliabb 's nial fuileach air, 


'S a dhealaich mi ri m' chàirdean ann. 


Bba culrp na 'n riadban uireasach, 


'S ann ghiùlaln iad gu m* bhàta mi. 


Fo *n ian gun tuille lùis. 


*S fuil bhlàtb fo 'm air aa fhiar. 


*N àm propadh ris an nàmhaid. 


Tha *n dà Bbaileal àraidh 


Sinn g'an smàladh ann sa* cbeò, 


An deagh Ghàelig ann am chuìmbn'. 


Las a bbeinn mar àmbuinn ruinn, 


Cba 'n e *n treas fear bu tàire. 


A bàreadh na prals oirn ; 


'S math a b* fbiach e bàrd ga shelnn ; 


Shaoil sinu gur h-i Vtiàviui* 


Tba mi sa' cheaird air mhàgaran, 


A sgàin bho bonn le tàimeanalcb, 


Cha 'u fhilidh no fear dàiia mi, 


Airm cbaola b' fhaoinels làmh rtdhe, 


Na dh* innis mi cha nàr leam e. 


'S craos na chaolr tigb*u' Imò. 


Co chiuinneas e* àit* an d' rinn. 



Bba craoslach nan geum neimheil, 

Gu brèun, alneolach, sa* cbeò, 
A bbelst bu trèine langbanalcb, 

Bu reusan sgreamb do db' fbeòil ; 
Bu ehaiUteach dhuinn an dealanach, 
'S a Ilughad saighdear bcarraideacb, 
Bba 'n oidbche sin a mearachd oirii, 
Gu 'n anam air an tbir. 

Dh* aindeoin a h-ard bbùralnicb, 

Bba làldir, mùiseach, garbb, 
Ga b' oll leis an cuid trùpaireaii, 
Am bruchdadh rinn an arm ; 
Ge d' fhuair sinn beagan diùbbalacb,*-' 
A iaoghad cha do lùb sinn daibb, 
Bu Ilonmhor marcach cùl-donn dlù, 
Fo 'r casan brùlte, màrbb. 



• VeiUTluf, poettcaJly reodered V a avi u s, s toIgsiiIc 
iDountalnnear the bay of Napiei.— The fiist eruptioa took 
plaee in the ycar 79, when Hercubuieum snd Fompell 
were dcstcoyed. 



ORAN AIll BLAR NA H-OLAIND 
Aia roniii'^**AIatdair à OUanna- Garadk. 

Aia mios delreannach an fhoghalr, 

An dara latba, *s math mo chuimne, 
Ghluais na Breatunnaich bbo'n fhaìcbe, 

Dh'ionnsaidb uchairt ris na maimbdfan ; 
Thug Abercrtfmbaidh taobh«aa mara y 

Dbiu ie'n canain, 's mi ga ' ncl^uintjnn^ , ^^ 
Bba fòlrnead h aig J£àr» gu daingeàiin, ' ' 

Cumail aÌngil ris na Fringaicb. 

Thrlall Abererombaùih *s Mùr na feilc, 
Jje 'n laoich €ucbdach, thun a bbaiteìl ; \ 

Tbarruinn iad gu h-eoIach» treubhach, 
Luohd iia beuria rl ucbd catha ; 

* Qenersl Sir John Moore. 



I 



ALASDAIR MAC-IONMHUINN. 



345 



N ttiiir a dhlù oa h-airm ri chèile, 

Dhubhadh na speuran le 'u deathaloh ; , ^ 
S bu lioomhor f«ar a bha 'i an èisdeachdy 

Mach do ghluait lels fein an ath oidhch*. 

Dh'fhag iad sinne mar a b'annsa, 

Fo cheannardachd Mhorair Uunndaldh, 
An t-òg smiorail, fearail, naimhdeil, 

N an teannadh aln-neart ga *r n-ionnsuidh ; 
Le bhrataicbean siod* a straunraich, / Tha na Fràngaieh math alr teine, 

Iti 'u cuid crann a dambs* le mulseag ; l|àf>c*4' Gus an teannar goirid uapa; 
S na fir a twghairt 's na Fràngaich, 



B' iad mo rùiose chlann nach diultadh. 

Bha 'n leoghann colgarra gnn ghealtachd, 

Le mhìle fear sgairteil là* ruinn ; 
An Camshronach garg o'n Earrachd, 

Mar ursainn chatha 's na blàraibh ; 
Dh'aontalch slnn mar aon sa bhaiteal, y 

Le faobhar lann sgaiteach s tailing ; 
Cha bu gbniomh le *r laolch gun taisei 

Faoineis alr an fhaich' le làmhaich. 

fibrocbd na naìmhdean le *n trom làdach, 

Air muin ch&ich an àite telne ; 
'N uair fhuair Sasunnaich droch chàradh, 

Phill lad o*n àraich n' ar colnneamh. 
Ghlaodb Ralph ualbhreach ri cbuld armunn 

Greasaibh na Gàeil n' an coinnidh, 
'S tionndaldh lad an rualg mar b* àbhalst, 

An dream ardanach, ueo-fholleil. 

Grad air^ aghairt 's an àralch, 

Ghìuais na saighdearan nach pillta ; 
Mar iolaire guineaeh, gun cbaoimhneas, 

Nach b'fliurasda chlaoidh le mi-mhodh, 
Thug iad sgrloa oa*n gathan boisgeacb, i/ 

Mar dbcaUuaich òidhche dhillnn ;<^«^ 
Hì Kior lomaln romp nan naimhdean, 

*S neul na fal* air r oinn am picean. 

'N oair a dh'ionndrainn a chonnspulnn ^ 
Morair Gòrdon o uch d buailte ; "W^ 'ì ^^ 

'S a chual iad gu'n robii eleòintp, 
Dh'ùraich iad le deoin an tuasald ; 

Mar mbaolm do thuil nam beann m^ra, ^ 
Brùchdadh hho na neoil 



Ged* bha na Rioghalaich bho Albainn, 

Na fir ainmeil, mheamnacb, phrìsril, 
Fada bbuaiun ri uiùr a gharbh chath, 

'S buaidh a b' aium dhaibh ri uchd mhìltean ; 
Chreas iad air agbaidh gu colgail, 

'N uair a ohual iad stoirm uam picean ; 
Mo creach ! luchd nam breacan balla-bbreac, 

Bhi le laaair marbh na*n siiieadh. 



'S an mar sin a fhrols lad slnne, 
Ri delch mionaidean na h-uarach ; 

Ach, *n uair dh'fhaod ar laoich gun tioma, 
Dhol an àite buille bhualadh, 

Bha rolun nan stailinne biorach, 
Sathadh gulneldeaoh mu'n tualrmse. 

Gu*m bl sln an tuairmse smiorail, 

Chinnteach, amaiseach, gun dearmad ; 
Thug na leoghainn bhorba, nimhell, 

Bu cholgail sealladh fo*n armalbh ; 
Ri sglùrsadh nalmhdean mar fhalaisg, 

A*s driùchdan fallais alr gach calg dhln ; 
*S bha Fràngalch a brùohdadh fala, 

'S an eùl ri talamh sa ghainmhlch. 



Mar neoil fhoilteach air an riasladh, 

Le gaoth a b*iargalta sèideadh ; 
Rulth nam baiJibh ceigeach, ]la*-gh]a% 

An deigh an cllathadh as a chèile : 
Chlte na nalmhde gun rlaghallt, 

Teicheadh gu dlan o uchd streupa ; 
*S Ìad a leaghadh air am bialthaobh, 

Mar shneachd am fianais na grèine. 



t' 



na neoìi mn'r g"*y|*»y\ . \ 'S a db-àireadb ar gaisgìch tl 

Lean iad an ruaig le cruaiifrs puftSih rjjL^ ^^ /Bha loma Gàel *s an deachaidh 
Gu fuiltaach, mor bhoiUeach, gruamach. 



Bha Camshronaich an tùs a chatba, 

Air anlosgadh mar an cianda ; 
Leonadb an Ceann-feodhna *galrt«il, 

Ui còmhraig bbaltealach a liàth e ; 
Gu looraieht' cohach an dearcag, 

*Sj^ Iheoll nach taisicheadh fiamh i; 
M»* ^|tfjy om a ghrian fo cleòo-talsgte, 

Fhppl slnn alr an als na fiaehan. 



Ged* a phill slnn o ar dùthaich, 

Cha d* mhiU sinn air cliù an cruivlal 
Bha sinn gaeh latba ga'n sglùrsadh, 

Mar chaoirioh aig cù ga'n ruagadh. 
Dh'aindeoin an cuid slòigh gun chunntas, 

Tigb'n o'n Fhràing as ùr ga*r bualadh, 
Bu leisg ar gaisgich gu tionndadh, 

*Nuair a chòrd an Diùo ri*n uaislean. 

'N uair chulreadh am balteal seachad, 
'S a dh-àireadh ar gaisgich threubhach. 



Le miad am braise *s an streupa, ^ 

Fuil a ruith air lotaibh frasach, 

Bho luchd nam breacanan fèilidh, 
'S i sior thaomadh leis na glacan— 

*S truagh ! nach dh'fhaod ar gaisglch èlrigh .' 

*S bochd gun sian orra bho Inaighe, 

On a bha iad eruaidh 'na'n nàdur, / 

Fulangach gu dhol san tuasaid, 
Gulneldeach *nuair ghloaist* an àrdan, 




rr 



^ 



346 



SAR-OUAIR NAM UAHD GAKl.ACH. 



Cha robh math d^an nàmhaid glaasad, 
UhMarraidh buaidh orra' s na blàraibhi 

Cballl iad air an trkìgh seachd uatrean, 
TuiUeadh *• na bba bhuain *Mn ài-aich 

'Nis o*n ehuir lad ainn do Shaaunn, 

Gliabhail ar cairtealan geambrajdh, 
Far am faigh ainn leann am pailteas, 

Ged* tha Mac-na-pralsich gann oirn 
Olar leinn deoch-slainte' Mharcuis — 

Ar gualaun thalce *s ar Ceanoard ; 
Tha sinn cbo ullamh^s a Sit leisr 

Dhlon a bhrataichean bho aiiineart. 



Nott.— Vsrìoui ipurioutadltioniof thlf unriTalIed plrce 
hsvebeeo publuhedindiffbrent conecti>xM of Gaelic Poema. 
It li now printed genulne, for the firit time, from the poet'i 
own H& ; and nerer, perhapi, dtd poet'i Uy commenoratt> 
proweu in more grapbic and burning language. 



*Nuair gbabhaidh I'm fuaradh na sliasaid, 
'S gualla 'n fhaagadh chasadh dian ri^ 
Ghearradh i*n linn* àlr a fiaradh, 

'S leum i alr Iteig mar lan aa ! 
SCn Dtibk'OhUaunach^ 4«. 



AN DUBH-GHLEANNACH. 

Latiia dhomh *8 mi 'n cois na tràghad 
Chuala ml calsmeachd uan Gàèl| 

■ ^ Dh' aithnich mi iheoir grinn a Bhràthaicli, 
Air siuunaair ùr bu lùghor gàirlch, 
A's thuig mi gu*n a ghluais an t-àrmunn, 

I Fear thogail nan tùr uaaal,* stàtoil. 

I SCn Ditbh-Ohleannack a bh* ann ! 

j Hò rìt ffh^alladh, na eo chuirvadh i, 

— Troin oirre *aeinn 

I 

f r rBu mhiann leam sunnt nam port eallanta, 
i**'^1 l^^ .. iA 13u chonnabhallach ùiiar a's gearraidhean, 
Dionach, lughor, dlù, iieo-mhearachdach— 
Tionndadh nan siubhlaicbean caithreamach, 
Dbùisgeadh lùgh na smuis 's na carraldean, 
Dàthchas nan lann dù-ghorm taiia dhuibh. 
Sfn Dttbh'Ghleannachf ^c. 

Dhirich mi *m bmthach le h-èibhneas, 
Dh'eisdeachd ri fàilte righ Seumas, 
Chunna* mi'n Draimineach dbubh, ghleuada, 
Cuir fa-sgaoil a h-aodaich breid-ghil, 
Air machair mhìn, sgiambach, rèidhleach, 
Alar steud cruitheach — *8 i* cuir rèlse. 
SCn DM-Ohleannach, ^e, 

Cbunna* mi *n Druimineacb dhubh, dhealbhach, 
Long Alasdair ghlinnich nan garbb-chrloch, 
Mar steud rìi^hail air bharr fairge, 
Togail bbo thìr le sioda balla-bbreacy 
Suaicheantas rìoghail na h-Alba, 
Ghluaiseadb na miltean gu fearraghleus. . 
Sin Dubh-Ohleannach^ jv. 

* Thli long wai compoied on the pleaiure-boat of Alez. 
ander M'Donald, Eiq., of Gletialadale, wbo endearcd 
blmielf to hii countrymen by the cenotaph he eractcd for 
FriQce Charla Stuart In Glenfiniuui. 



icll 



*NuaIr ghelbheadh i cliathalch fo fhars'neachd, 
Soirbheas na sliasaid ga brosuachd, 
Mar shiu'Iadh mial-chù bras-astrach, 
Na rulth air sliabb a's fiadh air thoiseacb, 
I direadh nan tonn liath 's ga*n agoltadh, 
Shnaitheadh I iad mar larunn locrach. 
Sfn DM-Ohleannach^ 4'^. 

Mhlonnaich Neptune agua JSoius, 
Bho n* chaldh gaoth a*s cuan fo*u òrdn^h, 
Nach do mhaslaicheadh cho mbr lad 
Bho linn na h-Airc a bha.aig Noah, 
Gii robh 'n rìgh Is airde còmhnadh, 
Dlon 's a sàbhaladh Chloinn.DòmhiiuiII ! 
iSt'n Duih-Ghleannach, j-c, 

Bha Nepiune agus JEdue eudmhor— 
Dh-iarr iad builg naii stolrm a shèideadh 
Db^rdaich iad gach bòrd db'i reubadb, 
'S na siùil a stracadh na*m brèidean, 
Le borb-sgread a's fead na reub-gbaoith, ^u«^ ^ 
'Cuir slaban thonn na etcojl 's najtpcunn 
Sfn Dubh'Ghleannaeh^ ^, 



Thoiaich ùr-snalrii chrualdh mar dh'iarr iad, 
Chrulnnicb ueuil dhubha na h-Iarmailt, 
Na'n trom-lùiricbean dlù iargalt*, 
*S iad a trusadh sùrd *sa lionadh *'T*''*VV. 
Mar dht»rch amùid a fuirneLsJaruinn. ^^l^rTf^ 
Gìi bruchadh stoirm bha garbb a*s fiadbaicli* 
^fn Duhh-GUeanmeL jc. ^ 

'N earalas fo laimh air gabbaidh 
Cliuir sibb an ceann i gu dàna ; ' 

Gach cupall a*8 stagh 's an robh faiIÌDiw- 
Sparradh buill thaghta n'an ùite ; 
Slabhraidbean canach air fàraidb, 
Tbeannairh sìbb gu daingean laidir. 
SCn Dub.\-Ghleaimach^ 4^ , 

Bbeartaich iad gach ball neo- chearb aca, ^(^.>rO^^ 

Ullamh, deas gu gleuA^ri ^'^^^i'^^i'^^'T^ 
Tharruinn i le gaaith ao earrardheaa.7 ^.'^^ 
Ghlac i 'n caol fo* Uobh *a bu dolrbb e, 
*S|;ed bha Nepiune saoitbreacb, stoirmeil, 
Mhaslaich aii saobh-sbrut^ *a an dòroh e! 
Stn DubihrGhlcannach^ 4'C* 






•i 



i 



Nochd an dubbair gnùis gun cbaoimhncos, 
Sgaoileadh cùirtearau na h-bldhche ; 




-Uijut-^ 



c ^. 




Sf iobft na b-iubbraich an ^inntjr ^'(»*'Oj^ 
On' cblad duil ^a ctic Dun-aoibhneis kA«rW^Af<« 
Pliai^ iad trian gRch •iùil gu teann-chraaidh, 
A'a laa iad ri cairt-iùil na coinnlead. 
Sfn Dubh-GhUaHnach, i'o. 



KÌTti 



lonnradh jlj^g^ P^yp^ '" Ah 

Le agioba tabh achdacn rbearraì 

Bambiann leam fàilt' urcaird«an d galaF dbuibh, 

Calla aèamh bho ghàbhadb mharauao, 




eacl 



Coinnidh bhàigbail bhlàth gaeh caraid dhuibh, 
Pòg bhur mathar, mhna ^sbhur leannan duibh. 
5»*» Dubh-GhUannach^ Sf^c, . #^ _-ot 

Chaidh righ nan soirbheas gu dhùlan, 
Aig miad na strannaraich *« na h-Ù£raidj y 
Dh-fho8fail ua buiig air an cùlthaobh, 
Mun gann a fhuair iad an dynadb, 
Bha Maighdeann nam Mor-bheann cuirteily 
An acaraaid fo shròin na dùthcha ! 
Sikn Dubh-Ghleannach, ^c 



AM BARD-CONANACH. 



DoNALD M'DoNALD, commonly called Am Bàrd-Conanach, or the Strathconnon fiard, 
was born in Strathconnon, Ross-shire, in the year 1780. Owing probably to the secluded 
Bituation of his natìve glen, and the supineness of his parents, who deemed education of no 
essential importance to enabie a man to get through the world, or, at least, tbought one 
might weather through tolerably well without it, he got no English cducation, but could 
read'Gaèlic. The wild and romantic scenery of his birth-place, with its characteristic ex- 
uberance of rock, wood, and water, was well calculated to inspire his breast at an early age 
witb thosc poetical leanings, which, at a more advanced period, transpired in glowing verse. 
Highlanders, especially in his younger days, never dreamed of training their children up to 
any useful trade ; the oldest son was invariably recognised as his father's legitimatc successòr 
in his little farm ; — and the other, or junior members of the family, generally got posscs- 
sion of similar pendicles. Thus they married and got themselves established in the world 
— sirangers to the promptings of ambition, and free from the cares, turmoils, and solici- 
tudes of their more affluent neigbbours, the Lowlanders. 

Donald M'Donald earned his livelihood as a sawyer ; an employment that probabìy 
suggested itself aa being morc immediately productive of pecuniary aid than any otlier 
common in his country. 

Having spent a number of ycars at the saw in his native glen, he removed to 
the town of Inverness, where he established himself as a fcgular sawyer. Likc 
many other sons of genius and song» M'Donald was of a convìvial dispo&ition and warm 
temperament. He committed some youthful indiscretions which had drawn down upon 
him the combined wrath of his friends and the Kirk Session, and be has not left us in the 
dark as to the measures which wcre adopted against hìm. His parents dreading that 
he would elope with a young girl, whorfras reported to be in a state of pregnancy by bim, 
had recourte to the severe measure of putting him in " durance vile " But, although they 
lucceeded in frustrating his every attempt to do justice to his paramour, they failcd to 
improve the morals of their aberrant son. He ultimately married a young girl, a country- 



348 



SAR-OBAIU NAM BARD GAELACH. 



woman of his own, of the name of M'Lennan^ with whom he enjoyed a great share of 
connubial happiness. 

The first of the two songs we annex to this notice, he composed in Edinbnrgh, upon 
witnessing the demonstrations of joy which took place upon hearìng the result of the 
battle of Aleiandrìa. It is a triumphant piece, and a very respectablc effort, exhibiting, as 
it does, no mean poetical talents. The other is equally good in its way. AU his poems 
were arranged and taken down in manuscrìpt preparatory to their beìng printed, but our 
author was seized wìth Cholera in the year 1832, which terminated his mortal career. Tbe 
intention of publishlng was consequently relinquishcd for the time, nor have we heard 
of any measures having been adopted to rcsume it. 

M'Donald was of a middle-sized stature — actire and cheerful. He was an exceHent 
companion, and much lìked by his acquaintances. 



ORAN DO BHONIPART. 



Latha soilleir samhraldh dbomb, 

Air càbhsalrean Dban-6ideann, 
Gu*m faca mi na brataichean, 

A latadh ris a ghrèin ann, 
Chuala mi na guonaidbean, 

A's dh* fhuirich mi ga*n 4isdeachd, 
'S mac-talla bh*anne na creagan, 

A' toirt' freagairt dhaibh I0 èibhneas. 

'Nuair sheail mi alr gacb taobh dhiom, 

Feadh na dùthcha fad *■ ba lèlr domh, 
Bha ceòl *tna b-uile taigh a bh' ann, 

'S tein.a{ghear air na slèlbhtean, 
On chualas anns na Gàsaidean 

'S gaeh àite bhi ga leugbadh ; 
Gun deach* an ruaig alr Bonipart 

S an onair aig a Gbrèumach. 

'S lionmhor bratacb Albannach, 

Tba ballach, balla-bbreac, boidheach, 
Tha eadar a chrioch Sbasunnach, 

Gu ruige taigh laIn>Gliròta, 
Fir laidir, shunntadh, thogarrach, 

Nach 5b a dbol an òrdugh 
Gtt dol an coinneamh Bhonipart, 

Chuir onair alr rlgh Seòras. 

Càito biodb na h- Albannaich ? 

Duin* ualsle calma, trenbbacb, 
Fir shunntach, shanntaeb, thogarraeìi, 

Na seòid nach 5badh èiridb, 
Aob on naeb fiù laimbe leo, 

Do bhàs a thoirt le treun-bhelrt. 



*S an tbilg iad air sgeir thràgbad tbo, 
*S gu'm bàsaiob thu chion bèidh ann. 

Ach *s beag leam sud mar phianadb ort — 

'S a mbiad sa rinn thn db' eacòir, 
Aeh 16ir-sgTÌos nan dèich plàigbean, 

A bh* alr Phàroh anns an -Eipbeid ; 
Gu*n laidb iad air do chraioeann, 

Gu do sbracadh as a chèile, 
*S gu*n cluinnt* air falbh deich mìl* tba, 

A'e mi fhìn a bhi ga t-èisdeacbd. 

'S tu chaill do nkire, 'nuait 

A bba thu ann an dòcbas, 
Gun leigesinn do Sbasninn thn, 

Ged* gblao thu bbuain Hanòbber, 
Ach cuiridh sinne dbachaigh thu, 

S seachdnar alr do thbireachd, 
S mar toir tba grad do dhaoine leat 

Cha ruig a b-aon diù beò tba ! 

Naeh saoi thn nach bu ladom dbut 

Bbi bagairt air rìgh Deòrsa, 
An cual thu fear chuir aodainn alr 

Naob daor a phàigb e ghòraleh, 
Ge do cboisinn ainneart dhut 
' An Fhràing a chuir fo t-òrdugb, 
'S e t-amhaich a bheir dioladh aim 

Le tobha sniobbta còrealeh. 

*Naair tblg am morair Slèibhteacb ort, 
'S na eeudan de Chlann-Dòmbnaill, 

Mar sud a*s Mac-'Ic- Alasdair, 
Ghlinn-garaidb agun Cbnòldeirt, 



AM BARO CONANACH. 



349 



*Nuair ibogaa i«d am brataicheAo, 

*S an gaiag ieb a obair còladb 
O ! c'àit* aoa faod tbu t.rbalacb orr' 

Har alaiK an talamb beò tbu ! 

Ma chi iad aona bbaolageadh dhlot 

Bidh greim ac' air do sf òrnan» 
*S ehan' eil de db'eicb no dbaoiu* agad 

Na thaoras tu bbo meòirean, 
Ged dh-cireadh na deich legonam, 

Bh'aig Ccaear anut an Uòimb leat, 
Cha'n fhaoibalch iad alr t-ambaich 

A't na lamhan aig C]ann»DòmbnallI. 

'Nuair ihig Mao-Cholnnich Bhratbain ort, 

Le eheathairn' de dhaoln* uaisle, 
Sttd a bhratach aigeantacb 

JLe eabar an daimb gbruamaicb, 
Cha tàr ihu na bbeir piileadh orr* 

A chruinncacbadh ma*n euairt-dalbb, 
'Nuair ruigeat fir Chlnn-tàile 

Co an geard a cbumas bbuath tbu? 

*Nuair tbig an cinneadh Frisealach, 

Tha floe gur daolne bòrb iad, 
Gu*u reachadb Ìad tro tbeine 

iiO Mac^SbimÌdb mòr na Moraicb. 
Cba tbr thu na bbeir pilleadh 

Air na fir ud 'nuair bbioc colg orr', 
'S ged reacha tu fo'n talHmh 

*S e nko bbaireil gu'm bi lòrg ort. 

'Nuair a tbig Mac-an-Toisicb, 

Le sheòid ort a Sratb-Eireaon, 
Mar sud agus fir Chluainidh, 

Is iad uir an guaile chèile 
Ma gheibb an cat ua cbrubban tbu, 

Le dbubbanan beag' geura, 
Ged bhiodb each air bheagan dbiot 

Bidb aige-sa cheud fèin dbiot. 

Tha Clann-an* Ab' a bagairt ort, 

'S iad o cbeann fad an deigb ort, 
'S na gheibh iad ann am fagus dut, 

Gur grad a bbeir iad leum ort, 
Bristidh iad do bbrataicbean, 

Na spealtan as a cbèile, 
'S bi'db ios an sin na d* starsaich ann, 

Fo cbasan nam fear gleusda ! 

Tba Gòrdonaeh an toir ort, 

'S cban' eil beò na ni do theamadh, 
'Nuair dli-eireas morair Hunndaldb, 

Le fbearabb ionnsaiebt, laldir, 
On se fein a's eòimeal, 

Air na seòid ga'm buln buaidb-lkrach : 
*S e clianaa sinn gu blcheanta 

An di^fhichcad a's na dhà riu. 



Ach cùimbnich thus a cheatbairne> 

Cbnir latha Fantembù 
'S a sheasadh ams an àraich, 

As càch a cbuir air fògar, 
Cbi tbu nls san Fbràing iad 

Fo chomannda mhorair Gòrdoin, 
8e nl do lamhsa dh' fheum dbut, 

An rèugar cbulr ri d' sgòraan. 

Tha R5saich agus Rotbaieb, 

'S iad ro cboimbeacb dhut le cbèile» | 

Ma gheibb iad ma do chomhalr I 

Gabb mo cbombalrle 's thoir thu fein aa I 
Ach ma cbì tbu 'm firean 

Tigb'n' le sgriob ort as na speuran, 
Na gbeibh i ann na crubbanan 

Grad lutbaig oirre fèin e. 

'Nuair ebruinnicbeas na gaisgich, 

Thig bho Apuinn-Mble-Ian-Stiùbbairt 
Sliocbd nan rlgbrean Abannach, 

Da'n tig na h«airm a rùsgadb, 
Co bbeireadh tàlre dbaibb 

Nacb falgbeadb pàigbeadh dùbbailt, 
'S ma gbeibb lad ann an sis tbu, 

Gu bràcb cban fbaic tbn d' dbùthaiob. 

'Nuair cbrainnicheas Clann-Ionmbuinn, 

Cha sbòr a dol 'san ùspairn, 
'S mitbich dbut bbl tiomnadh, 

'Nuair tha 'n t-iomraidh lad adùsgadh, 
Ma db-eireas dhnt gun tacbair sibb, 

'S guu faio lad thu le'n suilean, 
Sid na fir a cbaitbeas, 

Auns an adbar na do smùid tbu. 

Tha Caimlieuiaicb cbo nalmhdeii dut, \ 

'S iad sanntacb air do mbarbhadb, 
A Diùc tha 'n Earragbàei, 

Agos morair ard Bbraid-Ali»ann 
C'ait am 1>eii na thearnas tu, 

S na h-àrmuinn ud a sealg ort, 
'S ceart cbo roath dhut fàladalr 

A chàradb ri do shealabban ! 

'Nuair a tbig Clann-Gbriogair ort 

'S neo-chiiobacb a ebuir ruaig Ìad, 
'S fir Ìad nach gabh pilleadh 

Le teine no le luaidhe, 
Le'n gairdean iaidir, smiorail, 

'S le lannan bioracb, cruagbach, 
S roa cbì lad fad na h-òirleicb dbiot, 

Cba bbeò na chumas bbuat iad. 

Tbig Siosalaicb Srath-ghlas ort 
Na'n lasgairean man cuairt dbut, 

Le lannan geur a chinn-aisnicb 
Tarsuinn air an cruachan, 

'Nuair tbòisicheas na gaisgicb ud, 
Air tarrninn as an truaiiiean 



350 



SAR-OBAIR NAM BARD GAELACH. 



Chl thu do cbuid bracalehean, 
Ga trachadh ma do ehluaaan ! 

Thìf Mao-'IlULean Dbubhaird ort 

'S gur tubhach ni e greim ort, 
Le dhaoine laidir lù-chleaBach, 

Nach diult a là no dh-^ldhche, 
Ni iad tin do agiùnadb-sa 

Gu cuil an àite slalghteir, 
*S thèid thu air do gblùinean daibh 

'Nuair chì thu 'gnùis an saighdear 

An sin tbig ort na Camthronaieh, 

Fir laidir, ainmeant, eòlach, 
Da thaobb Loch-iall a*s Arasaig, 

As chaisteal Inbher-Lòcbaidh, 
'Nuair a thig na saoldbean sin 

Bu mhath gu straoiceadh fedla, 
Cba mhios air pronnadh mhuUach iad, 

'S bu ghnà leo fuil a dhorUdb. 

Thig Mac-N6ill a Baim ort 

Le dhaoine falain fìnealt, 
Daolne bbeir a fichead dhiubh, 

Bristeadb a's na mìltean, 
Baoisgidh iad mar dbealanacb, 

Ui òidhche sbalacb dhile, 
*S m*an t6id thu ceart na t-fhaireacliadh 

— Bidh ainneart mar a*s tìr ort. 

Thtg Clann-an-t-Shaoir i Cruacban ort 

Na fir *s an ruaig naeh dìobradh, 
An am dol anns an chabhaig« 

Sud na gailanan nach pilite, 
Sliocbd nan GhJA cruadalaob, 

Bu dual daibh a bbi dìleas. 
Gu dol an coinneamh Bbonipart» 

Chuir onair air an rioghachd. 

'Nuair chruinncheas Clann-Fhlunnlaldh, 

Na fir shunntacb tha gnn cisleao, 
Bheir iad ttìa gu cunntais, 

As na dh' lunnsaicb th^ de dh* eucoir, 
C'iit* am beil de Fhràngaich 

Na cheannsaichèas le sreup iad, 
'S gun tugadb iad gu cìoeachadb, 

Na miltean ieis na ccudan. 

Tbig fathast diùe Mhontròise ort, 

Le fhearabh mor an deigh ort, 
*S ann an sin thig an dòrain ort 

*Nuair tholsicbeas na Grèumaloh 
'S an t-aou fhear tfaa ri t-aodainn, 

'S e dftonnann cuir retreat ort, 
Cha'n fhad' gu m h\ do cbeann aige, 

ìiì crann mas e thoil fein e. 

Guidhenmaid buaigh-Iàrach, 
Leis na Gb<iil anns gach teogbbail, 



' Toil inntinn aig ar ciirdean 

'S gach nàmbaid a bbi geilleadb« 
Mar chnala mis a chaiseamachd 

) Bba taltneacb leam ri èisdeacbdy 

j Alr iatha soillelr sàmhrsìdh 

'S mi air cibhsairean Dbon-eldcann. 



ORAN D*A LEANAN. 

[ Agus «geut* s bhi slr a thogail gun nlbh ì totrach aiff. *• 
e 'g InnMsdh cho math 'm bhlodh e db* i ged « b' ibior 
xasr chsidh aithrif 3 

FHUAia mi sgèula mocb an dè, 

'S cha deach' mi 'n èis ri chluinntinn, 
'S cha tug mi geill nach deanaino feum, 

Le gaoi do *n tè mu *n d' innseadh, 
*S cha toir mi fuatb dh* i, *s beag mo luaidb tir 

Ged a fhuair mi cinnt air, 
*Sa dh* aindeoin cruadal ga 'n toir caairt sinn, 

Gheibb sinn bhualnn ri tiro e. 

A ghruagach dhonn, ma dh' fbas tbu irocD, 

Tha mis, air bhonn nach diobair, 
Gu *n seas mi thu, air bbialthaobh cùirt, 

'S eha *n ann an duii do dhiteadb, 
Tha mi air bheachd gu *n seas mi ceart, 

Ge d* bheir am Parton cis diom, 
*S gu 'm pàighion daor air rà do gbaoil, 

Na *n tàrainn saor 'sa *n tlm so. 

Gu 'ro pàighinn daor go t-fhàgail saor, 

Mn *n leiginn t-aodann nàracb*, 
Fa chombair cùirt mar fbasan ùr, 

*S nacb robh e *n rùn do nàduir, 
Cha n* eil mi 'n dùl thu dliol na 'n luib, 

Mnr tlg a chuibhle cearr oirnn, 
*S ma chumas airgead thù o chìs, 

Gu 'n seas mi fhìn na t-àite. 

Gor fad a raebalnn ann ad leltbsgen), 

Gu do sbeasamh cliùiteach, 
'S ghabhainn uileadh orm an seifoia, ' 

Gu d* leith-trom a ghiùlan, 
'S grd choraadh iad mi ann gon lassdb, 

Gus an &t mo shùilean, 
Mar diobair ceartas mi, cha 'n fbaioear, 

Chaoidh thu ac' fo mhilseag. 

Ach *s truadh ! nacb robh mi agos to, 

Dol fo na siùil do db-Eirinn, 
Na ih\r eile *s faide buaìnn, 

Nach d* ruig air suaimhneas fheutainn, 
'S troagh nach fnicinnse bhi seòladb, 

A's sinn air bòrd le chèile, 
Gun duil a chaoidh thigb'n' air ar *n eulsi, 

Do'n Rolnn-Eòrp na dhelgh sin ! 






._._, 



AM BARD CONANACH. 



351 



Aeh eia m«r *• nrrainn domb bhi beò, 

'S cho mar sa thug mi spèis dut ? 
Na oia mar dh* fbaodas mi bhi ttdilte 

*S mi gun chòir air t-fheutainn ? 
Ged fhaigbÌDn airgead na lloinn-Elirpa, 

Agus òr na b-£uphaid, 
Cha chumadh e ml suas car uairo, 

S tu bbl bhuam gun sgeul ort. 

Ach cùie mo chruadail, *8 faide bhuam, 

An diugh dà uair na *n dè thu ! 
S ma lcanaa tu mar siu air luathe, 

Gu 'm bi sinn ouairt bho chèile, 
Ach ma thioundas tu do shlios rium, 

*S fiosrach mi mar dh* eireas, 
Gar gearr an ùin a thàmhas tu, 

'Nuair thig do chùl na dheigh sin. 

Mas e gun chuir thu rium do chùl 

Ann an duil mo tbreigsian, 
Gu« an cuir iad mi 'sa *n ùir 

Cha dean mi tùrn ad dheigbse ; 
Cia mar dh' fhaodas mi bhi saor, 

*S naeh dean an saoghal feum dhomh ? 
Mo chridh air fhalach lo do ghaol, 

Gun duil a ehaoidh ri fheutaiun 

Tha gaol nam boireannach o *n bige, . 

Mar an ceò 'sa chèitean, 
Laidhidh e ri madainn dhriùcbd, 

Ri làr eho diù 'e nach lèir dhuinn, 
Chi mi *n t-adbar a*8 an beanntan, 

Dol an ceann a chèile, 
Ach sgaoilidh e ri àin ro ghearr, 

Gun fhioe cia *n t-àtt' an tèid e. 



Gur mor a bh* agam ort do mheas, 

'S cha tng mi fios do ch&ch air, 
'S o 'n is beairt e tha gun fhios, 

Cha *n innis mis gu bràch Sk 
Gtt'm beil an sean-fbacal o shinnsear*, 

Tigh'n gu clnut an drasda~ 
'' Gur faide bhuam an diugh na 'n dè, 

A bhean nach d* fbeud mi tbiladb." 

Cha 'n eil mo chadai domh ach ciùirt, 

'S cha *n eil mo dhùisg ach cianail, 
Cha n* eii an obair dhomh ach cridh, i 

'S cha n' fheairrde mi bbi diamhain, 
Cha dean laidhe dhomh ach creucbdan, 

'S cha toir eiridh dbiom iad, 
Cha toir asdar mi gu slainte, 

'S cba *n fhasa tàmh no gniomh dhomh. 

Ged a tliA mi *n so *sa ghleann, 

Cha b* e bhi ann a b* fhearr leam, 
*S mar b' e cruaidhead mo cbomannd, 

Bu luath mo dheann ga fhàgail, 
Gur fada *n aimsir tha o *n uair, 

A chualas bhi ga radhainn, 
Gur cruaidh an reachd a bhi fo smachd, 

'S bidh mise nochd mur tha mi ! 

Cha b* e chùis bhi nochd an glSis, 

Na *n tlginn aisde a maireach, 
Ach bhi 's na fiabhrais fad sheachd bliadhna, 

Gua la riamh dhiu tearuinnt ; 
Cha robh uair gun chaartacb ùr dhomh, 

Gur ciùirte rinn iad m* fhàgail, 
Nis o *n lagaich iad mo phearsa, 

Tha mo sgairt air failinn ! 



AM BARD SGIATHANACH. 



DoKALD M'Leod, commonly called the ** Skjfe Bard** wasborn ìn tbc parish of Dumess, 
Isle of Slcye, about tbe year, 1785. — His parents were in bumble circumstance$» and con- 
•equently- unable to give him an extended education: but, whether by self-application^ 
or otherwise, bc acquired a tolerable lcnowledge of the Gaelic languagc. 

In the year 181 1 bepublìshed an octavo Tolume — consisting of all his own compositions 
and a few poems, the productions of other bards, ancient and modern. Wecannot, how- 
ever, say that, with ,the exception of a few pieces, either the original or selccted poems, 
^hìcb it contains, are of a higb order. Our autbor was little more than twenty years 
^hen be ** came out ;** the manhood of his mind was not fully formed ; — neither reading 



352 



SAR-OBAIR MAM BARD GAELACH. 



nor Bociety had ripened his judgment, or refined his taste ; and we are convìnced, had be 
profited by the sage admonìtion of Pope^ and lefl *' his piece for seven years'*, that tbe 
character of his book would bo far differcnt from what it is. 

Donald M'Leod possesses a fine and delicate musical ear, and so fastìdious faas he 
proved himself in the nice discrimination of sounds, that, to preserve the smoothness, 
cadenoe and harmony of his pieces, original and select, he actually interpolated them with 
words of no meaning, or, at least, paid no attention to.grammatical niles, but took tbe 
cases, tenses and numbers, as it suited his convenience. 

In the year 1829, he travelled the Highlands, takìng in subscrìptions for a new work, 
the prospectus of which is now before us, and promises a *' correct history of Calum'CilUt 
Coinneach Odhar^Am Britheamh Ledghasach agu$ an Taoitear^Sàiìeach^ fromtbecradle 
to the grave." But whether he failed in the attempt of publication, or was otherwife 
divertedfromhisobject, we cannot say ; but the project4sd volume never made its appearance. 
This is much to be regretted, for, from the impression made on our minds by M'Leod's 
talents and legcndary lore when we saw him in 1828, we are perfectly warranted in sajing 
that it would amply recompense a perusal. Few men could tpecA the Gaelic with greater 
fluency and correctness than our author, and there was an archness about him which set 
off hÌB story and wittìcism in an admirable light. 

Shortly after the period of which we wrìte, the Skye Bard emigrated to America, and of 
his history or adventures in the westem hemisphere, w^e know nothing. He retumed to 
his native country last harvest, and set up as a merchant in Glendale, near Dunvegan. 

His two pieoes here given are not destitute of poetic merìt. Indqed, tbey 
possess some genuine strokcs of grandeur, which entitle them to a place among the pro- 
ductions of poets of higher pretensions and fame. M*Leod possesses within himthe 
elcments of true poetic greatness ; and if thesc are brought into fair play, under aospiciooi 
circumstanoes, it is within the compass of possibilities that he may yet take his stiod 
amongst the first class of the minstrels of his country. 



ORAN DO REISEAMAID MHIC-SHIMIDH, 

CEAIVN-CUfTnDII NAM FBISEALACH 6A* BHI.IADIINA, »10. 



A N am ùracha* fhaeall domh, 
*S cunntai tboirt seachad, 
Air cliateachMÌh fhasain 

Nan gaiigeach tha 'n tràthea 
Air tlunndaldh a eteaeh oirn, 
Gu lù-chleasach, aigeantacli, 
Lùbht* ann am breacaiu, 

'S paitte ann an igàrlait ; 
Is cliùteach a bhratach, 
To*n canntar air faicbe sibh, 
Thoir leam naeh bu ehaidribb, 

Ur tacbalrd le dimhair ; 



It dlù dba na chasas rinbh 
Tiunndadb le masladh, 
Na*n nine bhi paisgte, 
Fo*r casan aa*n aràich, 

Cha cburam dha^n aitribh, 
An dumblaich a£.CaipteInean, 
*S dlù dhalbh an t-achdsa, 
Bhcir cas|r* «9 an nàmliaid ; 

bagraidean. 



Le iannaaidb 

Fodar 'na lasraichean, 

DIù dbaibh cba'n fhaish 



AM BARD SGlATHANACir. 



353 



Na bhagras air pàirt* dbiubh ; 
An cul-thnobh cfaa *d fbaicear, 
A tiunndadh le gealtachd, 
Cbo dlù 'a ga 'm bl *in feachd 

A bbioa aca mar nàmhaidy 
*N am rùsgadb nan glas-lann, 
Biodh cuuntaa gnn aatar, 
*S croinn rùiste gun bhratach 

Ga'ii stailceadb fo*n aallcan. 

Cha 'n eil cunntas alr fasain 
Fv'n chrùn tb*aig lli Shasuinn, 
Nacb eil ionnsaicbt* am ^iearsa, 

Na th*aca de dh*àireamh, 
ÌM mùirneach ri'm faicinn iad, 
*S clàiteach rPn dalstinn iad, 
'S lùghmbor an casan, 

'Sa *s brais an* catb-làmb iad, 
*S àluinn an crlsleachadb, 
Sgàbardach, biodagaoh, 
Stailinneach, plitealach, 

S1ios.Iannach, deàrsach ; 
Sgàrlaiteach, leisichte, 
An càradh fo itean, 
Tbog stàtachan meas dbaibh, 

Nach fiosralch mo cbànan. 

Tba Lovai *m m dhalngheann, 
Na shòlas dba*n fhearunn, 
An deònaicb lad fanntuinn, 

Nan gearaadain laidlr ; 
*S mòr-cbuiseach, ceaunasach 
*S strollde ro'n tarruinn iad, 
*S neòil an cuid lannsn, 

Mar laisinir an sgàthain ; 
A*s feidh nan c#ann cabrach 
A leumnAÌch mar bbradain, 
A berfcail, *s a plabrntch, 

HI caismeaehd an làmhaich ; 
Miann leirsinn, is claisneachd 
An* èisdeacbd, 's am faicinn, 
'S binn gleòraich an caismeachd 

A steach air na sràidean. 

1 dhaoiii' nach fac lad, 

*S beàg ionghna a ehieacbd slbh, 

Mar •aoirich sibb *m fada, 

Gn *m faicinn an càradh, 
An* caochla* gu beachdaidh, 
Bho *D aodainn gu*n casan, 
Cbo aontacb dba 'n fhacal, 

Cha *n fhacas alr làraich ; 
'S pìob mbor a ebaoi-mhuineil, 
A llrigeadh luinneig, 
Tro ìbhìri euimir, . 

A s rtbheldean spàlntcach ; •♦ ^•'•'fw. 
Siod na chuir uimpe, 
*S gaoraich a h-uinne»g. 



♦^.{e 



A^g innseadh dha *d druma* 
Mur chulreas i fàilte* 

Bi*dh slàinnte mic-Shimidk^ 
Na càirdeas dha* chinneadb, 
Sa*n t-ài nach do ghineadh, 

Bidh sireadb roi* chàcb orr* ; 
*S ard ann an spiorad e, 
*S iaidir an* gilleau e, 
*S barr air an thshioracbd e, 

*S teine e nacb smàlair, 
'S gàradh ro ghioraig e, 
Sìibhaladh cinnedh e, 
Slàinte bho tltinneas e, 

*S tailleadh air àird alr ! 
Bho *u thàr e mar ghibbtean, 
An HÌr4 *s a cuid sliochda* 
Buatdh^laracb biodh trio leis, 

Mu 'm brist* iad am bkra. 

BuaÌdh>lÀrach air urrami 
l>o chàradb a ehulair, 
itoi rèiticbear ullarah 

Gu iomal gach sràide ; 
*S reull ann an Lunnaiun thii, 
*S greldhneaeh do thuras aiiu', 
Kiridh iad uile, 

Na t-fhuran *s na t-fhàbhar ; 
Sèididh n« h-uramaicli, 
Cèlr nan cuid uinnengan, 
'S gieusar gach inneal 

Is binne gu cànan ; 
Gach stiobal, '• gaeh druma, 
Na pioban, 's na feadaiti. 
'S iia einn aa na tunnaichean 

Kuma ie t-àiileas. 



Ach ge treun thu mar ehuraldb, 
*S deich ceud fo do cì^fMtùAÌ ^ 
Lan-relseamald allamh, 

Gbeur, gbuineach, neo^hthach, 
'S e sbeulaich do bbninnig, 
Cinn fheodbna na crninne^ 
Lan ceili* agus urraidb, 

A cumal do pbàirte ; 
S rioghai do Chaiptcinean, 
*S aoigbeii ri *m faicinn lad, 
S In^fgiif^faeb, faicileach 

'S iaisde air paràd iad, 
Bbo shàilean an casan* 
Gtt *m bàrr air a marcadh, 
'S òr faineach na mhapaidh, 

Gtt*ii achiais bbo 'n àirdid ; 

Gu'n cluinntc na's beachdaidb iadt 
Slolnnidh mi 'mach dhulbb iad, 
Is lanntairean laisd' iad, 
Cba taisich am blàths iad ; 



'it-A> 






.-i. 






354 



SAIUOBAIH NAM BAllD GAELACii. 



y 



^fce^inhès/ 



I 



Eacoir, na ermlchinin, 
Dli'eirit 'n ar fiwehdanain, 
'S leir dbomh na chaisgeas e, 

An gaisf eaoh It màidtear ; 
Ge l eibh e na ghlaine, 
*S b SmjUieach e *b carraid, 
Ni shaighdeHn geur, tana» 

Cuim fhala a thrhthadh, 
'N glalc diolt* an eich aliail, 
'S ard irann ann am falaa, \ 
*S dhsiwnt mar^healan, 

A^earradh, 't ttràcadb. 

*S làmh thèunt* tbu na t-earradh, 
'S ard iarrat do dbeannAl, 
'Sgriob dheuchain na gaillin, 

Sion ebar gun bhàigb thu ; 
*S deuchuineach tealladh 
Air iarbball do ghalair, 
Cuirp lionmhor ri talamh, 

Nan earruinnean gearrte : 
'S thW' bhlatach thu *m fallHchd, 
*S corn iatacb na falla', 
*S e lion an ni *n t-annart, 

1« ttaii^at fo làr iad. 
Bbeir ioc-thlalnnt' an cannan 
Ceo fiamha ga 'n daiiadh, 
A tpianat bbo *n talamh, 

Nan deannanan tmàil iad. 



Ge gmamach à tealladhj 
, ^ Fe thuaicheataia ballaoh, 
v^^m.aJ&CjmX MarJiluialadb ^a mara, 

Na falaitgi^liiirt^, 
Tha'n auairceaa s an cenneal, 
*S am boichead mar leannain, 
A buaireadh nan caileag 

'S am mealladh nam pàittean ; 
Theid Bainn-tighearnan glana, 
Uhe'u cuimbne 'a dbe'n aithne* ^. ^ 

Cbo cinnteach 'a dh' amaia mìi S^J^^t^ 

'N eallaidh-aa riiite, 
*S biodh banntraichcbean fhearaibh, 
'S an dann alr an dronnaig, 
Le geall an cuid bàn, 

A bhi faiach fo' chàrn leibh. 



lfele.~~The abore ipirited long is now partly freed from 
the ooicurity whlch cbftracterised it in the author'i own 
colIectioD— it wtll itiil, howerer, taslc tbe underataoding of 
manjr readprs. but we could make no further eroendatioos 
without manifett danger to ttc structure of ihe pieoe. 



••w 



SMEORACII NAN LEODACU. 



LUIICrBAO. 



Ulibkeag I flia t n* ù o, 

UlHtheag ik na t rt ì ic, 

SmeÒrach mm 'wiocA o*a T'ur, 

1$ j^eogkraeh ehim ma bhmrd ìejimde^ 



c/ 



*S mlse tmeòrach \tg a ghrinnit, 
Shèinnit ceol mar òrgan milis, 
Feadan òrdall fo mo ribheid, 
'S fead mo mheliir air comhra filieaut*. 
Ulibheag inai rt', ^. 

■ Cha b' i erionach liath na moegan, / 

Bho na thiolaich treud an fhortain, 
Ach fiogh miath, nam miar, gun aocadh, 
Gcal mar ghrìan, bho bhian Hiogh i«ocbIaino 
Ulibheag inairi^ Sfc, 

Au caitteil àrd dha'n làidir finne, 
Ma'n iath pàrlamald gun ghtoraig, ^ 

Nach iarr bJiigb an àlte miilidb, 
A dhialadh bait gun ttràc ga*m pilleadh. 
UlSikeag i na i ri, §rc. 



Ge do dh*eug e cha treig fhatan, 
Cba toir atreupa na geimh gaiaeadh, 
At ua connspuinn còlacli, smachdail, 
Nach d'rinn ceò gun feoil a shrachdadb. 
UlSiheag inairi^ ^. 

Gtt*n dean glòir nan neòil a phaagadb, 
*S nach bl còmbra* fo shroin poaeaich, 
Bitbidh na Leodaich mar òr daite, 
Sheasas còir, *s nach fògair casgradh. 
Ulibheag t na t ri, ^X* 

Ma tbig tùir a chòir na h-aitribh, 
Theid an connspaid air abeòil gatsgidb, 
Snapach, òrdach, tòiteach, speachdacb, 
Naisgear feòii do dh' eòinan achaidh. 
UÌMeag inairi, ^e, 

•Theid aii tarbh fo chalg na maise, 
Le shròl balla.bhreafì, ri geala ghaaaa, 
Nach leig earabal gu falbh dhaUiaigh, j 
Gu'in bi 'n anainan iNilbh fo chaaaa. 
Uliiikeag i na % ri^ ^c, 

*S lannach, Uobhach, dianeaeh, daiacaeh, 
Meachairy finealt', rìmhach, laiade, 
Na brais phr)oeiI, o*n tlr fhaegach, 
Nach ieig cloa le atrì, na feachdaiMi. 
UMeag i na t ri, j^ 



/ 



/ 



i.— 



DARD LOCH-FINE. 



355 



*Naair tlteld dion air •gimtli gach bcalalch, 
8 loehd Mi fhianaha, siaradh tbaraia, ^ 

Cmr iM'm bial *us liad na'ii teaii|^aidb, 
S (Jorus riabt' air cias gacb fear dbiu. 
UliJteag inairi^ jc. 



>i: 



*N aair tbig agian bbo cbliabb gacb gille, 
A agoltadb hblion, *■ a dianamb (||kliie, 
Gheibb am fiacaU biadh gun ■ireadb, 
'Sgloine lionta, an loc-sblaint' ■pioraid. 
Ulibieaff i na i n', jr. 

'N uair a cbiaradb grian gu ca11a\ 
Thigeadh triaUnaodtolt-each meara, 
Srannacb, lianaoh, ■rianach, stalleach, 
£aUnd\ iargalt*, lionta au laiiiuir. 
UlAkeoff iuairiy jv. 

Gut an Dùn !■ mùirneacb caitbream, / 
I)ha*m bcil iùtl gacb cùrsa ceannas, 
Uba'm beil iuntaa dlù mar gbaiiieamb 
Nacb tolr apùil gu cunntas gaiuiie. 
UlSbktag inairiy 4^. 

. Far an lionor fion ga mbalairt, . 

Far an iarrar giiiomh fir-eallaidh, 
Kar an datach miann gach seallaldb, 
Far a riadblar ciadan aiu-eoil. 
Uliòkeag t ims « n, ^c* 

Seinneam fonnmbor, pongail, m*ealaidh, 
Aa a chom nach trom mar ealach, 
Chm tig torra na hbonii mu tballti, 
Ni mo chall, na gbaniitas mVran. 
Ulibkeag t aa t rt, ^c, 

32. 



:.C 



:i 



Tba mo cbuacb na cuairteig mheala, 
*S barracb naine iuaiueadb tbarum, 
Air mo cbluaaaig *a fuagbte m* anail, 
*S iomadb dual a luadh le'm theaugaidb, 
UlAkeag ÌMÌriy ^x, 

Air mo tbaobb an craobli nam meangan, 
Cba toir gaotb dbiom m'aodacb droma, 
*S ma tbig naoiag a gbaoirich mar rium, 
Ni miaoira agaoileaa Un' iad. 
UUbheag i na i ri, ^"c, 

'S iomadh buaidh fo atuaidh mo bballa, 
Chaireadh ruaig air aluagb a caraid, 
Nacb deau gluasad gun ruaim calla, 
Dorainn fuatbais a chuain fbala', 
Ulibheag i na i n, 4^. 

Bratach-shìtbe nan tr) aeallaidb, 
Faada, dhidein, nan criocb cainis, 
Glag an atiobla dba'n atrioebd ain-ocbd, 
Meiri(he_na firiiin guu lith agaioneiL f 
UliUteag i na i n', ^c. 



i/ 



f 



a/ 



Sltocbd an Ollagbair a bhorb sbeallaidb, 
M ic a tbolgai le*ii gorm laniian 
Riocbd an fbarabbaia naob falbh falamh, 
Cuip iia b- Albun, aan dearbb dbaiugbean. 
Ulibheag i na i ri^ ^c. 

Neart £oln Tormod cha aenrg aacall, 
'Smaisechninnachar 's gacb dearbheachdraidb 
'S pailt iia h-armabb na bbalg acuinn, «^ 

'S brais a leanamhuinii ga agala ahuapadh. 
\ Ulibheag inairiy ^. 



BARD LOCII-FINE. ^xf^Sj^/goS. 

Etan M'Coll, bctter known to his eountrymen as the " Mountaìn Mìnstrcl/* or **Clàr* 
sair nam Beann" was born at Kenmore, Loch-Fyne-side, in tbe year 18I2KHìs parents, 
although not affluent, werc in the enjoyment of more comfort than generally falls to the 
lot of Highland peasants ; and were no less respected for their undeviating moral rectitude 
than dtstìnguished for their hospitality, and the practìoe of all the other domestic Tirtues 
that hallow and adorn the Hizhland heardi. The subject of our niemoìr was the second 
yoongest of a large lamtly of sonsandcEugliters. At a very early age he displayed an 
ìrresistible thirst forlegendary lore and Gaelic poetry ; but, from the seclusion of his native 
gien and other disadvantageous circumstances, he had but scanty means for fanning thc 
•atent flame that lay dormant ìn hls breast. M'Coll, howevcr, greedily devoured every 
▼olume he could procure, and when the labours of the day were over, would often resort 





£<«Aw 



<4MitJL»^,7UAJi^,^i^<^*-*^,'>^**<4''^*^ 







-^^AmàJ 




'Ò56 



SAII-OBAIR NAM BARD GAELACII. 



to some favourite haunt where» in the enjoyment of that solitude which his faiher's fire- 
side denied him, he might be found taking advantage of the very mooniight to pore over 
the minstrelsy of his native country, until lassitude or the hour of repose compelled him 
to retum home* 

His father, Dugald M'Col1» seems to have been alive to the blesdinga of education ; fdr 
as the village school aiforded but little or nothing worthy of that name, he, about the time 
that our bard had reached his teens^ hired a tutor for hisfamily at an amount of remunera- 
tìon which his slender means could scarcely warrant. The tutor's stay was short, yet 
siifficiently long to accomplish one good purpose — that of iiot only enabling Evan pro- 
pcrly to read and understand English, but also of awakening in him a taste for Eoglisb 
literature. A circumstance occurred about this time which tended materially to encourage 
our author*s poetic leanings. His father, while transactìng business one day in a disttot 
part of his native parish, fell in with a Pabley weaver, who, in consequence of thc de- 
pression of trade, had madc an excursion to tho Highlands with a lot of old books for sale. 
M'CoIl bought the entire lot, and returned homegroaning under his literary burden, which 
Evan received with transports of delight. Among other valuable works, he wasthus pat 
in possession of the ** Spectator," ** Burns' Poems," and the '* British Essayists/* Hc 
read them with avidity, and a new world opened on his view: his thoughts now began 
to expand, and his natural love of song received an impetus which no external obstacles 
could resist. 

Contemporaneous with this literary impulsion, was the artillery of a neighbouring Chloe, 
whose eycs had donc sad havoc among the mentsd fortifications of our bard : hecomposal 
his first song in her praise, and, although he had yet scarcely passed the term of boyhood, 
it is a very respectable effort, and was very well received by his co^parishioners. Tbe 
circumstances in which his father was placed, rendered it necessary for him to engvgc in 
ine active operations offarming and fishing, and he was thus employed for scveral years. 

In the year 1837, he threw off the mask of anonymy, and appeared as a contribntcr 
to the Gaelic Magazine, then published in Glasgow. His contrìbutions excited consider- 
able interest, and a geueral wish was expressed to have them published in a separate 
form by all Highlanders, with the exception of his own immediate neighboursy who could 
not conceive how a young man, with whom they had been acquainted from his birtb, 
should rise superior to themselves in intellectual stature and in public estimatton. They 
of course discovered that our youthful bard was possessed of a fearful amount of temerity, 
and the public, at the same timc, saw that they were miserably blockaded ia their oirn 
mental timberism. If native talent is not to be encouraged by fosterìng it under the 
grateful shade of generous friendship, it ought» at least, to have the common jostice of 
being allowed to work a way for itself, unclogged by a solitary fetter— unchilled by ihe 
damping breath of unmerited contempt or discouragement. The hìgh-souled inbabitanU 
of Inverary failed to extinguish the fiame of M'Coirs lamp ; and now, as they are oot 
probably much better engaged, we recommend thcm to *' see themselves as others see 
them," in our author^s retaiiative poem, "SlocAd a Ckopair,'* in which they are ftroDglj 
mirrored, and the base metal of which tfaey are made povverfully delineated. % 




* n ' > ii*> « ^ - A 




n 



BARD LOCH-FINE. 



357 



h ìs well for dependant merit that tbcre are gentlemen who haTe something ethereal 
tn them : much to tlieir honour, Mr Fletcher of Dunans, and Mr Campbell of Islay> 
patroniied our author, and through the generously exercised influence of either, or both 
of these gentlemen, M'Coll was appointed to a sìtuation, which he now holds, in the 
Liverpool Custom-house. 

M'Coll ranks very high as a poet. His English pieces, which are out of our way, 
possess great merit. His Gaelìe productions are chiefly amorous, and indìcato a mind 
of the most tender sensibilities and reflned taste. The three poems, annexed to this 
notice, are of a very superior order : one of them comes under that denomination of poetry 
called pasioral or descriptive, and evinces powers of delineation, a felicity of conception, 
and a freshness of ideality not equalled in modem times. Tbe second is an elegiac pieoe» 
before whose silver, meUifluent tones we melt away, and are glad to enjoy tbe luxury of 
tears wiih the weeping muse. The love ditty is a natural gush of youthful aflection, 
better calculated to show us the aspirations of the heart than the most elaborate productìon 
of art. M'Coll imitates no poet ; he has found enough in nature to instruct him— he moves 
majestically ìn a hitherto untraversed path ; and, if we are not continually in raptures 
vith bim, we never tire — never think long in his company. But we are reminded that 
praisea bestowed on a living author subject us to the imputation of fiattery : — long may 
it be ere Evan M'Coll is the subject of any posthamous meed of laudation fromus I 




A Ixx!R-AtcK na gnùit* chaoin^ 
Ciiiuis ghsbh fiiol air a bhi ciùia, 

^S air an tric an laidh gath-grèln* 
Soìlieir mar uohd sèMnh mo rùin l 

*Oide»altruÌm mhaich nam l>react 
Gar an leataa caCh nan tonn, 

*S ged iiach d* amais long To bhrèid 
Air t-uchd rèldh rlamh chur fa bonn. 

*S leat an eala 'e grlnne rom 
*S i neo-throm alr t-uchd a* snàmh. 

£un a*e gile cneaa na *ghrian, 
Sneachd nan sliabh, no leannan baird ! 

'S leat bho Lochluinn a*s bho *n t-Suain 

An laoh bheag !s ualno eùl ; 
'S tric ^ga còlr — 's oha n-ann *ga feam, 

Falach*fead a*e caogadh shùl. 

*S leat an Ininneag 'ahvSnneas dtgh 
'Bleodhan bhd gn tric rl d' thaobh ; 

'8 leat au dnan a thogas òg 
'S e g* a còir a measg nan craobh. 



Seinnidh e— *< Tha cneas nto ghràidh 
Geal mar chaiiach tlù nan glac, 

^S faileaaan a ghaoil *n a sùil 
Mar tha tièamh an grunnd Loch-aic ! 

Càit' an taitneach leia an earb' 
Moch a''a anamoch 'hhi le ^laogh ? 

C'àit' an trice dorna dearg, 
*FhÌr iian garbh-chròc, air do thaobh ? 

CftlO ach ri taobh loch mo rùin— 
Far, aig bun nan atùc ud thall, 

*S an robh uair mo chàirdean tingh 
Ged tha iad an diùgh air chall \ 

O air aon a bhi leam fèìn t 

'Stubhal sèimh taobh loch nan agbrr 
'*Nuair bhtoe gath na gealaich chaoio, 

Nuaa a* taomadh ort mar òr. 

^Nuair tha duilleach, fochunn, feur, 
Fo 'n òg-bhraon n' cromadb fliuch, 

'S gun aon rionnag anna an apeur 
Nach 'eil cèite dh'i 'na t-uchd. 




9^ ò 



n\Af — 1 





358 



SAli-OBAIIl NAM BARD OA£LACH. 



'Nnair tha *n clolMlr ann a shuain 
'Faicinn niada*-ruadh *na threud, 

'S e *dian-stuigeadh nan con luath 
Gu bbi shuas mu *n dean e beud : 

6nd an t-àm 's am bl ri d' thaobh 
Ceòl a mhaoth'cheas dis gach cridb 

Sud an t'&m 'aan tug thu gràdh, 
'Shìne bhàu ! do *n fhilidh shìth. 

'Tional ghobbar alr dh'i bhi 

*N Coir'-an-t-eith aon flieaagar Màighi 
Ciiualaa gutb ro-mhiiÌB» •èamh— > 

Sbaoil i nèamb a bhi aig làimh. 

Dh* èlsd i,— *8 mar bu mhotha dh-èied, 
'S ann bu bhinne teud a chiùii ; 

Lean i,— >*• mar a b* fhaide lean, 
*S ann a b* fliaid* e att mo dbùil ! 

Ralnig i, ma dbeireadh, cnocy 

Dorus fosgailt air a suas, 
'S dh* fbairieb i gur ann bho sin 

Bbrùchd anceol bu bhlasda fuaim« 

** Thig a*s Ulgh, a Shìne bhàn ! 

l'hlg, a ghràidh, gun eagal l>ead ; 
Feueb an oidbche dhubh ro* an cuairt— 

'S fada bhuat do dhacbaigh fèln.' 



«» 



Chaldh 1 *8 talgh— ma*s flor mo sgeui— 
Thuit i 'n gaol air fear a chiùil ! 

Dh' òl I 'n deocb bu deocb do chàeh, 
'S tuIUeadh riamh cha d*fliàg i 'n dàn. 



««W<M»MIMMIMM«<«M>«MMa 



RANNAN AIR BAS BANACHARAID 

A BHA AN ABARBACH OAOLACK, « A CHAOCHAIL 
•Zf A LBANABUACHD. 

Chaochail i— mar neulltan ruiteach 
'Bhlos 'san £ar ma bhriste' f2iire ; 

B' fharmad leis a* ghrèin am bòlchead, 
'S dh*6iri6h i 'na glòir 'char 8g2ili orr* ! 

Cbaochail i — mar phlatha grèlne, 
*S am falleas *na rèis 'an tòlr air ; 

Chaoohall i— -mar bhogh' nan speuran, 
Shil an fhras a's tbrtig a ghldir e. 

Chaocbail i.— mar shneaehd a laidbeas 
Anns an tràigh ri oois iia falrge ; 

Db'aom an iàn gun locbd alr aghaidb, 
*Gbile O ! eba b'fbada sbealbbaicb. 

Chaochail i— ^nar gbatfa na clàrsaieh, 
'Noair a's drùitiche *s a's mils' e ; 

Cbaochail i — mar sgeulachd àlulnn 
AIa*a gana 'tbòislchear r'a h-)nnseadh 



Chhocbaii i^mar bboillage gealaleh' 
'S am maraich' fo ea^ 's an dòreha; 

Chaochail i— mar bbruadar miiia, 
'S an cad*ialcbe duillch gu'n d* folUi e. 

Chaocbail i 'an tùs a b'àille ! 

Cha seacbnadb Pàrrat as fèln 1 ; 
Chaochaii i^O ! ebaochail Màirl 

Mar gu*m bàite *ghrian ag èlridh ! 



MIMlMMMWMlMM«WWIMI«WW 



DUANAG GHAOIL. 
Aia FoNM-." 'lUe dhuinm, *« toiffh ìeam Ma." 

LUHfNBAOi 

A nighean donn nam m«la ermn^ 
A n^heau donn na» caoùi-s&tì/, 

A n^hean donn bko 'm binne/onn^ 
Our mor mo gheaU air t'fkaotamu* 

A KiOHBAN donn a*s grinne crutb^ 

A*s binne guth 's a*s caoinet 
Ge geal an eobhar air an t-srutb 

'S ann bhiodh e dobh ri d' tbaobb-sa. 
A n^hean dmtn^ ^e. 

Mo rùn a' ehaileag lainneagaeb, 

Deagh bhanarach na sprèidbc, 
'S nach gèill *n seòmar ninneagach 

*Dh' aon cbrulnneig *tba *n Duii-èidmnii. 
A mffhean donn. ^e, 

Tè eii* air bhitb, d' a sgiamhalchead, 
'Na t-fbianais-sa eha leur dhomh ; 

S ann tba tba 'mcasg nan nianagan 
Ceart mar tha 'ghrian measg realllan. 
A niffheon donn^ j[e, 

O *s traagh 'bbi *n so air Galldaehd 
'Nuair tha 'n Samhradh 'us mo chead rùn 

A' strì 00 's grinne dheàrsaa 
Nis alr iiridhean Ghlinn-crèras l 
A nighean donn, j;c, 

Cha togainn air bhl *m dbiùc ccad 'bhl 
Le m' rùii 'am lN>tban.gheogan, 

'S cha ghabhatnn coron òir air soii 
Bbi 'n sad a' pògadh m' èltcig. 
A nàj^iean donn, f c. 

Arùin, nam biodh tu dednach air, 

'S ar càirdean uile rèidh ruinn, 
Cha ehuirinn tuille dàlaeb ann, 

Am màlreaAh bu leam fèin tbu I 
A niffhean donn, 4'C. 



i 



AIREAMH TA6HTA. 



387 



Ba mbor bba dh-uirMsbbur làmb orty 

Ged thuf àrdmn ort fairMeb, 
Ach tuille 't «n t-ana-bbarr 

Thcoebd a nall alr an luiof^ia ; 
*3 mie m cbuireadh an feall 

Mur biodb ann ach na b-urrad, 
Nach baaladh iad baing ort 

Ann ea chàmpa le sulas. 
FaU il-w, ^e, 

Cbuir thu ghràbbailte ehraadhaeh 

Air gruBg nan ciabh amlach, 
Lann tlian* air do ehruaehan — 

*S i na cruaidh ehnm a barra-dheis ; 
Sgiath dhaingean nan cruai-shnaim» 

Agua daal nam breae-meanmnaoh, 
Agot paidbear mhatb PAioMtal 

Air chrioe nam ball airgeid. 
FaU U-an, j;c, 

CÌia bu ehlacan aig òinid 

Culaidb chòmbraig a ghaiigicb, 
Dol* an ooinneamh do nàmhaid 

Cha ehrith-mhàntain ao ghlae tbu ; 
*Nnafr a bhuail thu beum-igiitbe» 

Dh* iarr thu eèile ckombai riut, 
S nuAÌr a thag thu na*n còdhail 

Theich Hòburn 's a mhare-shluagh. 
FaU U-an^ ^c, 

'S ann a thug thu do dhualcbas 

0*n fhear a bhuaileadh an Gruinneart,* 
Cha robh iomairt gun fhttathas, 

'S cha robh buannacbd gun chunniirt ; 
Chlulnnte torunn na iàmbaich 

Agns taimeanaeh ghunna, 
Ri deao-laimh mo ghràidh-sè 

*CnÌr nan S{MiÌnteaeh gn'm fRlHng. 
FaU Uran^ i^e. 

'Nuair a thogta leat Uibhi, 

'Sa dh'eigbte fear air a mflàrg ieat, 
'Mhuire ! *s ioma bean baile 

Dli-fhàg sud tamull na banntraich, 
Agus leanamh beag ctche 

Na dbiileachdan anfhann, 
Ach ge dailich do mbuinntir 

Cha'n ann ump* tba ar dearmad. 
FaU U-cm^ 6^e, 

Gur b-iomadh laoch dòrn-gheAÌ 
Chaidh an brdugb mu d' bbrataich, 

Agus òganach sgiambacb 
Bha ga riasladh fo eachaibh, 

Agas qpailp do f bear-taighe 
Nach Ingadh atlia d'a phearsa, 

• Laehttnn Mòr, Chìef of MaclcBn, Lord of Duart and 
MorTen, UUed at Orunne«rd In Isla, 5lh Atiguat, ISOS. 



A' bheireadh claidheamh a* duille 
Bhiodh cho guineacfa ri ealtuinn. 
FaU U-an^ Sfc, 

'Nuair a tbogamaid feachdan, 

A ri ! bu ghasd ar ceann-armaiit ; 
Ga b'e thigeadh air t-eachdraidh, 

Ghabh iad Uacbd dhiot air Gballtachd ; 
Bu tu caraid a Mbarcuis 

A bha 'n Sasunn gun cheann air, 
Agus co-ainm an Eachuinn 

L«is 'n do ghlacadh an càbhlach. 
FaU U-any ^c. 

S fad' o dh-imich am fear ud, 

'S cha 'n ann da gbearan a tba sinn ; 
Ach mar dh-fhàgadh gun sealiadh 

SuJI mheailach an àrmuinn ; 
Ach gn math an t-aon Dia dbulnn 

Gu'r h-e iargain a chrkidh sinn, — 
Gun robh aoidh fir an domhain 

Ann na cho-sheis' a' fàs riut ! 
FaU Uran^ ^c. 

Ga b'e thug dhut cion-falaich, 

Na thog do ealantan litrich, 
Ge bi nighean MhicCbailein 

Bu diol maraiste dh' is' thu ; 
Gur mairg i thug gaol dut 

Ma chaocblas i 'nis e, 
*S nach faic i ah: talamh 

Do mhao-samhail am misnich. 
FaU U-anf S^c 

M'a dheircadb an t-Samhraidh 

Cha robh meamna do sgeul oim, 
'S beag an t-ioghna do ranntaehd 

Bhi fo chàmpar as t-eagais ; 
Agus muinntir do dhùtbcha 

*Bhi fo cbùram mu d' dhèibhrnn, 
Gun robh 'n t-aobhar ud aca 

Oa ruig an Leas agus Treufag ! 
FaU UraUy j;o. 

y 

Tha iunntraichinn bbuainhe« 

*S cha bu shuarach an cail e ; 
Ott'm ba mhòr an Inaeh-taisgeÌI 

Ma tha *n t-ath-sgeal a dearbhadh ; 
'So bheìreadh daoin* uaisie 

As an uachdran ainmeil, 
'S as ar tigheama smacbdall 

'S cha bu lapacb an oeannard. 
Fwi U-am, ^c. 

C'ait an robh e air thalamh 

Boinne fala a b' àilli, 
Na t-oighre-sa 'Dhubbairt, 

LochHbuidh agus Arois ? 




• I- 



AIREAMH TAGHTA 



UK 



SHAR-OBAIR KAM BARD GAELACH; 



OR 



A CHOICE COLLECTION 



OF 



THE BEAUTIES OF GAELIC POETRY, 

ORIGINAL AND SELECT. 

The following songs and poems are the productions of gentlemen, who invoked 
tbe xnase only on rare occasions, and under the impulse of strong feelings ezcited by ez- 
traordinary events ; — or, of individuals of whose history little is known to the world, and 
wbose works were not sufficiently voiuminous to entitle them to a place among the pro- 
fessed or recognised bards. When the tide of chivalrj ran high in the Highlands, and 
ere the Gaelic ceased to be spoken in the chiers hall> it was deemed no disparagement to 
people of the highest rank to imbody their feelings on any subject in Keltic poetry. 
Many of these pieces are of commanding meriti and it is hoped that they will form an 
approprìate and valuable appendage to this work. So far as practicable, the patemity 
of the poem is given, and such historical and illustrative notes are interspersed as the 
full elucidation of the subject seeqaed to require. 



MOLADH CHABAIR.FEIDU VJ-t^vO.^ucÌ'^*' ^A ^^JT^lg^^ ^ i 

LB TORMOD BAN MAC-LEOID. 



Dieocit-sLAiirrx * ebabair feidh ao 

Our b-èibblnn '• gur b-al|(hearach ; 
Ge fkda bho tbìr fein e, 

Mhio Dbè freas g^a Iheanmn e ; " 
Mo ehrochadh a*t mo cheuaadb, 

A*s m* èideadh nar mheala mi, 
Mar Ut leam tha bhi ^g eiridh 

Le treuu neart gach caraide ! 
Xjur mise channa* sibh gu gunnach, 

Ealamh, ullamby acuinneach ; 
Ruith nan Rothach 's math 'ur gnotbach, 

'lliug sibh sothadh maidne dhaibh ; 
Cha deaeh* Cataich air an tapadb, 

Dh'fbag on neart le eagai iad, 
Ri faicinn ceann an fhèidh ort 

'Nuair db*elrtch do chabar ort ! 



I 



^•■« 



\i 



cf^ 



( 



■' 



ì^ 



B«*n t-amadan fear Fòluie* 
tf^ ^*Nuair thbiflich e cogadh riut ; 
'^ iC»thaieh agos Ròaaicb— 

DU gbòrach na bodaicb iad ; 
Friaealaicb a*8 Granndaich, 

An càmpa cha stadadh iad ; 
*S tbug FoÌrbeiBÌcb nan teann-ruitb, 

Gu seann taigh Chuilodair orr\ 
Theich iad uile 's cha dh-fbnirich 

An treas duine *bh'aca-8an ; 
^n t-Iarla Catach roith e dfaacbalgh— , 

Cha do las a dhagachan ; 
Mac-Aoidh nan crcach gun thar e as, 

'S ann dh*èigh e 'n t-each a b* aigeannalch, 
Ri gabbal an ra-treuta, 

'Naair dh-eirich do chaba^ort ! •' i % 



'/ 



SAIl-OBAIU NAM BAIiD GA£LACH 



2) 



- 'S ann nn tln blta *m fuutliAs 

Ga*n ruAgadh tbKr bbeaUlehean, 
An deat dhuinn n*it nn tuath dhuino, 

Gu laath ruith roi' d* cheann*e{d«adlr| 
Mar agaoth a dh'eoin nam fuar-bheauii^ 

A*ii gruaJm air a h-uile fear, 
A tearnadh bho na slèibhtean 

Gu rèidhlrin *b ga cladaichean. 
Db'eif h Ìad port 'a gu*n d^fhuair iad coit, 

*S bu bheaf an toirt mar thachair dhaibh ; 
Ciod e'n droch rud rinn am broanack', ^ 

Le'n cuid roosf uach freagnull\^rad,l TmTII^ Cha'n eil lan '§ na •peoran, 
'S a liuthad toirtear dheth na liothaicn, 

Dol alr flod thar chlaigoannan ? 



Cha*n fbacat culrm a'm FÀlait, 
Gtf mdr lAa do chcarean ann ; 

Catsteal biomeh, nead na b^iolair*, 
Coin a'a gillean gortach ann ; 

Cha*n fbaicear bioran ann ri teionc^ 

rbaTrhilcenCAnÌn/f^uf &npM^^ 
mjà^ i.y "fi'Ì c ejrcxa p Io <gigea4t » 1 . 
'^^^^fta'inftHl a!rah dttfcer 

'Nnair thrèigeaa gaeh coagait iad. 



'S aiin ghabh iad an ratnatay 
'Nuair dh'eirieh do chabar ortl 

Gu*m f«lgh mi fein mi dhùrachd-iM 

('Se dhùlig as mocbadal mi) 
An Ti da'n gelll na dùilean, 

*S da 'n umhlaicb na h-uile nS, 
G«n greas e thu gu d' dhùthaich, / 

Gu b-uiseil *s gu b-urramacb } 
Gur tu iiach leigeadh cùis, -^/yK/^/fl 

. ' Leis na db'Ghaill nac^buineadii dhajbli :> 
^ 'S tu bheireadh clotha d riuchd gìwthakli? 
^/ Gun fhÌM co a tbrodadh riut ; 

Am fiiie Inthach chuir tbu fothadfa| fl^/h^'f 

Ge mor leotha 'n ladoi'nas, 
Ca*n cair romhad le'n ruith-cboimiiicb, 
, k^ *S nm bails::iipdha ua sbrudagan^ 
'S na lasair anns na speuran, 
Naair db'eirioh do ehabar ort ! 



Chunna mi m*a thuath tbu, 

*S gu'm b'uachdaran allail thu ; 
Bha Cataich fo do chòram, 

*S dh' ùmhlaicb na Galiaich dhut 
'S gach tl bha rint an diùmlm, 

'8 nach diirlgeadb ■ealladh ort, 
A faicinn bhl ga'n Bgiùrsadb, dku'thC^) 

Gu dùthalcb nach buineadb dhaibh. 
Le gasriidh fhinealt dheth do ehinneadh 



i»* - 



Nnch gabb giorag eagalach ; 4f/^^ ^^^^ 4^) Gu*m feum thu bbi snandh 4bs! 



Luchd ohlogaid 's bhlodag 's chorean bfreachf 
Cba phillradh luchdlbagairt iadr^ i T^ 
-^ ^Thig feaebd Mhie-Sbiml gu do df^eadh, 
^ 'S ralthidh iad gu saidealta ; 
'S gu*n teicb lad o ehlàr t-eudainny 
. < 'Noair dh*eireas do chabar ori I 

Tb'am brocban a* tolrt sàr dbulbh, ^ 

'S tha *n càl a' toirt Xt otrbh ; 
Ar.h 's beag Is misde *n t-àrmann, 

* Ur sàth thoirt an nnsgaldh dbaibta : 
G« mòr a thug sibh chàise, 
. Thar àiridheao Aiaìnne» 



Is breiue n*an iolaire, 
Cha 'n lonan idir beus d'i, 

'S do db^fb^idb anus' na ftrlcbean ;<- 
Bi'dh iadsa mooh ag eiridb, 

A feuchainn a bhiolaire ; 
^ *S bl'db is' air sean encb caoile, 

Ri slaodadb a mhiouaich ss ; 
Chuir i spuirastaigh iia cburscb, 

A*s thug l fbuii na spadol si^ 
An t-ian gan sonas* giarraMb don«iSi 

Bi'db na ooin a* s&baid ris; 
|S breun an t-isean e air iteig, 

Gun fbios c*àit* an stadadli e,— 
Mas* oic a lean e àbhaist, 

Cba b* fheàrr far na chaidil e. 

Cha'n ell lan 'san t-saogh:il 

R'a fbaotiiinn tha ooltneh riof,*' 
Cha*n ithear do cbuid sUhne— 

liinn firinn a* moUachndb : 
Ged tha ort iteag dhlreaeb, 

Mar fliior sbalgbdead oorrsnack, 
8 ged* thulrt iad riut am fireuD, 

Tha ionan an donuls ort ! 
S ioma buachaille th' air fuar cbDSC 

Agus c qftllla .bj^t' jfe sL? ^^4,-4^ 
Nf goidbe Nuan dobnirnlàln bhsiw. 

'S a bbuaileas hho do thapadh thu ; 
*Nuair bheir thu ruaig air feadh d»» •»»• 

'S a bbios baaircas acrais art| 
*N uair Ibacbraa cabar fèiih ort, 



DiT) 

Tha cabaf-fènrna Dhòmbouill, 
Mar spòrs* anns nn talsiDht' 9C ; 
* Nacb inneeadb sibh dhomhs' e, 
'S ga'm b'eol domh a characbsdb ; 
*S cKolrlon flos ga h-eòlach, ' g^^ 
Gtt Seòraa an cnrnideach, fàf^^"^ 
?k Gur h-e Fear Dbulii-DòmhnuHI, 

l^ ibn chom an t-anam ri« : fl^^Vl^ 
' Bhiasd gun mhene,gtin mhiagh f an. <*"** 

Rlamh bo trie 's nn talamh-s* iho : 
Db'oi a*s dh'ith thu trlsn do d' phi*'**, 
'S ta an t-leean ainaideach ; 










AIUEAMH TAGHTA. 



361 



Chuir tia Rotbalcb tbu air gbnothacb, 

Stu au t-amhusg aiiieolach, 
*Sgrd* thug Clann-Cbolunlcb miadb ort, 

Cha b' fhlacb tbu 'u treas earrainn deth. 

Faire ! falre ! 'sbaogbail, 
Our caochlaidheacb carach thu, 

Chunna miae Sì-pbort, # »|P> j lef^rfr*'^'*" **"•* *" ^'**^ 

'Nam pìoban'^^AÌTrgalantar vTlr^ . ^b.t « production 
Nacb robb an Alb* a dh*aon-shluaKb, 

Ged tbìneadb Mac« Cailein ris, 
Na cbumadh riuta an eudann) 

'Nuair db'eireadb do cbabar ort ! 
Dh'eireadh loat an còir *san ceart, 

Le trian do neart gu bagaracb, 
Na bb*eadar Asainti, a's fa dheas, 

Gu ruig Sgalpa chraganach, 
Gach fear a glacadh gunna snSip, 

ClaldbMfcmb glas, no dagacban,— • 
Bu leat Sir Dòmbimll Sblcibhte, 

*Naalr |^b*èireadb do cbabar ort ! 



Dh'fireadh leat fir Mbùideirt, 

'Nualr ruisgte do bbrataichean, 
Le *n lannan daite dù-ghorm, 

Gu'n ciuirte na mareaicb leo ; 
Mac-Alaadair *8 Mac-lonmhuinn, 

Le *n cuilbbeirean aculnneacb ; 
'Nuair racbadh iad *san iorghuill, 

Gu*m b' iogbna mur trodadb iad '.-^ 
Bì*dh tu fhathast gabbail nigbear, 

Ann am Brathuinn bhaldeaìach, 
Bi*dh clnne t-atbair ort a fvitheamb, 

Co bhrathadb bagradh ort ? 
Bi*db fion ga cbaltheamh feadh do tliuigbe, 

'S nisge-beatba feadanacb ; 
*S gur lionmbor pìob' ga'ii gleusadh, 

*Nualr db*eire»8 &o cbabar ort ! ^ 



Male..>9onn8n M'Leod, the author ofthe forctoing 
pofniUr clao tong wss ii oative of AMjrnt, Suthcrlandshire. 
l-it( le \t Itiiown to ut of hls parentSKe escept fhat he inovcd 
in thc higber circlet of hli oountry, and upon hismairiage, 
icnted ao ezteiMlTe farm In hit native pariah. He had 
two 10» who«e ttatui lii tocietj ahowt that he wat In 
comfortable, If not alBuent circumttanees— one of tbem 
^•« Profeuor Hugh M*Uod of the Unlvertlty of Olaagow ; 
mdtheothcr.tbe Rer. Angun M'Leod, MinitterofKogart 
>n tb« county <^ Sutherland. Both aont were men of 
enntidcrablc erudition and brìlllant parti,—4ind Angut'a 
»ame 1« ttiU mcnUoocd In the North with fccllnga of klnd. 
UMs and resitect. 

^nrman M'Leod IWcd long on a footing of intimate 
fjmiiiamy and (Hendihip wlth Mr M'Kcnzieof Ardloch 
^'hose fann was contigiious to that of our aulhor; and 
" Caòar.feidk,** whicb has single-handed sUmpcd thc 
cplebrtty of H'Lcod, arose out of thc following rircum. 
>tance. llie eari of Suthcrland issupd a commission to 
^Viliiam Munroe of Achany, who, with a numeroui bndy 
^'f retainer* and claiismen, by vìrtuc of said comroinion, 
"<ai1c a dcicent on Assynt and carried off a grcal roauy 
t'attle. Thls prcdatory ezcursion was made in the lattcr 
cnd of summcr, whcn, acoordlng to the custuni of the 
couDtry, the catUe wcre graxiog on distant pasturagcs at 



the sheillngs, a clrcumstancc which prorcd vcry favourablo 
to the foragera— for they not on)y took away thecattle. but 
also plundercd thcsheilings, and thus poucsscd thcmsclves 
of a great quantlty of butter and chccsc. Indignant al tbe 
basenrss and injusticc of such rowardly conduct, M'Lc<'d 
invokcd the muse and coniposed " Cabar-fridk** or thc 
clan.song of the M'Keniies— making It the vchicic of 
invcctive and bitter larcastn against thc Suthcrlandrrs and 
Munrocs, who bad anteccdently made themsclves sutH. 
ciently obnoxious to him by tbcir adhcrcnce to the Hano. 

teeming wlth so much wltherlng de. 
clamatlon aiid piquancy of wit thouid haVe tokl upon its 
baplcss subjccts, roay bc rca»onabIy suppnscd. Munroc 
was particularly sorc on the subject, and thrcatencd lliat 
thc bard should forfeit his life for his tcmcrity, 1/ cver thrjr 
should mect. They were personally unacquainlcd with 
each othcr ; but chancc soon brought thcm facc to face. 
Munroe was commonly known by a grcy.colourcd bonnet 
whlch he wore, and waa called *^Uillatmabh<maiduidhirV 
One day as he cntercd Ardguy Inn, thcrc sat Norintan 
M'Lcod, on hls way to Tain, rcgahng himself wllh bread 
and butter, and cheese and ale. Munroc was ignnrant of 
the character of tbe stranger; not so M*Leod— he im. 
medlatcly knew Achany by the colour of his bonnt't— 
drunk tn hlm with grcat promptltude, and then offbred 
him tbe kom wilh the following extcmporary salutation :— 



** Ann a*a im a*« nùs, 

MUIi tig am bas alr Tonnnd ; 

A*« daoch do fhir mi rnthaid, 

*8 cha gbabh na Rothaich lcarg ris." 

wblch may be translatcd thus~ 

Brcad and butter and cbseie to me, 
Kre death my mouth •baU cIom \ 

And, trav'Uvr, thcre'ii a driiik fur Utet) 
To plaaae the black Mtiiuocs. 

Achany was pleascd with the address, quafTcd the alc, 
and when he discovered who thc courtcous stranger was, 
he cordially forgare hbn, and cbcrlshed a frlend»bip for 
him cver aner. Yeara after the events rccordcd above, 
the poet's son. Angus, then a young- liccntiate, waited 
upon Achany, rclatlte to thc fllling up oT the -vacancy In 
tlie parlsli of Iiogait.->**And do you rcally think. iiir." 
•ald Achany, " tbat I would use mv Influence to grt a 
livlng for your fathcr*s ton ? Cabar./eidk is not forgotten 
yct." ** Nol and neter wlll,*' replied the dlvine, " but if 
I get the parlsh of Rogart, I promlse you it shall never. 
be sung or reoommended from tbc pulpit there !** ** Thank 
you ! thank you !" taid Acbapy, " that ia one Iroportant 
polnt carrled--you arc not to bad at your fatherafter all, 
and we must try to gct the klrk for you I** Ue gave him 
a letter to Dunrobin aod he got the appolntroent. 

** Cobar^tidk** U one of thc most popular aongs In the 
Gaellc languagc, and dcferrcdly ao. It has bcen erroneously 
Btcrìbed to Mathcaon, the famlly.bard of Seaforth ; but 
tiow for the first timc, It is Icgitimately patcrniied, and 
Ihe only correct cditlon, which haa yrt appcared, is hcre 
givcn. Thc fong Ittelf bears Intemal evldcnee that our 
hlstory of itt paternity it strlctty corrcct ; and our proofs 
in eorroboratlon are numcrous and declsivc. Kothing can 
surpasa the exultatlon of tbc bard while he slngs the 
superioritjr of the clan M'Keniie over thoae, who have 
drawn upun themsclvcs the lash of his satire. Thc line 
*Suttir dk'dreadk do ckabar ort t falling in at thc end of 
•ome of the stanzas, has an clcctrifying cfn*ct ; and, al. 
though figurative in Its languagc, Is so applicabie as to 
traiuport us beyond oursclvct to those fcudal timea whrn 
our mountaln wairlors nuhcd to the rcd ficld of batUe to 
oonquer or to die- 'J'he rouslc, aa well aa the pocm, is 
M*Leod's, and formt one of thc most spirlt.ttlrring airs 
that ran be pJaycd on the ba^plpe ; so popular, indecti, 
bai this tune bcon in many parts nf thc Hightands, ihat it 
was not danccd as a common rccl, but as a sort of oountry. 
dance. VVe havc sceo " Cabar.Jeidk" danccd In chara'cter, 
and ean bear testimony that, for diversified fiarts, for transi*. 
tions, maaes and evolutlnns, It yiclds not, when ^\ì ^- 
formed, to any ** Cotilktti brent new from I'V^*" 



y » 






■f . ;. 



1. y 



362 



SAR-OBAIR NAM BARD GAELACIl. 



I ' 



li 



MALI CHllUINN DONN. 

LEIS AN CHBISTEAR CIIBUBACH. 

AiR roNN-— *'Carrafp Fhearghuiit 

0*11 thagmich mi'n rathad) 
Gu^n taghail mi monadh 
S au tuiteadh aii sneachda, 

'S a ghaill-ahion gu trom ; 
*S an talamh neO'Chaisrigt', 
*S na chaiU mi na caaan, 
Mu*n d* rainig ml'n caisteal 

'N robh Mali chruinn doiin ! 
*Nuair a ràinig mi doras 
Gu'n dh'fhàt mi cho toilicbt, 
*S gu*n d' rinn mi gach dos^uinn 

A thogail gu fonn ; 
A's thàmh mi 's au asdaily 
liha *n sàil beinn an t-sneachda 
Cho blàth ris a chladach 

Bha m fasgadh nan tonn. 

Fhlr a shiubhlas an rathad, 
A dh'ionnsuidh na Dabhaich, 
Uam imirich mo bheannachd 

Ga MaU chruinn donn ; 
Tha thuinnidh sa' ghleanuan, 
Aig nlltan a cheannaich', 
S gur daoine gun tabhail 

Naeh taghaich am foun ; 
I mar ionml;as an tasgaidh, 
Gun chunnart gun gheasan, 
Acb a faotainn gu taitncach, 

Dha *n fhear rachadh ann ; 
'S ged bhithlnn am Bb&ron, 
Air dùthaich Chlainn-Eachuinn, 
Gu*m foghnadh mar mhaitcAe, 

Leam MaU ehruiun donn ! 

Tha pearsa cho bòidheach, 
Tha i tlachdmhor na còmhdacb, 
Tha taitneas na còmhradh, 

Mar smeòrach nan gleann, 
Gu'n d* eiltlch mo chridhe, 
'Nuair rinn i rium brithlnn, 
'S ba bheatha dhomh rithist 

Gu tighinn a nall. 
Bha b-aogasg gun smlllan 
Bha caoin air a rasgaibh, 
Bha gaol air a thasgaidh, 

*S a cbridhe * bha na còm : 
Gu'n smaolnich mi agam 
Nach rar.hain am mearachd, 
G«d theirinn gur piuthar 
* ^' lain geal, donn. 



fi 



Na meòir ain bu gbiie, 
Bha còrr air ghrlnneas, 
A's bbiche nl fighe 

A's fuaidheal glan rèidli ; 
Gur cuimir, deas, dìreach, 
A shiubhlas tu'n rìdhle, 
'Nuair dhùisgear gu cridheil 

Dhut flodhall nan teud : 
'S tu cheumadb gu bòidbeach, 
*S a thlonndadh gu b-eòlaeh, 
'S a fhreagradh gu h-òrdail 

Do cheòlan nam meur ; 
Tha*n earbag *sa mbonadh, 
*S math tearmunn o*n ghaiUionn^ 
*S gur sealbhach do*n fhear ain. 

A ghlacas a oeum. 

O mheacain an t-suaircels, 
*S o leasraidh na h*uaisle, 
Be t-fhasan 's bu dual dut 

0*n bhuaineadh do sheòrs ; 
Gur furanach, pàirteacb, * 

Am preas as an dh*fhàs tho, 
Mar rinneadh do chhradh 

O'n An *8 o'n t-Srath-mbòr. 
Na'm biodh sibh a lÀthair, 
*S an staid mar a b*àill leam, 
Cha reicinn *ur càirdeas 

Air mnai 'na Roinn-Eorp ; 
Gu'm bell mi *n dingh sàbhailt, 
O chunna mi Màirl 
Gu'n sheas i dhomh àlte, 

Na màthar nach htb ! 

Chuir 1 faagadh mu'n cuairt domh, 
Mar earradh ma^h uachdair, 
Gu*n bhuilich i uaisle 

Le suairceas glan beòil. 
I^mh shoilleir neo-spiocacb, 
'S an cridhe neo chrlonta, 
Aig nlghean Catriana 

*S mo bhriathar bu chòirl 
Ge nach faca ml t-«thair, 
Gu*n cnalami leithid, 
'S gu'm b*urra mi aitbris, 

Cuid dh' fbasain an t-seold :-- 
Bha e fial ris na mathaibh — 
Ceann* chliar sgus cheathaini*i 
*S bu dhlobhail mar thachAir 

Luaths* cbaidh e fo*n fhèd. 

Bliiodh òl ann, bhiodh ocòl ann, 
Bhiodh furan, bbiodh pùit ann, 
Bhiodh òrain, bhiodh dòchas 

Mu bhòrd an fhlr fh£il ;•- 
Bhiodh iasg ann, bhiodh sealg anii, 
Bhiodh fiadb, agus earb ann, 
Bhiodh coileach dubh Imrraghealf 

Ga mbarbbadb air gèig. 



AtllBAMH TAGHTA. 



363 



Bhiodh bradan an fbiòr-uisg, 
Bhiodh Ughadh gach aìthu' anii, 
Bhiodh liath-chearcan fraoich 

Anna an fhrith aig a fèiu ; 
*Nàin tif hinn gu bhaile, 
*S gu thùrlach gun ainniat 
Bbiodb rusgadh air ealaidh, 

Caag paghaidh, a's sgios. 

B* iad sttd na fir uaiale, 

Gun chrìne gun ghruaimcan 

Cha 'n fhuigheadh càcli buaidh orr' 

*N tuasaid na*n ttreup ; 
Jad guu ardan, gun uabbar, 
Neo smachdail air tuatbn, 
Aeh fearann fo *n uachdar 

' Fàs soaa anus gach nì. 
O na db'ittiich na h-àrmuinn, 
Chaidh an aaogbal gu tàire, 
*^ bi*db br^n agus pàidh 
< Ui chlàistinu na'n deigh :^ 
*S na 'm fanain ri fhaicinn, 
Cbo fad' ri mo sbeanair, 
Gu'm farr'deadb gach fear dbiom 

— •• Am faca mi *n Fbèiun ?" 

O na dhi-mich na b-àrmuinn, 
*S e n-ar cuid na tba làthair, 
Go mu beannaicht* an gtard 

Th'air an àlacb a tb' anii I 
Ceud soraidb, ceud fàilte, 
Ceud furan gu Màiri, 
A dh*fb2kg sinn 'sa Mhàigh 

Ann am braigbe nan gleann 
*S 1 cuachag na ooille, 
Na h-ualflle *s na h^oilean, 
A dh*fbàg sinn gu loinneil 

An creagan nam beann ; 
A gbeala-ghlaii gun ainnis, 
B'e t-ainm a bbi banail, 
'S gu*n dhearbh thu bhi duineil, 

*S nir cbluinneam-s' do chall I 

Gu'd cluinneam*s' do bbuinig, 
Ge nacb faic mi tbu tuilleadliy 
Gar an iarradh tu idir 

Dbol fad* as àn fhonn ; 
Acb aii àite na 's dèiseil, 
Gun bblttr, no gun cbreagan, 
S ma gbeibh m' achanaich freagnirt 

Cba'n eagal dut bonn ; 
Tha uaislean, 's treun-Iaoirh, 
Tba truagbain a's feomaich, 
*Toirt tuaraisgeul gleusta 

Air t-fbeum anns gacb ball ; 
Tha gach tlachd ort rl ìnnseadh, 
Lamb gheal a ni sgrlobadh, 
*S gur tuigseacb a cbiall 

A cbuir Dla na do cheann \ 



r^^^^MHt 



Bi'dh mo dhàn agus m' òran, ^ % L 1 

Bi'dh m* alla mar 's ebl domb, (M^ ^^'Hf^ L 'f^ 
Gu bràth fbad 's is beò ml ^ ^'^ " ^ - 

Toirt sgeòil ort a cbaoidh : 
Na (buair mi dhe t-fburan, 
Cba'n fhuaraicb e tuille, 
NI smaointean mo cbridbo # ^./•VL ^tf flii fi 

Riut brithinn nach pill ; *^ • ^ ^^^ '^ àp^ 
Cha 'n eil Slòrrachd dha 'n t^id "•^'^^CthT^ 
Ged * ruigbinn Duu«èideann, • i 

Nacb toir ml deagh sgetil ort 

Fhad * dh* eisdear mo rainii 
'S bheir mi Cbarraig bho Fbenrgus, 
Gu atbarrach ainme, 
*S leucbd*ealaidh na h-AIba 

D'a sbeancbtts 's d'a sbeinn. 



Ceud furan, ceud fàilte, 
Ceud soraidb le b^rdacbd 
Ceud tlacbd mar ri àilleacbd, 

Air fàs air a mbnaoi ; 
Ceud beannacbd na dhìi dhut, 
'S go'm faiceam-sa slin thu, 
Mu tba idlr an dàn domb, 

'Dbol gu bràtb do L^b-bhraoin $ 
Ged nacb sgalaicbe bàird mi, 
Cba *n urraifiii mi àicbeadb, 
Ma tbig iad ni 's dàine 

Gu'm paigh Ìad ris daor :— 
*S i bean nan rasg trodbad, 
Guti àrdan, gun othail, 
'S i Màiri 's glain' bodhaig 

— >Creag odbar nan craobb. 

Creag gbobbar, creag cbaorach) 
Creag bheann, agus aonaicb, 
Creag fbasgach ri gaoith thu, 

Creag laogb, agus mhcann ; 
Creag chaoran, creag chnothan, 
Creag fbtarach, a*s clireamhacb, 
Creag ianach a* Inbhairt 

Am barraibb nan cranu ; 
Gu'n cluinnte gfith smeòrach 
An uinneag do sheòmair, 
*S a cbothag a cbmbradh 

Mar a b'eòl d'i bbi cninnt. 
'S bi'dh ealaidb a mbonaidb, 
' Ri cloicb anns an ddrus 
Mar onalr rl Mhali, 

Bean shona nan Gleann. 

O nacb urra ml sgrlobbailh, 

No litir a leughadh, 

Fhir a dhealaicb an dè riam 

Aig cÀm an fbeidh dbuinti, 
'Cbuir a cbuid gillean, 
*Sa gbearraln ga'm* sbireadh, 
Mu*u racbttdb mo mhilleadh, 

An curaisde puill ; 



37? 



r, — -■ 



3G4 



SAR-OBaIU NAM fiARD OAELACH. 



C) imch urra mi mholadb, 
Aii oiiair mar choÌBÌnii, 
Mu bhèannachd gu meul e 

Gun easlaint a chaoidh I 
Fbir a shiubbias an rathad) 
A dh' ioniiauidh na Dabhoich, 
Uiiin itnirich ino bheannachd 

Gu Mcdì chruiuii Donii ! 

f^ote — The above truly admirable «ong wu coxnpoMd 
hf WiUiam M'Kensie, tbe Gairlocb and Lochbrooro cate. 
chÌBt, commonly callcd An Càttear Crìiback, owing to a 
laroeneH wbich he had. He waa a nati ve of the pari»h of 
Ga^rloch, and waa bom about the year 1070. In hi« early 
yeara, M'Kentie had the reputalton of being a acrioua 
young man : he cammitted to memory the whole of the 
questioni of tbe Shortcr Catechiam In Gaelie, and waa 
nubscqtiently allowcd a •mall sUted lalary for going about 
frum haiulet to hamlet in the forementioned pariahes, 
catechiaing the young, and imparting reliRÌous instruclion 
to all whuichoie to attend hii meetinga. It was whlleem- 
ployed òn these miisions that he oomposed the foregoing. 
It was the dead of wlnter: the house* were far apart— a 
tremendous storm came on— and our auihor, to lave his 
llfe, was compelled to stand in the shclter of a rock. In 
this situation he was ftirtunately discovered, and coriVeyed 
on horseback to the house of Mr M'Kencie of Balone, 
where he cxperienced thc greatcst lcinduess. He forth. 
with bvoked his muse, and celebratcd the pralses of his 
hoil's sister, then a beautiful young lady, and after. 
wards Mrs M'Kenile of Kernsary, in Gairloch. A 
•ongof le*s poeticgrandeur and merit mlghtwell have 
immortaliied any roountain maid, and established tlie re. 
putation of tbe author, and put it beyond tbe reach of de- 
traction. 

M'Keniie ^conttnued to officiate in the capacity of 
perambulatory catecbist for a period of aeven yean, aud 
was tben depoard, under circumstances which we shall 
briefly recount. He hai^ned to be in Strath Gairloch at 
a time when the nuptials of one of the native rustlcs were 
celebrated ; and, contrary to what he might well cxpect, 
lie was le(t uncalled to tbe feasi. Ilow he felt in conse. 
quence of tbis Indigiilty, we would probaUy bave been left 
In the dark, had not two or three others, who bad been 
lUghted iike himielf, congregated where he llved, having 
with them a bottle of whlsky. The giasa went round, and 
various witticisms and epigrami were exploded. manifeit. 
Ing the contempt in which they held the ncwly.roarried 
c<>uple, and tbe entire round of tbebr relativei ond gUeits. 
At length it woa propounded to the catechiat whcther he 
oughtnot to commemorate the cìrcumstancei in a poero 
or song. >orgetting the sacrednesi of liis offlce and the 
tciiurc by which he beld his situation, in the buoyancy of 
the moment, he sung the following extempoiary efiUsion 
before they scparated ;* 

ORiUr KADAR CARAIO 06 OIDHCHE,'M BAINKSe. 

AiH voK if— " Oran na Feannttig.* 

Iax.~-'6 mithich dhuiim* bhl *g eirldh, 
O'n tbai bIo feumach aìr emdaif 
Dho na rinn sinn n-w raipeir, 
Cha dcMi tiu faÌTMch na *■ loid* i 
Maa a math on cuid leumnalch, 
Biodh iiid fciu ria gn lathn, 
An rud ■in th'agad a dholn*, 
'8 ao rÌM ia mo u*ar annai} 
Oa fto« a blilaa. 

SiAK.— «8 fada 'n Utha gu b-eldbche, 
*8 feid' an oidheh« na*n latha, 
'8 iomadh •••chdain aa' bhliadhna, 
Gu bhi *( larraidh gu Mthid, 
■8 miida ■inna *ainn fnrach, 
A dhol a ihoisoaehadh brata ris, 
'8 ma ni ninn' n'ar miUoadh, 
Gur h-aun i> mvM* «n dihhflar.on, 
'S nach *«il ^iu ■•an. 



bt.— Aeh e*olnM *• miwU ■inn fhifìiainn. 



Dh'fhUch am iiaeh dhoinn a laantainc* 
*8 ma ehi thu feln na chois ghrain ^ 
Cha bhi mi dana ga thagar ; 
Chuala mis' aig mo mbathair, 
Our ni gnatlkaicto Irithid, 
*S gur boag math tk'ann aa phoaadh, 
'S a blii aa aonais an lliaBain, 
*8 • aig gach noaeh. 

EsAK^'S troagh naeh robh mi gun pbeaaidlN 
Arsa broinean *■ • 'g eiridli, 
Bu mhodlia m* fenm air a chOdal, 
8 mi *n d«igh ooiiaachd an aoniich, 
Qiaill mi eniieeann nam nMoir<an« 
Ann *■ na brogan *■ iad daor dhomh, 
'6 eba dian mi *n Ob^r air t-alll«a«i 
0« b'i b' fhearr air an t-woghai 
'8 naeh *eil mi *n sgairt. 

Ua^Di-bidh I air do aheanashaa, 

*8 mairg a dhfhalbh l«at thar •onaiehi 
'6 triiagh nach robh mi gun deare Oft, 
Aeh mi dh'fhaidnn an t<aaoghail, 
l<e do ehroma-shlait guii phiaeadi, 
Kaeh tig thuig* fafn aodach 
*8 mairg a thachatr ad chnidoachd, 
Fhior thmdair naa danne, 
*8aghlagaidh-hoUal 

Sa*M.— A RÌ I bn mhiae chuia thrtiaia leal, 
*8 moeh a fliuair mi me luhahadK. 
Ciia bhidh do thoibheim cho lualto dhoBk. 
Na bidh ttt atuaime na naraeh, 
Dh*fhaodadh toaa bhi ■uaa leia, 
Na*n deaiMiln uair ann ■aa raith* ^, 
'8 mis« dh'fhulreach'aa aooais, 
Thun na h-aois ao a Ùui ml, 
Gon dolnachar. 

Ua.— Dh* aithnidi miao ort nadi b*fhla«Ai ihd. 
*8 ga*m bn ahiachairo bteua Uiu, 
*8 naeh robh duine *• na eriochaa, 
Cho meaaa rian air aa fhoum riotf 
Tha mi dli'cubhoidh do ■pona, 
Dh-fhalbh ml phoaaJh an de Uaf, 
*6 mar ftigh mi mifneaebd fo maireaeK 
A chaoldh cha eharaidMar brcid oroH 
*8 cha niig mi lc 



KsAiv.— Bi tu sla ann a nalre, 

Mar a caraichear breid ort, 
Bheir gach nabaidh dhut toibhcom | 
>Nnalr a rhluinn Ud mar dh'eirirh ; 
Qe do ruigcadh tu *m Parson, 
6u n-ar agaradh bbo chelle ; 
A chaoidh cha *n fhaigh thu rhead peaadh 
*8 • 'n aghaidh ordngh na dcii% 
*8 nach *eil « ceart 

ba.'i— tnnis thuaa dhomh *n fTtirìnn, 

V»*m beil feom dhomh bhi foireacli, 
Na*m lieil oomaa air t-innleaehd, 
No *na dbiolt tho mi buiUcach, 
Maa esochair tha Iha ort, 
Ou do Umh ohiiir aa 'n obair 
Fagaldh tnU tbu cho eolach} 
Ria na ■eoid tha ria eumanta, 
Bho.chiaafad. 

EsAH.— 'Noair a thainig an oidheh«« 

'8 nach rebh aoua* ann ach doreba, 
•6a chaidil an duthakh, 
'8 nach robh duil ri luehd falbha, 
Air aa obair gua ahin c^ 
'Nuidr a dh'drieh a mt 
*6 theab narh ■guireadb • tKathaad, 
Le ma thaitina am baragaii vd 
Hiaabomath. 

Isx.— '8 fearr aud na bhi fbUmh, 

Ma nl thu elcaehdadh dheth *n oombttuidh. 
*6 mas ann am feobhas a theid thn, 
Cha dian mi t-«ibh«adi na t-oUdi, 
Cba*n 'eil air obidr aeh rineadh, 
*8 a bhi ga cir dheanamh eomhattUh, 
Cha bhi faiteachan treubhach, 
'6 bidh don-bidh ùr foar bronaA 
Na^ tcid aa char, 

This comicoaatitlcal production was Mon ""^jf** 
and Ihe author was laudcd by one party, ■"Jj* 
nounced by anotber. Tbe mlnUten of Galrtorii aod w* 



L. 




brooin thook thetr heads— «huddered at tha profanity 
of the CBtech'Mt, and garc Intimation from their recpcctive 
pulpit« that the catechiitical latwurt of our autbor had 
ccuedl He was preTÌously dragged before ihe Presbj. 
tery, examìned, and erosMxamined, as to the extrnt arid 
number oT hit bardic delinquenciet. Ono or two of ihe 
elders and mlnisters iiad the hardihopd to espouse hia 
cauae wblle thus arraigned at the Presbytery's bar, and 
insisted tbat the reverend Judgcs should hear the song 
from his o«ro lips. '* I can repeat no song," said thebarri, 
** uftless I accompany the words with an air ; and to sing 
here would be altogetber unbeeoming." Thia oÌMtacle 
was remored bv conseiit of the Moderator, and he sung 
the song with great glee, while his Judges were more 
oUigod to their handkerchiefs than tu thelr gravitj for 
tbe suppresdon nf risibility. It does not appear that 
M'Kenxie was ever afterwards restored to his situation. 
Ile died at a good old age, and was burled in Cresgan- 
an.Inbhir of Muckle Greenard, Lochbroom. 



CALUM A CHLINNE.* 

LUI^rNKAO 

Mo ChaUin donn bt^ 

S mo niffkean dubk tkofforach^ 
Tkogamn ortfonn^ 

Neo-throm gun iogainn^ 
Mo nightan dubh gun iarraidh^ 

Mo lhriij£kar gun togainn^ 
SguH innsinn an t'-aobhar, 
Nach eHèas *ga d thogradk* 
Mo Chailia donn òg, 

Gu*M beil tho gxx boidhrach, 

Bairmdidb, banail, 
Gun chron ort fo *ìì ghr6iti» 

Gun bheum, fun aj^ainnir-, 
Gur gW thu fo d* leine 

Na eiteaf na mara, 
'S tha ooir' af am tVin 

Con chèile bhi mar-riut. 
Mo Chailin donn og^ S[e, 



• The aothor of this popuiar song wn Maleotm 
M'Lean, a natlvc of Kinlochewe, in Ross-shire. M'Lean 
had enlisted in the army when a young man, and upon 
obUHiiog hls discharge, was allowed some small pen> 
sion. IlaTing reìurned to his native country, he mwr. 
ricd R woman, who. for patience and resignation, was well 
worthy of belng styled the sister of Job. Maioulm now got 
the ooCttpancy of a small pendide of land and gracing for 
two or thrce oows in Olensgaith. at ttag foot of BeìK 
fuathais, in tbe county of Ross. M'Lean during his miU> 
tary career seems to have learncd how to drown dull care 
as weli as " fight the Frencb"—be was a bacchanalian of 
ttie first roagiiitude. .He does not, however, ap;)ear to 
haTC carried home any otber of thc soldicr 's vices with 
liim. Few mcn have lìad the gnod fnrtunc to buy immor. 
taltty al so cheap a rate of literntry and poetical labour as 
*' Caium a GàOwiu :** on this siiigle ditty his reputatlon 
shall Btand unimpaired as long as Gadic poetry has any 
fidmirers in tbe Hiphlands of Scotland. 

The occaslon of the song wa« as fbUows : M'Lean had 
an only child, a daughter of uncommon beauly aiid loyeli 



Gur muladach m\, 

*S mi *n deigb nach matb leam, 
Ma dheanadh dhut tfà 

A'ìg càch 'ga mhalairt ; 
BiMh t*athair an comhnuidh ' 

*G ol le caithream, 
*S e eoIa(i»nan còrn 

A dh-fhag mi cho falamh. 
A/o ChaMin donn og^ Sjo, 

Nam bithinn a*g òl 

iVIu bhord iia dibhe, 
*S gum faicinn mo mhiann 

'S mo chiall a* tighinn, 
'S e 'n copan beag donn 

Thogadh fonn nir mo chridhe, 
*S cha tugainn mo bhriathar 

Nacli iarrainn e rithlst. 
Mo Chailin doun og, ($'C. 



Bi*dh bod^ich na dùch* 

Ili bùrst *8 ri faiiHÌd, 
A cantain rium fèin 

Nach geilf mi dh-ainnis; 
Ged tha mi gun sprcidh, 

Tha tend ri tharruinn, "7 .^tUAJti^ (^(ùf^') 
'S cha at(ulr mi de 'n M 

Fhad *9 is beu mi air thalamh. 
Mo Chailin donn og^ ^c 



'S ioma bodachan gnù 

Nach dùìrig m* aithris, 
Le thional airspreidh 

*S iad ga threigsinn a*8 t-earrach 
Nach cosg anns a bhliadhna 

Trian a ghHlIain, 
'S cha toir e fo *n ùir 

Na *s mù na bheir Cnlum. 
Mo Chailin donn og, ^c. 



I ' 



1 ! 



under any economlcal system of doroestic govemmcnt, fo 
have formed her dowcry, she was unwooed, unsought, nnd, 
for a long tlme, unmanied. ,The father, in his exordium, 
portrays the charms and excellent quaiities of his 
daughter, dealing about some excellent side.blows at fnr. 
tune.hunters, and taking a reasonable shate of blame to 
himself for depriving her of Ihe bait nccessary to sccure a 
good attendance òf wooers. 

The song is altngether an excellent one, possessing maAy 
strokes of humour and flights of poetic ideality of tìo 
common ordcr ; while its tcrsencss and comprehensiveness 
of expression are such, that one or two standing proverbs ot 
adages have been deduced from it. His " ìilghettn duhh 
Thogarraekt" and her hucband were living in the parish ol 
Contin, in the year ITCìD. Malcolm, so far as we have boen 
able to ascertain, never got free of hls tavern propensitirs, 
fcr which he latterly becameso notorious, that when he 
was seen approacbing an inn, thelocal topers left theìr work 
and flocked about him. He was a Jolly good felln^ in every 
sense of the word ; fond of singing the songs of other pocts, 
for which nature had provided him with an exccUent 



!l 



fiicss i but owlng to the fathei*« squandering what ought, l voice. He dtid about tbe ycar I7&K 







u* 



* C^«,W.,^4UWC Ni^-^O-^Ì^ • .vxi^ .^...«.^1^ 



ÀAl-i^fiUyCÀ, 



366 



SAIUOBAIU NAM I3AUD GAELACH. 



/ 



Nftm bithinn air fèill, 

*S na ccudan mar rium, 
De chuideaclida chòir 

A db-òladh drama ; 
Gun tuidhinn mu *n bbòrd 

*S gun tràighinn mo shearrag 
'S cba tuirt mu bhean rlamh riuiu 

Ach~" Dia leat a Chalum !'*• 
Mo ChaUitt doim oj^ ^c. 



Ge I tha mi gun st^r, 
Le M '« le iomairt, 

Air bheagan de nì, 
Le pris na mine ; 

Tha fortan aig Dia, 

>^*S e iialaidh uime. 



'S ivp^gKibh ml mo anlaììite, 



Goamor le càch 

Na tba mi milleadh, 
Cha tugainn mo bhùid 

Noch olaiiin tuilleadb, 
*S c gAola bhi mor 

Tha InSfbeoil a* ■Ireadb— 
Tiia *n sgeul ud ri aithrU 

Air Culium a Gblinne. 
Mo Ckailin donn og^ jc 




• The vlrtue of mildnets in hii wire was often put totbe 
tcjtt, and fuund to be equal to the glowìng rcpresentation 
of tbe poet Malcoltn had occaalon to go to DÌngwall on a 
•umnaer day for a boU of oatnaeal \ and baving experieoced 
the eflbcta of a buming »in and sultry cliroate, he very 
naturally went into a publìcbouse on his way to refrnk 
biinself. Here he came in contact witb a Badcnoch dro. 
ver, who, lilse btinaetf, did oocasioual bomageat the sbrine 
of Ibe red.eyed god. Uur **«vorthy brace of topers" entcred 
into familiar confab ; rìU was callcd after gUl until they 
got gloriousiy happy. Malcolm forgot, or did not choose 
to reroerober, his roeal ; the drover was cquaUy Indifffereiit 
about his owo proper eaUi'ig— aud thus they sat and drank, 
and roared aod ranted, until our poel told his last sixpence 
on tbe tabte. Afler a pauie, and probably revolving tbe 
awlcwardness of golng home without the meal, " Well,*' 
sald Maloolm, ** if I bad more money, I would not go 
hoioe for some time yet.** " Tbat'» easily got," repUed 
his crony, " I'li buy ihe grcy horie from you." l'he anìmal 
ipecdily cbanged owners, and anothcr and morc deicr. 
mined onslaught on**blue ruin*' was the consequence. 
Our poet did nothing by halves,— he quaSbd stoup afler 
stoup until his pockets were emptied a second time, 
*' Kgiidl'* exclaimed M'Lean, making an eObrt to lift his 
head and f^n his eye^, " I inust go notv/" " Yoa must,** 
rc}oined his friend, " but I cannot aee, for the Ilfe of me, 
bow ybu can face your wife." '* My wife 1" exchùmed the 
bard in astonlshmcnt, **pshaw! msn, she's the woman 
that never said or wiU say worsc to roe than " ùia Ittu a 
Chaium'*' that is. God bless you Malcolm. " 1*11 lay you 
a bct of the price of the horse and the meal tbat her tem. 
per is not sn Kood, and that you will get an eiitirely diiTer. 
ent talutation,** fepUed thc drorer, who had no grcat falth 
in the taclturnity of the fcmale tex. " 'Doiic 1* my re. 
cruit,'* ▼ociferated tfac liard, grasping tbe other caRcrly by 
the hand. A way went Malcolm and with him the landloril 
and cthcr twu roen, to witncss aud rcf>ort what rccL'piioii 



CLACHAN GHLINN'-DA-RUAIL 

LUINNEAa. 

Mo chaUeag bkian-ffkeal, mheaB.'^MÌLiaA, 
A dk'fkàs gufallain^fiuugaUC, 

Gur trom mo cheum o *n dkealaiek iùu, 
Aig dacAcM Gkiitm^'da^rtiaiL 

Di-dònaich rinn mì chòlacbadh, 

Bean òg *a mòdhar gluaaad, 
Tha *guth mar cheol na •mebraicbe, 

*S mar bhil* an ròis a gruaidhèan. 
Mo ckaUeag, ^c. 

'S caoin a seang ahlios furanach, 
Neo-churaidh a ceuin nallnch ; 

Tha 'gairdean bàn gle chumadail ; 
'S deud lurach n' a beui guamadi* 
Mo ckaileag, ^c. 

*S ro fhaiciUeach *n a còmhradh i, 
Gi||i sgilro, gun agleò, no tuaileas; 

Gur flathail coÌMacbd ahràidean I, 
Air bheagan stàit no gualoeia. 

Mo chaileag^ ^c 

Ged bhelreadh Seòras àite dhombf 
Cho ard *s a iha measg usjslean ; 

Air m* fhacal 's mor a b* fliearr leAtn» 
A bhi 'n Coir-chnaimir ua m* bbttacbaiil* 
Mo ekaiUag^ <$'c. 

O *s truagh nach robh mi '• m* aiRMfRn 
Air airidb cois nam fuar-bheann ! 

Bu shocair, sèimh a cfaaidlinn, *a i 
Nan jv^ achlais, air an iuachair. 
Ato ehaileagf 4^. 

Cha suaimhneas Mdhcli* air leafaaìdb dbonib, 
Ga t-fhaiciiin ann iim bruadsr; 

*S am Bioball fein clia laimiisicb rolt 
Gun t-iomhaigh gbràldh ga *m i»hoairesilk. 
Mo chaileag^ ^'c. 

our droutliy fi-lend should rocct Ile entered hii dvrilH* 
and, as he approached nn Ihe gof>r, he staggercdsnd "^*^ 
have fallen iii the fire, placed grateless in thecentreof tlx 
room, had not bis wif« flung her arras afftoionstrly ab-nt 
him, exclalming, *' Dia Lai a CkaJum'.'* '* Ab .»*' rt^'^ 
Malcolm, " i#tiy spcak thus softly to me,— I b»w ^^ 
roy moncy and brougbt homc no meal." ** A besthffW 
for that," said his helpmate, " we will soon get xwre meM^ 
and meal too." •' But,*' continued the lDt.t»ie«icd pf^ 
*' I have also drunk the grey horic!'* " Wbst »ign""« 
that, my love," rejoined ihe excellent wainao,'*|e*» ?*'' 
sclf are sttll alive and nine, and ncver sbaH ve ir*s(- 
never sball 1 have reasoo to murmur iHiÌta WJ Msfcoi" 
Is sound and hearty. '* 1 1 was cnough : tht ArofV M <« . 
count down tbe money, and in a few hooiV MnVl^ 
had the pleasure of bailing ber busbandVNlBtfl «K*^ 
horsc and mcaK 



' I 
i _ 



AIREAMU TAGUTA. 



367 



*N uRÌr b* fhllennt* briar* a mbiiiist«ir, 
A fiosrachadb mu V traaìlleachd ; 

13ha mÌM coimhead dùracbdach, 
S-A seirc tha d* shùil iieo-luaÌQeach. 
Mo diaiUag^ ji'c. 

Ged shuidhraa Clèir na tìre leam, 
*S mi ■griobhadh dhalbh le luath-laimh ; 

*S ann bhios mo smnaintean diorohntreach, 
Air Sine dhulnn a chuach-fhullt. 
A/o ckaileag^ ^c. 

Ach *• eagal leam le m* cheileireachd, 
Gu *n gabh an seisein grualm rium : . 

Ged fbofraa i»d do *n Olnint mi, 
IVì m' bhe*j cha toir mi fuath dhut * 
Mo ekaileag^ 4*c. 



Kote. ^Tht sbore populsr soog hss tieen sttributed to 
•o many reputed poets, that we feel grest pleasure in 
putting the reader riglit on the subject. Tbc Perth. 
Kbire people cUlmed It for the Iste Ker. Dr Inrine nf 
LittJe Dunkeld } while tbe others were equslly cerUln 
that it was tbe produetion of Mr Archlb|ld Currie, 
teacher of the nrammsr'School, Rochcssy. To snive 
st s •stisftetory conduslon as to Its pstemity, we hsve In. 
lUtuttdthe necesssry inquiries, snd hsve now the sstisfsc 
tion to snnounce tbst it Is the cnmposition of Mr Angus 
FlHcher, psrocbisl schoobnsster of Dunoon. We subjioin 
Mr Flctcher*s ietter in reply to our communicstion :— 

** I wss bom at Colrin.t.shee (Coirinti), a wild, seques. 
tnrd, snd higMy romantic s|iot on the wett bsnlc of Loeb. 
rck, in Cowsl, esrly in June, 1776 ; snd was chlefly rdu- 
rAtcd st tbe pairlih ■chool of Kllraodsn, GlendsrueL From 
r'Iendsruel I went to'Bute in 1791, where I wss variously 
t-tnployed uniH Msy, 1901, when I wss electcd parochial 
ichoolmaster of Dunoon, and that situation I havc con. 
ilnucd to 611 (howeTer ufiworthily) hitherto. 

" Tbe * Lastk tff tke Qien* U roy earliest poeticsl pro. 
duction, aod came warm fTom the heart at the age of 16 
yeart. HMaekam Gktiim'.da.rvaU,* I.l hink, was oomposcd In 
Itm, in eomi^iment to a very * bonnk HieJan* iassie,* Miss 
Jcsn Currle of ColrechoaiTe, now Mrs B— -n. In this 
•ong, slthough I beliete the beit oftbe two, the hearl wss 
not st sil oODcerned. It appeared flrct in the * Edlnburgh 
Weekly Joumal,* wlth my Initiali, and has been erldeiit. 
ly onpied ftom that psper into Turner's CoUecUon of 
fìsellc Songs. The vene beginning * Naair *MkaMeat 
CMr na hre leùm,* has reference to the situation I then 
held of deputy.elerfc to tbe Presbytery of Dunoon, and to 
the oflce of Sesiion.clerk of theunited parish of Dunoon 
and Kilmun, whlch I still hold.** 

Hercthen, the authorshlp of *' aaèkanGklÌmCJanuW^ 
ii settled. It Is one of tbe best snd mOst populsr of our 
smorous pieces, and, although tbe talented author lays 
thst ** the hesrt wss not at all eoncemed'* in it, we yenture 
to rembid him that Nature, ths^ exoellcnt icboolmlstress, 
hsd taught him to study ker ways. Tbe air to which it is 
•ung is also eery iwpular, and is known in the Lowlsnds 
by the name of ìfeU Cow's Stratktpey* But, without 
withlng todenude that oeldirated ▼iolinist of any of his 
Uureli, we beg to inform the resder thst ihat air was 
known in the Highfainds ceoturies before Neil was bom. 
It ii ealled ** Cdieirtàckd na Mnatha SMkr or the "Fffiyy's 
Carei^** a»d has tbe feltowInK tradition annexed to it. A 
cerUla flmDer had eagaged a young beautlful femaie *» 
herd aod didryBMÌd*'lbr a i^iod of twelre months. Du. 
ringtha Amdafsof ber senritude, as her diaracter and 
bistory wmaKofelber unknown. it was oecessary to hsve 
* »h#piSjoaflsi ìier. On oueoocasion while her eraployer 
frcfit«il^«00«belbcr shewas tending the cattlc wiih 



due care, he found her dandng Itgfatly on the green, and 
slnging a Oadic soug, one rerse of wbich wesubjoin ;-. 

*< Am bon • chntidh cha chmithria mi, 

Am ban a chniidh cb* bbi mi i 
Ain ban • ohruidh cha chailliria mi. 

'8 mo iMbaidb ■nni an t-«htthoan.* 

We beg to trsnslste thitf for the iske of thc Engllsh 
rcsder,— 

rU tcnd nol long thy cattle, man, 

111 t«nd uol lonic thy buUeeic ( 
Fll tcnd not lonf thy catile, mao, 

My b«d ià in jron hìUock. 

But to retum to Mr Fletchcr, we src sorry that want o( 
rooro prevents us f^om giviug the " Lastie ^ tke Cien*' in 
Gaelic. We annex, however, an English translation of 
It which has deservedly become rery popular. It is frum 
Mr Flctcher's own pen. 

AiB*-** Cum un Fhtatag rtbtiKh òhuam.* 

Bsnsnth s hiU *mang>ir1c«n baib«% 

By a burni«*« dimpUi linii, 
I toìd niy loTS with artloH bluihca, 

To tlis I«aMÌ« 0' tha Oian. 

CFJ tA« Hr4i»n bcmlf *ae §raaiit., 
H^I tht bnrmi^M dimpttt Hnn t 

Dttn- to m^» Ikà tonnw taatit, 
Unimg tn yan roMKit ghn, 

X«anel7 Roail t thy •tream taa f lantr, 

8haU be ay« mjr feT*rita th«m« ; 
For, en thy banks, my Highland lauir. 

FÌrM cenlvnad a mntnal flaaia. 
Ot th0 Hrken, ^c 

What blim to lit and nan* to fa«h oa, ' 

In Mme ■weet wce bow*ry den ! 
Or fondly ■tray Sknanir tbe raalies, 

Wr the iMsie o* the Oien t 
01 tha btrken, ^e. 

And thongh I wander now nnhappy, 
Far frae Mm«o w« hannted ihen« 

rU nCer forget the bank u« gTaaaic, 
Nor the Ijanic rf the Olcti. 
01 fft« WHcen, 4re. 



« M W»»*— 



MALl BHEAG OG. 



Nach trua(h leat ml 's mi *m prìosan, 

Mo Mhali bbeag òg, 
Do chairdean a* cuir IHnn^ orm, 

Mo chuid de 'n t-mog^al thù. 
A bhean na mala minei 

*S na *m pogan mar na fiùgttis, 
'S ta nacb fagadb shioa mi, 

Le mi-rùin do bbeoi1« 

Di-dòmbnaich anns a* gbleann duinn, 

Mo Mhali bbeag bg 
*Nuair tboisich mi ri cainnt riut ; 

Mo chuid de*n t-sbaogal mhbr. 
*Nua{r dh'fhoegail mi mo sbùilean, 

'S a sbeall ml air mo cbui-thaobh ; 
Bha marcacb an cich cbrùtbaicb, 

TigbV dlù air mo 1 org. 






ÌL. 



3C8 



SAR-OBAIR NAM BARD GAELACII. 



*S mise birair mo bhuairendh, 

Mo Mhàli blieag òg, 
'Nuair *thain an 'sluagh mu'n ouairt duina 

Mo ribhinn ghlan ùr : 
*S truagh nach ann aan uair ud, 

A thuit mo lamh o m' ghualninny 
Mu'n dh' amais mi do bhuuladh, 

Mo Mhali bheag òg. 

Gur bjiche leam a dirflias tbu. 

Mo Mhàli bheag òg, 
Na'u lili ann san fhàsach, 

Mo cheud ghradh "• mo rùin : 
Mar aiteal caoin nagrèin* 

Ann am madainn chiùin ag eirigh, 
Be sud do dhreach a*fl t-eugala» 

Mo Mhàli bheag òg. 

'S miae a thug an gaol 

Dha mo Mhàli bhig 2>ig, 
Nach dealaich rium sa'n t^saoghal, 

Mo nighean bhoideach thu. 
Tha t-fhalt air dhreach nan teudan, 

Do ghruaidhean mar na coaran ; 
Do shuilean, flathail, aobhach, 

'S do bheul-Iabbairt eiùin. 

Shiubhlainn leat an saoghal, 

Mo Mhàli bheag òg ; 
Cho fad a*s rùl na grèine, 

A gheug a's ailli gnùis 
Ruithinn agus leumainn. 

Mar fhiadh air bharr nan slèibhtean, 
Air ghaol *s gu*m bithlnn rèidh 's tu, 

Mo Mhàli bheag òg. 

'S truagh a rinn do cbàirdean, 

Mo Mhàli bheag òg ì 
*Nuair thoirmisg iad do ghràdh dhomh, 

Mo chuid de 'n t-saogbal thu : 
Nan tugadh iad do lamh dhomh, 

Cha bhithinn-*8 ann Min am so, 
Fo* bhinn air son mo gbraidh dhut, 

Mo Mhàli bheag òg. 

Ge d' bheirte mi bho*n bhàs so, 

Mo Mhàli bheag dg, 
Cha *n iarrainn tuille dàlach, 

Mo cheud ghradh 's mo rùin : 
B*annsa 'n saoghal-s' niàgail, 

'S gu*m faicinn t-aodann ghradhach ; 
Qu'n chuimhn* bhi air an là sin, 

'S na dh*fhàg mi thu ciùirt'. 

^0».— The above beautiftil iong wes coniposed bf a 
yniing UighUnd offlcer, who hsd serred under Klng 
WiUiam on the contincnt toon afler the Rerolution. Hls 
hìxtory, which clucldatesthesong, w«t thui :— He wsi the 
•on of s reipectable tenant in the Hlghlandtof Perththire, 
and wbile a youlh, cherlihed a detperate poaalon for • 
bcautlAjl young lady, the daughtcr of a neighbouring 
landcd pro{)rietor. Tbelr love wat reciproea^but luch 
Wtti the disparicy of tbeir circumatancet that the obatacles 



to their union were regarded even by themaelTca. af ìjm 
perable l'o mend mattera. thc gallant young HigbiKÌIer 
enlistod, and being a braTc soldler and a voung mm « 
excellent conduct aod character. he was prooioted la tbe 
rank of an offlcer. A fter leveral yean* abirnce. and vbcn. 
at the end of a campaign, the army had takeo uptN-j 
winter quartera, hc came bome to lee ber fricndi^-lo ir} 
wbether hii newly acqoired itatui migbt not rcmovc tbt 
objectioni of her friendi to thdr union. She was MiU 1». 
marrìed, and if poaiihle more beauiiAil than wben he M 
her^every feature had aitomed the hlghly ftabbed 
character of womanbood— her brauty waa tbe vniTcnii 
theme of admiration. Othcllo.likc, the gallant jom 
offlcer told her of " hair.brcadth *scapct t>y Und and fluod' 
and 10 enrapturcd tbe young lady that she readily sgred 
to elope with him 

Havlng matured their arTangcmcots, they Acd cn a 
Saturday night— probably under the belief that the oon. 
appearance of the young lady at her fatbcr'i tsbkai 
Sabbath momlng, would excite no surmiaca In tbe bwry 
of going to church. Sbe, indeed, had complained to te 
father of lome ilight bcadach when sbe retircd to mt, 
and Initructcd her maid to say nent moming that ibe w 
better, but not diipoied to appear at tfae bicakCHt taJilr. 
Not satiifled with the servant's prevarìcatì«m, vbo «11 
cognisant of the elopement, the father hunicd to hs 
daughter's bed.room, and, not findlng her there, bc roteibh 
elicitcd the facts from thegirl. HeimmcdlaldyaMenbM 
hii men, and punued the ftigitive lovera wìtta ipevd xd 
eagemets. A fter many milco pursuU, they ann todi tbn 
In a solitary glen where they had sat down to rot Tbe 
lover, though he bad nobody to support iiim, yet wat^- 
terroincd not to yield up his mistreas ; and bciag otfl 
armcd, and an excellent gladiator, be rcaolved to tftoA 
any attack made upon him. Wben the porattcn esnc o^ 
and while fae was defendlng himtelf and her witb btsf«or& 
which wat a very heavy one, and loaded with mhtt. ii 
called a iteel apple, («Ma# o' eàUUkeimA), ibc rsB for 
procection bchind him. In preparing to give a deacl'; 
ttroke, the point of the weapon aocidentally itnirk i>» 
misirets, then behlnd him, ao violcnt a blow, tbit tbe 
fnsuntly Ml and expired at his feet ! Upou sfcwf tbi*. 
hc immediately sorreodcrcd himsetr, sayiog, " Thatàeid 
not vd$k to Ihe, kU eùrtklp treatMre beimg gme ! '* Ue w 
iastantly carricd to jail, where fae coropomi thii beut> 
melting long a few dayt before his execution. 

Our nelghbouri, the Itiih, clalm this alr as one of tbc^r 
own, but upon what authority we have Imcb lcft la tbe 
dark. S>ir John SincUir csubltshcs iU naUvity in ScotJsiM!, 
but falls into a mistake in roaking an inn the aceoe of tl>« 
melancholy caUitropbe of the lady's death. Ibe livg 
itielf substantiatet our vcriion of it. Tfae scoood ctana 
was ncver printed till given by us— the wbok is now priMed 
oorrectly for the fint tlme. 1 1 ii one of the mort plsinine 
and mellow In the Caelic language— Aill of paibai ud 
mclancholy feeling. Tlie diiinctcd lover addrewei ba 
dcceaied mutrett. ai if the werestill llving--a drcumc^nce 
that puts the pathctle character of the aong bcyood coi*. 
parison, and aroply iiluitratet the dittnction of bb o«ii 
rolnd— a itate of mental conAxsion, oad wikl mclsncbs!7t 
verging on madneta. 



MAIUI LAGIlACn. 

(OHiaiHAI. SKT.) 

LE MURCHADH RUADH NAM Ha 
LUtNNBAO. 

ìlòy mo Mhàiri Laghaeày 
S tu mi MhMri lAinn ; 
IR^ mo Mhàiri La^<u'h, 
*S tu mo MfiàìrigkrìnH ; 



l-^ 



A1U£AMU TAGIITA. 



3G9 



iìòy m9 Mkàiri Laghacky 

'S tu mo Mhàiri bhinn ; 
Mhùiri bhoidheachj lurach^ 

Jtuffodh OJMU na ^itm. 

Nuair a thifr a Bhealltalnn, 

liiihidh'choiUfobhlà, 
'S evin bfaenga 'seinn duiu 

A «lli*òidhch a*8 a là ; 
GobhHÌr agus caoirich, 

A*e crodh-iaoigh le'n il, 
*S Màiri bhàn gan aaodach*, 

Mach ri aodainn chàrtu 
Ho, mo Mhàiriy ^-c, 

*NuaÌr a thig an Sàmhradh, 

U'nnsa bhi *• na glinn, 
Ged robh aia t-aran gann oirn, 

bi*dh 'n t-amhtan tri fìllt* 
Gheibh 8Ìnn gruth a'a unchdar, 

Buannachd a chruidh laoigh, 
As tonaid a chinn chuachaich, 

Chuir mu'n cuairt a mh\ng» 
ffo^ mo MhJdriy ^c, 

" A Pheigi/' arsa Sebnaid, 

" *S neòuach leam do chàit,-— 
Nach iarradh tu 'sheòmar, 

Ach Gleanii-Bmeùil gu bràth.**-— 
" Bi*dh mU* dol do'n* bhuaiie, 

A*8 m* fhalt mu ro* chluas a 'fàsy 
*S bi'dh na ftr a faighneaitlid, 

Maif hdean a chùil bhàin. 
IlOy mo Mhàiriy ^c. 

*M fear a thig an rathnd. 

'S roath leis thu bhi ann, 
Do ghruaidh mar na caorHnn, 

Hbìoa ri taobh nan illt : 
Tha thu banail beusach — 

Cba leir dhomh do mhcang ; 
B annaa bhi ga d'phògadky 

Na pòit fion iia Fraiiig. 
//o, mo Mhùiriy jc. 

Na lu biodh Sebnatd Utidir, 

Chuir a limh 's an ìm, 
Paigi ris an il, 

A*s Miiri mu 'n chrodh-laotghy— 
Bhithinnse gu stitoil, 

Dol gu iiridh leibh, 
*S cha bhitbeamaid fo phràcas, 

Te nach timhadh linn. 
//o, 010 Mhàirif j;r. 

Nuair •huidheas daoin' oaislet 

Mu'n ctMÌrt air a bhòrdp 
*G Silteachadh ri chèile, 

'S dè'igh ac* air bhl ceM, 



Cha*n fhalc mis an èis iad, 
Air 8011 •èis da'm beoil* 

Luinneag Miiirl cliuachach, 
Thasliuasan Gieaiin-smeòiU 
/fo, 9no Mhàiriy ^c 



Xofe— The •othor of the foregoing popular Kmg wat 
Murdoch M*Kencle, • Locb.brooin Drover, known brtter 
tn hU nattve countrjr, bjr tlte cognmnen of ** UurcJùfitk 
Rmadh nam Bò" or red-haired Murdooh of the druvct. 
Mr M*Kencic compoaed inanjr exc«llent longt, and had 
them taken down in iDanuiciipt, preparaìory to pobllcotlon x 
but at the impoftunlty of hls brBtber-in.lfliw, the Rev, 
Lachlan M*Kensle, of Lochcanon, h« cooMgned them to 
the flamcA Hls own daughter, MoM Laghack, waa the 
•ubieGt of the above paitoral. Mr M'Ken<te*s maid ser. 
raiit, it appeara, had abaoondcd fk^orn hù •errice at a time 
when her laboura verc moct required in the •heillng or 
mountain milk.houte, and the parent naturally appreciatei 
the cervkc* of hls own daughter, who at a very early age 
»howed great expertneia In chat drpartmeiit. The air is 
orlginal, and to truly beautiful that the tong ha« attalncd 
« degree »( popularity, which itt poetry would ncver have 
cntitled it to, if coinpoked to «n old, ur hil'erlur air. 3Ir 
M*Kensie dicd in 163L 



MAIRI LAGHACH. 

(SKCOMD SKT. ) 



LUIIOrRAO. 



< -•* 



//d» imo Mhàiri lo^ack, •♦ \ > 

'5 tu r/io MJiàìrì 6*««, " > r ^' *^ -^^ ^ M 7 
IIòi mo Mhiiri loffhacky -v ('*. » irx #V4 O *■ i 

^Siu mo Mhàirighrinn :.^ .£^ /L>«1 » ♦vA««« 
//b, ww. Mhàiri laghachy 11 ' 

'5 tu mo Mhàiri hhinn 
Mhàiri bhoidheach lurachy 

Rugadh annt na ffHnn, 

B'òg bha ml8' a*8 Màiri 

'M faiiaichean Ghlinn-Smeòil, 
'Nuair chuir macan-BlienuÌH, 

Saighead gheur *ii ain fheoil ; 
Tharrulnn sinn rl cheile, 

Ann an eud cho beò, 
*S nach robh air an t-taoghal ; 

A tbug giiol cho mor. 
/To, mo Mhàirij ^e, 

'S tric bha mis' a*8 Miiri, 

Falbh nam f^ch fial, • 
Gu*n smaointean air f?il-bbealrr, 

Gu'n chail gu droch ghniomh ; 
Cupid ga n.ar tàladh, 

Ann an cairdeaa dian ; 
S barr nan craobh mar sgAil dhuliiii, 

*Nuair a b' aird' a ghriaiK 
//o, mo Mhàiriy ^-c. 

Ged bu leamsa Alba* 

A li-airgead a*s a maoiti, 
2a 



370 



SAU.OBAI11 NAM BAKD GAELACH. 



CU mar bhlthinn •ona 
Gu*n do cbomunn ghoììl 

B* annaa bbi ga d' phògadb, 
Le deagh cbòir dhomh fhein, 

Na ged fhaighinn atòras, 
Na Roinn.£orp' gu lèir. 
/fo, Too Mhàiri, j'c. 

Tha do bbroiiieach soluis 
Làn de •honas graidb ; 

Ucbd a*s gile sbealias, 
Na *n eai* air an t-snàmh : 



broom, • genUemsa of great poctical taJcntx. It li Ìb> 

finitdy tuperior to the origlnsl aeCi aad, wbile Mr 

H'Kcnsie hst tbe raerit of having oaoipoied Hieair, Ur 

M' Donald to entltled to the pnÌM of haTÌng Bung that nMMi 

' besotlful uf ain, In language, whiefa, for parity, mtìiam. 

j ncM, and poetry, wat nerer tnrpaMed. Mr M* Donald bdw 

I llTcs in the itland of Lcwis, wbcre he u aineb i 

I hc ia tbc autbor of many cxcellent pocnu aod i 

in bim yct the Highland muie llnda a votary of ardcitf 

devotedneM,.-of ncnre, laet, talcot, ÌBtcttigeoec; and ««L 

We 1014010 a beoutifìil translation oT flTC ataasai oT thu 

pnpular song by anothcr gifted Hlghlander Mr O. 

M'Pbcnoo, booksdlcr, London. 

CKOÌI0I. 



Ik» Hthig moumiabut nd wtA k*aAtr M% 



Tha dO mhÌn>sh]ÌOS, fAtlaÌni^^. \^p '"^ ^ buòòHngfouniahu and tk» dt^ 4 



Muineal mar an fliaoilinn 

Fo 'n aodainn a*s àillt'. 

Ho, ìtto Mhàirif ^G, 

Tha t-fhalt bachlacb, dualacb, 

Ma do ohluais a* fis, 
Thug nadur gach buaidb dha, 

Tl 
Cha 



ucl 



i 4 



f 



* ►•*,»«. t 



.* ' « 



ù 



« i » 



Thar gacb gruaig a bha:^^ s(^ 

ha 'n 'cil dragh, no tualrgnp,*=^;|; -^-'^V 
' Na ch ui r suaa gacb là ; ( k .* */ WlJ | 
Chas gach ciabh mun-euairt dheth, 
*S e 'na dhnail gu bharr. 
Ho, fflo Mhàirij jv. 



Tha do chailo-dbeud shnaigbte 

Mar sbneacbda nati ard ; 
T-anaÌl mar an caineal ; 

Bcul bho'm banall fàilt: 
Gruaidh air dhreach an t-siris ; 

Min raiag chinnealt, thtà ; 
Alala cbaol gu*n ghruaimean, 

Gnùis gbeal *8 cuach-fhali bàn. 
Ho, mo Mhdiri, ^c, 

. 'Thug ar n-uabhar banr 
.ii «Ar< Air àilleas righrean mor ; 
B* iad ar leabaidh stàu 

Duilleach *s barr nn fbeoir : 
Flùraichean an fbàsalch 

'Toir dbuinn cail a*s treùlr, 
A*s sruthaln ghlan nan ard 
A chuireadb slaliit *s gach pòr. 
Hof mo Mhèirif ^e, 

^ }' Cha robh Ìnneal ciùll, 

' \ thuradh riamh fo 'n ghr^ln, 
A dh*-aithriseadh air chlir, 

Gach oeol bhiodh againn fhein t 
Uiseag air gaoh Ibnan, 

Smeòrach air gaoh gèìg ; 
Cuthag 's glig-gùg aic', 
'Madainn ohuraidb Chèit*. 
//o, mo Mhàiriy ^c, 

M9fr.— Thc Moond MJt of " Mairi L«Mkaekr la the mra. 
positlonof MrJobn M*Oonald,tacluman.ofScoralg, Loeh^ 



_ ^ _ - gmmt JHarp iff * 

f a » T.f IT "^ 

Bwaat, O nrwt t wlth Mary ote tlM wilds to ttrw, 
WhMi OlMinnola ia drcerd in aU Um prid* ot Mar,— 
And, whcn wmrf roTiog throogh Um greonwoed ^ad^ 
SofUr Ut rcdlno bcnakdi ttio birkcn ahadck 
AmtI Ikt rltimg mommtaliu, ^ 

Thora to ftx »7 gua in niptarcs of d«llgli», 
On har ayoa of truth, of Ioto, of Ufe, of ligbu* 
On hor booam pnnr than iha ■Qvar tSdc^ 
VUrer than tlia eona on tho oioantaln aide. 
9»e«t tkt rUng MoaiiifaAM^ ^c 



What wvra aH tha aoanda contriVd by tnncAiI 
To tbo warblinf wUd notci of th« aTlnn glcn 1 
Hcra thc norrr lark aceenda on dowy wiocb 
Tharo thc moUnw nwrla aod thc UaekUrd aii^ 
8wmt Ikt H»tn§ nMvnlo^M^ ^c 

What wara aD tha aplandoor of Cho prood aad (rfoe, 
To tho lin^ plcaoaraa ef o«r smw* raCraatr 
Fram tha eryatal npriog flrach vìgoar wc Inhalci 
Boaf health doea oourt oa on thc moantaln galc 
8mmt tk» rtaing mauntahUt 4^ 

Waio I oflbrod aU thc waalth tha« AlMmi yMd% 
All hor loftjr moontalni and her froitftil ficlab, 
With tho eoontlcaa rlchea of bcr sobjcct mcs 
I would seorn thc ehango for bllMca auch as than I 
Swett Iht riting metinlasiv, ^ c. 



CUIR A CHINN DILEIS. . 

(ORIGINAL 8CT.) 



LU17CTXAO 



Cuir a dtòm dUeù^ 
Dìlris^ dìleit^ 
Ctùr a dUim tfilietf , 

ntarumdoUmki 
Do ghorm-AmL ÙttiriB^ 
A mheaUadJkmimMimM^ 
*S duiiie fftm chO^ 

Nack Uiffadh dkntgràdh. 

Cha tbinneita na feacbda, 
*S a mhadainn ao bbual ml : 
Aoh acald ro boan 

Nach leigbcls gu bràoh. 
Le sealladh air faiehe, 
De shlait on taigh uaaally 
Moch-thra di-liiain» 

'S mi *f ambare an là* 






AIREAMH TAOHTA. 



371 



Rlnn deiwid a pearn^ 

Nach facas a tlinarmsa ; 

'G imeaehd fo'ii ehtiaeh-ehùi, 

Cbamagach,. tbla. 
lUnn deaiaradh a mais*, 
Af us lasadb a graaidbean> 
Idie* a ghrad bhaaladb, 

Tharais gu lir. 

QUr a ekùm dUms^ 4'<^ 

Ach dh* eirlch mi rithiat, 
Le eridhe làn uabhair ; 
A*t dh' imich mi rditbar, 

Ralghinn na dkii. 
G'a h-iathadh na m* ghlacaibh, 
Ach •macbdaich I bboam siii 
Ochan ! is truagh ! 

A mheath I mo cbàil. 
Cuir a duMH cttfew, 4*^* 

Do dbearo-tbuilean glana, 
Fo mha]la gun ghraaimean ; 
*S daigheann a bbaaii iad, 

Miae le d' ghràdh. 
Do rd« bhilean tana, 
Seamh, farasda, suairce, 
Cladhaicbear m* uaigh 

Mar giac tbu mo làmh. 
Cuir a ckùiH diieU^ jr. 

Tar fuatgail air m* anam 
On cbeanghal it cruaidhe : 
Cuimhnieh air t-aaisie, 

*S cobbair mo cbàt. 
Na biodbam-t' am thraiil dut 
Gtt bràch, on aon uair-V ; 
Acb iiomaieh o ebruat, 

Do cbridbe gu tlàt. 

CÌEMT a ckùm dUeù^ ^x. 

Cba'n fbaodar leam eadal, 
Alr leabaidh an uaigneaa : 
'S m' aigne ga bbuaire', 

Db'òidbcbè^alà. 
Acb aiiinir it binne, 
'S a*8 grinnc, *• a'a •uairce ; 
Gabli-Ba dbiom truas, 

*S bitbidh mi slàn ! 

CmradtÌMndiMe,^ 



CUIR A CHINN DILEia 

(MODSaH SBT.) 

*S mi *m sbaidh* air an uiUnn 
A tuiieadh sa eaoine ; 
Bboail saigbead a gbaoil mi, 

Direach gu'm sbàiL 
Dh* fbàs mi cbo Ing, 
*5 nach b* arra' mi direadh ; 



Le goirteas mo cblnn, 

*S cha d* sbln i dhomb lamh. 

Cttir a cAùsa dHtÌM, ^ 

'S mi 'm shuidh* air an talaieh, 
An iomal na cùirte ; 
A' g ambaro mo rùin, 

'S i 'n ionad ro ard. 
Thag Ì le fionnaireachd, , 
Sealladb de sùil domb, 
*S tbiunndaidb i cul-tbaobh, 

Seacbad air barr. 

CkiV a cAtfM dikis^ ^c, 

Sheali mi am dbcigbidh, 
Gu fradbarc dh'i fbaotainn ; 
'S chuna' mi b-aodann, 

Farasda, tlà. 
Chuna' mi sealladh, 
A mhealladh na miitean, 
'8 amaideacb mi, 

*S nach faigh mi na pàlrt, 

CWir a ckùm dikia^ ^c^ 

Tha mais* arni ad bblleaii. 
Cba *n aitbris luchd-ciùil e, 
Togaidh tu sunnt, 

Ab tallaclian ard. 
Leagair leat seacbad, 
Sàr ghaisgich na dùtbcb* ; 
Le sealladh do sbùl, 

'S le glùlan do gbnhis. 

Cttir a chitm diUii^ ^^ 

Do bhragbad ni *8 gile, 
Na eanacb na dìge ; 
Cblte dol aios, 

*M fionn bbaine blàth. 
S ioma rud eil^— 
Cha 'n *ell 1 ri faotainn, 
Idir san t-saoghal, 

Aogals mo gbraidh, 

CWr cUmm dHm^ je. 

bo chul mar an caiiacb, ^ 
T-fbalt clannach *s cùirn air, 
A cbumaa an driùchd, 

Gu dlù air a bbarr. 
Na ehuailcan air casadh, 
Na cbleachdan Rir lùbadb, • 
*S do-cbeannaicbt* an crùn, 

Tha gialan a bhlatb, 

Cuir a chiim (Wesf, 4^. 

Do gbruaigb mar an oorcur, 
Beul socair o'm binn sgeul : 
Deud mar na dUne, 

'S flnealt a dh* fhis. 
Do sblioe nfiar an eala, 
S do mbeall-sbuilean mìogacb, 



•» « 



• «. ' 1 



372 



SAR.03A1U NAM BAKD GAELACll. 



HiaYadh tha m' iniitinn, 
*S cba fiW i gìi brìicb. 

Cuir a dtinn dUeis^ ^c. 

JVofff.^T1ie aboTe two bcautiAil longe are of grcat siitl. 
quity, and thelr suthonhip i< not Ibnown. 'J'here U « tniiw- 
Ifttìon of one of them, by a lady, in JohnBon's. " Soottisb 
MuMcal Mtueuin." VoL 1 1. 1 he EnijliihTenion, however, 
although very llteral aiid notdeatitutc of merit.conTeyt no 
Mea o( tbe sptritf feUcity, and poetical graudeur of the 
orighial. 

AN NOCHD GUIl FAOIN 

MO CHADAL DOMO. 

Aif nochd gur fooin nio chadal dhomb, 

Sior acain na'm beil bh^uam, 
Do cliomunn le deagh chaoimhnealacbd, 

Db*fbag roi bbo 'n raoir fo ghruaim. 
G ur tric ral ann an aisling leat, 

Gacb uair da 'n dean mi suaHi ; 
Trom>otna>cb *nuair a dbàisgeas ml, 

Air bhl dha t-iundrann bb'uam. 

Air bbi dbomh *g-iundrann Buairccia bli*ua», 

'S ttt leagb mo shnuadh 's mo bhlà; 
O rinn do gbaol-sa' fuarachadb, 

Cba doalach dbomb bbi slàn. 
*S ann rlut a leiginn m* uir-easbhuidh, 

Air gbleua nacb cluinneadh càcbi 
Dh-fba^ t-aogasg mi cbo muladacbi 

*S gur cunnart dhomb am bàs. ^ * 

Is mor a ta do gbibbtean ort, 

A ta gun fbios do chàcb 
Corp seang gun fheall gun fbalachd antiy 

Gur càs thu mbealladb graidh. 
'S a liughad òlgear furanach, 

A thuUIeadb orms' an sàs, 
D' an tugadh t-aodann faothachadb, 

*S an t-aog ga *n cur gn bàa. 

Cha cbuireadb gaol gu geiUe mi, 

Na 'm freagradb tu mo ghlòir, 
Gur h-e do chòmradb maighdeannail, 

Mo raghainn dbetb gacb ceòl. 
*S gur h- iomadh òidbcb* no.aoibhneachy 

Chum do chaoimbneas rol fo leòn ; 
Is bi'db mi nochd a' m' aonaran, 

A tmaointeacb bean do nebil. 

Tha bean do neòil am braithreacbasy 

Ili eala bbàii nan spèur : 
Gur binne leam bbi màran leat, 

Na clàrsaicbean nan tèud. 
It tba do tblaebd a*s t-alllfdheachd, 

Ag cur do ghraidb an ceill ; 
Gur eosmhuil tbu ri killeagan, 

Da'n nmblaicb cÀcb gu lcir. 



Js beairt a chlaoldh mo abocbair tbn, 

'S a sbecraicb ort mo gbaol ; 
'S gur e mhettdaich tùrsa dbomh, 

Gu*n thu bbi dbomh mar sbaoil. 
Sgenl fior a db* fhemdar Hireamb lcam i 

Gur leir a bhlà *s a chaoin ; 
Gu*n d* fhag gacb speis a tb* agam dhut, 

Aii Docbd mo cbadal faoìn. 

Gu 'd d* rinn mi Alb' a chnartaehadh, 

O Cblnaidh gu ttisge Spè; 
!• bean do neoil cba ebttalas, 

Bu neo-Iuainiche na beus. 
Is corrach, gorm, do shuilean ^ 

Gor geal, a gur dlù, do dheud, 
Falt bttidbe 's c na cbttachan ort, 

'S a sbnuagh air dhreach nan tèud* 

Tbng mise gaol da rlridb dhnt, 

*Nciair bba tbn d* nionaig òlg ; 
1« air mo laimb nacfa dibrinn e, 

Air mhlle punnd de *n òr : 
Ge d* fbalghinn fhìn na chrùintean e, 

Ga chunntadh dhomb alr bòrd ; 
Cha treiginn gaol na rìbhinne, 

A tlia 'o Ile ghlas an fbeòtr. 

//ùy ò h<hrì ho AorreajUMDr, 
llùp ò ho-rì *s na hì ri kk b, 
HithSl ik hdg oireannany 
Hk ohori hdff oireannan ! 

AlLiiN, AiIein,.Ì8 fad an cadal, 
'i^ba*n uiacag a* gairm 's an là glasadb, 
Grian a'g èiridh air an leachdaiim, 
S fada bbuam Ihìn lachd nam brescan. 
Hug hxh^y ^c, 

Ailein dulnn gabh sgolnn 's bi g* elridh, 
Tlonail do cblonn, cuimbnich t-fbeun orr. 
Bi'db Alba mbor fo bh^inn bbeisdeaD, 
Mar a dion a rouinntlr fi^in Ì. 
Hug o ho-rif jc. 

Dheir iad Mòrag* mb)n air è^gin, 
*S eagal leam gu*ii dian i gèilleadb, 
S gu'm bi kliocbd gun an coir fèiii ae» 
De Bhreatainn mhùr iio de dh-£irìBn. 
Hng o fto-fi, ^ 

'Mbbrag na'm faicinn t.fbear-ceusaidhfl' 
Ge b* ann air ehbhsair Dhùn- EideaiiD, 
Tbàirrgainn na lainn chaola, gheoni. 
'S dh-niHgainn fliin e màrbh gan clridli 
Hug o ho-ri^ 4^. 

• Ptinoe Cbarlcs. f The Duke of CamberUBd 



AIHEAMH TaGHTA. 



373 




DO PHRICTiNSA TEARLACH. 

FiriR. u(i thA thaii mA àiridb nan Comhaichean, 
irt'heaiT leam fhìn gu*n cinneadh giiothach leat, 
ShÌLibhlRÌiin Gleann-laoidh a'ii Gleann*-comhan 
Ui tliaobh Loch-iali a*« Gleaiin*-tadha leat, [leat, 

I/illirm hò-rò ho hha /ib, 

'ò' na hiUirÌH hh-rò ho Iha hì^ 

Na hilÌirÌM Àò-rò ho Iha hl^ 

Mo leann-dtibh mòr on chaidh tu dhiOM, 

Shùibhlainn mocb leat, •hiabhlainn ana-rooch, 
Air feadh choilitean, chreagan, V» gharbhluch, 
! gur h-e mo rùin aii sealgair, 
*S tu mo raghainn do shluagb Alba. 
Ilillirin ho-ro ho tha ho^ ^'c. 

A Thearlaich òig a chuilein chiatalch) 
'i luig mi gaol dut ^s cha ghaol bliadhna, 
Gaol nach tugainn do dhiùc na dh*iarla, 
irfnearr leam fhìn nach faca mi riamh thu. 
Ilillirin ho-ro ho hha ho^ ^c. 

Fhleasgaich ud am beul a Ghlinnei 
Ìj^ t-flialt dualach sioa ma d* shiinneau, 
HHunsa lcatn na chuach bu bhinne, 
*Nunir dheanadh tu rium do chòoihradh miIÌSi 
IlìUirin ho-ro ho Ìha Ao, jfc. 

llha do phbg mar fhion na frainge, 
Blia (loghruaidh mar bhraileig Shàmhraidh, 
Suii chorracb ghorm fo*d*mhala gbreaniiar, 
Do cbul dualach, ruadh, a mheall mi. 
Hillirinn ho-ro ho bha /m), ^c, 

A 71iearlaich òig a mhic Hrgh S6umas, 
Chunna mi toir mhbr an dòigb ort, 
iHdiian gu aubhach a*8 miee gu deurach, 
Cisge mo chinn tigh*n' tinii o'm leininn. ^ 

IliUiriu ko-ro ho Iha ho, ^c. 

Mharbh iad m*athair a*8 mo dhà bhràthair, 

Mhill iad mo chinneadh a's chreach iad mo chà- 

tirdean, 
„ „ lathair, 

*S bu laoghaid mo mhulad nan clnneadh le 

IlUlirin ho-ro ho bha hoj jfc. [Tearlach. 



AW«.>>The real author of this faTOurito dittj Is not 
Iinown, and though publishedon the ** lips of thousand fair J 
maidens and fond adniiren," ihis !• the firat time it has 
been comniitted to pres*. Various MS. ropies of lc are 
in our pofscssion, the oldest of which is by a I.ad7 and 
bcait the followlng title. " Mlss Flora Btacdonald's La- 
ment for rrince Charlet.'* 



CUMHA I30 Dir UILLEAM SISEAL, 

FEAR IXNS'-NAN-CEANIV AN BRATII'GHI.AB 
A THUIT LATHA CHUILODAIR. 
LB MHNAOI FEIN. 

OcB ! a Thearlaich òig Stiubhairt, 

*S e do chùis rinn mo leireadh, 
Thug thu bhuam gach ni bh*agam, 

Ann an cogadh na t-aobhar : 
Cha chrodb, a'a cha cbaoirich, 

Tha mi caoidh ach mo ch6ile, 
Ge do dh*fhàgte ml m*aonar, 

Guu aian '• aii t-aaoghal ach leine. 

Mo rùn geal òg. 

.Co nis *thoga8 an claidheamh, 

No ni chathair a Ilonadh ? 
'S gann gur h-e tha nir m* aire, 

O nach maireann mo cbiad ghradh ; 
Ach cia mar gheibbinn o m' nàdur, 

A bhi *g òicheadb na '• miaun leam, 
A*8 mo thogradh cho làidir, 

Thoirt gu àite mo righ math ? 

Mo rùn geal Ig. 

Bu tu'm fear mor bu mtiHth .cumadh, 

O d* mhullach gu d^ bhrògan, 
Bha do 8hlio8 roar an eala, 

'S blas na meal* air do phògan ; 
T-fhalt dualach, donn, lui*ach, 

Mu do mhuineal an òrdugh, 
*S e gu cam-lubach, cuimeir, 

*S gach aon toirt 4irram d a bhoichead. 

Mo rùn geal òg. 

Bu tu *m fear alinneanach leathunn, 

Bu cbaoile meadhon 'e bu dealbhaich ; 
Cha bu tailear gun eòlae, 

*Dheanadh ròta math gearra dhut ; 
Na dheanadh dhut trìubbaie 

Gun bhi cumhann, no gaiin dut ; 
Mar gheala-bhradan do ch&saii, 

Le d' ghcarr osan mu d* chalpa. 

Mo rÙD geal òg. 

Bn tu lasgair na h-amhunn — 

*S tric a thaghaich thu fein Ì ; 
Agu8 aealgair a mhfinaidh— 

Bhiodh do ghunn* air dheagh ghleuBadh ; 
Bu bhinn leam tabhunn do chuilein, 

Bheireadh fuil air mac eilde ; 
As do laimh bu mbor m* earbea— 

'S tric a mbarbh thu le chèil iad. 

Mo rùn geal òg. 



i! 



374 



SAll-OfiAlU NAM UARD OAELACH. 



Cu tu pòitear na dibhe — 

*N Itin tuidhe *s taigh òsda, 
Oe be dh'oladh 's tu phaidheadh ; 

Gtd' thuiteadh càch mu na bordaibhy 
i3hi air mhisg cha 'n e b' fhiù lea^ 

Cha do dh' ionnsaich thu òg e, 
'S cha d' iarr thu riamh cùis, 

Air te air ehul do mhna pòeda. 

Mo rùn geal dg« 

Our mis th*aìr mo igiradb, 

*S ge do chaoam, cha bhreog •-^ 
Chaidh mo shùgradh gn sileadh, 

0*n nach plllear bbo*n eug thu, 
Kear do chèile a*s do thulage, 

Cba robh furast rl fheutainn, ' 
'S rha do sheas an Cuitodair, 

Fear do dioltais bu treine. 

Mo rùn geal òg. 

'S ioma baintlghearoa phriseil, 

Le'n sioda 's le 'n sròlabb, 
Dàn robh mis* am chuis-fbàrmald, 

Chionn ga*n tairgeadh tu pòg dbomh ; 
Oe do bhitbinn cho ■eaJbhaeh, 

*S gu*m bu leam aii|^eBd Hanobhir, 
Bheirinn en&c anns na h-àiotean, 

Na*n cumadh càch sinn bbo pbòsadh ! 

Mo rùn geal òg. 

Och ! nan och ! gur mi bochdag, 

'S mi làn osnaicb an còmhnoidh ; 
ChaiU mi dùil ri thu thighinn— 

llinit mo chridhe gu doirteadb ; y 
Cba tog fiodball, no cUrsach, 

Piob, no tàileaag, no ceòl e ; 
Kis o cbuir iad thn'n tasgaidh, 

Cha dùisg caidridh duin* òig mi. 

Mo rùn geul òg. 

Bha mf grel a ann am barail, 

Gu*m bu rohaireann mo chèile, 
S ga*n tlgeadh tu dhathaigh, 

Le aighear *s le h-èibhneas, 
Ach tha 'n t-àm air doi tharais, 

*S cha *n fhaic mi fear t-eugaU, 
Gus an teid mi fo*n talamh, 

dha dealaich do sp^is riom. 

Mo rùn geal òg. 



*S iomadh l»ean a tha brboacfa, 

Eajlar Tròiteimis 's Slètbhte, 
Agos tè tha na bantralch, 

Nach d*fhuair sàmhla da*m chèUe ; 
Bha mlse lan sòlais, 

Fhad *s bu bbeò sinn le-chèilc, 
Ach a nls bho na dh*fhalbh tha, 

Cha chuis fhiirmaid mi fèin daibh 1 

Mo rùu geal òg. 



^ott.~ChfiitUna FergUMon, ttae authorcH of theabore 
elcgisc production wst a natiTe oT the Panah cf Ccntio. 
RotMhire, where her father was a blaeksmilh— dueiy 
employed In msking dirlu snd olher Implcflicoti of mr. 
She was rasnled lo • brsve nua of Ibe name of Willan 
Chiaholm, s nstiTC of Strsthglaa, aiid s ncar kiDiiiuiior 
the Chief of that name On the memotsble day of CuDodffi, 
William waa flag.beatef or baiincr..man of Cbe dan ; seìÌ 
most saauredly thelaak orpreBenrlngthe''^7«fiK* CMiik. 
MvcA" from the diagrace of belng struck down, eculd w* 
hare fallcn into bcCter handa. He fought loc«. aad inaa. 
fuliy ; and ercn after (he retrestbecamegencnU, he rallid 
aod lcd hla clananiea sgaln and sgaln to the clMrfe, bof 
in ▼ain. A body of the Chiabolms ultìmalely uuirbt 
ahclter in a bam, which waa aoon ■orrooiided bj hnndrcdi 
of the rcd.coata wbo panted for Uood. At thia avftal cuw 
Juncture WiUlam literalij cut hia way throogh thc fofeni. 
ment forces. He ihen stood In tbe bam door, and vM 
hla trusty blade, high ralacd, and in prood deiactt, 
guarded the place. In Tain dld Iheir apears and Ujtmett 
Blm thcir thm»U at hla fearlcaa breaat— >hc heocd dova a£ 
who came wlthia resch of hb aword, and kcpt a ceBiicirc!« 
of eight feet dear for himaelf lo tbe tseth of hla deqierate 
enemiea. At icngth tae wsa tbot bj »0010 £iifUsl>BMik. 
who climbed up lo the top of tbe bom ft-om bchind, j(J^ 
he fcll aa s hero would wlsh to fUl, with acvcn bslko 
lodgcd lo hia body. 

Ilia wife forthwlth compoaed thc forcgoing besutiftil ud 
hcsrt-touchiag lament, whlch ia altogcthcr worthy ^ a> 
aflVctionate woman. Sbe It ao (uU of thc Mca «f ha 
nobie-aoulcd hmband, that hcr own pcrsooal banUiips ' nd 
prÌTationt find no placc in thc catalogoc of ber mi«eri<»- 
thcy have bot one great radieal aouree^ thedenhoflicr 
beloTcd. Ncither docs slie pour Invcctlvc 00 ihc dciinpa. 
làtors of her country— no 1 thcac were too inaifUi6ciot 
to draw hcr mind for a inoraent from hcr peerleas Willun 
Chisholm. Wiih great good taste too. ahe devotei ta 
the Prlnce one aoUlary espreaion of a^mpathotkooodoi. 
eoce: — 

^Tho iiow ihall wieU the baniiih^ ale^ 
Or flll ihc tiirem be o«^t te SB 1« 

and then, with fhe wlnga ani wail of a matcksi dore, 
fluttcra over thc manglcd carcaaa of her hsitaiKl, *t^ 
dcpicta his matchlesa pcrson and soul in lanfuate ^ 
would mdt th«f sternesi heart fo sympathy. 1^' *^ 
several passages of grcat beauty, psthos and cnUlBift? io 
thls song ; and, apatt from tbe iatercsting dfcusntaacc 
that callcd it furth. it possesses aU the cssencial prapcrtiei 
orsttributesofaflrstrstsprodnctlen. IhesirisorifiBaL 



^^M^ §tmita.^ifaèc, a carabine 
Vamcke^ a trrectler, « làmbler 
<^**ireii|pMA, wrtnUed or erenaed 
Ca/Mar. i^tutck^ greed»» Toracloui, 

Rlattoiiou« 
Cn/MMM-cad'Aatf, a Ood.aend, a pro< 

l*itlout omen 
CaiMhtaran^ UmeriUtlon 
OipuU.coiHe, à. capercailsie or moun. 

tain oocli ; thla apede* of fowts la 

no« nearly «itinctÌDthc tligtetand* 

of Scotland 
CeoTiiaek^ abounding in rlngleta, 

round, globular. circular 
Cidheaek, ceathaek mÌMt, fog, vapour 
(VajfA. turge, a tniryinfc-pUce. ttc 
CiimfUnm, dkfeUt g,Oab, steet 
Clamm.fkaU, luKurlant iraTÌng hair 
Ciaheadt^ % klnd of sword, aiio a 

liAcgun 



GLOSSARir. 



iModbf, B fcannleH gibing or )oUng 
dhrin^ dciaya, an iiar guard, fte. 
A.'kdai^ ccrtain. «elf.Mtialicd 
JèbkeìSy tlM aea, orean, tbe horlaoir 
dtòkeiteack, Immenie, ethereal, *& 
Aankeatack, Texing, uneas;, galling 
Jtml^, •QUr, suliy, aulien, •uily 
Aisièmit.dumaaiii, a libidiiious drcam 
dmftadh, teamaak, protection 
Aat.tatgk, untreraitr, collrgo 
ArtaiiiA, aocient, old, orer^ged 
Ausadk or aòkaadk, a jerlt, a sea pbra»e, 

also the wbolo aanvass of a iMat 

or diip 

B 

I 

Balle.ma'òairèke, Bcrgen, thc former ! 

capitsl of Norway 
Battmg, a spruco neot little woman 
Bagmmia, no òoitaata, tight, compact 
Bnmcko, tho progcnltnr of the Stuarta 
Bàraitgtnck, a fooliah woman, tdlottc 
Bastaiaek, ihowy, cheerlng 
Aitir, neat. clean. tldy, coropact 
^adk^amain, woocL^Mrrel 
Bk^aekt tmail, dlminutire, dwarflsh 
BèCfgamta, lÌTely, ■mart, apt to itart 
AiiMqcA, caichinfi at morsels, greedj 
ttiioUtn, gibberìati. Jargon, seiis«leM 

^rraekam, the bonks of a buni or 

rirer 
Btàtk, aìr bkritk, to be found, to the 

fore. extant 
Bradeaek, m woman wearing the badge 

ot niafriago • j 

Bnommaek, fiuterlng, ooaxlng, ftc 
Briot, chit-dui, Uitle, small talÌL 
BriMimnm, excitenient, vigour 
oiatknck, a balry lough man, a pimp. 
^•««1 ftltow 
Aro//a/e*.anfntemgÌble disjolnted talk, 

utipleasant sounda. jargon 
Bntateadk, a tear'mg in tatters, or 

breaklng asunder, confu^on 
UM/Aeiwa, foolisb, awkward, clumty 

in conTcrration oraclion 
Bkidk, a hero, a champion, an enemy 
B^mmdatet, fee, wages, bouiitjr 
Bararatf warbliug or purling noise 



CUaraaaek, a wanderlng bard or mln. 

•trel, aswordsinon, a wraatler 
OrsMiii, attentioii, retirement, poace. 

•;umber 
Ckaideil, scofBng, Jceilng, derislon 
Cokkraiekean, cvffers, monejr^rawera 
CoUatd, a conteiit, a icold, a struggie 
Contaraick, dlrection or tendenejr 

forward 
Camiciiek, petitlon. request, dcmand 
Comaek, taibkir, rich, rìchts 
Coi^iiraicA, conqucrors, Tictors 
Cota^kam, rourpence( Western Isle* Id.) 
Oraithaàdk, hard, welt tempered 
Oroisiiaf Aajf, implemenU, apparatiM 
Craoòhaidk, niggardly, mean 
Crap-lk, a mu«lcal phrase among plpers 
Creadkmeaek, eràkeack, hurtAK, pain- 

ful, eacruclattng 
Crioe.co.chtiianm, no in»~eaxkidaiPt, 

an herb called " my lady's belt" 
Ctoiteae, tiockd.ekarhtek, a klnd of 

mortar, a circular stune hollowed 

for prtparìng pot bariey or pound- 

liix baik 
Croiteia ctann, a clrcle of chi!dren, fta 
Crom.am^otmi», blood and woundsl 

egadl aounds! 
Cttanmal, cttatttai, a company of song* 

sters, a t)and of musicians 
Cwia-jjr<lA, the lea between the Iilo 

of Skye and Lewla 
Caitte'CkimH, a musifeat rein 
Ctiitte.tkmitmkam, the wiuding Teini 

of trees 
Qtraitde or emr.aitde, a quagmire 



DaiwiAeeeA, a fiiend, companlon, a 

stranger 
Datteaekan, low wittcd insipid pocU 
Daockait, Mratmeiit disgustlng, nn. 

pleasant, loal hsoroe 
Deai, seaious, lceeii, eamest 
Dfotaekam, seal, great glee, hilarity, 

earnestness 
Deatam, anxiety, eagemess, sollcitude 
Deideag, rtb-grass, a little fair one, a 

darting, a conceit 
Deiiteamaekd, the humming of bees, 

the barking of dogs 
DeoekUkmmta, decanted drlnk 
Diieamt, eTcrÌaiting, proflMiud, inun. 

dating, raiiiy 
Ddimm, endlCM, ncTer, also an inunde. 

tion or delugc 
Diot, ditktt, plural of ooe ; two 
Ditkeadk, cramming, fliling by (broe 
Dimckd, come to me. appcoach mc; 

timc, away i tieicone ! disperse 
Doimid, extreme cohl, hoar frost 

clemency 
Doimidtt, loathsomc, batcful, oon. 

temptible 
Draigft Gen. oldrHig, an lg:nis fatuus, 

an atronspherlc pbenometion 
DttaimeU, ridiculous, ludicrous, Uugh. 

able 
DmjeMaek, a flint, also a cabalistic 

•tcme 
DmdtUdk, resembllng hi sound that of a 

horn, deep Intunatlon 
Dttiirackd, aflliction, sorrow 
DmiMtkneaek, the prìmltiTc sumaine of 

CampbeU, bko Dhiatmad 0*Dmime 



DìàrceaU, a half.wnrn dlrkor knife 
Daalaimit,dtttliùan, duit, i-aith, soU 

£ 

Kaiabktddke, ealabki, St John's wort 
Bararadh, ttraradh, parrhirg com In 

a pot preiiaratory to gnnding 
Kittrmdh, traigk, a loujfh siony ebb, 

aseabeoch 



fadlaeA, a lÌtUe Inslgnificant man, a 

pulfiu 
Fadbke, the aerìal expansc, a riiiK 
Pattrai, a heaity checrtul lalutc, 

friendly talk, &c., &c. 
Faabad^kt act of despoiUng, plun. 

derlng 
Forr ivrad!il, proTocation, cnmity ; re« 

port, surmise 
Farptde, eraulation, strife, rìTahy 
Feuda-xoilie, the flowèn of woud^Ha*! 
Fèara.fkrit, hawthorn m briar ^ 
Fra$Karan, Tespers, eTcniog deTotlons 
Fhieag, a aUlk of coro, a reed 
Ftadhair, uncultiTated ground, a lcy 

land 
FihoHn, man (oow obsolete), male, 

maiculine 
Rttidhidk, Jlòbhaidh a princc. a ralUnt 

chief. an arrow, a rumpany 
PT^himin, an apprentice. a pui>il 
Foime, a sct of rowers, a crew, • brl. 

gade, a tioop 
Fratghe, a scabbard, a sbeath, protcc 

tion wall, ihelter 
Fmiamatr,ftdtm€ùr, a sea.bird peculUi 

to S>t Kilda, a siiecics of peuel 

G 

Gaìlle.bhHtm, a huge bìnow, a snow 

ntonn 
Gaii./kettdan, a flageolet, a clarlonet 
Oaime, gaiiuie, an armw, a dait, ihait 
Garra.gart, ao Gànra.gor/, tream.rlm 

tream, a comcraik, quaii 
Gaitreadh, gtmridk, warlike troops 

miilUry 
Gasgan, a green, a perterre 
Oeambaim, conflnereent, priion 
Geartom, entrance mooey, fee paid for 

admisslon, (Grassum, Sc.) 
Giamhag, fear panic, sudden aUrm 
Uicbaim, a St kildian sausage inade 

of fat from the guUeU of fowts 
Gloicnid, tgaièe.hheide, a dram In brd 

before rising in the mornlng 
CrorAac*, the reed of a bag-pipe, drono 
tìreatkackd, surlincsa, morotcncM, 

churtiihncss 
Gfiia, grèitf cmbroidery, needlework, 

tambourtng 
Guamtag, a neat tidy woman, a tight 

dressed girl 
Oaga, a St Kiida blrd, a short-necked 

huHcfabacked roau 
Qttsgui, idle uik, cUtter, fllth, nfUse 



1 



iam.bò^aimn, a mclodious iea.fowl 
IHteetth, tauntii, nick.namcs, rrfleo* 
tiutis on onc^s coiiduct 



•S*i 



376 



GLOSSAIIY. 



hnidh, entraili, bnwch 

InHM.GtUlt priinitive nameof thcHcb- 

ridet, now conflniHt to Ule of Skye 
ìomckidnn, oonducf, l>eiiAviour, de. 

portmetit 
Ireann^ a patriarclìal woroan, « dam, 

the mother of a race 
Itntnck^ or wneacht a ride gun 
IhdtnhaU, u fugitive, a coward, a low 

feeble fellow 
IurghuUfackt a noliy contealiout fel' 

low, a rantcr, a bawler 
Itaharn, ifrinn, frJnA, bell, the abode 

of Ueinuai 



Lnngracht fùtl of chains or fetter* 
I^ua Fi, doorn't.rìay, ihe lan day 
Lear, the wide ocean, the mnln 
Learg, a tmail plain or hiil, a battl^ 

flcld, a green guo»e 
Lioòatda^ slovenly, unlidy, awkward, 

clumiy 
Uob, a contemptuoua namOv for the 

mnuth.piece of a bag-|>ipe.albick lip 
IJobhart poliahed, burnUhetl 
Loittran, pleaaurc.boats, lodgingt, 

tenti. or bootht 
LoHt an elk, a blackbird. an ouale 
Lorgair, oiie that traces or traclu, a 

dog that folluwi liy tcent 
L6b, a roe (now olMolete) 
7#<i«*A.i)rmu«if, a pigmy, a dwarf 
LtfAJi, peuetrale, a heaving.biUow, &c 



M 



Macfrai^t »^^ir, the gannet, a vora. 

cious fuwl or perton 
Mfic-iàmhaick, eal.nutra, griasaicht 

the ft»h calied a •ca-dcvil 
Maidncan, matitu, morutog praycrt 

or devotioiu 
Mti'ghdrann, a maìden. an Inatru. 

ment for lieheading with 
Maol.ciarant a chiid of grief, mc. 

lancholy 
Màrsaif màrsadh, a march, or march. 

ing of troopt 
Matkalt, a biunt tword, knife, or other 

weapon 
Meardrach, mcter, crambo Clrith id.) 
MciUagt twlly. prntuberoncc 
Mrara'Catach, active, niinblc, vigorout 
Meirghe, a banner, flag, pennon 
Meilhheag, meaiòhag, a corn.poppy 
Afhàn, sàiit downward, from alMive 
M>ghann, toundt of mutical inttru. 

mentt 
Maireardaeh, female flghter or cham. 

plon, an undaunted female 
Muirichinn, cbildren, inmalei, occu. 

pantt of one houic 
Mòirneinnt (Irlab Id.) darling, or bc. 

loved 
Munadh, a htll or hillock, (uted poeti. 

cally for monadh) 



(Hach, an eunuch, a fumbler, &c, ftc. 
Otackd, huiipitality, kindnest, bounty 
Oraid, an oration, a ipeech, an ettay 
Ordha, ihining like gold. giided, ex. 
ceilent, preciout 



PàJtt a ilap, a blow wUb thc open 
haod, a bos m tbe ear 



Pàghinn, a meature of land (not now 

in u>e) 
Pigidh, òrìi.dhrarg, robin retl.brcast 
/'/M/A^iurA. tplay.fouted, bandy-legged 
Prabadh, botching, bungling, tpoiiing 
Pràbar, the rabble, Uie refute of auy 

grain or teed 
Praitt praiteachf a pot or poUmetal, a 

ttiil 
Priobarfaich, partimony, meannett, 

thabbineM 
Priobtotgadk, a ludden burning or 

•ente of hcat, a twinkling blaze 
Pùthart a. wound or hurt, a tcar 
Pii:c, bribe, veil. cha tug e pkic dkctk, 

be madc noihing of him 



Ranntamtan, titlc deedt,deedi of con. 

veyance. chaiteit 
Attnntar'btUh, a couruted dance with. 

out syttuin 
Hatit a lufiicrout appellation made to 

lignify whiiky 
lUattradk, outbroakìng, immorality, 

eruption 
Riataicht diolaia, illegitimate 
Robairt, towering wavei, twelling roar. 

ing biilowt. heavy raint 
Roiseai, ihe lowett and baiett rabUe, 

a hÌKh iwelling wave 
Rò.tcot, thc highe«t of a thip't tailt,' 

top.gailantt, fuU ttilt 
Rotg, proie writing, an eye, eydidt 
Ruanach, flrm, flercc, iteadfakt, itony 



Sdmh. lurge, tbo agitation of wavei 

on thcsea.beach, thecrett of whiten. 

ed t>iiiowt 
SaoU, a teal, a mark, an impretiion 
Sàradh, a broaching, a diitrainiiig, an 

arrettmetit 
Seatdar, rett, repbee, comfort. pallet, 

piilow, a place Ivhereon to reit 
Seas.ghrian, the equinoctial line 
Sèit, a muiical air, the humiiiing of 

bees or fliet 
Seit, one't malch or equal.a companion 
Seoighn, rare, tupertor, out of the 

common ordcr, eccentric 
Seot.àtt, an anchorage. a harbour 
Sgalaicke, a man ready to ralie the bu. 

man cry against hii neighbour 
Sgibidh, tight, active, liandiome, neat 
Sgliìirach, a clumcy perion, ailattern, 

a femate tatiler, a young tca guli 
Siataig, loiHi, rheumatitm, rheuinatlc 

paint 
S'ogcddeach, dwarfith, bony, lll-raade 
Sith, a ipan, a iquint, dcterinined 

position in itanding 
SiuHnackant bianaH, phoiphoric flre 
Siàn, a defence.aganiion, a protectlon 
Smcoil, Gen. of Smai, CNeaun.tmeoil, 

the glen of mi»t 
Smeòim, ihe end of an arrow next tbe 

boW'Stiing 
Snaois, a *»pit of dried fl«h, &c., &c 
Sàrn* a hcarth, the flue of a kUn or 

oven, a concavity 
Spangan, ipanglei, glittering toyt, de. 

orationi, emt>elliihmenti 
Speack, a dart, virui, a blow or thruit, 

a waip 
Spreidk, or tpreigk, Telocity, gallaut 

movement, giiding 
Srianackt a badger, a brock 



Stairbhanaek, an athlctic weO.buLU 

perion 
Staanag, ronnan, uUva, ipittlei 
Suat, luroimrc, tuail (Ir. id ). vor.^ 
Snchte, filled, taturated. tigfatened 
Sutnaire, a coane cudgdi, a letbal vei. 

pon, a beetle 
Sàunnadt, a likencM, • coraparisoit,! 

reiemblance 



Tarbhamack,fwuiimtteaek, ntùty,sa. 

ruloui 
Tafaid, the itring of a bow for thnr*. 

ing art owt 
Taitdeat, a journey, a trave), a nanh, 

a vnyagc 
Taobktuath, a diviaion of a |Mpe tuw 
TarganacU, a prognosticitioii, a pn- 

phetying 
Tcailsauaeh or / al/tnuaek, a pb'àaa- 

pher, or astronomcr 
Teamhair, iea«on, in leaaon. fit tiw 
Tetridneack. ekridmeack, mrdirida', 

having Ihe power to cure 
Ttòttttehd, cowardice, ouwardti'^i 
J'heasd, ehaoeàail, dk'eug, be ttiffi. 

theatd e 
Tobha, baU, rl^, rope, cable 
Tb^bhmil, a feud, a lerying of fiNeet,i 

riting in armt 
ToiniksriL, leniible, fViidciit, fnical 
Toiteal, an attack in battlc, • warldc 

movement, a flock of waler fbvb 
TiÀtearltKk, a tbick gigantjc Boaa. i 

deu«e column of tmoke 
Tarroicktm, a dee}i tnoriog or lit^ 
TVivair, on oniet, l>egiuning,prelud< 
Tosgair, roeMcnger, bartnoger, aa- 

tuMatior 
Treabhair, tigkean, bamei, ootbouiai, 

steadingt 
Trroghaut, a ititch ia one'iftiUe, &c. 
TrhtUinn, no Ireaiaian, nouieuiiraJ 

ituff, doggerel 
Trt^hàd, rotg.tragkad, toft nJlì£g 

cyei, fuU orl>ed 
Trbiiih, IVoy. an ancient citv wkich 

baSliHÌ tbe united eSuctiof aIIGi«cce 

for ten yeait 
Tioag, a cod, in SittherlandshireafMvl 
Tuaimeag, a round knob or uaall ro^ 
Turaraiek, a ratiJiog or iumbi.i>i 

noi«e 
Titrcadaieht nodding, a tuddenjeit 

from the seniatioii of sleep 
Tutim, Gen of /ufM. a binock, a 

nH>und, a knoU 
Tìiigt a giudge, an U|ibraiding,puk'M 
Tuiilm, canvaw, tea ibtorm, a »bi^ 

wavc 
7<iinN. ducklingt (<Aiolete\ »*rei 
TìùrMeiUat, a •trikiiig of beada apimi 

each oiber aa rami, eoutact, oul&'ca 



Uaekdaìr, farm tloc)L\fà nackdasT, 

under litock 
Uc*a, ucat, the gadus or cnal 0»^» 

ttenlock (Sc.) ^ , 

UrfkaUteaeh, anecdoul, )Muhr, 

cheerful iii convenation 
Urtavtn, the countenaiuw, bcauty.iM 

fore |Mrt of a ihip 
Urlar, diviiion of a plpe tone 
Urraeag, a tbowl, an oar pin, a «»'• 
Urraitgean,ìn undatioiu, ovaflowibPi 

•peati CSc.) 



A' CIIRIOCH. 



outoow :^PKiirr£u at thb u.^iivgasiTV ntta, by buwAiD ui'ix. 










.^IUEAMH TAGHTA. 



376 



MORT GHLINNE-COMHANN. 

LEI6 A DHABD MHUCANACH.* 

Lahb Dhè leinn a ahaoghail ! 
Tha tha carach, mar ehaochla nan sion, 

An ni naeh guidheamaid fhaotainn 
Mar na sruthaibh ng aomadh a nìoa ; 

^S i chneidh fèin, thar gach aobhar, 
fihiot gach duine ri caoine, 'e e tinn, 

Breth Mhic-Samhain air eaoidhean, 
Tigh*nn a ghleachd ruinn a thaobh cùl ar cinn. 

A Rìgh ! fheartaich na grèine 
Tha'n catliair na fèile, dean sìth, 

Ri cloinn an fhir a bha ceutacb» 
Nach bu choltach ri fèile fir chrion ; 

*N nair a thogta leat bratach, 
Croinn chaola, fraoch dait*, a^ua pìob, 

Bhiodh mnai ghaoil, le fuaim bhftt 
A* caol laoicb nan arm sgaiteach *8 aii strì. 

Gu'n robh aigne duin* uasail 
Aig a bhail' agus uaithe a* d' chòir, 

Cha b* i ghèire gun tuigse 
Bba ea bheul bu neo-thuisiiche giòir ; 

Ceann nm c^ille 's na cuideachd 
Rinn na h-eacoraich cuspair dheth t'fheoil : 

Cha b* e 'm brengair* a mhurtadh 
Le luchd thèideadh nam pluicean air stbl. 

Ach fear mòr bu mhath cumadh, 
fiu neo-sgàthach an curaidh gun ghiomh, 

Cha robh barr aig mac duine ort 
Ann an àilieachd, *8 an uirigleadh cinn : 

Aons a bhlàr bu mhath t-fhuireach 
Cboenadh làrach, a*s urram do*n rìgh ; 

Mo sgread chràiteach am fulachd ! 
A bba *u taigh chlàraidh *nrobh furan nam pios. 

Cha robh. do chridbe mar dhreagon 
Tarrainn sltghe na h-eacoir a*d* cbùra, 

'Stu le d' cblaidbeimh ag èiridh 
Aa leth t-athar *s rìgh Seumaa a chrùin : 

^Taid an Albuinn *s an Eirinn, 
Luchd a thaghaich, *8a rèiteach do chùis ; 

Bi*db là eile ga dheucbaiun 
'S tMLad laidhe gun èisdeachd fo*n ùir. 

B'iad mo ghràdh na cuirp gheala 
fiha ga fiùghantach, fearaii, neo>chr)on, 

'S raairg a chunnaic *ur n-uaislcan 
Dol fo bhiun *ur luchd-fuatha gun dion ; 

% This bsrd wat ooe of (he Hacdonalds of Olencoe, 
and llTed In the ialand of Muclc, for which he waa called 
Am bàrd Mmeamaeh. After nrach inqoirj Ibia ii all the 
iDrorroation we eoald obtaln conceming him i nor did we 
sec any more of his productions. But from this plcce it 
may \» seen that he was one or the flrst poets of his day. 
We took down this Tersi<Mi of the poem from the rectta. 
tion of an o(d man in Olencoe, amn 1833. 



Aeh nam bitheamaid ^nar n-armaibh 
Mtt*n do Ghruiunich an t-sealg air an tlr, 

fibiodb luchd chòtaichean dearga 
Gun dol toilleadh do dh* armaili an righ. 

Cba robh gnothach aig lèigh 
'Dhoi a leigbeas nan creucbd nach robh slàn, 

A* call am fala fo'n leintean 
Bha na fir bu mbor fèil' ri luchd-dhàn, 

Nam b'e cothrom na Fèinne 
Bhiodh eadar sibh fein *s clanna Ghall, 

Bbiodh eoin mholacb an t-slèibbe 
Gairsinn salach air chrèabhagan chàich. 

Cha b'e cruadal an cridhe 
Thug dhaibh buannachd air buidbeann mo rùin, 

Tilgeadh Inaidhe na eithibh ò< i.^ ( • C- 
*S sibh mo thruaidh ! gun flitos air a chùis :— 

Eadar uaislean a*s mhithibh 
Gun robh bbuaidh ud a' ruith oirn o thiis ; 

O'n *s i *n uaigh ar ceann-uidhe 
Bi'dh na sluaisdean a* frithealadb dbuinii ! 

Cha b'i sud an fhuil shalach 
fiha ga taomadh mu'n talamh sa' gbleann, 

'S a liuthad ùmaidh mar gbearran 
A bba cuir fùdair na dheannabh mu *r ceann ; 

A Righ dhùlaich nan aingeal ! 
Gabbsa cùram da 'r n-anam, 's sibb thall, 

Cbaidh *ur cunntas an tainead 
Le garbh dhùsgadh na malairt a bh* ann. 

Thriis do chinneadh r*a chèile, 
Dheanamh ooinneamh an dè anns an Dùn, 

Cha d* aithris thu sgeuia 
Fhir a b* urrainn a rèiteach gacb cùis ; 

Ite dhaingean na'n sgeitb thu, 
'S am baranta treun air an cùl 

Bi*dh là eile ga fheuchainn, 
*S mise druidte fo dhèile 's an ùir. 

Cha bu chòcaiceau gìoraig 
Chumail còmhnard an slinnein ro chàch ; 

0*n là tbòisicb an iomairt 
ChaiII Chlann-Dòmbnulll ceann-fine no dhà ; 

*N gleacair òg *ur ceann-cinnidh 
Chuir a dhòchas *an smioraibh a chnimh ; 

Gheibheadh cì>caire bioradh 
Rogha spòltaich o spionnadh a làmh. 

Luchd a thràghadh nam buideal 
Bheireadh earrach air rùban de*n fhìon, 

'Naair a th&rladh sibb enideachd 
fiu neo-bbrùideil mu'n chupan ud sÌUb ; 

Ag iomalrt tbiileasg, a*s chluichibh 
Air a chlàr bu neo thrù'ail *ur gnlomh ; 

Cba bu chearr am measg truid sibh 
'N am pàidheadh na euideaehd, *a g*an diol. 

2b 



<• 



1 1 



■1 



376 



SAR-OBAIR NAM BARD GAELACH. 



I \ 



'i 



I 



Gu^m beil mise fo mhulad 
Ag amharo 'ur gunnaidh' air Btèill, 

Sàr ghiomanalch ullamh 
LeÌ8 an cinneadh an fhuil anna a bhelnn, 

Ann am frìth nan damh multalch 
Far an deante libh munaag air seilgi 

Ga bu tric sibh gan rùsgadh 
Cha d* iarr sibh riamh cunntaa *8 na bèin. 

Cha bu 8g.\thairean gealtach 
Bhiodh a* maoitheadh an gaisge gach là, 

Tha *8 an Kilean na*n cadal 
Nach dùisg gus am faicear am bràth, 

Luchd dhìreadh uan èit-bbeann 
Le^n cuilbheirean gleusta na'n laimh, 

*S lionmhor fear nach d'rinn èiridh 
Dha ua ghiomanach treun air a h-earr. 

Rìgh gur mÌB tha fo airtneul 
Ui am dhomh bbi faicinn *ùr beann, 

'S cha lugha mo chàram 
Ri bhi *g amharc bhur dùtchannan thall, 

Mur bhithe mar thachair 
*S ann leamsa gum b*àit bhi dol ann, 

Gua an tainig a cbreach oirn 
Mar gu'n tuiteadh a chlach leis a ghleann ! 

'S iomadh fear tba toirt sgainneil 
Uo'n tighearn òg air an fhearann so thall, 

£adar ceann Locha-Raineach, 
Rugha Shlèibhte, *« bun Gharaidh nam beann, 

Bha thu feicheannach daingean 
Far an èiste ri d' theangaidh an cainnt, 

Mar urbal peucaig gu tarruinn, 
'S mar ghath reubaidn q|| nathrach gu call. 

Leum an ttiùtr bharr a claiginn 
Le muir sùigh, 'sgun sinn atb-chainnteach dhO| 
> Dh*fhalbh na croinn, 's na builUbheairte, 
'S leig sinn uallach na slait air an sgòd ; 

'S bochd an dùsgadh sa' mhadainn 
So fhuair sinn gu grad a theachd otrn, 

S ma gheibh sinn ùine ri fhaicinn . 
Bheir slnn fùcadh mu'n seach air a chlò. 

^altf.— Thc cruel masiacre of the Macdonaldf of Glen. 
coe, to which this '* Lament** relatcf, was perpetrated by 
a partyof M>ldiera under the coramand of captain Carapbell 
of Glenlyon, in February, 1691. Thirty.eight persont 
•uiftred in thia raaaaaere ; the greater pan of whora were 
flurprised in tbeir l>eds, and hurried into etemity before 
they bad time to implore DÌTÌne mercy. The de»ign 
waa to butcher all the males under aerenty that liTed 
iu the Talley, tbe numbcr of whom amounted to two 
bundred ; but lome of Ihe detachmenta not arrlvlng In 
time to Mcure the paiaet, one bundred and tixty eieaped. 
Campbell baving commltted this brutal deed, ordered 
ail their bouaes to tie bumed, made a prey of all the cattle 
and eSfects that were found in the Talley, and left the help. 
leta women and children, whoae fathers and busbanda he 
had murdercd, naked and forlora, without covering, food, 
or shelter, in Ùìe roidst of the snow that coTcrcd the face 
of the whole country, at the distance of six miles from any 
Inhabited plaoe. For a particular accoont of thia most 
unjust actlon, see " SmoIIett's Hislory of England." 



BHA CLAIDHEAMH AIR lAlN 

•8 AN T-SBARMOIN. 

LimfNRAG. 4^ 

Bìta daidheamh air lain, 

Air lain^ air lain^ 
Bha daidheamh air lam *a oji f-fleariROM ; 

Bha daidheamh air lain^ 

Fear deas-laimh mo chridhe^ 
*S tu 'dheatuMdh an/k^he neo-chearbaeL 

Tbaihiq litrichean bagraidh, 

A tiall a Lochabar, 
*Nuair cbualas gu'n deachaidh tu t-armachd ; 

Ghabh an ceaunard mor chùram, 

'S gach freiceadan dhùbail e, 
Eagal *s gun dùiageadh tu Albainn ! 
Bha cÌMdheamh^ ^c, 

'Se'n sgatbdan beag eaaraidh 

A thainig mu dheas oim, 
'Chuir lain na bhreislich mu 'armachd, 

*S ann a mhosgail mo chridhe, 

Deagh fhortain *bhi tighinu, 
'Nuair chithinn a chlaidheamh 's an t-searmoio. 
Bha daidheainh^ ^c. 

Air là Sliabh an t-siorra 

Cha ghabhadh tu giorrag, 
*Nuair chaidh na giUean gu stairirich, 

'Nuair ghlaoidh iad am bristeadb, 

Cha philleadh tn idir— 
'S ann dh-fhag thu na ficheadan marbk dhiù. 
Bha daidhcatnh^ jc. 

Gur mòr a hha d' phòrabh, 

Dedh'ardan Cblann-DòmhnaiU-- 
Na*m bitheadh do phbca lan airgeid, 

Gu*n togadh ta dhachaigh dhuinn 

Rìgh fhear na h-Apunn, 
A dh'aindeoin fir Shasuinn mar marbht* tbu. 
Bha daidheamh^ Sfc. 

*S iomadh bganaoh uUamh, 

Nacb èisdeadh an comaag, 
Bha gun cklaidbeamh) gun ghunna, gun Ivf &*<!• 

Gun nrad na biodaige, 

*M falach fo chrioslaich ; 
Ged* bha Mao-a-Ghiobaich na armachd. 
Bha daidheamhy ^-c. 

'S mòr mo chàram mu d' phearsa 

Mu t-ai'm a*s mu t-acuinn, 
Mu d' ahllnnean mu d* chearialcatt 'a mu i 

'S gu'n *bhrist thu an t-achda [bbalg^n, 

* Rinn Deòrsa bha *n Sasnnn, 
*Nuair chaidh thu eho ■paìlpell na t-armarhd. 
Bha daidheamh, ^'C. 



, .f»-^ 



\^ 



AN CLAR-AMAIS. 



407 



Lathft foiUeÌr cainhraldh dhomh, 
Làmh Dbè lelnn • tHaoghail, . 



M 



TAOBK-OVXUU% 

. 378 



Uo bheud *f mo ctiridb 1 . . . . 

Wn M> air m* uilinn, . . . . . 

Moch, 'f mi 'g eiridh fa' mhadainn, 

Mi *g eiridh aa mhadainn 

Mi gabhaU Sratb Dhruim.uachdair, 

Marbhalfg ort a mhulaid ! . . . . 

Moch sa mbadalnn 'f mi Un air fneul, . 

Miad a mhulaid tha 'm thaghall. 

Mi'n diugh a filgail na Ure, 

Moch fa* mhadainn *8 mi dùfgadh, . 

Mile marbbaifg air an t.8aoghal, 

Mo gbaol an lafgaire fpraiceal, 

Moch fa* mbadaÌDn 'f ml *g 6iridh, 

Moch madainn fhamhraidh am roiof flf nam miof, 

Moch madainn ch^itean ri ceò, 

Moladh do*n Tl a*f alrdc glòir, 

Moch *f mi *g iiridh «a mhadainn, 

Mu*n tig ccann bliadhna tuiUe, 

Mo rùn air a cbomunn ud, . . . 

Mo rùn Mairearad mhln mholach, • 

Mo gbaol an coilgearnach tpraiceU, 

Ma theld ni gu feill gu feiad, no banaif, 

Moch *■ mi 'g eiridb madainn chèitean, . 

Mo chailin donn òg, *f mo nighean dubh thQgarracb, 

Mo challeag bhlan.gheal, mheaU.fhuileach,« 

Mo nlgbean bhui'.bhin na falbhadh tu leam, 

Mo chaiUngrinn meaU.fhuileach dubh, . 

Mhàirl dhonn, bhòidbeach, dhonn, 

Mtle Harbhaiàg air an t.fùirldh, . 



N 



*N dlugh chufla* mi naigheaohd, 

'Kuair bba Chu ad fhleafgacb òg, . 

Nla tbeirigjin famhradh, 

Kach crualdh, criiteach, an talfeag, 

'N an laidbe fo gu h.iofal, 

'Nuair chaidh ml do Ohleann.Locha, 

*Naair thlg an famhraidh geugach olrn, 

*Nualr f buldheaf sinn focrach, . 

*Nan tàrladh dhomh fin fheatainn, . 

Nacb mireagacb Cubld, 

Nam &lgbinn glUe r*a cheannach, . 

Nach truagh leat mi 'f mi 'm Priofan, 

'Nuair a tbig a bbeaUtainn, . 



O ! càralbh ml ri Uobh nan allt, 
O rò ro feinn, co na b'àil lelbh ? . 
O l 't coma leam fhtn na ooudhiubh tin, 
Och I a Mhuire mo dhunaidb, 
O ! .ThearUich Mhio Sheumait, . 
On tba mi nam'aonar, , , 

On ualr chaidh UlUcara fo'n ùlr, . 
O gur mòr mo chùit mhulaid I 
O ! gur mit th*air mo chrldb, . 
O ! mofg'Icamaid gu f uUbhear alt, 
Oo a'f (artan leam gacb U, . 

l cud an deoch mhttif, 

1 teann a nall a't deatalch rlùm, 



S6 

30 

47 

49 

50 

81 

82 

02 

08 

124 

128 

146 

153 

159 

161 

181 

200 

237 

273 

262 

286 

310 

328 

365 

368 

378 

389 

396 

398 



• 


. 45 


« 


165 


• 


. 170 


• 


210 


• 


. 212 


• 


. 227 


• 


. 245 


• 


240 


• 


. 284 


• 


201 


• 


. 303 


• 


367 


• 


. 369 



14 

30 

58 

66 

131 

208 

212 

265 

268 

280 

S86 

304 

307 



AOBa.DOIU.lltO. 

O hi o bd gur cruadb a chaiUeach, . .310 
Och nan och 1 mar a ti mi, .... 335 

0*n thaghaich mi'n rathad, ... 362 

Och 1 a Thearlaich òig SUùbhairt, . . .373 

O'n tha mi fo mhulad air m' aineol, . . 386 

O ! thaorainn, thaorainn, t haorainn, i, . . 396 

O ! thèid tinn, thèid tinn le f uigeard aguf Ui€id, 401 



R 



Ri fuaim an t.iaimh, 

Rlgh 1 gur muladach tha ml, . 

S 

*S mi *m ihuidh' air an tulaich, 

'8 tearc an duigh mo chùic ghàlr^ 

'S trom *f gur eUleannach m' aigne, . 

Stdn gun dlth dhut a Mharciiif, . 

*S clan *t gur fiid a mi *m thdmh, 

*S I fo bUadhna *f faid' a cblaoldh mi, 

'S 1 fo *n aimtir a dhearbhar, . 

'S truadb gun mi ta* choill, 

*S èibhinn leam fhln tha e tlghbm, . 

'S tùrfach mo ageul ri luaidb, 

"S a nif o rìnneadh ar toghadb, 

'Smeorach mif air ùrlar Phabail, 

*S mlf a chalU alr geall na carachd, 

'S ml *m ahuldh aig an uaigh, 

Saana mharaich, teaiia cheannaich*, 

'S mL.chomaineach thuaa Shaoghail, . 

*S e mo bheachd ort a bhàit, 

*S e do bhàf Mhaigbttir Murchadb, . 

*S cianaU, a't danail, a't canail a U ml, 

'S trom leam an àiiidh, 

'S ann a bhuail an iorghuiU. . 

'S cian fada, gur fada, 

*S lomadh car a dh.fheudaf, . 

'S e Coire.cheathaich nan aighean fiùbhhu;b, 

*S mi teamadh < Coire.cheathaich, . 

•S duilich leam an càradh, . 

*S i ntghean mo ghaoU a nlghean donn òg, . 

'S e baile mor Dhun.èideann, 

'S truagh r*a #lfdeachd an tgeul, 

Smaolntean truagh a Ih'alr m' aigne, 

So tha na briogait Uath.ghbu, , 

'S coma leat an tioIa.b*annta leat an ttòis 

'S coma lcam a bhriogaif lachdunn, . , 

*S beag mo thunnt rit an liùnn, . 

*S e feile preaaacb thicfad mo rùln, . 

'S truagh nach robh mi air m' fhagail, 

'S a nite bho na thrèig a inn, . 

Soraidh bhuan dh' an tSuaithneat bhin, 

*S a mbadainn 't ml 'g elridb, . 

'S toigh linn drama, Ilon a ghlaine, 

Sclnn èibhlnn, telnn 6ibhinn, 

'Sdamardh'fhaodat mibhibeòr . 

*S e'n Soitgeil ghradhach thug Dia nan grlt duinn, 

Smcòraich mlte le Clann.LachuÌnn, . 

*S mite tmeoraich òg a ghrìnnit, . 

*S raithicb dhuine bhl 'g ^iridh, 

'S ml 'm ahuidh air an ullinn, 

'S tric mi tcallUln on cfanoc a*f alrde, 

'S I luàidh mo chagalr Mdrag, 

•S e mo rùin an Oàèl lagbach, 

*S e mo rùm.fe Seumat, 



22 
24 



28 

36 

38 

43 

51 

58 

72 

106 

123 

138 

137 

145 

156 

175 

103 

196 

197 

196 

200 

201 

207 

214 

220 

225 

227 

229 

234 

237 

242 

243 

247 

850 



971 
278 
274 
875 
282 
287 
280 
292 
308 
317 
336 
354 
364 
371 
377 
383 
358 
389 



408 



AN CLAK-AMAIS. 



*S cUnail m* algne bbo na mhadAiBfi, 
Soraidh slin do'n àlUeagan, . 

*8 trom an lucbd lo th' air m* inntlnn« 
SbaoTttinn fein gun gun leagamh i, 
8ldant.sbiaintecbùrBnach, . 
*S goirt leam gaoir nam baa Mutleacbf 



TAOBK*OOIUJUO. 

wlfV 

. SB5 

saff 

. 997 
400 



Tti uairean chrath an oldbche, ... 9 

Tlia acain am aitling neo-chaoln I . , .0 

Theld mi Ie*m dbeòln do dhùthaieh Mblo.Leòld, / 21 

Tha mi« air leagbadb le bròn, ... . SO 

Tha mi tinn leia an eagal, . . . . &5 

Tha bitb tt an tlrna DreoUain, .74 

Thriall ar bunadb gu Pbira, ... 77 

Tha moran moran mulaid, .80 

Tha mulad, tha mnlad, .... 90 

Tharrainn grian rlgh nam idannad '• nan reuU, . 111 

Tba deegh iboligeul fBadh nan garbh.cbrÌocb, 115 

Thug ho.o lail bo-d, 124 

Tba m*fhearann aaibhir ho.a hò, ... 198 

Tapadh leat a Dboin 'Ic-FhioiuiÌaidh, . 155 

Tbugalbh, thugalbb. bo ! bo ! bòl . 185 

Thainlgfearasuighga'mghriobadh, . 166 

Togaireacbd bean Aoidb, .... 199 

Tba Deòrs* air a Mhildaear. . . 9U9 



TAOSH>0UtLUB^ 


Hìa maighdeann anna aa UiÌM*, . 


906 


Tha mi ro bhuidheach, 


. f08 


Tba dithia anu an dùthaich.a*, 


. 907 


Tha*n gUle math niadb, . 


906 


Tba rdgairean airtnealacb, trora, 


. 211 


Tha fortan ann bi deodi agidnn. . 


190 


Tbogann fonn air luadh a cblòlaio. « 


. 9SS 


TUrat a ch^dh mi air artar. 


SS5 


Tha mls* am ihuidb air an ùaigh. 


. 8SS 


TIm f ud do gfanà air m* innlinn, . 


983 


Thrtr mi boro bugo hoiriunn, . 


. 98« 


Tha mU fomhulad san im. 


981 


Thalnig oim do dh- Albainn oroia. 


. 902 


Hia fjjUleadb gun fbotui, . 


904 


Tbig am biM oim mu*n cuairt. 


. 99» 


Tha Peobiu *• na ipeuraibb. 


Xl 


Thainig Earrach oim mu*n cualrt. 


. 3» 


Hiainig Utricbean bagraidb. 


SOfi 


Tbig trl ni gun iarraidh. 


. 999 


Thainig an gUle dubh *n raoir. 


979 


Tha thu suaracb lunam an diugb. 


981 


Tha mo chadal luaineacb. 


. 981 


Tba mulad mor g'am sbàradi. 


. 9M 


Tha mise fo ghruaiB, 


989 


Tba mo chridhe mar Gbuainlean, 


• 9» 


Tbuird Mairearad nigfaean DòmhnaÌU, . 


303 


Tba tigh*nn fodham èiridh, . 


. 9B7 


Thug mi'n oldhche raoir m*o àiridh. 


996 



A' CHRIOCH. 



L s-' W / • ^ ^ " 



0LA800W: 

RT>W4RD KVYTLL, nUlfTER TO THB UNIVERSITT, DIWLOP BTRRKT. 



4à.^^le^y^/^ - ^ ^aPa^Ac-4. ^^e.^^ 




































"V 




;.